‫آاسؿرعیبرگارم‬ : ‫ناؾاتکب‬

‫ااستذہقرآؿاڈیکیم‬ : ‫ومٔنیفل‬
‫رکایچ‬،‫انمجنخذاؾارقلآؿدنسھ‬،‫دمیروبطماعت‬ : ‫نارش‬
‫رکایچ‬،‫نشلگاابقؽ‬،6‫العہمریبشادمحامثعینؒروڈالبک‬B-375 : ‫رمکریدرتف‬
+92-21-34993436-7 : ‫وفؿ‬
‫شارع رقآؿاڈیکیم‬،‫قرآؿاڈیکیم سیآناد‬،‫ہبعشٔوبطماعت‬ : ‫اقمؾاشاع‬
‫رکایچ‬،‫ ‘ڈیفرؽیبایرنا‬9‫البک‬
+92-21-36337361 : ‫وفؿ‬
Publications@QuranAcademy.com : ‫ایلیم‬
www.QuranAcademy.com : ‫ویاسی‬
)4450( ‫ء‬2019 : )‫عبطمجنپ(دعتاد‬
‫ء‬2020 ‫ھوجالیئ‬۴۱۱۴ ‫ذیادعقل‬ : ‫عبط دوؾ‬
1100 : ‫دعتاد‬
480 : ‫تمیق‬

‫دیگرمکتبہجات‬
Karachi: Lahore:
QuranAcademy Defence021-35340022-4 QuranAcademy Lahore042-35869501-3
QuranAcademy Yaseenabad021-36337361 -36806561 Multan:
QuranAcademy Korangi021-35078600 QuranAcademy Multan061-6510451 -6520451
QuranInstituteGulistan-e-Johar021-34030119 Islamabad:
Hyderabad: QuranAcademyIslamabad 051-2605725
QuranAcademyQasimabad 022-2106187 Gujranwala:
QuranInstitutelatifabad 022-3860489 Quran MarkazGujranwala055-3891695 -0334-4600937
Sukkur: Peshawar:
Quran Markaz Sukkur071-5807281 Quran Markaz Peshawar091-2584824 -2019541
Quetta: Malakand:
QuranAcademyQuetta081-2842969 Quran Markaz Temargara0945-601337
Jhang: AzadKashmir:
QuranAcademy Jhang047-7630861 -7630863 Quran Markaz Muzaffarabad0982-244722
Faisalabad:
 ‫ترتیبکتاب‬

‫‪ .1‬شیپظفل ‪ .......................................................................................................................‬أ‬
‫‪ .2‬اعترػ ‪1 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ .3‬امسیکاحل(ہصحا ّوؽ) ‪5 ......................................................................................................‬‬
‫‪ .4‬امسیکاحل(ہصحدوؾ) ‪9 ......................................................................................................‬‬
‫‪ .5‬سنج ‪12 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ .6‬دعد ‪16 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ .7‬امساحلبظوتعس ‪22 ............................................................................................................‬‬
‫رمکات ‪26 ...................................................................................................................‬‬
‫ّ‬ ‫‪.8‬‬
‫‪ .9‬رمبکِوتیفیص(ہصحا ّوؽ) ‪31 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .10‬رمبکِوتیفیص(ہصحدوؾ) ‪36 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .11‬ہلمجاہیمس(ہصحا ّوؽ) ‪39 .......................................................................................................‬‬
‫‪ .12‬ہلمجاہیمس(ہصحدوؾ) ‪44 .......................................................................................................‬‬
‫‪ .13‬ہلمجاہیمس(ہصحوسؾ) ‪47 .......................................................................................................‬‬
‫‪ .14‬ہلمجاہیمس(ہصحاہچرؾ) ‪50 .....................................................................................................‬‬
‫‪ .15‬ہلمجاہیمس(امضیر) ‪53 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ .16‬رمبکاِاضیف(ہصحا ّوؽ)‪58 ....................................................................................................‬‬
‫‪ .17‬رمبکاِاضیف(ہصحدوؾ)‪62 ....................................................................................................‬‬
‫‪ .18‬رمبکاِاضیف(ہصحوسؾ) ‪65 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .19‬رمبکاِاضیف(ہصحاہچرؾ) ‪68 ..................................................................................................‬‬
‫‪ .20‬رمبکاِاضیف(ہصحمجنپ) ‪71 ....................................................................................................‬‬
 ‫‪ِ .21‬‬
‫رحػدنا ‪76 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ .22‬رمبکاجری ‪79 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ .23‬رمبکاشاری(ہصحاوؽ) ‪84 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .24‬رمبکاشاری(ہصحدوؾ) ‪88 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .25‬رمبکاشاری(ہصحوسؾ)‪91 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .26‬اامسءااہفتسؾ(ہصحاوؽ) ‪95 .....................................................................................................‬‬
‫‪ .27‬اامسءااہفتسؾ(ہصحدوؾ) ‪98 .....................................................................................................‬‬
‫‪ .28‬اامسءااہفتسؾ(ہصحوسؾ) ‪100 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .29‬ام ّدہاوروزؿ ‪102 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ .30‬لعفامیضرعموػ ‪107 ........................................................................................................‬‬
‫‪ .31‬لعفامیضےکاسھتافلعاکاامعتسؽ‪112 ..........................................................................................‬‬
‫‪ .32‬ہلمجہیلعفےکمرتذوقادع ‪115 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .33‬لعفالزؾاورلعفدعتمی ‪118 ..................................................................................................‬‬
‫‪ .34‬ہلمجہیلعفںیمرمابکتاکاامعتسؽ ‪123 ............................................................................................‬‬
‫‪ .35‬لعفامیضوہجمؽ ‪127 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .36‬دووعفمؽواےلدعتمیااعفؽیکقشم ‪130 ........................................................................................‬‬
‫‪ .37‬لعفاضمرع ‪133 .............................................................................................................‬‬
‫‪ .38‬اضمرعںیمرصػلبقتسم انیفنےکینعمدیپارکنااوراضمرعوہجمؽانبنا ‪136 ..........................................................‬‬
‫‪ .39‬اوبابالثیثرجمد ‪139 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .40‬امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ) ‪146 .................................................................................................‬‬
‫‪ .41‬امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ) ‪152 .................................................................................................‬‬
‫ترات ‪159 .......................................................................................................‬‬
‫‪ .42‬اضمرعےک ّ‬
‫‪ .43‬اضمرعوصنمب ‪163 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .44‬اضمرعمروؾ ‪169 ............................................................................................................‬‬
‫‪ .45‬لعف اضمرع اک ن ادیکی اولسب ‪174 ............................................................................................‬‬
‫‪ .46‬لعفارماحرض‪179 .............................................................................................................‬‬
‫‪ .47‬ارماغیوملکتم ‪182 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ .48‬لعفیہن ‪187 .................................................................................................................‬‬
‫‪ .49‬اوبابالثیثمرتذہیف ‪192 .......................................................................................................‬‬
‫‪ .50‬اخ ِ‬
‫ایصتاوباب ‪197 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ .51‬امیض‪،‬اضمرعیکرگداںین ‪200 .................................................................................................‬‬
‫‪ .52‬لعفارمویہن ‪204 .............................................................................................................‬‬
‫‪ .53‬لعفِوہجمؽ ‪209 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ .54‬اامسءِمشتقّہ ‪214 ................................................................................................................‬‬
‫‪ .55‬امساافللع ‪216 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ .56‬امساوعفملؽ‪221 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ .57‬اِمسُال ّظررػ ‪225 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ .58‬اامسءاہفصل ‪230 ................................................................................................................‬‬

‫‪ .59‬اامسءاولاؿوویعب‪/‬اَفْعَلُ اہفصل ‪234 .......................................................................‬‬

‫‪ .60‬امساابملہغل ‪237 ...............................................................................................................‬‬

‫لتف‬
‫‪ .61‬امسا ضیل(ہصحاوؽ) ‪241 ..................................................................................................‬‬
‫لتف‬
‫‪ .62‬امسا ضیل(ہصحدوؾ)‪244 ...................................................................................................‬‬
‫‪ .63‬امساآللا ‪248 .................................................................................................................‬‬
‫‪ .64‬ریغحیحصااعفؽ‪250 .............................................................................................................‬‬
‫‪ .65‬ومہمز(ہصحاوؽ) ‪254 .........................................................................................................‬‬
‫‪ .66‬ومہمز(ہصحدوؾ) ‪258 .........................................................................................................‬‬
‫‪ .67‬اضمفع ‪263 ................................................................................................................‬‬
‫‪ .68‬کفاداغؾےکاقدعے ‪266 ....................................................................................................‬‬
‫لم‬
‫‪ .69‬مہرخمجاورقر یا خررجرحوػےکوقادع ‪271 ..................................................................................‬‬
‫‪ .70‬اثمؽ ‪277 ....................................................................................................................‬‬
‫(ّصحا ّوؽ) ‪283 ........................................................................................................‬‬
‫‪ .71‬اوجػ ّ‬
‫(ّصحدوؾ) ‪286 ........................................................................................................‬‬
‫‪ .72‬اوجػ ّ‬
‫(ّصحوسؾ) ‪288 ........................................................................................................‬‬
‫‪ .73‬اوجػ ّ‬
‫(ّصحا ّوؽ– "امیضرعموػ") ‪293 .....................................................................................‬‬
‫‪ .74‬ناصق ّ‬
‫(ّصحدوؾ‪" -‬اضمرعرعموػ") ‪296 ...................................................................................‬‬
‫‪ .75‬ناصق ّ‬
‫(ّصحوسؾ‪"-‬وہجمؽ") ‪298 ..............................................................................................‬‬
‫‪ .76‬ناصق ّ‬
‫ِ‬
‫"رصػریغص") ‪301 ......................................................................................‬‬‫(ّصحاہچرؾ–‬
‫‪ .77‬ناصق ّ‬
‫‪ .78‬لفتف ‪309 ...................................................................................................................‬‬
‫(ّصحا ّوؽ) ‪317 .....................................................................................................‬‬
‫اامسءادعلد ّ‬
‫‪ُ .79‬‬
‫(ّصحدوؾ) ‪324 .....................................................................................................‬‬
‫‪ .80‬اامسءادعلد ّ‬
‫(ّصحوسؾ) ‪327 .....................................................................................................‬‬
‫‪ .81‬اامسءادعلد ّ‬
‫‪ .82‬رمبکدعدی ‪330 ............................................................................................................‬‬
‫‪ .83‬قبساالابسؼ‪336 ..............................................................................................................‬‬
 ‫شیپظفل‬

‫شیپظفل‬
‫قرآؿِ میکحاہللاکآخریالکؾےہوجایقمتآےنواےلولوگںےکےیلدہایاکذرہعیےہ۔اساتکبیکینتجخذم‬
‫یکیئگشاتذ یہیسکاتکبیکیکیئگ وہ۔املسمونںےکاہںیملعاکؾیکتمظعاوراقمؾاکادنازہاسنات ےسایک اجاتکسےہہک‬
‫اوہنںےن اینپ دقمس اتکب قرآؿِ میکح ےک ےیل اس ےک رمس ا طخیک ظاف ت رضوری یھجم وت اس ےک ےیل نااقدعہ "لِ‬
‫رمس"یکاینبدڈایل‪،‬اسیکدرسادایگیئےکےیلنااقدعہ"لوجتتذ"دموؿایک۔اسیکرماداورینعم ںیمتحصوکاحلص‬
‫ِادب رعیب "‬
‫رکےن ےکےیل"لِریسفت"اکآاغزوہا۔قرآؿِ میکحیکزناؿوکےنھجمس ےکےیلرع تییکرضورت یھ وت"ل ِ‬
‫وک مظنمایک۔ رھپل ادبےک ےیل تغل‪ ،‬وقادعِزناؿ‪ ،‬البع اور وقانینِاصفحیک رضورت یھ وتلِ تغل‪ ،‬رصػ‪،‬وحن‪،‬‬
‫اناء‪ ،‬اعمین‪ ،‬ایبؿ‪ ،‬دبعی‪ ،‬رضب ٔالااثمؽ ےسیج علوؾ ووجد ںیم آےئ۔ ریسفت ےک ےیل ِ‬
‫اوقاؽ روسؽ ﵁ یک رضورت یھ وت‬
‫"ل ادحلی"یک اینبد ڑپی۔ رھپ روانات وک رپےنھک یک رضورت یھ وت "ل ِ‬
‫ِاوصؽ دحی"دموؿ وہا۔ ایس دصقم وک احلص‬
‫رکےنےکےیلراوناؿِ دحییکاجچنڑپناؽرضوری یھ‪،‬وت"لأامسءارلاجؽ"رمیوہا۔قرآؿِ میکحےس ِ‬
‫ااکحؾرشتعی‬
‫اور"لاوصؽ الفقہ"یک اینبد ر یھ یئگ۔ قرآین ااکحامت رپ ںویفسلں ےک اارتااضت ےک وجاب‬
‫ِ‬ ‫وک ےنھجمس ےک ےیل "ل الفقہ"‬
‫ےکےیل"لاالکلؾ"دموؿوہا۔‬
‫"لاوحنلوارصلػ"یکاینبد مہارےاالسػےنقرآؿیمہفےکےیلر یھ یھ۔ایسدصقموکاحلصرکےنےکےیلیر ِمیظع‬
‫ناک و دنہ ںیم یھب یئک اتکںیب یھکل ںیئگ نج ںیم ات اتکب "رعیب اک ک"مل"وک اکیف ترت احلص وہیئ۔ ک اتکب ومالنا‬
‫دبعااتسلر اخں‪ m‬یک فینصت رکدہ یھ‪ ،‬دعب ازاں ایس اتکب وک اینبد انبےت وہےئ یئک اتکںیب رحتیر یک ںیئگ۔ ایہن اتکوبں‬
‫ںیمےساتاتکبفطلارلنمحاصحیکنافیلرکدہ"آاسؿرعیبرگارم"یھب یھ‪،‬وجوموصػےنقرآؿاڈیکیمںیم‬
‫اےنپ ااتسذاحظفادمح نار‪m‬یکوخاشہ رپرمییک یھ۔ احظفادمح نار‪ m‬رعیبیکدترسی ےک ےیل"رعیب اکک"مل"ےس‬
‫اافتسدہرکےتےھت۔دوراؿِ دترسیااہظرقرامےترےتہےھتہک"رعیباکک"مل" نایماتکبںیمھچکیربیتارگدبتلیرکدی‬
‫اجےئوتاساتکبیکاافدیاوریرھاجےئیگ۔فطلارلنمحاصحقرامےتںیہہک‪:‬‬

‫أ‬
 ‫شیپظفل‬
‫‚ںیماسااظتنرںیماھتہکاحظفاصحوخداساکؾوکرسااجنؾدںینکیلاؿیکرصموتیفاساکؾںیمراکوٹ‬
‫یتنبریہاورحںیمےناںیہناسےسیھبزنادہامہاکؾینعی"اغلتوارعابارقلآؿ"ںیمرصموػداھکیوت‬
‫وخد یہ اس اکؾ اک ڑیبہ ااھٹنا ناہک ات رطػ وت قرآؿ اڈیکیم اور قرآؿ اکجل یک رضورت یسک درےج ںیم وپری‬
‫وہےکساوردورسیرطػاسجہنرپرتہباورایعمریاکؾیکراہومہاروہےکس۔‬
‫اساتکبںیماابسؼیکیربیت‪،‬اابسؼیکوھچےٹوھچےٹ ّ‬
‫صحںںیممیسقتاورناتوکےلہپ اردواورارگنیریےک‬
‫وحاےلےساھجمسرکرھپرعیباقدعےیکرطػآنا‪،‬رتحمؾاحظفاصحاکوصخیصرط ِزمیلعتےہ۔اساتکباک‬
‫یہیوہولہپےہسجرپادتباءًاحظفاصحےنھچکوقاکنؽرکدیقنتیرظنڈایلےہاورریمیوکناویہںرپرگتف‬
‫یکاورحیحصتیک۔ م ر‬
‫اظہےہہکاؿےکناساانتوقںیہناھتہکوہدوسدہاکظفل ظفللاط ہعرکےکاسیکحیحصترکےت‬
‫ہمر‬
‫ہرمےلحرپریمیرامنہیئقرامےت‪،‬اسےیلاساتکبںیموجیھبوکنایہاوریمکوموجدےہاسیکذہمداری‬ ‫اور م ر‬
‫ھجمرپےہ۔‬
‫قرآؿ اڈیکیم ےک ولیف انجب احظف اخدل ومحمد رضخ اصح ےناینپوگناوگںذہم دارویںاوررصموایفتےس‬
‫وقاکنؽرکدوسدہاکلاط ہعایکاوراالغطیکحیحصتںیمریمیرھبوپراعموییکےہ۔اسےکےیلںیماُؿاکیھب‬
‫تہبونممؿوہں۔ا﵀اعتیلساؿوکخراےئریخےسونازے(آنیم)‛۔‬
‫اسیجہکفطلارلنمحاصحیک ناوتںےسک ناتاسےنمآیئہکاؿاکاتدصقماساتکبیکنافیل ےس ک یھب اھتہکاس‬
‫جہنرپرتہباورایعمریاکؾیکراہومہاروہےکس۔انچہچندعبںیماساتکبوکمرتذرتہبانبےنےکےیلانمجنخذاؾارقلآؿدنسھ‪،‬‬
‫رکایچےکااستذہےندرجِ ذلیاومرااجنؾدے‪:‬‬
‫آخںیمقرآیناثمولںاک‬
‫‪ .1‬اساتکباکدصقمویکہکنقرآؿیمہفاھتلذااسدصقموکاحلصرکےنےکےیلاابسؼےک ر‬
‫مرتذااضہفایکایگ۔‬
‫‪ .2‬قرآؿ اڈیکیم ‪ ،‬رکایچ ےکااتسذ ٔالااستذہرتحمؾ احظف ارئنیجن ونتذادمحاصح ‪ m‬ےن یھباساتکب ںیمات امہ‬
‫قبس"اامسءادعلداوررمبکدعدی"اکااضہفقرامناوجاساتکبےکآخرںیموموجدےہ۔‬
‫ادتباء اس اتکب ےک نیت ےصح ےھت وج رمکری انمجن خذاؾ ارقلآؿ الوہر ےس شاعئ وہےت رےہ۔ ااضوفں یک وہج‬
‫ً‬ ‫‪.3‬‬
‫ےساساکوچاھتہصحیھبرمیوہایگوجانمجنخذاؾارقلآؿدنسھےسشاعئوہناراہےہ۔‬
‫‪ .4‬انمجنخذاؾارقلآؿدنسھ‪،‬رکایچےکااستذہےندترسیےکدوراؿھچکاالغطیکرطػنادنیہیک۔انچہچن اؿ‬

‫ب‬
 ‫شیپظفل‬
‫االغط وک درس رکےن ےک ےیل انجب دمحم امعنؿ اصح‪ ،‬انجب افروؼ ادمح اصح اور رامق رپ ینبم ات یٹیمک‬
‫لیکشت دی۔اس یٹیمک ےکارانیک ےن ُاؿ االغط وکدرسرکےن اک اکؾااجنؾ دناوج نازگیراور وفری ونتیع اک اھت۔‬
‫ابادمحلہللک اتکبمرتذرتہبیےکاسھتاتیہدلجںیمانمجنخذاؾارقلآؿدنسھ‪،‬رکایچےکہبعشٔوبطماعت‬
‫ےکتحتشاعئیکاجریہےہ۔‬
‫انیقی اس اتکب ںیم اب یھب االغط یک وموجدیگ اک ااکمؿ ےہ ۔ ویکہکن اس داین ںیم‬
‫اؿ امتؾ رمالح ےس زگارےن ےک ناووجد ً‬
‫رضحات الہ ل ےس زگارش ےہ ہک اؿ یک نادنیہ قرامںیئ۔ زین اس اتکب وک‬‫ِ‬ ‫‪ Perfection‬اک وصحؽ نکمم ںیہن ےہ۔‬
‫مرتذرتہبانبےنےکےیلاینپیتمیقآراءےسونازںی۔‬
‫آخرںیممہداعوگںیہاؿامتؾاقرادےکےیلوہنجںےناساتکبیکایتریںیمہصحایل۔ناوصخلصخذایرساعملِدنی احظف‬
‫ارلمح اصح‪ ،‬ااتس ِذ رتحمؾ احظف ارئنیجن ونتذ ادمحاصح ‪m‬ےک ےیل داع ےئجیک ہک اہلل‬
‫ادمحنار اصح‪،m‬انجب فطل س‬
‫احبسہنواعت سیلاؿااستذہیکہلمج اسمیع وکاینپناراگہںیموبقؽووظنمرقرامےئاوراساتکبوکاؿرضحاتےکقح ںیمدصہق‬
‫اجرک انبےئ۔(آنیم)‬
‫اَنَّبَرْلَّبَقَتاَّنِمَكَّنِاَتْنَاُعْيِمَّسلاُمْيِلَعْلا‬
‫َوْبُتاَنْيَلَعَكَّنِاَتْنَاُباَّوَّتلاُمْيِحَّرلا‬

‫اعفطومحمد‬ ‫مکیوشاؽارکملؾ‪۴۱۷۷‬؁ھ‬
‫ااتسذرعیبزناؿوادب‬ ‫لاطقب‪7‬وجالیئ‪2016‬؁ء‬
‫قرآؿاڈیکیم‪ ،‬سیآناد‪،‬رکایچ‬

‫ج‬
‫اعترػ‬ ‫قبسربمن‪1:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اعترف‬
‫)‪(Introduction‬‬
‫‪ 1:1‬داینیکیسکیھبزناؿوکےنھکیسےکدویہرطےقیںیہ۔ا ّوؽک ہکاسزناؿےکوبےنلواولںںیمنپچبےسیہنادعب‬
‫ںیم رہ رک وہ زناؿ یھکیس اجےئ۔ دوؾ ک ہک یسک یھکیس وہیئ زناؿ یک دمد ےس یئن زناؿ ےک وقادع ھجمس رک اےس اھکیس اجےئ۔‬
‫دریسرطےقیےسینعیوقادعورگارمےکاسھتزناؿےنھکیسےکےیلدواکؾتہبرضوریںیہ۔ا ّوؽک ہکاسزناؿےکزنادہ‬
‫ذریخہ اافلظ وکدرسرطہقیرپ‬
‫ےسزنادہاافلظاکذریخہمہاےنپ ذنہ ںیم عمجرکےنیکوکششرکےترںیہ۔دوؾ ک ہکاس ٔ‬
‫اامعتسؽرکناںیھکیس۔‬
‫ذریخہ اافلظ ںیم ااضہف یک رغض ےس اس اتکب ےک م ر‬
‫ہ قبس ںیم ھچک اافلظ اور اؿ ےک اعمین دی اجںیئ ےگ ناہک‬ ‫ٔ‬ ‫‪1:2‬‬
‫ذریخہ‬
‫ہبلطاںیہننادیھبرکںیلاوروقشمںںیماامعتسؽیھبرکںی۔نکیلوقادعاھجمسےنیکرغضےسدیلاےاافلظواعمین ٔ‬
‫اافلظںیمااضہفےکےیلاکیفںیہنوہےت۔یہیوہجےہہکارثکاوکسولںاوراکوجلںںیموقادعےکالعوہوکیئاتکبوطبررتذر‬
‫ڑپاھیئاجیتےہ۔ہبلطوک مہاراوشمہےہہکوہروزاہنقرآؿِ دیجمےکمکازمکاتنادوروکوعںاکیرہمجےسلاط ہعرکںیاوراؿ‬
‫ذریخہاافلظںیمیھبدتبرجیااضہفوہنارےہاگ۔‬ ‫ےکاافلظواعمینوکنادرکےترںیہ۔اسرطحاؿےک ٔ‬
‫رمی ےی اجےت‬‫‪ 1:3‬اافلظ وک "درس رطہقی ےس اامعتسؽ رکنا" اھکسےن ےک ےیل یسک زناؿ یک رگارم ےکوقادع ّ‬
‫ںیہ۔ اہیں ک نات دیپسچل ےس اخیل ہن وہیگ ہک زناؿ ےلہپ ووجد ںیم آاجیت ےہ رھپ دعب ںیم رضورت ڑپےن رپ اس ےک وقادع‬
‫رمی رکےک وکیئ یئن زناؿ ووجد ںیم الیئ یئگ وہ‪؎1‬۔ یہی وہج ےہہک‬
‫رمی ےی اجےت ںیہ۔ ااسی یھبک ںیہن وہا ہک ےلہپ وقادع ّ‬
‫ّ‬
‫رمی ےیلاےںیہ۔ہیقبزناونںےکےیلاسیک‬ ‫آجداینںیم مہراروںزناںینوبیلاجیتںیہنکیلوقادعدعمودےدنچےکیہ ّ‬
‫رضورتوسحمسںیہنیکیئگ۔اوریہیوہجےہہکیسکزناؿےکوقادعاسزناؿےکامتؾاافلظرپاحویںیہنوہےتہکلبھچکہن‬
‫مس‬
‫ہ زناؿ ےک اسھت ےہ‪ ،‬قرؼ رصػ مک اور زنادہ اک ےہ۔ ک نات امہ ےہ ‪ ،‬اےس‬ ‫ھچک اافلظ رضور یتنی سوہےت ںیہ۔ ک ہلئسم م ر‬
‫ونٹ رکںیل اور رگارم اک وکیئ اقدعہ ڑپںیھ وت اس ےک اانثتسء ےک ےیل ذنہ ںیم ات ڑھکیک رضور یلھک رںیھک ورہن آپ‬
‫رپاشیؿوہںےگ۔‬

‫‪؎1‬‬
‫اقدعہ ہیلک اک وادح اانثتسء ات زناؿ ‪ ESPERANTO‬ےہ سج ےک وقادع رمی رکےن ےک دعب اےس راجئ رکےن یک وکشش یک‬
‫اس ٔ‬
‫اجریہےہ۔‬

‫‪1‬‬
‫اعترػ‬ ‫قبسربمن‪1:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫زنںینوبےنلواےلولگ‬ ‫رمیرکےنیکرضورتاسوقوسحمسوہیتےہحدورسی ا‬ ‫‪ 1:4‬یسکزناؿےکوقادع ّ‬
‫ِ‬
‫وصرت احؽ ناومعلؾ دو یہ وہج ےس شیپ آیت ےہ۔ ا ّوؽ ک ہک یسک زناؿ وک‬ ‫ُاس زناؿ وک دتریسی رطےقی رپ انھکیس اچںیہ۔ ایسی‬
‫وبےنلوایلوقؾوکدورسیاوقاؾرپ ایسیسہبلغاورادتقار احلصوہاجےئاوراس یکزناؿ رساکریزناؿقرارناےئ۔اس رطح‬
‫دورسیاوقاؾ ےکولگوخدوکوہزناؿےنھکیسرپوبجمرناںیئ۔دوؾ ک ہکوکیئزناؿیسکذمیبہاتکبیکنایسک م‬
‫ذمہےکرٹلرچی‬
‫ذمہ ےک ریپو نا ضعب دہعف ریغ ریپو یھب اس م‬
‫ذمہ ےک اقعدئ اور رشتعی ےک اصمدر ت یراہِراس‬ ‫یک زناؿ وہ اور اس م‬
‫راسیئ احلص رکےن یک رغض ےس وہ زناؿ ےنھکیس ےک وخاشہ دنم وہں۔ رعیب وک ک دوونں وصخایصت احلص ںیہ۔ ک ‬
‫دصویںتداینےک اغل دمتمّؿالعےقیکرساکریزناؿریہ ےہاورآجیھبیئکاممکلںیمایستیثیحےسراجئےہ۔‬
‫ایس رطح احلب ِظ آنادی داین ےک دورسے یرے ااہلیم رظنک ینعی االسؾ یک زناؿ یھب رعیب ےہ۔ قرآؿِ میکح ایس زناؿ ںیم‬
‫ہعااحدیا ّو ًالایسزناؿںیمدم ّوؿ وہا۔یہیوہج ےہہک رعیبداینیکاؿدنچزناونںںیم ےسات ےہسج‬
‫نازؽوہااورومجم ٔ‬
‫رمی ےیلاےںیہاوراینتنگلاوررعؼریریےس ّ‬
‫رمی ےیلاےںیہہکوقادعےساانثتسءیکوصرںیتاسزناؿ‬ ‫ےکوقادع ّ‬
‫مت ّظ‬
‫امہنیِاسلاینترعیبوکاحلب ِظرگارمداینیکسےسزنادہ مورمیزناؿامےنن رپ‬ ‫ںیمسےسمکںیہ۔یہیوہجےہہک م ر‬
‫وبجمرںیہاوررعیبوقادعےنھجمسےکدعباسزناؿاکانھکیسنشتیاا ًآاسؿےہ۔‬
‫‪ 1:5‬داین یک مہ ر زن اؿ ےک وقادع ّ‬
‫رمی رکےن اک اینبدی رطہقیٔ اکر ق رابیً ات یہ ےہ اور وہ ک ہک اس زن اؿ ےک امتؾ‬
‫ن اینعم اافلظ ینعی املکت وک فلتخم رگوسپ )‪ (Groups‬ںیم اس ادناز ےس میسقت رکےتیل ںیہ ہک زن اؿ اک وکیئ ظفل اس‬
‫درہج دنبی(‪ )Grouping‬ےس ن ماہ ر ہن رہ اجےئ۔ املکت ےک اؿ رگوسپ وک ِ‬
‫ااسقؾ ہملک ن ا اخ راےئ الکؾ‬
‫(‪ )Parts of Speech‬ےتہک ںیہ۔ فلتخم زناونں یک رگارم ےنھکل واےل اس زناؿ ےک اافلظ یک فلتخم رطوقیں رپ‬
‫ہہملکامس‪،‬لعفنا رحػ وہناےہ۔ارگنیریںیم‬ ‫میسقترکےتںیہ۔الثمًرعیب‪ ،‬اردواورافریسںیمک میسقتہساگہن ےہ۔ینعی م ر‬
‫ہزناؿںیمس‬ ‫اخراےئالکؾ(‪)Parts of Speech‬آھٹںیہ۔رہباحؽاتناتیعطقےہہک"امس"اور"لعف" م ر‬
‫ےس یرے اور لقتسم اخراےئ الکؾ ںیہ۔ نایق اخراء وک ضعب ا ِیہن ںیم ےس یسک اک ہصح قرار دےتی ںیہ اور ضعب اگل مسق‬
‫امشررکےت ںیہ۔ الثمً اردو‪ ،‬رعیب اور افریس ںیم ریمض (‪ )Pronoun‬اور تفص (‪ )Adjective‬وک امس یہ امشر ایک اجنا‬
‫ےہ رگم ارگنیری ںیم"‪"Pronoun‬اور"‪"Adjective‬اگلاگلاخراےئالکؾامشروہےتںیہ۔‬
‫‪ 1:6‬دریس رطےقی ےس یسکزناؿ وک ےنھکیس ےک ےیلاس ےک اافلظ وکدرس رطےقی رپ اامعتسؽ رکنا یہ الص ہلئسم ا‬
‫وہن‬
‫ہزناؿںیمسےسزنادہ‬ ‫ےہاوراسہلسلسںیملعفاورامسےکدرساامعتسؽوکاخصاتیمہاحلصےہ‪،‬ویکہکنداینیک م ر‬
‫‪2‬‬
‫اعترػ‬ ‫قبسربمن‪1:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اامعتسؽ وہےن واےل اافلظ یہی ںیہ۔ ایس ےیل م ر‬
‫ہ زناؿ ںیم لعف ےک اامعتسؽ وک درس رکےن ےک ےیل لعف یک رگداںین‪،‬‬
‫ےغیص‪،‬فلتخم "زامونں"ںیم اس یک وصرںیت‪،‬دصمراور اضمرع وریغہ ناد ےی اجےتںیہ۔ الثمً افریسںیملعف ےکدرس‬
‫اامعتسؽ ےک ےیل دصمر اور اضمرع ولعمؾ وہےن اچںیئہ اور رگداؿ یھب ان دوہین اچےئہ۔ ارگنیری ںیم‪ Verb‬یک نیت‬
‫شکلتںاورفلتخم‪ Tenses‬ےکرےنٹاورنادرکےنرپہبلطیئکیرستنحمرکےتںیہ۔رگارماکوہہصحوجامساورلعفیک‬
‫درسانبوٹےسثحبرکناےہ‪"،‬لارصلػ"الہکناےہہکبجامس‪،‬لعفاوررحػاکابعرتںیمدرساامعتسؽ اوراؿاک‬
‫آسپںیمقلعتایبؿرکنا"لاوحنل" اکاتامہخروےہ۔‬
‫‪ 1:7‬مہارےدینی دمارس ںیم رعیب میلعت یکادتباء ناومعلؾ لعفیک ثحب ےس وہیت ےہ سج ےک اےنپ ھچک وفادئ ںیہ نکیل‬
‫مہاےنپاابسؼیکادتباءامسیکثحبےسرکںیےگ۔اسےکوجازںیمک یھباہکاجاتکسےہہکا﵀ اعتیلسےنیھبرضحتآدؾ‬
‫ہیلعاالسلؾوکسےسےلہپاایشءےکاامسءیکمیلعتدی یھ۔اسےکالعوہدنوةاءاملعءںیماسہلئسمرپاکیف قیقحاوربرجنات‬
‫ ےی لاےںیہ اور ک ہجیتن اسےنمآنا ےہ ہکامسیکثحب ےس میلعتاک آاغزرکےن ےسنشتیاا ً رتہب ئاتجئ احلص ےی اجےتکںیہ۔‬
‫اطللوکونکںیےسڈوؽےنچنیھکیک‬
‫ہکبجلعفیکمیلعتےسآاغزیکاثمؽ لوؽومالنارظاا اگ نالین‪m‬ایسیےہےسیج ِ‬
‫اطلللعفیکرگداںینراتٹراتہےہنکیلاےسہنوتاستقشماکوکیئدصقم‬
‫قشمرکایئاجےئوخاہناینےلکنناہنےلکن۔ینعی ِ‬
‫آن ےہ اور ہن ک ااسحس وہنا ےہ ہک وہ ات یئنزناؿ ھکیس راہ ےہ۔ یرالخػ اس ےکامس یک ثحب ےس میلعت اکآاغز رکےن‬
‫رظن ا‬
‫اطل لیک دیپسچل اقمئ وہاجیت ےہ اور یرقرار ریتہ ےہ۔ رعف‪ ،‬بصن‪ ،‬خر یک انشحاور قشم‪،‬رمابکت‬
‫ےسادتباء یہ ےس ِ‬
‫اطل ل وکاینپتنحم نادصقمرظنآیتےہ۔دنچدونںےکدعبیہوہ وھچےٹ وھچےٹ‬
‫ےکوقادعاورہلمجاہیمسےتھکیسوہےئ ِ‬
‫اہیمسنب ےانباتکسےہاوررعیبزناؿیکسےسیریوصخعا ارعابینعی"اافلظںیمرحاکتیکدبتیلیاکاؿےکاعمینرپ‬
‫ایر" ےنھجمس اتگل ےہ۔ م ر‬
‫ہ ےئن قبس یک لیمکت رپ اےس ھچک ےنھکیس اور احلص رکےن اک ااسحس وہنا راتہ ےہ۔ یہی تیفیک اس یک‬
‫دیپسچلوکیرقراررےنھکیکناعیتنبےہ۔‬
‫ؤمی‪،‬رعمہفرکنہاورامسیکفلتخماحوتلں‬ ‫‪ 1:8‬امسےکاامعتسؽوکدرسرکےنےکےیلیسکزناؿےکوادحعمج‪ ّ ،‬ر‬
‫ذمک ّ‬
‫ہ زناؿ ںیم اسکیں ںیہن ےہ۔ اہجز اور اچدن وک اردو ںیم ّ‬
‫ذمکر رگم‬ ‫ؤمی اک اقدعہ م ر‬
‫ےک وقادع اجانن رضوری ںیہ۔ الثمًریغیقیقح ّ‬
‫ؤمی رگم اردو ںیم ّ ر‬
‫ذمک وبےتل ںیہ۔ اس ےیل رضوری ےہ ہک‬ ‫ؤمی وبال اجنا ےہ۔ وسرج اور ےھکنپ وک رعیب ںیم ّ‬
‫ارگنیری ںیم ّ‬
‫لعف ےکدرس اامعتسؽ ےک اسھتامس وک یھب کیھٹ رطح اامعتسؽایک اجےئ۔ امس ےکدرس اامعتسؽےک ےیل م ر‬
‫ہزناؿ ںیم‬
‫رکنرضوریےہ۔اسوصرتںیم‬
‫اصامساکاچرولہپؤںےساجیرہےلرکاےسوقادعےکلاطقباامعتسؽ ا‬
‫ومعامًاوررعیبںیموصخ ً‬
‫‪3‬‬
‫اعترػ‬ ‫قبسربمن‪1:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫امسےکاامعتسؽںیمیطلغںیہنوہیگ۔وہاچرولہپںیہ‪)i(:‬احل (‪)ii‬سنج (‪ )iii‬دعد (‪ )iv‬وتعس۔ںیہنجمہارگنیری‬
‫ںیمیلعارتلبیت )‪Number(iii) Gender(ii) Case(i‬اور)‪Kind(iv‬ےتہکںیہ۔ابعرتںیماامعتسؽوہےت‬
‫ہامسیکاتاخصاحل‪،‬سنج‪،‬دعداوروتعسولطمبوہیتےہ۔ایہناچرولہپؤںےکنارے‬ ‫وقازروےئوقادعِزناؿ‪ ،‬م ر‬
‫ںیمناترکےتوہےئمہاےنپاابسؼاکآاغزامسیکاحلےکایبؿےسرکےتںیہ۔نکیلاسےسلبقامس‪،‬لعفاوررحػیک‬
‫رعتفی(‪)Definition‬وک م‬
‫دہراانیلدیفموہاگ۔‬
‫اسن‪:‬‬
‫اظہ وہ۔ الثمً َر ُج ْل(رمد)‪َ ،‬حا ٔم ْس‬
‫امس اس ظفل نا ہملک وک ےتہک ںیہ سج ےس یسک زیچ‪ ،‬ہگج نا آدیم اک ناؾ نا اس یک تفص م ر‬
‫ِّب (ااھچ)۔اسےکالعوہااسیظفلناہملکیھبامسوہناےہسجےکینعمںیموکیئاکؾرکےناکوہفمؾوہنکیل‬ ‫(اخصناؾ)‪،‬كَی ْ‬
‫اس ںیم تں زامونں ںیم ےس وکیئ زامہن ہن نانا اجنا وہ۔اس ےیل اردو اافلظ یک دمد ےس اس وک ایھچ رطح ھجمس رک ذنہ نیشن‬
‫رکںیل۔‬
‫ےلہپنیتاافلظرپوغررکںی۔امرا‪،‬امرناےہ‪،‬امرےاگ۔اؿتںاافلظںیمامرےنےکاکؾاکوہفمؾےہاوراؿںیم یلعارتلبیت‬
‫ب)۔‬
‫َض ْ‬
‫امیض‪،‬احؽاورلبقتسمےکزامےناکوہفمؾیھبنانااجناےہ۔اسےیلک تںظفللعفںیہ۔رھپاتظفلےہامرنا( َ ِ‬
‫اسںیماکؾاکوہفمؾوتےہنکیلیسکیھبزامےناکوہفمؾںیہنےہ۔اسےیلک ظفلامسےہاوراےسیاامسءوکدصمرےتہکںیہ۔‬
‫فعل‪:‬‬
‫اظہ وہاوراسںیمتںزامونںامیض‪،‬احؽ‪،‬لبقتسم ںیمےس وکیئزامہن‬ ‫لعفوہظفل ان ہملک ےہسج ےسیسکاکؾاکرکناناوہنا م ر‬
‫ب (وہاتیپےہناےیپاگ)وریغہ۔‬ ‫َض َب (اسےنامرا)‪َ ،‬ذ ٍَ َب (وہایگ)‪َ ،‬ی ِ َ‬
‫ْش ُ‬ ‫یھبنانااجےئ۔الثمً َ َ‬
‫حسف‪:‬‬
‫رحػ وہظفلنا ہملکےہ وجاےنپ ینعمواحضرکےن ےک ےیلیسکدورسےہملکاکاتحمجوہ ینعییسکامس نالعف ےسےلم ریغباس‬
‫الثم ٔم ًِ ےک ینعم ںیہ"ےس" نکیلاس ےس وکیئ نات واحض ںیہن وہیت۔ ح مہ ےتہک ںیہ ٔم ًَ‬ ‫ےک ینعم واحض ہن وہں۔ ً‬
‫ض (وھگڑے رپ)۔الٔ ٰی (ت‪-‬یک‬ ‫َف ٔ‬‫ا ِل َن ِشحٔسٔ ینعی دجسم ےس‪ ،‬وت نات واحض وہیئگ۔ اِیس رطح ًَلٰی (رپ)۔ ًَل َی ا ِل َ َ‬
‫‪( ٚ‬نازارتنانازاریکرطػ)وریغہ۔‬ ‫رطػ)۔ الٔ َی ُّ‬
‫الش ِو ٔ‬

‫‪4‬‬
‫امسیکاحل(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪2:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امس یک احل(ہصحا ّوؽ)‬

‫(‪)Case-1‬‬
‫‪ 2:1‬یسکیھبزناؿںیموکیئامسحوگتفگنارحتیرںیماامعتسؽوہناےہوتوہنیتاحوتلںںیمےسیسکاتںیمیہاامعتسؽ‬
‫وہناےہ۔وچ یھاحلوکیئںیہنوہیتکس۔ناوتوہاسابعرتںیمافلعےکوطررپذموکروہاگ۔ینعی ِ‬
‫احلافیلعںیموہاگ۔نارھپ‬
‫احلوعفمیلںیموہاگاورنایسکدورسےامسوریغہیکااضتفاورقلعتےسذموکروہاگ۔اساحلوک ِ‬
‫احلااضیفےتہکںیہ۔‬ ‫ِ‬
‫دوراؿِ اامعتسؽ امس یک احل وک ارگنیری ںیم ‪Case‬ےتہک ںیہ۔ ارگنیری ںیم یھب ‪Case‬نیت یہ وہےت ںیہ‬
‫وج ‪Nominative‬نا ‪ Objective‬نا ‪Possessive‬الہکےت ںیہ۔ رعیب ںیم یھب امس ےک اامعتسؽ یک یہی نیت‬
‫احل بصن اور ِ‬
‫احل خر نا رصتخماً رعف‪ ،‬بصن اور خر ےتہک ںیہ۔ ایخؽ رےہ ہک وج امس‬ ‫احل رعف‪ِ ،‬‬
‫احںیتل وہیت ںیہ۔ اںیہن ِ‬
‫احلبصنںیموہاےسوصنمباوروج ِ‬
‫احلخرںیموہاےسرجمورےتہکںیہ۔اسرطح‬ ‫احلرعفںیموہاےسرموفع‪،‬وج ِ‬
‫ِ‬
‫اردواورارگنیریرگارمیکدمدےسرعیبرگارمںیمامسیکاحلوکآباسیناھجمساجاتکسےہرصػاالطصیحناومںاکقرؼےہ۔‬
‫رضورتےہہکمہرعیبیکاالطصاحتوکدنمرہجذلیہشقنےسھجمسرکنادرکںیل‪:‬‬
‫‪Possessive‬‬ ‫‪Objective‬‬ ‫‪Nominative‬‬
‫‪Case‬‬ ‫‪Case‬‬ ‫‪Case‬‬ ‫ارگنیری‬

‫َجز‬ ‫َن ِؼ ْب‬ ‫َر ِٓ ٍْ‬ ‫رعیب‬

‫ِ‬
‫احلااضیف‬ ‫ِ‬
‫احلوعفمیل‬ ‫ِ‬
‫احلافیلع‬ ‫اردو‬

‫‪ 2:2‬فلتخم احوتلں ںیم اامعتسؽ وہےت وق ضعب زناونں ےک اامسء ںیم ھچک دبتیلی واعق وہیت ےہ سج یک دمد ےس مہ‬
‫اچہپےتنںیہہکابعرتںیموکیئامسسکاحلںیماامعتسؽوہاےہ۔اسناتوکمہاردوےکاتہلمجیکدمدےسےتھجمسںیہ‪،‬‬
‫الثمً"احدمےنومحمدوکامرا"۔ابارگمہآپےسوپںیھچہکاسںیمافلعوکؿےہاوروعفمؽوکؿےہ‪،‬وتآپوفراًاتبدںی‬
‫ےگہکاحدمافلعاورومحمدوعفمؽ ےہ۔نکیلاسیکوہجک ےہہکآپہلمجاک وہفمؾےتھجمسںیہ۔اس ےیلک ناتاتبےنںیم‬
‫آپوکلکشمشیپںیہنآیئ۔‬
‫ابقرضرکںیہکاتصخشوکاردوںیہنآیتاوروہرگارمیکدمدےساردوانھکیساچاتہےہ۔اسےکےیلرضوریوہاگہکےلہپوہ‬
‫ابعرتںیمامسیکاحلوکاچہپےن۔اسےکدعبیہنکمموہاگہکوہابعرتاکحیحصوہفمؾھجمسےکس۔اسےیلےلہپںیمہاسوک‬
‫وکیئالعمنانایناتبینوہیگسجیکدمدےسوہذموکرہہلمجںیمافلعاوروعفمؽوکاچہپؿےکس۔اسولہپےسآپذموکرہہلمجرپ‬

‫‪5‬‬
‫امسیکاحل(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪2:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫دونارہ وغر رکےک وہ العم ولعمؾ رکےن یک وکشش رکںیسج یک دمد ےس اسںیم افلع اور وعفمؽ ینعی ابعرتںیم امس یک‬
‫احلوکاچہپنااجےکس۔‬
‫وجہبلطاسوکششںیمنااکؾرےہںیہاؿیکدمدےکےیلاسہلمجںیمڑوھڑییسدبتیلیرکدےتیںیہ۔آپاسرپدونارہوغر‬
‫رکںی۔اؿشاءاہللابآپالعموکاچہپؿںیلےگ۔"احدموکومحمدےنامرا"۔ابآپآاسینےساتبےتکںیہہکاردوںیم‬
‫زنادہیرافلعےکاسھت"ےن"اوروعفمؽےکاسھت"وک"اگلوہاوہناےہ۔ایسرطحابک یھبھجمسںیلہکاردوںیم ِ‬
‫احل‬
‫وہنےہ۔ےسیجزلےکاکملق‪،‬زلےکیکاتکبوریغہ۔‬
‫ااضیفںیمزنادہیردواامسءےکدرایمؿ"اک"نا"یک"اگل ا‬
‫‪ 2:3‬اب وساؽ ک ےہ ہک رعیب یک ابعرت ںیم اامعتسؽ وہےن واےل اامسء یک احل وک اچہپےنن یک العامت ایک ںیہ۔ اس‬
‫نمض ںیم یلہپ نات ک ونٹ رکںیل ہک ک العامت ات ےس زنادہ ںیہ۔ نکیل اس قبس ںیم مہ زنادہ اامعتسؽ وہےن وایل ات‬
‫العم وک ھجمس رکاسیک قشم رکںی ےگ۔ ناہک ذنہ ںیم امس یک احل وک اچہپےنن اکوصتر واحض وہاجےئ۔ اس ےک دعب اےلگ‬
‫اابسؼںیمدورسیالعامتحزیر ِلاط ہعآںیئیگوتاںیہن انھجماؿشاءاہلللکشمںیہنرےہاگ۔‬
‫‪ 2:4‬اب ونٹرکےئجیل ہک رعیب زناؿیک ک بیجع وصخعا ےہ ہکاس ےک ّاّس اچپیس دصیف (‪)80-85%‬اامسءاےسی‬
‫ںیہ وج رعف‪ ،‬بصن اور خر تں احوتلں ںیم ات فلتخم لکش اایتخر رکےتیل ںیہ۔ اس ےس آپ ےک ذنہ ںیم شاتذ ک نات‬
‫رکنڑپںی‬
‫ہامسےکےیلاتےکاجبےئنیتامسینعینیتظفلناد ا‬ ‫آےئہکاسرطحوترعیبیریلکشمزناؿوہیگسجںیم م ر‬
‫رکن وہنا ےہ۔‬
‫ےگ رگماس ومہ یک انب رپ ھگراےن یک رضورت ںیہن ےہ۔ تقیقح ک ےہ ہک اتامس ےک ےیل ات یہ ظفل ناد ا‬
‫ویکہکنرعیبزناؿےکاامسءوکاامعتسؽرکےتوقاحلےکاحلظےسوجدبتیلیآیتےہوہظفلےکرصػ"آخری ّ‬
‫ّصح"ںیم‬
‫الثم وکیئ امس ارگ ناچن رحوفں اک ےہ وت ےلہپ اچر رحوفں ںیم وکیئ دبتیلی ںیہن وہیگ ہکلب رصػ آخری ینعی‬
‫واعق وہیت ےہ۔ ً‬
‫ناوچنںیرحػےکڑپےنھاکرطہقیدبؽ اجےئاگ۔ایسرطحوکیئ امسارگنیترحوفںاک ےہوتےلہپدورحوفںںیموکیئدبتیلی‬
‫ںیہنوہیگ۔رصػآخریینعیشیتےرحػےکڑپےنھاک رطہقیدبےلاگ۔الثمً ِ‬
‫احل افیلع‪،‬وعفمیلاورااضیفںیمظفلزلاک‬
‫یکرعیبیلعارتلبیت" َول َْس‪َ ،‬ول َّسااور َو َل ٕ‬
‫س" وہیگ۔‬
‫‪ 2:5‬ایھب مہ ےن ڑپاھ ےہ ہک رعیب ےک رقتابی ایس اچپیس دصیف اامسء اک آخری ہصح رعف‪ ،‬بصن اور خر تں احوتلں ںیم‬
‫َصٖ" نا رصػ‬
‫دبتلیوہاجناےہ۔وجامستںاحوتلںںیمک دبتیلیوبقؽرکنا ےہاےسرعیبوقادعںیم" ُم ٌِ َزب ُم ِي َ ٔ‬
‫"ميَصٖ"یھباہکاجناےہ۔اسیکاچہپؿاکاعؾرطہقیک ےہہکاسےکآخریرحػرپونتنیآیتےہ۔ینعی ِ‬
‫احل رعف‬
‫احل خر ںیم دو زیر (ٌٕ‪)-‬وہیت ںیہ۔ اس رعمب رصنمػ ےک آخری‬
‫احل بصن ںیم دو زیر (ٌّ‪ )-‬اور ِ‬
‫ںیم دو شیپ ( ٌْ‪ِ ،) -‬‬
‫‪6‬‬
‫امسیکاحل(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪2:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رحػیکدبتیلییکدنچاثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬
‫چٌد هعسب هٌصسف امساء کی گسداى هع هعاًی‬
‫ِ‬
‫احل خر‬ ‫ِ‬
‫احل بصن‬ ‫ینعم‬ ‫ِ‬
‫احل رعف‬

‫ُم َح َّن ٕس‬ ‫ُم َح َّن ّسا‬ ‫ناؾ ےہ‬ ‫ُم َح َّن ْس‬
‫َش ِی ٕء‬ ‫َط ِیئّا‬ ‫زیچ‬ ‫َش ِی ْء‬
‫َج َّي ٕة‬ ‫َج َّي ّة‬ ‫ناغ‬ ‫َج َّي ْة‬
‫ب ٔ ِي ٕت‬ ‫ب ٔ ِيتّا‬ ‫زلیک‬ ‫ب ٔ ِي ْت‬
‫َس َن ٕ‬
‫آء‬ ‫َس َنآ ّء‬ ‫آامسؿ‬ ‫َس َنآ ْء‬
‫ُس ِو ٕء‬ ‫ُس ِو ّءا‬ ‫یرایئ‬ ‫ُس ِو ْء‬
‫‪ُ 2:6‬ادیمےہہکدنمرہجناالاثمولںںیمآپےنک ناتونٹرکیلوہیگہک‪:‬‬
‫احل بصن ںیم دو زیر(ٌّ‪)-‬آےتںیہ‪،‬اس ےک آخر ںیم اتافل یراھدنا اجنا ےہ الثمً ُم َح َّن ْس ےس‬
‫‪ )i‬سجامس رپ ِ‬
‫اب ےس‪َ ٔ ٛ‬تا ّبا‪َ ،‬ر ُس ِو ْ‬
‫ل ےس َر ُس ِو ًّل وریغہ۔‬ ‫ُم َح َّن ّس انھکلطلغےہہکلب ُم َح َّن ّسا اھکلاجےئاگ۔ایسرطح‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫‪ )ii‬اساقدعہےکدواانثتسءںیہ۔ا ّوؽک ہکسجظفلاکآخریرحػوگؽةینعیناےئرموبہطوہاسرپدوزیرےتھکلوق‬
‫افلاکااضہفںیہنوہاگالثمً َج َّي ّتا انھکلطلغےہ‪،‬اےس َج َّي ّة اھکلاجےئاگ۔ایسرطحا ٰ َی ْة ےسا ٰ َی ّة وریغہ۔دےئھکی!‬
‫ت اکظفلوگؽ 'ة'رپںیہنہکلب یبم'ت' (ناےئوسبمہط)رپمتخ وہراہےہ۔اسےیلاسرپاانثتسءاکاالطؼںیہن‬
‫ب ٔ ِي ْ‬
‫وہااور ِ‬
‫احلبصنںیماسرپدوزیرےتھکلوقافلاکااضہفایکایگ۔‬
‫الثم‬
‫‪ )iii‬دورسا اانثتسء ک ےہ ہک وج ظفل افل ےک اسھت زمہہ رپ متخ وہا س ےک آخر ںیم یھب افل اک ااضہف ںیہن وہاگ‪ً ،‬‬
‫َس َنا ْء ےس َس َنا ّء۔ دےئھکی َش ِی ْء اکظفل یھبزمہہ رپمتخوہراہ ےہ نکیلاس ےسلبقافل ںیہنہکلب"ی"ےہاس‬
‫ےیلاسرپدوزیراگلےتوقافلاکااضہفایکایگےہینعی َش ِی ْء ےس َط ِیئّا۔‬

‫‪7‬‬
‫امسیکاحل(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪2:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪1-‬‬
‫ےچین دی وہےئ اافلظ وک اگل اکذغ رپ دونارہ ںیھکل۔ اس ہلسلس ںیم ک اایتحط رضوری ےہ ہک رصػ رعیب اافلظ ںیھکل‪ ،‬ارگ‬
‫ہظفلےکآےگیرٹکیںیماسیکاحلںیھکل۔الثمً َج َّي ْة(رعف)‪،‬‬ ‫وکیئظفلطلغاھکلوہاےہوتاےسدرسرکےکںیھکلاور م ر‬
‫‪َ ٔ ٛ‬تا ّبا(بصن)وریغہ۔ارگیسکظفلےکینعمںیہنولعمؾںیہ‪،‬ییھبآپوکاسیکاحلاچہپؿینیلاچےئہ۔‬

‫َط ِیئّا‬ ‫َم ِح ُن ِو ْز‬ ‫َج َّيتّا‬ ‫ا ٰ َیتّا‬ ‫َش ِی ٕء‬ ‫َر ُس ِو ًّل‬
‫رٔ ِجزْ‬ ‫َط ِہ َو ْة‬ ‫ب ٔ ِي ٕت‬ ‫َحا ٔم ّسا‬ ‫ًَ َذ ٕ‬
‫اب‬ ‫ب ٔ ِيتّا‬
‫ُس ِو ٕء‬ ‫خٔزِ ْی‬ ‫ٔػ ِب َِ ْة‬ ‫َس َنا ّءا‬
‫ضسوزی ہدایات‪:‬‬
‫یسکقبسںیماہجںںیہکیھبیسکرعیبظفلےکینعمدیوہےئںیہاؿوکنادرکنااےنپاورپالزؾرکںیل۔حتیسکقبس‬
‫ںیمدیلاےامتؾاافلظےکاعمیننادہنوہاجںیئ‪،‬اسوقتاسقبسیکقشمہنرکںی۔اسیکوہجھجمسںیل۔‬
‫دنچ اابسؼ ےک دعب آپ وک رمابکت اور نب ے انبےن ںیہ اور اؿ ےک یرےمج رکےن ںیہ۔ زگہتش اابسؼ ںیم دی لاے اافلظ ےک‬
‫اعمینارگآپوکنادںیہنوہںےگوتک اکؾآپےکےیلتہبلکشموہاجےئاگ۔‬
‫دورسی نات ک ےہ ہک اس اتکب ںیم ارثکی اےسی اافلظ یک ےہ وج قرآؿ دیجم ںیم اامعتسؽ وہےئ ںیہ۔ اؿ ےک اعمین ناد‬
‫وہےنےسآپوکقرآؿدیجماکیرہمجےنھجمسںیمآاسینوہیگ۔‬

‫‪8‬‬
‫امسیکاحل(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪3:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امس یک احل(ہصحدوؾ)‬
‫(‪)Case-2‬‬
‫‪ 3:1‬زگہتشقبسںیممہےنک ڑپاھےہہکرعیبےکرقتابیً‪80-85‬دصیفاامسءاکآخریہصحتںاحوتلںںیمدبتلی‬
‫وہاجناےہاوراےسیاامسءوکرصنمػےتہکںیہ۔ابوساؽک دیپاوہناےہہکنایق‪15-20‬دصیفاامسءدبتلیوہےتںیہ انںیہن؟‬
‫اورابعرتںیماؿیکاحلوکےسیکاچہپےتنںیہ؟اسقبسںیممہےنیہیناتینھجمسےہ۔‬
‫‪ 3:2‬رعیب ےک نایق دنپرہ سیب دصیف اامسء وج رصنمػ ںیہن ںیہ‪ ،‬اؿ ںیم ےس زنادہ یر اےسی وہےت ںیہ نج اک آخری رحػ‬
‫تں احوتلں ںیم ںیہن دباتل ہکلب وہ رصػ دو شکلتں اایتخر رکےت ںیہ ینعی ِ‬
‫احل رعف ںیم اؿ یک لکش اگل وہیت ےہ نکیل‬
‫بصن اور خر دوونں احوتلں ںیم اؿ یک لکش ات یسیج ریتہ ےہ۔ اےسی اامسء وک رعیب وقادع ںیم"رعمب ریغ رصنمػ" نا‬
‫رصػ"ریغرصنمػ"یھباہکاجناےہ۔امسریغرصنمػےکآخریرحػیکدبتیلییکدنچاثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬
‫چٌد هعسب غیس هٌصسف امساء کی گسداى هع هعاًی‬
‫ِ‬
‫احل خر‬ ‫ِ‬
‫احل بصن‬ ‫ینعم‬ ‫ِ‬
‫احل رعف‬

‫أبِ َزاٍ ٔ ِی َه‬ ‫أبِ َزاٍ ٔ ِی َه‬ ‫رمداکناؾ‬ ‫أبِ َزاٍ ٔ ِی ُه‬
‫َم َّ‪َ ٜ‬ة‬ ‫َم َّ‪َ ٜ‬ة‬ ‫ تر اک ناؾ‬ ‫َم َّ‪ُ ٜ‬ة‬
‫َم ِز َی َه‬ ‫َم ِز َی َه‬ ‫وعرت اک ناؾ‬ ‫َم ِز َی ُه‬
‫ْسائ ِٔی َل‬ ‫أ ِ َ‬ ‫ْسائ ِٔی َل‬ ‫أ ِ َ‬ ‫رضحتوقعیبؑ اک بقل‬ ‫ل‬
‫ْسائ ِٔی ُ‬ ‫أ ِ َ‬
‫اَ ِح َن َز‬ ‫اَ ِح َن َز‬ ‫رسخ‬ ‫اَ ِح َنزُ‬
‫اَ ِس َو َز‬ ‫اَ ِس َو َز‬ ‫ایسہ‬ ‫اَ ِس َو ُز‬
‫‪ُ 3:3‬ادیمےہہکدنمرہجناالاثمولںںیمآپےنک ناتونٹرکیلوہیگہک‪:‬‬
‫‪ )i‬ریغ رصنمػ اامسء اک بصن اور خر ات یہ لکش ںیم آےت ںیہ۔ الثمً أبِ َزاٍ ٔ ِی ُه ِ‬
‫احل رعف ےس ِ‬
‫احل بصن ںیم‬
‫احلخرںیمأبِ َزاٍ ٔ ِیهٌٔ ںیہنوہاہکلبأبِ َزاٍ ٔ ِی َه یہراہ۔ایسرطحنایقاامسءیکیھببصناور‬
‫أبِ َزاٍ ٔ ِی َه وہایگنکیل ِ‬
‫خرںیماتیہلکشےہ۔‬

‫‪9‬‬
‫امسیکاحل(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪3:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫احل رعف ںیم ات شیپ(ٌُ‪)-‬اور بصن اور خر دوونں احوتلں ںیم رصػ‬
‫‪ )ii‬ریغ رصنمػ اامسء ےک آخری رحػ رپ ِ‬
‫زی(ٌّ‪)-‬ےکےیل‬
‫لذااتزیر(ٌَ‪)-‬ےتھکلوقافلاکااضہفںیہنوہنا۔ک اقدعہرصػدو ر‬
‫اتزیر(ٌَ‪)-‬آناےہ۔ س‬
‫وصخمص ےہ۔ ناد رئھک ہک امس ریغ رصنمػ ےک آخر رپ ونتنی یھبک ںیہن آیت‪،‬سج یک وہج ےس رصنمػ اور ریغ‬
‫رصنمػاامسءںیمزییمترکےنںیمآاسینوہیتےہ۔‬
‫‪ 3:4‬آپوسچرےہوہںےگںیمہےسیکولعمؾوہاگہکالفںامسرعمبرصنمػےہناریغرصنمػ!وتاسیکتقیقحوت‬
‫ک ےہ ہک ریغ رصنمػ اامسء وکاچہپےنن ےک ھچک وقادع ںیہ وج آخر ںیم ڑپاھےئ اجےت ںیہ۔ یف ااحلؽ مہارا رطہقیٔ اکر ک وہاگ ہک‬
‫ذریخہاافلظ ںیممہ ریغ رصنمػ اامسءیکنادنیہ اؿےک آےگظفل (غ) انبرکرکدنا رکںی ےگ۔ وگنا رسِدسآپ وک نجاامسء‬
‫ٔ‬
‫ےک قلعتم اتب دنا اجےئ اںیہن ریغ رصنمػ ےئھجمس‪ ،‬اؿ رپ یھبک ونتنی ہن ڈاےئل اور اؿ اک رعف‪ ،‬بصن‪ ،‬خر (ٌُ‪)-ٌَ( ،)-ٌَ( ،)-‬ےک‬
‫اسھتےئھکل۔زینک یھبونٹرکںیلہکرعیبںیموعروتں‪ ،‬تروںاوروکلمںےکناؾاعؾوطررپریغرصنمػوہےتںیہ۔‬
‫‪ 3:5‬رعیبزناؿےک ھچک ےنگ ےنچاامسء اےسی یھب وہےتںیہوج رعف‪ ،‬بصن‪ ،‬خرتںاحوتلں ںیم وکیئ دبتیلی وبقؽ ںیہن‬
‫رکےتاورتںاحوتلںںیماتےسیجرےتہںیہ۔اےسیاامسء وک َم ِبنٔی ےتہکںیہ۔اؿاک وکیئاقدعہ ںیہن ےہ۔اس ہلسلسںیم‬
‫ذریخہاافلظ ںیماؿےکآےگ (ؾ) انبرک مہنادنیہرکںی ےگ ہک ک اافلظ ینبم ںیہ۔اؿیک دنچ‬ ‫م‬
‫یھبہارا رطہقیٔ اکر ک وہاگہک ٔ‬
‫اثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬
‫چٌد هثٌی امساء کی گسداى هع هعاًی‬
‫ِ‬
‫احل خر‬ ‫ِ‬
‫احل بصن‬ ‫ینعم‬ ‫ِ‬
‫احل رعف‬

‫ٍٰ َذا‬ ‫ٍٰ َذا‬ ‫ک ( ّ ر‬

‫ذمک)‬ ‫ٍٰ َذا‬
‫اَ َّل ٔذ ِی‬ ‫اَ َّل ٔذ ِی‬ ‫وج ہک ( ّ ر‬
‫ذمک)‬ ‫اَ َّل ٔذ ِی‬
‫ِک‬
‫تٔل َ‬ ‫ِک‬
‫تٔل َ‬ ‫وہ ( ّ‬
‫ؤمی)‬ ‫ِک‬
‫تٔل َ‬
‫‪ 3:6‬ابامسیکاحلےکقلعتمدنچناںیتھجمسرکنادرکںیل۔یلہپناتک ےہہکیسکظفلےکآخریہصحںیموہےنوایل‬
‫دبتیلی وک رعیب رگارم ںیم "ارعاب"ےتہک ںیہ۔ ناد رےہ ہکیسک امسیک احل ےس رماد اسیک ارعایب احل یہ وہیت ےہ‪ ،‬وج‬
‫ہامسابعرتںیماامعتسؽوہےتوقرموفع‪،‬وصنمبنارجموروہناےہ۔‬ ‫نیتیہوہیتںیہینعیرعف‪،‬بصنناخر‪،‬اور م ر‬
‫‪ 3:7‬دورسیناتک ےہہکیسکظفلیکارعایباحلوچہکنزنادہیررحاکتینعیزیر‪،‬زیرناشیپیکدبتیلیےس م ر‬
‫اظہیکاجیت‬

‫‪10‬‬
‫امسیکاحل(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪3:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ےہ‪،‬اس ےیل رحاکت اگلےن وک یھب یطلغ ےساِرعابہہک دےتیںیہ‪ ،‬ہکبجاؿ دوونں ںیم قرؼ ےہ۔اِرعاب اور رحاکت ےک‬
‫قرؼوکمہاتظفلیکدمدےسھجمسےتیلںیہ۔ظفل ُم َيآ ْٔ‪ٙ‬ےکآخریرحػ"‪"ٚ‬رپوجدوشیپ(ٌْ‪)-‬ںیہ‪،‬ک اسظفلاکاِرعاب‬
‫ےہ۔ہکبج"‪"ٚ‬ےسےلہپےکرحوػرپاہجںںیہکیھبزیر(ٌَ‪،)-‬زیر(ٌٔ‪)-‬اورشیپ(ٌُ‪)-‬ےگل وہےئںیہ‪،‬وہساسظفلیک‬
‫رحاکتںیہ۔ایسرطحظفلأبِز َاہ ٔ ِی ُهےکآخریرحػمیمرپاتشیپ(ٌُ‪)-‬اساکاِرعابےہ‪،‬ہکبجاسےسےلہپےکرحوػ‬
‫رپزیر(ٌَ‪)-‬اورزیر(ٌٔ‪)-‬اسیکرحاکتںیہ۔‬
‫هشق منرب ‪2 -‬‬
‫دنمرہجذلیاامسءےسامسیکرگداؿرکںی۔اؿںیمےسوجاامسءریغرصنمػںیہاؿےکآےگ(غ)اوروجینبمںیہاؿےک‬
‫آےگ(ؾ)انبدناایگےہناہکاںیہنذنہنیشنرکںیلاوررگداؿاسےکلاطقبرکںی۔اسھتیہاافلظےکاعمینیھبناد‬
‫رکںی۔‬
‫ینعم‬ ‫اافلظ‬ ‫ینعم‬ ‫اافلظ‬
‫دجسمیکعمج‬ ‫َم َشا ٔج ُس (غ)‬ ‫اخر۔وثاب‬ ‫ثَ َو ْ‬
‫اب‬
‫دنگیگ‪-‬آتف‬ ‫رٔ ِجزْ‬ ‫اجؿ‬ ‫َنٔ ِْص‬
‫ک ولگ‬ ‫ٍٰ ُؤ ًَل ٔء (ؾ)‬ ‫اتناؾ‬ ‫ً ِٔن َزا ٌُ(غ)‬

‫دویار‬ ‫ٔج َس ْار‬ ‫یرایئ‬ ‫َس ِّی َئ ْة‬

‫اتناؾ‬ ‫ٕ (غ)‬
‫یُ ِو ُس ُ‬ ‫املسمؿ‬ ‫ُم ِشل ٔ ْه‬
‫وسرج‬ ‫َط ِن ْص‬ ‫وجہک ّ‬
‫(ؤمی)‬ ‫اَ َّلتٔ ِی (ؾ)‬

‫ تر‬ ‫َم ٔسیِ َي ْة‬ ‫ناین‬ ‫َما ْء‬

‫رن‬ ‫ٔػ ِب َِ ْة‬ ‫دروازہ‬ ‫اب‬
‫بَ ْ‬
‫لھپ‬ ‫ثَ َن ْز‬ ‫ناین‬ ‫ا ٰ َی ْة‬
‫روسایئ‬ ‫خٔزِ ْی‬ ‫وخاشہ‬ ‫َط ِہ َو ْة‬

‫‪11‬‬
‫سنج‬ ‫قبسربمن‪4:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫سنج‬
‫(‪)Gender‬‬
‫‪ 4:1‬یسکامسوکابعرتںیمدرسرطےقیرپاامعتسؽرکےنےکےیلیسکامسوکنجاچرولہپؤںےسداھکیاجنارضوری‬
‫ےہ۔اؿںیمےسیلہپزیچامسیکاحل(ناارعایباحل)ےہ‪،‬سجرپےلھچپقبسںیمھچکناتوہیکچےہ۔امسیکثحبںیم‬
‫ہزناؿںیم)امسیکدویہوصرںیتوہیتکسںیہ۔‬ ‫دورساامہولہپ"سنج"اکےہ۔سنجےکاحلظےسرعیبزناؿںیم(ہکلبومع ًام م ر‬
‫ذمکوہاگ‪،‬ینعیابعرتںیماساکذرکاےسیوہاگےسیجیسکذمرک(‪)Male‬اکذرکوہراہےہ‪ ،‬انرھپ ّ‬
‫ؤمیےکوطررپاامعتسؽ‬ ‫وہنا ّ ر‬
‫ؤمیےکاامعتسؽےکوقادعاسکیںںیہنںیہ۔یسکزناؿںیماتظفل ّ ر‬
‫ذمکوبالاج انےہوت‬ ‫ہزناؿںیماافلظےک ّ ر‬
‫ذمکو ّ‬ ‫وہاگ۔ م ر‬
‫ؤمی اامعتسؽ وہےت ںیہ‬ ‫ؤمی وہاتکس ےہ۔ الثمً ارگنیری ںیم رحبی اہجز (‪ )Ship‬اور اچدن (‪ّ )Moon‬‬
‫دورسی ںیم وہ ّ‬
‫ؤمییکرطح‬ ‫لذایسک یھبزناؿوک ےنھکیسےک ےیلاسزناؿےکاامسءیکتذریکونان ینعیاؿ وک ّ ر‬
‫ذمکنا ّ‬ ‫ّ‬
‫رگماردوںیمذمکر۔ س‬
‫اامعتسؽرکےناکلوہنارضوریےہ۔‬
‫ذمکامسےکےیلوتوکیئاخصالعمںیہنرگم ّ‬
‫ؤمیاامسء‬ ‫‪ 4:2‬رعیباامسءرپوغررکےنےساملعءوحنےنک داھکیہکاہیں ّ ر‬
‫لذا رعیب ےنھکیس واولں وک اچےئہ ہک وہ یسک امس ےک‬ ‫ِ‬
‫العامت نان ےتہک ںیہ۔ س‬ ‫ولعمؾ رکےن یک ھچک العامت رضور ںیہ ںیہنج‬
‫العامتنانےکاحلظےساسوکدںیھکی۔ارگاسںیمنانیکوکیئنات‬ ‫اامعتسؽںیماسیکسنجوکنیعتمرکےنےکےیل ِ‬
‫سحذلیرطےقی‬ ‫ذمکریہاھجمساجےئاگ۔یسکامسںیمنانیکانشحےک ِ‬ ‫ؤمیامشروہاگورہناےس ّ‬‫نایئاجیتےہوتوہامس ّ‬
‫ںیہ۔‬
‫ؤمیےکےیلےہینعیاسےکاقمہلبرپ ّ ر‬
‫ذمکیھب‬ ‫‪ 4:3‬الہپرطہقیک ےہہکظفلےکینعمرپوغررکںی۔ارگوہیسکیقیقح ّ‬
‫ؤمیوہاگ۔‬ ‫وہناےہےسیج ا ٔ ِم َزاَ ْة (وعرت)ےکاقمہلبرپ َر ُج ْل(رمد)‪،‬اُو(امں)ےکاقمہلبرپ َا ْ‬
‫ب(ناپ)وریغہ‪،‬وتوہالزامً ّ‬
‫ی یقیقح"ےتہکںیہ۔دورسارطہقیک ےہہکظفلوکدںیھکیہکاسںیمنانیکوکیئالعموموجدےہ؟ک ‬ ‫اےسیاامسءوک"ؤم ِ‬
‫ہاتامسےکآخریہصحںیمآیتےہ۔العامتک ںیہ)‪"(i‬ة" )‪ -ٌَ "(ii‬ا ُء"‬
‫العامتنیتںیہاوراؿںیمےس م ر‬
‫)‪ -ٌٰ " (iii‬ی"۔ینعیوکیئامسارگاؿںیمےسیسکاتےکاسھتمتخ وہنارظنآےئوتاےس ّ‬
‫ؤمیاھجمساجےئاگ۔اےسیاامسءوک‬
‫ِ‬
‫"ؤمیایقیس"ےتہکںیہ۔‬
‫اجنےہ۔الثمً َج َّي ْة (ناغ) نا‬ ‫‪ 4:4‬ک ناتھجمسےئجیلہکنجاافلظےکآخرںیموگؽة آیئےہ‪،‬رعیبںیماںیہن ّ‬
‫ؤمیامنا ا‬
‫ؤمیانبےناکرطہقییھبیہیےہہک ّ ر‬
‫ذمکظفلےک‬ ‫َػلٰو ْة(امنز)وریغہرعیبںیم ّ‬
‫ؤمیاامعتسؽوہےتںیہ۔ زینارثکاافلظوک ّ‬
‫‪12‬‬
‫سنج‬ ‫قبسربمن‪4:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اف ْة(اکقرہ)‪َ ،‬ح َش ًْ(ااھچ‪،‬‬ ‫ر)ےس ک َ ٔ َ‬ ‫اف(اکق‬
‫مس‬
‫ْ‬ ‫آخری رحػ رپ زیر اگل رک اس ےک آےگ وگؽ"ة" اک ااضہف رکدےتی ںیہ ےسیج ک َ ٔ‬
‫وخوصبرت)ےس َح َش َي ْة(ایھچ‪،‬وخوصبرت)وریغہ۔اساقدعہےسیتنگےکدنچاافلظ یتنی سںیہالثمً َخل ٔ ِی َٔ ْة (املسمونںاک‬
‫ِ‬
‫العم‬ ‫ذمکاامعتسؽوہےتںیہ۔دورسی‬ ‫رمکحاؿ)‪ََّّ ًَ ،‬ل َمة ْ(تہبیرااعمل)۔احالہکناؿےکآخرںیموگؽ"ة"ےہنکیلک ّ ر‬
‫الثم‬
‫ؤمیامنااجنا ےہ‪ً ،‬‬ ‫نان " ٌ‪َ-‬ا ُء"ےہ ےسج"افل دممودہ"ےتہکںیہ۔ نجاامسءےکآخرںیمک العمآیت ےہاںیہنیھب ّ‬
‫ْضا ُء(زبس)وریغہ۔ایخؽرےہہکافلدممودہرپمتخوہےنواےلاامسءریغرصنمػوہےتںیہ۔یہیوہج‬ ‫َح ِن َزا ُء(رسخ)‪َ ،‬خ ِ َ‬
‫العمنان"‪ٰ -‬ی"ےہےسج"افل وصقمرہ"ےتہکںیہ۔‬ ‫ےہہکاسےکزمہہرپونتنیےکاجبےئاتشیپآناےہ۔شیتی ِ‬
‫ؤمیامنااجناےہ‪،‬الثمً ًُوِ ٰم(میظع)‪ُٛ ،‬ب ِ ٰری(یری)وریغہ۔اساقدعہ‬ ‫نجاامسءےکآخرںیمک العمآیتےہاںیہنیھب ّ‬
‫مس‬
‫ےس یھب دنچ اافلظ یتنی سںیہ ےسیج ُم ِو ٰسی‪ِٔ ً ،‬ی ٰسی وریغہ۔ ایخؽ رےہ ہک افل وصقمرہ رپ متخ وہےن واےل اامسء رعف‪،‬‬
‫بصن‪ ،‬خر تں احوتلں ںیم وکیئ دبتیلیوبقؽ ںیہنرکےت‪ ،‬اس ےیل فلتخم ارعایب احوتلں ںیماؿ اک اامعتسؽ یھب ینبماامسء یک‬
‫رطحوہاگ۔‬
‫ؤمییکوکیئالعموہیت‬ ‫ؤمیاورہنیہاؿرپ ّ‬ ‫ذمکوہےتںیہہن ّ‬ ‫‪ 4:5‬تہبےسامساےسیوہےتںیہوجدرتقیقحہنوت ّ ر‬
‫ؤمیوبےتل‬ ‫ےہ۔اےسیاامسءیکسنجاکنیعتاساینبدرپوہناےہہکالہِزناؿاںیہنسکرطحوبےتلںیہ۔نجاامسءوکالہِزناؿ ّ‬
‫لہزناؿوکایسرطحوبےتلوہےئنسںیہ۔اثمؽےکوطررپوسرجوکےل‬ ‫"ؤمیامسیع"ےتہکںیہ‪،‬اسےیلہکمہا ِ‬ ‫ںیہاںیہن ّ ِ‬
‫ذمکوبےتلوہےئانسےہاسےیلاردو‬ ‫ؤمی۔مہےناردوےکالہِزناؿوکاےس ّ ر‬ ‫ںیل۔ابحقتقیاا ًوسرجہنوت ّ ر‬
‫ذمکےہاورہنیہ ّ‬
‫ؤمیامسیعےہ۔‬ ‫ؤمیوبےتلںیہاسےیلرعیبںیم َط ِن ْص ّ ِ‬ ‫ذمکےہ۔ہکبجرعیبےکالہِزناؿ َط ِن ْص(وسرج)وک ّ‬ ‫ںیموسرج ّ ر‬
‫ھنیےتہکںیہ۔اسےیلدیلہواولںےکےیل‬ ‫ھکےتہکںیہہکبجدیلہواےلاےسک ّ‬ ‫اسیکاتدپسچلاثمؽک ےہہکؤنھکلواےلدیہوک ّ ا‬
‫ؤمیوبےلاجےتںیہ۔آپاؿےکینعمنادرکںیلاور‬ ‫ؤمیامسیعےہ۔ابذلیںیمدنچاافلظدیاجرےہںیہوجرعیبںیم ّ‬ ‫دیہ ّ ِ‬
‫ک یھبنادرںیھکہکک ّ ِ‬
‫ؤمیامسیعںیہ‪:‬‬
‫وسرج‬ ‫َط ِن ْص‬ ‫آامسؿ‬ ‫َس َنا ْء‬ ‫زنیم‬ ‫اَ ِر ْق‬
‫رھگ‬ ‫َز ْار‬ ‫وہا‬ ‫رٔیِ ْح‬ ‫زلایئ‬ ‫َح ْب‬ ‫َِ‬
‫راہتس‬ ‫َسب ٔ ِی ْل‬ ‫اجؿ‬ ‫َنٔ ِْص‬ ‫آگ‬ ‫ى َ ْار‬
‫او) ‪ ،‬منہج ےک امتؾ ناؾ‪ ،‬رشاوبں ےک ناؾ اور ِ‬ ‫الثم ٔم َِص‪ ،‬اَ َّ‬
‫لظ ُ‬
‫رحوػ یجہت یھب ّ ِ‬
‫ؤمی امسیع‬ ‫اؿ ےک العوہ وکلمں ےک ناؾ ( ً ُ‬
‫ںیم امشر وہےت ںیہ ۔ زین اناین دبؿ ےک اےسی اعضااء وجوجڑے وجڑے وہےت ںیہ‪،‬وہ یھب ارثک و رتشیب ّ ِ‬
‫ؤمی امسیع ںیہ‪ ،‬الثمً‬
‫َی ْس(اہھت)‪،‬رٔ ِج ْل(ناؤں)‪ ،‬اُذُ ٌْ(اکؿ)‪َ ،‬س ْ‬
‫ا‪(ٚ‬ڈنپیل)‪-‬‬
‫‪13‬‬
‫سنج‬ ‫قبسربمن‪4:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 4:6‬زگہتش قبس ںیم مہ ےن امس یک رگداؿ یک یھ وت احل ےک احلظ ےس ات ظفل یک نیت شکلتں ینب ںیھت‪ ،‬نکیل اب‬
‫ؤمییکیھبنیت۔اسرطحاتظفلیکابھچشکلتںوہںیگ۔اہتبل ّ ِ‬
‫ؤمیامسیعیکنیت‬ ‫ذمکیکنیتشکلتںوہںیگاور ّ‬
‫ّر‬
‫ذمکںیہنوہاگ۔اسیکاثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬ ‫یہشکلتںوہںیگویکںہکاؿاک ّ ر‬
‫خ‬ ‫ِ‬
‫احل ر‬ ‫ِ‬
‫احل بصن‬ ‫ِ‬
‫احل رعف‬

‫کَ ٔ ٕ‬
‫اف‬ ‫کَ ٔ ّ‬
‫افا‬ ‫کَ ٔ ْ‬
‫اف‬ ‫ّر‬
‫ذمک‬
‫افة ٕ‬
‫کَ ٔ َ‬ ‫کَ ٔ َ‬
‫اف ّة‬ ‫کَ ٔ َ‬
‫اف ْة‬ ‫ّ‬
‫ؤمی‬

‫َح َش ًٕ‬ ‫َح َش ّيا‬ ‫َح َش ًْ‬ ‫ّر‬

‫ذمک‬

‫َح َش َي ٕة‬ ‫َح َش َي ّة‬ ‫َح َش َي ْة‬ ‫ّ‬

‫ؤمی‬

‫َنٔ ِٕص‬ ‫َنٔ ِّشا‬ ‫َنٔ ِْص‬ ‫ّ‬

‫ؤمی (امسیع)‬

‫هشق منرب ‪3 -‬‬

‫ؤمیدوونںاافلظاسھتدیلاےںیہ۔وج‬ ‫ؤمییقیقحںیم ّ ر‬
‫ذمکو ّ‬ ‫دنمرہجذلیاافلظےکینعمنادرکںیاورامسیکرگداؿرکںی۔ ّ ِ‬
‫ؤمیآپوکوخدانبےنںیہ۔اافلظوکاورپےسےچینڑپںیھ‪:‬‬ ‫ؤمیامسیعںیہاؿےکآےگ(س)انبدناایگےہ۔نایقاافلظےک ّ‬
‫اامسء ّ ِ‬

‫ک ّ‬
‫(ؤمی)‬ ‫ذہ (ؾ)‬
‫ٍٰ ٔ‬ ‫اھبیئ‬ ‫اَ ْر‬
‫اھٹیم‬ ‫حُل ِْو‬ ‫نہب‬ ‫اُ ِخ ْت‬
‫دمعہ‬ ‫َجی ِّْس‬ ‫دباکر‬ ‫َٓاس ْٔ‪ٙ‬‬
‫دوزخ‬ ‫َج ََ َّي ُه (غ۔س)‬ ‫یرا۔دبوصرت‬ ‫َٗب ٔ ِی ْح‬
‫داہل‬ ‫َعیِ ْص‬
‫َٔ‬ ‫رھگ‬ ‫ار (س)‬
‫َز ْ‬
‫دنہل‬ ‫َع ِو ْض‬
‫َُ‬ ‫یرا‬ ‫َ‪ٛ‬بٔی ِ ْر‬

‫‪14‬‬
‫سنج‬ ‫قبسربمن‪4:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫تخس‬ ‫َط ٔسیِ ْس‬ ‫وھچنا‬ ‫َػِٔی ِْر‬

‫نازار‬ ‫س ِو ْ‪(ٚ‬س)‬
‫ُ‬ ‫ّ‬
‫ک (ذمکر)‬ ‫ٍٰ َذا (ؾ)‬

‫وھچنا‪،‬وکناہ‬ ‫ٗ َٔؼی ِْر‬ ‫اچس‬ ‫َػاز ْٔ‪ٚ‬‬

‫نااتسکؿ‬ ‫بَا‪ِ ٔ ٛ‬ش َتا ُ‬
‫ٌ (غ۔س)‬ ‫وھجنا‬ ‫کَاذ ٔ ْب‬
‫آھکن‪ ،‬ہمشچ‪/‬ونکاں‬ ‫ًَی ِْن(س)‬ ‫اانیمطؿواال‬ ‫ُم ِل َنئًٔ‬
‫یریئھ‬ ‫َّار‬
‫ىَح ْ‬ ‫وجہک(عمج ّ‬
‫ذمکر)‬ ‫اَ َّل ٔذیِ َ‬
‫ً (ؾ)‬

‫ناابنیئ‬ ‫َخب َّْاز‬ ‫وجہک(عمج ّ‬

‫ؤمی)‬ ‫ی (ؾ)‬
‫اَ ّٰلتٔ ِ‬
‫درزی‬ ‫َخی َّْان‬ ‫ابمل‬ ‫كَؤیِ ْل‬

‫‪15‬‬
‫دعد‬ ‫قبسربمن‪5:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫دعد‬
‫(‪)Number‬‬
‫‪ 5:1‬دورسیزناونںںیمدعدینعیدعتادےکاحلظےسامسیکدویہںیمسقوہیتںیہ‪،‬اتےکےیلوادح انرفمداوردونادو‬
‫ےسزنادہےکےیلعمج۔نکیلرعیبںیمعمجنیتےسرشوعوہیت ےہ۔اوردوےکےیلاگلامساورلعفاامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫اس دو ےک ےغیص وک "مثنی"ےتہک ںیہ۔ اس رطح رعیب ںیم دعد ےک احلظ ےسامس یک نیت ںیمسقںیہ‪ ،‬وادح‪ ّ ،‬س‬
‫م اور عمج۔‬ ‫ّٰ‬
‫یسکامسوکوادحےس ّ س‬
‫م ناعمجانبےنےکےیلھچکاقدعےںیہنجاکاسقبسںیممہلاط ہعرکںیےگ۔‬ ‫ّٰ‬
‫‪ 5:2‬واحد سے هثٌی تٌاًے کا قاعدہ‪ :‬اسےلسلسںیم یلہپنات ک ونٹ رکںیل ہکامسوخاہ‬
‫احلرعفںیموادحامسےکآخریرحػرپ‬ ‫ؤمی‪ ،‬دوونںےک ّ س‬
‫م انبےناکاتیہاقدعہےہاوروہاقدعہک ےہہک ِ‬ ‫ّر‬
‫ذمک وہنا ّ‬
‫زیر( ٌَ‪)-‬اگلرکاسےکآےگافلاور ونؿِ وسکمرہینعی( ٌ‪َ-‬ا ٌٔ)اکااضہفرکدےتیںیہ۔می ً ال ُم ِشل ٔ ْه ےس ُم ِشل ٔ َنا ٌٔ‪ُ ،‬م ِشل ٔ َن ْة‬
‫رپزی (ٌَ‪)-‬اگل رکاس ےکآےگناےئاسنکاور‬ ‫خںیموادحامس ےکآخریرحػ ر‬ ‫ٌ۔ہکبج ِ‬
‫احل بصناور ر‬ ‫ےس ُم ِشل ٔ َن َتا ٔ‬
‫ن۔ اس یک دنچ‬ ‫ونؿِ وسکمرہ ینعی ( ٌَ‪ -‬یِ ًٔ) اک ااضہف رکےت ںیہ ےسیج ُم ِشل ٔ ْه ےس ُم ِشل ٔ َنی ِ ٔن‪ُ ،‬م ِشل ٔ َن ْة ےس ُم ِشل ٔ َن َتی ِ ٔ‬
‫اثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬

‫مثنّٰی‬ ‫وادح‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬
‫ٌَ‪ -‬یِ ًٔ‬ ‫‪ ٌَ-‬یِ ًٔ‬ ‫ٌَ‪ -‬ا ٌٔ‬
‫‪َ ٔ ٛ‬تابَی ِ ٔن‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬تابَی ِ ٔن‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬تابَا ٌٔ‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫اب‬
‫َج َّي َتی ِ ٔن‬ ‫َج َّي َتی ِ ٔن‬ ‫َج َّي َتا ٌٔ‬ ‫َج َّي ْة‬
‫ُم ِشل ٔ َنی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َنی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َنا ٌٔ‬ ‫ُم ِشل ٔ ْه‬
‫ُم ِشل ٔ َن َتی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َن َتی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َن َتا ٌٔ‬ ‫ُم ِشل ٔ َن ْة‬

‫‪ 5:3‬مجع کی اقسام‪ :‬رعیبزناؿںیمعمجدورطحیکوہیتےہ‪،‬عمجاسملاورعمجرسکم۔عمجاسملںیموادحظفل‬

‫وجںاکوتںوموجدراتہےہاوراسےکآخررپھچکرحوػاکااضہفرکےکعمجانبےتیلںیہ۔سجرطحارگنیریںیموادحظفلےک‬

‫‪16‬‬
‫دعد‬ ‫قبسربمن‪5:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫آخرںیم‪ s‬نا‪es‬یراھرکعمجانبےتںیہ۔رگمسجرطحارگنیریںیمامتؾاامسءیکعمجاساقدعےےکلاطقبںیہنیتنبہکلبھچک‬
‫یکفلتخمیھبوہیت ےہ‪،‬الثمً‪His‬یکعمج ‪Their‬ےہ‪ ،‬ایسرطحرعیبںیمیھبامتؾاامسءیکعمجاسملںیہنیتنبہکلبھچکاامسء یک‬
‫الثم ًَ ِب ْس(الغؾ‪،‬دنبہ)یک‬
‫عمجاسرطحآیتےہہکناوتوادحظفلےکرحوػرتترتبوہاجےتںیہنانالکلدبتلیوہاجےتںیہ۔ ً‬
‫عمجً َٔبا ْزاور ا ٔ ِم َزاَة ْ یکعمجن َٔشا ْءےہ۔اؿوکعمجرسکم ےتہکںیہ۔رسکمےکینعمںیہ"وتڑاوہا"ویکںہکاسںیموادحظفل‬
‫ےکرحوػیکیربیتوٹٹاجیتےہ۔اسےیلاںیہنعمجرسکمےتہکںیہ۔ابمہعمجاسملانبےناکاقدعہےتھجمسںیہنکیلےلہپک ‬
‫ذمک اور ّ‬
‫ؤمی دوونں ےک ےیل ات یہ ےہ نکیل وادح ےس عمج اسمل‬ ‫نات ذنہ نیشن رکںیل ہک وادح ےس ّ س‬
‫م انبےن اک اقدعہ ّ ر‬
‫ّ‬
‫ؤمیےکےیلاگل۔‬ ‫ذمکےکےیلاگلےہاور ّ‬ ‫انبےناکاقدعہ ّ ر‬
‫‪ 5:4‬مجع هرکس سامل تٌاًے کا قاعدہ‪ِ :‬‬
‫احل رعف ںیم وادح امس ےک آخری رحػ رپ ات‬
‫شیپ(ٌُ‪)-‬اگلرکاسےکآےگواؤاسنکاورونؿِ وتفمہحینعی( ٌُ‪ِ -‬و ٌَ)اکااضہفرکدےتیںیہ۔الثمً ُم ِشل ٔ ْهےس ُم ِشل ٔ ُن ِو ٌَ۔‬
‫خںیموادحامسےکآخری رحػرپزیر (ٌٔ‪ )-‬اگلرکاسےکآےگناےئاسنک اورونؿِ وتفمہحینعی‬ ‫حہک ِ‬
‫احل بصناور ر‬
‫( ٌٔ‪ -‬یِ ًَ) اکااضہفرکےتںیہ۔ےسیج ُم ِشل ٔ ْهےس ُم ِشلٔنٔی ِ َن۔اسیکدنچاثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬

‫عمج ّ ر‬
‫ذمک اسمل‬ ‫وادح‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬
‫ٌٔ‪ -‬یِ ًَ‬ ‫ٌٔ‪ -‬یِ ًَ‬ ‫ٌُ‪ِ -‬و ٌَ‬
‫ُم ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫ُم ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫ُم ِشل ٔ ُن ِو ٌَ‬ ‫ُم ِشل ٔ ْه‬
‫ىَحَّارٔیِ ًَ‬ ‫ىَحَّارٔیِ ًَ‬ ‫َّار ِو ٌَ‬
‫ىَح ُ‬ ‫َّار‬
‫ىَح ْ‬
‫َخیَّاكٔی ِ َن‬ ‫َخیَّاكٔی ِ َن‬ ‫َخیَّاك ُ ِو ٌَ‬ ‫َخی َّْان‬
‫َٓا ٔس٘ٔی ِ َن‬ ‫َٓا ٔس٘ٔی ِ َن‬ ‫َٓا ٔس ُ٘ ِو ٌَ‬ ‫َٓاس ْٔ‪ٙ‬‬
‫ّ‬
‫‪ 5:5‬مجع هؤًث سامل تٌاًے کا قاعدہ‪:‬اساقدعےےکتحتاےسیؤمیاامسءیکعمجاسمل‬
‫ات)اک‬
‫لرعفںیمامسےکآےگ( ْ‬
‫آخںیم ناےئرموبہطآیتےہ۔اقدعہک ےہہک ناےئرموبہطرگارکاح ِ‬
‫یتنبےہنجےک ر‬
‫ات اور‬ ‫احل بصن اور رخ ںیم (ا ٕ‬
‫ت) اک ااضہف رکےت ںیہ۔ ےسیج ُم ِشل ٔ َن ْة ےس ُم ِشل ٔ َن ْ‬ ‫ااضہف رکےت ںیہ ہکبج ِ‬
‫ُم ِشل ٔ َنا ٕ‬
‫ت۔اسیکدنچاثمںیلدنمرہجذلیںیہ‪:‬‬
‫‪17‬‬
‫دعد‬ ‫قبسربمن‪5:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫عمج ّ‬
‫ؤمی اسمل‬ ‫وادح‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬
‫ت‬‫ا ٕ‬ ‫ت‬‫ا ٕ‬ ‫ات‬
‫ْ‬
‫ُم ِشل ٔ َنا ٕ‬
‫ت‬ ‫ُم ِشل ٔ َنا ٕ‬
‫ت‬ ‫ُم ِشل ٔ َن ْ‬
‫ات‬ ‫ُم ِشل ٔ َن ْة‬
‫ت‬‫َّارا ٕ‬
‫ىَح َ‬ ‫ت‬‫َّارا ٕ‬
‫ىَح َ‬ ‫ات‬‫َّار ْ‬
‫ىَح َ‬ ‫َّار ْة‬
‫ىَح َ‬
‫َٓا ٔس َ٘ ٕ‬
‫ات‬ ‫َٓا ٔس َ٘ ٕ‬
‫ات‬ ‫َٓا ٔس َ٘ ْ‬
‫ات‬ ‫َٓا ٔس َ٘ ْة‬
‫ّ‬
‫‪ 5:6‬مجع هکسس‪ :‬عمجرسکمانبےناک وکیئاقدعہ ںیہنےہ‪،‬اہتبلاسےک ‪50‬ےکقر یاوزاؿںیہ۔اںیہنناد‬
‫ذریخہ اافلظںیم مہ وادح ےک اسےنم اؿ یک عمجرسکم ھکلدنا رکںی ےگ ناہک آپاںیہن ناد رکںیل۔‬
‫رکنا وہنا ےہ۔اس ےیل اب ٔ‬
‫عمج رسکم زنادہ یر رصنمػ وہیت ںیہ نکیل ھچک ریغ رصنمػ یھب وہیت ںیہ۔ اؿ یک اسدہ یس اچہپؿ ک ےہ ہک آخری رحػ رپ‬
‫ارگدوشیپ(ٌْ‪)-‬وہںوتاںیہنرصنمػںیھجمساورارگاتشیپ(ٌُ‪)-‬وہوتاںیہنریغرصنمػںیھجمس۔‬
‫صوزت اعساب‪:‬ریپارگاػربمن‪(2:3‬ینعیقبسربمن ‪2‬ےکشیتےریپارگاػ)ںیمآپوکاتبنااھتہک‬‫ِ‬ ‫‪5:7‬‬
‫وصرتاِرعاباتےسزنادہںیہ۔ابآپونٹرکںیلہکآپ‬ ‫ِ‬ ‫رعیبابعرتںیمامسیکاحلوکاچہپےننیکالعامتینعی‬
‫وصرتاِرعابڑپھیلںیہوجہکلکناچنںیہ۔اںیہنمہدونارہاجکیرکےکدےرےہںیہناہکآپاںیہنذنہنیشن‬
‫ِ‬ ‫ےنامتؾ‬
‫رکںیل۔‬
‫سکمسقےکاامسءاسوصرتںیمآےتںیہ‬ ‫ِ‬
‫وصرت ارعاب‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬
‫رصنمػ۔وادحاورعمجرسکم(ذمرکوؤمی)‬ ‫ٌٕ‪-‬‬ ‫ٌّ‪-‬‬ ‫ٌْ‪-‬‬ ‫‪1‬‬
‫ریغرصنمػ۔وادحاورعمجرسکم(ذمرکوؤمی)‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ٌُ‪-‬‬ ‫‪2‬‬
‫م(ذمرکوؤمی)‬ ‫رصػ ّ س‬ ‫ٌَ‪ -‬یِ ًٔ‬ ‫ٌَ‪ -‬یِ ًٔ‬ ‫ٌَ‪ -‬ا ٌٔ‬ ‫‪3‬‬
‫رصػعمجذمرکاسمل‬ ‫ٌٔ‪ -‬یِ ًَ‬ ‫ٌٔ‪ -‬یِ ًَ‬ ‫ٌُ‪ِ -‬و ٌَ‬ ‫‪4‬‬
‫رصػعمجؤمیاسمل‬ ‫ٌَ‪ -‬ا ٕ‬
‫ت‬ ‫ٌَ‪ -‬ا ٕ‬
‫ت‬ ‫ات‬ ‫ٌَ‪ْ -‬‬ ‫‪5‬‬
‫وصرت ارعاب وک"أَعاب بالرح‪ٛ‬ة"ےتہک ںیہ‪ ،‬اس ےیل ہک ک دبتیلی زیر‪ ،‬زیر‪ ،‬شیپ ینعی‬
‫ِ‬ ‫ذموکرہ ناال ہشقن ںیم یلہپ دو‬
‫‪18‬‬
‫دعد‬ ‫قبسربمن‪5:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫وصرتارعابوک"أَعاب بالرحوٖ" ےتہکںیہ۔‬ ‫ِ‬ ‫رحاکتیکدبتیلیےسوہیتےہ‪،‬حہکآخرینیت‬
‫ماورعمجیھب‬‫‪ 5:8‬زگہتشقبسںیممہےنامسیکرگداؿیک‪،‬وتاتظفلیکھچشکلتںینبںیھت‪،‬نکیلابمہےنوادحاک ّ س‬
‫ؤمیریغیقیقحاک ّ ر‬
‫ذمک‬ ‫ؤمی ںیہنآےئاگ اور ّ‬ ‫انبناےہاس ےیلاتظفلیکاب ااھٹرہشکلتں وہںیگ‪،‬اہتبل ّ ر‬
‫ذمک ریغیقیقحاک ّ‬
‫ؤمییھبانبناےہ۔‬‫ںیہنآےئاگ‪،‬اسےیلاؿیکون‪ ،‬ونشکلتںوہںیگ۔اثمؽےکوطررپمہاتظفل ُم ِشل ٔ ْهےتیلںیہ۔اساک ّ‬
‫ؤمیںیہنآےئاگ‪،‬اس‬ ‫ذمکریغیقیقحےہ۔اساک ّ‬ ‫اب ےتیلںیہ۔ک ّ ر‬ ‫ْ‬ ‫ت‬
‫َ‬ ‫ٔ‬ ‫‪ٛ‬‬ ‫ظفل‬ ‫دورسا‬ ‫ےگ۔‬ ‫انبںیئ‬ ‫ں‬‫اسےیلاسیکااھٹرہشکلت‬
‫ُبآیتےہ۔شیتاظفل َج َّي ْةےتیلںیہ۔ک ّ‬ ‫ےیلاسیکون ںوہںیگاوراسیکعمجرسکم ُ‪ٛ‬ت ْ‬
‫ذمکّ‬
‫ؤمیریغیقیقحےہ۔اساک ر‬ ‫شکلت‬
‫ںیہنآےئاگ‪،‬اسےیلاسیکیھبونشکلتںوہںیگ۔تںاافلظےکاامسءیکرگداںیندنمرہجذلیںیہ‪:‬‬
‫خ‬ ‫ِ‬
‫احل ر‬ ‫ِ‬
‫احل بصن‬ ‫ِ‬
‫احل رعف‬
‫ُم ِشلٔه ٕ‬ ‫ُم ِشل ٔ ّنا‬ ‫ُم ِشل ٔ ْه‬ ‫وادح‬

‫ُم ِشل ٔ َنی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َنی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َنا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫ذمرک‬

‫ُم ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫ُم ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫ُم ِشل ٔ ُن ِو ٌَ‬ ‫عمج‬

‫ُم ِشل ٔ َن ٕة‬ ‫ُم ِشل ٔ َن ّة‬ ‫ُم ِشل ٔ َن ْة‬ ‫وادح‬

‫ُم ِشل ٔ َن َتی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َن َتی ِ ٔن‬ ‫ُم ِشل ٔ َن َتا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫ؤم ّی‬
‫ُم ِشل ٔ َنا ٕ‬
‫ت‬ ‫ُم ِشل ٔ َنا ٕ‬
‫ت‬ ‫ُم ِشل ٔ َن ْ‬
‫ات‬ ‫عمج‬

‫‪َ ٔ ٛ‬ت ٕ‬
‫اب‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬تا ّبا‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫اب‬ ‫وادح‬
‫ّر‬
‫ذمک‬
‫‪َ ٔ ٛ‬تابَی ِ ٔن‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬تابَی ِ ٔن‬ ‫‪َ ٔ ٛ‬تابَا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬
‫ریغیقیقح‬
‫ُ‪ٛ‬تُبٕ‬ ‫ُ‪ٛ‬ت ُ ّبا‬ ‫ُ‪ٛ‬ت ُْب‬ ‫عمج‬

‫َج َّي ٕة‬ ‫َج َّي ّة‬ ‫َج َّي ْة‬ ‫وادح‬
‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫َج َّي َتی ِ ٔن‬ ‫َج َّي َتی ِ ٔن‬ ‫َج َّي َتا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬
‫ریغیقیقح‬
‫َج َّي ٕ‬
‫ات‬ ‫َج َّي ٕ‬
‫ات‬ ‫َج َّي ْ‬
‫ات‬ ‫عمج‬

‫‪19‬‬
‫دعد‬ ‫قبسربمن‪5:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 4 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیاافلظےک ّ‬
‫ؤمیانبںیئاورامسیکرگداؿرکںی۔‬
‫‪ُ )ii‬م ِ ٔ‬
‫ْش ْک‬ ‫‪ُ )i‬م ِؤ ٔم ًْ‬
‫‪ )iv‬کَاذ ٔ ْب‬ ‫‪َ )iii‬ػاز ْٔ‪ٚ‬‬
‫‪ًَ )vi‬ال ٔ ْه (ج ًُل ََنا ُء)‬ ‫ل (ج ُج َہ ََّل ُء)‬‫‪َ )v‬جاٍ ٔ ْ‬
‫هشق منرب ‪( 4 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیاافلظذمرکریغیقیقحںیہ۔اؿےکاعمیناورعمجرسکمنادرکںیلرھپامسیکرگداؿرکںی۔‬
‫چنیب‬ ‫(ج َم َ٘اً ٔ ُ‬
‫س)‬ ‫َم ِ٘ ٌَ ْس‬ ‫دجسم‬ ‫س)‬
‫(ج َم َشا ٔج ُ‬ ‫َم ِشح ٔ ْس‬
‫رس‬ ‫(ج ُر ُؤ ِوض)‬
‫ْ‬ ‫َراِ ْض‬ ‫گاہ‬ ‫(ج ذُى ُوب)‬
‫ِ ْ‬ ‫َذى ِ ْب‬
‫(ج َا ِولٔیا ُء)‬ ‫َولٔی‬ ‫ار)‬
‫(ج اٌَى ِ ََ ْ‬ ‫ى َ َِ ْز‬
‫دوس‬ ‫َ‬ ‫رہن‬

‫(ج زُ ُر ِو ْض)‬ ‫َز ِر ْض‬ ‫(ج ُٗلُوب)‬ ‫َٗل ِْب‬

‫قبس‬ ‫دؽ‬ ‫ِ ْ‬
‫هشق منرب ‪( 4 -‬ج)‬
‫ؤمیریغیقیقحںیہ۔ اِؿےکاعمیننادرکںی۔نجےکآےگعمجمک ّس رردییئگےہ‪،‬اؿےکالعوہنایقاافلظ‬
‫دنمرہجذلیاافلظ ّ‬
‫یکعمجاسملےنبیگ۔رھپامتؾاامسءیکرگداؿرکںی۔‬
‫ناؤں‬ ‫ل)‬
‫(ج َا ِر ُج ْ‬ ‫رٔ ِج ْل‬ ‫اکؿ‬ ‫َاٌ)‬
‫(ج ا ٰذ ْ‬ ‫اُذ ٌُْ‬
‫واحضدلیل ‪-‬یلھکناین‬ ‫بَ ِّی َي ْة‬ ‫ناین‬ ‫ا ٰ َی ْة‬
‫ومرٹ‬ ‫َّار ْة‬
‫َسی َ‬ ‫یرایئ‬ ‫َس ِّی َئ ْة‬
‫اجؿ‬ ‫(ج اَ ِن ُٔ ْص)‬ ‫َنٔ ِْص‬ ‫نازار‬ ‫ا‪)ٚ‬‬
‫(ج اَ ِس َو ْ‬ ‫ُس ِو ْ‪ٚ‬‬

‫‪20‬‬
‫دعد‬ ‫قبسربمن‪5:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ضسوزی ہدایات‪:‬‬
‫اس قبس ںیم ات ظفل یکآپ ‪18‬شکلتں انب رےہ ںیہ۔ اس ےک دعب اےلگ قبس ںیم ات ظفل یکآپ اؿ شاءاہلل ‪36‬شکلتں‬
‫انبںیئےگ۔اسرمہلحرپارثکہبلطاسوکےبدصقمتقشمھجمسرکدبدیلاکاکشروہاجےتںیہاوراؿ وقشمںںیمدیپسچلںیہن‬
‫ےتیل۔اسےیلرضوریےہہکآپاساکدصقمھجمسںیل۔‬
‫آےگ لچ رک رمابکت اور ولمجں ںیم وکیئ امس اامعتسؽ رکےت وق آپ وک اےس اچروں ولہپؤں ےس وقادع ےک لاطقب انبنا‬
‫وہاگ۔قرضرکںیظفل ُم ِشل ٔ ْهوک ِ‬
‫احلرعفںیم‪،‬ؤمی‪،‬عمجاوررعمہفاامعتسؽرکناےہ۔ابارگآپاسرطحرکںیےگ‬
‫ات انبںیئ‪ ،‬رھپ اس اک رعمہف َا ِل ُن ِشل ٔ َن ُ‬
‫ات انبںیئ‪ ،‬وت‬ ‫ہک ےلہپ ُم ِشل ٔ ْه یک ؤمی ُم ِشل ٔ َن ْة انبںیئ‪ ،‬رھپ اس یک عمج ُم ِشل ٔ َن ْ‬
‫ادنازہرکںیہکاسرپآپاکانتکوقخرچوہاگ۔‬
‫اؿ وقشمں اک دصقمآپ ےک ذنہ ںیم ک الصح دیپا رکنا ےہ ہک ظفل ُم ِشل ٔ ْه ےکذموکرہ اچروں ولہپؤں ےک وحاےل ےس‬
‫ح آپ وسںیچ وت ذنہ ںیم یراہ راس اَ ِل ُن ِشل ٔ َن ُ‬
‫ات اک ظفل آےئ۔ اس رمہلح رپ وج ہبلط دیپسچل اور وتہج ےس ک ںیقشم‬
‫رکںیلےگاؿںیماؿشاءاہللک الصحدیپاوہاجےئیگاورآےگلچرکاؿیکتہبیستنحماوروقچباجےئاگ۔‬

‫‪21‬‬
‫امساحلبظوتعس‬ ‫قبسربمن‪6:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امس احلبظ وتعس‬

‫(‪)Kind‬‬
‫‪ 6:1‬وتعس ےک احلظ ےس امس دو رطح اک وہنا ےہ۔ (‪)i‬امسِ رکنہ (‪ )Common noun‬اور (‪)ii‬امسِ رعمہف‬
‫(‪)Proper noun‬۔امسِرکنہاےسیامسوکےتہکںیہوجیسکاعؾزیچرپوبالاجےئ۔ےسیجاردوںیممہےتہکںیہ"اتزلاکآنا‬
‫" اب اہیں امس "زلاک" رکنہ ےہ۔ اردو ںیم امسِ رکنہ یک ھچک العںیتم ںیہ‪،‬الثمً "ات"‪" ،‬وکیئ"‪" ،‬ھچک" ‪،‬‬
‫"ضعب"‪"،‬دنچ"وریغہ۔اسےکیرسکعارگنیریںیمظفل"‪"The‬رعمہفیکالعمےہ۔انچہچنارگنیریںیم"‪"Boy‬‬
‫امسِ رکنہ ےہ اور اس اک بلطم ےہ "وکیئ زلاک" ہکبج "‪"The Boy‬امسِ رعمہف ےہ اور اس اک بلطم ےہ"زلاک" ینعی ااسی‬
‫وصخمصزلاکوجناترکےنواولںےکذنہںیموموجدےہناوگتفگےکدوراؿسجاکذرکآاکچےہ۔‬
‫‪ 6:2‬رعیبںیمامسِرکنہیکالعمک ےہہکامسِرکنہےکآخریرحػرپناومعلؾونتنیآیتےہ‪،‬الثمً"‪"Man‬نا"وکیئ‬
‫ل"اورامسِرعمہفیکاتاعؾالعمک ےہہکاسےکرشوعںیم‬ ‫"ن" َر ُج ٕ‬ ‫رمد"اکرعیبیرہمجوہاگ" َر ُج ْل"‪َ "،‬ر ُج ّ‬
‫َّل ا‬
‫ل"اکااضہفرکےتںیہاورآخریرحػےسونتنیمتخرکدےتیںیہ‪،‬الثمً"‪"The Man‬نا"رمد"اک‬ ‫الؾرعتفیینعی"اَ ِ‬
‫ِ‬
‫ل"۔‬
‫ل"‪"،‬اَل َّز ُج َل"نا"اَل َّز ُج ٔ‬
‫رعیبیرہمجوہاگ"اَل َّز ُج ُ‬
‫‪ 6:3‬امسِ رکنہ یک یئک ںیمسق ںیہ نکیل یف ااحلؽ آپ وک امتؾ ااسقؾ ناد رکےن یک رضورت ںیہن ےہ۔ اس ہلسلس ںیم دو‬
‫ُاوصؽ ناد رکںیل۔ ا ّوؽ ک ہک وج یھبامسِ رعمہف ںیہن وہاگاےس رکنہامنا اجےئ اگ۔ دومئ ک ہک امسِ رکنہ ےک آخر ںیم اعؾ وطر رپ‬
‫مس‬
‫ونتنی آیت ےہ۔ یتنگ ےک رصػ دنچ اافلظ اس ےس یتنی سںیہ۔ ھچک ناؾ اےسی ںیہ وج یسک ےک ناؾ وہےن یک وہج ےس رعمہف‬
‫وہےتںیہنکیلاؿےکآخرںیمونتنییھبآاجیت ےہ۔ےسیج ُم َح َّن ْس‪َ ،‬زیِ ْسوریغہاوراؿےکدرایمؿ زییمترکےنںیموکیئ‬
‫ّ‬
‫دق ںیہن وہیت۔ اس ےک العوہ امسِ رکنہیک رصػ دو ںیمسق وجزنادہاامعتسؽ وہیت ںیہ اںیہن ذنہ نیشن رکںیل۔ات مسق‬
‫ف ْض(وھگڑا)نا َح َح ْز (رھتپ)‬ ‫"امسِ ذات"ےہ وج یسک اجدنار نا ےباجؿ زیچ یک سنج اک ناؾ وہ ےسیج ا ٔ ِن َش ْ‬
‫اٌ (اناؿ)‪َ َ ،‬‬
‫اظہ رکے۔ ےسیج َح َشً (ااھچ‪ ،‬وخوصبرت)‪ ،‬كَی ِّْب‬
‫ْ‬ ‫مس تفص"ےہ وج یسک زیچ یک وکیئ تفص م ر‬ ‫وریغہ۔ دورسی مسق "ا ِ‬
‫ل (آاسؿ)وریغہ۔‬
‫(ااھچ‪،‬ناک)نا َس َِ ْ‬
‫‪ 6:4‬یف َ‬
‫ااحلؽ َا ْ‬
‫مسِرعمہفیکناچنںیمسقذنہنیشنرکںیل‪:‬‬
‫اسن علن‪ :‬ینعی وہاافلظوجیسکامسِ ذاتیک اچہپؿےکےیل اسےکناؾےکوطررپاامعتسؽ وہےتںیہ‪،‬ےسیجات‬
‫ِ‬ ‫‪)i‬‬
‫اناؿیکاچہپؿےکےیل َحا ٔم ْس‪،‬ات تریکاچہپؿےکےیل َب ِِ َسازُوریغہ۔‬
‫‪22‬‬
‫امساحلبظوتعس‬ ‫قبسربمن‪6:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اسن ضویس‪ :‬ینعیوہاافلظوجیسکناؾیکہگجاامعتسؽوہےتںیہےسیجاردوںیممہاسرطحںیہنےتہکہک"احدم‬
‫ِ‬ ‫‪)ii‬‬
‫اکجلےسآنااوراحدمتہبوخشاھت"‪،‬ہکلبویںےتہکںیہہک"احدماکجلےسآنااوروہتہبوخشاھت"۔اہیںظفل"وہ"امسِ‬
‫ریمض ےہ۔ ک احدم ےک ےیل اامعتسؽ وہا ےہ اس ےیل رعمہف ےہ۔ یہی وہج ےہ ہک امتؾ ریمضںی رعمہف وہیت ںیہ۔ رعیب‬
‫ت (وت)‪،‬اَىَا(ںیم)وریغہ۔‬
‫ںیماسیکاثمںیلک ںیہ۔ٍُ َو (وہ)‪،‬اَى ِ َ‬
‫‪ )iii‬اسن اشازہ‪:‬ینعی وہ اافلظ وج یسک زیچ یک رطػ اشارہ رکےن ےک ےیل اامعتسؽ وہےت ںیہ ےسیج ٍٰ َذا(ک ۔ ّ‬
‫ذمکر)‪،‬‬ ‫ِ‬
‫ک (وہ۔ذمکر)۔ذنہںیمک ناتواحضرکںیلہکحیسکزیچیکرطػاشارہرکدنااجناےہوتوہ وکیئاعؾزیچںیہن‬ ‫ّ‬ ‫ذٰل ٔ َ‬
‫ریتہہکلباخصوہاجیتےہ۔یہیوہجےہہکامتؾاامسےئاشارہرعمہفںیہ۔‬
‫ذمکر)‪،‬‬ ‫اسن هوصول‪ :‬وہامسوجایلگناتوکیلھچپناتےسالمےنےکےیلاامعتسؽوہےتںیہ ےسیجاَ َّل ٔ‬
‫ذ ِی(وجہک۔ ّ‬
‫ِ‬ ‫‪)iv‬‬
‫َا َّلتٔ ِی(وجہک۔ ّ‬
‫ؤمی)۔اامسےئوموصہلیھبرعمہفوہےتںیہ۔‬
‫ّ‬ ‫َّ‬
‫هعسف تالّلم‪ :‬ینعی الؾ ےس رعمہف انبنا وہا۔ ح یسک رکنہ امس وک رعمہف ےک وطر رپ اامعتسؽ رکنا ا‬
‫وہن ےہ وت‬ ‫‪)v‬‬
‫ف ْض ےک ینعم ںیہ وکیئ وھگڑا‬
‫رعیبںیم اس ےسےلہپ "افل الؾ(اَ ِل)" اگل دےتیںیہ‪ ،‬ےسج الؾرعتفی ےتہکںیہ ےسیج َ َ‬
‫ِ‬
‫ل(وصخمصرمد)۔‬ ‫َف ُضےکینعمںیہوصخمصوھگڑا‪،‬اَل َّز ُج ُ‬ ‫نکیلاَ ِل َ َ‬
‫‪ 6:5‬یسک رکنہامس وک رعمہف انبےن ےک ےیل حاس رپ ِ‬
‫الؾ رعتفیدالخ رکےت ںیہ وت رھپ ُاس ظفل ےک اامعتسؽ ںیم دنچ‬
‫وقادع اک ایخؽ رکنا وہنا ےہ۔ یف ااحلؽ اؿ ںیم ےس دو وقادع آپ ذنہ نیشن رکںیل‪ ،‬نایق وقادع اِؿ شاء ا﵀آدنئہ اابسؼ ںیم‬
‫اتبےئاجںیئےگ۔‬
‫پہّل قاعدہ‪:‬ح یسک امسِ رکنہ رپ ِ‬
‫الؾ رعتفی دالخ وہاگ وت وہ اس یک ونتنی وک اسطق رکدے اگ ےسیج ِ‬
‫احل رکنہ ںیم‬
‫ل‪َ ،‬ا ِل َ َ‬
‫َف ُضوہاجےتںیہ۔‬ ‫ف ْضوریغہےکآخریرحػرپونتنیےہنکیلحاؿوکرعمہفانبےتںیہوتک َال َّز ُج ُ‬
‫َر ُج ْل‪َ َ ،‬‬
‫اباؿےکآخریرحػرپونتنیمتخوہیئگاوررصػاتشیپرہایگ۔ک تہباکپاقدعہےہ۔اسےیلاسناتوکوخبایھچ‬
‫رطحنادرکںیلہکرعمػناِل ّلاؾرپونتنییھبکںیہنآےئیگ۔‬
‫دوسسا قاعدہ‪ :‬آپ ےن ونٹ ایک وہاگ ہک ضعب اافلظ ںیم ِ‬
‫الؾ رعتفی ےک زمہہ وک الؾ رپ خرؾ دے رک ڑپےتھ ںیہ‬
‫ےسیج َا ِل َ٘ َنزُ‪ ،‬ہکبج ضعب اافلظ ںیم الؾ وکرظن ادناز رکےک زمہہ وک یراہ ِ راس اےلگ رحػ رپ دشتتذ دے رک المےت ںیہ‪ ،‬ےسیج‬
‫الؾرعتفیدالخوہاگوتاَ ِل َ٘نزُ‬
‫لظنص۔وتابھجمسےئجیلھچک رحوػاےسیںیہنجےسرشوع وہےنواےلاافلظرپح ِ‬
‫ِ ُ‬ ‫اَ َّ‬
‫َ‬
‫ےک اقدعہ اک االطؼ وہاگ۔ اس ےیل اےسی رحوػ وک ِ‬
‫رحوػ رمقی ےتہک ںیہ ہکبج نج رحوػ ےس رشوع وہےن واےل اافلظ رپ‬
‫‪23‬‬
‫امساحلبظوتعس‬ ‫قبسربمن‪6:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ص ےک اقدعہاکاالطؼ وہنا ےہ اںیہن ِ‬
‫رحوػ یسمش ےتہک ںیہ۔ آپ وک نادرکنا وہاگ ہک وکؿ ےس رحوػ یسمش اور وکؿ‬ ‫َا َّ‬
‫لظ ِن ُ‬
‫رحوػ یجہت ھکلںیل۔ رھپ ز ذ ےس ن ي ت امتؾ‬
‫ےس رمقیںیہ‪ ،‬اور اس یک یربیک تہبآاسؿ ےہ۔ات اکذغ رپ رعیب ےک ِ‬
‫رحوػ‪ Underline‬رکںیل۔اؿےسلبقےکدورحوػت ث اوردعبےکدورحوػل ٌوکیھباتذرالنئرکںیل۔‬
‫رحوػیسمشںیہ۔نایقامتؾرحوػرمقی٭ ںیہ۔‬ ‫ک س ِ‬
‫ک نات ذنہ نیشن رکںیل ہک ذموکرہ ناال اقدعہ حقتقیاا ًرعیب رگارم اک ںیہن ہکلب رعیب ذ‬
‫وجتت اک اقدعہ ےہ نکیل رعیب زناؿ وک‬
‫درسرطہقیرپوبےنلاورےنھکلےکےیلاساکلیھبرضوریےہ۔‬
‫زیوبقؽںیہنرکےت۔ےسیج َم َشا ٔج ُس‬
‫احلخریںیم ر‬ ‫‪ 6:6‬ریپارگاػ‪ 3:3‬ںیممہڑپھآےئںیہہکریغرصنمػاامسء ِ‬
‫سںیہنوہاگہکلب َم َشا ٔج َسیہرےہاگ۔اساوصؽےک‬ ‫احلخریںیم َم َشا ٔج ٔ‬
‫احلنضنیںیم َم َشا ٔج َس وہاجےئاگنکیل ِ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫وتاحل خری ںیم زیر وبقؽ رکاتیل ےہ ےسیج‬ ‫دو اانثتسء ںیہ۔ ا ّوؽ ک ہک ریغ رصنمػ امس ح رعمّػ انل ّلاؾ وہنا ےہ‬
‫س وہاجےئاگ۔دورسااانثتسءاِؿشاءا﵀مہ‬‫احلخریںیم َا ِل َن َشا ٔج ٔ‬ ‫احلنضنیںیم َا ِل َن َشا ٔج َس وہاگاور ِ‬
‫اَ ِل َن َشا ٔج ُسےس ِ‬
‫آدنئہاابسؼںیمڑپںیھےگ۔‬
‫‪6:7‬‬
‫خ‬ ‫ِ‬
‫احل ر‬ ‫ِ‬
‫احل بصن‬ ‫ِ‬
‫احل رعف‬
‫َا ِل ُن ِشلٔه ٔ‬ ‫َا ِل ُن ِشل ٔ َه‬ ‫َا ِل ُن ِشل ٔ ُه‬ ‫وادح‬

‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َنی ِ ٔن‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َنی ِ ٔن‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َنا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫ذمرک‬

‫اَ ِل ُن ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫اَ ِل ُن ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ ُن ِو ٌَ‬ ‫عمج‬

‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َنةٔ‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َن َة‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َن ُة‬ ‫وادح‬

‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َن َتی ِ ٔن‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َن َتی ِ ٔن‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َن َتا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫ؤم ّی‬
‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َنا ٔ‬
‫ت‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َنا ٔ‬
‫ت‬ ‫اَ ِل ُن ِشل ٔ َناتُ‬ ‫عمج‬

‫"وخػقحاِکبجعمغےہ"۔اسہلمجںیمآےنواےلامتؾرحوػرمقیںیہ۔اؿےکالعوہدرگیرحوػیسمشںیہ۔‬
‫ِ‬ ‫٭‬

‫‪24‬‬
‫امساحلبظوتعس‬ ‫قبسربمن‪6:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اَ ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ٔ‬

‫اب‬ ‫اَ ِل ٔ‪َ ٜ‬ت َ‬
‫اب‬ ‫اَ ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫اب‬ ‫وادح‬
‫ّر‬
‫ذمک‬
‫اَ ِل ٔ‪َ ٜ‬تابَی ِ ٔن‬ ‫اَ ِل ٔ‪َ ٜ‬تابَی ِ ٔن‬ ‫اَ ِل ٔ‪َ ٜ‬تابَا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬
‫ریغیقیقح‬
‫اَ ِل‪ُٜ‬ت ُٔب‬ ‫اَ ِل‪ُٜ‬ت َُب‬ ‫اَ ِل‪ُٜ‬ت ُُب‬ ‫عمج‬

‫اَ ِل َح َّيةٔ‬ ‫اَ ِل َح َّي َة‬ ‫اَ ِل َح َّي ُة‬ ‫وادح‬

‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫َا ِل َح َّي َتی ِ ٔن‬ ‫َا ِل َح َّي َتی ِ ٔن‬ ‫َا ِل َح َّي َتا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬
‫ریغیقیقح‬
‫َا ِل َح َّيا ٔ‬
‫ت‬ ‫َا ِل َح َّيا ٔ‬
‫ت‬ ‫َا ِل َح َّياتُ‬ ‫عمج‬

‫هشق منرب ‪5 -‬‬

‫قشمربمن ‪(4‬افل)ںیمےنتجاافلظدیلاےںیہاؿیکاب ‪36‬شکلتںانبںیئ۔ینعی ‪18‬شکلتںرکنہیکاور‪18‬شکلتںرعمہف‬
‫یک۔اسےکالعوہقشمربمن‪(4‬ب)اور(ج)ںیمدیلاےاافلظیکرعمہفاوررکنہیکینتجشکلتںنبیتکسںیہاؿےکامسیک‬
‫رگداؿرکںی۔‬

‫‪25‬‬
‫رمابکت‬ ‫قبسربمن‪7:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رم ّ ب‬
‫کات‬
‫(‪)Compounds‬‬
‫‪ 7:1‬ریپارگاػ‪1:8‬ںیممہےنڑپاھاھتہکامسےکدرساامعتسؽےکےیلاچرولہپؤںےساساکاجیرہےلرکاےس‬
‫وقادع ےک لاطقب اامعتسؽ رکنا وہنا ےہ۔ انچہچن ذگہتش اابسؼ ںیم مہ ےن ھجمس ایل ہک امس ےک ذموکرہ اچر ولہپ ایک ںیہ اور اس‬
‫ہلسلسںیمھچکقشمیھبرکیل۔ابت مہاریامتؾںیقشمرفمداافلظرپلمتشمںیھت۔یہیرفمداافلظحدونادوےسزنادہ‬
‫دعتاد ںیم نامہ ےتلم ںیہ وت ناینعم رمابکت اور نب ے ووجد ںیم آےت ںیہ۔ مہارے اےلگ اابسؼ ایہن ےک قلعتم وہں ےگ۔ اس‬
‫قبسںیممہدواافلظوکالمرکےنھکلیکھچکقشمرکںیےگ۔‬
‫‪ 7:2‬آےگ یرےنھےسےلہپرظاس ےہ ہک مہ ات رضوری نات ذنہ نیشن رکںیل۔ "رفمد"یک االطصح دو وہفمؾ‬
‫مےکاقمہلبںیموادحظفلوکیھبرفمدےتہک‬‫ںیماامعتسؽوہیتےہ۔حیسکامسےکدعدےکولہپرپناتوہریہوہوتعمجاور ّ س‬

‫ںیہ نکیل اس ےک ےیل زنادہ یر وادحیک االطصح یہ لمعتسم ےہ۔ دورسی رطػ یسک رمبک نا ہلمج ںیم اامعتسؽ دشہ دعتمد‬
‫اافلظ ںیم ےس یسک اہنت ظفل یک نات وہ وت اےس یھب "رفمد" ےتہک ںیہ اور اہیں رپ مہ ےن رفمد اک ظفل ایس وہفمؾ ںیم اامعتسؽ ایک‬
‫ےہ۔ اب دو رفمد اافلظ وک الم رک ےنھکل یک قشم رکےن ےس ےلہپ رظاس وہاگ ہک مہ رمابکت اور اؿ یک ااسقؾ ےک قلعتم ھچک‬
‫ناںیتھجمسںیل۔‬
‫‪ 7:3‬دو ان دو ےس زنادہ رفمد اافلظ ےک آسپ ےکقلعت وک یربیک ےتہک ںیہ اور اؿ ےک ومجمےع وک رمبک۔ ےسیج دنمسر‬
‫رفمد ظفل ےہ اور ارہا یھب رفمد ظفل ےہ۔ ح اؿ دوونں اافلظ وک المنا اجنا ےہ وت ات ناینعم رقفہ نب اجنا ےہ "ارہا دنمسر"‬
‫ادتباء دو ومسقں ںیم‬
‫اےس رمبک ںیہک ےگ۔ انچہچن دو نا دو ےس زنادہ اافلظ رپ لمتشم ناینعم رقفہ وک رمبک اہک اجنا ےہ اور ک ً‬
‫میسقتوہناےہ‪،‬رمبکِناصقاورہلمج۔‬
‫‪ 7:4‬رمبکِناصقااسیرمبکےہسجےکنسےسہنوکیئربخولعمؾوہہنوکیئمکحاھجمساجےئاورہنیسکوخاشہاکااہظر‬
‫بکعظفی‪،‬‬
‫وہہکلبناتادوھریرےہ‪،‬ےسیجاتتخس ذعاب‪،‬ا﵀ اکروسؽوریغہ۔رمبکِناصقیکیئکااسقؾںیہ‪،‬ےسیجرم ِ‬
‫بکاشاری‪،‬رمبکدعدیوریغہ۔آدنئہاابسؼںیماِؿ شاء ا﵀ مہ اؿیک‬
‫بکاجری‪ ،‬رم ِ‬
‫رمبکِ وتیفیص‪ ،‬رمبکِااضیف‪ ،‬رم ِ‬
‫الیصفتتاوروقادعاکلاط ہعرکںیےگ۔‬
‫‪ 7:5‬حدونادوےسزادئاافلظےکرمبکےسوکیئربخولعمؾوہناوکیئمکحاسےنمآےئنایسکوخاشہاکااہظروہوتاےسی‬

‫‪26‬‬
‫رمابکت‬ ‫قبسربمن‪7:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبک وک ہلمج ےتہک ںیہ۔ ےسیج "دجسم اشکدہ ےہ"۔ اس ںیم دجسم ےس قلعتم ربخ ولعمؾ وہیئ ہک وہ اشکدہ ےہ۔ نا "اتکب‬
‫ڑپوھ" اس ںیم اتکب ڑپےنھ اک مکح اسےنم آنا۔ ایس رطح "اے مہارے رب مہاری رفغمت قرامدے" اس ںیم وخاشہ اک‬
‫ااہظرےہ۔ک امتؾنب ےںیہ۔نب ےدومسقےکوہےتںیہ‪،‬ہلمجاہیمساورہلمجہیلعف۔رعیبںیماؿیکانشحتہبآاسؿےہ۔‬
‫سجہلمجیکادتباءیسکامسےسوہریہوہاےسہلمجاہیمسےتہکںیہاورسجہلمجیکادتبایسکلعفےسوہریہوہاےسہلمجہیلعف‬
‫بکناؾیھبےتہکںیہ۔‬
‫ےتہکںیہ۔رگارمیکاالطصحںیمہلمجوکرم ِ‬
‫آن ےہ۔ اس قبس‬ ‫رحػ فطع ا‬ ‫هسکة عطفی‪:‬ک ااسی رمبک ےہ سج ںیم دو رفمد اامسء ےک درایمؿ ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪7:6‬‬
‫رحوػ فطع ڑپںیھ ےگ ینعی َو (اور)اوراَ ِو (نا)۔ َط ِن ْص َّو َٗ َن ْز (ات وسرج اور ات اچدن )اور َز ْار اَ ِو‬
‫ںیم مہ دو ِ‬
‫مشحس(اترھگنااتدجسم)رمبکِعظفییکاثمںیلںیہ۔‬ ‫َ ِ ْٔ‬
‫‪ 7:7‬یسهلوى کا قاعدہ‪ :‬ک اقدعہ االصً وت ذ‬
‫وجتتاکےہ نکیل رمابکت وک حیحص رطہقی ےس ےنھکل اور ڑپےنھ ےک‬
‫ےیل رگارم ےک ہبلط ےک ےیل یھب اس اک ل رضوری ےہ۔ ےلہپ آپ اؿ دو رمابکت رپ وغر رکںی۔ (‪ )i‬أبِ َزاۂ ِی ُه َو‬
‫ل (ات رکش رکےن واال اور ات دعؽ رکےن واال)۔دےئھکی ےلہپ‬ ‫ل (ایرامیہ اوراامسلیع) (‪َ )ii‬ط ٔ ْ‬
‫اِک َّو ًَاز ٔ ْ‬ ‫ا ٔ ِس َناً ِٔی ُ‬
‫رمبک ںیم أبِ َزاہ ٔ ِی ُه یک 'ؾ' وک 'و' ےک اسھت دممغ ںیہن ایک ایگ لذا دوونں ظفل اگل اگل ڑپےھ اجرےہ ںیہ۔ دورسے‬
‫رکدنایگےہ‪،‬ایسےیل'و' رپدشتتذےہاوردوونںظفلالمرکڑپےھاجںیئ‬ ‫اِک یک'ر' وک'و' ےکاسھتدممغ ا‬ ‫رمبکںیم َط ٔ ْ‬
‫ےگ۔ابوساؽدیپاوہناےہہکوہایکاقدعہےہسجےکتحتھچکاافلظاملبقےسالمرکڑپےھاجےتںیہاورھچکاگلاگل۔ناد‬
‫اجنےہرشبہکیطاملبقونؿاسنک‬ ‫رکےئجیلہکوجاافلظر‪ ،‬ل‪ ،‬و‪ ،ٌ ،‬ونایےسرشوعوہےتںیہاںیہناملبقےسالمرکڑپاھ ا‬
‫تہّج وکنادرےنھکےکےیلاؿیکیربیتدبؽرکاتظفل"یرولمؿ"انبایلایگ ےہاورذموکرہناال‬
‫رحوػ ّ‬ ‫ناونؿونتنیوہ۔اؿ ِ‬
‫اقدعہ وک یرولمؿ اک اقدعہاہک اجناےہ۔ ک وجتتذ ںیم اداغؾ اکات اقدعہ ےہ۔رمبکِعظفی یک قشم رکےتوقاس اقدعہ اک‬
‫یھباحلظرںیھک۔‬
‫‪ 7:8‬ہوزۃ الوصل کا قاعدہ‪ :‬زمہۃاوللصےکاقدعےوکےنھجمسےکےیلےلہپاؿدورمابکترپوغر‬
‫رکںی۔ َػاز ٔ ْ‪َّ ٚ‬و َح َش ًْ(اتاچساوراتوخوصبرت)‪ ،‬اَلؼَّ از ٔ ُ‪َ ٚ‬وا ِل َح َش ًُ(اچساوروخوصبرت)ےلہپرمبکںیم َو‬
‫اگل ڑپاھ اجراہ ےہ اور َح َش ًْ اگل نکیل دورسے رمبک ںیم َو وک آےگ َا ِل َح َش ُ‬
‫ً ےس الم رک ڑپاھ ایگ ےہ۔ اس یک وہج ک ‬
‫الؾرعتفیاگلوہوہاےنپےسےلہپظفلےسالمرکڑپاھاجناےہ۔اوراِسوصرتںیم ِ‬
‫الؾرعتفیاکزمہہ(ےسج‬ ‫ےہہکسجظفلرپ ِ‬

‫‪27‬‬
‫رمابکت‬ ‫قبسربمن‪7:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫گ ِاجناےہ۔یہیوہجےہہک اسرپےسزیریکرحت‬
‫اعؾوطررپمہافلےتہکںیہ)ےنھکلںیم وتوموجدراتہےہنکیلظفلتںیم ر‬
‫اٹہدیاجیتےہ۔انچہچن َواَ ِل َح َش ًُ انھکلاورڑپانھطلغوہاگہکلبک َوا ِل َح َش ُ‬
‫ً اھکلاورڑپاھاجےئاگ۔ابک یھبنادرکںیلہک‬
‫الؾرعتفیےکزمہہےک‬‫وجزمہہےلہپظفلےسالمےنیکوہجےسظفلتںیمرگاجناےہاےس "زمہةاوللص"ےتہکںیہ۔انچہچن ِ‬
‫العوہ أبِ ًْ(اٹیب)‪ ،‬ا ٔ ِم َزاَ ْة(وعرت)اورا ٔ ِس ْه(ناؾ)ےکزمہےیھبزمہةاوللصںیہ۔‬
‫‪ 7:9‬ساکي حسف کو آگے هّلًے کا قاعدہ‪ :‬ایس ےلسلس ںیم ات اور ُاوصؽ ےنھجمس ےک ےیل‬
‫دو اوررمابکت رپ وغر رکںی۔ َػاز ٔ ْ‪ ٚ‬اَ ِو کَاذ ٔ ْب(ات اچس نا ات وھجنا)‪ ،‬اَلؼَّ از ٔ ُ‪ ٚ‬اَو ٔ ا ِلکَاذ ٔ ُ‬
‫ب (اچس نا وھجنا)۔ ےلہپ‬
‫رمبک ںیم اَ ِو (نا) وک آےگ المنا رضوری ںیہن اھت اس ےیل وہ اینپ ایلص احل رپ ےہ اور واؤ رپ وکسؿ یرقرار ےہ۔ نکیل‬
‫الؾرعتفیاگلوہاےہ‪،‬اسےیلاَ ِوےکواؤ‬ ‫دورسےرمبکںیماےسآےگالمنارضوریاھت‪،‬ویکںہکاےلگظفلاَ ِلک َاذٔبرپ ِ‬
‫ُ‬
‫ےکوکسؿیکہگجزیرآیئگ۔اساکاقدعہک ےہہکزمہۃاوللصےسےلہپظفلاکآخریرحػارگاسنکوہوتاےسومعامًزیردے‬
‫رکآےگالمےتںیہ۔ظفل ٔم ًِ(ےس)اساقدعےےس سیتنی سےہ۔اسےکونؿوکزیردےرکآےگالمےتںیہ‪،‬ےسیج ٔم ًَ‬
‫م‬

‫ا ِل َن ِشحٔ ٔ‬
‫س(دجسمےس)۔‬
‫هشق منرب ‪6 -‬‬
‫ذلیںیمدیلاےاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہیئابعرتاکرعیبےساردواوراردوےسرعیبیرہمجرکںی‪:‬‬
‫دودھ‬ ‫َلب َ ْن‬ ‫رویٹ‬ ‫خ ُِب ْز‬
‫وھگڑا‬ ‫ف ْض‬
‫ََ‬ ‫اوی‬ ‫َج َن ْل‬
‫وخوبش‬ ‫ك ِٔی ْب‬ ‫قرناین‬ ‫نُ ُش ْک‬
‫آاسؿ‬ ‫َس َِ ْل‬ ‫اچدن‬ ‫ٗ ََن ْز‬
‫روزہرےنھکواال‬ ‫َػائ ْٔه‬ ‫دوشار‬ ‫َػ ٌِ ْب‬
‫قرامربنداریرکےنواال‬ ‫َٗاى ْٔت‬ ‫دصہقرکےنواال‬ ‫ُم َت َؼ ِّس ْ‪ٚ‬‬

‫‪28‬‬
 ‫رمابکت‬ ‫قبسربمن‪7:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪َ .3‬لب َ ْن اَ ِو َما ْء‬ ‫‪ .2‬اَ ِلد ُِبز ُ َو ا ِل َنا ُء‬ ‫‪ُ .1‬خ ِبزْ َّو َما ْء‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .6‬اَ ِل َحأٍ ُل اَو ٔا ِل ٌَال ٔ ُه‬ ‫‪َ .5‬جأٍ ْل َّو ًَال ٔ ْه‬ ‫‪ .4‬اَ ِل َح َش ًُ اَو ٔا ِل َ٘ب ٔ ِیحُ‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫اب اَ ِو َز ِر ْض‬ ‫‪َ ٔ ٛ .9‬ت ْ‬ ‫‪ .8‬اَ ِل ٌَاز ٔ ُل اَو ٔ َّ‬
‫الوال ٔ ُه‬ ‫‪َ .7‬ا ِل َحأٍ ُل َو َّ‬
‫الوال ٔ ُه‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .11‬اَ ِل َنا ُء َوال ِّل ِی ُب‬
‫____________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .3‬رھگنانازار‬ ‫‪ .2‬رھگاورنازار‬ ‫‪ .1‬اترھگاوراتنازار‬
‫________________‬ ‫_________________‬ ‫________________‬
‫‪ .6‬آگاورناین‬ ‫‪ .5‬آگناناین‬ ‫‪ .4‬حنادوزخ‬
‫________________‬ ‫_________________‬ ‫________________‬
‫‪ .9‬دوشارناآاسؿ‬ ‫‪ .8‬ھچکآاسؿاورھچکدوشار‬ ‫‪ .7‬اچدناوروسرج‬
‫________________‬ ‫_________________‬ ‫________________‬
‫‪ .12‬اتکباورقبس‬ ‫‪ .11‬اتاویاوراتوھگڑا‬ ‫‪ .11‬وکیئیریئھ انوکیئدرزی‬
‫________________‬ ‫_________________‬ ‫________________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫‪ .1‬اَ ِل ُن ِشلٔنٔی ِ َن َوِتٰمِلْسُمْلاَوَنْيِنِمْؤُمْلاَوِتٰنِمْؤُمْلاَوَنْيِتِنٰقْلاَوِتٰتِنٰقْلاَوَنْيِقِدّٰصلاَوِتٰقِدّٰصلاَو‬

‫‪29‬‬
‫رمابکت‬ ‫قبسربمن‪7:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َنْيِرِبّٰصلاَوِتٰرِبّٰصلاَوَنْيِعِشٰخْلاَوِتٰعِشٰخْلاَوَنْيِقِّدَصَتُمْلاَوتٰقِّدَصَتُمْلاَِ۠ونْيِمِٕىٓاَّصلاَِ۠وِتٰمِٕىّٰٓصلا‬
‫(االحزاب‪)53:‬‬
‫_______________________________________________‬
‫_______________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫ٍرَكَذْوَاىٰثْنُا( ‪9‬ل عسلان ‪)573 :‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫ل َوُرِخٰاْلاَوُرِهاَّظلاَوُنِطاَبْلا( احلدید ‪)5 :‬‬
‫اَ ًِلَ َّو ُ‬ ‫‪.2‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ٍماَيِصْوَاٍةَقَدَصْوَاٍكُسُن(البقري ‪)574 :‬‬ ‫‪.5‬‬ ‫اًرْيِغَصْوَااًرْيِبَك(البقري ‪)262 :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .7‬اَ ِّ‬
‫لذ َّل ُة َوُةَنَكْسَمْلا(البقري ‪)45 :‬‬ ‫اًدْوُهْوَاىٰرٰصَن(البقري ‪)555 :‬‬ ‫‪.6‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫اَل َّي ُ‬
‫اض َوُةَراَجِحْلا(البقري ‪)22 :‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ٌبِعَلَّوٌوْهَلَّوٌةَنْيِز( احلدید ‪)22 :‬‬ ‫‪.8‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .11‬اًّيِنَغْوَااًرْيِقَف(النسٓا‪)553 : 8‬‬

‫_______________________‬
‫ضسوزی ہدایات‪:‬‬
‫آپ ےک ےیل رضوری ےہ ہک رعیب ےک اافلظ ناد رکےت وق اؿ یک رحاکت و کسات اور ارعاب وک ایھچ رطح ذنہ نیشن‬
‫رکےک ناد رکںی۔ اخص وطر ےس ہس رحیف اافلظ ےک درایمین رحػ رپ زنادہ وتہج دںی۔ اس یک وہج ک ےہ ہک ُخ ِبزْ وک ُخ َبزْاور‬
‫َلب َ ْنوک َلب ِ ْن انہکطلغوہاگ۔یہی وہجےہہکااحتمؿاور وقشمںںیم نجرعیباافلظیکرحاکتو کساتاورارعابواحضںیہن‬
‫وہےت‪،‬اؿےکربمناکٹےیلاجےتںیہ۔‬

‫‪30‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪8:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رمبکِوتیفیص(ہصحا ّوؽ)‬
‫)‪(Adjectival Compound-1‬‬
‫‪ 8:1‬زگہتش قبس ںیم مہ ےن رمابکت ھجمس ےیل ےھت اور ک یھب دھکی ایل اھت ہکاؿ یک ات مسق "رم ِ‬
‫بک ناصق" یک رھپ‬
‫دعتمدااسقؾںیہ۔اباسقبسںیممہےنرمبکِناصقیکاتمسقرمبکِوتیفیصاکلاط ہعرکناےہاوراسےکدنچوقادع‬
‫ھجمسرک ُاؿیکقشمرکینےہ۔‬
‫‪ 8:2‬رمبکِ وتیفیص دو اامسءاک ات ااسی رمبک ےہسج ںیم ات امس دورسےامسیک تفص ایبؿرکنا ےہ الثمًمہ ےتہک‬
‫ںیہ "کین رمد"۔ اس ںیم امس "کین"ےن امس "رمد" یک تفص ایبؿ یک ےہ۔ سج امس یک تفص ایبؿ یک اجیت ےہ اےس‬
‫وموصػ ےتہک ںیہ۔ ذموکرہ اثمؽ ںیم "رمد" یک تفصایبؿ یک یئگ ےہاس ےیلوہوموصػ ےہ۔ دورساامس وج تفص ایبؿ‬
‫رکناےہاےستفصےتہکںیہ۔انچہچنذموکرہاثمؽںیم"کین" تفصےہ۔‬
‫‪ 8:3‬ارگنیریاوراردوںیمرمبکِوتیفیصاکاقدعہک ےہہکاؿںیمتفصےلہپاوروموصػدعبںیمآناےہ۔الثمًمہےتہک‬
‫آنےہوجتفصےہاور"‪( "Boy‬زلاک) دعبںیم‬
‫ںیہ‪( "Good boy":‬ااھچزلاک)اسںیم"‪( "Good‬ااھچ)ےلہپ ا‬
‫بکوتیفیصںیماعمہلماسےکیرسکع وہناےہینعی وموصػےلہپآناےہ اور‬
‫آناےہوجہکوموصػ ےہ۔نکیل رعیبےکرم ِ‬
‫تفصدعبںیم۔اسےیلیرہمجرکےتوقاساکاحلظرانھکڑپناےہ۔انچہچنحمہ"ااھچزلاک"اکرعیبںیمیرہمجرکںیےگوت‬
‫وچہکن رعیب ںیم وموصػ ےلہپ آنا ےہ اس ےیل ےلہپ"زلاک" اک یرہمج وہاگ وجہک" َا ِل َو َل ُس" وہاگ اور تفص"ااھچ" اک دعب ںیم‬
‫ً" وہاگ۔آپےنونٹ‬‫یرہمجوہاگ وج"اَ ِل َح َش ًُ"وہاگ۔اؿدوونںاافلظوکحالمرکاھکلاجےئاگوتک "اَ ِل َو َل ُس ا ِل َح َش ُ‬
‫ًےکزمہہےسزیر مہیئگ۔اسیکوہجمہزگہتشقبسےکریپارگاػ‪ 7:8‬ںیمایبؿ‬ ‫رکایلوہاگہکالمرکےنھکلےساَ ِل َح َش ُ‬
‫رکےکچںیہ۔‬
‫‪ 8:4‬رعیبںیمرمبکِوتیفیصاکاتامہاقدعہک ےہہکامسےکاچروںولہپؤںےکاحلظےستفصہشیمہوموصػےک‬
‫احل رعف ںیم وہیگ۔ (‪ )۲‬وموصػ ارگ ّ ر‬
‫ذمک ےہ وت‬ ‫احل رعف ںیم ےہ وت تفص یھب ِ‬
‫لاطقب وہیگ ینعی (‪ )۴‬وموصػ ارگ ِ‬
‫تفص یھب ّ ر‬
‫ذمک وہیگ۔ (‪)۷‬وموصػ ارگ وادح ےہ وت تفص یھب وادح وہیگ اور (‪)۱‬وموصػ ارگرعمہف ےہ وت تفص یھب‬
‫رعمہفوہیگ۔اسناتوکمرتذےنھجمسےکےیل زگہتشریپارگاػںیمدییئگاثمؽرپاتناررھپوغررکںی۔واہںمہےن"ااھچ‬
‫زلاک"اکیرہمج" َا ِل َو َل ُس ا ِل َح َش ُ‬
‫ً"ایکاھت۔اسںیموموصػ"زلاک"ےکاسھت"ات"نا"وکیئ"یک ااضتفںیہنےہاس‬

‫‪31‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪8:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫احلرعفںیم‬‫ےیلک رعمہفےہ۔یہیوہجےہہکاساکیرہمج َو َل ْس ےکاجبےئ َا ِل َو َل ُسوہاگ۔ابدےئھکیوموصػ" َا ِل َو َل ُس" ِ‬
‫ذمک ےہ‪ ،‬وادح ےہ اور رعمہف ےہ‪ ،‬اس ےیل اس یک تفص یھب اچروں ولہپؤں ےس اس ےک لاطقب ر یھ یئگ ےہ‪ ،‬ینعی‬ ‫ےہ‪ ّ ،‬ر‬
‫احلرعفںیم وادح‪ ّ ،‬ر‬
‫ذمکاوررعمہفر یھیئگےہ۔‬ ‫ِ‬
‫‪ 8:5‬مہےنیرولمؿاکاقدعہریپارگاػ‪ 7:7‬ںیمڑپاھاھت۔اساکاالطؼرمبکِوتیفیصںیمیھبوہناےہحوموصػ‬
‫اورتفصرکنہوہےتںیہ۔ارگتفصاکالہپ رحػیرولمؿںیم ےسوہوترھپوموصػاورتفصےکدرایمؿاداغؾوہناےہ ‪،‬‬
‫ےسیج َر ُج ْل َّرح ِٔی ْه (اتردمحؽرمد)اور َم ِشحٔ ْس َّوا ٔ‬
‫س ٍْ (اتاشکدہدجسم)۔‬

‫هشق منرب ‪( 7 -‬افل)‬

‫ہ ات ےک اسھت تفص َػال ٔ ْح (کین) اگل رک ‪ 36‬رم ِ‬
‫بک وتیفیص انبںیئ اور م ر‬
‫ہ ات‬ ‫ظفل َخاز ٔ ْو (اخدؾ) یک ‪36‬ولکشں ںیم م ر‬
‫اکیرہمجیھبںیھکل۔‬
‫هشق منرب ‪( 7 -‬ب)‬
‫ذلیںیمدیلاےاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاکرعیبےساردواوراردوےسرعیبیرہمجرکںی۔‬

‫ااصنػ رکےن واال‬ ‫ًَاز ْٔل‬ ‫نادشاہ‬ ‫َمل ٔ ْک (ج ُملُ ِو ْک)‬

‫یررگ۔یخس‬ ‫َٔ‬
‫ِکیِ ْه‬ ‫اکایمیب‬ ‫ٓ َِو ْز‬
‫شادنار۔یرریگ واال‬ ‫ًَو ِٔی ْه‬ ‫وگس‬ ‫َل ِح ْه‬
‫نازہ‬ ‫َطی‬
‫َٔ‬ ‫قرہتش‬ ‫َک (ج َم ََّلئ ٔ َ‪ْ ٜ‬ة)‬
‫َمل ْ‬
‫واحض‬ ‫ُمبٔی ِْن‬ ‫گاہ‬ ‫أث ِ ْه‬
‫ملق‬ ‫َٗل َْه (ج اَٗ ََِّل ْو)‬ ‫اخرت۔دبہل‬ ‫اَ ِج ْز‬
‫خلت۔کروا‬ ‫ُمز‬ ‫اشکدہ‬ ‫َوا ٔس ٍْ‬
‫افشع۔افسرش‬ ‫َطَٔا ًَ ْة‬ ‫مک‬ ‫َٗل ٔ ِی ْل‬

‫‪32‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪8:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫زنادہ‬ ‫َ‪ٛ‬ثٔی ِْر‬ ‫تمیق‬ ‫ثَ َن ًْ‬

‫وبھج‬ ‫َح ِن ْل‬ ‫اکلہ‬ ‫ٕ‬
‫َخٔ ِٔی ْ‬
‫اھبری‬ ‫َث٘ ٔ ِی ْل‬ ‫زدنیگ‬ ‫َح ٰیو ْة‬
‫ااھچ۔ناک‬ ‫كَی ِّْب‬ ‫وجھکر‬ ‫َت ِن ْز‬
‫س‬ ‫ُت َّٔ ْاح‬ ‫انار‬ ‫ُر َّم ْ‬
‫اٌ‬
‫نیکمن‬ ‫َمال ٔ ْح نا ٔمل ِْح‬ ‫دروازہ‬ ‫اب)‬
‫اب(ج اَبِ َو ْ‬
‫بَ ْ‬
‫پتشااین‬ ‫ىَاػٔ َی ْة‬ ‫یٹم‬ ‫َػٌ ِٔی ْس‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫__________‬ ‫َِکیِ ُه‬ ‫__________ ‪ .2‬اَل َّز ُس ِو ُل ال َ ٔ‬ ‫‪ .1‬اَہّٰللُ ا ِل ٌَو ِٔی ُه‬
‫‪ .3‬اَ ِّلَص ُان ا ِلن ِش َت٘ ٔیه __________‬
‫ِص ْان ُّم ِش َت٘ ِٔی ْه‬ ‫‪َ ٔ .4‬‬ ‫َ ُ ُِ‬
‫__________‬
‫__________‬ ‫َطی‬ ‫__________ ‪َ .6‬ل ِح ْه َ ٔ‬ ‫‪ِ َٗ .5‬و ْل َّم ٌِزُ ِو ْٖ‬
‫__________‬ ‫__________ ‪ .8‬اَ ِلٔ َِو ُز ا ِل َ‪ٜ‬بٔی ِر ٌُ‬ ‫‪ .7‬اَ ِل ٔ‪ٰ ٜ‬ت ُب ا ِل ُنبٔی ِ ُن‬
‫__________‬ ‫اب َط ٔسیِ ْس‬ ‫‪َ ًَ .11‬ذ ْ‬
‫__________‬ ‫‪ .9‬اَ َّلث َن ًُ ا ِل َ٘ل ٔ ِی ُل‬
‫__________‬ ‫__________ ‪َ .12‬طَٔا ًَةٌ َْس ِّی َئ ْة‬ ‫‪ .11‬اَل َّئ ُِص ا ِل ُن ِل َنئ ٔ َّي ُة‬
‫__________‬ ‫‪َ .13‬ج َّي َتا ٌٔ َوس ِٔی ٌَ َتا ٌٔ __________ ‪َ .14‬ا ُّلؼلِحُ ا ِل َحنٔ ِی ُل‬
‫__________‬ ‫ِخ ُة‬ ‫لس ُار ِاًل ٰ ٔ َ‬ ‫__________ ‪ .16‬اَ َّ‬ ‫‪َ .15‬ز ِر َسا ٌٔ كَؤیِ ََّل ٌٔ‬
‫__________‬ ‫ات ا ِلب َ ِّی َي ُ‬
‫ات‬ ‫‪ .17‬اَ ِل ُن ِؤ ٔميُ ِو ٌَ ا ِل ُن ِٔل ٔ ُح ِو ٌَ __________ ‪ .18‬اَ ًِل ٰ َی ُ‬

‫‪33‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪8:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫____________‬ ‫‪ .2‬نازہوگس‬ ‫______________‬ ‫‪ .1‬اتیررگروسؽ‬
‫____________‬ ‫‪ .4‬اتاکلہوبھج‬ ‫______________‬ ‫‪ .3‬شادناراکایمیب‬
‫____________‬ ‫‪ .6‬زنادہتمیق‬ ‫______________‬ ‫‪ .5‬اتشادناردبہل‬
‫‪ .8‬اتواحضگاہ ____________‬ ‫______________‬ ‫‪ .7‬اتنئمطمدؽ‬
‫____________‬ ‫‪ .11‬یرادبہل‬ ‫______________‬ ‫‪ .9‬وکیئدوےلھکراےتس‬
‫____________‬ ‫‪ .12‬ناکزدنیگ‬ ‫______________‬ ‫‪ .11‬دقمسزنیم‬
‫______________‬ ‫‪ .13‬کینلمع‬
‫______________________‬ ‫‪ .14‬ھچکایھچافسرںیشاورھچکیریافسرںیش‬

‫قسآًی هثالیں‬
‫ٌنْيَعٌةَيِراَج(الغاشیۃ ‪)52 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ٍةَرَجَشٍةَكَرٰبُّم(النور ‪)53 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ٌداَسَفٌرْيِبَك(األنفال ‪)55 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َٓاح ٔظَ ٕة ٍةَنِّيَبُّم(النسٓا‪)57 : 8‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ٌحْتَفٌبْيِرَق(الصف ‪)55 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫اَ ِل ٌَ َن ُ‬
‫ل ُحِلاَّصلا(فاطر ‪)52 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫اَ ِل َح ِّخ ِرَبْكَاْلا (التوبۃ ‪)5 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ٌلاَجِرَنْوُنِمْؤُّمَوٌءٓاَسِنٌتٰنِمْؤُّم(الفحت ‪)23 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .11‬اًمْثِااًمْيِظَع(النسٓا‪)26 : 8‬‬ ‫اًدْيِعَصاًبِّيَط(النسٓا‪)25 : 8‬‬ ‫‪.9‬‬
‫‪34‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪8:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .12‬اًكْلُماًرْيِبَك(الدہر‪)22 :‬‬ ‫‪ .11‬اًۢلٰلَضاًدْيِعَب(النسٓا‪)42 : 8‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ٌ ِدْيِجَمْلا( ق ‪)5 :‬‬ ‫‪ .14‬اَ ِل ُ ِ‬
‫ُقٰا ٔ‬ ‫‪ .13‬اًلْيَلاًلْيِوَط(الدہر‪)24 :‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ٍ .16‬ةَّنَجٍةَيِلاَع(الغاشیۃ‪)52 :‬‬ ‫‪ِ .15‬نْيَرْهَشِنْيَعِباَتَتُم(النسٓا‪)72 : 8‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ .18‬ال َّي ِ‬
‫ح ُه ُبِقاَّثلا(الطارق ‪)5 :‬‬ ‫‪ٍ .17‬ةَشْيِعٍةَيِضاَّر(القارعۃ ‪)5 :‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ً ُصِلاَخْلا(ازلرم ‪)5 :‬‬
‫‪ .21‬اَ ِل ِّسیِ ُ‬ ‫‪ٍ .19‬ةَيِصاَنٍةَبِذاَك(العلق ‪)54 :‬‬

‫______________________‬ ‫_______________________‬

‫‪35‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪9:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رمبکِوتیفیص(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Adjectival Compound-2‬‬
‫‪ 9:1‬زگہتشقبسںیممہےنرمبکِوتیفیصےکدنچ وقادعےھجمسےھتاوراؿیکقشمیک یھ۔ابمہےنرمبکِوتیفیص‬
‫ےکاتمرتذاقدعےےکاسھت ِ‬
‫الؾرعتفیاکاتاقدعہ انھجمےہ۔رھپاؿاکاالطؼرکےتوہےئمہرمبکِوتیفیصیکھچک‬
‫مرتذقشمرکںیےگ۔‬
‫‪ 9:2‬رم ِ‬
‫بکوتیفیصاکاتاقدعہک ےہہکوموصػارگ"ریغاعلق"یکعمجوہوتاسیکتفصاعؾوطررپوادحومی‬
‫آیت ےہ۔ اہیں ک نات ھجمس ںیل ہک اناؿ‪ ،‬نج اور قرےتش رصػ نیت ولخماقت "اعلق"ںیہ۔ اؿ ےک العوہ نایق امتؾ‬
‫ؤمی‬‫ولخماقتریغاعلقںیہ۔انچہچن َٗل َْه ریغاعلقولخمؼ ےہ۔اسیکعمجاَٗ ََِّل ْو آیتےہ‪،‬اسےیلاسیکتفصوادح ّ‬
‫الثم"ھچکوخوصبرتملق"اکیرہمجوہاگاَٗ ََِّل ْو َجنٔ ِی َل ْة۔‬
‫آےئیگ‪ً ،‬‬
‫الؾرعتفیاکاتاقدعہک ےہہکرعمػنااللؾےسےلہپواےلظفلےکآخریرحػرپارگونتنیوہوتونؿِ ونتنی‬ ‫ِ‬ ‫‪9:3‬‬
‫اظہ رکےک آےگ المےت ںیہ۔ ےسیج الص ںیم رمبکِ وتیفیص اھت َزیِ ْس اَ ِلٌال ٔ ُه (اعمل زتذ)۔ ح َزیِ ْس ےک ونؿِ ونتنی وک‬
‫َ‬ ‫وک م ر‬
‫اظہ رکںی ےگ وت ک َزیِ ُس ٌِ اَ ِل ٌَال ٔ ُه وہاجےئاگ۔ اباےسآےگالمےنےکےیلونؿاکوکسؿاٹہرکاےسزیردےرکالمںیئ۔‬
‫مر‬
‫(دںیھکیریپارگاػ‪)7:9‬وتک وہاجےئاگ َز ِی ُس ٌٔ ا ِل ٌَال ٔ ُه۔نادرںیھکہکونؿِ ونتنینارتملقےساھکلاجناےہ۔‬
‫هشق منرب ‪( 8 -‬افل)‬
‫رعمّػ ِانل ّلاؾےکقلعتمابتےنتجوقادعآپوکاتبےئلاےںیہ‪،‬اؿسوکاجکیرکےکںیھکلاورزنایننادرکںی۔‬ ‫‪)i‬‬

‫رمبکِوتیفیصےکقلعتمابتےنتجوقادعآپوکاتبےئلاےںیہ‪،‬اؿسوکاجکیرکےکںیھکلاورزنایننادرکںی۔‬ ‫‪)ii‬‬

‫هشق منرب ‪( 8 -‬ب)‬

‫ذلیںیمدیلاےاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاکرعیبےساردواوراردوےسرعیبیرہمجرکںی۔‬

‫رھگ‪،‬اکھٹہن‬ ‫َم ِش َ‪( ًْ ٜ‬ج َم َشا‪ُ ٔ ٛ‬‬

‫ً)‬ ‫دؿ‬ ‫َی ِو ْو (ج اَیَّ ْ‬
‫او)‬

‫اھبےنگواال‬ ‫ُم ِشت َ ِي ٔ ْ‬

‫َف‬ ‫دگاھ‬ ‫ار (ج حُ ُن ْز)‬
‫ح َٔن ْ‬
‫فصہتسب‪،‬النئےس‬ ‫َم ِؼٔ ُِو َٓ ْة‬ ‫وھچناہیکت‬ ‫ى ُِنزُ ْ‪( ٚ‬ج ى َ َنار ُٔ‪)ٚ‬‬

‫‪36‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪9:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ےلیھپوہےئ‪،‬رپادنگہ‬ ‫َم ِب ُث ِوثَ ْة‬ ‫دمعہدگا‪،‬اغہچیل‬ ‫َز ِرب ٔ َّی ْة (ج َز َراب ٔ ُّی)‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫اٌ ُّمز‬ ‫‪ُ .2‬ت َّٔ ْاح ُحل ِْو َّو ُر َّم ْ‬ ‫‪ُ .1‬م َح َّن ُس ٌٔ ال َّز ُس ِو ُل‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫ک ا ِل ٌَاز ٔ ُل‬ ‫‪ .4‬اَل َّز ُج ُل الؼَّ ال ٔحُ اَو ٔا ِل َنل ٔ ُ‬ ‫َص ًَو ِٔی ْه اَ ِو بَ ِی ْت َػِٔی ِ ْر‬ ‫‪ْ ِ َٗ .3‬‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪َ .6‬طَٔا ًَ ْة َح َش َي ْة اَ ِو َس ِّی َئ ْة‬ ‫اللؤیِ َل ُة َوا ِل َ٘ؼٔ ی ِر َ ُة‬ ‫‪ .5‬اَ ًِلَٗ ََِّل ُو َّ‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪ .8‬اَل َّئ ُِص ا ِل ُن ِل َنئ ٔ َّي ُة َوالزَّاؿ َٔی ُة‬ ‫‪ .7‬ثَ َن ْز حُل ِْو َّو ثَ َن ْز ُّمز‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪ .11‬اَ َّلث َن ًُ ا ِل َ٘ل ٔ ِی ُل اَو ٔا ِل َ‪ٜ‬ثٔی ِر ُ‬ ‫اب َّواس ٌَٔ ْة اَ ِو ُم َت َ َِّف َٗ ْة‬ ‫‪ .9‬اَبِ َو ْ‬
‫________________‬ ‫______________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬اتاچسیریئھاوراتوھجنادرزی‬ ‫‪ .1‬اعملومحمد‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪ .4‬اتکینناوخوصبرتدنہل‬ ‫‪ .3‬وخوصبرتداہلنادبوصرتداہل‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪ .6‬ھچککیناوردباکروعرںیت‬ ‫‪ .5‬ایھچناںیتاورمیظعناںیت‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪ .8‬اتواحضاتکباوراتواحضناین‬ ‫‪ .7‬شادناراوریریاکایمیب‬
‫________________‬ ‫______________‬
‫‪37‬‬
‫رمبکوتیفیص(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪9:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .11‬اتوطلیامنز انھچکناکامنزںی‬ ‫‪ .9‬وھچناہچبنادویریایچبں‬

‫________________‬ ‫______________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫اَ ًِلَیَّاو ِٔةَيِلاَخْلا(احلاقۃ ‪)22 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫اًفُحُصًةَرَّهَطُّم(البینۃ‪)2 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ٌرُرُسٌةَعْوُفْرَّم(الغاشیۃ‪)55 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ٌبُتُكٌةَمِّيَق(البینۃ‪)5 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ُقِراَمَنٌةَفْوُفْصَم(الغاشیۃ‪)53 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ٌباَوْكَاٌةَعْوُضْوَّم(الغاشیۃ‪)52 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ٌرُمُحٌةَرِفْنَتْسُّم(المدثر ‪)32 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ُّيِباَرَزٌةَثْوُثْبَم(الغاشیۃ‪)54 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .11‬نِكٰسَمًةَبِّيَط(الصف ‪)52 :‬‬ ‫َمِناَغَمًةَرْيِثَك(الفحت ‪)57 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬

‫‪38‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪10:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ہلمجاہیمس(ہصحا ّوؽ)‬
‫)‪(Nominal Sentence-1‬‬
‫‪ 10:1‬ریپارگاػ‪7:5‬ںیممہڑپھآےئںیہہکدو اندوےسزادئاافلظےکاےسیرمبکوکہلمجےتہکںیہسجےسوکیئربخ‪،‬‬
‫مکح انوخاشہاسےنمآےئاورناتوپریوہاجےئ۔سجہلمجیکادتباامسےسوہاےسہلمجاہیمس ےتہکںیہ۔ابک ناتیھب‬
‫ھجمس ںیل ہک ات ہلمج ےک ھچک اخراء وہےت ںیہ۔ اس وق مہ ہلمج اہیمس ےک دو یرے اخراء وک ےلہپ ریغ االطصیح ادناز ںیم‬
‫ںیھجمسےگاوردعبںیمہقلعتماالطصاحتاکذرکرکںیےگ۔‬
‫‪ 10:2‬مہ ےن ات ہلمج یک اثمؽ دی یھ ہک" دجسماشکدہ ےہ"۔ اب ارگ آپاس ہلمج رپوغر رکںی ےگ وت آپ وک ادنازہ‬
‫وہاجےئاگ ہک اس ےکدو خرںیہ۔ ات خر ےہ" دجسم" سج ےک قلعتم نات یہک اجریہ ےہاور دورسا خر ےہ"اشکدہ ےہ"‬
‫ینعی وہ نات وج یہک اجریہ ےہ۔ ارگنیری ںیم سج ےک قلعتم وکیئ نات یہک اجےئ اےس ‪ Subject‬ےتہک ںیہ اور وج نات‬
‫یہکاجریہوہاےس‪Predicate‬ےتہکںیہ۔‬
‫‪ 10:3‬رعیبںیمیھبہلمجےکیرےاخراءدویہوہےتںیہ۔سجےکقلعتمناتیہکاجریہوہینعی‪،Subject‬اسوک‬
‫رعیبوقادعںیم"دتبما"ےتہکںیہاوروجناتیہکاجریہوہینعی ‪،Predicate‬اسوک"ربخ"ےتہکںیہ۔‬
‫‪ 10:4‬اردو اوررعیب دوونںےک ہلمج اہیمسںیماعؾ وطر رپدتبما ےلہپآنا ےہاورربخ دعبںیمآیت ےہ۔ انچہچن یرہمجرکےت‬
‫وق اس یربیت وک ذنہ ںیم رانھک رضوری ےہ۔ الثمً "دجسم اشکدہ ےہ" اک ح مہ رعیب ںیم یرہمج رکںی ےگ وت دتبما ینعی‬
‫"دجسم"اکیرہمجےلہپاورربخینعی"اشکدہےہ" اکیرہمجدعبںیمرکںیےگ۔‬
‫‪ 10:5‬ہلمجاہیمسےکےلسلسںیماتامہناتک ذنہنیشنرکںیلہکاردوںیمہلمجرک لرکےنےکےیل"ےہ‪،‬ںیہ"اور‬
‫آخ‬
‫افریسںیم"اس‪،‬ادن"وریغہاافلظاامعتسؽوہےتںیہ۔ےسیجاورپیک اثمؽںیمدجسمیکاشکدیگیکربخدییئگوتہلمجےک ر‬
‫ںیمظفل"ےہ" اکااضہفرکےک ناتوکرک لایکایگ۔ایسرطحارگنیریںیم"‪"is, am, are‬وریغہےسناتوک رک ل‬
‫رکےت ںیہ‪ ،‬ےسیج مہ ںیہک ےگ‪ Masjid is spacious ،‬۔رعیب زناؿ یک ات وصخعا ک یھب ےہ ہک اس ںیم‬
‫ےہ‪،‬ںیہنااس‪،‬ادننا ‪ is, are‬وریغہیک مسقےکاافلظوموجد ںیہنںیہہکلبرعیبںیمہلمجرک لرکےناکرطہقیک ےہہک‬
‫وہاجن‬
‫دتبماوکاعؾوطررپرعمہفاورربخوکومعامًرکنہراھکاجناےہ۔اسرطحہلمجںیم’’ےہ‘‘نا ’’ ںیہ‘‘ اکوہفمؾازوخددیپا ا‬
‫ےہ۔انچہچن"دجسماشکدہےہ" اکیرہمجرکےتوقدتبماینعیدجسماکیرہمج" َم ِشح ٔ ْس"ںیہنہکلب" َا ِل َن ِشح ٔ ُس"وہاگاور‬

‫‪39‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪10:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ربخینعیاشکدہاکیرہمج" َا ِل َوس ِٔی ٍُ"ںیہنہکلب" َوس ِٔی ٍْ"وہاگ۔اسرطحدتبمارعمہفاورربخرکنہوہےنیکوہجےساسںیم‬
‫اکبلطمےہہکدجسماشکدہےہ۔‬ ‫"ےہ"اکوہفمؾازوخددیپاوہایگ۔انچہچناَ ِل َن ِشحٔ ُس َوس ِٔی ٍْ‬
‫‪ 10:6‬اب آےگ یرےنھ ےس ےلہپ رضوری ےہ ہک ہلمج اہیمس اور رمبکِ وتیفیص ےک قرؼ وک وخب ایھچ رطح ذنہ نیشن‬
‫رکایل اجےئ۔ ہلمجاہیمس اک ات اقدعہایھبمہ ےن ڑپاھ ہک ومعامً دتبما رعمہفاور ربخ رکنہ وہیت ےہ۔ رمبکِ وتیفیصاک ات امہ‬
‫اقدعہ ک ےہ ہک تفص اچروں ولہپؤں (ینعی ِ‬
‫احل ارعایب‪ ،‬سنج‪ ،‬دعد اور وتعس) ےک اابتعر ےس وموصػ ےک ناعب وہیت‬
‫ےہ۔ اس نات وک ذنہ ںیم رھک ےک اب اَ ِل َن ِشح ٔ ُس َوس ِٔی ٍْ رپ ات رمہبت رھپ وغر رکںی۔ اس رمبک اک الہپ خر رعمہف اور‬
‫دورسارکنہےہ۔اسےیلاسوکہلمجاہیمسامےتنوہےئایساحلظےساساکیرہمجایکہکدجسماشکدہےہ۔ارگمہ" َوس ِٔی ٍْ"وک‬
‫رکدںیوتابوچہکنوسیٍاچروںولہپؤںےسمشحسےکناعبوہاگاسےیلاےس‬ ‫رعمہفرکےکاَ ِل َن ِشحٔ ُس ا ِل َوس ِٔی ٍُ‬
‫رمبکِ وتیفیص امنا اجےئ اگ اور یرہمج وہاگ "اشکدہ دجسم"۔ ایس رطح ارگ دجسم وک رکنہ رکےک َم ِشح ٔ ْس َّوس ِٔی ٍْ رکدںی ی‬
‫یھب وسیٍ اچروں ولہپؤں ےس مشحسےک ناعب ےہ اس ےیل اےس یھب رم ِ‬
‫بک وتیفیص امںین ےگ اور اس اک یرہمج وہاگ‬
‫"ات اشکدہ دجسم"۔ انچہچن ہلمج اہیمس یک ادتبایئ اچہپؿ یہی ےہ ہک دتبما رعمہف اور ربخ رکنہ وہیگ‪ ،‬ہکبج رمبکِ وتیفیص ںیم‬
‫تفصاچروںولہپؤںےسوموصػےکناعبوہیگ۔‬
‫‪ 10:7‬مہڑپھآےئںیہہکامسےکحیحصاامعتسؽےکےیلںیمہاساکاچرولہپؤںےساجیرہےلرکاےسوقادعےکلاطقبانبناوہنا‬
‫ےہ۔اسںیمےساتولہپینعیوتعسےکاحلظےسمہےندھکیایلہکہلمجاہیمسںیمدتبمااعؾوطررپرعمہفاورربخومعامًرکنہوہیت‬
‫احلارعایبےکاحلظےسدتبمااورربخدوونں ِ‬
‫احلرعفںیموہےتںیہ۔‬ ‫ےہ۔ابونٹرکںیلہک ِ‬
‫‪ 10:8‬ابدوولہپنایقرہلاےینعیدعداورسنج۔اسہلسلسںیمک ناتذنہنیشنرکںیلہکدعداورسنجےکاحلظےسربخ‬
‫دتبماےکناعب وہیگ۔ینعیدتبمارگوادحےہوتربخیھبوادحوہیگاوردتبماارگعمجےہوتربخیھبعمجوہیگ۔ایسرطحدتبماارگ‬
‫ل ػاز ٔ ْ‪( ٚ‬رمداچسےہ)اَل َّز ُج ََّل ٌٔ‬
‫َ‬ ‫ؤمیوہیگ۔الثمًاَل َّز ُج ُ‬
‫ؤمیےہوتربخیھب ّ‬ ‫ذمکےہوتربخیھب ّ ر‬
‫ذمکوہیگاوردتبماارگ ّ‬ ‫ّر‬
‫َػاز ٔ َٗا ٌٔ (دوونں رمد ےچس ںیہ)۔ اَل ِّل ِٔ َل َتا ٌٔ َجنٔ ِی َل َتا ٌٔ (دوونں ایچبں وخوصبرت ںیہ)۔ اَل ِّي َشا ُء‬
‫ات(وعرںیتیتنحمںیہ)۔اؿاثمولںںیموغررکںیہکدعداورسنجےکاحلظےسربخدتبماےکلاطقبےہ۔‬ ‫ُم ِح َتَٔ َس ْ‬
‫‪ 10:9‬ریپارگاػ ‪9:2‬ںیم مہ ڑپھ آےئ ںیہ ہک وموصػ ارگ ریغ اعلق یک عمج وہ وت تفص اعؾ وطر رپ وادح ّ‬
‫ؤمی آیت‬
‫ؤمی آیتکس ےہ‪ ،‬ےسیج اَ ِل َن َشا ٔج ُس‬
‫ےہ۔ اب ک یھب ونٹ رکںیل ہک دتبما ارگ ریغ اعلق یک عمج وہ وت ربخ وادح ّ‬

‫‪40‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪10:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َوس ِٔی ٌَ ْة(دجسمںیاشکدہںیہ)۔واحضرےہہکاانثتسءےکےیلذنہںیماتڑھکیکیلھکرینہاچےیہ۔‬

‫هشق منرب ‪9 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاورولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫دردناک‬ ‫اَل ٔ ِی ْه‬ ‫رگوہ۔امجع‬ ‫ٓ ٔ َئ ْة‬

‫ل واال‬ ‫ًَل ٔ ِی ْه‬ ‫دنمش‬ ‫ًَ ُسو‬
‫احرض‬ ‫َح ٔ ْ‬
‫اَض‬ ‫نازیکہ‬ ‫ُم َلَ َّْز‬
‫رونش‬ ‫ُمئی ِْر‬ ‫دکمچار‬ ‫ًَل ٔم ٍْ‬
‫ااتسذ‬ ‫ُم ٌَ ِّل ْه‬ ‫یتنحم‬ ‫ُم ِح َتَٔ ْس‬
‫ڑھکا‬ ‫َٗائ ْٔه‬ ‫اھٹیبوہا‬ ‫َٗاً ْٔس‪َ -‬جال ٔ ْص‬
‫اھبیئ‬ ‫اَ ْر (ج ا ٔ ِخ َو ْة)‬ ‫آھکن‬ ‫ًَی ِْن (ج اَ ًِی ُْن)‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫اب َال ٔ ِی ْه‬‫‪َ ًَ .2‬ذ ْ‬ ‫اب َط ٔس ِی ْس‬ ‫‪َ .1‬ا ِل ٌَ َذ ُ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪َ .4‬زیِ ْس ًَال ٔ ْه‬ ‫‪ .3‬اَہّٰللُ ًَل ٔ ِی ْه‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .6‬اَ ِل ٔٔ َئ ُة َ‪ٛ‬ثٔی ِ َر ْة‬ ‫‪َ ٔ ٓ .5‬ئ ْة َٗل ٔ ِی َل ْة‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪َ .8‬ا ًِل َ ًِی ُ ُن ًَل ٔم ٌَ ْة‬ ‫‪َ .7‬ال َّئ ُِص ا ِل ُن ِل َنئ ٔ َّي ُة‬
‫_________________‬ ‫_________________‬

‫‪41‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪10:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ُ ًَ .11‬س ٓو ْ ُّمبٔی ِْن‬ ‫الَّل ٔم ٌَ ُة‬ ‫‪ .9‬اَ ِل ٌَی ِ ُن َّ‬

‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .12‬اَ ِل ُن ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ ُم ِح َتَٔ َس َتا ٌٔ‬ ‫‪ .11‬اَ ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ ُم ِح َتَٔ ُس ِو ٌَ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ُ .14‬م ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ ُم ِح َتَٔ َس َتا ٌٔ‬ ‫‪َ .13‬ا ِل ُن ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ ا ِل ُن ِح َتَٔ َس َتا ٌٔ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪َ .16‬زیِ ْس َّو َحا ٔم ْس ًَال ٔ َنا ٌٔ‬ ‫‪َ .15‬زیِ ُس ٌٔ ا ِل ٌَال ٔ ُه‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .18‬اَ ًِل َ َِّٗل َُو كَو ٔ ِی َل ْة‬ ‫‪ .17‬اَٗ ََِّل ْو كَو ٔ ِی َل ْة‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .21‬اَ ِل ُ٘لُ ِو ُب ُم ِل َنئ ٔ َّي ْة‬ ‫‪َٗ .19‬ل ََنا ٌٔ َجنٔ ِی ََّل ٌٔ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬ومحمداعملےہ۔‬ ‫‪ .1‬اعملومحمد‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .4‬یریئھاچسےہ۔‬ ‫‪ .3‬اچسیریئھ‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .6‬ات الھکدنمش‬ ‫‪ .5‬ااستذہاحرضںیہ۔‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬

‫‪42‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪10:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .8‬وطلیقبس‬ ‫‪ .7‬ساورانارےھٹیمںیہ۔‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .11‬نااینں واحض ںیہ۔‬ ‫‪ .9‬قبسوطلیےہ۔‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .11‬وبھجاکلہےہاوراخریراےہ۔‬
‫_______________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫ُہّٰللَاٌرْیِدَق(الممحتنۃ ‪)5 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ُہّٰللَاٌدَحَا(اإلخالص ‪)5 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اَ ِل ُن ِؤ ٔ‬
‫ميُ ِو ٌَ ٌةَوْخِا(احلجراة ‪)52 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ُہّٰللَاٌرْیِصَب(البقري ‪)74 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ُلاَجِّرلَاَنْوُمّٰوَق(النسٓا‪)34 : 8‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫لؼ ِل ُح ٌرْیَخ(النسٓا‪)526 : 8‬‬
‫اَ ُّ‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬

‫‪43‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪11:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ہلمجاہیمس(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Nominal Sentence-2‬‬
‫‪ 11:1‬زگہتشقبسںیممہےنہلمجاہیمسےکھچکوقادعھجمسےیلاوراؿیکقشمرکیل۔مہےنےنتجولمجںیکقشمیکےہوہ‬
‫ستبثمینعمدےرےہےھت۔ابمہدںیھکیےگہکہلمج اہیمسںیمیفنےکینعمسکرطحدیپاوہےتںیہ۔الثمًذگہتش‬
‫قشمںیماتہلمجاھت"قبسوطلیےہ"۔ارگمہانہکاچںیہ"قبسوطلیںیہنےہ"وترعیبںیماساکایکرطہقیےہ؟انچہچن‬
‫ھجمسںیلہکیسکہلمجاہیمسےکرشوعںیمظفل" َما"نا"ل َِی َص"اکااضہفرکےنےساسںیمیفناکوہفمؾدیپاوہناےہ۔‬
‫‪ 11:2‬اباتاخصناتک ونٹرکںیہکیسکہلمجاہیمسےکرشوعںیمح" َما"نا"ل َِی َص"دالخوہناےہوتذموکرہ‬
‫الثم‬ ‫ناالونعمیدبتیلیےکاسھتاسھتک اافلظارعایبدبتیلییھبالےتںیہینعیوہہلمجیکربخوک ِ‬
‫احلبصنںیمےلآےتںیہ‪ً ،‬‬
‫ل ِ‬
‫احل بصنںیماًلْيِوَط آیئ ےہ۔ایس‬ ‫مہ ںیہک ےگ َسْیَل َّ‬
‫الس ِر ُض اًلْيِوَط(قبسوطلیںیہنےہ)۔اسںیمربخكَؤیِ ْ‬
‫احلبصنںیم َٗب ٔ ِی ّحا آیئےہ۔‬
‫رطحمہںیہکےگاَمٌدْیَز َٗب ٔ ِی ّحا(زتذدبوصرتںیہنےہ)اسںیمربخ َٗب ٔ ِی ْح ِ‬
‫ب" اک ااضہف رکےک اےس‬
‫‪ 11:3‬ہلمج اہیمس ںیم یفن اک وہفمؾ دیپا رکےن اک رعیب ںیم ات اور ادناز ک یھب ےہ ہک ربخ رپ " ٔ‬
‫احلخرںیمےلآےتںیہ۔الثمًل َِی َص َّ‬
‫الس ِر ُض ب ٔ َلؤیِ ٕل (قبس وطلی ںیہن ےہ)۔ َما َزیِ ْس بٔ َ٘ب ٔ ِیح ٕ (زتذ دبوصرت‬ ‫ِ‬
‫ب"ےکھچکینعمںیہنےیلاجےتاوراسےکااضہفےسہلمجےکینعمںیموکیئ‬
‫ںیہنےہ)وریغہ۔ونٹرکںیلہکاہیںرپ" ٔ‬
‫دبتیلیںیہنآیت‪،‬رصػربخ ِ‬
‫احلخرںیمآاجیتےہ۔‬
‫‪" 11:4‬ل َِی َص"ےکاامعتسؽےکےلسلسںیماتاایتحطونٹرکںیل۔اساکاامعتسؽرصػاسوقرکںیحدتبما ّ ر‬
‫ذمک‬
‫تاامعتسؽرکںی۔دتبماارگرعمّػنااللؾوہوتاسےسالمےنےکےیلاقدعہ‬
‫ؤمیوہوتل َِی َصےکاجبےئل َِی َش ِ‬
‫وہ۔حدتبما ّ‬
‫ت کَاذٔبَ ّة (زلیکوھجیٹںیہنےہ)۔‬
‫ربمن‪7:9‬ےکلاطقبل َِی َش ِتیکاسنکتوکزیردےرکالمںیئےگ۔ےسیجل َِی َشتٔ ا ِلب ٔ ِي ُ‬
‫هشق منرب ‪11 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئولمجںاکیرہمجرکںی‪:‬‬

‫ا‬ ‫ک‬ ‫کَل ِْب (ج ٔ َلِک ْب)‬ ‫اغلف‬ ‫َُآ ٔ ْل‬

‫ُ‬
‫زلاک‬ ‫َول َْس (ج اَ ِو ًَل ْز)‬ ‫ھگرےن واال‬ ‫ُم ٔح ِی ْم‬

‫‪44‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪11:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫تہبناراض‬ ‫َز ًِ ََّل ٌْ‬ ‫تہبتسس‬ ‫َ‪ِ ٛ‬ش ََّل ٌْ‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪َ .2‬ما ا ِل ٔٔ َئ ُة َٗل ٔ ِی َل ّة‬ ‫‪ .1‬اَ ِل ٔٔ َئ ُة َ‪ٛ‬ثٔی ِ َر ْة‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ہّٰلل ُمح ِٔی ْم‬
‫‪َ .4‬ا ُ‬ ‫‪َ .3‬ما ا ِل ٔٔ َئ ُة ب ٔ َ‪ٜ‬ثٔی ِ َرة ٕ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ .6‬اَ ِل ُن ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ َ‪ِ ٛ‬ش ََّلى َ َتا ٌٔ‬ ‫ہّٰلل بٔ َِآ ٕٔل‬ ‫‪َ .5‬ما ا ُ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .8‬ما ا ِل ُن ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ ب ٔ ُن ِح َتۂ َس َتی ِ ٔن‬ ‫‪َ .7‬ما ا ِل ُن ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ ُم ِح َتۂ َس َتی ِ ٔن‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ .11‬ل َِی َص ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه َ‪ِ ٛ‬ش ََّلىّا‬ ‫‪ .9‬ل َِی َص ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه ب ٔ َ‪ِ ٜ‬ش ََّل ٌٕ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .12‬ما ا ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ ب ٔ َ‪ِ ٜ‬ش ََّلىٔی ِ َن‬ ‫‪َ .11‬ما ا ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ َ‪ِ ٛ‬ش ََّلىٔی ِ َن‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اَض ٕ‬
‫ات‬ ‫ات ب ٔ َح ٔ َ‬ ‫اللال ٔ َب ُ‬ ‫‪َ .14‬ما َّ‬ ‫اَض ٕ‬
‫ات‬ ‫ات َح ٔ َ‬ ‫اللال ٔ َب ُ‬ ‫‪َ .13‬ما َّ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .16‬ما ِاًل َ ِو ًَلزُ َٗائٔنٔی ِ َن‬ ‫‪ .15‬اَ ًِل َ ِو ًَلزُ َٗائ ُٔن ِو ٌَ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬یریئھڑھکاںیہنےہ۔‬ ‫‪ .1‬یریئھاھٹیبےہ۔‬
‫__________________________‬ ‫__________________________‬

‫‪45‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪11:‬‬
‫‪ .4‬اناراھٹیمںیہنےہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .6‬اخرتزنادہںیہنےہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .8‬اناراورسنیکمنںیہنںیہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .11‬ااستذہاحرضںیہنںیہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪46‬‬
‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .3‬وجھکریھٹیمےہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .5‬وبھجاھبریےہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .7‬اناراورسےھٹیمںیہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .9‬وگسنازہںیہنےہ۔‬
‫__________________________‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪12:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ہلمجاہیمس(ہصحوسؾ)‬
‫)‪(Nominal Sentence-3‬‬
‫‪ 12:1‬اب ت مہ ےن اےسی ولمجں ےک وقادع ھجمس ےیل ںیہ وج تبثم نا یفنم ینعم دےتی ںیہ‪ً ،‬‬
‫الثم "قبس وطلی ےہ" اور‬
‫"قبسوطلیںیہنےہ"۔ابمہاؿدوونںولمجںاکرعیبںیمیرہمجرکےتکںیہ۔ابمہدںیھکیےگہکہلمجںیمارگنادیک‬
‫اکوہفمؾدیپارکناوہ‪،‬الثمًارگمہانہکاچںیہہک"انیقیً قبس وطلیےہ"وتاسےکےیلایکاقدعہےہ۔اسنمضںیمنادرکںیل‬
‫ہکیسکہلمجںیمنادیکاکوہفمؾدیپارکےنےکےیلومعامًہلمجےکرشوعںیم"ا ٔ ٌَّ"(ےبکش۔انیقیً)اکااضہفرکےتںیہ۔‬
‫‪ 12:2‬ح یسک ہلمج رپ ا ٔ ٌَّ دالخ وہنا ےہ وت وہ ونعمی دبتیلی ےک اسھت اسھت ارعایب دبتیلی یھب النا ےہ‪ ،‬اور وہ دبتیلی ک ‬
‫ےہ ہک یسک ہلمج رپ ا ٔ ٌَّ دالخ وہےنیک وہج ےساساک دتبما ِ‬
‫احل بصنںیمآاجنا ےہہکبج ربخ اینپ ایلصاحل ینعی ِ‬
‫احل‬
‫رعفںیمیہریتہےہ۔الثمً"انیقیً قبسوطلیےہ"اکیرہمج وہاگا ٔ ٌَّ َّ‬
‫الس ِر َض كَؤیِ ْل۔ایسرطحمہ ںیہکےگا ٔ ٌَّ َزیِ ّسا‬
‫َػال ٔ ْح(ےبکشزتذکینےہ)۔سجہلمجرپ ا ٔ ٌَّدالخوہناےہاسےکدتبماوکا ٔ ٌَّ اکامسےتہکںیہاورربخوک ا ٔ ٌَّیکربخ‬
‫ےتہکںیہ۔‬
‫وہنےہ‪،‬اںیہن ِ‬
‫رحوػااہفتسؾ‬ ‫‪ 12:3‬یسکہلمجوکارگوساہیلہلمجانبناوہوتاسےکرشوعںیماَ(ایک) ان ٍَ ِ‬
‫ل(ایک)اکااضہف ا‬
‫ےتہک ںیہ۔ ح یسک ہلمج رپ اَنا ٍَ ِ‬
‫ل دالخ وہنا ےہ وت وہ رصػ ونعمی دبتیلی النا ےہ۔ اؿ یک وہج ےس ہلمج ںیم وکیئ ارعایب‬
‫(ایکزتذکینےہ؟)نا ٍَ ٔل َّ‬
‫الس ِر ُض كَؤیِ ْ‬
‫ل ‪( 2‬ایکقبسوطلیےہ؟)وریغہ۔‬
‫‪1‬‬
‫دبتیلیںیہنآیت۔الثمً اَ َزیِ ْس َػال ٔ ْح‬
‫هشق منرب ‪11 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫‪َ ' 1‬ا ِل' ےکاسھتاَ ےک اجبےئ ٍَ ِل اک اامعتسؽزنادہرظاسراتہےہ۔‬

‫‪ِ ٍَ 2‬ل یکالؾرپاسنکےکاجبےئ زیرآےنیکوہجےکےیلریپارگاػ‪ 7:9‬دںیھکی۔‬

‫‪47‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪12:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اغل‬ ‫ًَز ٔیِزْ‬ ‫اہں۔یجاہں‬ ‫َن ٌَ ِه‬

‫تہبنارکشا‬ ‫َ‪ُِ ٔٛ‬و ْر‬ ‫ںیہن۔یجںیہن‬ ‫ًَل‬
‫ڑھگی‬ ‫َسا ًَ ْة‬ ‫ویکںںیہن‬ ‫بَلٰی‬
‫ایقم‬ ‫لشا ًَ ُة‬
‫اَ َّ‬ ‫ہکلب‬ ‫بَ ِل‬
‫ریغاحرض‬ ‫َُائ ْٔب‬ ‫افدئہدنم‬ ‫ىَآ ٔ ٍْ‬
‫تقفشرکےنواال‬ ‫ُم ِظٔ ْٔ‪ٙ‬‬ ‫ابعدترکےنواال‬ ‫ًَاب ٔ ْس‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬ا ٔ ٌَّ َزیِ ّسا ًَال ٔ ْه‬ ‫اَ َزیِ ْس ًَال ٔ ْه؟‬ ‫‪.1‬‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫ٌ؟‬ ‫‪ٔ ٍَ .4‬ل ال َّز ُج ََّل ٌٔ َػاز ٔ َٗا ٔ‬ ‫‪َ .3‬ما َز ِی ْس بٔ ٌَالٔه ٕ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .6‬ا ٔ ٌَّ ال َّز ُج َلی ِ ٔن َػاز ٔ َٗا ٌٔ‬ ‫‪َ .5‬ما ال َّز ُج ََّل ٌٔ َػاز ٔ َٗی ِ ٔن‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪َ .8‬ن ٌَ ِه! ا ٔ ٌَّ ا ِل ُن ٌَ ِّلنٔی ِ َن ُم ِظ ٔٔ ُ٘ ِو ٌَ‬ ‫ل ا ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ ُم ِظ ٔٔ ُ٘ ِو ٌَ؟‬‫‪ٔ ٍَ .7‬‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫ات‬‫ات َُائ َٔب ٕ‬ ‫‪ًَ .11‬ل! َما ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬ ‫ات؟‬ ‫ات َُائ َٔب ْ‬ ‫‪ٔ ٍَ .9‬ل ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫اب ىَآ ٍْٔ‬‫‪ .12‬بَلٰی! ا ٔ ٌَّ ا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت َ‬ ‫اب ىَآ ٔ ٌّا؟‬ ‫َیص ا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬ ‫‪ .11‬اَل َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬

‫‪48‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪12:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ًَ .14‬ل! بَ ٔل ا ِل‪ُٜ‬ت ُُب َس ِہ َل ْة‬
‫__________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬یج اہں!انیقیًومحمدوھجناےہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .4‬یجاہں! احدماچسںیہنےہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .6‬ےبکشدوونںایچبںابعدتزگارںیہ۔‬
‫__________________________‬
‫‪ .8‬ںیہن‪،‬ہکلبااتساینںھکریںیہ۔‬
‫__________________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫َّنِاَنْيِقِفٰنُمْلاَنْوُبِذٰكَل(المنافقون ‪)5 :‬‬
‫___________________‬
‫‪ .4‬ىٰۤلَبَّنِاَهّٰللاٌمْيِلَع(الحنل ‪)26 :‬‬
‫___________________‬
‫‪َ .6‬سْيَلَاُهّٰللاٍزْيِزَعِب(ازلرم ‪)55 :‬‬
‫___________________‬
‫‪َّ .8‬نِاَةَعاَّسلاٌةَيِتٰا( ٰط ٰہ ‪)53 :‬‬
‫___________________‬
‫‪َ .13‬ہ ٔل ا ِل‪ُٜ‬ت ُُب َػ ٌِ َب ْة‬
‫__________________‬
‫‪ .1‬ایکومحمدوھجناےہ؟‬
‫__________________________‬
‫‪ .3‬ایکاحدماچسںیہنےہ؟‬
‫__________________________‬
‫‪ .5‬ایکدوونںایچبںابعدتزگارںیہ؟‬
‫__________________________‬
‫‪ .7‬ایکااتساینںیھٹیبںیہ؟‬
‫__________________________‬
‫‪.2‬‬ ‫َسْيَلَاُهّٰللاٍفاَكِب(ازلرم ‪)54 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬
‫‪َ .3‬سْيَلَاُحْبُّصلاٍبْيِرَقِب(ہود ‪)65 :‬‬
‫___________________‬
‫‪َّ .5‬نِاَهّٰللاٌزْيِزَعٌمْيِكَح(البقري ‪)222 :‬‬
‫___________________‬
‫‪َّ .7‬نِاَفَناَسْنِاْلاٌرْوُفَك(الشورى ‪)26 :‬‬
‫___________________‬

‫‪49‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاہچرؾ)‬ ‫قبسربمن‪13:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ہلمجاہیمس(ہصحاہچرؾ)‬
‫)‪(Nominal Sentence-4‬‬
‫‪ 13:1‬زگہتش نیت اابسؼ ںیم مہ ےن ہلمج اہیمس ےک فلتخم وقادع ھجمس ےیل اور اؿ یک قشم رک یل۔ اب ت مہ ےن ےنتج‬
‫وہن‬
‫ولمجںیکقشمیک ےہاؿںیم اخصناتک یھہکامتؾولمجںںیم دتبمااورربخدوونںرفمدےھت۔ نکیلہشیمہااسیںیہن ا‬
‫ہکلبیھبکیھبکدتبمااورربخرفمدےکاجبےئرمبکِناصقوہےتںیہ۔‬
‫اللی ُِّب ‪-‬‬‫ل َّ‬‫‪ 13:2‬اس ہلسلس ںیم یلہپ وصرت ک نکمم ےہ ہک دتبما رمبکِ ناصق وہ اور ربخرفمد وہ۔ الثمً‪ :‬اَل َّز ُج ُ‬
‫ِّب رمبکِ وتیفیص ےہ اور دتبما ےہ‪ ،‬ح ہک ربخ‬ ‫ل َّ‬
‫اللی ُ‬ ‫َح ٔ ْ‬
‫اَض (ااھچ رمد احرض ےہ) اس اثمؽ رپ وغر رکںی ہک اَل َّز ُج ُ‬
‫اَض رفمدےہ۔‬ ‫َح ٔ ْ‬
‫ِّب (زتذاتااھچ‬ ‫بکناصقوہ۔الثمً َزیِ ْس ‪َ -‬ر ُج ْل كَی ْ‬ ‫‪ 13:3‬دورسیوصرتک نکممےہہکدتبمارفمدوہاورربخرم ِ‬
‫ِّبرمبکِوتیفیصےہ۔‬ ‫رمدےہ)۔اساثمؽںیم َزیِ ْس دتبماےہاوررفمدےہہکبجربخ َر ُج ْل كَی ْ‬
‫بک ناصق وہں۔ الثمً َزیِ ُس ٌٔ ا ِل ٌَال ٔ ُه ‪َ -‬ر ُج ْل‬
‫‪ 13:4‬شیتی وصرت ک یھب نکمم ےہ ہک دتبما اور ربخ دوونں رم ِ‬
‫بکوتیفیصےہاوردتبماےہہکبجربخ َر ُج ْل كَی ِّْب‬ ‫زتاتااھچرمدےہ)۔اساثمؽںیم َزیِ ُس ٌٔ ا ِل ٌَال ٔ ُهرم ِ‬ ‫ِّب(اعمل ذ‬ ‫كَی ْ‬
‫بکوتیفیصےہ۔‬
‫یھبرم ِ‬
‫‪ 13:5‬ابات نات اور یھب ذنہنیشن رکںیل۔ یھبک ااسی یھب وہنا ےہ ہک دتبماات ےس زادئ وہےتںیہ اور اؿیک سنج‬
‫الثم مہ ےتہک ںیہ "ااتسد اور ااتسین ےچس ںیہ"۔ اس نب ے ںیم ےچس وہےن یک وج ربخ دی اجریہ ےہ وہ ااتسد اور‬
‫فلتخم وہیت ےہ‪ً ،‬‬
‫ؤمیےہ۔ادرھریپارگاػ‬ ‫ذمکےہہکبجدورسا ّ‬ ‫ااتسیندوونںےکقلعتمےہ۔انچہچندوونںدتبماںیہاوراؿںیمےسات ّ ر‬
‫‪10:8‬ںیممہڑپھآےئںیہہکدعداورسنجےکاحلظےسربخدتبماےکناعبوہیتےہ۔ابوساؽدیپاوہناےہہکاسہلمجاک‬
‫ؤمیںیم؟ایسیوصرتںیماقدعہک ےہہکدتبماارگاتےس‬ ‫رعیبیرہمجرکےتوقربخاکیرہمجہغیص ّ ر‬
‫ذمکںیمرکںی ان ّ‬
‫ذمکآےئیگ۔انچہچنذموکرہناالہلمجاکیرہمجوہاگاَ ِل ُن ٌَ ِّل ُه َو ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة َػاز ٔ َٗا ٔ‬
‫ل‬
‫ٌ۔‬ ‫زادئوہںاورفلتخما جتسوہںوتربخ ّ ر‬
‫م ےک ےغیصںیم آیئ ےہ‪،‬اس ےیل ہک دتبما دوںیہ۔ دتبما ارگدو‬ ‫َ ٔ‬ ‫اب ونٹ رکںیل ہکربخ ػازٔٗاٌ ّ ر‬
‫ذمک وہےن ےک اسھت ّ س‬
‫َ‬
‫ےسزنادہوہےتوترھپربخعمجےکےغیصںیمآیت۔‬

‫‪50‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاہچرؾ)‬ ‫قبسربمن‪13:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 11 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫رمگایہ‬ ‫َؿل ٰ ْل‬ ‫دھتکاارا وہا‬ ‫َر ٔج ِی ْه‬

‫وسکیٹ۔آزامشئ‬ ‫ٓٔت ِ َي ْة‬ ‫رگؾ وجش‬ ‫َحنٔ ِی ْه‬
‫دصہق‬ ‫َػ َس َٗ ْة‬ ‫دنبہ۔الغؾ‬ ‫ًَ ِب ْس (ج ً َٔبا ْز)‬
‫وھجٹ‬ ‫‪ِ ٔ ٛ‬ذ ْب ‪ٔ َٛ /‬ذ ْب‬ ‫ہنیہم‬ ‫َط َِ ْز (ج اَ ِط َُ ْز )‬
‫اچسیئ‬ ‫ٔػ ِس ْ‪ٚ‬‬ ‫اکایمبوہےنواال‬ ‫ُم ِٔل ٔ ْح‬
‫اہ یھ‬ ‫ٓ ِٔی ْل‬ ‫رکبی‬ ‫َطا ْة‬
‫این‬ ‫َج ٔسیِ ْس‬ ‫رپان‬
‫ا‬ ‫َٗ ٔسیِ ْه‬
‫اجونر‬ ‫اٌ‬
‫َح َی َو ْ‬ ‫رچاغ‬ ‫َٔ‬
‫ْس ْاد‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫الظ ِی ٰل ًَ ًَ ُسو ُّمبٔی ِْن‬ ‫‪ .2‬ا ٔ ٌَّ َّ‬ ‫لظ ِی ٰل ًُ ًَ ُسو ُّمبٔی ِْن‬ ‫‪ .1‬اَ َّ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫لْش ُک َؿل ٰ ْل ُّمبٔی ِْن‬ ‫‪ .4‬اَ ِّ ِ‬ ‫‪ .3‬ل َِی َص َّ‬
‫الظ ِی ٰل ًُ َول ٔ ًّیا َحنٔ ِ ّْی‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ٔ ٍَ .6‬ل ا ِل ٌَ ِب ُس ا ِل ُن ِؤ ٔم ًُ ُم ِٔل ٔ ْح‬ ‫‪ .5‬ا ٔ ٌَّ ِّ ِ‬
‫الْش َک هُ ل ِْه ًَو ِٔی ْه‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ .8‬اَ ِل ٔٔ َئ ُة ا ِل َ‪ٜ‬ثٔی ِ َرةُ َوا ِل ٔٔ َئ ُة ا ِل َ٘ل ٔ ِی َل ُة َح ٔ َ‬
‫اَض َتا ٌٔ‬ ‫‪َ .7‬ن ٌَ ِه! ا ٔ ٌَّ ا ِل ٌَ ِب َس ا ِل ُن ِؤ ٔم ًَ ُم ِٔل ٔ ْح‬
‫___________________‬ ‫___________________‬

‫‪51‬‬
‫ہلمجاہیمس(ہصحاہچرؾ)‬ ‫قبسربمن‪13:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ات‬
‫ات َٗاً َٔس ْ‬ ‫‪ٔ ٍَ .11‬ل ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬
‫ات ا ِل ُن ِح َتَٔ َس ُ‬ ‫‪ .9‬اَلؼَّ بِر ُ ا ِل َحنٔ ِی ُل ٓ َِو ْز َ‪ٛ‬بٔی ِ ْر‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ات‬
‫ت َٗائ َٔن ْ‬ ‫‪ .12‬ا ٔ ٌَّ ا ِل ُن ٌَ ِّل َنا ٔ‬
‫ت ا ِل ُن ِح َتَٔ َسا ٔ‬ ‫ات َٗاً َٔس ٕ‬
‫ات‬ ‫ات ا ِل ُن ِح َتَٔ َس ُ‬ ‫‪َ .11‬ما ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬کشیبربصِلیمجاتیریاکایمیبےہ۔‬ ‫‪ .1‬ربصِلیمجوھچیٹاکایمیبںیہنےہ۔‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫‪ .4‬وھجٹ وھچنا گاہ ںیہن ےہ۔‬ ‫‪ .3‬ایکوھجٹاتوھچناگاہےہ؟‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫‪ .6‬انیقیًیتنحمدرزںینیچسںیہ۔‬ ‫‪ .5‬ایکیتنحمدرزںینیچسںیہ؟‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫‪ .8‬ایکاہ یھمیظعویحاؿںیہنےہ؟‬ ‫‪ .7‬یچسدرزںینیتنحمںیہنںیہ۔‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫‪ .9‬ویکںںیہن!انیقی اہ یھاتمیظعویحاؿ ےہ۔‬
‫___________________________‬
‫هشق منرب ‪( 11 -‬ب)‬
‫ابتہلمجاہیمسےکےنتجوقادعآپوکاتبےئلاےںیہاؿسوکاجکیرکےکںیھکلاوراںیہنزنایننادرکںی۔‬

‫‪52‬‬
 ‫ہلمجاہیمس(امضیر)‬ ‫قبسربمن‪14:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ہلمجاہیمس(امضئر)‬
‫)‪(Nominal Sentence-Pronouns‬‬
‫رقتی م ر‬
‫اہ زناؿ ںیم نات ےنہک اک رتہب ادناز ک ےہ ہک نات ےک دوراؿ ح یسک زیچ ےک ےیل اس اک امس اامعتسؽ‬ ‫ً‬ ‫‪14:1‬‬
‫وہاجےئاوردونارہاساکذرکآےئوترھپامسےکاجبےئاسیکریمضاامعتسؽرکےتںیہ۔الثمًارگدونب ےاسرطحوہں‪":‬ایک‬
‫ہکماتاین ترےہ؟یجںیہن!ہکلبہکماتدقمی ترےہ"۔ایسناتوکےنہکاکرتہبادنازک وہاگ۔"ایکہکماتاین ترےہ؟یج‬
‫ںیہن!ہکلبوہاتدقمی ترےہ"۔آپےنداھکیہکظفل"ہکم"یکرکتارتعیبطرپرگاںزگرریہ یھ۔حدورسےنب ے‬
‫ںیم ہکم یک ہگج ظفل " وہ "آ ایگ وت نات ںیم رواین دیپا وہیئگ۔ ایس رطح رعیب ںیم یھب نات ںیم رواین یک رغض ےس امضیر اک‬
‫اامعتسؽ وہنا ےہ۔ انچہچن ہلمج اہیمس ےک رتہب اامعتسؽ ےک ےیل رضوری ےہ ہک مہ رعیب ںیم اامعتسؽ وہےن وایل امضیر وک ناد‬
‫رکںیلاوراؿےکاامعتسؽیکقشمرکںیل۔‬
‫‪ 14:2‬ابارگاتناتاورھجمسںیلوتامضیرنادرکےنںیمتہبآاسینوہاجےئیگ۔حیسکےکقلعتموکیئناتوہیت‬
‫ےہوتنیتااکمناتوہےتںیہ۔الہپک ہکسجےکقلعتمنات وہریہوہوہ"اغی"وہینعیناوتوہ ریغاحرضوہنااسوکریغ‬
‫احرض قرض رکےک"اغی" ےک ےغیص ںیم ناتیک اجےئ ۔ذموکرہ ناالریپارگاػ ںیم ہکم اس یک اثمؽ ےہ۔اردو ںیم اغی‬
‫ےکےغیصےکےیلزنادہیر"وہ"یکریمضآیتےہ۔دورساااکمؿک ےہہکسجےکقلعتمناتوہریہوہوہآپاک"اخمبط"‬
‫وہینعیاحرضوہ۔اردوںیماسےکےیلارثک"آپ"نا"مت"یکریمضآیتےہ۔شیتاااکمؿک ےہہک"ملکتم"وخداےنپقلعتم‬
‫ناترکراہوہ۔اردوںیماسےکےیل"ںیم"نا"مہ"یکریمضآیتےہ۔‬
‫‪ 14:3‬اس ہلسلس ںیم ات امہ نات ک ےہ ہک رعیب یک امضیر ںیم ہن رصػ اغی‪ ،‬اخمبط اور ملکتم اک قرؼ واحض وہنا ےہ‬
‫ہکلبسنجاوردعداکقرؼیھبامنناںوہناےہ۔اسیکوہجےسرعیبےکولمجںےکیقیقحوہفمؾاکنیعترکےنںیمآاسینوہیت‬
‫ےہ۔‬
‫‪ 14:4‬آےیئابمہفلتخموغیصںںیماامعتسؽوہےنوایلفلتخمامضیروکنادرکںیلناہکولمجںےکیرےمجںیمیطلغہنوہ۔‬

‫‪53‬‬
 ‫ہلمجاہیمس(امضیر)‬ ‫قبسربمن‪14:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ضوائس هسفوعہ هٌفصلہ‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫ٍُ ِه)‪(They‬‬ ‫ٍُ َنا)‪(They‬‬ ‫ٍُ َو)‪(He‬‬
‫ّر‬
‫ذمک‬
‫وہتہبےسذمرک‬ ‫وہدوذمرک‬ ‫وہاتذمرک‬
‫اغی‬
‫ًٍَُّ )‪(They‬‬ ‫ٍُ َنا)‪(They‬‬ ‫ھ ٔ َی)‪(She‬‬
‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫وہتہبیسؤمی‬ ‫وہدوؤمی‬ ‫وہاتؤمی‬
‫اَْمُتْن)‪(You‬‬ ‫اَىِت َُنا)‪(You‬‬ ‫ت)‪(You‬‬
‫اَى ِ َ‬
‫ّر‬
‫ذمک‬
‫متتہبےسذمرک‬ ‫متدوذمرک‬ ‫وتاتذمرک‬
‫اخمبط‬
‫اَىِت ُ َّ‬
‫ن)‪(You‬‬ ‫اَىِت َُنا)‪(You‬‬ ‫اَىِتٔ )‪(You‬‬
‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫متتہبیسؤمی‬ ‫متدوؤمی‬ ‫وتاتؤمی‬
‫ً)‪(We‬‬
‫ى َ ِح ُ‬ ‫ً)‪(We‬‬
‫ى َ ِح ُ‬ ‫اَىَا)‪(I‬‬ ‫ّر‬
‫ذمک و‬
‫ملکتم‬
‫مہتہبےس‬ ‫مہدو‬ ‫ںیم‬ ‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫‪ 14:5‬اؿریمضوںےکقلعتمدنچناںیتذنہنیشنرکںیل‪:‬‬
‫‪ )i‬ا ّوؽ ک ہک مہ ریپارگاػ ‪6:4‬ںیم ڑپھ آےئ ںیہ ہک امضیر رعمہف وہیت ںیہ۔ اس ےیل ارثک ولمجں ںیم ک دتبما ےک‬
‫َػال ٔ َح ْ‬
‫ات(وہ کین‬ ‫الثم ٍُ َو َر ُج ْل َػال ٔ ْح (وہ ات کین رمد ےہ)۔ ًٍَُّ ن َٔشا ْء‬
‫وطر رپ یھب آیت ںیہ۔ ً‬
‫وعرںیتںیہ)۔‬
‫‪ )ii‬دوؾ ک ہک ک امضیر وچہکن ارثک دتبما ےک وطر رپ آیت ںیہ اس ےیل اںیہن رموفع ینعی ِ‬
‫احل رعف ںیم قرض رکایل ایگ‬
‫ےہ۔یہیوہجےہہکاؿاکناؾامضیررموفہعےہ۔‬
‫‪ )iii‬وسؾ ک ہک ک امضیر یسک ظفل ےک اسھت الم رک ان متّضل رکےک ںیہن یھکل اجںیت ہکلب اؿ یک اھکلیئ اور پلفّظ دحیلعہ‬
‫اورلقتسمےہ۔اسےیلاؿوکامضیرمتفضلہیھبےتہک ںیہ۔‬
‫‪ )iv‬اہچرؾک ہکریمض" َاىَا"وکڑپےتھاوروبےتلوقافلےکریغبینعی َا ٌَ ڑپےتھںیہ۔‬

‫‪54‬‬
 ‫ہلمجاہیمس(امضیر)‬ ‫قبسربمن‪14:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 14:6‬ریپارگاػ ‪10:5‬ںیم مہ ڑپھ آےئ ںیہ ہک ربخ ومعامً رکنہ وہیت ےہ۔ اب اس اقدعے ےک دو اانثتسء ھجمس ںیل ہک‬
‫حربخرعمہفیھبآیتکس ےہ۔الہپاانثتسءک ےہہکربخارگوکیئااسیظفلوہوجتفصہننباتکسوہوتوہربخرعمہفوہیتکسےہ۔‬
‫الن‬ ‫ٕ(ںیمویفسوہں)۔دورسااانثتسءک ےہہکربخارگا ِ‬
‫مستفصوہاوریسکرضورتےکتحتاےسرعمہف ا‬ ‫الثمًاَىَا یُ ِو ُس ُ‬
‫ل ٍُ َو الؼَّ ال ٔ ُح۔ہلمجںیمنادیکیوہفمؾ‬
‫وصقمدوہوتدتبمااورربخےکدرایمؿہقلعتمریمضافلصےلآےتںیہ۔ےسیج َال َّز ُج ُ‬
‫(رصح اک اولسب) دیپا رکےن ےک ےیل یھب ک ادناز اایتخر ایک اجنا ےہ انچہچن ذموکرہ ہلمج اک یرہمج ےہ " رمد یہ کین ےہ" ایس‬
‫رطحےساَل ُن ِؤ ٔميُ ِو ٌَ ہُ ُه ا ِل ُن ِٔل ٔ ُح ِو ٌَ اکیرہمجےہ"ؤمنمیہاکایمبوہےنواےلںیہ"۔‬
‫‪ 14:7‬رصحاکاولسبدیپارکےنےکےیلہملک"أى َّ َنا"‪،‬ےسجہملکرصحاہکاجناےہ‪،‬اکیھباامعتسؽایکاجناےہ۔ک ہملکرصػ‬
‫ونعمی دبتیلی النا ےہ ینعی ہلمج ںیم رصح اک اولسب دیپا وہنا ےہ نکیل وکیئ ارعایب دبتیلی ںیہن آیت ینعی دتبما نا ربخ یک ارعایب‬
‫احلرپوکیئایرںیہنڑپنا۔الثمًأى َّ َنا َزیِ ْس ًَال ٔ ْه(زتذرصػاعملےہ)۔‬

‫هشق منرب ‪13 -‬‬

‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئولمجںاکیرہمجرکںی۔‬
‫وخدشؽ‬ ‫َم ِب ُش ِو ْن‬ ‫رمےنواال‬ ‫َمی ِّْت‬
‫تہب یہ‬ ‫ٔج ًّسا‬ ‫یری اسجم واال‬ ‫َؿد ٔ ِی ْه‬
‫وظع۔تحیصن‬ ‫َم ِوً ٔوَ ْة‬ ‫نکیل‬ ‫لٰ‪ًِٔ ٜ‬‬
‫الھب‪-‬ااھچ‬ ‫َم ٌِزُ ِو ْٖ‬ ‫دقرترےنھکواال‬ ‫َٗ ٔسیِ ْز‬
‫زدنیگ‬ ‫اٌ‬
‫َح َی َو ْ‬ ‫اجدوزدہ‬ ‫َم ِش ُح ِو ْر‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫ت أبِز َاٍ ٔ ِی ُه؟‬
‫َا َاى ِ َ‬ ‫‪.2‬‬ ‫‪ .1‬ا ٔ ٌَّ ِّ ِ‬
‫الْش َک َؿل ٰ ْل ُّمبٔی ِْن َّوٍُ َو هُ ل ِْه ًَو ِٔی ْه‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬

‫‪55‬‬
‫ہلمجاہیمس(امضیر)‬ ‫قبسربمن‪14:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ل ِاًل ِٔس ََّل ُو زٔیِ ًْ َح‪ٙ‬؟‬

‫ٍَ ٔ‬ ‫‪.4‬‬ ‫‪َ .3‬ما اَىَا أبِز َأٍ ِی َه بَ ِل اَىَا َم ِح ُن ِو ْز‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫‪ .6‬اَ َّ‬
‫لس ِر ُض َس َِ ْل لٰ‪َ ٍُ ًِٔ ٜ‬و كَؤیِ ْل‬ ‫‪َ .5‬ن ٌَ ِه! َوٍُ َو ٔ َ‬
‫ِص ْان ُّم ِش َت٘ ِٔی ْه‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫اٌ َؿد ٔ ِی ْه ٔج ًّسا‬
‫‪ .8‬بَلٰی! ٍُ َو َح َی َو ْ‬ ‫اَل َِی َص ا ِلٔ ِٔی ُ‬
‫ل َح َی َواىّا َؿد ٔ ِ ّْی؟‬ ‫‪.7‬‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫‪َ .11‬ما ى َ ِح ًُ ب ٔ َدیَّاكٔی ِ َن بَ ِل ى َ ِح ًُ ُم ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ‬ ‫اَ اَْمُتْن َخیَّاك ُ ِو ٌَ؟‬ ‫‪.9‬‬
‫___________________________‬ ‫___________________________‬
‫ب ُم ٌَ ِّل َنةٌْ َ‪ِ ٛ‬ش ََّلىَة ْ؟‬
‫‪ِ ٍَ .11‬ل َزیِ َي ُ‬
‫________________________________‬
‫‪ًَ .12‬ل‪َ ،‬ما ھ ٔ َی ُم ٌَ ِّل َن ّة َ‪ِ ٛ‬ش ََّلى َ ّة بَ ِل ھ ٔ َی ُم ٌَ ِّل َن ْة ُّم ِح َتَٔ َس ْة‬
‫________________________________‬
‫‪ .13‬اَ ِل َداز ٔ َما ٌٔ ا ِل َن ِب ُش ِوكَا ٌٔ َح ٔ َ‬
‫اَضا ٌٔ َوٍُ َنا ُم ِح َتَٔ َسا ٌٔ‬
‫________________________________‬
‫ت َم ِدلُ ِو َٗ ْ‬
‫ات َّوًٍَُّ ٰای ٰ ْت بَ ِّی ٰي ْت‬ ‫‪ .14‬ا ٔ ٌَّ ِاًل َ ِر َق َو َّ‬
‫الش ٰن ٰو ٔ‬
‫________________________________‬
‫‪ .15‬ا ٔ ٌَّ ا ِل َن ِز ئ َ َتی ِ ٔن الؼَّ ال ٔ َح َتی ِ ٔن َجال ٔ َش َتا ٌٔ‬
‫________________________________‬
‫ت َم ِب ُش ِوك ُ ِو ٌَ لٰ‪َّ ًِٔ ٜ‬ما ٍُ ِه ب ٔ ُن ِح َتَٔ ٔسیِ ًَ‬
‫‪ .16‬ا ٔ ٌَّ ا ِل ُن ٌَ ِّلنٔی ِ َن َو ا ِل ُن ٌَ ِّل َنا ٔ‬
‫________________________________‬

‫‪56‬‬
 ‫ہلمجاہیمس(امضیر)‬ ‫قبسربمن‪14:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬یجاہں!اہللدقرتواالےہ۔‬ ‫‪ .1‬ایکاہللدقرتواالےہ؟‬
‫____________________________‬ ‫____________________________‬
‫‪ .4‬ویکںںیہن!وہوخدشؽںیہاوروہیتنحمںیہ۔‬ ‫‪ .3‬ایکوخدشؽااتساینںیتنحمںیہنںیہ؟‬
‫____________________________‬ ‫____________________________‬
‫‪ .6‬وہڑھکیںیہنںیہہکلبیھٹیبںیہ۔‬ ‫‪ .5‬دوونںوخدشؽااتساینںڑھکیںیہنایھٹیبںیہ؟‬
‫____________________________‬ ‫____________________________‬
‫‪ .8‬ایھچتحیصندصہقےہاوروہتہبیہوبقمؽےہ۔‬ ‫‪ .7‬ایکزنیماوروسرجدوواحضنااینںںیہنںیہ؟‬
‫____________________________‬ ‫____________________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬وُهّٰللاَوُهُعْيِمَّسلاُمْيِلَعْلا(المائدي ‪)54 :‬‬ ‫‪َّ .1‬نِاَهّٰللاٌّيِنَغَل(العنكبوة ‪)4 :‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ .4‬وَّنَاَهّٰللاَوُهُّيِلَعْلاُرْيِبَكْلا(احلج ‪)42 :‬‬ ‫‪ْ .3‬لَبُنْحَنٌمْوَقَنْوُرْوُحْسَّم(احلجر ‪)53 :‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ .6‬وَّنِاَراَّدلاَةَرِخٰاْلاَيِهَلُناَوَيَحْلا(العنكبوة ‪)42 :‬‬ ‫‪َ .5‬وَنْوُرِفٰكْلاُمُهَنْوُمِلّٰظلا(البقري ‪)232 :‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ .8‬وۤاَمْمُتْنَاَنْيِزِجْعُمِب(األنعام ‪)552 :‬‬ ‫‪ .7‬اَمَفَاُنْحَنَنْيِتِّيَمِب(الصافاة ‪)36 :‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ْ .11‬لَبْمُهٌمْوَقَنْوُغاَط(الذاریاة ‪)35 :‬‬ ‫‪ْ .9‬لَهَفْمُتْنَاَنْوُرِكٰش(األنبیا‪)62 : 8‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ .12‬وُهٌءٓاَفِشَّوٌةَمْحَر(بین ارسائیل‪)62 :‬‬ ‫‪َ .11‬واَمْمُهَنْيِنِمْؤُمِب(البقري ‪)6 :‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬

‫‪57‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪15:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رمبکاِاضیف(ہصحا ّوؽ)‬
‫)‪(Relative Compound-1‬‬
‫‪ 15:1‬دو اامسءاکااسیرمبکسجںیماتامس وکدورسےامسیک رطػ تبسندی یئگوہ رمبکِااضیف الہکناےہ‪ ،‬ےسیج‬
‫اردو ںیم مہ ےتہک ںیہ " زلےک یک اتکب " اس رمبک ںیماتکب وک زلےک یک رطػ تبسن دی یئگ ےہ‪،‬وجاہیں تیکلم م ر‬
‫اظہ‬
‫بکااضیفےہ۔‬
‫رکریہےہ‪،‬اسےیلک رم ِ‬
‫‪ 15:2‬ک ناتذنہںیمواحضرینہاچےئہہکدواامسءےکدرایمؿتیکلمےکالعوہاوریھبںیتبسنوہیتںیہ‪،‬نکیلیف ااحلؽمہ‬
‫تیکلمیکتبسنےکوحاےلےسرمبکااضیفےکوقادعںیھجمسےگاوراؿیکقشمرکںیےگ‪،‬رھپآےگلچرکحدورسی‬
‫ںیتبسناسےنمآںیئیگوتاؿوکوقادعےکلاطقباامعتسؽرکےنںیماؿشاءاہللوکیئلکشمںیہنوہیگ۔‬
‫اٖ "ےتہک ںیہ۔ ذموکرہ ناال اثمؽ ںیم اتکب وک تبسن‬
‫‪ 15:3‬سج امس وک یسکیک رطػ تبسن دی اجیت ےہاےس " ُم َـ ْ‬
‫اٖ أل َِی ٔہ" ےتہک‬
‫دی یئگ ےہ۔ اس ےیلاہیں اتکب اضمػ ےہ ۔سجامس یک رطػ وکیئ تبسن دی اجیت ےہ اےس" ُم َـ ْ‬
‫ںیہ۔ذموکرہاثمؽںیمزلےکیکرطػتبسندییئگےہ۔اسےیلاہیںزلاکاضمػاہیلےہ۔‬
‫‪ 15:4‬رعیبںیماضمػےلہپآناےہاوراضمػاہیلدعبںیم۔اردوںیماسےکیرسکعوہناےہ س‬
‫لذایرہمجںیماساکایخؽ‬
‫رکناڑپناےہ۔ذموکرہاثمؽرپوغررکںی۔"زلےکیکاتکب"۔اسںیمزلاکوجاضمػاہیلےہےلہپآناےہاوراتکبوجاضمػ‬
‫آنےہاسےیلیرہمجرکےتوقےلہپاتکباکیرہمجوہاگوجاضمػ‬
‫ےہدعبںیمآیئےہ۔ابوچہکنرعیبںیماضمػےلہپ ا‬
‫ےہاورزلےکاکیرہمجدعبںیموہاگوجاضمػاہیلےہ۔انچہچنیرہمجوہاگ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب ا ِل َو َل ٔ‬
‫س۔‬
‫‪ 15:5‬ذگہتش اابسؼ ںیم مہ ڑپھ آےئ ںیہ ہک امس ارگ رکنہ وہ وت ارثک اس رپ ونتنی آیت ےہ ےسیج ‪َ ٔ ٛ‬تاب۔ ح اس رپ ِ‬
‫الؾ‬ ‫ْ‬
‫اب۔ابذراذموکرہاثمؽںیمظفل"‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب"رپوغررکںی‪،‬ہنوت‬ ‫وہنےہوتونتنیمتخوہاجیتےہےسیجاَ ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫رعتفیدالخ ا‬
‫الؾرعتفیےہاورہنیہونتنیےہ۔سبیہیوصخعا اضمػیکاتآاسؿیساچہپؿےہاوررمبکااضیفاکالہپ‬ ‫اسرپ ِ‬
‫اقدعہیہیےہہکاضمػرپہنوت ِ‬
‫الؾرعتفی آناےہاورہنیہونتنیآیتےہ۔‬
‫وہنےہ۔ذموکرہاثمؽ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب ا ِل َو َل ٔ‬
‫سںیم‬ ‫خںیم ا‬ ‫‪ 15:6‬رمبکااضیفاکدورسااقدعہک ےہہکاضمػاہیلہشیمہ ِ‬
‫احل ر‬
‫اب َو َل ٕ‬
‫سوہناوت یرہمج ا‬
‫وہن"یسکزلےک‬ ‫احل رخںیمےہسجاک یرہمجاھت"زلےکیکاتکب"۔یہیارگ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫س ِ‬ ‫دںیھکیاَ ِل َو َل ٔ‬
‫یک اتکب"۔ رمبکِ ااضیف ےک ھچک اور یھب وقادع ںیہ نج اک مہ رمہلح وار لاط ہع رکںی ےگ نکیل آےگ یرےنھ ےس ےلہپ‬
‫رظاسےہہکےلہپمہاؿدووقادعیکقشمرکںیل۔‬
‫‪58‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪15:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪14 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاورولمجںاکیرہمجرکںی‪:‬‬
‫ونٹ‪ :‬آےنوایلامتؾوقشمںںیمطخدیشکہنب ےقرآؿِ میکحےس ےیل لاےںیہ اورنجولمجںےکآخرںیمالعم(ح)درج‬
‫ےہاؿاکااختنبااحدیےسایکایگےہ۔‬

‫وخػ‬ ‫َم َدا َٓ ْة ‪َ /‬خ ِو ْٖ‬ ‫یلھٹگ‬ ‫ى َ ٰوی‬

‫ااطع‬ ‫أكَا ًَ ْة‬ ‫قرض‬ ‫َ ٔفی َِـ ْة‬
‫اہجؿ‬ ‫ًَال َْه‬ ‫اگےئ‬ ‫ُق‬
‫َب َ ْ‬
‫دمد‬ ‫َن ِ ْ‬
‫َص‬ ‫رھگ‬ ‫بَ ِی ْت (ج ب ُ ُی ِو ْت)‬

‫ناد‬ ‫ذٔ ِ ْ‬
‫ِک‬ ‫لمعرکےنواال‬ ‫ًَا ٔم ْل‬
‫اھپڑےنواال‬ ‫َٓال ٔ ْ‪ٙ‬‬ ‫دوس‬ ‫َولٔی‬
‫داہن‬ ‫َحب‬ ‫یتیھک‬ ‫َح ْث‬
‫َِ‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .3‬كَل َُب ا ِل ٌٔل ِٔه َ ٔفی َِـ ْة‬
‫(ح)‬ ‫‪ .2‬ن ٌِٔ َن ُة اہّٰللٔ‬ ‫‪ٰ ٔ ٛ .1‬ت ُب اہّٰللٔ‬
‫___________ ___________ _____________‬
‫‪ .6‬یَ ِو ُو ا ِل ُح ُن ٌَ ٔة‬ ‫‪َ .5‬لب َ ُن َب َ ٕ‬
‫ُق‬ ‫‪َ .4‬ل ِح ُه َطاة ٕ‬
‫___________ ___________ _____________‬
‫‪ًَ .8‬ال ٔ ُه ا ِل َِ ِی ٔب َو َّ‬
‫الظ ََا َزة ٔ‬ ‫ُق َو َل ِح ُه َّ‬
‫الظاة ٔكَی َِّبا ٌٔ‬ ‫‪َ .7‬لب َ ُن ا ِل َب َ ٔ‬
‫__________________‬ ‫________________‬

‫‪59‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪15:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .11‬ذ ٔ ِ ُ‬
‫ِک ال َّز ِح ٰن ًٔ‬ ‫‪َ .9‬ر ُّب ا ِل َن ِ ٔ‬
‫ْش َٗی ِ ٔن َو َر ُّب ا ِل َن ِِزٔبَی ِ ٔن‬
‫__________________‬ ‫________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .3‬ولوگںےکامؽ‬ ‫‪ .2‬اہللاکذعاب‬ ‫‪ .1‬اہللاکوخػ‬
‫_______________‬ ‫_______________‬ ‫_______________‬
‫‪ .6‬اہللاکرن‬ ‫‪ .5‬اتاتکباکقبس‬ ‫‪ .4‬یسکاہ یھاکرس‬
‫_______________‬ ‫_______________‬ ‫_______________‬
‫‪ .9‬یسکلمعرکےنواےلاکلمع‬ ‫‪ .8‬روسؽ﵁یکداع‬ ‫‪ .7‬اہللیکدمد‬
‫_______________‬ ‫_______________‬ ‫_______________‬

‫قس آًی هثالیں‬

‫ُماَيِصَفِنْيَرْهَش(النسٓا‪)72 : 8‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫َتْوُيُبِّيِبَّنلا(األحزاب ‪)35 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫ٌدَّمَحُمُلْوُسَّرِهّٰللا(الفحت ‪)27 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ُنْحَنُراَصْنَاِهّٰللا(الصف ‪)52 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫ُہّٰللَاُرْوُنِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا(النور ‪)53 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫َوُهّٰللاُّيِلَوَنْيِقَّتُمْلا(اجلاثیۃ ‪)57 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫ُّبَرَنْيِمَلٰعْلا(األعراف ‪)32 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ٰ‬
‫الشورً ‪)22 :‬‬‫َثْرَحِةَرِخٰاْلا(‬ ‫‪.7‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬

‫‪60‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪15:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ِ .11‬نْيِدِهّٰللا(النرص ‪)2 :‬‬ ‫ِكِلَمِساَّنلا(الناس ‪)2 :‬‬ ‫‪.9‬‬

‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪َّ .12‬نِاَهّٰللاُقِلاَفِّبَحْلاَوىٰوَّنلا(األنعام ‪)73 :‬‬ ‫‪ُ .11‬داَبِعِنٰمْحَّرلا(الرفقان ‪)45 :‬‬

‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪َّ .13‬نِاَهّٰللاُعِماَجَنْيِقِفٰنُمْلاَوَنْيِرِفٰكْلا(النسٓا‪)522 : 8‬‬

‫_________________‬

‫‪61‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪16:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبکاِاضیف(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Relative Compound-2‬‬
‫‪ 16:1‬ابتمہےنھچکاسدہرمبکااضیفیکقشمرکیلےہ۔نکیلامتؾرمبکااضیفاےنتاسدہںیہنوہےتںیہ ہکلب‬
‫ضعب ںیم ات ےس زنادہ اضمػ اور اضمػ اہیل آےت ںیہ۔ الثمً اس ہلمج رپ وغر رکںی "اہلل ےک رھگ اک دروازہ"۔ اس ںیم‬
‫دروازہ اضمػ ےہ سج اک اضمػ اہیل رھگ ےہ نکیل رھگ وخد یھب اضمػ ےہ سج اک اضمػ اہیل اہلل ےہ۔ اب اس اک یرہمج‬
‫رمک ااضیفاک یھب ااٹل یرہمجرکنا وہنا ےہ۔اس ےیل س‬ ‫رمک وتیفیص یک رطح‬ ‫رکےتوق ک نات ذنہ ںیم رںیھک ہک‬
‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ےسآخریظفل"دروازہ" اکسےسےلہپیرہمجرکناےہاورک وچہکناضمػےہاسےیلاسرپہنوت ِ‬
‫الؾرعتفیآاتکسےہ‬
‫اباکاضمػاہیل‬
‫رکنےہ۔ک بَ ُ‬
‫اب"اسےکدعبدرایمینظفل"رھگ" اکیرہمج ا‬
‫اورہنیہونتنی۔انچہچناساکیرہمجوہاگ"بَ ُ‬
‫احلخرںیموہاگنکیلاسھتیہک اہللاکاضمػیھبےہاسےیلاسرپہنوت ِ‬
‫الؾرعتفیدالخوہاتکسےہاورہن‬ ‫ےہاسےیل ِ‬
‫یہونتنیآیتکسےہ۔انچہچناساکیرہمجوہاگ"بَ ِیتٔ "۔اہللاضمػاہیلےہاوراسرپخراکارعابآےئاگ۔اساکیرہمجوہاگ‬
‫اب بَ ِیتٔ اہّٰللٔ "۔‬
‫"اَہّٰللٔ"۔اباسرمبکاکیرہمجےنباگ "بَ ُ‬
‫خںیمزیروبقؽںیہنرکےت۔اساقدعےاک‬ ‫احل ر‬ ‫‪ 16:2‬ریپارگاػ‪ 3:3‬ںیممہڑپھآےئںیہہکریغرصنمػاامسء ِ‬
‫زی وبقؽ رکنا ےہ۔‬
‫خ ںیم ر‬ ‫الہپ اانثتسء مہ ےن ریپارگاػ ‪6:6‬ںیم ڑپاھ ہک ریغ رصنمػ امس ح رعمّػ ِانل ّلاؾ وہ وت ِ‬
‫احل ر‬
‫اب‬
‫احل خر ںیم زیر وبقؽ رکنا ےہ۔ ےسیج "اَبِ َو ُ‬
‫اب دورسا اانثتسء یھب ھجمس ںیل۔ وکیئ ریغ رصنمػ امس ارگ اضمػ وہ وت ِ‬
‫س اہّٰللٔ" (ا﵀ یکدجسموںےکدروازے)۔ابدںیھکی َم َشا ٔج ُس ریغرصنمػےہ۔اساثمؽںیموہظفلا﵀‬ ‫َم َشا ٔج ٔ‬
‫لذا اس‬
‫احل خر ںیم ےہ‪ ،‬س‬ ‫اک اضمػ ےہ اس ےیلاس رپ ِ‬
‫الؾ رعتفی ںیہن آاتکس اور اوباب اک اضمػ اہیل وہےنیک وہج ےس ِ‬
‫ےنزیروبقؽرکیلےہ۔‬
‫‪ 16:3‬قبسربمن ‪13‬ںیممہےن ڑپاھاھت ہکدتبمااورربخیھبکرفمدظفلےک اجبےئرمبکناصقیھبوہےتںیہ۔اسیک‬
‫واضح ےک ےیل واہں مہ ےن امتؾ اثمںیل رمبک وتیفیص یک دی ںیھت۔ ویکہکن اس وق آپ ےن رصػ رمبک وتیفیص‬
‫ڑپاھ اھت۔ اب ھجمس ںیل ہک رمبک ااضیف یھب یھبک دتبما اور یھبک ربخ با ےہ۔ ہکبج ضعب اواقت یسک نب ے ںیم دتبما اور ربخ‬
‫دوونںرمبکااضیفوہےتںیہ۔ الثمً َم ِح ُن ِو ْز َو َل ُس ا ِل ُن ٌَ ِّله ٔ (ومحمدااتسداکزلاکےہ)۔اسںیم َم ِح ُن ِو ْزرفمدظفلےہاور‬
‫دتبما ےہ۔ َو َل ُس ا ِل ُن ٌَ ِّله ٔ رمبک ااضیف ےہاور ربخ ےہ۔ كَل َُب ا ِل ٌٔل ِٔه َ ٔ‬
‫فی َِـ ْة (ل یک بلط قرض ےہ)۔ اس ںیم‬
‫كَل َُب ا ِل ٌٔل ِٔه رمبک ااضیف ےہ اور دتبما ےہ۔ َ ٔفی َِـ ْة رفمدظفل ےہ اور ربخ ےہ۔ أكَا ًَ ُة ال َّز ُس ِو ٔل أكَا ًَ ُة اہّٰللٔ‬
‫‪62‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪16:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(روسؽؐیکااطعاہللیکااطعےہ)۔اسںیمدتبمااورربخدوونںرمبکااضیفںیہ۔‬
‫‪ 16:4‬مہڑپھےکچںیہہکربخاعؾوطر رپرکنہوہیتےہ۔اساقدعےےکدواانثتسءیھبریپارگاػ‪ 14:6‬ںیمھجمسےکچ‬
‫ںیہ۔اباساکاتاوراانثتسءونٹرکںیل۔وکیئرمبکناصقارگربخنبراہوہوتایسیوصرتںیمربخرعمہفوہیتکسےہ۔ایس‬
‫رطحےسدتبماومعامًرعمہفوہناےہ۔نکیلوکیئرمبکناصقارگدتبمانبراہوہوتوہرکنہیھبوہاتکسےہ۔‬
‫هشق منرب ‪15 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاورولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫اکشر‬ ‫َػ ِی ْس‬ ‫دانایئ‬ ‫حٔ‪َ ِٜ‬ن ْة‬

‫دنمسر‬ ‫رح‬
‫بَ ِ ْ‬ ‫یکشخ‬ ‫بَز‬
‫اسک ‬ ‫ه ٔل‬ ‫آہنیئ‬ ‫ٔم ِزا ٰ ْة‬
‫خرا۔دبہل‬ ‫َجزَا ْء‬ ‫وکڑا‬ ‫َس ِو ْن‬
‫اھکن‬
‫ا‬ ‫كَ ٌَ ْاو‬ ‫روینش‬ ‫َؿ ِو ْء‬
‫الگب‬ ‫َو ِر ْز‬ ‫وکیئ وھپؽ‬ ‫َز ٍِ ْز‬
‫دبےل اک دؿ‬ ‫السیِ ًٔ‬
‫َی ِو ُو ِّ‬ ‫امکل‬ ‫ٰمل ٔ ْک‬
‫ناک‬ ‫كَی ِّْب‬ ‫تبحم‬ ‫ُحب‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫ات َم ِس َر َس ٔة ا ِل َب َل ٔس‬ ‫‪ .2‬كَال ٔ َب ُ‬ ‫اب بَ ِیتٔ ُ ََُّلو ٔا ِل َوزٔیِز ٔ‬ ‫‪ .1‬بَ ُ‬

‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .4‬ح ُّخ بَ ِیتٔ اہّٰللٔ‬ ‫‪َ .3‬ل ِح ُه َػ ِی ٔس ا ِلب َ ِّر‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬

‫‪63‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪16:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ات َم ِس َر َس ٔة ا ِل َب َل ٔس ن َٔشا ْء ُّم ِشل ٔ َن ْ‬

‫ات‬ ‫‪ُ .6‬م ٌَ ِّل َن ُ‬ ‫َراِ ُض ا ِل ٔ‬
‫ح‪َ ِٜ‬ن ٔة َم َدا َٓ ُة اہّٰللٔ(ح)‬ ‫‪.5‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫ٔل اہّٰللٔ(ح)‬ ‫اٌ ا ِل ٌَاز ٔ َل ه ُّ‬ ‫‪ .8‬ا ٔ ٌَّ ُّ‬
‫الشل َِل َ‬ ‫‪ .7‬اَ ِل ُن ِشل ٔ ُه ٔم ِزا ٰةُ ا ِل ُن ِشل ٔ ٔه (ح)‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫ُُقا ٔء ا ِل َن َشا ٔج ٔس كَی ِّْب‬ ‫‪ .11‬كَ ٌَ ُاو ٓ َ َ‬ ‫َق ِی ْب‬ ‫‪َ .9‬ن ِ ُ‬
‫َص اہّٰللٔ َ ٔ‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬اہللےکروسؽ﵁ یک ُداع‬ ‫‪ .1‬اہللےکذعاباکوکڑا‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .4‬اظملنادشاہاہللےکذعاباکوکڑاےہ۔‬ ‫‪ .3‬اہللےکروسؽ﵁ یکیٹیبیک ُداع‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .6‬اہللدبےلےکدؿاکامکلےہ۔‬ ‫‪ .5‬زنیماورآامسونںاکونر‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .8‬ومنماکدؽاہللاکرھگےہ۔‬ ‫‪ .7‬اہللیکدجسموںےکاملعءکینںیہ۔‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .9‬ایھچتحیصنآخرتیکیتیھکےہ۔‬
‫_______________________‬

‫‪64‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪17:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبکاِاضیف (ہصحوسؾ)‬
‫)‪(Relative Compound-3‬‬
‫‪ 17:1‬ک ناتمہڑپھےکچںیہہکاضمػرپونتنیاور ِ‬
‫الؾرعتفیںیہنآےتک۔اسیکوہجےساتہلئسمک دیپاوہناےہ‬
‫ہک یسک اضمػ ےک رکنہ ان رعمہف وہےن یک اچہپؿ سک رطح وہ۔ اس اک اقدعہ ک ےہ ہک وکیئ امس ح یسک رعمہف یک رطػ‬
‫ل یک رطػ وج ہک‬
‫اضمػوہوتاےسرعمہفامےتنںیہ۔الثمًُ ََُّل ُو ال َّز ُج ٔل(رمداکالغؾ)‪،‬اہیںُ ََُّل ُواضمػےہ َال َّز ُج ٔ‬
‫رعمہف ےہ۔ اس ےیل اس اثمؽ ںیم ُ ََُّل ُو رعمہف امنا اجےئ اگ۔ اب دورسی اثمؽ دےئھکی۔ ُ ََُّل ُو َر ُج ٕل اہیں ُ ََُّل ُو‬
‫ل یکرطػوجہکرکنہےہ۔اسےیلاساثمؽںیمُ ََُّل ُورکنہامنااجےئاگ۔‬ ‫اضمػےہ َر ُج ٕ‬
‫رمکااضیفاک اتاقدعہک یھب ےہہکاضمػ اور اضمػاہیلےکدرایمؿ ناومعلؾ وکیئظفلںیہنآنا۔ اسیک وہج‬ ‫‪17:2‬‬
‫ِّ‬
‫رمکااضیفںیماضمػیکتفصیھبآریہوہالثمً"رمداککینالغؾ"۔ابارگ‬ ‫ےساتہلئسم ُاسوقدیپاوہناےہح‬
‫ِّ‬
‫لوتاقدعہوٹٹاجناےہ۔اسےیلہکاضمػُ ََُّل ُواوراضمػاہیل‬ ‫اساکیرہمجمہاسرطحرکںیہکُ ََُّل ُو الؼَّ ال ٔحُ ال َّز ُج ٔ‬
‫لےکدرایمؿتفصآیئگاسےیلک یرہمجطلغےہ۔انچہچناقدعےوکاقمئرےنھکےکےیلرطہقیک ےہہکاضمػیک‬
‫اَل َّز ُج ٔ‬
‫ل الؼَّ ال ٔحُ ۔‬
‫تفصرمبکِااضیفےکدعبالیئاجےئ۔اسےیلاساکحیحصیرہمجوہاگ۔ُ ََُّل ُو ال َّز ُج ٔ‬
‫‪ 17:3‬ایسی اثمولں ےک یرہمج اک ات آاسؿ رطہقی ک ےہ ہک تفص ینعی " کین " وک رظن ادناز رکےک ےلہپ رصػ رم ِ‬
‫بک‬
‫ااضیف ینعی" رمد اک الغؾ " اک یرہمج رکںیل ُ ََُّل ُو ال َّز ُج ٔل۔اب اس ےک آےگ تفص اگلںیئ وج اچروںولہپؤں ےسُ ََُّل ُو‬
‫لیکرطػوجرعمہفےہاسےیلالغؾوکرعمہف‬ ‫ےکلاطقبوہیناچ ہتتے۔ابونٹرکںیہکاہیںُ ََُّل ُواضمػےہاَل َّز ُج ٔ‬
‫امنااجےئاگ۔انچہچناسیکتفص َػال ٔ ْحںیہنہکلباَلؼَّ ال ٔحُ آےئیگ۔‬
‫‪ 17:4‬دورساااکمؿک ےہہکتفصاضمػاہیلیکآریہوہےسیج"کینرمداکالغؾ"۔اسوصرتںیمیھبتفصاضمػ‬
‫اہیلینعیاَل َّز ُج ٔل ےکدعبآےئیگاوراچروںولہپؤںےساَل َّز ُج ٔل اکاابتعرکےیگ۔انچہچنابیرہمجوہاگُ ََُّل ُو ال َّز ُج ٔل‬
‫الؼَّ ال ٔحٔ ۔دوونں اثمولںےک قرؼوکوخبایھچرطحذنہنیشنرکےئجیل۔دےئھکی! یلہپاثمؽ ںیمالؼَّ ال ٔحُ اکرعفاتبراہ ےہ‬
‫لیکتفصےہ۔‬ ‫ہکک ُ ََُّل ُو یکتفصےہاوردورسیاثمؽںیماَلؼَّ ال ٔحٔ اکخراتبراہےہہکک اَل َّز ُج ٔ‬
‫‪ 17:5‬شیتاااکمؿک ےہہکاضمػاوراضمػاہیلدوونںیکتفصآریہوہےسیج"کینرمداککینالغؾ"۔ایسیوصرت‬
‫لےکدعبآںیئیگ۔ےلہپاضمػاہیلیکتفصالیئاجےئیگ۔انچہچنابیرہمجوہاگ‬
‫ںیمدوونںافصتاضمػاہیلینعیاَل َّز ُج ٔ‬
‫ل الؼَّ ال ٔحٔ الؼَّ ال ٔحُ "۔آےیئاباساقدعےیکھچکقشمرکںیل۔‬
‫"ُ ََُّل ُو ال َّز ُج ٔ‬
‫‪65‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪17:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪16 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاورولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫اصػ۔رھتسا‬ ‫ٕ‬
‫ىَو ِٔی ْ‬ ‫دمعہ‬ ‫َجی ِّْس‬
‫ڑھباکیئ وہیئ‬ ‫ُم ِوٗ ََس ْة‬ ‫رسخ‬ ‫اَ ِح َنزُ‬
‫شارگد‬ ‫(ج َتَّلَ ٔم َذ ْة‪َ ،‬ت ََّل ٔم ِی ُذ)‬ ‫ت ٔ ِلنٔ ِیذْ‬ ‫ہلحم‬ ‫َح َار ْة‬
‫وہشمر‬ ‫َم ِظ ُہ ِو ْر‬ ‫نازیکہ‬ ‫َنٔ ِٔی ْص‬
‫رصموػ۔وغشمؽ‬ ‫َم ِظ ُِ ِو ْل‬ ‫رن‬ ‫ل َِو ٌْ‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪َ .3‬و َل ُس ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ٔة َػال ٔ ْح‬ ‫‪َ .2‬و َل ُس ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ٔة الؼَّ ال ٔ َح ٔة‬ ‫‪َ .1‬و َل ُس ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ٔة الؼَّ ال ٔحُ‬
‫________________‬ ‫________________‬ ‫________________‬
‫‪ََُّ ُ .6‬ل ُو َزیِ ٔس ٌٔ الزَّ ًِ ََّل ٌُ‬ ‫‪ََُّ ُ .5‬ل ُو َزیِ ٕس َز ًِ ََّل ٌْ‬ ‫‪ُ .4‬م ٌَ ِّل َن ُة ا ِل َو َل ٔس َػال ٔ َح ْة‬
‫________________‬ ‫________________‬ ‫________________‬
‫الل ٌَاو ٔ َّ ٔ‬
‫الَّط ِّی ا ِل َح ِّی ُس‬ ‫‪ .9‬ك ِٔی ُب َّ‬ ‫َّار ا ِل َح َارة ٔالؼَّ از ٔ ُ‪ٚ‬‬
‫‪ .8‬ىَح ُ‬ ‫‪ََُّ ُ .7‬ل ُو َزیِ ٔس ٌٔ الؼَّ از ٔ ٔ‪ٚ‬‬
‫________________‬ ‫________________‬ ‫________________‬
‫‪ .11‬ل َِو ٌُ ا ِل َو ِرز ٔاَ ِح َنزُ‬
‫________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .3‬یتنحمااتسداکشارگدکینےہ۔‬ ‫‪ .2‬اہللیکمیظعتمعن‬ ‫‪ .1‬ااتسداککینشارگد‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬

‫‪66‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪17:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .6‬رسخوھپؽیکدمعہوخوبش‬ ‫‪ .5‬ذعاباکدشتذوکڑا‬ ‫‪ .4‬یتنحمااتسیناککینشارگد‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .9‬کینومونمںےکدؽنئمطمںیہ۔‬ ‫‪ .8‬اگےئاکدمعہوگس‬ ‫‪ .7‬اہللیکڑھباکیئوہیئآگ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .11‬اصػرھتسےےلحماکیتنحمناابنیئ‬
‫________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫َّنِاَرَكْنَاِتاَوْصَاْلاُتْوَصَلِرْيِمَحْلا(لقمان ‪)57 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫َّنِاَةَلَزْلَزِةَعاَّسلاٌءْيَشٌمْيِظَع(احلج ‪)5 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫________________________‬ ‫_______________________‬
‫ُلاَمْلَاَوَنْوُنَبْلاُةَنْيِزِةوٰيَحْلااَيْنُّدلا(الہكف ‪)24 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َّنِاَدْعَوِهّٰللاٌّقَح(یونس ‪)33 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫________________________‬ ‫_______________________‬
‫ُثْيِدَحِفْيَضَمْيِهٰرْبِاَنْيِمَرْكُمْلا(الذاریاة ‪)22 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫َّنِاَهّٰللاُعْيِرَسِباَسِحْلا(المائدي ‪)2 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫________________________‬ ‫_______________________‬
‫َّنِاَتَرَجَشمْوُّقَّزلاِۙ‪ُ۰۰۴۳‬ماَعَطِمْيِثَاْلا(الدخان ‪)22 ، 25 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_______________________‬

‫‪67‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاہچرؾ)‬ ‫قبسربمن‪18:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رمبکاِاضیف(ہصحاہچرؾ)‬
‫)‪(Relative Compound-4‬‬
‫ذمکاسملےکوغیصںینعی ٌُ‪ِ -‬و ٌَاور ٌٔ‪ -‬یِ ًَےک ر‬
‫آخںیموجونؿآےتںیہ‬ ‫ٌاور ٌَ‪ -‬یِ ًٔاورعمج ّ ر‬
‫مےکوغیصںینعی ٌَ‪ -‬ا ٔ‬
‫‪ ّ 18:1‬س‬

‫آنےہوت‬
‫بکااضیفاکاتاوراقدعہک ےہہکحوکیئامسذموکرہناالوغیصںںیماضمػنبرک ا‬
‫اںیہنونؿِ ارعایبےتہکںیہ۔رم ِ‬
‫وہن‬
‫اساکونؿِ ارعایبرگاجناےہ۔الثمًمہےتہکںیہ"اکمؿےکدوونںدروازےاصػرھتسےںیہ"۔اساکیرہمجاسرطح ا‬
‫اچےئہاھت"بَابَا ٌٔ ا ِلب َ ِیتٔ ىَو ِٔیَٔا ٌٔ"نکیلذموکرہاقدعےےکتحتبَابَا ٔ‬
‫ٌاکونؿِ ارعایبرگاجےئاگ۔اسےیلیرہمجوہاگ‬
‫"بَابَا ا ِلب َ ِیتٔ ىَو ِٔیَٔا ٌٔ" ۔ ایس رطح "ےب کش اکمؿ ےک دوونں دروازے اصػ ںیہ" اک یرہمج وہنا اچےئہ اھت "ا ٌَّٔ‬
‫ٌ۔‬ ‫بَابَی ِ ٔن ا ِلب َ ِیتٔ ىَو ِٔیَٔا ٌٔ"نکیلبَابَی ِ ٔناکونؿِ ارعایبرگےنیکوہجےسک وہاگا ٔ ٌَّ بَاب َ ٔی ا ِلب َ ِیتٔ ىَو ِٔیَٔا ٔ‬
‫‪ 18:2‬ابمہعمج ّ ر‬
‫ذمکاسملیکاثمؽرپاساقدعہاکاالطؼرکےکدےتھکیںیہ۔الثمًمہےتہکںیہ"دجسموںےکاملسمؿےچس‬
‫س َػازٔٗ ُِو ٌَ"نکیل ُم ِشل ٔ ُن ِو ٌَ اک ونؿِ ارعایب رگےن ےس ک ‬
‫ںیہ"۔ اس اک یرہمج وہنا اچےئہ اھت " ُم ِشل ٔ ُن ِو ٌَ ا ِل َن َشا ٔج ٔ‬
‫وہاگ ُم ِشل ٔ ُنو ا ِل َن َشا ٔجسٔ َػازٔٗ ُِو ٌَ۔ ایس رطح ا ٔ ٌَّ ُم ِشلٔنٔی ِ َن ا ِل َن َشا ٔج ٔس َػازٔٗ ُِو ٌَ ےک اجبےئ ا ٔ ٌَّ ُم ِشل ٔ ٔم‬
‫س َػازٔٗ ُِو ٌَوہاگ۔ابمہاساقدعےیکیھبھچکقشمرکےتیلںیہ۔‬ ‫ا ِل َن َشا ٔج ٔ‬
‫هشق منرب ‪( 17 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئرمابکتاورولمجںاکیرہمجرکںی‪:‬‬

‫الیم‬ ‫َوس ْٔذ‬ ‫درناؿ‬ ‫اب‬

‫بَ َّو ْ‬
‫رکشل‬ ‫ُج ِي ْس (ج ُجيُ ِو ْز)‬ ‫اہپڑ‬ ‫ال)‬
‫َج َب ْل (ج ٔج َب ْ‬
‫اہبدر‬ ‫َجزٔی‬ ‫زینا‬ ‫ُر ِم ْح(ج رٔ َم ْاح)‬
‫وخػےسڑگباوہا‬ ‫بَ ٔ ْ‬
‫اْس‬ ‫رہچہ‬ ‫َو ِج ْہ (ج ُو ُج ِو ْہ)‬
‫رس–وچیٹ‬ ‫َراِ ْض (ج ُر ُؤ ِو ْض)‬ ‫ناس‬ ‫ً ٔ ِي َس (ہشیمہاضمػآناےہ)‬

‫‪68‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاہچرؾ)‬ ‫قبسربمن‪18:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪َ ٍُ .2‬نا بَ َّوابَا ا ِل َ٘ ِ ٔ‬
‫َص‬ ‫‪َ ٍُ .1‬نا بَ َّوابَا ٌٔ َػال ٔ َحا ٌٔ‬
‫________________________‬ ‫________________________‬
‫‪ .4‬ا ٔ ٌَّ بَ َّواب َ ٔی ا ِل َ٘ ِ ٔ‬
‫َص َػال ٔ َحا ٌٔ‬ ‫اَ بَ َّوابَا ا ِل َ٘ ِ ٔ‬
‫َص َػال ٔ َحا ٔ‬
‫ٌ؟‬ ‫‪.3‬‬
‫________________________‬ ‫________________________‬
‫‪َ .6‬ی َسا كٔ ِٔ َل ٔة َزیِ ٕس َو ٔس َد َتا ٌٔ‬ ‫‪َ .5‬ی َسا ٌٔ ىَو ِٔی َٔ َتا ٌٔ َو رٔ ِج ََّل ٌٔ َو ٔس َد َتا ٌٔ‬
‫________________________‬ ‫________________________‬
‫‪ُ .8‬ر ُؤ ِو ُض ا ِلحٔ َبا ٔل ا ِل َحنٔ ِی َل ُة‬ ‫‪ .7‬رٔ ِج ََّل كٔ ِٔ ٔل ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ٔة الؼَّ ِٔی ِر ٔىَو ِٔی َٔ َتا ٌٔ‬
‫________________________‬ ‫________________________‬
‫‪ .11‬ا ٔ ٌَّ ُم ٌَ ِّل ٔم ا ِل َن ِس َر َس ٔة ُم ِح َتَٔ ُس ِو ٌَ‬ ‫َا ُم ٌَ ِّل ُنو ا ِل َن ِس َر َس ٔة ُم ِح َتَٔ ُس ِو ٌَ؟‬ ‫‪.9‬‬
‫________________________‬ ‫________________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬ھچکڑگبےوہےئرہچے‬ ‫‪ .1‬وہدوونںاہبدررکشلںیہ۔‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬
‫‪ .4‬زتذیکلکشماتکںیبومحمدےکناسںیہ۔‬ ‫‪ .3‬ےبکشزتذیکدوونںاتکںیبلکشمںیہ۔‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬
‫‪ .6‬انیقیًہلحمےکومنم(عمج)کینںیہ۔‬ ‫‪ .5‬ایکہلحمےکومنم(عمج)کینںیہ؟‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬
‫‪ .7‬وھچیٹرکبیاکوگساوراگےئاکنازہدودھتہبیہدمعہںیہ۔‬
‫____________________________________‬

‫‪69‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحاہچرؾ)‬ ‫قبسربمن‪18:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .8‬ےبکشدوونںرمدوںےکرہچےڑگبےوہےئںیہ۔‬
‫____________________________________‬
‫‪ .9‬احدماورومحمدوخدشؽزلےکںیہاوروہاعِل ِزتذےکشارگدںیہ۔‬
‫____________________________________‬
‫هشق منرب ‪( 17 -‬ب)‬
‫ابترمبکِااضیفےکےنتجوقادعآپوکاتبےئلاےںیہاؿسوکاجکیرکےکںیھکلاوراںیہنزنایننادرکںی۔‬

‫‪70‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحمجنپ)‬ ‫قبسربمن‪19:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رمبکاِاضیف(ہصحمجنپ)‬
‫)‪(Relative Compound-5‬‬
‫‪ 19:1‬قبسربمن‪13‬ہلمجاہیمس(امضیر)ںیممہےنریمضوںےکاامعتسؽیکرضورتاوراافدیوکےنھجمسےکاسھتاؿاک‬
‫اامعتسؽیھبھجمسایلاھت۔اباؿےسھچکفلتخمریمضوںاکاامعتسؽمہےناسقبسںیمانھکیسےہ۔اسےکےیلاسرمبک‬
‫لذا اس نات یک‬
‫رکتاریری یتگل ےہ س‬
‫ُ‬ ‫رپ وغر رکںی " زلےک یک اتکب اور زلےک اک ملق" ۔ اس رمبک ںیم امس " زلےک" یک‬
‫ادایگیئ اکرتہب ادناز ک ےہ " زلےک یکاتکب اور ُاس اک ملق"۔ایس رطح مہ ےتہک ںیہ " یچب یک ااتسین اور اساک اوکسؽ"۔رعیب‬
‫ںیماےسیاقمامترپوجریمضںیاامعتسؽوہیتںیہاؿںیمیھباغیاخمبطاورملکتمےکالعوہسنجاوردعدےکامتؾوغیصںاک‬
‫قرؼنشتیاا ًزنادہواحضےہ۔اباؿریمضوںوکنادرکںیل۔‬
‫ّ‬
‫ضمائرمجرورہمتصلہ‬ ‫‪19:2‬‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬

‫ٍُ ِه – ہ ٔ ِه‬ ‫ہُ َنا ‪ -‬ہ ٔ َنا‬ ‫ٌٗہ ‪ -‬ہُ ٔ‬

‫)‪(Their, Them‬‬ ‫)‪(Their, Them‬‬ ‫)‪(His, Him‬‬ ‫ّر‬
‫ذمک‬
‫اؿ (س ذمرک) اک‬ ‫اؿ (دو ذمرک) اک‬ ‫اس(اتذمرک) اک‬
‫اغی‬
‫ًٍَُّ – ۂًَّ‬ ‫ٍُ َنا – ہ ٔ َنا‬ ‫ٍَا‬
‫)‪(Their, Them‬‬ ‫)‪(Their, Them‬‬ ‫)‪(Her‬‬ ‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫اؿ (س ومٔی)اک‬ ‫اؿ(دو ومٔی)اک‬ ‫اس(اتومٔی) اک‬
‫ُ‪ِ ٛ‬ه‬ ‫ُ‪َ ٛ‬نا‬ ‫َک‬
‫)‪(Your, You‬‬ ‫)‪(Your, You‬‬ ‫)‪(Your, You‬‬ ‫ّر‬
‫ذمک‬
‫مت س (ذمرک) اک‬ ‫مت د وونں(ذمرک) اک‬ ‫ریتا (ات ذمرک)‬
‫اخمبط‬
‫ُ‪ًَّٛ‬‬ ‫ُ‪َ ٛ‬نا‬ ‫ٔک‬
‫)‪(Your, You‬‬ ‫)‪(Your, You‬‬ ‫)‪(Your, You‬‬ ‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫مت (س ومٔی)اک‬ ‫مت دوونں(ومٔی)اک‬ ‫ریتا(ات ومٔی)‬

‫‪71‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحمجنپ)‬ ‫قبسربمن‪19:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ىَا‬ ‫ىَا‬ ‫َی – ِی‬ ‫ّر‬

‫ذمک و‬
‫)‪(Ours, Us‬‬ ‫)‪(Ours, Us‬‬ ‫)‪(My, Me‬‬ ‫ملکتم‬
‫ّ‬
‫ؤمی‬
‫مہارا‬ ‫مہارا‬ ‫ریما‬

‫‪ 19:3‬اؿریمضوںاکاامعتسؽےنھجمسےکےیلاورپدییئگاثمولںاکیرہمجرکںی۔ ےلہپرمبک اکیرہمجوہاگ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬

‫اب ا ِل َو َل ٔس‬
‫َو َٗل َُن ٗہ۔اوردورسےرمبکاکیرہمجوہاگ ُم ٌَ ِّل َن ُة ِّ‬
‫الل ِٔ َل ٔة َو َم ِس َر َس ُت ََا۔اباؿاثمولںرپاترمہبترھپوغررکںی۔‬
‫دںیھکی َٗل َُن ٗہ(اساکملق)الصںیماھت"زلےکاکملق"۔اسےسولعمؾوہاہکاہیں ٗہیکریمضزلےکےکےیلآیئےہوجاس‬
‫رمبکںیماضمػاہیلےہ۔ایسرطح َم ِس َر َس ُت ََا( ُاساکدمرہس)الصںیماھت"یچباکدمرہس"۔انچہچناہیں ٍَا یکریمض‬
‫یچبےکےیلآیئےہاوروہیھباضمػاہیلےہ۔اسرطحولعمؾوہاہکک ریمضںیزنادہیراضمػاہیلنبرکآیتںیہاوراضمػ‬
‫احل خر ںیم قرض رکایل ایگ ےہ۔ یہی وہج ےہ ہک اؿ اک ناؾ امضیر ِ‬
‫احل خر ںیم وہنا ےہ اس ےیل اؿ امضیر وک ِ‬
‫اہیل وچہکن ہشیمہ ِ‬
‫رجمورہےہ۔‬
‫‪ 19:4‬ک یھب ونٹرکںیل ہکک ریمضںیزنادہیراےنپاضمػےکاسھت المرکیھکلاجیتںیہ۔ ےسیج َربُّ ٗہ (اساکرب)‪،‬‬
‫ک (ریتارب)‪َ ،‬ربِّی(ریمارب)‪َ ،‬رب َيا م‬
‫َرب َ‬
‫(ہارارب)وریغہ۔یہیوہجےہہکاؿاکناؾامضیرمتّضلہیھبےہ۔‬ ‫ُّ‬ ‫ِ‬ ‫ُّ‬
‫‪ 19:5‬ک ناتونٹرکںیل ہکیلہپینعیوادحذمرکاغییکریمض ٗہ وکےنھکلاورڑپےنھےکفلتخمرطےقیںیہ۔ اساکات‬
‫اعؾاوصؽک ہکاسریمضےسےلہپارگ‪:‬‬
‫‪ )i‬شیپنازیروہوتریمضرپااٹلشیپ( ٌٗ‪) -‬آناےہ۔ےسیجاَ ِو ًَل ُز ٗہ ‪ ،‬ح َٔشاب ُ ٗہ‬
‫العموکسؿوہوتریمضرپدیساھشیپآناےہ۔ےسیج ٔم ِي ُہ‬ ‫ِ‬ ‫‪)ii‬‬
‫‪ )iii‬ناےئاسنکوہوتریمضرپزیرآیتےہ۔ےسیجٓ ِٔی ٔہ‬
‫‪ )iv‬زیروہوتریمضرپڑھکیزیرآیتےہ۔ےسیجبٔہ‬
‫وہنےہوتتںارعایب‬ ‫‪ 19:6‬ایسرطحک یھبونٹرکںیلہکوادحملکتمیکریمض"ی"یکرطػحوکیئامساضمػ ا‬
‫سیِ ْس۔ اس وک اھکل‬ ‫الثم "ریمی اتکب یئن ےہ" اک یرہمج اب ےہ ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب ی َج ٔ‬ ‫احوتلں ںیم اس یک ات یہ لکش وہیت ےہ۔ ً‬
‫اب ی َج ٔسیِ ْس۔نکیلاسوکیھبا ٔ ٌَّ ‪َ ٔ ٛ‬تاب ٔ ِی‬‫اجےئاگ‪َ ٔ ٛ‬تاب ٔ ِی َج ٔسیِ ْس۔"انیقیًریمیاتکبیئنےہ"اکیرہمج ابےہا ٔ ٌَّ ‪َ ٔ ٛ‬ت َ‬
‫ب ےہ‪َ ،‬و َر ُ‪َ ٔ ٛ ٚ‬تاب ٔ ِی۔ایس ےیل ےتہک ںیہ ہک ناےئ ملکتم اےنپ‬ ‫سیِ ْس اھکل اجےئ اگ۔ اور "ریمی اتکب اک ورؼ" اک یرہمج ا‬
‫َج ٔ‬
‫اضمػیکرعف‪،‬بصناھکاجیتےہ۔‬
‫‪72‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحمجنپ)‬ ‫قبسربمن‪19:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ب(ناپ)‪َ ،‬ا ْر (اھبیئ)‪َْ ٓ،‬ه(ہنم)‪،‬ذُ ِو(واال۔اصح)ک اافلظحاضمػ‬
‫‪ 19:7‬اتناتاورذنہنیشنرکںیل۔ َا ْ‬
‫نبرکآےتںیہوتفلتخمارعایباحوتلںںیماؿیکوصرںیتدنمرہجذلیوہںیگ‪:‬‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬ ‫ظفل‬

‫اَب ٔ ِی‬ ‫اَبَا‬ ‫اَب ُ ِو‬ ‫َا ْب‬

‫َاخ ِٔی‬ ‫َا َخا‬ ‫َاخ ُِو‬ ‫َا ْر‬
‫ف ٔ ِی‬ ‫َٓا‬ ‫ٓ ُِو‬ ‫ٓ َْه‬
‫ذ ٔ ِی‬ ‫ذَا‬ ‫ذُ ِو‬ ‫ذُ ِو‬
‫سیِ ْس (ریتے‬
‫ک َج ٔ‬ ‫الثمً اَب ُ ِوہُ ًَال ٔ ْه (اساک ناپاعمل ےہ)۔ ا ٔ ٌَّ اَبَاہُ ًَال ٔ ْه (کشیباساک ناپاعمل ےہ)‪َ ٔ ٛ،‬ت ُ‬
‫اب اَخ ِٔی َ‬
‫اھبیئ یک اتکب یئن ےہ)۔ اس نمض ںیم ناد رکںیل ہک ظفل ذُ ِو ریمض یک رطػ اضمػ ںیہن ا‬
‫وہن ہکلب امسِ م ر‬
‫اظہ یک رطػ وہنا‬
‫(اصحامؽ۔امؽواال)ذَا َما ٕلاور ذ ٔ ِی َما ٕ‬
‫لوریغہ۔‬ ‫ِ‬ ‫ےہ۔الثمًذُ ِو َما ٕل‬
‫هشق منرب ‪18 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫وضفؽ خرچ‬ ‫ْس ْٖ‬

‫ُم ِ ٔ‬ ‫رسدار۔آاق‬ ‫َسی ِّْس‬
‫اورپ‬ ‫ٓ َِو َ‪( ٚ‬اضمػآناےہ)‬ ‫ڑگھجاول‬ ‫َخ ِؼ ْه ‪َ /‬خ ٔؼ ْه‬
‫ےچین‬ ‫َت ِح َ‬
‫ت (اضمػآناےہ)‬ ‫زیردس‬ ‫َٗاٍ ٔ ْز‬
‫ایک؟‬ ‫َما (ااہفتسہیم)‬ ‫دہای‬ ‫ٍُ ّسی‬
‫ابعدت۔قرناین‬ ‫نُ ُش ْک‬ ‫زناؿ‬ ‫ل ٔ َش ْ‬
‫اٌ‬
‫آواز‬ ‫َػ ِو ْت‬ ‫زیم‬ ‫ٔم ِي َـ َس ْة‬

‫‪73‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحمجنپ)‬ ‫قبسربمن‪19:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬ا ُُّم ٗہ ػٔ ِّس ِی َ٘ ْة‬ ‫ہّٰلل َرب ِّ ِی َو َربُّ‪ِ ُٜ‬ه‬
‫‪ .1‬ا ٔ ٌَّ ا َ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اب َحٔ ِٔی ْى‬‫‪ِ ٔ ً .4‬ي َسىَا ‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬ ‫ُقٰا ٌُ ‪َ ٔ ٛ‬تابُ‪ِ ُٜ‬ه َو‪َ ٔ ٛ‬تاب ُ َيا‬ ‫‪َ .3‬ا ِل ُ ِ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ق‬‫ت َو ِاًل َ ِر ٔ‬ ‫‪َ .6‬ربُّ َيا َر ُّب َّ‬
‫الش ٰن ٰو ٔ‬ ‫الشا ًَ ٔة‬
‫ہّٰلل ًَال ٔ ُه ا ِل َِ ِی ٔب َو ً ٔ ِي َس ٗہ ً ٔ ِل ُه َّ‬
‫‪ .5‬اَ ُ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .8‬س ِّی ُس ا ِل َ٘ ِوو ٔ َخاز ٔ ُم ُہ ِه (ح)‬ ‫‪ .7‬اَب ُ ِو ہُ َنا َػال ٔ ْح‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ ٔ ٛ .11‬تاب ٔ ِی ٓ َِو َ‪ٔ ٚ‬م ِي َـ َست َٔک‬ ‫اب ٓ َِو َ‪ ٚ‬ا ِلنٔ ِي َـ َسة ٔ‬ ‫‪َ .9‬ا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬مہاریاتکںیبااتسدیکزیمےکےچینںیہ۔‬ ‫‪ .1‬آامسؿریمےرسےکاورپےہ۔‬
‫________________________‬ ‫________________________‬
‫‪ .4‬افہمطےکناساتوخوصبرتملقےہ۔‬ ‫‪ .3‬ےبکش مہاراربرمیحوفغرےہ۔‬
‫________________________‬ ‫________________________‬
‫‪ .5‬اہمتریزناؿرعیبےہاور مہاریزناؿدنہیےہ۔‬
‫_____________________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫َّنِاَكَّبَرَوُهُقّٰلَخْلاُمْيِلَعْلا(احلجر ‪)64 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫َّنِاْيِضْرَاٌةَعِساَو(العنكبوة ‪)34 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬

‫‪74‬‬
‫رمبکااضیف(ہصحمجنپ)‬ ‫قبسربمن‪19:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اَنُّبَرُنٰمْحَّرلاُناَعَتْسُمْلا(األنبیا‪)552 : 8‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َواَنْوُبَاٌخْيَشٌرْيِبَك(القصص ‪)25 :‬‬ ‫‪.3‬‬

‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫اَنَاُمُكُّبَرىٰلْعَاْلا(النازعاة ‪)22 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ْۤيِّنِااَنَاَكْوُخَا(یوسف ‪)47 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫َوُهّٰللاوُذِلْضَفْلاِمْيِظَعْلا(اجلمعۃ ‪)2 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫َوُهّٰللااَمُهُّيِلَو(‪9‬ل عسلان ‪)522 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪ .11‬اَّنِاْمُكَعَماَمَّنِاُنْحَننْوُءِزْهَتْسُمِ۠(البقري ‪)52 :‬‬ ‫َّنِاَّنُكَدْيَكٌمْيِظَع(یوسف ‪)26 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬

‫‪75‬‬
‫رحػدنا‬ ‫قبسربمن‪20:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ِ‬
‫رحفدنا‬
‫)‪(Interjection‬‬
‫‪ 20:1‬م ر‬
‫ہزناؿںیمیسکوکاکپرےنےکےیلھچکاافلظوصخمصوہےتںیہ۔اںیہن ِ‬
‫رحػدنا ےتہکںیہاورسجوکاکپرااجےئ‬
‫اےسرظادی سےتہکںیہ۔ےسیجاردوںیممہےتہکںیہ"اےاھبیئ"‪"،‬اےزلےک"‪،‬اسںیم"اے" ِ‬
‫رحػدناےہہکبج"اھبیئ"‬
‫وہنےہاوررظادی سیکفلتخمںیمسقںیہنجےک‬ ‫اور"زلےک"رظادی سںیہ۔رعیبںیمزنادہیر" َیا" ِ‬
‫رحػدناےکےیلاامعتسؽ ا‬
‫اےنپوقادعںیہ۔اسوقمہاینپناتوکرظادی سیکنیتومسقںتدحمودرںیھکےگ۔‬
‫ل۔اس رپح ِ‬
‫رحػدنادالخوہناےہوتاےس ِ‬
‫احل‬ ‫‪ 20:2‬اتوصرتک ےہہکرظادی سرفمدظفلوہےسیج َزیِ ْسنا َر ُج ْ‬
‫ل(اےرمد)۔‬ ‫رھکےہنکیلونتنیمتخرکداتیےہ۔انچہچنک وہاجےئاگ َیا َزیِ ُس(اےزتذ)‪َ ،‬یا َر ُج ُ‬ ‫رعفںیمیہ ا‬
‫رحػ دنا دالخ وہنا ےہ وت‬ ‫ل نا اَل ِّل ِٔ َل ُة اؿ رپ ح ِ‬ ‫‪ 20:3‬دورسی وصرت ک ےہ ہک رظادی سرعمّػ انل ّلاؾ وہےسیجاَل َّز ُج ُ‬
‫ل(اےرمد)‪،‬یا اَ یَّ ُتَا ال ِّل ِٔ َل ُة‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ؤمیےکاسھتاَیَّ ُتَا اکااضہفایکاجناےہ۔ےسیجیا اَ یَا ال َّز ُج ُ‬
‫َ ُّ َ‬ ‫َ‬ ‫ذمکےکاسھتاَیَا اور ّ‬
‫ُّ َ‬ ‫ّر‬
‫(اےیچب)۔‬
‫بکااضیفوہ۔ےسیج ًَ ِب ُس اہّٰللٔ‪ِ ًَ ،‬ب ُس ال َّز ِح ٰن ًٔ۔اؿرپح ِ‬
‫رحػدنادالخ‬ ‫‪ 20:4‬شیتیوصرتک ےہہکرظادی سرم ِ‬
‫وہنا ےہ وتاضمػ وک بصن داتی ےہ۔ ےسیج َیا ًَ ِب َس اہّٰللٔ‪َ ،‬یا ًَ ِب َس ال َّز ِح ٰن ًٔ۔ضعب اواقت رحػِدنا" َیا" ےک ریغب رصػ‬
‫ًَ ِب َس ال َّز ِح ٰن ًٔ آنا ےہ ی یھباےس رظادی سامنا اجنا ےہ۔ ک اولسب اردو ںیم یھب وموجد ےہ۔ ارثک مہ ظفل "اے" ےک ریغب‬
‫رصػ "دبع ا َرلّ ْ س‬
‫مح۔ ؿ۔ ؿ" وک ذرا چنیھک رک وبےتل ںیہ وت نس واےل ھجمس اجےت ںیہ ہک اےس اکپرا ایگ ےہ۔ ایس رطح رعیب‬
‫ںیمیاےکریغب ًَب َس ال َّز ِحنًبصنےکاسھتوہوتاےسرظادی ساھجمساجناےہ۔ایسےیل َربَّ َيا اکیرہمجےہ"اے مہارے‬
‫ٰ ٔ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬
‫رب"ہکبج َرب َيااکبلطمےہ م‬
‫"ہارارب"۔‬ ‫ُّ‬
‫‪ 20:5‬رعیب ںیم میم دشمد ( ٓو) یھب رحػ دنا ےہ۔اہتبل اس ےک قلعتم دو ناںیت ونٹ رکںیل۔ ات ک ہک ظفل " َیا"‬
‫رظادسی ےس ےلہپآنا ےہ‪،‬ہکبج میمدشمد رظادسی ےکدعبآنا ےہ۔ دورسی اورزنادہ امہ نات ک ےہ ہک االسؾےکآاغز ےس ےلہپ‬
‫یھبرعیبںیممیمدشمدرصػاہللاعتیلسوکاکپرےنےکےیلوصخمصاھتاورآجتےہ۔یہیوہجےہہکظفلاہللےکالعوہیسک‬
‫ہّٰلل وَّ "۔رھپاسوکالم‬
‫اورظفلےکاسھتاساکاامعتسؽآپوکںیہنےلماگ۔اہللاعتیلسوکاکپرےنےکےیلالصںیمظفلباےہ"اَ ُ‬
‫رکاَل ّٰل ُہ َّهےتھکلںیہ۔اساکبلطمےہ"اےاہلل"۔‬

‫‪76‬‬
 ‫رحػدنا‬ ‫قبسربمن‪20:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪19 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںیاوراؿےکےچیندیوہےئولمجںاکیرہمجرکںی۔‬

‫وچر‬ ‫َسار ْٔ‪ٚ‬‬ ‫امجع‪،‬رگوہ‬ ‫َم ٌِ َ ْ‬

‫ْش‬
‫دیپارکےنواال‬ ‫ٓ ْٔ‬
‫َاَط‬ ‫اقہلف‬ ‫اَ ِل ٌٔیِرُ‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫ق‬ ‫َاَط َّ‬
‫الش ٰن ٰو ٔ‬
‫ت َو ِاًل َ ِر ٔ‬ ‫‪َ ٔ ٓ .2‬‬ ‫‪َ .1‬یا ذَا ا ِل َح ََّل ٔل َو ِاًل ِ َ‬
‫ِٔکاو ٔ‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬
‫م ًَ ِب ُس اہّٰللٔ‬
‫‪َ .4‬یا َس ِّیس ِٔی! ا ٔ ِس ٔ ِ‬ ‫ک؟‬
‫اس ُن َ‬
‫َیا اَ ُّی ََا ال َّز ُج ُل! َما ِ‬ ‫‪.3‬‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬
‫‪َ .6‬ما اَىَا َخیَّاكّا اَ ِو ىَح ّ‬
‫َّارا َیا َس ِّیس ِٔی!بَ ِل اَىَا بَ َّو ْ‬
‫اب‬ ‫‪َ .5‬یا ًَ ِب َس اہّٰللٔ! ٍَ ِل اَى ِ َت َخی َّْان َا ِو ىَح ْ‬
‫َّار‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬
‫‪َ .8‬یا َزیِ ُس ! ُز ُر ِو ُض ‪َ ٔ ٛ‬ت ٔ‬
‫اب ا ِل ٌَ َز ب ٔ ِّی َس ِہ َل ْة ٔج ًّسا‬ ‫‪َ .7‬یا اَ بَاىَا اَى ِ َت َ ٔ‬
‫ِکیِ ْه‬
‫_________________________‬ ‫_________________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬اےارسالیئےکوٹیب!‬ ‫‪ .1‬ارسالیئےکےٹیب‬
‫___________________‬ ‫________________________‬
‫‪ُ .4‬اساکناؾافہمطےہ۔‬ ‫‪ .3‬اےزلےک! ُاس ّ‬
‫(ؤمی)اکناؾایکےہ؟‬
‫____________________‬ ‫_________________________‬

‫‪77‬‬
 ‫رحػدنا‬ ‫قبسربمن‪20:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .6‬ںیہنریمےآاق!ہکلبوہاہللےکناسےہ۔‬ ‫‪ .5‬دبع س‬
‫ارلمح!ایکاہمترےناسایقماکلےہ؟‬
‫_____________________‬ ‫____________________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫ٰ‬
‫ارلحمن ‪)55 :‬‬‫َرَشْعَمٰيِّنِجْلاَوِسْنِاْلا(‬ ‫‪.2‬‬ ‫اَهُتَّيَاٰۤيُسْفَّنلاُةَّنِٕىَمْطُمْلا(الفجر ‪)25 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫اَل ّٰل ُه َّه َكِلٰمِكْلُمْلا(‪9‬ل عسلان ‪)24 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلاْيِّنِاُلْوُسَرِهّٰللا(األعراف ‪)536 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫اَهُتَّيَاُرْيِعْلاْمُكَّنِاَنْوُقِرٰسَل(یوسف ‪)52 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫َمِلٰعِبْيَغْلاَوِةَداَهَّشلا(ازلرم ‪)24 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬

‫‪78‬‬
‫رمبکاجری‬ ‫قبسربمن‪21:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رمبکاجری‬
‫)‪(Genitive Compound‬‬
‫خںیمےلآےتںیہ۔ الثمًاؿ‬ ‫‪ 21:1‬رعیبںیمھچکرحوػاےسیںیہہکحوہیسکامسرپدالخوہےتںیہوتاےس ِ‬
‫احل ر‬
‫ںیمےساترحػ "ف ٔ ِی"ےہسجےکینعمںیہ"ںیم"۔ک ح"اَ ِل َن ِشحٔ ُس"رپدالخوہاگوتمہ"فٔی ا ِل َن ِشحٔ ٔ‬
‫س"(دجسم‬
‫ِاجر ےتہک ںیہ اور اؿ ےک یسک امس رپ دالخ وہ ےن ےس وج رمبک ووجد ںیم آ نا ےہ اےس‬
‫ںیم)ںیہک ےگ۔ اےسی رحػ وک رحػ ّ‬
‫رمبکاجریےتہکںیہ۔انچہچنذموکرہاثمؽںیم"ف ٔ ِی"رحػِاجرےہاور"فٔی ا ِل َن ِشحٔ ٔ‬
‫س"رمبکاجریےہ۔‬
‫‪ 21:2‬آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک تفص و وم وص ػ لم رک رمبک وت یفیص اور اضم ػ و اضمػ اہیل لم رک رمبکِ ااض یف‬
‫باےہ۔ایس رطح رمبک اج ری ںیم ِ‬
‫رحػ اج ر وک "اجر"ےتہک ںیہ اور سج امس رپک رحػ دالخ وہ اےس "رجمور"ےتہک‬
‫ںیہ۔انچہچناجرورجمورلمرکرمبکاجریباےہ۔‬
‫اجرہےکینعمنادرکںیےگاوراؿیکقشمرکںیےگ۔ قشمرکےتوقرصػک اوصؽنا‬ ‫‪ 21:3‬اسقبسںیممہ ِ‬
‫رحوػ ّ‬
‫درںیھکہکوکیئرحػِاجرحیسکامسرپدالخرکںیوتاےساحلِخرںیمےلآںیئ۔اسےکالعوہزگہتشاابسؼںیمابت‬
‫آپوجوقادعڑپھےکچںیہاںیہنذنہںیمنازہرکںیلویکہکنرمبکاجرییکقشمرکےتوقاؿںیمےسیھبیسکےکاالطؼ‬
‫یکرضورتڑپیتکسےہ۔‬
‫‪ 21:4‬دنمرہجذلیدنچرحوػاج ّرہےکاعمیننادرکںی‪:‬‬

‫اثمںیل‬ ‫ینعم‬ ‫رحوػ‬

‫ل (ات رمدےک اسھت )‪،‬بٔا ِل َ٘ل َٔه (ملق ےس )‬

‫ب ٔ َز ُج ٕ‬ ‫ںیم۔ےس۔وک۔اسھت‬ ‫ٔب‬
‫َتا ٔ‬
‫ہّٰلل (اہلل یک مسق)‬ ‫مسق‬ ‫َت‬
‫(ریشےکاسیج)‬ ‫ِک ُج ٕل (یسکرمدیکامدنن)‪ ،‬ک َ ِاًلَ َس ٔس‬
‫ََ‬ ‫امدنن۔اسیج‬ ‫َک‬
‫لٔزَ یِ ٕ‬
‫س ( زتذ ےک واےطس )‬ ‫ےک واےطس۔وک۔ےک‬ ‫ٔل‬

‫َوا ِل ٌَ ِ ٔ‬
‫َص (مسقےہزامےنیک)‬ ‫مسق‬ ‫َو‬
‫(دجسم ےس )‬ ‫ٔم ًَ ا ِل َن ِشحٔ ٔس‬ ‫زت ےس)‪،‬‬
‫( ذ‬ ‫ٔم ًِ َزیِ ٕس‬ ‫ےس‬ ‫ٔم ًِ‬
‫‪79‬‬
‫رمبکاجری‬ ‫قبسربمن‪21:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫(یسکرھگںیم)‪ ،‬فٔی ا ِلبُ ِش َتا ٔ‬

‫ٌ (ناغ ںیم)‬ ‫ف ٔ ِی بَ ِی ٕت‬ ‫ںیم‬ ‫ف ٔ ِی‬
‫(زتذیکرطػےس)‬ ‫ًَ ًِ َزیِ ٕس‬ ‫یک رطػ ےس‬ ‫ًَ ًِ‬

‫ًَلٰی َج َب ٕل (یسکاہپڑ رپ )‪ًَ ،‬ل َی ا ِل ٌَز ٔ‬

‫غ (رعش رپ)‬ ‫رپ‬ ‫ًَلٰی‬
‫(رجفےک ولطع وہےن تک)‬ ‫َحت ّٰی َم ِل َل ٍٔ ا ِل َٔ ِحز ٔ‬ ‫اہیں ت ہک‬ ‫َحت ّٰی‬
‫س (یسک تریکرطػ)‪ ،‬أل َی ا ِل َن ِس َر َس ٔة (دمرہست)‬
‫الٰٔی بَ َل ٕ‬ ‫یک رطػ۔ت‬ ‫الٰٔی‬
‫ل"ےکقلعتماتناتذنہنیشنرکںیل۔ک رحػحیسکرعمّػنال ّلاؾرپدالخوہناےہوتاساک‬
‫‪ 21:5‬رحػِاجر" ٔ‬
‫لدالخوہاگوتاےس ًٔل ِل ُن َّت٘ٔی ِ َن انھکلطلغوہاگ‬
‫زمہةاوللصےنھکلںیمیھبرگاجناےہ۔الثمٌّ اَ ِل ُن َّت ُ٘ ِو ٌَ (یقتمولگ)رپح ٔ‬
‫ہکلباےسلٔل ُِن َّت٘ٔی ِ َن(یقتمولوگںےکےیل)اھکلاجےئاگ۔ایسرطح اَل ِّز َجا ُلےس ل ٔرلِّ َجا ٔ‬
‫لاوراَہّٰللُ ےسِہّٰلِلوہاگ۔مرتذ‬
‫ل"حامضیرےکاسھتاامعتسؽوہناےہوتالؾرپزیرےکاجبےئزیرآناےہےسیج َل ٗہ‪َ ،‬ل ُہ ِه‪َ ،‬ل‪ِ ُ ٜ‬ه‪َ ،‬ل َياوریغہ۔اہتبل‬
‫یرآں " ٔ‬
‫'ی'یکریمضرپزیرےکاسھتیہاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫هشق منرب ‪11 -‬‬
‫دنمہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬
‫یٹم‬ ‫اب‬ ‫تُ َز ْ‬ ‫ناغ‬ ‫َح ٔس ِی َ٘ ْة‬
‫ادنریھا‬ ‫ُهل َِن ْة‬ ‫یکین‬ ‫بٔز‬
‫نا ںیئ رطػ‬ ‫ال‬
‫ط َٔن ْ‬ ‫داےنہ رطػ‬ ‫َینٔی ِْن‬
‫اسک ‬ ‫ه ٔل‬ ‫اسھت‬ ‫َم ٍَ (اضم ػ آنا ےہ)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ٔ .3‬م ًِ تُ َز ٕ‬
‫اب‬ ‫‪ .2‬فٔی ا ِل َح ٔس ِی َ٘ ٔة‬ ‫‪ .1‬ف ٔ ِی َح ٔس ِی َ٘ ٕة‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬

‫‪80‬‬
‫رمبکاجری‬ ‫قبسربمن‪21:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ِصا ٕن‬
‫‪ًَ .6‬لٰی ٔ َ‬ ‫‪ .5‬بٔا ِل َوال ٔ َسیِ ًٔ‬ ‫‪ٔ .4‬م ًَ الت ُّ َر ٔ‬
‫اب‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .9‬لٔل ٌَِزُ ِو ٔ‬
‫ض‬ ‫ض‬ ‫‪ .8‬ل ٔ ٌَزُ ِو ٕ‬ ‫‪ .7‬الٔ َی ا ِل َن ِشحٔ ٔس‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫َک‬
‫‪ .12‬ل َ‬ ‫‪ُ َٛ .11‬ولُ ٰن ٕت‬ ‫‪َٛ .11‬ظَ َح َزة ٕ‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .15‬الٔ َ َّی‬ ‫‪ٔ .14‬منِّ ِی‬ ‫‪ .13‬ل ٔ ِی‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ًَ .18‬ل َی ا ِلب ٔ ِّر‬ ‫‪ .17‬ب ٔ ِی‬ ‫‪َ ًَ .16‬ل ِی َيا‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬اَ ِل َح ِن ُس ِہّٰلِل‬ ‫‪ .1‬بٔ ِش ٔه اہّٰللٔ‬
‫________________ _____________________‬
‫َق ِی ْب ِّم ًَ ا ِل َدی ِر ٔ َو َبٌ ِٔی ْس ِّم ًَ َّ ِّ‬
‫الْش‬ ‫‪َ .4‬ا ِل ُن ِح ٔش ًُ َ ٔ‬ ‫ِصا ٕن ُّم ِش َت٘ ِٔی ٕه‬ ‫ِّک الٰٔی ٔ َ‬ ‫‪ٔ .3‬م ًِ َّرب َ‬
‫________________ _____________________‬
‫فی َِـ ْة ًَلٰی کُلِّ ُم ِشل ٔ ٕه َّو ُم ِشل ٔ َن ٕة (ح)‬ ‫‪ .5‬كَل َُب ا ِل ٌٔل ِٔه َ ٔ‬
‫________________________‬
‫اب ًَو ِٔی ْه‬ ‫ِخة ٔ ًَ َذ ْ‬ ‫السى ِ َیا خٔزِ ْی َّو َل َُ ِه فٔی ِاًل ٰ ٔ َ‬‫‪َ .6‬ل َُ ِه فٔی ُّ‬
‫________________________‬
‫‪َ ٍُ .7‬و َربُّ َيا َو َربُّ‪ِ ُٜ‬ه َو َل َيا َا ًِ َنا ُل َيا َو َل‪ِ ُٜ‬ه َا ًِ َنا ُل‪ِ ُٜ‬ه‬
‫________________________‬
‫‪81‬‬
‫رمبکاجری‬ ‫قبسربمن‪21:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬ادنریھوںےسونریکرطػ‬ ‫‪ .1‬ایقمےکدؿت‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .4‬داےنہاورناںیئرطػےس‬ ‫‪ .3‬اتونررپاتونر‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .6‬ےبکشاہلل م ر‬
‫ہزیچرپاقدرےہ۔‬ ‫‪ .5‬حیقتمولوگںےکےیلےہ۔‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .8‬وھجوٹںرپاہللیکتنعلےہ۔‬ ‫‪ .7‬انیقیًاہللاکقروںےکواےطسدنمشےہ۔‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .9‬ےبکشریتےربیکرتمحومونمںےسقر یےہاوراکقروںےسدورےہ۔‬
‫________________________________________________‬

‫قس آًی هثالیں‬

‫‪ .2‬ىٰلَعَكِبْلَق(البقري ‪)75 :‬‬ ‫ِرْبَّصلاِبَوِةوٰلَّصلا(البقري ‪)535 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫____________________‬ ‫____________________‬
‫ٰ‬
‫ارلحمن ‪)32 :‬‬‫‪ .4‬اَمِهْيِفِنٰنْيَع(‬ ‫‪َ .3‬كْيَلَعُغٰلَبْلاَواَنْيَلَعُباَسِحْلا(ارلعد ‪)22 :‬‬

‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪ْ .6‬مُهَلٌةَرِفْغَّمَّوٌقْزِرٌمْيِرَك(األنفال ‪)52 :‬‬ ‫‪ۤ .5‬اَمُهُمْثِاُرَبْكَاْنِماَمِهِعْفَّن(البقري ‪)257 :‬‬

‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪ِ .8‬نَعِنْيِمَيْلاَوِنَعِلاَمِّشلا( ق ‪)55 :‬‬ ‫‪ْ .7‬يِفْمِهِبْوُلُقٌضَرَّم(البقري ‪)52 :‬‬

‫____________________‬ ‫____________________‬

‫‪82‬‬
‫رمبکاجری‬ ‫قبسربمن‪21:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َّنِاَتَمْحَرِهّٰللاٌبْيِرَقَنِّمَنْيِنِسْحُمْلا(األعراف ‪)34 :‬‬ ‫‪.9‬‬

‫_________________________‬
‫‪َّ .11‬نُهٌساَبِلْمُكَّلَوْمُتْنَاٌساَبِلَّنُهَّل(البقري ‪)565 :‬‬

‫_________________________‬

‫‪83‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪22:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبکاشاری(ہصحاوؽ)‬
‫)‪(Demonstrative Compound-1‬‬
‫‪ 22:1‬م ر‬
‫ہ زناؿںیمیسکزیچیکرطػاشارہرکےنےکےیلھچکاافلظاامعتسؽوہےتںیہ۔ ےسیجاردوںیم"ک ۔وہ۔اِس۔ ُاس"‬
‫وریغہ ںیہ ۔ رعیب ںیم اےسی اافلظ وک اامسء االشارہ ےتہک ںیہ۔اامسء اشارہ دو رطح ےک وہےت ںیہ ۔ (‪)i‬قر ی ےک ےیل ےسیج اردو‬
‫ںیم"ک "اور"اِس" )‪(This/These‬ںیہ۔(‪)ii‬دیعبےکےیلےسیجاردوںیم"وہ"اور" ُاس" )‪ (That/Those‬ںیہ‬
‫۔‬
‫‪ 22:2‬اشارہ قر ی اور اشارہ دیعب ےک ےیل اامعتسؽ وہےن واےل رعیب اامسء اہیں دےیئ اجرےہ ںیہ ۔ ےلہپ آپ اںیہن ناد‬
‫رکںیل‪،‬رھپمہاؿےکھچکوقادعڑپںیھےگاورقشمرکںیےگ۔‬
‫اشازہ قسیة‬
‫یرہمج‬ ‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬
‫ک اتذمرک‬ ‫ہٰ َذا‬ ‫ہٰ َذا‬ ‫ہٰ َذا‬ ‫وادح‬

‫ک دوذمرک‬ ‫ہٰ َذیِ ًٔ‬ ‫ہٰ َذیِ ًٔ‬ ‫ہٰ َذا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫ذمرک‬

‫ک سذمرک‬ ‫ٰۤہـ ُؤ ًَلٌ ٔء‬ ‫ٰۤہـ ُؤ ًَلٌ ٔء‬ ‫ٰۤہـ ُؤ ًَلٌ ٔء‬ ‫عمج‬

‫ک اتؤمی‬ ‫ہٰ ٔذہ‬ ‫ہٰ ٔذہ‬ ‫ہٰ ٔذہ‬ ‫وادح‬

‫ک دوؤمی‬ ‫َہا َتی ِ ٔن‬ ‫َہا َتی ِ ٔن‬ ‫َہا َتا ٌٔ‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫ومٔی‬

‫ک سؤمی‬ ‫ٰۤہـ ُؤ ًَل ٔء‬ ‫ٰۤہـ ُؤ ًَل ٔء‬ ‫ٰۤہـ ُؤ ًَل ٔء‬ ‫عمج‬

‫اشازہ تعید‬
‫یرہمج‬ ‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬
‫وہاتذمرک‬ ‫ٰذل ٔ َ‬
‫ک‬ ‫ٰذل ٔ َ‬
‫ک‬ ‫ٰذل ٔ َ‬
‫ک‬ ‫وادح‬
‫ّس‬
‫وہدوذمرک‬ ‫ک‬
‫َذیِي ٔ َ‬ ‫ک‬
‫َذیِي ٔ َ‬ ‫ذٰى َٔک‬ ‫م‬ ‫ذمرک‬

‫وہسذمرک‬ ‫ک‬
‫اُولٰۤئ ٔ َ‬ ‫ک‬
‫اُولٰۤئ ٔ َ‬ ‫ک‬
‫اُولٰۤئ ٔ َ‬ ‫عمج‬

‫‪84‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪22:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫وہاتؤمی‬ ‫ِک‬
‫تٔل َ‬ ‫ِک‬
‫تٔل َ‬ ‫ِک‬
‫تٔل َ‬ ‫وادح‬

‫َت ِیي ٔ َ‬ ‫َت ِیي ٔ َ‬ ‫َتاى َٔک‬ ‫ّس‬

‫وہدوؤمی‬ ‫ک‬ ‫ک‬ ‫م‬ ‫ومٔی‬

‫وہسؤمی‬ ‫ک‬
‫اُولٰۤئ ٔ َ‬ ‫ک‬
‫اُولٰۤئ ٔ َ‬ ‫ک‬
‫اُولٰۤئ ٔ َ‬ ‫عمج‬

‫مےکالعوہہیقبوغیصںںیمینعی‬ ‫‪ 22:3‬ادیمےہہکاورپ دےیئوہےئاامسءاشارہںیمآپےنک ناتونٹرکیلوہیگہک ّ س‬

‫وادح اور عمج ںیم امتؾ اامسءِ اشارہ ینبم ںیہ ۔ایس رطح اب ریپارگاػ ‪6:4‬خر(‪)iii‬ںیم ڑپاھ وہا ک قبس یھب دونارہ ذنہ‬
‫نیشنرکںیلہکامتؾاامسءِاشارہرعمہفوہےتںیہ۔‬
‫ار ا ٔ َل ِی ٔہ"ےتہک ںیہ۔ےسیج مہ ےتہک ںیہ "ک ‬
‫‪ 22:4‬امس اشارہ ےک ذرہعی سج زیچ یک رطػ اشارہ ایک اجنا ےہ اےس " ُمظَ ْ‬
‫اتکب"۔اسںیماتکبیکرطػاشارہایکایگےہوت"اتکب" اشمراہیلےہاور"ک "امساشارہےہ۔اسرطحاشارہواشمر‬
‫اہیللمرکرمبکِاشاریباےہ۔‬
‫اب (ک اتکب)۔اہیںک ناتذنہنیشنرکںیل‬ ‫‪ 22:5‬رعیبںیماشمراہیلومع ًام رعمػنال ّلاؾوہناےہےسیج ٍٰ َذا ا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫وہن ےہ‪،‬اسےیل ٍٰ َذاا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫اب‬ ‫ابرعمػنال ّلاؾےہاوروچہکن اشمراہیل رعمػ نال ّلاؾ ا‬ ‫ہک ٍٰ َذا رعمہفےہاوراَ ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫وک رمبک اشاری امؿ رک یرہمجایک ایگ"ک اتکب"۔‬
‫‪ 22:6‬ک نات ونٹ رکںیل ہک امس اشارہ ےک دعب واالامس ارگ رکنہ وہ وت اےس رمبک اشاری ںیہن ہکلب ہلمج اہیمس امںین‬
‫اب" اک یرہمج وہاگ"ک اتاتکب ےہ"۔ اسیک وہج ک ےہ ہک ٍٰ َذا رعمہف ےہاوردتبما ومع ًام‬
‫ےگ۔انچہچن" ٍٰ َذا ‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫اب رکنہ ےہ اور ربخ ومع ًام رکنہ وہیت ےہ اس ےیل " ٍٰ َذا ‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫اب"وک ہلمج اہیمس امؿ رک اس اک یرہمج ایک‬ ‫رعمہف وہنا ےہ ‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫ِک ال ِّل ِٔ َل ُةرمبکاشاریےہ۔اساکیرہمجوہاگ"وہیچب"اورتٔل َ‬
‫ِک كٔ ِٔ َل ْة ہلمج‬ ‫ایگ"ک اتاتکبےہ"۔ایسرطحتٔل َ‬
‫اہیمسےہاساکیرہمجوہاگ"وہاتیچبےہ"۔رمبکاشاریےکھچکاوروقادعیھبںیہنجوکمہآدنئہاابسؼںیم ںیھجمس‬
‫ےگ۔یفااحلؽرضوریےہہکرمبکاشاریاورہلمجاہیمسےکقرؼوکذنہنیشنرکےنےکےیلمہھچکقشمرکںیل۔ اہتبل‬
‫قشم رکےن ےس ےلہپ ونٹ رکںیل ہک سنج‪ ،‬دعد اور احل ںیم اشارہ اور اشمر اہیل ںیم لاطتقب وہیت ےہ۔ ارگ اشمر اہیل ریغ‬
‫ِک ا ِل‪ُٜ‬ت ُ‬
‫ُب(وہاتکںیب)وریغہ۔‬ ‫اعلقیکعمجوہوتاشارہومعامًوادحؤمیالنااجناےہالثمًتٔل َ‬

‫‪85‬‬
 ‫رمبکاشاری(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪22:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪11 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬
‫لھپ‬ ‫َٓا‪ْ ََ ٔ ٛ‬ة (ج ٓ ََوا‪ُ ٔ ٛ‬ہ)‬ ‫ّام‬ ‫اُ َّم ْة‬
‫وصتیر‬ ‫ُػ ِو َر ْة‬ ‫ومرٹ اکر‬ ‫َّار ْة‬
‫َسی َ‬
‫اسلکیئ‬ ‫َز َّرا َج ْة‬ ‫خرنا‬ ‫ًُ ِؼُٔو َر ْة‬
‫ڑھکیک‬ ‫َّاک ‪ -‬ىَآ َٔذ ْة‬ ‫ُطب ْ‬ ‫کیلب وبرڈ‬ ‫َس ُّب ِو َر ْة‬
‫اجدورگ‬ ‫رح ْة)‬ ‫َس ٔ ْ‬
‫اَح (ج َس َ َ‬ ‫رگوہ‪-‬رکشل‬ ‫حٔزِ ْب (ج َا ِحزَ ْ‬
‫اب)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫ِک ِاًل ُ َّم ُة‬
‫‪ .3‬تٔل َ‬ ‫‪َ ٍٰ .2‬ذ ٔ َ‬
‫اِص ْان‬ ‫‪َ ٍٰ .1‬ذ ِّ َ‬
‫االَص ُان‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪َ ٍٰ .6‬ذا ٌٔ َر ُج ََّل ٌٔ‬ ‫‪ٔ ٍٰ .5‬ذہ َٓا‪ْ ََ ٔ ٛ‬ة‬ ‫ِک اُ َّم ْة‬
‫‪ .4‬تٔل َ‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫الس ِر َسا ٌٔ‬ ‫‪َ ٍٰ .9‬ذا ٌٔ َّ‬ ‫ک َز ِر َسا ٌٔ‬ ‫‪ .8‬ذَاى ٔ َ‬ ‫‪ٰۤ .7‬ہ ُؤ ًَل ٔء ال ِّز َجا ُل‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪َ ٍٰ .11‬ذا ٌٔ ُطبَّاکَا ٌٔ‬ ‫‪ٍَ .11‬ا َتا ٌٔ ال َّيآ َٔذ َتا ٌٔ‬
‫____________‬ ‫____________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .3‬وہاتومرٹاکرےہ۔‬ ‫‪ .2‬ک دوملقںیہ۔‬ ‫‪ .1‬وہملق‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .6‬ک دوااتساینں‬ ‫‪ .5‬ک وصتیر‬ ‫‪ .4‬ک ومرٹاکر‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬

‫‪86‬‬
 ‫رمبکاشاری(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪22:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .9‬ک اتخرناےہ۔‬ ‫‪ .8‬ک اتڑھکیکےہ۔‬ ‫‪ .7‬وہ ھچک ااتساینں ںیہ۔‬

‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .12‬وہاتکیلبوبرڈےہ۔‬ ‫‪ .11‬ک اسلکیئ‬ ‫‪ .11‬وہخرنا‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .15‬ک ھچکلھپںیہ۔‬ ‫‪ .14‬وہھچکومرٹاکرںیںیہ۔‬ ‫‪ .13‬ک ومرٹاکرںی‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫ِنٰذٰهِنٰمْصَخ(احلج ‪)57 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ٖهِذٰهُمَّنَهَج( ٰیس ‪)45 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اَذٰهٌمٰلُغ(یوسف ‪)57 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َكِنٰذَفِنٰناَهْرُب(القصص ‪)52 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫َكِٕىٰٓلوُاُباَزْحَاْلا( ص ‪)55 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫اَماَذٰهاًرَشَب(یوسف ‪)55 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اَذٰهٌلٰلَحَّواَذٰهٌماَرَح(الحنل ‪)554 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫َّنِاٖهِذٰهٌةَرِكْذَت(الشلمل ‪)57 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .11‬كْلِتُةَّنَجْلا(رمیم ‪)45 :‬‬ ‫َكِلٰذُبٰتِكْلا(البقري ‪)2:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬

‫‪87‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪23:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبکاشاری(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Demonstrative Compound-2‬‬
‫‪ 23:1‬ےلھچپ قبس ںیم مہ ےن داھکی ہک امس اشارہ ےک دعب آےن واال امس ارگ رعمػ نال ّلاؾ وہناےہ وت وہ اس اک اشمر اہیل وہنا‬
‫ےہاورارگرکنہوہناےہوتاسیکربخوہناےہ۔اسہلسلسںیمزگہتشقبسںیممہےنوجقشمیکےہاسیکاتاخصنات‬
‫االَص ُاناور ٍٰ َذ ٔ َ‬
‫اِص ْانںیم ٔ َ‬
‫ِص ْان رفمدامسےہ۔‬ ‫ک یھہکامساشارہےکدعبآےنواےلامتؾاامسءرفمدےھتالثمً ٍٰ َذ ِّ َ‬
‫ابک ھجمسںیلہکہشیمہااسیںیہنوہنا۔‬
‫‪ 23:2‬یھبک ااسی یھب وہنا ےہ ہک امس اشارہ ےک دعب آےن واال اشمر اہیل ان ربخ امس رفمد ےک اجبےئ وکیئ رمبک وہنا‬
‫ےہ۔الثمً"ک رمد"ےنہکےکاجبےئارگمہںیہک "ک اچسرمد"وتاہیں"اچسرمد"رمبکوتیفیصےہاورامساشارہ "ک " اک‬
‫ل الؼَّ از ٔ ُ‪ ٚ‬رمبک وتیفیص ےہ‬ ‫اشمر اہیل ےہ۔اسوکرعیب ںیممہ ںیہکےگ ٍٰ َذاال َّز ُج ُ‬
‫ل الؼَّ از ٔ ُ‪ٚ‬۔اباہیںاَل َّز ُج ُ‬
‫اور ٍٰ َذااکاشمراہیلوہےنیکوہجےسرعمػنال ّلاؾےہ۔‬
‫ل َػاز ٔ ْ‪ ٚ‬وہاجےئ وت اب ک ٍٰ َذا اک اشمر اہیل‬
‫‪ 23:3‬اورپ دی یئگ اثمؽ ںیم رمبک وتیفیص ارگ رکنہ وہاجےئ ینعی َر ُج ْ‬
‫ںیہنوہاگہکلبرکنہوہےنیکوہجےس ٍٰ َذایکربخےنباگ۔یہیوہجےہہک ٍٰ َذ َار ُج ْ‬
‫ل َػاز ٔ ْ‪ ٚ‬اکیرہمجوہاگ"ک اتاچسرمد‬
‫ےہ"۔‬
‫‪ 23:4‬ابتمہےنداھکیےہہکا ِ‬
‫مساشارہےکدعبآےنواالامسِرفمدنارمبکوتیفیصارگرکنہوہوتوہربخوہنا ےہاور‬
‫ِک كٔ ِٔ َل ْة ںیم تٔل َ‬
‫ِکدتبماےہ۔ابک ناتھجمسںیلہکیھبکوترفمدامساشارہدتبما نب‬ ‫امساشارہدتبماوہناےہ۔الثم تٔل َ‬
‫ِک ال ِّل ِٔ َل ُة َجنٔ ِی َل ْة۔‬
‫ِک ےہاوریھبکوپرارمبکاشاریدتبمانبرکآناےہےسیجتٔل َ‬
‫رکآناےہےسیجاورپیکاثمؽںیم تٔل َ‬
‫ِک ال ِّل ِٔ َل ُةرمبکاشاری ےہ اور دتبما ےہ۔اس ےکآےگ َجنٔ ِی َل ْة اس یک ربخ رکنہ آریہ ےہ۔ اس‬
‫اس ںیمدںیھکی تٔل َ‬
‫ےیل اس اک یرہمج وہاگ "وہ یچب وخوصبرت ےہ"۔ ایس رطح ٍٰ َذ ا ال َّز ُج ُ‬
‫ل الؼَّ از ٔ ُ‪َ ٚ‬جنٔ ِی ْ‬
‫ل اک یرہمج وہاگ " ک اچس رمد‬
‫وخوصبرتےہ"۔‬
‫‪ 23:5‬اتناتک یھبذنہنیشن رکںیل ہک ارگا ِ‬
‫مساشارہدتبماوہاورربخ ریغاعلقیک عمجوہ وتی یھبامسِاشارہومع ًام‬

‫ؤمیآےئاگ۔الثمً ٍٰ ٔذہ ُ‪ٛ‬ت ْ‬

‫ُب (ک اتکںیبںیہ)۔‬ ‫وادح ّ‬

‫‪88‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪23:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪11 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬

‫اگنہم۔یتمیق‬ ‫ثَنٔی ِْن‬ ‫اتسس‬ ‫َرخ ِٔی ْؽ‬

‫اف دئہ دنم‬ ‫ُمٔ ِٔی ْس‬ ‫ذلتذ۔وخش ذاہقئ‬ ‫َل ٔذیِذْ‬
‫اغیپؾ‬ ‫بََّلَ ْْ‬ ‫دوا‬ ‫َز َوآ ْء‬
‫گنت‬ ‫َؿی ِّْ‪ٙ‬‬ ‫رمکہ‬ ‫ُغ َٓ ْة‬
‫ُِ‬
‫رگوہ‬ ‫ِٔ‬
‫ِشذ ٔ َم ْة‬ ‫زیتراتفر‬ ‫ْسیِ ٍْ‬
‫َٔ‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫االَص ُان ا ِل ُن ِش َت٘ ِٔی ُه‬ ‫‪َ ٍٰ .2‬ذ ِّ َ‬ ‫اِص ْان ُّم ِش َت٘ ِٔی ْه‬ ‫‪َ ٍٰ .1‬ذ ٔ َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫الل ٔذیِ َذ َتا ٌٔ‬‫‪ٍَ .4‬ا َتا ٌٔ ا ِلَٔا‪َ ََ ٔ ٛ‬تا ٌٔ َّ‬ ‫االَص ُان ُم ِش َت٘ ِٔی ْه‬ ‫‪َ ٍٰ .3‬ذ ِّ َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ٍَ .6‬ا َتا ٌٔ َٓا‪َ ََ ٔ ٛ‬تا ٌٔ َل ٔذیِ َذ َتا ٌٔ‬ ‫‪ٍَ .5‬ا َتا ٌٔ ا ِلَٔا‪َ ََ ٔ ٛ‬تا ٌٔ َل ٔذیِ َذ َتا ٌٔ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫ِک ُ‪ٛ‬ت ُْب ثَنٔ ِی َي ْة‬ ‫‪ .8‬تٔل َ‬ ‫ِک ا ِل‪ُٜ‬ت ُُب ثَنٔ ِی َي ْة‬ ‫‪ .7‬تٔل َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫الظ َح َزةُ َٗؼٔ ی ِ َر ْة‬ ‫‪ٔ ٍٰ .11‬ذہ ٔ َّ‬ ‫الثنٔ ِی َي ُة ىَآ ٌَٔ ْة ٔج ًّسا‬ ‫ِک ا ِل‪ُٜ‬ت ُُب َّ‬ ‫‪ .9‬تٔل َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫الس َوآ ُء ا ِل ُن ُّز ُمٔ ِٔی ْس‬ ‫ک َّ‬ ‫‪ٰ .12‬ذل ٔ َ‬ ‫ِک َط َح َز ْةكَؤیِ َل ْة‬ ‫‪ .11‬تٔل َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪89‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪23:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اٌ ِّلل َّيا ٔ‬

‫ض‬ ‫‪َ ٍٰ .14‬ذا بَ َی ْ‬ ‫‪َ ٍٰ .13‬ذا بََّلَْ ُّْمبٔی ِْن‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬وہملقےتسسںیہ۔‬ ‫‪ .1‬ک ھچکےگنہمملقںیہ۔‬
‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪ .4‬وہدوےھٹیملھپںیہ۔‬ ‫‪ .3‬وہزیتراتفرومرٹاکرگنتےہ۔‬
‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪ .5‬ک دواکرویےہاوروہیھٹیمدواےہ۔‬
‫______________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫‪َّ .2‬نِااَذٰهٌرِحٰسَلٌمْيِلَع(األعراف ‪)527 :‬‬ ‫اَذٰهٌرْكِذٌكَرٰبُّم(األنبیا‪)32 : 8‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫ٰ ٰ‬
‫َّنِااَذٰهٌءْيَشَلٌبْيِجَع(ہود ‪)52 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َّنِااَذٰهَوُهَلاُؤٰٓلَبْلاُنْيِبُمْلا( ّ‬
‫الص ّفت ‪)524 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫اَذٰهٌناَسِلٌّيِبَرَعٌنْيِبُّم(الحنل ‪)525 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫اَذٰهٌناَتْهُبٌمْيِظَع(النور ‪)54 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫اَذٰهٌرْحِسٌنْيِبُّم(النمل ‪)55 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ِهِذٰهُرٰهْنَاْلا(ازلخرف ‪)35 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .11‬كْلِتُلاَثْمَاْلا(احلرش ‪)25 :‬‬ ‫َواَذٰهِدَلَبْلاِنْيِمَاْلا(التنی ‪)5 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َّ .12‬نِاِءٓاَلُؤٰۤهٌةَمِذْرِشَلَنْوُلْيِلَق(الشصلا‪)32 : 8‬‬ ‫‪َ .11‬كْلِتىٰرُقْلا(الہكف ‪)37 :‬‬

‫_____________________‬ ‫_____________________‬

‫‪90‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪24:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبکاشاری(ہصحوسؾ)‬
‫)‪(Demonstrative Compound-3‬‬
‫‪ 24:1‬زگہتشاابسؼںیممہدوناںیتھجمسےکچںیہ۔(‪)i‬امساشارہےکدعبامسرفمدارگرعمّػنال ّ الؾوہوتوہاساکاشمراہیل‬
‫وہناےہاورارگرکنہوہوتاسیکربخوہناےہ(‪)ii‬امساشارہےکدعبرمبکوتیفیصارگرعمػ انل ّ الؾوہوتوہاساکاشمراہیلوہناےہ‬
‫اورارگرکنہوہوتاسیکربخوہنا ےہ۔‬
‫‪ 24:2‬اسقبس ںیممہےن ک انھجم ےہ ہکامساشارہےک دعب ارگ رمبک ااضیفآراہ وہ وتمہےسیک زییمت رکںی ےگہکوہ‬
‫امسِاشارہاکاشمراہیلےہنا ربخ ےہ۔اسناتوکےنھجمسےکےیلےلہپاردوےک ولمجںرپوغررکںی ۔الثمًمہےتہکںیہ "زلےک‬
‫یکک اتکب"۔ک نات نرکںیمہولعمؾوہایگہکناتایھبرک لںیہنوہیئےہاسےیلک اترمبکےہاوراسںیمظفل‬
‫"ک "امساشارہےہوجظفل"اتکب"یکرطػاشارہرکراہ ےہ۔اسرطحاسوکمہےنرمبکاشاریامؿایل۔ابارگمہ‬
‫ںیہک"ک زلےک یک اتک بےہ"وت اس ںیم ظفل "ےہ"یک وہج ےس ںیمہ ولعمؾ وہایگہک نات رک ل وہیئگ ےہ اس ےیلاہیں‬
‫امساشارہ"ک "دتبماےہاوررمبکااضیف"زلےکیکاتکب"اسیکربخےہ۔نکیلک وہسلںیمہرعیبںیماحلصںیہن‬
‫وہیگ۔ واہں اشمر اہیل اور ربخ ںیم زییمت ےئک ریغب ہن وت حیحص یرہمج رکےتک ںیہ اور ہن یہ ک ولعمؾ رکےتک ںیہ ہک ذموکرہ ابعرت‬
‫رمبکاشاریےہناہلمجاہیمس۔‬
‫‪ 24:3‬ابتمہےنک ڑپاھ ہکرعیبںیماشمراہیل رعمػنااللّؾوہناےہ۔اساحلظےس "زلےکیک ک اتک ب"اک یرہمج‬
‫وہنا اچےئہ " ٍٰ َذاا ِل ٔ‪َ ٜ‬تا ُب َو َل ٕس" نا " ٍٰ َذاا ِل ٔ‪َ ٜ‬تا ُ‬
‫ب ا ِل َو َلسٔ" نکیل ک دوونں یرےمج طلغ ںیہ ۔اس یک وہج ک ےہ ہک‬
‫س" رمبک ااضیف ےہ سج ںیم "‪َ ٔ ٛ‬تاب"اضمػ ےہ سج رپ ِ‬ ‫"‪َ ٔ ٛ‬تاب ا ِلو َل ٔ‬
‫الؾ رعتفی دالخ ںیہن وہاتکس ۔یہی وہج‬ ‫ُ‬ ‫ُ َ‬
‫ےہ ہک رمبک ااضیف ارگاشمر اہیل وہ وتامس اشارہ اس ےک دعب الےت ںیہ ۔انچہچن "زلےک یک ک اتک ب" اکحیحص یرہمج وہاگ‬
‫س ٍٰ َذا"ابک ناتنادرکںیلہکامساشارہارگ رمبکااضیفےکدعبآراہوہوتاےسرمبکاشاریامؿرک‬ ‫"‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب ا ِل َو َل ٔ‬
‫ایساحلظےساساک یرہمجرکںیےگ۔‬
‫‪ 24:4‬دورسیناتک نادرکںیلہکامساشارہارگرمبکااضیفےسےلہپآراہوہوتاےسہلمجاہیمسامؿرکایساحلظےساس‬
‫اکیرہمجرکںیےگ۔انچہچن" ٍٰ َذا ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب ا ِل َو َل ٔ‬
‫س"اکیرہمجوہاگ "ک زلےکیکاتکبےہ"۔‬
‫‪ 24:5‬رمبکاشاریےکنمضںیمآخری انتےنھجمسےکےیلاسرمبکرپاترمہبترھپوغررکںی۔"‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫اب ا ِل َو َل ٔس‬
‫اب"یکرطػرکناوصقمدےہاوراضمػرپال ِؾرعتفیدالخ‬ ‫ٍٰ َذا"(زلےکیکک اتکب)۔اسںیماشارہاضمػینعی"‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫‪91‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪24:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ںیہن وہنا اس ےیل ںیمہ دق شیپ آیئ اور امس اشارہ وک رمبک ااضیف ےک دعبالنا ڑپا ۔ قرض رکںی ہک اشارہ اضمػ اہیل ینعی‬
‫"اَ ِل َو َل ُس"(زلےک)یک رطػرکنا وصقمد وہ۔الثمً مہانہکاچ ےتہںیہ"اِسزلےک یکاتکب"۔اس وصرتںیمآپ وکولعمؾ‬
‫ےہہکاشمراہیلرپالؾرعتفیدالخوہ انےہاسےیلامساشارہاضمػاہیلےسےلہپآےئاگ۔ انچہچن"اِسزلےکیکاتکب"اک‬
‫اب ٍٰ َذاا ِل َو َل ٔ‬
‫س"۔‬ ‫یرہمجوہاگ"‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫‪ 24:6‬آپوکنادوہاگہکرمبکااضیفےکقبس(ریپارگاػ‪)17:2‬ںیممہےنک اقدعہڑپاھاھتہکاضمػاوراضمػ‬
‫اب ٍٰ َذاا ِل َو َل ٔ‬
‫س" ںیمامساشارہاضمػاوراضمػاہیلےکدرایمؿآنا ےہ۔وت‬ ‫اہیلےکدرایمؿوکیئظفلںیہنآنا۔"‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫ابک ناتیھبونٹرکںیلہکک وصرتذموکرہاقدعہاکاتاانثتسءےہ۔‬
‫‪ 24:7‬رمبکِااضیفےسقلعتمامسِاشارہےکوقادعاکالخ ہدنمرہجذلیرطہقیےسنادرکںیلوتاؿشاءاہللآپوکآاسینوہیگ‪:‬‬
‫‪ )i‬امساشارہارگرمبکااضیفےسےلہپآےئوتوہدتبماوہناےہ۔‬
‫وہنےہ۔‬
‫‪ )ii‬امساشارہارگاضمػاوراضمػاہیلےکدرایمؿآےئوتوہاضمػاہیلیکرطػاشارہ ا‬
‫‪ )iii‬امساشارہارگرمبکااضیفےکدعبآےئوتوہاضمػیکرطػاشارہوہناےہ۔‬
‫هشق منرب ‪13 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬
‫ذنیہ‬ ‫َذ ـکٔی‬ ‫ااتسد‬ ‫ا ُِس َتا ْذ‬
‫اچچ‬ ‫ًَه‬ ‫اوینٹن‬ ‫ىَا َٗ ْة‬
‫امومں‬ ‫ال‬
‫َخ ْ‬ ‫وھپیھپ‬ ‫ًَ َّن ْة‬
‫الیم۔دنگہ‬ ‫َوس ْٔذ‬ ‫اخہل‬ ‫َخا َل ْة‬
‫اسےنم‬ ‫او (اضمػآناےہ)‬
‫اَ َم َ‬ ‫وشیپا‬ ‫ا ٔ َم ْاو‬
‫دہای‬ ‫ٍُ ّسی‬ ‫اریجن‬ ‫تٔی ِْن‬

‫‪92‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪24:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪َ ٍٰ .2‬ذا ُطبَّا ُک ا ِل ُِ ِز َٓ ٔة‬ ‫‪ُ .1‬طبَّا ُک ا ِل ُِ ِز َٓ ٔة ٍٰ َذا‬
‫_______________‬ ‫_______________‬
‫‪َ .4‬سی َ ِّ‬ ‫‪ٔ ٍٰ .3‬ذہ َسی َ ِّ‬
‫م ٍٰ ٔذہ‬ ‫َّارةُ ُم ٌَل ٔ ِ‬ ‫َّارةُ ُم ٌَل ٔ ِ‬
‫م‬
‫_______________‬ ‫_______________‬
‫ِک ا ِل َن ِس َر َس ٔة َػِٔی ِ َر ْة‬ ‫‪َ .6‬س ُّب ِو َرةُ تٔل َ‬ ‫ِک َ‪ٛ‬بٔی ِ َر ْة‬
‫‪َ .5‬س ُّب ِو َرةُ ا ِل َن ِس َر َس ٔة تٔل َ‬
‫_______________‬ ‫_______________‬
‫الظ َح َز ة ٔ ُحل ِْو‬ ‫ِک َّ‬ ‫‪َ .8‬ت ِنزُ تٔل َ‬ ‫ک ٍٰ َذا ًَال ٔ ْه؟‬ ‫‪ .7‬اَ اَ ُخ ِو َ‬
‫_______________‬ ‫_______________‬
‫ِک ا ِل َن ِز َء ةُ َخا َلتٔ ِی َو ٍٰ ٔذ ہ ًَ َّنتٔ ِی‬
‫‪َ ٍٰ .9‬ذا ال َّز ُج ُل َخال ٔ ِی َوتٔل َ‬
‫________________________‬
‫‪ .11‬ت ٔ ِلنٔ ِی ُذ ا ِل َن ِس َر َس ٔة ٍٰ َذا ذَ كٔی َّوٍُ َو ا ٔ َم ُاو ا ِل َح َنا ًَ ٔة‬
‫________________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬ریماک شارگدیتنحمےہ۔‬ ‫‪ُ .1‬اسناغیکاریجنیھٹیمےہ۔‬

‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪ .4‬اِس ااتس د اکزلاک الکس اکامرٹین ےہ۔‬ ‫‪ .3‬ااتسداکک زلاککینےہ۔‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪ .6‬ایکک اہمتریوھپیھپںیہ؟‬ ‫‪ .5‬ااتسدیکوہاسلکیئزیتراتفرےہ۔‬
‫______________________‬ ‫______________________‬

‫‪93‬‬
‫رمبکاشاری(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪24:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .7‬وجھکراکک درحتہبرپاناےہ۔‬
‫__________________________________‬
‫‪ .8‬اےدبعارلنمح‪،‬ایکوہرمدریتاامومںےہ؟‬
‫__________________________________‬
‫‪ .9‬اِسدمرہساکذنیہشارگددجسمےکاسےنمڑھکاےہ۔‬
‫__________________________________‬
‫‪ .11‬دمرہسیکک شارگدہکینےہاورویسییہاِسیکااتسین۔‬
‫__________________________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫اَنَاُفُسْوُيَوۤاَذٰهْيِخَا(یوسف ‪)72 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ٖهِذٰهُةَقاَنِهّٰللا(األعراف ‪)55 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .4‬كْلِتُدْوُدُحِهّٰللا(البقري ‪)565 :‬‬ ‫‪ٖ .3‬هِذٰهْيِلْيِبَس(یوسف ‪)526 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ْ .6‬مُهُرْيِبَكاَذٰه(األنبیا‪)45 : 8‬‬ ‫‪ۤ .5‬اَذٰهْمُكُهٰلِاَوُهٰلِاىٰسْوُم( ٰط ٰہ ‪)66 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َّ .8‬نِااَذٰهٌّوُدَعَكَّلَوَكِجْوَزِل( ٰط ٰہ ‪)555 :‬‬ ‫‪ .7‬اَذٰهْيِّبَرۤاَذٰهُرَبْكَا(األنعام ‪)56 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ٰ ٔ ٛ .11‬ت ٔب ِ‬
‫ی اَذٰه(النمل ‪)26 :‬‬ ‫َكْلِتْنِمِءٓاَبْۢنَاِبْيَغْلا(ہود ‪)27 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .12‬كْلِتُراَّدلاُةَرِخٰاْلا(القصص ‪)65 :‬‬ ‫‪َ .11‬كِلٰذُلَثَمِمْوَقْلا(األعراف ‪)554 :‬‬

‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ِ .13‬ءٓاَلُؤٰۤهْيِتاَنَب(ہود ‪)56 :‬‬
‫___________________‬
‫‪94‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪25:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اامسءااہفتسل(ہصحاوؽ)‬
‫)‪(Interogative Pronouns-1‬‬
‫‪ 25:1‬ریپارگاػربمن‪12:3‬ںیممہےنڑپاھ اھت ہک یسکہلمجوکوساہیلہلمجانبےنےکےیلاسےکرشوعںیماَ(ایک) ان‬
‫ل(ایک) اک ااضہف رکےت ںیہ۔اب ک نات ونٹ رکںیل ہک اؿ وک ِ‬
‫رحوػ ااہفتسؾ ےتہک ںیہ ۔ ک رحوػ ہلمج ںیم ونعمی‬ ‫ٍَ ِ‬
‫دبتیلیےکالعوہہنوتارعایبدبتیلیالےتںیہاورہنیہک ہلمجںیمدتبمانا افلعےتنبںیہ۔‬
‫‪ 25:2‬اسقبسںیممہھچکمرتذاافلظڑپںیھےگوجیسکہلمجوکوساہیلہلمجانبےتںیہ۔اؿوک اامسءِااہفتسؾاہک اجنا ےہ۔‬
‫ک ہلمج ںیم دتبما‪ ،‬ربخ نا وعفمؽ نب رکآےتںیہ۔ اس یک اثمؽ مہ ایس قبس ںیم آےگ لچ رکدںیھکی ےگ۔یفااحلؽآپاامس ِء‬
‫ااہفتسؾاوراؿےکاعمیننادرکںیل۔‬

‫انتک‬ ‫ایک‬
‫َ‪ِ ٛ‬ه‬ ‫َما ـ َماذَا‬
‫)‪(How much‬‬ ‫)‪(What‬‬
‫اہکں‬ ‫وکؿ‬
‫َایِ ًَ‬ ‫َم ًِ‬
‫)‪(Where‬‬ ‫)‪(Who‬‬
‫اہکں ےس۔سک رطح ےس‬ ‫شیک‬ ‫َ‪ِ ٛ‬ی َ‬
‫ٕ‬
‫اَ نّٰی‬
‫)‪(From where‬‬ ‫)‪(How‬‬ ‫(احؽوپےنھچےکےیل)‬
‫وکیسن‬ ‫وکنا‬
‫اَیَّ ْة‬ ‫اَی‬
‫)‪(Which‬‬ ‫)‪(Which‬‬
‫بک‬ ‫بک‬ ‫َمت ٰی‬
‫)‪(When‬‬
‫اَ َّی َ‬
‫اٌ‬
‫)‪(When‬‬ ‫(زامےنےسقلعتم)‬
‫ذموکرہناالاامسءِااہفتسؾںیمک ناتونٹرکںیلہکاَی اور اَیَّ ْةےکالعوہنایقاامسءِااہفتسؾینبمںیہ۔‬
‫‪ 25:3‬اامسءِ ااہفتسؾ اےنپ دعب واےل امس ےک اسھت لم رک ہلمج وپرا رکدےتی ںیہ۔الثمً " َما ٍٰ َذا؟" اس اک یرہمج وہاگ"ک ‬
‫ایکےہ؟" ایسرطح َم ًِ اَب ُ ِو َک؟(ریتاناپوکؿےہ؟)اَیِ ًَ اَ ُخ ِو َ‬
‫ک؟(ریتااھبیئاہکںےہ؟)وریغہ۔اہیںونٹرکںی‬
‫لذااؿاکیرہمجدعبںیمایکایگےہ۔‬
‫ہکوچہکناردوںیماامسءااہفتسؾرشوعںیمںیہنآےت س‬

‫‪95‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪25:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 25:4‬اَی اور اَیَّ ْة اعؾوطررپ اضمػنبرک آنا رکےتںیہاوردعبواےلامسےسلمرک ِِ‬
‫رمکااضیفانبےتںیہسج‬
‫ِّ‬
‫ل(وکؿاس رمد)۔اَیَّ ُة ا ل ِّي َشا ٔء(وکؿیسوعرںیت)وریغہ۔‬‫اکیرہمجںیماحلظرانھکرضوریوہناےہ۔الثمًاَ ُّی َر ُج ٕ‬
‫‪ 25:5‬اامس ِءااہفتسؾ ےکدنچ وقادع مرتذ ںیہ نجاک لاط ہعمہاؿ شاء ا﵀ اےلگاابسؼںیم رکںی ےگ۔یف ااحلؽمہاب ت‬
‫ڑپےھوہےئوقادعیکقشمرکےتیلںیہ۔‬
‫هشق منرب ‪14 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬

‫روانشیئ اکملق۔وفنیٹن نیپ‬ ‫َٗ َل ُه ا ِل ٔحبِر ٔ‬ ‫روانشیئ۔ایسیہ‬ ‫حٔب ِ ْر‬

‫ہسیس اکملق۔لسنپ‬ ‫اؾ‬
‫َٗ َل ُه الز ََّػ ٔ‬ ‫ہسیس‬ ‫اؾ‬
‫َر َػ ْ‬
‫وہ آنا‬ ‫َجآ َء‬ ‫وہ ایگ‬ ‫َذ ٍَ َب‬
‫ایھب‬ ‫اَ ِلئ ًَٰ‬ ‫ونس۔آاگہ وہاجؤ‬ ‫اَ ًَل‬
‫ناناں اہھت۔ناںیئ‬ ‫َی َش ْار‬ ‫ایسیہیکیشیش‬ ‫َز َوا ْة‬
‫ےھچیپ‬ ‫َو َرآ َء (اضمػآناےہ)‬ ‫الیھٹ‬ ‫ًَ َؼا‬

‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪َ .2‬ما ٍٰ ٔذہ؟ ٍٰ ٔذہ َز َوا ْة‬ ‫ک؟ ذٰل ٔ َ‬
‫ک َٗ َل ُه ا ِل ٔحبِر ٔ‬ ‫‪َ .1‬ماذٰل ٔ َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪َ .4‬م ًِ ٍٰ َذا؟ ٍٰ َذ ا َول َْس‬ ‫الس َواة ٔ؟ فٔی َّ‬
‫الس َواة ٔحٔب ِ ْر‬ ‫‪َ .3‬و َماذَا فٔی َّ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫ٕ َحا ُل َم ِح ُن ِوز ٕ؟ ٍُ َو ب ٔ َدیر ٕ‬‫‪ِ َٛ .6‬ی َ‬ ‫اس ُه ا ِل َو َل ٔس؟ ا ٔ ِس ُه ا ِل َو َل ٔس َم ِح ُن ِو ْز‬
‫‪َ .5‬ما ِ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬

‫‪96‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪25:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .8‬مت ٰی َذ ٍَ َب؟ َذ ٍَ َب َٗ ِب َل َسا ًَ َتی ِ ٔن‬ ‫‪َ .7‬ایِ ًَ اَ ُخ ِو َک الؼَّ ِٔیِرُ؟ ٍُ َو َذ ٍَ َب الٔ َی ا ِل َن ِس َر َس ٔة‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫َک ٍٰ َذا؟ َٗال َِت ٍُ َو ٔم ًِ ً ٔ ِي ٔس اہّٰللٔ‬
‫‪َٗ .11‬ا َل َیا َم ِز َی ُه اَ نّٰی ل ٔ‬ ‫َص اہّٰللٔ؟اَ ًَلا ٔ ٌَّ َن ِ َ‬
‫َص اہّٰللٔ َ ٔ‬
‫َقیِ ْب‬ ‫‪َ .9‬مت ٰی َن ِ ُ‬
‫______________________‬ ‫____________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬ک ایکےہ؟ک اتزلےکیکاسلکیئےہ۔‬ ‫‪ .1‬وہایکےہ؟وہومحمدیکاکرےہ۔‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪ .4‬وہنازارےسبکآنا؟وہایھبآناےہ۔‬ ‫‪ .3‬ریتایرازلاکاہکںےہ؟وہرھگںیمےہ۔‬
‫_____________________‬ ‫___________________‬

‫‪97‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪26:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اامسءااہفتسل(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Interogative Pronouns-2‬‬
‫اجرہاگلےنےساؿےکوہفمؾ ںیمرحو ِػ ّ‬
‫اجرہیکرظاسےسھچکدبتیلی‬ ‫‪ 26:1‬اامسءِ ااہفتسؾےکرشوعںیم ِ‬
‫رحوػ ّ‬
‫وہاجیتےہ۔آپاؿوکنادرکںیل۔اؿاافلظوکداںیئےسناںیئڑپںیھوتاںیہنےنھجمساورنادرکےنںیمآاسینوہیگ۔‬

‫سکزیچےس‬ ‫ٔم َّنا ( ٔم ًِ َما)‬ ‫سکےیل۔ویکں‬ ‫ل ٔ َنا ۔ ل ٔ َناذَا‬

‫سکزیچیکتبسنےس‪/‬سکزیچ‬
‫ًَ َّنا ( ًَ ًِ َما)‬ ‫سکزیچںیم‬ ‫ٓ ِ َْٔی‬
‫ےکنارےںیم‬
‫سکصخشےس‬ ‫ٔم َّن ًِ ( ٔم ًِ َم ًِ)‬ ‫سکاک۔سکےکےیل‬ ‫ل ٔ َن ًِ‬
‫اہکںوک‬ ‫الٰٔی اَیِ ًَ‬ ‫اہکںےس‬ ‫ٔم ًِ اَیِ ًَ‬
‫ےنتکںیم‬ ‫ب ٔ َ‪ِ ٜ‬ه‬ ‫بکت‬ ‫الٰٔی َمت ٰی‬
‫اجرہدالخوہےتںیہوتیھبک َما‬ ‫‪ 26:2‬اسقبساک اقدعہ ےنھجمس ےسےلہپ ات ناتاور ونٹ رکںیل۔ َما رپ ح ِ‬
‫رحوػ ّ‬
‫افلےکریغبیھباھکلاوروبالاجنا ےہ۔انچہچنل ٔ َناےسل ٔ َه‪َْٔ ِ ٓ ،‬یےسٓ ِٔی َه‪َّ ًَ ،‬ناےس ًَ َّهوہاجناےہ۔‬
‫هشق منرب ‪15 -‬‬
‫دنمرہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬
‫خرنارھگ‬ ‫َح ٔس ِی َ٘ ُة ا ِل َح ِی َواىَا ٔ‬
‫ت‬ ‫ڑھگی۔ہٹنھگ‬ ‫َسا ًَ ْة‬
‫ومنانازہ۔قرہب‬ ‫َسنٔی ِْن‬ ‫وساریرکےنواال۔وسار‬ ‫َرا‪ْ ٔ ٛ‬ب‬
‫ازدوهیں تسمجہ کسیں‬
‫الشنٔ ِی َي ُة؟‬ ‫ب ٔ َ‪ِ ٜ‬ه ٍٰ ٔذ ہ ٔا ِل َب َ َ‬
‫ُقةُ َّ‬ ‫‪.2‬‬ ‫اب ل ٔ َو َل ٕس‬
‫اب؟ ٍٰ َذاا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫‪ .1‬ل ٔ َن ًِ ٍٰ َذاا ِل ٔ‪َ ٜ‬ت ُ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬

‫‪98‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪26:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ٓ ِٔی َه َم ِظ ُِ ِو ْلا ٔ َم ُاوا ِل َن ِشحٔ ٔ‬

‫س َب ٌِ َسالؼَّ لٰوة ٔ؟‬ ‫‪.4‬‬ ‫ت َجال ٔ ْص فٔی ا ِلب َ ِیتٔ ؟‬
‫ل ٔ َه اَى ِ َ‬ ‫‪.3‬‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .6‬الٰٔی َایِ ًَ َاى ِ َت ذَأٍ ْب؟ َاىا ذَأٍ ْب الٔ َی ا ِل َن‪ِٜ‬ت ََب ٔة‬ ‫ک ا ِل َی ِو َو؟ِہّٰلِل ا ِل َواحٔ ٔس ا ِل َََّ٘ا ٔر‬
‫‪ .5‬ل ٔ َن ًٔ ا ِل ُن ِل ُ‬
‫__________________‬
‫‪ٔ .7‬م ًِ اَیِ ًَ اَىِتٔ ؟ اَىَا ٔم ًِ بَا‪ِ ٔ ٛ‬ش َت َ‬
‫اٌ‬
‫__________________‬

‫‪99‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪27:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اامسءااہفتسل(ہصحوسؾ)‬
‫)‪(Interogative Pronouns-3‬‬
‫‪ 27:1‬ظفل َ‪ِ ٛ‬ه ےک دو اامعتسؽ ںیہ۔ات وت ک امسِ ااہفتسؾ ےک وطر رپ آنا ےہ۔اس وق اس ےک ینعم وہےت ںیہ ا‬
‫"انتکن‬
‫ےنتک"۔دورسےک ربخےکوطررپآناےہےسج" َ‪ِ ٛ‬هربخک "ےتہکںیہ۔اسوقاسےکینعموہےتںیہ"ےنتکیہناتہبےس"۔‬
‫وہنےہالثمً َ‪ِ ٛ‬ه ز ٔ ِر ٍَ ّنا ً ٔ ِي َس ُ‪ِ ٛ‬ه؟‬
‫‪ِ َٛ 27:2‬هحااہفتسؾےکےیلآناےہوتاسےکدعبواالامسوصنمب‪،‬رکنہاوروادح ا‬
‫ک؟ (ریتیرمعےنتکاسؽےہ؟) انچہچنیسکہلمجںیمارگ َ‪ِ ٛ‬هےکدعبواالامس‬
‫(اہمترےناسےنتکدرمہںیہ؟) َ‪ِ ٛ‬ه َس َي ّة ًُ ِنزُ َ‬
‫وصنمباور وادحےہوتںیمہھجمساجنااچےیہہکک َ‪ِ ٛ‬هااہفتسہیمےہ۔‬
‫‪ِ َٛ " 27:3‬ه"حربخےکےیلآناےہوتاسےکدعبواالامس ِ‬
‫احلخرںیموہناےہ۔ک وادحیھبوہاتکسےہاورعمجیھب۔‬
‫ُقا ٔء(تہبےسدانیرںیم‬
‫الثمً َ‪ِ ٛ‬ه ًَ ِب ٕس َا ًِ َت ِ٘ ُت(ےنتکیہالغؾںیمےنآزادےئک)‪ِ َٛ ،‬ه ِّم ًِ َزىَاىٔی ِ َر اَ ِن َٔ ِ٘ ُت ًَل َی ا ِل ُٔ َ َ‬
‫ےن ریقفوں رپ خرچ ےئک)۔ انچہچن یسک ہلمج ںیم ارگ َ‪ٛ‬ه ِےک دعب واال امس رجمور ےہ‪ ،‬وخاہ وہ وادح وہ نا عمج‪ ،‬وت ںیمہ ھجمس انیل‬
‫اچےئہہکک َ‪ٛ‬ه ِربخک ےہ۔‬
‫هشق منرب ‪16 -‬‬
‫دنمہجذلیاافلظےکاعمیننادرکںی‪:‬‬
‫ںیمےنذحبایک‬ ‫َذبَ ِح ُت‬ ‫امیبر‬ ‫َس٘ ٔ ِی ْه‬
‫ینگوہیئ۔یتنگیکدنچ‬ ‫َم ٌِ ُس ِو َز ْة‬ ‫رکبی‬ ‫َطا ْة (ج ط َٔیا ْہ)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .2‬ل ٔ ِی َول ََسا ٌٔ َوب ٔ ِي ْت َّواح َٔس ْة‬ ‫َ‪ِ ٛ‬ه َول َّسا ل َ‬
‫َک َیا َخال ٔ ُس؟‬ ‫‪.1‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫ً ا ِل َن ِس َر َس ٔة؟‬ ‫‪ِ َٛ .4‬ه ت ٔ ِلنٔ ِی ّذا َُیِرُ َح ٔ‬
‫اَضٕ ِّم َ‬ ‫‪ِ َٛ .3‬ه ت ٔ ِلنٔ ِی ّذا َح ٔ ْ‬
‫اَض فٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة؟‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫ک َیاا ُِس َتاذ ٔ ِی؟‬ ‫‪ِ َٛ .6‬ه َطا ّة ً ٔ ِي َس َ‬ ‫‪ .5‬ل ٔ َناذَا؟ َ‪ِ ٛ‬ه ت ٔ ِلنٔ ِی ٕذ َس٘ ِٔی ْه‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪100‬‬
‫اامسءااہفتسؾ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪27:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ُُقا ٔء‬
‫‪ .8‬ل ٔ َناذَا؟ َ‪ِ ٛ‬ه ِّم ًِ َطاة ٕ َذبَ ِح ُت ل ٔ ِلٔ َ َ‬ ‫‪ِ ٔ ً .7‬يس ِٔی ٔط َیا ْہ َّم ٌِ ُس ِو َز ْة‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫اَماَهُنْوَل(البقري ‪)47 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ْنَمْۤيِراَصْنَاىَلِاِهّٰللا(الصف ‪)52 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ْمُهُّيَاَكِلٰذِبٌمْيِعَز(القلم ‪)22 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َنْيَاُّرَفَمْلا(القیامۃ ‪)52 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫َنْيَاْيِءٓاَكَرُش(القصص ‪)42 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ىٰتَماَذٰهُدْعَوْلا(یونس ‪)26 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫ىّٰنَاُهَلىٰرْكِّذلا(الفجر ‪)25 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ُّيَاَفِنْيَقْيِرَفْلاُّقَحَاِنْمَاْلاِب(األنعام ‪)65 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ْ .11‬نَمَفاَمُكُّبَّر( ٰط ٰہ ‪)27 :‬‬ ‫ىٰتَمَوُه(بین ارسائیل‪)35 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ْ .12‬نَمُّبَّرِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلا(ارلعد ‪)54 :‬‬ ‫‪ِ .11‬نَمِلُضْرَاْلاَوْنَماَهْيِف(المؤمنون ‪)62 :‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ .13‬واَمَكْلِتَكِنْيِمَيِبىٰسْوُمٰي( ٰط ٰہ ‪)55 :‬‬

‫_______________________‬

‫‪101‬‬
‫امدہاوروزؿ‬ ‫قبسربمن‪28:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ام ّدہاوروزم‬
‫)‪(Root Word and Pattern‬‬
‫‪ 28:1‬ابت ً ا‬
‫رقتیایگرہاابسؼںیم‪،‬وجذیلیمیسقتےکاسھتلکاتسسیئاابسؼرپلمتشمےھت‪،‬مہےنامساوراسرپینبم‬
‫رمابکت اور ہلمج اہیمس ےک نارے ںیم ڑپاھ ےہ۔ اب مہ رعیب زناؿ ںیم لعف ےک اامعتسؽ ےک نارے ںیم ھچک اتبنا رشوع‬
‫رکںیےگ۔نکیللعفےکایبؿےسےلہپرضوریےہہکآپوک"ام ّدہ"اور"وزؿ"ےکنارےںیمھچکاتبدنااجےئ۔ویکہکن‬
‫اؿ دو االطصاحت اک ذرک نار نار آےئ اگ۔ زین ک ہک ارگ آپ ےن رعیب زناؿ ںیم "ام ّدہ"اور "وزؿ"ےک اظنؾ وک ھجمس ایل وت رھپ‬
‫آپےکےیلااعفؽےکاامعتسالتوک انھجماوراںیہننادرانھکآاسؿوہاجےئاگ۔‬
‫‪" 28:2‬ام ّدہ"اور "وزؿ"رپ نات رشوع رک ےن ےس ےلہپ رظاس وہاگارگ آپ ےلہپ ذرا درج ذلی ومجمہع اہےئ املکت وک‬
‫وغرےسدںیھکی۔ک رعیباافلظںیہنکیلوچہکناؿںیمےسرتشیباردوںیمیھباامعتسؽوہےتںیہاسےیلادیمےہہکآپوک‬
‫اؿےکاعمینولعمؾرکےنیلںیموکیئدقشیپںیہنآےئیگ۔‬
‫‪ًٔ )i‬ل ِْه ۔ َم ٌِلُ ِو ْو ۔ ًَال ٔ ْه ۔ َت ٌِل ٔ ِی ْه ۔ ًَ ََّّل َم ْة ۔ ُم ٌَ ِّل ْه ۔ ا ٔ ًِ ََّل ْو ۔ ًُلُ ِو ْو ۔‬

‫ال ۔ ُم َ٘ابَ َل ْة۔ َت َ٘اب ُ ْ‬

‫ل۔‬ ‫ال ۔ أٗ َِب ْ‬
‫‪ِ ٔ ٗ )ii‬ب َل ْة ۔ َٗبُ ِو ْل ۔ َٗاب ٔ ْل ۔ َم ِ٘بُ ِو ْل ۔ ا ٔ ِستٔ ِ٘ َب ْ‬
‫اب۔‬ ‫اب ۔ ا ٔ ِؿ ٔ َ‬
‫َّط ْ‬ ‫ْض ِو ْب ۔ ُم َـ َاربَ ْة ۔ ٔم ِ َ‬
‫ْض ْ‬ ‫َض ْب ۔ َؿار ْٔب ۔ َم ِ ُ‬
‫‪ِ َ )iii‬‬
‫ب ۔ َم‪ِٜ‬ت ََب ْة ۔ َ‪ٛ‬ت ِ َب ْة ۔‬
‫اب ۔ کَات ْٔب ۔ َم‪ِٜ‬ت ُِو ْب ۔ ‪َ ٔ ٛ‬تابَ ْة ۔ َم‪َ ِٜ‬ت ْ‬
‫‪َ ٔ ٛ )iv‬ت ْ‬
‫‪َٗ )v‬از ٔ ْر ۔ َت ِ٘ ٔسیِ ْز ۔ َم ِ٘ ُس ِو ْر ۔ ٗ ُِس َر ْة ۔ َٗ ٔسیِ ْز ۔ ٔم ِ٘ َس ْ‬
‫ار ۔ ُم ِ٘ َتس ْٔر ۔‬
‫دنمرہج ناال ناچن رگووپں ےک اافلظ رپوغر ےئجیک اور اتبےیئ ہک م ر‬
‫ہ ات رگوپ ےک اافلظ ںیم وکؿ ےس اےسی رحوػںیہ وج اس‬
‫رگوپ ےک امتؾ اافلظ ںیم ناےئ اجےت ںیہ ینعی رتشمک ںیہ ۔ ارگ آپ ات رگوپ ےک اافلظ رپ رظن ڈاؽ رک یہ اؿ ےک‬
‫رتشمکرحوػاتبےتکںیہوتامشاءاہللآپذنیہںیہ۔‬
‫ہظفلےکرحوػاگلاگلرکےکھکلںیل۔می ً ال‪:‬‬
‫ہمر‬
‫‪ 28:3‬دورسارطہقیک وہاتکسےہہکاترگوپےک م ر‬

‫‪102‬‬
‫امدہاوروزؿ‬ ‫قبسربمن‪28:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رگوپربمن‪5‬‬ ‫رگوپربمن‪4‬‬ ‫رگوپربمن‪3‬‬ ‫رگوپربمن‪2‬‬ ‫رگوپربمن‪1‬‬
‫‪ٚ‬ازر‬ ‫کتاب‬ ‫قرب‬ ‫‪ٚ‬بلة‬ ‫َلو‬
‫ت‪ٚ‬زیر‬ ‫کاتب‬ ‫قارب‬ ‫‪ٚ‬بول‬ ‫وَلوو‬
‫و ‪ ٚ‬ز ور‬ ‫و ک ت وب‬ ‫وقروب‬ ‫‪ٚ‬ابل‬ ‫َالو‬
‫‪ٚ‬زرة‬ ‫کتابة‬ ‫وقاربة‬ ‫و ‪ ٚ‬ب ول‬ ‫تَلیو‬
‫‪ٚ‬زیر‬ ‫وکتب‬ ‫وقراب‬ ‫اضت‪ٚ‬بال‬ ‫َ ِل َل او ة‬
‫و‪ٚ‬زار‬ ‫وکتبة‬ ‫ا ق ن ر اب‬ ‫ا‪ٚ‬بال‬ ‫و َ ِل ٔل و‬
‫و‪ٚ‬تزر‬ ‫کتبة‬ ‫و‪ٚ‬ابلة‬ ‫اَ ل او‬
‫ت‪ٚ‬ابل‬ ‫َلوو‬
‫ہاکملےکاافلظےکاؿامتؾرحوػوک"رکاس" )‪ (x‬اگلدںی وجامتؾاافلظںیمںیہنناےئاجےت‪،‬ہکلبضعبںیم‬ ‫ابآپ م ر‬
‫ہ ظفل ےک رصػ وہ رحوػ چب اجںیئ ےگ وج امتؾ اافلظ ںیم رتشمک ںیہ۔‬‫ںیہ اور ضعب ںیم ںیہن ںیہ‪،‬وت آپ ےک ناس م ر‬
‫رہباحؽآپسجرطحیھبولعمؾرکںیناآلخرآپاسےجیتنرپںیچنہپےگہک‪:‬‬
‫‪ )i‬رگوپربمن‪ 1‬ےکامتؾاافلظںیمرتشمکرحوػ"َ ل و"ںیہ۔‬
‫‪ )ii‬رگوپربمن‪ 2‬ےکامتؾاافلظںیمرتشمکرحوػ"‪ ٚ‬ب ل "ںیہ۔‬
‫‪ )iii‬رگوپربمن‪ 3‬ےکامتؾاافلظںیمرتشمکرحوػ"ق ر ب"ںیہ۔‬
‫‪ )iv‬رگوپربمن‪ 4‬ےکامتؾاافلظںیمرتشمکرحوػ"ک ت ب " ںیہ۔‬
‫‪ )v‬رگوپربمن‪ 5‬ےکامتؾاافلظںیمرتشمکرحوػ"‪ ٚ‬ز ر"ںیہ۔‬
‫ہرگوپےکاافلظاینبدیوطررپاؿنیترحوػےسانبےئلاےںیہوجاؿںیمرتشمکںیہ۔اؿرتشمکرحوػوکاؿ‬ ‫وگنا م ر‬
‫اافلظاک"ام ّدہ"ےتہکںیہ۔ینعیرگوپربمن‪ 1‬ےکامتؾاافلظاکام ّدہ"َ ل و"ےہ۔اسےسمہرپک ناتواحضوہیئگہکرعیب‬
‫وہنےہ۔‬
‫رقتیامتؾاملکت(امسوہںنالعف)یکاینبداتنیترحیف"ام ّدہ" ا‬‫زناؿںیم ً ا‬
‫اص"لارصلػ"ںیماس"ام ّدہ"یکیریاتیمہےہ۔لارصلػاکوموضعاوردصقمیہک ‬ ‫‪ 28:4‬رعیبزناؿیکمیلعتوصخ ً‬
‫ےہہکاتام ّدہےسفلتخماافلظ(اامسءاورااعفؽ)ےسیکانبےئاجےتںیہ۔یسکام ّدہےسوجفلتخماافلظےتنبںیہاؿںیمےسرتشیبوت‬
‫رقمرہوقادعےکتحتےتنبںیہ۔ینعیاتام ّدہےساتاخصینعمدےنیواالظفلسجرطحاتام ّدہےسےنباگ‪،‬امتؾام ّدوںےس‬

‫‪103‬‬
‫امدہاوروزؿ‬ ‫قبسربمن‪28:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ایساقدعےےکلاطقباسرطحاکظفلانبنااجاتکسےہ۔اسدصقمےکےیلام ّدہےکرحوػرپہنرصػضعبرحاکتاگلینڑپیت‬
‫ںیہہکلبضعبرحوػاکااضہفیھبوہاجناےہ۔ےسجآپریپارگاػ ‪28:2‬ںیمدےلاےاافلظرپرظنڈاؽرکولعمؾرکےتک‬
‫ںیہویکہکناؿاافلظےکامدےآپوکاتبےئاجےکچںیہ۔می ًلا"َ ل و"ام ّدہےسظفل" َت ٌِل ٔ ِی ْه"انبےناکرطہقیویںیھبایبؿ‬
‫ایکاجاتکسےہہکےلہپ" َت"اگلؤ۔اےکسدعبام ّدہےکےلہپرحػ"َ"وکوکسؿدےرکوھکل۔" َت ٍِ"نبایگ۔اباسےکدعبامدہ‬
‫"اگلو۔اہیںتظفل" َت ٌِل ٔ ِی"نب‬
‫ےکدورسے(درایمین)رحػ"ل"وکزیردےرکوھکلاوراسےکدعباتاسنک" ِی ٔ‬
‫ایگ۔ابآخررپام ّدہاکآخریرحػ"و"ھکلرکاسرپونتنیرعف( ٌْ‪)-‬اگلدوویںظفل" َت ٌِل ٔ ِی ْه"نبایگ۔‬
‫‪ 28:5‬آپ ےن ادنازہ رک ایل وہ اگ ہک یسک امدہ ےس ظفل انبےن اک رطہقی اس رطح اھجمسنا وت یرا لکشم‪ ،‬وطلی‪ ،‬اور دیچیپہ اکؾ‬
‫ےہ۔ رعیب زناؿ ےک وقادع انبےن واولں ےن ایس لکشم وک آاسؿ رکےن ےک ےیل ک رطہقی اکنال ہک اوہنں ےن ام ّدہ ےک نیت‬
‫دنےہ۔ینعیامدوںےکرحوفںوکربمناگلرک‪3،2،1‬ےنہک انالہپ‪،‬درایمیناور‬ ‫رحوفں(؀‪،1‬؀‪،2‬؀‪)3‬اکناؾ (ٖ َ ل)رقمررک ا‬
‫آخری ےنہک ےک اجبےئ ربمن ‪ 1‬نا ےلہپ رحػ وک "ٖ"‪،‬ربمن ‪ 2‬نا درایمین وک "َ"اور ربمن ‪ 3‬نا آخری وک "ل"ےتہک ںیہ۔ می ً ال‬
‫"ٗسر"ںیم اف ہملک "‪"ٚ‬ےہ ‪،‬نیع ہملک"ز"ےہ اور الؾ ہملک "ر"ےہ۔ سج امدہ ےس وکیئ ظفل انبنا وہ وت ےلہپ "ٖ َ‬
‫ل"ےساسرطحاکظفلوطبرنومہنانبایلاجناےہاوررھپیسکیھبہقلعتمام ّدہےساس"نومےن"ےکلاطقبظفلانبنااجاتکسےہ۔‬
‫وہاسرطحہکنومےنیک "ٖ"یکہگجام ّدہاکالہپرحػ‪"َ"،‬یکہگجام ّدہاکدورسارحػاور"ل"یکہگجشیتارحػرھک‬
‫لےکنومےنرپفلتخمام ّدوںےسوج‬ ‫دںینایقرحاکتاورزادئرحوػ"نومےن"ےکلاطقباگلدںی۔می ً الَٓاً ٔ ْلاور َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬
‫اافلظےتنبںیہاؿیکاثمؽدرجذلیےہ‪:‬‬
‫نومےن‬ ‫امدہ‬
‫َو ِٖ َُ ِو ْل‬ ‫َٖ ا َٔ ْل‬ ‫َٖل‬
‫َم ٌِلُ ِو ْو‬ ‫ًَال ٔ ْه‬ ‫َلو‬
‫َم ِ٘بُ ِو ْل‬ ‫َٗاب ٔ ْل‬ ‫‪ٚ‬بل‬
‫ْض ِو ْب‬ ‫َم ِ ُ‬ ‫َؿار ْٔب‬ ‫قرب‬
‫َم‪ِٜ‬ت ُِو ْب‬ ‫کَات ْٔب‬ ‫کتب‬
‫َم ِ٘ ُس ِو ْر‬ ‫َٗاز ْٔر‬ ‫‪ٚ‬زر‬

‫‪104‬‬
‫امدہاوروزؿ‬ ‫قبسربمن‪28:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 28:6‬ابذراک ناتیھبھجمسےئجیلہکلب اندرئھک ہک"ٖ َ ل "ےسنومےنےکوطررپےننبواےلظفلوکرعیبرگارمیک‬
‫زناؿ ںیم "وزؿ"ےتہکںیہ۔ ینعی "َٓاً ٔ ْل" ات وزؿ ےہ اور " َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬
‫ل"یھب ات وزؿ ےہ۔ اب آپ ےن یہی انھکیس‬
‫ےہ ہک یسک ام ّدہ ےس فلتخم اوزاؿ (وزؿ یک عمج) ےک لاطقب ظفل سک رطح انبےت ںیہ ۔ ام ّدہ اور وزؿ یک اس اچہپؿ اک قلعت‬
‫رعیبڈرنشکیینعیتغلےکاامعتسؽےسیھبےہ۔سجرپآےگلچرکناترکںیےگ۔(اؿشاءاہللاعتیلس)‬
‫هشق منرب‪( 27 -‬افل)‬
‫ذلیںیمھچکام ّدےاوراؿےکاسھتھچکاوزاؿدےاجرےہںیہ۔آپوک م ر‬
‫ہام ّدہےساسرگوپںیمدی لاےامتؾاوزاؿ‬
‫ےکلاطقباافلظانبےنںیہ۔‬
‫اافلظ‬ ‫اوزاؿ‬ ‫ام ّدے‬

‫ٓ ٌََ َل‬ ‫رَٖ‬

‫ل‬
‫َیٔ ٌَِ ُ‬ ‫درح‬
‫رگوپربمن‪1‬‬
‫ٓ ٌََ ِلت ُِه‬ ‫ذھب‬
‫َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬ ‫دحز‬
‫أٓ ٌَِ ِل‬ ‫‪ٚ‬نَ‬
‫َٓ ٌٔ َل‬ ‫غرب‬
‫َٓ ٌٔل َِت‬ ‫حوز‬
‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬ ‫لبث‬ ‫رگوپربمن‪2‬‬

‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َن‬ ‫ٖہو‬

‫ل‬
‫آَ ٌَِ ُ‬ ‫قحک‬
‫َٓ ٌُ َل‬ ‫‪ٚ‬رب‬ ‫رگوپربمن‪3‬‬

‫‪105‬‬
‫امدہاوروزؿ‬ ‫قبسربمن‪28:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َٓ ٌُل ًَِ‬ ‫بَز‬

‫َت ِٔ ٌُل ًَِ‬ ‫ث‪ٚ‬ل‬
‫َت ِٔ ٌُ ََّل ٌٔ‬ ‫حضٌ‬
‫اَ ِٓ ٌُ ُ‬
‫ل‬ ‫َيو‬
‫هشق منرب‪( 27 -‬ب)‬
‫ریپارگاػ ‪ 28:2‬ںیم اافلظ ےک ناچن رگوپ دے لاےںیہ۔ م ر‬
‫ہ رگوپ اکام ّدہ ریپارگاػ ‪ 28:3‬ںیم آپ وک اتب دنا ایگ ےہ۔‬
‫ہ ظفل اک وزؿ ںیھکل۔ می ً ال ریپارگاػ ‪ 28:2‬ےک رگوپ ربمن‪ 4‬ںیم ات ظفل‬ ‫ہ رگوپ ےک م ر‬
‫اس ل یک اینبد رپ اب آپ م ر‬
‫" َم‪ِٜ‬ت ََب ْة"ےہ۔اورآپ وکاتبدناایگےہ ہکاسرگوپےکامتؾاافلظاکام ّدہ"ک ت ب"ےہ۔ابآپوکرکنا ک ےہ ہک‬
‫ظفل " َم‪ِٜ‬ت ََب ْة " ںیم امدے ےک ےلہپ رحػ "ک"وک "ٖ"ےس دبتلی رکدںی۔ ایس رطح امدے ےک دورسے رحػ‬
‫"ت"وک "َ"ےس اورآخری رحػ "ب"وک "ل" ےس دبتلی رک دںی۔ ہیقب رحوػ اینپ اینپ ہگج رےنہ دںی اور ز یر ‪،‬زیر ‪،‬‬
‫شیپںیموکیئدبتیلیہنرکںی۔اسرطحآپوکظفلاکوزؿولعمؾوہاجےئاگ۔ک اکؾاسرطحرکںی‪:‬‬
‫َو ِٖ ََ َل ْة = َمٔ ٌَِ َل ْة‬ ‫َو ک ِ َت َب ْة = َم‪ِٜ‬ت ََب ْة‬

‫ضسوزی ہدایت‪:‬‬
‫ذموکرہناالںیقشمرکےتوقاافلظےکاعمینیکنالکلرکفہنرکںی۔آےگلچرکاؿشاءاہللاعت سیلآپوکاؿےکاعمینیھب‬
‫ولعمؾوہاجںیئےگ۔ یفااحلؽامدہاوروزؿےکاظنؾ )‪ (System‬وکےنھجمساوراسیکقشمرکےنرپاینپوپریوتہجوکرموکز‬
‫رںیھک۔اافلظےکاعمینےھجمسریغباساظنؾیکقشمرکےنےسآپتہبدلجاسرپرگتفاحلصرکںیلےگ۔‬

‫‪106‬‬
 ‫لعفامیضرعموػ‬ ‫قبسربمن‪29:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفامیضرعموف‬
‫)‪(Past Tense Active Voice‬‬
‫رعتفی‪،‬وزم اوررگدام‬
‫)‪(Definition, Pattern and Conjugation‬‬
‫‪ 29:1‬زگہتشقبسںیمام ّدہاوروزؿاکوہفمؾےنھجمسےکاسھتاسھتآپوکک ادنازہیھبوہایگوہاگہکفلتخمام ّدوںےسوج‬
‫فلتخماافلظ(اامسءوااعفؽ)ےتنبںیہاؿےکوصخمصاوزاؿںیہ۔رعیبںیماےسیاوزاؿیکدعتادوتاخیصےہنکیلوخشیتمسق‬
‫ےسزنادہاامعتسؽوہےنواےلاوزاؿنشتیاا ًمکںیہ۔اؿوکنادرکانیلھچکیھبلکشمںیہنےہاورآہتسہآہتسہرثکبتاامعتسؽوہ‬
‫ےنواےلاوزاؿےسآپوکآاگہرکنایہ مہارادصقمےہ۔‬
‫‪ 29:2‬زگہتشقبسںیمآپےنالمہظحایکوہاگہکیسکام ّدےےساافلظانبےتوقام ّدہےکرحوػںیمھچکزادئرحوػاک‬
‫ل"انبےنںیمرحاکتےک العوہات رحػ‬‫رکنڑپناےہاوررحاکتاگلینوہیتںیہ۔می ً ال"‪ ٚ‬ب ل"ام ّدہےس" َٗاب ٔ ْ‬
‫ااضہف ا‬
‫"افل" اک ااضہف وہا ےہ۔ رگم ایس ام ّدہ ےس ظفل "ا ٔ ِستٔ ِ٘ َب ْ‬
‫ال"انبےن ںیم رحاکت ےک العوہ "ا ض ت ا" اک ااضہف رکنا ڑپا‬
‫اطللےکذنہںیم ُا نھجدیپاوہیتےہہکوہسکرطحولعمؾرکےہکیسک‬ ‫ےہ۔اِسوصرتاحؽےکشیپرظنات ِ‬
‫لعفناامسںیماسےکام ّدےےک رحوػوکؿےسںیہ؟اِس ُا نھجےکلحےکےیل ک ناتناد رکںیلہکااسیظفلسجںیم‬
‫لعفامیضےکےلہپےغیصےکقلعتمایسقبس‬
‫ام ّدےےکرحوػےسزادئوکیئرحػہنوہومع ًاملعفِامیضاکالہپہغیصوہناےہ۔ ِ‬
‫ںیمآےگلچرکناتوہیگ۔‬
‫‪ 29:3‬ابمہ"لعف"رپثحباکنااقدعہآاغزرکےہںیہ۔انچہچنابمہفلتخمام ّدوںےسلعفانبناںیھکیسےگاورفلتخم‬
‫ااعفؽےک اوزاؿ ڑپںیھ ےگ۔ نکیلاس ےسےلہپ رضوری ولعمؾ وہنا ےہ ہک رعیب زناؿںیم لعف ےک اامعتسؽیکدنچ اینبدی‬
‫ناںیتایبؿرکدیاجںیئ۔‬
‫وہن ےہ سج ےک ینعم ںیم وکیئاکؾ‬
‫‪ 29:4‬اس اتکب ےک ریپارگاػ ‪1:8‬ںیم مہ آپ وک اتب ےکچ ںیہ ہک ااسی ظفل یھب امس ا‬
‫رکےن اک وہفمؾ وہ نکیل اس ںیم تں زامونں ںیم ےس وکیئ زامہن ہن نانا اجنا وہ۔ اےسی امس وک "دصمر"ےتہک ںیہ۔ اس وحاےل‬
‫ہ زناؿ یک رطح رعیب زناؿ ےک ااعفؽ ںیم یھب وق اور زامہن اک وہفمؾ وہنا ےہ۔‬ ‫ےس ک نات دونارہ ذنہ نیشن رکںیل ہک م ر‬
‫نا‬ ‫َض ْب ےک ینعم ںیہ "امرنا"۔رگم ًٔل ِْه‬
‫ضحم اکؾ رکےن اک وہفمؾ اکیف ںیہن ےہ۔ می ً ال ًٔل ِْه ےک ینعم ںیہ "اجانن" اور َ ِ‬
‫‪107‬‬
 ‫لعفامیضرعموػ‬ ‫قبسربمن‪29:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ب لعف ںیہنںیہہکلب ک امس یہںیہاوراؿےکآخر رپامسیک العم"ونتنی"یھب وموجدےہ۔ نکیلحمہ ےتہکںیہ‬‫َض ْ‬
‫َِ‬
‫ب لعف‬ ‫ْض ُب سج ےک ینعم ںیہ "وہ امرنا ےہ"۔وت اب ًَل ٔ َه اور َی ِ ٔ‬
‫ْض ُ‬ ‫ًَل ٔ َه سج ےک ینعم ںیہ "اس ےن اجؿ ایل"نا َی ِ ٔ‬
‫الہکںیئےگویکہکناتںیمزگہتشوقاکاوردورسےںیموموجدہوقاکوصتّروموجدےہ۔‬
‫‪ 29:5‬داینیکدرگیزناونںیکرطحرعیبںیمیھباحلبظزامہنلعفیکمیسقتہساگہنےہینعی‬
‫‪ )i‬فعل هاضی‪:‬سجںیمیسکاکؾےکزگہتشزامہنںیموہےناکوہفمؾوہ۔‬
‫‪ )ii‬فعل حال‪:‬سجںیمیسکلعفےکوموجدہزامہنںیموہےناکوہفمؾوہاور‬
‫‪ )iii‬فعل هستقثل‪:‬سجںیمیسکاکؾےکآدنئہآےنواےلزامہنںیموہےننارکےناکوہفمؾوہ۔‬
‫لعفیکاحلبظزامہنیہیمیسقتاردواورافریسںیمیھبلمعتسمےہاورارگنیریںیمایسوک‪Present ،Past Tense‬‬
‫‪Tense‬اور ‪Future Tense‬ےتہک ںیہ۔یسکلعفےسفلتخمزامونںاکوہفمؾرےنھکواےلفلتخماافلظ(ںیہنجےغیص‬
‫ّصح ےہ۔ سج رپ رہب احؽ ہبلط وک اخیص تنحم رکین ڑپیت ےہ۔ انچہچن اب مہ‬
‫ےتہک ںیہ) انبنا یسک زناؿ وک ےنھکیس اک اہنی امہ ّ‬
‫رعیبزناؿےکلعفامیضےکوغیصںرپناترکےتںیہ۔لعفاحؽاورلبقتسمرپاٌ طاء اہّٰللآےگلچرکناتوہیگ۔‬
‫‪ 29:6‬اس اتکب ےک ریپا رگاػ‪ 14:3‬ںیم آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک رعیب ںیم امضیر ےک اامعتسؽ ںیم ہن رصػ اغی ‪،‬‬
‫اخمبطاور ملکتماک قرؼ وحلمظ راھک اجنا ےہ ہکلب سنجاور دعدیک یھب رفتقی وہیت ےہ۔ رھپ دعد ےک ےیلوادح اور عمج ےک العوہ‬
‫م ےک ےیل یھب اگل ریمضںی وہیت ںیہ۔ اس رطح رعیب ںیم امضیر یک لک دعتاد ‪14‬ےہ۔ ایس رطح رعیب ںیم لعف ےک‬ ‫ّس‬

‫فلتخم وغیصںیک دعتاد یھب ‪14‬ےہ۔اس یک وہج ک ےہ ہکداین رھب یکزناونںںیمیسک لعف ےک فلتخم وغیصںیک دعتاد اس‬
‫زناؿ ںیم اامعتسؽ وہےن وایل ریمضوں ےک لاطقب یہ وہیت ےہ۔ یسک زناؿ ںیم ریمضوں ےک لاطقب لعف ےک ےغیص انبےن وک‬
‫اردو اور افریس ںیم لعف یک "رگداؿ" ےتہک ںیہ۔رعیب ںیم اےس لعف یک "رصتفی" ےتہک ںیہ ہکبج ارگنیری ںیم اےس‬
‫‪ Conjugation‬ان ‪Persons of Verb‬اکناؾدناایگےہ۔‬
‫ہےغیص )‪(Persons of Verb‬ےک لعف وکات رقمرہلکش‬‫‪ 29:7‬داینیکضعبزناونںںیم لعفیکرگداؿںیم م ر‬
‫ہدہعفریمضیھبذموکروہیتےہ۔می ً الاردوںیمامیضیکرگداؿ ً ا‬
‫ومعمویںوہیتےہ‪:‬‬ ‫ےکاسھت م ر‬
‫وہایگ۔وہلاے۔وتایگ۔متلاے۔ںیمایگ۔مہلاے۔‬
‫وہیئگ۔وہںیئگ۔وتیئگ۔متںیئگ۔ںیمیئگ۔مہںیئگ۔‬
‫ہکبج ضعب ااعفؽ یک رگداؿ اس رطح وہیت ےہ ہک ذمرک ومی اسکیں راتہ ےہ۔ می ًلا‪:‬اس ےن امرا۔ اوہنں ےن امرا۔ وت ےن‬

‫‪108‬‬
 ‫لعفامیضرعموػ‬ ‫قبسربمن‪29:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫امرا۔متےنامرا۔ںیمےنامرا۔مہےنامرا۔ارگنیریںیمامیضیکرگداؿویںوہیتےہ‪:‬‬
‫‪I WENT - WE WENT - YOU WENT - HE WENT - THEY WENT‬‬
‫آپ ےن ونٹ رکایل وہاگ ہک اردو رگداؿ اغی یک ریمضوں ےس رشوع وہ رک ملکتم یک ریمضوں رپ متخ رکےت ںیہ۔ اس ےک‬
‫یرسکعارگنیریںیمملکتمےسرشوعرکےکاغیرپمتخرکےناکرواجےہ۔‬
‫ہےغیصےکاسھتنارنار م ً ر‬
‫اظہاریمضںیہنالیئاجیت۔ہکلبےغیصیہاسرطحانبےئاجےت‬ ‫‪ 29:8‬ضعبزناونںںیمرگداؿےک م ر‬
‫ہےغیصںیمافلعیکریمضاسےغیصیکانبوٹےس یھجماجیتکسےہ۔رعیباورافریسںیملعفیکرگداؿایسرطےقیرپیک‬ ‫ںیہہک م ر‬
‫اجیت ےہ۔ انچہچن رعیب ںیم ریمضوںیک لمعتسم دعتاد ےک لاطقب لعف یک رگداؿ یھب وچدہ وغیصں ںیم یک اجیت ےہ۔ م ر‬
‫اظبہ ک ‬
‫دعتادزنادہرظنآیتےہنکیلحآپاسیکاسکیناورنااقدعیگاکاقمہلباردوااعفؽیکےباقدعہرگداونںاورارگنیریںیم‬
‫ااعفؽیکرثکبتاوردیچیپہوصروتں )‪ (TENSES‬ےکاسھترکںیےگوتاےسدبراہجآاسؿناںیئےگ۔‬
‫‪ 29:9‬رعیبںیملعفامیضیکرگداؿفلتخمریمضوںےکافلعوہےنےکاحلظےسویںوہیگ۔‬
‫گسداى فعل هاضی هعسوف‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫ٓ ٌََلُ ِوا‬ ‫ٓ ٌََ ََّل‬ ‫ٓ ٌََ َل‬
‫ذمرک‬
‫اؿ(تہبےسذمرکوں)ےنایک‬ ‫اؿ(دوذمرکوں)ےنایک‬ ‫اس(اتذمرک)ےنایک‬
‫اغی‬
‫ٓ ٌََل ًَِ‬ ‫ٓ ٌََ َل َتا‬ ‫ٓ ٌََل َِت‬
‫ؤمی‬
‫اؿ(تہبیس ؤمی)ےنایک‬ ‫اؿ(دوؤمی)ےنایک‬ ‫اس(اتؤمی)ےنایک‬
‫ٓ ٌََ ِلت ُِه‬ ‫ٓ ٌََ ِلت َُنا‬ ‫ٓ ٌََل َِت‬
‫ذمرک‬
‫مت(تہبےسذمرک)ےنایک‬ ‫مت(دوذمرک)ےنایک‬ ‫وت(اتذمرک)ےنایک‬
‫اخمبط‬
‫ٓ ٌََ ِلت ُ َّن‬ ‫ٓ ٌََ ِلت َُنا‬ ‫ٓ ٌََلِتٔ‬
‫ؤمی‬
‫مت(تہبیسؤمی)ےنایک‬ ‫مت(دوؤمی)ےنایک‬ ‫وت(اتؤمی)ےنایک‬
‫ٓ ٌََ ِل َيا‬ ‫ٓ ٌََ ِل َيا‬ ‫ٓ ٌََل ُِت‬ ‫ذمرک‬
‫ملکتم‬
‫مہسےنایک‬ ‫مہدوےنایک‬ ‫ںیمےنایک‬ ‫ؤمی‬

‫‪109‬‬
 ‫لعفامیضرعموػ‬ ‫قبسربمن‪29:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اسرگداؿ وک نادرکےن اور ذنہ ںیم اھٹبےنےک ےیلاےس یئکدہعفزناؿ ےس م‬
‫دہرانا یھب رضوری ےہ۔‬ ‫‪29:10‬‬
‫رگم م رہ ات ےغیص ںیم وہےن وایل دبتیلی وک ذلی ےک ےشقن یک دمد ےس یھب ذنہ ںیم راھک اجاتکس ےہ۔ اس ےشقن ںیم ٖ َ ل‬
‫املکت وک نیت وھچیٹ ریکلوں ےس م ر‬
‫اظہ ایک ایگ ےہ۔ اس ےس آپ تں املکت یک رحاکت (ینعی ز یر‪ ،‬زیر وریغہ) اور اؿ ےک‬
‫ہےغیصںیموہےنواےلااضےفوکھجمسےتکںیہ۔‬ ‫اسھت م ر‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫ٌَ‪ِ -ٌُ -ٌَ -‬و ا‬ ‫ٌَ‪ -ٌَ -ٌَ -‬ا‬ ‫ٌَ‪-ٌَ -ٌَ -‬‬ ‫ذمرک‬
‫اغی‬
‫ٌَ‪ٌَ -ٌِ -ٌَ -‬‬ ‫ٌَ‪َ -ٌَ -ٌَ -‬تا‬ ‫ٌَ‪ِ -ٌَ -ٌَ -‬ت‬ ‫ؤمی‬
‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬تُ ِه‬ ‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬تُ َنا‬ ‫ٌَ‪َ -ٌِ -ٌَ -‬ت‬ ‫ذمرک‬
‫اخمبط‬
‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬تًَُّ‬ ‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬تُ َنا‬ ‫ٌَ‪ٔ -ٌِ -ٌَ -‬‬
‫ت‬ ‫ؤمی‬
‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬ىَا‬ ‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬ىَا‬ ‫ٌَ‪ -ٌِ -ٌَ -‬تُ‬ ‫ذمرکوؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫اسہشقنںیمآپونٹرکںیہکےلہپناچنوغیصںںیمالؾہملکرحتمکےہ۔اسےکےٹھچےغیصےسح‬ ‫‪29:11‬‬
‫الؾہملک اسنکوہنا ےہوت رھپآخر تاسنکیہراتہ ےہ۔اسےک العوہامضیررموفہعںیم اخمبطیکھچریمضوںوک ذنہ ںیم‬
‫ت‪ ،‬اَىِت َُنا‪ ،‬اَْمُتْن‪ ،‬اَىِتٔ ‪ ،‬اَىِت َُنا‪ ،‬اَىِت ُ َّن۔ اب ونٹ رکںی ہک ذموکرہ رگداؿ ںیم اخمبط ےک‬
‫نازہ رکںی‪ ،‬وج ک ںیہ‪ :‬اَى ِ َ‬
‫وغیصںںیمایہنامضیرےکآخریرحوػاکااضہفوہاےہ۔‬
‫ایس قبس ےک ریپارگاػ ‪29:2‬ںیم مہ ےن اہک اھت ہک یسک ظفل ےک ام ّدوں یک اچہپؿ لعف امیض ےک ےلہپ‬ ‫‪29:12‬‬
‫ےغیص ےس نکمم وہیت ےہ۔ اب اس ےشقن رپ وغر رکےن ےس آپ وک ادنازہ وہاجےئ اگ ہک اس ںیم رصػ الہپ ینعی وادح ذمرک‬
‫اغی اک ہغیص ااسی ےہ سج ںیم ٖ َ ل املکت ینعی امدے ےک رحوػ ےک اسھت یسک اور رحػ اک ااضہف ںیہن وہاےہ‪ ،‬ایس‬
‫ےیلاافلظےکام ّدوںیکاچہپؿاسےکلعفامیضےکےلہپےغیصےسیکاجیتےہ‪،‬ےسیج كَل َ‬
‫َب "اس(اتذمرک)ےنبلط‬
‫ایک"اکام ّدہن ل بےہ۔ َٓ َتحَ "اس(اتذمرک)ےنوھکال"اکام ّدہٖ ت حےہوریغہ۔‬
‫دورسی نات ک ھجمس ںیل ہک لعف امیضےک نیت اوزاؿ ںیہ‪َ ٌََ ٓ :‬ل‪َ ٌٔ َٓ ،‬ل‪َ ٌُ َٓ ،‬لاورپ رصػ ٓ ٌََ َل‬ ‫‪29:13‬‬
‫یک رگداؿ دی یئگ ےہ نکیل اس اک بلطم ک ںیہن ےہ ہک آپ وک نیت رگداںین ناد رکین وہں یگ۔ رگداؿ وت رصػ ات ناد‬
‫لےکوزؿرپآناےہاسےک‬
‫رکینےہ۔اسےیلہکرگداؿاکرطہقیاتیہےہ۔سبک ایخؽرانھکوہناےہہکوجلعف َٓ ٌٔ َ‬
‫ل۔ ٌَٓ ََّٔل۔‬
‫امتؾ وغیصں ںیم امدے ےک دورسے رحػ ینعی نیع ہملک رپ رسکہ ینعی زیر (ٌٔ‪)-‬اگلین اور ڑپینھ وہیگ‪ ،‬ےسیج َٓ ٌٔ َ‬
‫‪110‬‬
 ‫لعفامیضرعموػ‬ ‫قبسربمن‪29:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ل۔ َٓ ٌُ ََّل۔ َٓ ٌُلُ ِوا ےس ر‬
‫آخ‬ ‫َٓ ٌٔلُ ِوا ےس ر‬
‫آخت۔ایسرطح َٓ ٌُ َلےکوزؿںیم م رہہگجنیعےملکرپشیپ(ٌُ‪)-‬ےگلاگ۔ َٓ ٌُ َ‬
‫ت۔‬
‫ینمض وطر رپ ات نات اور ھجمس ںیل ہک رعیب ںیم زنادہ یر ااعفؽ نیت رحوػ رپ لمتشم وہےت ںیہ ںیہنج‬ ‫‪29:14‬‬
‫"ثُالیث"ےتہک ںیہ ہکبج ھچک ااعفؽ اےسی یھب وہےت ںیہ نج اک الص ام ّدہ یہ اچر رحوػ رپ لمتشم ا‬
‫وہن ےہ‪ ،‬اؿ وک‬
‫"ربایع"ےتہکںیہ۔ وچہکنرعیبےک ً ا‬
‫رقتی ‪ 90‬دصیفااعفؽہس رحیفام ّدوںرپلمتشموہےتںیہ۔اسےیلیفااحلؽمہوخد‬
‫ُ‬
‫وکالثیثتیہدحمودرںیھکےگ۔‬
‫هشق منرب‪28 -‬‬
‫دنمرہج ذلی ااعفؽیکامیضیکرگداؿںیھکلاورہغیصےکاعمینیھبںیھکل۔رگداؿےتھکلوقنیعےملکیکرحتاکایخؽرںیھک۔‬

‫وہوخشوہا‬ ‫َ ٔف َح‬ ‫وہدالخوہا‬ ‫َز َخ َل‬

‫وہاسنہ‬ ‫ک‬
‫َؿ ٔح َ‬ ‫وہاغلوہا‬ ‫َُل ََب‬
‫وہدوروہا‬ ‫َب ٌُ َس‬ ‫وہقر یوہا‬ ‫َق َب‬
‫َُ‬

‫‪111‬‬
‫لعفامیضےکاسھتافلعاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪30:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫لعفامیضےکاسھتافلعاکاامعتسك‬
‫)‪(Use of Subject with Past Tense‬‬
‫‪ 30:1‬اسرمےلحرپ رضوریےہہکمہدنچاےسیولمجںیکقشمرکںیسجںیملعفامیضاامعتسؽوہاوہ۔نکیلاسےس‬
‫ےلہپدرجذلیدنچناںیت انھجمرضوریںیہناہکآپوکنب ےانبےنںیمآاسینوہ۔‬
‫‪ 30:2‬اساتکبےکریپارگاػ‪7:5‬ںیممہڑپھآےئںیہہکسجہلمجیکادتبایسکامسےسوہوہہلمجاہیمس ا‬
‫وہنےہاور‬
‫سجیکادتبایسک لعف ےس وہوہ ہلمجہیلعف وہنا ےہ۔اب ک یھب ھجمسںیل ہک سج رطحہلمج اہیمس ےکمکازمک ّ‬
‫دوّصح (دتبما‬
‫اور ربخ) وہےت ںیہ ایس رطح م ر‬
‫ہ ات ہلمج ہیلعف ےک یھب مک از مک دو ّ‬
‫ّصح وہےت ںیہ ینعی لعف اور افلع۔ یسک ہلمج ےک دو ےس‬
‫ّصحوہےتکںیہنکیلمکازمکدورضوریںیہ‪،‬ہلمجاہیمسںیمدتبما‪،‬ربخاورہلمجہیلعفںیملعف‪،‬افلع۔‬ ‫زنادہ ّ‬
‫‪ 30:3‬اب آپ وغر رکںی ہک رگداؿ ےک وج وچدہ ےغیص آپ ےن ناد ےی ںیہ اؿ ںیم ےس م ر‬
‫ہ ات ہغیص لقتسم ہلمج ہیلعف‬
‫ےہ۔ اس ےیل ہک اؿ ںیم ےس م ر‬
‫ہ ات ںیم لعف ےک العوہ افلع وصبرت ریمض وموجد ےہ۔ رگداؿ ےک دورسے ےشقن ںیم‬
‫ت"‪"،‬ىَا"وریغہ آےئ ںیہوتوہدرالص ہقلعتمافیلعریمضیکالعمںیہ۔اور‬
‫امدےٖ َ لےکدعب اہجںںیہک"ا"‪َ "،‬‬
‫رکن‬
‫اؿوغیصںاکیرہمجرکےتوقاسریمضاکیرہمجاسھتایکاجناےہ۔اورارگافیلعریمضواےلاردوہلمجاکرعیبںیمیرہمج ا‬
‫توریغہ۔‬ ‫وہوتلعفاکہقلعتمہغیصانبانیلیہاکیفےہ۔می ًلا"مہوخشوہےئ"۔ َ ٔف ِح َيا "وتاھٹیب"۔ َجل َِش َ‬
‫اظہوہناےہ۔ینعیریمضےکاجبےئیسکصخشنازیچاکناؾوہناےہ۔‬ ‫‪ 30:4‬نکیلارثکوصرتک وہیتےہہکافلعوکیئامس م ر‬
‫احل رعف ںیم اامعتسؽ وہنا ےہ۔ می ً ال َ ٔف َح‬
‫آن ےہاور وہ ہشیمہ ِ‬
‫ونٹ رکںیل ہک ایسی وصرت ںیم ومعامً افلع ‪،‬لعف ےک دعب ا‬
‫ا ِل َو َل ُس(زلاکوخشوہا)۔ َسنٔ ٍَ اہّٰللُ(اہللےن نایل)وریغہ۔‬
‫ف َح "وہ(ات ذمرک) وخش‬
‫‪ 30:5‬لعف امیض رپ" َما" اگل دےنی ےس اس ںیم یفن ےک ینعم دیپا وہاجےت ںیہ ۔ الثمً َما َ ٔ‬
‫ںیہنوہا"۔ َم َا‪ٛ‬ت َِب َت"وتےنںیہناھکل"۔ َما َ‪ٛ‬ت ََبتٔ ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة( ُااتسینےنںیہناھکل)وجدرالص َ‪ٛ‬ت ََب ِت َا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة‬
‫سحاقدعہ‬ ‫ت یک اسنک "ت" وک آےگ المےن ےکےیل ِ‬ ‫اھت‪ ،‬سجںیماَ ِل ُن ٌَ ِّل َن ُةےکزمہۃاوللصیکوہجےس َ‪ٛ‬ت ََب ِ‬
‫رسکہ(زیر)دناایگےہ۔ک اقدعہآپریپارگاػ‪7:9‬ںیمڑپھےکچںیہ۔‬

‫‪112‬‬
‫لعفامیضےکاسھتافلعاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪30:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ٔ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫اس(اتذمرک)ےناھکل‬ ‫َ‪َ ٛ‬ت َب‬ ‫اس (اتذمرک)ےنڑپاھ‬ ‫َق َء‬
‫ََ‬
‫اھکن‬
‫اس(اتذمرک)ےن ا‬ ‫اَک َ َل‬ ‫اس(اتذمرک)ےنوھکال‬ ‫َٓ َتحَ‬
‫اب‪،‬ایھب(بصنرپینبمےہ)‬ ‫اَ ًِلٰ ٌَ‬ ‫اس(اتذمرک)ےنانس‬ ‫َسنٔ ٍَ‬
‫ویکں‬ ‫ل ٔ َه‬ ‫ابت‬ ‫الٔ َی اًلٰ ٌَ‬
‫هشق منرب ‪29 -‬‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‪:‬‬
‫‪َ .3‬ؿ ٔح َ‪َ ٜ‬تا‬ ‫‪ٔ َ .2‬ف ِحت ُ َّن‬ ‫‪َ .1‬ز َخ َل ُم ٌَ ِّل ْه‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪َ َٓ .6‬تحَ ا ِل َب َّو ُ‬
‫اب‬ ‫‪ .5‬ل ٔ َه َما اَکَلُ ِوا الٔ َی ِاًل ٰ ٌَ‬ ‫‪َ َٛ .4‬ت َب ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .9‬ل ٔ َه َب ٌُ ِست ُِّه‬ ‫‪ٔ َ .8‬ف ِح ُت ِاًل ٰ ٌَ‬ ‫‪ََ َ .7‬قاَ ِت َٓاك َٔن ُة‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .12‬اَکَلَت كٔ ِٔ َل ْة‬ ‫‪َ َُ .11‬لب ِت َُنا‬ ‫‪َ َٛ .11‬تب ِ َن‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫اؿ ٔح َ‪ٜ‬تٔ ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة‬
‫‪َ .15‬م َ‬ ‫‪َ .14‬ؿ ٔح َ‪ٜ‬تٔ ِاًل ُ ُّو‬ ‫اب‬
‫َق َب بَ َّو ْ‬
‫‪ُ َ .13‬‬
‫____________‬ ‫____________‬ ‫____________‬
‫‪ .16‬ل ٔ َه َما َ‪ٛ‬تَب ِت ُِه أل َی ِاًل ٰ ٌَ‬
‫____________‬

‫‪113‬‬
‫لعفامیضےکاسھتافلعاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪30:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‪:‬‬
‫‪ .3‬اتااتسینےنڑپاھ۔‬ ‫‪ .2‬وتوخشوہیئ۔‬ ‫‪ .1‬مہسولگےسنہ۔‬
‫_______________ _______________‬ ‫________________‬
‫‪ .6‬ںیمےنوھکال۔‬ ‫‪ .5‬اتدرناؿدوروہا۔‬ ‫‪ .4‬متولوگںےنویکںاھکنا؟‬
‫_______________ ________________‬ ‫________________‬
‫‪ .8‬امجعاغلوہیئ۔‬ ‫‪ .7‬متسدالخوہںیئ۔‬
‫_________________ _________________‬

‫‪114‬‬
‫ہلمجہیلعفےکمرتذوقادع‬ ‫قبسربمن‪31:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ہلمجہیلعفےکمریدوقادع‬
‫)‪(More Rules of Verbal Sentence‬‬
‫‪ 31:1‬زگہتشقبسںیمآپےناسدہہلمجہیلعفیکھچکقشمرکیلےہ۔آپہلمجہیلعفاکاتامہاقدعہنادرکںیلاوروہک ‬
‫اظہوہوتہلمجہیلعفںیملعفہشیمہہغیصوادحںیمآےئاگ۔افلعاچےہوادح وہ‪ ّ ،‬س‬
‫م وہ‪،‬ناعمجوہ۔ک ‬ ‫ہکحافلعوکیئامس م ر‬
‫ناتآپآےگدیوہیئاثمولںیکدمدےسوخبذنہنیشنرکںیل۔‬
‫‪ 31:2‬می ً ال مہ ںیہک ےگ َز َخ َل ا ِلنٌ ِّل ُه (ااتسد دالخ وہا)‪َ ،‬ز َخ َل ا ِلنٌ ِّلنا ٌٔ (دو ااتسد دالخ وہےئ)‪َ ،‬ز َخ َل‬
‫َُ َ‬ ‫َُ‬
‫اظہ ےہ اور وہ ےہ ظفل"اَ ِل ُن ٌَ ِّل ُه"۔ ےلہپ نب ے ںیم ک وادح‬
‫ا ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ (ااستذہ دالخ وہےئ)۔ اؿ ولمجں ںیم افلع امس م ر‬
‫م اورشیتےںیمعمج۔ابآپوغررکںیہکتںولمجںںیملعفہغیصوادحںیمآناےہ۔‬ ‫ےہ‪،‬دورسےںیم ّ س‬

‫‪ 31:3‬ذموکرہناالاقدعہںیملعفوادح وتآےئاگنکیلسنجںیماساکہغیصافلعیکسنجےکلاطقبوہاگ۔ینعیافلعارگ‬
‫ذمرکےہوتلعفوادحذمرکآےئ اگ۔اسیجہکاورپیکاثمولںںیم ےہ۔ نکیلافلعارگؤمیےہوتلعفوادحؤمیآےئاگ۔‬
‫می ً ال َ‪ٛ‬ت ََب ِت ُم ٌَ ِّل َن ْة(ات ااتسین ےن اھکل)‪َٛ ،‬ت ََب ِت ُم ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ (وکیئ یس دو ااتسوینں ےن اھکل)اور َ‪ٛ‬ت ََب ِت‬
‫ات(ھچکااتسوینںےناھکل)۔دنمرہجناالاثمولںںیمافلعےکرعمہفنارکنہوہےناکقرؼونٹرکںیل۔‬ ‫ُم ٌَ ِّل َن ْ‬
‫ومعم‬
‫اظہر(افلع) ارگ ریغ اعلقیک عمج وہ وت لعف ً ا‬ ‫‪ 31:4‬اب ذموکرہ اقدعہ ےک دو اانثتسء یھب ونٹ رکںیل۔ ا ّو ً ال ک ہک امس م‬
‫ل (اوی لاے)‪َ ،‬ذ ٍَبتٔ ال ُّيو ُ‪( ٚ‬اواینٹنں ںیئگ)وریغہ ۔نااینً ک ہک نیت‬
‫ِ‬ ‫َ‬ ‫رکن ےہ۔ می ً ال َذ ٍَبتٔ ا ِلحٔنا ُ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫آن ا‬‫وادح ؤمی ا‬
‫سح‬
‫وصرںیت ایسی ںیہ ح لعف وادح ذمرک نا وادح ؤمی ‪ ،‬دوونں ںیم ےس یسک رطح یھب النا اجیر وہنا ےہ۔ وہ وصرںیت ِ‬
‫ذلیںیہ‪:‬‬
‫ل (رمدوںےنبلطایک)اور‬‫اظہ(افلع)یسکاعلقیکعمجوہ۔می ً الكَل ََب ال ِّز َجا ُل ناكَلَبتٔ ال ِّز َجا ُ‬
‫َ‬ ‫‪ )i‬ارگامس م ر‬
‫ت ن ِٔش َو ْة (ھچکوعروتںےنبلطایک)وریغہ‪،‬ک دوونںنب ےدرسںیہ۔‬ ‫كَل ََب ن ِٔش َو ْة ناكَل ََب ِ‬
‫َب ا ِل َ٘ ِو ُو نا َُل ََبتٔ ا ِل َ٘ ِو ُو (وقؾ اغل وہیئ)۔ دوونں نب ے‬
‫مس عمج وہ۔ می ً ال َُل َ‬
‫اظہ (افلع)وکیئ ا ِ‬ ‫‪ )ii‬ارگ امس م ر‬
‫درسںیہ۔‬
‫ص (وسرجولطعوہا)۔ک ‬ ‫َّ‬
‫الظ ِن ُ‬ ‫َ‬ ‫اظہ(افلع)ؤمیریغیقیقحوہ۔می ً ال كَ َل ٍَ َّ‬
‫الظن ُص نا كَلٌَتٔ‬
‫ِ‬ ‫‪ )iii‬ارگامس م ر‬
‫دوونںنب ےدرسںیہ۔‬

‫‪115‬‬
‫ہلمجہیلعفےکمرتذوقادع‬ ‫قبسربمن‪31:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 31:5‬ات امہ نات ک یھب ونٹ رکںیل ہک افلع ارگ لعف ےس ےلہپ آےئ وت وہ ہلمجاہیمس وہاگاورایسی وصرت ںیم لعف‪،‬‬
‫َض َب (ااتسد ےن امرا)‪،‬اَ ِل ُن ٌَ ِّل َنا ٌٔ َ َ‬
‫َضبَا‬ ‫دعد اور سنج دوونں ولہپؤں ےس افلع ےک لاطقب وہاگ۔ می ً ال اَ ِل ُن ٌَ ِّل ُه َ َ‬
‫باس‬ ‫َضبِ ًَ (ااتسوینںےنامرا)۔اؿاثمولںںیمامس"اَ ِل ُن ٌَ ِّل ُه"دتبماےہاور َ َ‬
‫َض َ‬ ‫(دوااتسدوںےنامرا)‪،‬اَ ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬
‫ات َ َ‬
‫ب لعفاوروپدیشہریمضافیلعےکاسھتلمرکہلمجہیلعفےہاورک وپراہلمجہیلعفربخنبراہےہ۔ایس‬
‫َض َ‬
‫یکربخےہ۔درالص َ َ‬
‫وہنےہ۔‬
‫ےیلہغیصلعفدعداورسنجدوونںاحلظےسدتبماےکلاطقب ا‬
‫‪ 31:6‬ادیم ےہ اورپ دی یئگ اثمولں ںیم آپ ےن ک نات ونٹ رکیل وہیگ ہک افلع اچےہ لعف ےس ےلہپ آےئ نا دعب‬
‫ٌ َؿحٔکَا دوونںاک یرہمج ات یہ ےہینعی"دو‬
‫ک ال َّز ُج ََّل ٌٔ اوراَلزَّ ُج ََّل ٔ‬
‫ںیم‪،‬یرہمجںیم وکیئقرؼںیہنڑپنا۔می ً ال َؿ ٔح َ‬
‫ٌ ہلمجہیلعفےہاور اسوساؽاکوجابےہہک‬
‫ک ال َّز ُج ََّل ٔ‬
‫آدیمےسنہ"۔اہتبلدوونںںیمک نارتقرؼرضورےہہک َؿ ٔح َ‬
‫حکَاہلمجاہیمسےہاوراسوساؽاکوجابےہہکدورمدوںےنایکایک؟‬
‫وکؿاسنہ؟ہکبجاَل َّز ُج ََّل ٌٔ َؿ ٔ‬
‫‪ 31:7‬ک اقدعہیھبونٹرکںیلہکارگافلعاتےسزنادہ( ّ س‬
‫م ناعمج)وہںاوراؿےکاتاکؾےکدعبدورسےاکؾ‬
‫اک یھب ذرک وہ وتےلہپاکؾےک ےیل وتلعفاک ہغیص وادح رےہاگ ویکہکنوہ نب ےےک رشوع ںیم آراہ ےہرگمدورسےاکؾےک ےیل‬
‫ات ث ُ َّه‬
‫"افعلوںےکلاطقب"ہغیصےگلاگمی ً ال َجلَص ال ِّز َجا ُل َواَکَلُوا"رمدےھٹیباوراوہنںےناھکنا"اور َ‪ٛ‬ت ََبتٔ ا ِلب َ َي ُ‬
‫ِ‬ ‫َ‬
‫َقا ٌَِ"زلویکںےناھکلرھپڑپاھ"وریغہ۔‬
‫ََ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫وہاتذمرکایگ‬ ‫َذ ٍَ َب‬ ‫وہاتذمرکاھٹیب‬ ‫َجل ََص‬
‫وہاتذمرکاکایمبوہا‬ ‫ى َ َححَ‬ ‫آن‬
‫وہاتذمرک ا‬ ‫َٗس َٔو‬
‫ودف‬ ‫َوٓ ِْس (ج ُوٓ ُِو ْز)‬ ‫وہاتذمرکامیبروہا‬ ‫َمز ٔ َق‬
‫دنمش‬ ‫ًَ ُسو(ج اَ ًِ َسا ْء)‬ ‫رھپ‬ ‫ث ُ َّه‬
‫هشق منرب ‪30 -‬‬
‫اردوںیمیرہمجرکںیاوریرہمجںیمرعمہفاوررکنہاکقرؼرضورواحضرکںی۔‬

‫‪َ .2‬ا ًِل َ ِول ٔ َیا ُء َ ُ‬

‫َقب ُ ِوا‬ ‫َق َب ِاًل َ ِول ٔ َیا ُء‬
‫‪ُ َ .1‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪116‬‬
‫ہلمجہیلعفےکمرتذوقادع‬ ‫قبسربمن‪31:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .4‬اَ ِل َول ََسا ٌٔ الؼَّ ال ٔ َحا ٌٔ َز َخ ََّل‬ ‫‪َ .3‬ز َخ َل ا ِل َول ََسا ٌٔ الؼَّ ال ٔ َحا ٌٔ‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪ٔ َٗ .6‬س َمتٔ ا ِل ُوٓ ُِو ُز فٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة‬ ‫اًل ِمتٔ َحا ٌٔ َو َ ٔف ِح ًَ ٔج ًّسا‬ ‫‪ .5‬ى َ َح َحتٔ ا ِلب َ َي ُ‬
‫ات فٔی ِ ٔ‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .8‬جل ََش ِت ُم ٌَ ِّل َن ْة ُّم ِح َتَٔ َس ْة ًَل َی ال ُ ِ‬
‫َِک ٔس ِّی‬ ‫‪ .7‬اَ ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة ا ِل ُن ِح َتَٔ َسةُ َجل ََش ِت ًَل َی ال ُ ِ‬
‫َِک ٔس ِّی‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ َٛ .9‬ت َب ا ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ ًَل َی ا ِل َو َر ٔ‪ ٚ‬ث ُ َّه َ ََق ُء ِوا‬
‫_____________________‬
‫غ‬ ‫‪َ .11‬ز َخ َل َٓاك َٔن ُة َو َزیِ َي ُب َو َحا ٔم ْس فٔی ا ِلب َ ِیتٔ َو َجل َُش ِوا ًَل َی ا ِل َ ِ‬
‫َف ٔ‬
‫_____________________‬

‫وقنیسںیمدییئگدہایےکلاطقبرعیبںیمیرہمجرکںی۔‬
‫‪ .1‬دنمش(عمج)دوروہےئ۔(ہلمجاہیمسوہیلعف(‬
‫__________________‬ ‫_______________________‬
‫‪ .2‬یتنحمدرزیامیبروہےئ۔(ہلمجاہیمسوہیلعف)‬
‫__________________‬ ‫________________‬
‫‪ .3‬دوکینزلایکںآںیئرھپوہنازاریکرطػںیئگ۔(ہلمجاہیمسوہیلعف)‬
‫__________________‬ ‫________________________‬
‫‪ .4‬دؽوخشوہےئ۔(ہلمجہیلعف)‬
‫___________________‬ ‫___________________‬

‫‪117‬‬
 ‫لعفالزؾاورلعفدعتمی‬ ‫قبسربمن‪32:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفالزلاورلعفدعتمی‬
‫)‪(Intransitive and Transitive Verb‬‬
‫َص(وہ‬
‫‪ 32:1‬ضعبلعفاےسیوہےتںیہ ںیہنج ناترک لرکےنےکےیلیسکوعفمؽیکرضورتںیہنوہیت۔می ً ال َجل َ‬
‫اھٹیب) اےسی ااعفؽ وک "لعف الزؾ"ےتہک ںیہ ۔ ہکبج ضعب لعف نات رک ل رکےن ےک ےیل ات وعفمؽ یھب اچےتہ ںیہ ےسیج‬
‫ب(اسےنامرا)اےسیااعفؽوک"لعفدعتمّی"ےتہکںیہ۔‬
‫َض َ‬
‫ََ‬
‫‪ 32:2‬ایسناتوکاعؾمہفانبےنیکرغضےسمہہہکےتکںیہہکسجلعفںیماکؾاکایروخدافلعرپوہراہوہوہلعفالزؾوہنا‬
‫ےہ‪،‬ےسیج َجل ََص(وہاھٹیب)ںیمےنھٹیباکایروخدےنھٹیبواےلرپوہراہےہ۔اسےیلاہیںناتوعفمؽےکریغبرک لوہاجیتےہ۔‬
‫ب(اسےنامرا)ںیمامرےن‬
‫َض َ‬
‫نکیلسجلعفںیماکؾاکایرافلعےکاجبےئیسکدورسےرپوہراہوہوتوہلعفدعتمیےہ‪،‬ےسیج َ َ‬
‫واالوکیئاورےہاورسجوکامرااجراہےہوہوکیئاورےہ۔اسےیلاہیںرپناتوعفمؽےکذرکےکریغبنارک لرےہیگ۔‬
‫‪ 32:3‬اردو زناؿ ںیم یسک لعف ےک نارے ںیم ک اجانن ہک وہ الزؾ ےہ نا دعتمی‪ ،‬تہب آاسؿ ےہ ہکلب درج ناال اثمولں ےک‬
‫اشمدہےےسآپےنونٹیھبرکایلوہاگہکاردوںیملعفالزؾےکےیلاغیےکوغیصںںیم"وہ"آناےہ۔ےسیج"وہاھٹیب"۔‬
‫ہکبجلعفدعتمیےکےیل" ُاسےن"آناےہ۔ےسیج" ُاسےنامرا"۔دوونںمسقےکااعفؽوکاچہپےنناکاتدورسارطہقیک یھب‬
‫ےہہکآپلعفرپ"سکوک؟" اکوساؽرکںی۔ارگوجابنکممےہوتوہلعفدعتمیےہورہنالزؾ۔می ً ال َجلَص(وہاھٹیب)رپ‬
‫َ‬
‫ب(اسےنامرا)رپ‬
‫َض َ‬
‫وساؽرکںی"سکوک؟"اساکوجابنکممںیہنےہ۔ سلذاولعمؾوہاہک َجل ََصلعفالزؾےہ۔حہک َ َ‬
‫بلعفدعتمیےہ۔ارگنیریرگارم‬
‫َض َ‬
‫وساؽرکںی"سکوک؟"اہیںوجابنکممےہہکالفںوکامرا۔اسرطحولعمؾوہایگہک َ َ‬
‫ںیملعفالزؾوک‪Intransitive Verb‬اورلعفدعتمیوک‪Transitive Verb‬ےتہکںیہ۔‬
‫‪ 32:4‬ریپارگاػربمن‪30:2‬ںیممہآپوکاتبےکچںیہہکیسکنب ےےکمکازمکدواخراءوہےتںیہ۔ہلمجاہیمسںیمدتبما‬
‫اور ربخ ےک العوہ ھچک اور اخرا یھب وہےت ںیہ ‪ ،‬ںیہنج "قلعتم ربخ"ےتہک ںیہ ۔ ایس رطح وکیئ ہلمج ہیلعف ارگ لعف الزؾ ےس‬
‫رشوع وہراہ ےہ وتاسںیم نات وعفمؽ ےکریغب رک ل وہ اجےئیگ۔اےسی نب ےںیم ارگ ھچک مرتذاخراء وہں ےگ وتوہ"قلعتم‬
‫لعف"الہکںیئ ےگ۔ می ً ال َجلَص َزیِ ْس ًَل َی ال َُِک ٔس ِّی (زتذ رکیس رپ اھٹیب) اس نب ے ںیم ًَل َی ال ُ‬
‫َِک ٔس ِّی (رمبک‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬
‫اجری)قلعتملعف ےہ۔ نکیل وکیئہلمجہیلعفارگلعف دعتمیےس رشوعوہاگوتاسںیم افلع ےک اسھتیسکوعفمؽیکیھب‬
‫رضورتوہیگ۔اےسینب ےںیمافلعاوروعفمؽےکالعوہوجاخراءوہںےگوہقلعتملعفالہکںیئےگ۔‬

‫‪118‬‬
 ‫لعفالزؾاورلعفدعتمی‬ ‫قبسربمن‪32:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 32:5‬ابآپدوناںیتذنہنیشنرکںیل۔ا ّو ًالک ہکوعفمؽہشیمہاحلبصنںیموہاگ۔ن ً اایک ہکہلمجہیلعفںیماعؾوطر‬
‫رپےلہپلعفآناےہرھپافلعاوراسےکدعبوعفمؽ‪،‬اورنب ےںیمارگوکیئقلعتملعفوہوتوہوعفمؽےکدعبآناےہ‪،‬می ً ال ََضب‬
‫َ َ‬
‫بلعفےہ۔ َز ِی ْساحلرعفںیمےہاسےیل‬
‫َض َ‬ ‫َزیِ ْس َول َّسا ب ٔ َّ‬
‫الش ِو ٔن(زتذےناتزلےکوکوکڑےےسامرا)اسنب ےںیم َ َ‬
‫افلعےہ۔ َول َّسااحلبصنںیمےہاسےیلوعفمؽےہ۔اورب ٔ َّ‬
‫الش ِو ٔنرمبکاجریےہاورقلعتملعفےہ۔‬
‫‪ 32:6‬آپ ےک ذنہ ںیم ک نات واحض رینہ اچےیہ ہک ہلمج ہیلعف یک وج یربیت آپ وک اورپ اتبیئ یئگ ےہوہ وکیئ اقدعہ ہیلک‬
‫سحرضورتدبؽدیاجیت‬ ‫وہنےہہکرط ِزرحتیرنارط ِزاطخبیکرظاسےسنایسکاوروہجےسک یربیت ِ‬ ‫ںیہن۔ارثکااسی ا‬
‫ومعم ویہ وہیت ےہ وج آپ وک اتبیئ یئگ ےہ انچہچن اس وق مہ اینپ قشم وک اسدہ ولمجں ت‬
‫ےہ۔ نکیل اسدہ ہلمج ںیم یربیت ً ا‬
‫دحمود رںیھک ےگ ناہک ولمجں ےک فلتخم اخراءیک اچہپؿ وہ اجےئ۔ ا سےک دعبولمجں ںیم ک اخراء یسک یھب یربیت ےسآںیئ‬
‫آپوکاںیہنانشحرکےنںیماورنب ےاکحیحصوہفمؾےنھجمسںیملکشمںیہنوہیگ۔‬
‫‪ 32:7‬آخریناتک ےہہکزگہتشاابسؼںیمااعفؽےکاعمینمہےنےغیصےکلاطقبےھکلےھت‪،‬نکیلابمہااعفؽےکاسےنم‬
‫ل ےکینعم"وہاتذمرکدالخوہا"ےکاجبےئ"دالخوہنا"ںیھکلےگ۔اس‬‫اؿےک"دصمری"اعمیناھکلرکںیےگ‪،‬می ً ال َز َخ َ‬
‫رطحدصمرےکینعمنادرکےنےسآپوکہغیصےکلاطقبیرہمجرکےنںیموکیئلکشمںیہنوہیگ۔اؿشاءاہلل۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫زگہتش اابسؼ ںیم آپےن ےنتج ااعفؽ ناد ےیںیہ اؿ یہ وک ذلی ںیمدونارہ ھکلرکاؿ ےک اسےنم اؿ ےک دصمری ینعمدی‬
‫لاےںیہ۔زیناؿںیموجااعفؽالزؾںیہاؿےکاسےنموقنیسںیمالؾ(ؽ)اوروجدعتمیںیہاؿےکاسےنممیم(ؾ)یھبھکل‬
‫دنا ایگ ےہ ناہک آپ ونٹ رکںیل ہک وکؿ اس لعف الزؾ ےہ اور وکؿ اس دعتمی ۔ زین اؿ ےک امنیب ےک قرؼ وک یھب آپ ایھچ‬
‫رطحذنہنیشنرکںیل۔‬
‫وخشوہنا‬ ‫ف َح (ؽ)‬
‫َٔ‬ ‫دالخوہنا‬ ‫ل (ؽ)‬
‫َز َخ َ‬
‫انسنہ‬ ‫ک (ؽ)‬
‫َؿ ٔح َ‬ ‫وہن‬
‫اغل ا‬ ‫َب (ؽ)‬
‫َُل َ‬
‫وہن‬
‫دور ا‬ ‫َب ٌُ َس (ؽ)‬ ‫وہن‬
‫قر ی ا‬ ‫َق َب (ؽ)‬
‫َُ‬
‫وھکانل‬ ‫َٓ َتحَ (ؾ)‬ ‫ڑپانھ‬ ‫َق َء (ؾ)‬
‫ََ‬

‫‪119‬‬
 ‫لعفالزؾاورلعفدعتمی‬ ‫قبسربمن‪32:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اھکن‬
‫ا‬ ‫(ؾ)‬ ‫اَک َ َل‬ ‫انھکل‬ ‫َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ب (ؾ)‬

‫وہن‬
‫اکایمب ا‬ ‫(ؽ)‬ ‫ى َ َححَ‬ ‫انھٹیب‬ ‫َجل ََص (ؽ)‬

‫اجنا‬ ‫ب (ؽ)‬
‫َذ ٍَ َ‬ ‫آنا‬ ‫َٗس َٔو (ؽ)‬

‫نانا‬ ‫َو َج َس (ؾ)‬ ‫وہن‬

‫امیبر ا‬ ‫َمز ٔ َق(ؽ)‬
‫هشق منرب ‪31 -‬‬
‫ااعفؽےکےغیصاورولمجںےکاخراءیکواضحرکںیرھپیرہمجرکںی‪:‬‬
‫ٰاٌ فٔی ا ِلب َ ِیتٔ‬
‫ُق َ‬‫َق َء أبِ َزاۂ ِی ُه ا ِل ُ ِ‬
‫ََ‬ ‫اثمؽ‪)۴( :‬‬
‫لعفامیضےہ۔ہغیصوادحذمرکاغی‬ ‫َق َء‪:‬‬
‫ََ‬
‫افلعےہ۔اسےیلاحلرعفںیمےہ۔‬ ‫أبِ َزاۂ ِی ُه‪:‬‬
‫وعفمؽےہ۔اسےیلاحلبصنںیمےہ۔‬ ‫ٰاٌ‪:‬‬
‫ُق َ‬ ‫اَ ِل ُ ِ‬
‫رمبکاجریےہاورقلعتملعفےہ۔‬ ‫فٔی ا ِلب َ ِیتٔ ‪:‬‬
‫ک ہلمجہیلعفےہ۔یرہمج‪:‬ایرامیہےنرھگںیمقرآؿڑپاھ۔‬
‫ٰاٌ فٔی ا ِلب َ ِیتٔ‬
‫ُق َ‬ ‫أبِ َزاۂ ِی ُه َ َ‬
‫َق َء ا ِل ُ ِ‬ ‫اثمؽ‪)۲( :‬‬
‫دتبماےہ۔‬ ‫أبِ َزاۂ ِی ُه‪:‬‬
‫لعفامیضےہاورریمضافلع ہُ َو اسںیمشالمےہ۔‬ ‫َق َء‪:‬‬
‫ََ‬
‫وعفمؽےہ۔احلبصنںیمےہ۔‬ ‫ٰاٌ‪:‬‬
‫ُق َ‬ ‫اَ ِل ُ ِ‬
‫رمبک اجری ےہ اور قلعتم لعف ےہ۔ لعف ‪ ،‬افلع‪،‬وعفمؽ اور قلعتم لعف لم رک ہلمج ہیلعف نب رک‬ ‫فٔی ا ِلب َ ِیتٔ ‪:‬‬
‫أبِ َزاہ ٔ ِی ُه یک ربخ ےہ۔دعد اور سنج ےک احلظ ےس ربخ دتبما ےک لاطقب وہیت ےہ‪ ،‬اس ےیل لعف اک ہغیص‬
‫وادحذمرکآناےہ۔‬
‫ک ہلمجاہیمسےہ۔یرہمج‪ :‬ایرامیہےنرھگںیمقرآؿڑپاھ۔‬
‫ٰاٌ فٔی ا ِل َن َشا ٔج ٔس‬
‫ُق َ‬ ‫‪ََ َ .2‬قاَ ٔ‬
‫ت ال ِّز َجا ُل ا ِل ُ ِ‬ ‫‪َ َٛ .1‬ت َب ُم ٌَ ِّل ْه ‪َ ٔ ٛ‬تابّا بٔ َ٘ل َٔه الز ََّػ ٔ‬
‫اؾ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪120‬‬
‫لعفالزؾاورلعفدعتمی‬ ‫قبسربمن‪32:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .4‬ذ ٍَ َب ال ِّي َشا ُء أل َی ُّ‬

‫الش ِو ٔ‪ٚ‬‬ ‫ٰاٌ فٔی ا ِل َن َشا ٔج ٔس‬ ‫ُق َ‬ ‫‪ .3‬اَل ِّز َجا ُل َ ََق ُءوا ا ِل ُ ِ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫ٰاٌ ا ِل َی ِو َو ؟‬
‫ُق َ‬‫‪ .6‬اَ َ ََقئ ِت ُ َّن ا ِل ُ ِ‬ ‫الش ِو ٔ‪ٚ‬‬ ‫‪ .5‬اَل ِّي َشا ُء َذ ٍَب ِ َن أل َی ُّ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اب؟ ًَل! َما َٓ َت ِح ُت ا ِل َب َ‬
‫اب‬ ‫‪ .8‬اَ َٓ َت ِحتٔ ا ِل َب َ‬ ‫ٰاٌ ا ِل َی ِو َو‬
‫ُق َ‬ ‫‪َ .7‬ن ٌَ ِه! َ ََقئ ِ َيا ا ِل ُ ِ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫اب؟ َن ٌَ ِه ! َٓ َت َحتٔ ا ِل َب َ‬
‫اب‬ ‫‪َ .9‬ا َٓ َت َحتٔ ا ِل َب َ‬
‫___________________‬
‫‪َٗ .11‬س َٔو ِاًل َ ِو ًَل ُز فٔی ا ِل َن ِشحٔ ٔس ث ُ َّه َذ ٍَبُ ِوا َب ٌِ َس الؼَّ لٰوة ٔ‬
‫___________________‬
‫الل ٌَ َاو‬‫‪َ .11‬ز َخل َِت َٓاك َٔن ُة َو َزیِ َي ُب فٔی ا ِلب َ ِیتٔ َواَک َ َل َتا َّ‬
‫___________________‬
‫‪َٓ .12‬اكٔ َن ُة َو َحا ٔم ْس َز َخ ََّل فٔی ا ِلب َ ِیتٔ َو َا َ َلِک َّ‬
‫الل ٌَ َاو‬
‫___________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .1‬درناؿآنااوراسےندروازہوھکال۔(ہلمجاہیمسوہیلعف)‬
‫________________________________‬
‫________________________________‬
‫‪ .2‬ااستذہدجسمںیمآےئاوراوہنںےنقرآؿڑپاھرھپوہولگامنزےکدعبلاے۔(ہلمجہیلعفواہیمس)‬
‫________________________________‬
‫________________________________‬

‫‪121‬‬
‫لعفالزؾاورلعفدعتمی‬ ‫قبسربمن‪32:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .3‬وچبںےناریجناھکیئ۔(ہلمجاہیمسوہیلعف)‬
‫________________________________‬
‫________________________________‬
‫‪ .4‬ایکوتےناناراھکنا؟یجںیہن‪،‬ںیمےنںیہناھکنا۔(ہلمجہیلعف)‬
‫________________________________‬
‫________________________________‬

‫قسآًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬بَرَضُهّٰللااًلَثَم(إبراہمی ‪)22 :‬‬ ‫‪َ .1‬دَجَسَفُةَكِٕىٰٓلَمْلا(احلجر ‪)52 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ.4‬دَجَوااَهْيِفاًراَدِج(الہكف ‪)55 :‬‬ ‫‪َ .3‬قَدَصُهّٰللا(‪9‬ل عسلان ‪)73 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪ُ .6‬تْرَذَنِنٰمْحَّرلِلاًمْوَص(رمیم ‪)24 :‬‬ ‫‪َ .5‬لَتَقُدٗواَدَتْوُلاَج(البقري ‪)235 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .8‬مَتَخُهّٰللاىٰلَعْمِهِبْوُلُقَوىٰلَعْمِهِعْمَس(البقري ‪)5 :‬‬ ‫‪َ .7‬دَجَوَهّٰللا (النور ‪)57 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .11‬مِلَتْبَتَکاَنْيَلَعَلاَتِقْلا(النسٓا‪)55 : 8‬‬ ‫‪َ .9‬قَلَخَناَسْنِاْلاْنِمٍقَلَع(العلق ‪)2 :‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .11‬واَمَرَفَکُنٰمْیَلُسَوَّنِکٰلَنْیِطٰیَّشلااْوُرَفَک(البقري ‪)522 :‬‬
‫_________________________‬

‫‪122‬‬
‫ہلمجہیلعفںیمرمابکتاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪33:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ہلمجہیلعفںیمرمةکتاکاامعتسك‬
‫)‪(Use of Compounds in Verbal Sentence‬‬
‫‪ 33:1‬زگہتشقبسںیم آپےناسدہہلمجہیلعفںیماسےکاخراءیکیربیت یھجم یھ۔اسنمضںیمک یھبونٹرکںیل‬
‫ہکہلمجہیلعفںیمافلع‪،‬وعفمؽیھبکرفمداافلظوہےتںیہ۔می ًلا"ااتسدےناتزلےکوکالبنا"اکرعیبیرہمجكَل ََب ِاًل ُِس َتاذُ‬
‫َول َّساےہاوراسںیماَ ًِل ُِس َتاذُاور َول َّسادوونںرفمداافلظںیہ۔ َا ًِل ُِس َتاذُافلع وہےنیکوہجےسرعفںیمےہاور َول َّسا‬
‫وعفمؽوہےنیکوہجےسبصنںیمےہ۔نکیلہشیمہااسیںیہنوہناہکلبیھبکرمابکتیھبافلعناوعفمؽوہےتںیہ۔‬
‫‪ 33:2‬ارگیسکہلمجہیلعفںیمرمابکتافلعناوعفمؽےکوطررپآرےہوہںوتاؿیکارعایباحلیھبایساحلظےسدبتلی‬
‫وہیگ می ً ال كَل ََب ِاًل ُِس َتاذُ الؼَّ ال ٔحُ َول َّسا َػال ٔ ّحا (کین ااتسد ےن ات کین زلےک وک البنا) ںیم َا ًِل ُِس َتاذُ الؼَّ ال ٔحُ‬
‫رمبکِوتیفیصےہاورافلعوہےنیکوہجےساحلرعفںیمےہحہک َول َّسا َػال ٔ ّحایھبرمبکوتیفیصےہاوروعفمؽ‬
‫وہےنیکوہجےساحلبصنںیمےہ۔‬
‫‪ 33:3‬رم ِ‬
‫بک وتیفیص اکارعاب ولعمؾ رکےن ںیم ومعامً لکشم شیپ ںیہن آیت۔ اہتبل رمبکِ ااضیفاک ارعاب ولعمؾ رک ےن‬
‫اظہ وہنا ےہ۔ می ً ال"اوکسؽ ےک زلےک ےن‬
‫ےک ےیل ک نات ذنہ نیشن رکںیل ہک رمبکِااضیف اکارعاب رصػ اضمػ رپ م ر‬
‫ارة ٔ۔ اس اثمؽ ںیم َو َل ُس ا ِل َن ِس َر َس ٔة ںیم‬
‫َض َب َو َل ُس ا ِل َن ِس َر َس ٔة َول ََس ا ِل َح َ‬
‫ےلحم ےک زلےک وک امرا" اس اک یرہمج وہاگ َ َ‬
‫ارة ٔںیم َول ََس اکبصناتبراہ‬
‫َو َل ُساکرعفاتبراہےہہکوپرارمبکِااضیفاحلرعفںیمےہاسےیلافلعےہاور َول ََس ا ِل َح َ‬
‫ےہہکوپرارمبکِااضیفبصنںیمےہاسےیلوعفمؽےہ۔ک یھبنادرںیھکہکرمبکِااضیفےکوادح‪ ّ ،‬س‬
‫مناعمجوہےناک‬
‫اجنےہ۔‬ ‫ہلصیفیھباضمػےکدعدےسایک ا‬
‫بےکینعمںیہ( ُاساتذمرک‬
‫َض َ‬
‫‪ 33:4‬مہڑپھےکچںیہہکلعفےک م رہےغیصںیمافلعیکریمضوپدیشہوہیتےہ۔می ً ال َ َ‬
‫تیکریمضںیوپدیشہںیہ۔انچہچنآپ‬
‫َضبِ َت ںیماَى ِ َ‬
‫َضب ُ ِوا ںیم ٍُ ِهاور َ َ‬
‫ےنامرا)اسںیمٍُ َویکریمضوپدیشہےہ۔ایسرطح َ َ‬
‫ونٹرکںیلہکریپارگاػربمن‪14:4‬ںیموجامضیررموفہعدیوہیئںیہوہیھبکوطبرافلعیھباامعتسؽوہیتںیہ۔‬
‫‪ 33:5‬یسک ہلمج ہیلعف ںیم ارگ وعفم ؽ یک ہگج اس یک ریمض اامعتسؽ رکین وہ وت ریپارگاػ ربمن ‪19:2‬ںیم دی یئگ امضیر‬
‫اامعتسؽ وہیت ںیہ ۔ ک امضیر ح وطبر وعفمؽ اامعتسؽ وہیت ںیہ وت ومعق لحم ےک احلظ ےس ینعی مج ً ال وصنمب امین اجیت ںیہ‪ ،‬اس‬
‫َضبَ ََا ( ُاس ات‬
‫َضبَ ٗہ ( ُاس ات ذمرک ےن ُاس ات ذمرک وک امرا)‪َ َ ،‬‬
‫ےیل اؿ وک "امضیر ہلصتم وصنمہب" یھب ےتہک ںیہ۔ الثمً َ َ‬
‫َضبَ ٔ‬
‫ک ( ُاساتذمرکےنھجتاتؤمیوکامرا)وریغہ۔‬ ‫ذمرکےن ُاساتؤمیوکامرا)اور َ َ‬
‫‪123‬‬
‫ہلمجہیلعفںیمرمابکتاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪33:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 33:6‬امضیرےکوطبروعفمؽاامعتسؽےکےلسلسںیمدوناںیتمرتذونٹرکںیل۔(‪)1‬ارگک انہکوہہک"متولوگںےناس‬
‫َصتُ ُن ِوہُ وہاگینعیوعفمیل ریمضےکاامعتسؽےکےیلعمجاخمبط‬‫َصتُ ِه ہُںیہنہکلب َن َ ِ‬
‫اتذمرکیکدمدیک"وتاساکیرہمج َن َ ِ‬
‫ذمرک یک ریمض "تُ ِه " ےس "تُ ُن ِو" وہاجیت ےہ۔ اہتبل ارگ وعفمؽ امس م ر‬
‫اظہ وہ وت ہغیصٔ لعف ایلص احل ںیم رےہ اگ۔ می ً ال‬
‫" َنَصتُه َزیِ ّسا" وریغہ۔ (‪ )2‬وادح ملکتم یک ریمضوعفمیل "ی" ےک اجبےئ "نٔی" اگلیئ اجیت ےہ۔ می ً ال " َنَصنٔی"‬
‫ََ ِ‬ ‫ِ‬ ‫َِ ِ‬
‫(اساتذمرکےنریمیدمدیک)وریغہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫طخ‬ ‫َم‪ِٜ‬ت ُِو ْب‬ ‫انھٹیب‬ ‫ٗ ٌََ َس (ؽ)‬

‫اھکن‬
‫ا‬ ‫كَ ٌَ ْاو‬ ‫رکن‬
‫ااھٹنا۔دنلب ا‬ ‫َر َٓ ٍَ (ؾ)‬

‫سپ۔وت‬ ‫َٖ‬ ‫رکان‬

‫نادرکنا۔ناد ا‬ ‫ذ ََ‬
‫َِک (ؾ)‬

‫ےبکشمہےن‬ ‫أىَّا (ا ٔ ٌَّ ىَا)‬ ‫سا‬ ‫َسن ٔ ٍَ (ؾ)‬

‫ناد‬ ‫ذٔ ِ ْ‬
‫ِک‬ ‫رکن‬
‫رعتفی ا‬ ‫َحن ٔ َس(ؾ)‬

‫ھچکںیہنوساےئاسےکہک‬ ‫أى َّ َنا ۔ اَى َّ َنا‬ ‫رکن‬

‫امگؿ ا‬ ‫ب (ؾ)‬
‫َح ٔش َ‬
‫ےباکر۔ےبدصقم‬ ‫ًَ َب ْث‬ ‫رکن‬
‫دیپا ا‬ ‫َخل ََ‪( ٙ‬ؾ)‬

‫اسفدی۔رشاریت‬ ‫ُم ِٔ ٔش ْس‬ ‫انیپ‬ ‫َٔ‬

‫ِش َب (ؾ)‬
‫هشق منرب ‪32 -‬‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫ٰاٌ‬
‫ُق َ‬‫‪ََ َ .2‬ق َء ِاًل َ ِو ًَلزُ الؼَّ ال ٔ ُح ِو ٌَ ا ِل ُ ِ‬ ‫ٰاٌ‬
‫ُق َ‬‫‪َ .1‬و َل ُس ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ٔة َ ََق َء ا ِل ُ ِ‬
‫________________‬ ‫________________‬
‫‪َ .4‬سنٔ ٍَ اہّٰللُ ل ٔ َن ًِ َحنٔ َس ٗہ‬ ‫ِک َک‬‫َک ذ ٔ ِ َ‬ ‫‪َ .3‬و َرٓ ٌَِ َيا ل َ‬
‫________________‬ ‫________________‬
‫‪124‬‬
‫ہلمجہیلعفںیمرمابکتاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪33:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اب ا ِل َن ِس َر َس ٔة‬ ‫اب ا ِل َن ِس َر َس ٔة َو َٓ َتحَ اَبِ َو َ‬ ‫‪َٗ .5‬س َٔو بَ َّو ُ‬

‫__________________________________‬
‫‪ِ ٍَ .6‬ل اَکَلِتٔ كَ ٌَا َم ٔک؟ َن ٌَ ِه ! اَکَل ُِت كَ ٌَام ٔ ِی‬
‫__________________________________‬
‫‪ِ ٍَ .7‬ل َ‪ٛ‬تَبِت ُِه َز ِر َس‪ِ ُٜ‬ه َو َ ََق ِءتُ ُن ِوہُ؟ َن ٌَ ِه! َ‪ٛ‬تَب ِ َيا َز ِر َس َيا لٰ‪َّ ًِٔ ٜ‬ما َ ََقئ ِ َياہُ أل َی ِاًل ٰ ٌَ‬
‫__________________________________‬
‫اک بٔا ِل َح ِّ‪ٙ‬‬ ‫َضبِ َي َ‬ ‫َضبِت ُُن ِون ٔ ِی ؟ َ َ‬ ‫‪ .8‬ل ٔ َه َ َ‬
‫__________________________________‬
‫ت َو َؿ ٔح‪ِٜ‬ت ُِه ًَلٰی ىَا َٗ ٕة َسنٔ ِی َي ٕة‬ ‫‪َ .9‬ذ ٍَب ِت ُِه الٰٔی َح ٔس ِی َ٘ ٔة ا ِل َح ِی َواىَا ٔ‬
‫__________________________________‬
‫السیِ َوا ٌٔ اَ َم َاو ال ِّز َجا ٔل‬ ‫‪ .11‬اَ ِ ًٔل َم ُاو ا ِل ٌَاز ٔ ُل َجل ََص فٔی ِّ‬
‫__________________________________‬
‫الش ِو ٔ‪ِ ٌَ َ٘ َٓ ٚ‬ست اَ َما َمہ ٗ‬ ‫اب ا ِل َح ٔس ِی َ٘ ٔة ؟ َذ ٍَ َب بَ َّواب ُ ََا الٔ َی ُّ‬ ‫‪ .11‬ل ٔ َه َٗ ٌَ ِس َّت اَ َم َاو بَ ٔ‬
‫__________________________________‬
‫‪ .12‬اَ َٓ َح ٔشب ِت ُِه اَى َّ َنا َخ َل ِ٘ ٰي‪ِ ُٜ‬ه ًَ َب ّثا‬
‫__________________________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .1‬کینیچبےناانپقبسڑپاھ۔(ہلمجاہیمس)‬
‫______________________________________________‬
‫‪ .2‬ہلحمیکوعرںیتدمرہسںیمدالخوہںیئاوراوہنںےنقرآؿڑپاھ۔(ہلمجہیلعف)‬
‫______________________________________________‬
‫‪125‬‬
‫ہلمجہیلعفںیمرمابکتاکاامعتسؽ‬ ‫قبسربمن‪33:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .3‬دمرہسےکاِسزلےکےن ُاسدمرہسےکزلےکوکامرا۔(ہلمجہیلعف)‬
‫______________________________________________‬
‫‪ .4‬احدماورومحمددمرہسںیمآےئاوراانپقبسڑپاھ۔(ہلمجاہیمسوہیلعف)‬
‫______________________________________________‬
‫______________________________________________‬
‫‪ .5‬دوشارگداےنپدمرہسےسےلکن۔(ہلمجہیلعف)‬
‫______________________________________________‬
‫‪ .6‬ھچکرمدآےئرھپوہےھٹیباوراوہنںےندودھایپ۔(ہلمجہیلعف)‬
‫______________________________________________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫ْمُتْعِمَسِتٰيٰاِهّٰللا(النسٓا‪)522 : 8‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫َتْلَخَدَکَتَّنَج(الہكف ‪)57 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫________________‬ ‫______________________‬
‫ْتَطِبَحْمُھُلاَمْعَا(البقري ‪)255 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ُہّٰللَاْیِذَّلاَعَفَرِتٰوٰمَّسلاِرْیَغِبٍدَمَع(ارلعد ‪)2 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫________________‬ ‫______________________‬
‫ْيِنَتْقَلَخْنِمٍراَّنَّوٗهَتْقَلَخْنِمٍنْيِط(األعراف ‪)52 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫______________________‬

‫‪126‬‬
 ‫لعفامیضوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪34:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفامیضوہجمك‬
‫)‪(Passive Past Tense‬‬
‫رگداماورن ب‬
‫ائافلعاکوصتر‬
‫)‪(Conjugation and Concept of Symbolic Subject‬‬
‫‪ 34:1‬ابتمہےنےنتجااعفؽڑپےھںیہوہ"لعف رعموػ"نا"لعفولعمؾ"الہکےتںیہ۔اسیکوہجک ےہہکاےسی‬
‫ب َحا ٔم ْس َم‪ِٜ‬تُو ّبا)۔اہیںںیمہولعمؾےہ‬
‫ِ‬ ‫ااعفؽاکافلعاجنااچہپناوہناےہ۔می ً المہےتہکںیہ"احدمےناتطخاھکل"( َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ب َم‪ِٜ‬ت ُِو ّبا)وتاہیں(ٍُ َو)" ُاس‬
‫ہکطخےنھکلواالینعیافلعاحدمےہ۔ایسرطححمہےتہکںیہ"اسےناتطخاھکل"( َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ےن"یکریمضاتبریہےہہکافلعینعیطخےنھکلواالوکؿےہ۔نکیلارگںیمہک ولعمؾہنوہہکطخےنھکلواالوکؿےہ۔رصػاانت‬
‫ولعمؾ وہ ہک"طخ اھکل ایگ" وت اس نب ے ںیم افلع ناولعمؾ ینعی وہجمؽ ےہ۔ اس ےیل اےسی لعف وک "لعف وہجمؽ "ےتہک ںیہ ۔‬
‫ارگنیریزناؿںیم"لعفرعموػ"وک‪Active Voice‬اور"لعفوہجمؽ"وک‪Passive Voice‬اہکاجناےہ۔‬
‫‪ 34:2‬یسک لعف اک امیض وہجمؽ انبنا تہب یہ آاسؿ ےہ‪ ،‬اس ےیل ہک رعیب ںیم امیض وہجمؽ اک ات یہ وزؿ ےہاور وہ‬
‫ل ےک وزؿ رپ یہ آےئ اگ۔ می ً ال َن ََص ( ُاس ےن دمد‬
‫َ‬ ‫ےہ" ُٓ ٌٔ َل"ینعی امیض رعموػ اک وکیئ یھب وزؿ وہ‪ ،‬وہجمؽ ہشیمہ ُٓ ٌٔ َ‬
‫یک)ےسنُ ٔ َ‬
‫َص ( ُاسیکدمدیکیئگ)وریغہ۔‬
‫‪ 34:3‬لعف وہجمؽ ںیم وچہکن افلع ذموکر ںیہن وہنا ہکلب اس ےک اجبےئ وعفمؽ اکذرک وہنا ےہ‪ ،‬اس ےیل رعیب رگارم ںیم‬
‫وہجمؽےکاسھتذموکروعفمؽوکرصتخمًا"نایاافللع "ہہکدےتیںیہ۔اسیکوہجک ےہہکرقفہںیموہافلعیکرطحلعف‬
‫ل َمال َِه ی َُش َّه َٓأًلُ ٗہ"ےتہکںیہ۔‬
‫ےکدعبآنا ےہینعیایکسہگجاتیل ےہ۔وےسی رعیبرگارمںیمنایاافللعوک" َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬
‫ینعیوہوعفمؽسجےکافلعاکناؾہنایلایگوہ۔‬
‫‪ 34:4‬ک ناتنادرںیھکہکنایاافللع‪،‬افلعیکرطحاحلرعفںیم وہناےہ۔می ً ال ُ‪ٛ‬ت َٔب َم‪ِٜ‬ت ُِو ْ‬
‫ب (اتطخ اھکل‬
‫ایگ)وریغہ۔آپڑپھےکچںیہہک ارگہلمجںیمک ذموکروہ ہکافلع وکؿےہوتاسوصرتںیموعفمؽ وکنایاافللعںیہن‬
‫ب َزیِ ْس َم‪ِٜ‬ت ُِوبّا ںیمافلع" َزیِ ْس"ذموکرےہ۔ ان‬
‫ےتہکہکلباسوصرتںیموعفمؽاحلبصنںیمیہآناےہ۔می ً ال َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ت َم‪ِٜ‬ت ُِوبّا ںیم‬
‫ںیم وپدیشہ ریمض اَىَا (ںیم ےن) اتب ریہ ےہ ہک افلع وکؿ ےہ۔ایس رطح َ‪ٛ‬ت َِب َ‬ ‫َ‪ٛ‬ت َِب ُت َم‪ِٜ‬ت ُِوبّا‬
‫ب َم‪ِٜ‬ت ُِو ّبا ںیم ٍُ َو( ُاس ےن) یک ریمض افلع یک نادنیہ رکریہ ےہ۔ ایس ےیل اؿ س‬
‫اَى ِ َت(وتےن) یک ریمض ہکبج َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫‪127‬‬
 ‫لعفامیضوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪34:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ولمجںںیم َم‪ِٜ‬ت ُِوبّاوعفمؽےہاوراحلبصنںیمےہ۔‬
‫ب رصػ اور رصػ اس احل‬ ‫‪ 34:5‬انچہچنذموکرہ اثمولں وک ذنہ ںیم رھکرک ک نات ایھچ رطح ھجمس ںیل ہک َم‪ِٜ‬ت ُِو ْ‬
‫ںیمنایاافللعالہکےئاگحاسےسےلہپوکیئلعفوہجمؽوہ۔می ً ال ُ‪ٛ‬ت َٔب(اھکلایگ)‪ُ ،‬سنٔ ٍَ(انسایگ)‪ٔ ُ ،‬‬
‫َق َء(ڑپاھایگ)‪،‬‬
‫َُٓٔ َه(اھجمسایگ)وریغہےکدعبارگ( َم‪ِٜ‬ت ُِو ْ‬
‫ب)آےئاگوتک نایاافللعالہکےئاگاورک ہشیمہاحلرعفںیموہاگ۔‬
‫‪ 34:6‬اہیںک ناتیھبذنہنیشنرکںیلہکیسکہلمجںیمارگنایاافللعذموکرہنوہوتوہجمؽہغیصںیموموجدامضیریہ‬
‫ِش َب َما ْء(ناینایپایگ)ںیموت َما ْءنایاافللعےہنکیلارگمہرصػ ُ ٔ‬
‫ِش َب‬ ‫نایاافللعیکنادنیہرکںییگ۔می ً ال ُ ٔ‬
‫ںیہکسج اک بلطم ےہ(وہایپ ایگ)۔ وت اہیں "وہ"یک ریمض اس زیچ یک نادنیہرکریہ ےہ وجیپ یئگ ےہ۔اس ےیل ُ ٔ‬
‫ِش َب‬
‫ت(وت)یکریمضنایاافللعےہ۔‬ ‫َضبِ َت(وت امرا ایگ)ںیم َاى ِ َ‬
‫ںیمٍُ َو(وہ)یکریمضنایاافللعےہ۔ایسرطح ُ ٔ‬
‫‪ 34:7‬آپامیضرعموػیکرگداؿھکیسےکچںیہ‪ ،‬ابونٹرکںیلہک امیضوہجمؽیکرگداؿیھبایسرطحیکاجیتےہ‬
‫ہکلب اس ںیم ک آاسین یھب ےہ ہک رصػ ات یہ وزؿ ُٓ ٌٔ َل یک رگداؿ وہیگ۔ ینعی ُٓ ٌٔ َل‪ََّٔ ٌُٓ ،‬ل‪ٌٔ ُٓ ،‬لُ ِوا‪ٌٔ ُٓ ،‬ل ِ‬
‫َت‪،‬‬
‫ہہغیصںیموموجد‬ ‫ِت‪ِ ٌٔ ُٓ ،‬ل َيات۔دونارہونٹرکںیلہکامیضرعموػیکرگداؿےک م ر‬ ‫ُٓ ٌٔ َل َتا‪ٌٔ ُٓ ،‬ل ًَِےسےلرک ُٓ ٌٔل ُ‬
‫ریمضافلعاکاکؾدیتیےہاورامیضوہجمؽےک م ر‬
‫ہہغیصںیموموجدریمضنایاافللعاکاکؾدےریہوہیتےہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫آج‬ ‫اَ ِل َی ِو َو‬ ‫وفیج۔اپسیہ‬ ‫ًَ ِش َ ٔ‬
‫َکی‬
‫لک(آےنواال)‬ ‫ُ َّسا‬ ‫زلایئ‬ ‫ُم َح َاربَ ْة‬
‫ااھٹنا۔انجیھب‬ ‫َب ٌَ َث‬ ‫یلھچم‬ ‫حُ ِو ْت‬
‫رکن‬
‫ذحب ا‬ ‫َذبَحَ‬ ‫اچوؽ‬ ‫َا ُرز‬
‫امرن‬
‫وھپت ا‬ ‫َنٔ ََذ‬ ‫لک(زگراوہا)‬ ‫ب ٔ ِاًل َ ِم ٔص‬
‫هشق منرب ‪( 33 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽےسوہجمؽیکرگداؿرکںیاور م ر‬
‫ہہغیصاکیرہمجںیھکل‪:‬‬

‫‪َ .3‬ن َ َ‬
‫َص‬ ‫‪َ .2‬حنٔ َس‬ ‫‪ .1‬كَل ََب‬

‫‪128‬‬
‫لعفامیضوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪34:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 33 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽےکقلعتماتبںیئہکوہالزؾںیہنادعتمی‪،‬رعموػںیہناوہجمؽ‪،‬اوراؿاکہغیصایکےہ‪،‬رھپاؿاکیرہمجرکںی۔‬
‫‪ُ .3‬حنٔ ِس َّت‬ ‫‪ُ .2‬خل ٔ َ٘ا‬ ‫‪ٔ َ .1‬‬
‫ِشبِ َيا‬
‫___________‬ ‫___________‬ ‫___________‬
‫‪َ .6‬خ َل ِ٘ َت‬ ‫‪ِ ٌَ َٗ .5‬ست‬ ‫‪ .4‬كُلٔب ِ َن‬
‫___________‬ ‫___________‬ ‫___________‬
‫‪ .8‬اَک َ ِل َيا ا ِل ُح ِو َت َو ِاًل َ ُر َّز ا ِل َی ِو َو ‪ .9‬بٌُ َٔث َو َل ُس ٗہ الٰٔی ًَل ٍَ ِو َر‬ ‫‪ .7‬اُک ٔ َل ال َّت ِنزُ‬
‫___________‬ ‫___________‬ ‫___________‬
‫‪َ .11‬ن ٌَ ِه! َٓ َتحَ ا ِل َب َّو ُ‬
‫اب بَاب َ ٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة‬ ‫‪ِ ٍَ .11‬ل ُٓتٔحَ بَابَا ا ِل َن ِس َر َس ٔة‬
‫________________‬ ‫___________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫َبِتُکُمُکْیَلَعُلاَتِقْلا(البقري ‪)254 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫اَهُّيَاٰۤيُساَّنلاَبِرُضٌلَثَم(احلج ‪)55 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫َوَخِفُنیِفِرْوُّصلا(الہكف ‪)77 :‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫َعِبُطىٰلَعْمِهِبْوُلُق(التوبۃ ‪)65 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫َوىَلِاِءٓاَمَّسلاَفْيَكْتَعِفُرَوىَلِاِلاَبِجْلاَفْيَكْتَبِصُنَوىَلِاِضْرَاْلاَفْيَكْتَحِطُس(الغاشیۃ ‪)22 - 56 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫______________________________________________‬

‫‪129‬‬
 ‫دووعفمؽواےلدعتمیااعفؽیکقشم‬ ‫قبسربمن‪35:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫دووعفمكواےلدعتمیااعفكیکقشم‬
‫)‪(Exercise with Ditransitive Verb‬‬
‫‪ 35:1‬ریپارگاػ ربمن ‪ 32:1‬ںیم آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک لعف الزؾ ںیم وعفمؽ ےک ریغب رصػ افلع ےس نات وپری‬
‫وہاجیت ےہ‪ ،‬ہکبجلعفِ دعتمی ںیم وعفمؽ ےکریغب ناتوپری ںیہن وہیت۔اب ونٹ رکںیل ہکضعب دعتمیااعفؽ اےسی یھب‬
‫وہےت ںیہ ںیہنج نات وپری رکےن ےک ےیل دو وعفمؽ یک رضورت وہیت ےہ۔ می ً ال ارگ مہ ںیہک ہک احدم ےن امگؿ ایک‬
‫( َح ٔش َب َحا ٔم ْس)وتوساؽدیپاوہناےہہکسکےکقلعتمامگؿایک؟ابارگمہںیہکہکاحدمےنومحمدوکامگؿایک( َح ٔش َب‬
‫َحا ٔم ْس َم ِح ُن ِو ّزا) ی یھب ناتادوھری ریتہ ےہ۔ وساؽ نایق راتہ ےہ ہک ومحمد وکایک امگؿایک؟ ح مہ ےتہک ںیہ ہک احدم‬
‫ےن ومحمد وک اعمل امگؿ ایک( َح ٔش َب َحا ٔم ْس َم ِح ُن ِو ّزا ًَال ٔ ّنا) ی نات وپری وہیت ےہ۔ اےسی ااعفؽ وک اَ ِل ُن َت ٌَ ِّس ِی الٰٔی‬
‫ن ےتہکںیہاوردورساوعفمؽیھباحلبصنںیموہناےہ۔‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو َلی ِ ٔ‬
‫‪ 35:2‬اب ک نات ذنہ نیشن رکںیل ہک دو وعفمؽ واےل دعتمیااعفؽ ےک ےیل ح وہجمؽ اک ہغیص ا‬
‫آن ےہ وت الہپوعفمؽ‬
‫آن ےہ نکیل دورسا وعفمؽ دبوتسر احل بصن ںیم یہ راتہ ےہ۔‬
‫اقدعے ےک لاطقب نای اافللع نب رک احل رعف ںیم ا‬
‫ب َم ِح ُن ِو ْز ًَال ٔ ّنا(ومحمدوکاعملامگؿایکایگ)وریغہ۔‬
‫ےسیج ُح ٔش َ‬
‫‪ 35:3‬لعف الزؾیک رعتفیات رمہبت رھپ ذنہںیم نازہ رکںی۔ ینعی لعف الزؾوہ لعف ےہ سجےک اسھت وعفمؽآ یہ‬
‫ںیہناتکس۔یہیوہجےہہکلعفالزؾاکوہجمیلہغیصیھبںیہنآنا۔‬
‫‪ 35:4‬ایخؽرےہہکک وتوہاتکسےہہکیسکلعفدعتمیاکوعفمؽذموکرہنوہ‪ ،‬رگملعفالزؾےکاسھتوتوعفمؽآیہںیہن‬
‫اتکس۔ می ً ال َب ٌَ َث ُم ٌَ ِّل ْه (ات ااتسد ےن اجیھب) ات ہلمج ےہرگم مہ اس ںیم وعفمؽ اک ااضہف رک ےک َب ٌَ َث ُم ٌَ ِّل ْه‬
‫َص ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه (ااتسد اھٹیب) ےک دعب وکیئ وعفمؽ ںیہن اگلنا‬
‫َول َّسا(ات ااتسد ےن ات زلےک وک اجیھب)ہہک ےتک ںیہ رگم َجل َ‬
‫اجاتکس۔اسےیلہک َجل ََصلعفالزؾےہ۔انچہچن َجل ََصاکوہجمیلہغیص ُجل ٔ َصاامعتسؽںیہنوہاتکس۔ہکبج َب ٌَ َ‬
‫ثوچہکن‬
‫لعفدعتمیےہاسےیلاساکوہجمؽبٌُ َ‬
‫ٔثاامعتسؽایکاجاتکسےہناووجداسےکہکنب ےںیماساکوعفمؽہنآناوہ۔‬
‫لےکوزؿرپآےنواےلااعفؽیکوہجمیل‬
‫‪ 35:5‬ابآپونٹرکںیہکقشمربمن‪(33‬افل)ںیمآپےس ٓ ٌََ َلاور َٓ ٌٔ َ‬
‫لےک‬
‫رگداؿرکایئیئگنکیل َٓ ٌُ َلےکوزؿرپآےنواےلیسکلعفیکوہجمیلرگداؿںیہنرکایئیئگ۔اسیکوہجک ےہہک َٓ ٌُ َ‬
‫لےکوزؿرپالزؾاوردعتمیدوونںرطحےکااعفؽ‬
‫وزؿرپآےنواےلامتؾااعفؽہشیمہالزؾوہےتںیہہکبجٓ ٌََ َلاور َٓ ٌٔ َ‬

‫‪130‬‬
 ‫دووعفمؽواےلدعتمیااعفؽیکقشم‬ ‫قبسربمن‪35:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫آےتںیہ۔می ً ال َجل ََص (وہاھٹیب)الزؾےہاور َر َٓ ٍَ( ُاسےندنلبایک)دعتمیےہ۔ایسرطح َ ٔ‬
‫ف َح(وہوخشوہا)الزؾےہ‬
‫لےکوزؿرپآےنواےلامتؾااعفؽالزؾوہےتںیہالثمً َب ٌُ َس(وہدوروہا)‪،‬‬ ‫اور َ ٔ‬
‫ِش َب( ُاسےنایپ)دعتمیےہ۔نکیل َٓ ٌُ َ‬
‫َث ُ٘ َ‬
‫ل(وہاھبریوہا)وریغہ۔اسےیلاسوزؿرپآےنواےلیسکلعفاکوہجمؽاامعتسؽںیہنوہنا۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫روزہرانھک‬ ‫ٔػ َی ْاو‬ ‫وپانھچ۔امانگن‬ ‫َس َئ َل‬
‫ریقفی۔زمکوری‬ ‫َم ِش َ‪َ ٜ‬ي ْة‬ ‫رکن‬
‫وخػوسحمس ا‬ ‫َو ٔج َل‬
‫حیھب‬ ‫أذَا‬ ‫وگایہ‬ ‫َط ََا َز ْة‬
‫زدنہدنفیکوہیئزلیک‬ ‫َم ِو ُؤ ِو َز ْة‬ ‫وہؾورک‬ ‫َوا ٔج َباتُ ا ِل َن ِس َر َسةٔ‬
‫هشق منرب ‪34 -‬‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ُ .2‬ح ٔش َب َحا ٔم ْس ًَال ٔ ّنا‬ ‫‪َ .1‬ح ٔشبُ ِوا َحا ٔم ّسا ًَال ٔ ّنا‬
‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ٔ ُ .4‬‬
‫ِش َب َلب َ ْن‬ ‫ت َلب َ ّيا؟‬ ‫‪ .3‬اَاَى ِ َت َ ٔ‬
‫ِشبِ َ‬
‫______________‬ ‫______________‬
‫السیِ َوا ٌٔ‬‫ُک فٔی ِّ‬ ‫السیِ َوا ٌٔ ؟ ًَل ! َما كَ َلب ِت َ‬ ‫‪ِ ٍَ .5‬ل كَ َلب ِ َتنٔ ِی فٔی ِّ‬
‫_______________________________‬
‫ت ا ِل َن ِس َر َس ٔة ث ُ َّه بُ ٌٔ َثا الٔ َی ُّ‬
‫الش ِو ٔ‪ٚ‬‬ ‫‪َ َٛ .6‬ت َب َو َل ُس َک َو َو َل ُس ٗہ َوا ٔج َبا ٔ‬
‫_______________________________‬
‫الس ِی َوا ٌٔ ؟كُل ٔ ِب ُت ل ٔ َّ‬
‫لظ ََا َزة ٔ‬ ‫‪ .7‬ل ٔ َه كُل ٔ ِب َت فٔی ِّ‬
‫_______________________________‬

‫‪131‬‬
‫دووعفمؽواےلدعتمیااعفؽیکقشم‬ ‫قبسربمن‪35:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫الؼ َی ُاو َ‪َ ٛ‬نا ُ‪ٛ‬ت َٔب ًَل َی َّال ٔذیِ ًَ ٔم ًِ َٗ ِبلٔ‪ِ ُٜ‬ه‬ ‫‪ُٛ .8‬ت َٔب ًَل َِی‪ُ ُٜ‬ه ِّ‬
‫_______________________________‬
‫الذ َّل ُة َوا ِل َن ِش َ‪َ ٜ‬ي ُة‬
‫َضبَ ِت ًَل َِیَٔ ُه ِّ‬ ‫‪ٔ ُ .9‬‬
‫_______________________________‬
‫َّ‬
‫‪ .11‬أى َّ َنا ا ِل ُن ِؤ ٔميُ ِو ٌَ ال ٔذیِ ًَ أذَا ذ ٔ َ‬
‫ُِک اہّٰللُ َو ٔجل َِت ُٗ ُل ِوب ُ َُ ِه‬
‫_______________________________‬
‫‪َ .11‬وا ٔ َذ اا ِل َن ِو ُؤ ِو َزةُ ُسئٔل َِت ب ٔ َا ِّی َذى ِبٕ ُٗتٔل َِت‬
‫_______________________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .2‬اتیراریشلتقایکایگ۔‬ ‫‪ .1‬اتصخشےناتیرےریشوکلتقایک۔‬
‫________________________ _______________________‬
‫‪ .4‬احدماکزلاکبلطایکایگ۔‬ ‫‪ .3‬ںیمےناحدمےکزلےکوکبلطایک۔‬
‫________________________ ________________________‬
‫‪ .6‬ومحمدوککینامگؿایکایگ۔‬ ‫‪ .5‬احدمےنومحمدوککینامگؿایک۔‬
‫________________________ _______________________‬

‫‪132‬‬
‫لعفاضمرع‬ ‫قبسربمن‪36:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفاضمرع‬
‫)‪(Imperfective Tense‬‬
‫اضمرعرعموفیکرگداماوراوزام‬
‫)‪(Conjugation of Active Voice and Patterns‬‬
‫‪ 36:1‬قبس ربمن ‪29‬ےک ریپارگاػ‪29:5‬ںیم مہ ےنآپ وک اتبنا اھت ہک رعیب ںیم یھب احلبظزامہن لعف یک میسقت ہس اگہن‬
‫ےہینعی امیض‪،‬احؽ اور لبقتسم۔ اس ےک دعب مہ ےن لعفِ امیض ےک قلعتم ھچک ناںیت یھجم ںیھت۔ اب مہ ےن احؽ اور‬
‫لبقتسم ےک قلعتم ھچک ناںیت ینھجمس ںیہ۔ اس نمض ںیم س ےس یلہپ نات ک ونٹ رکںیل ہک رعیب ںیم احؽ اور لبقتسم‬
‫دوونں ےک ےیل ات یہ لعف اامعتسؽ وہناےہےسج "لعف اضمرع"ےتہک ںیہ ۔ می ً ال لعف امیض " َٓ َتحَ "(اس ےن وھکال) اک‬
‫اضمرع َی ِٔ َتحُ باےہاوراسےکینعمںیہ"وہوھکاتلےہناوہوھکےلاگ"۔وگنالعفاضمرعںیمکیبوقاحؽاورلبقتسم‬
‫دوونںاکوہفمؾشالموہناےہ۔‬
‫(اؿ وک‬‫‪ 36:2‬لعفامیضےسلعفاضمرعانبےنےکےیلھچکالعںیتماامعتسؽوہیتںیہوجاچرںیہینعیی‪،‬ت‪ ،‬ا‪ٌ ،‬‬
‫ٌ" ےتہکںیہ)۔سک ےغیص رپ وکؿ یس العم اگلیئ اجیت ےہ ‪،‬اس اک ل آپ وک ذلی ںیم دی یئگ لعف اضمرع یک‬
‫المرک " َی َتا ٔ‬
‫رگداؿےسوہاگ۔اسےیلےلہپآپرگداؿاکلاط ہعرکںیلرھپاسےکوحاہلےسھچکناںیتآپوکینھجمسوہںیگ۔‬
‫گسداى فعل هضازع هعسوف‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬

‫َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬ ‫ل‬

‫َیٔ ٌَِ ُ‬
‫وہس(ذمرک)رکےتںیہنا‬ ‫وہدو(ذمرک)رکےتںیہنارکںی‬ ‫(ذمرک)رکنےہنا‬
‫ا‬ ‫وہات‬ ‫ذمرک‬
‫رکںیےگ‬ ‫ےگ‬ ‫رکےاگ‬
‫اغی‬
‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫وہس(ؤمی)رکیتںیہنا‬ ‫وہدو(ؤمی)رکیتںیہنارکںی‬ ‫وہات(ؤمی)رکیتےہنا‬ ‫ؤمی‬
‫رکںییگ‬ ‫یگ‬ ‫رکےیگ‬

‫‪133‬‬
‫لعفاضمرع‬ ‫قبسربمن‪36:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬

‫ل‬
‫متس(ذمرک)رکےتوہنارکو‬ ‫متدو(ذمرک)رکےتوہنارکو‬ ‫وتات(ذمرک)رکناےہنارکے‬ ‫ذمرک‬

‫ےگ‬ ‫ےگ‬ ‫اگ‬

‫اخمبط‬
‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬ ‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َن‬
‫متس(ؤمی)رکیتوہنارکو‬ ‫وتات(ؤمی)رکیتےہنا‬ ‫ؤمی‬
‫متدو(ؤمی)رکیتوہ انرکویگ‬
‫یگ‬ ‫رکےیگ‬

‫َنٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬ ‫َنٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬ ‫ل‬
‫آَ ٌَِ ُ‬ ‫ذمرکو‬
‫مہسرکےت‪/‬رکیتںیہ ان‬ ‫مہدورکےت‪/‬رکیتںیہنارکںی‬ ‫ںیمرکنا‪/‬رکیتوہں ان‬ ‫ملکتم‬
‫ؤمی‬
‫رکںیےگ‪/‬یگ‬ ‫ےگ‪/‬یگ‬ ‫رکوںاگ‪/‬یگ‬
‫‪ 36:3‬ابذلیںیمدےوہےئےشقنرپوغررکےکفلتخموغیصںںیموہےنوایلدبتویلیںوکذنہنیشنرکںیل۔سح‬
‫ومعمؽاسںیمٖ َ لاملکتوکنیتوھچیٹریکلوںےس م ر‬
‫اظہایکایگےہ۔‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬

‫َی ‪ِ ُ -َ -ِ -‬و ٌَ‬ ‫َی ‪ َ -َ -ِ -‬ا ٌٔ‬ ‫َی ‪ٌُ-ٌَ -ٌِ-‬‬ ‫ذمرک‬
‫اغی‬
‫َی ‪ٌَ ِ -َ -ِ -‬‬ ‫َت ‪َ -َ -ِ -‬ا ٌٔ‬ ‫َت ‪ٌُ-ٌَ -ٌِ-‬‬ ‫ؤمی‬

‫َت ‪ِ ُ -َ -ِ -‬و ٌَ‬ ‫َت ‪َ -َ -ِ -‬ا ٌٔ‬ ‫َت ‪ٌُ-ٌَ -ٌِ-‬‬ ‫ذمرک‬
‫اخمبط‬
‫َت ‪ٌَ ِ -َ -ِ -‬‬ ‫َت ‪َ -َ -ِ -‬ا ٌٔ‬ ‫َت ‪ ٔ -َ -ِ -‬یِ ًَ‬ ‫ؤمی‬

‫ٌَ ‪ٌُ-ٌَ -ٌِ -‬‬ ‫ٌَ ‪ٌُ-ٌَ -ٌِ -‬‬ ‫اَ ‪ٌُ-ٌَ -ٌِ-‬‬ ‫ذمرکوومٔی‬ ‫ملکتم‬

‫‪ 36:4‬ذموکرہےشقنرپوغررکےنےساتناتک ینھجمساچےیہہکامیضےسلعفاضمرعاکالہپہغیصانبےنےکےیلامیضرپ‬
‫العماضمرع "ی"اگلرکافہملکوکخرؾدےتیںیہاورالؾہملکرپضمّہ(ٌُ‪)-‬اگلےتںیہ۔وغیصںیکدبتیلییکوہجےسالؾہملکیک‬

‫‪134‬‬
‫لعفاضمرع‬ ‫قبسربمن‪36:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رحاکتںیمدبتیلیوہیتےہنکیلالعماضمرعاکہحتف(ٌَ‪)-‬اورافہملکاکخرؾیرقراررےتہںیہ‪ ،‬ہکبجنیعہملکرپتںرحںیتک‬
‫لےھت‪،‬ایس رطح‬
‫ینعیہمض(ٌُ‪،)-‬ہحتف(ٌَ‪)-‬اوررسکہ(‪)ٌٔ-‬آیتںیہ۔وگناسجرطحامیضےکنیتاوزاؿٓ ٌََ َل‪َ ٌٔ َٓ ،‬لاور َٓ ٌُ َ‬
‫لاور َی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل ںیہ۔نجےکقلعتمیلیصفت ناتاؿشاءاہلل اےلگقبسںیم وہیگ۔‬ ‫ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫اضمرعےکیھبنیتاوزاؿ َیٔ ٌَِ ُ‬
‫(اسقبسیکقشمرکےتوقآپقشمںیمدےلاےلعفاضمرعیکنیعہملکیکرحتاکاخصایخؽرںیھکاوراسےک‬
‫لاطقبرگداؿرکںی۔)‬
‫‪ 36:5‬ذموکرہناالہشقنیکدمدےسدورسیناتک ونٹرکںیہکالعماضمرع"ی"ذمرکاغیےکتںوغیصںےک‬
‫العوہ رصػ عمج ؤمی اغی ےک ہغیص ںیم اگلیئ اجیت ےہہکبج العم "ا" رصػ وادح ملکتم اور العم "ٌ" ّ س‬
‫م ملکتم‬
‫اورعمجملکتمںیمیتگلےہ۔نایقآھٹوغیصںںیمالعم"ت"یتگلےہ۔‬
‫ل"دووغیصںںیماور َتٔ ٌَِ ََّل ٔ‬
‫ٌنیتوغیصں‬ ‫‪ 36:6‬ادیمےہہکآپےنک یھبونٹرکایلوہاگہکرگداؿںیم" َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ںیم رتشمک ےہ۔ اس یک وہج ےس رپاشیؿ ہن وہں ویکہکن ک ح ولمجں ںیم اامعتسؽ وہےت ںیہ وت ابعرت ےک ایسؼ و ابسؼ‬
‫)‪(Context‬یکدمدےسحیحصہغیصےکنیعتںیملکشمشیپںیہنآیت۔‬
‫‪ 36:7‬لعف اضمرع ےک قلعتم مرتذ ناںیت ےنھجمس ےس ےلہپ رضوری ےہ ہک آپ اضمرع یک رگداؿ ناد رکںیل اور اس یک‬
‫قشمرکںیل۔‬
‫هشق منرب ‪35 -‬‬
‫ذلیںیمھچااعفؽاضمرعاےسیدیاجرےہںیہنجےکامیضےکینعمآپڑپھےکچںیہ۔اؿسیکاضمرعیکرگداؿ‬
‫(عمیرہمج)رکےتوقنیعہملکیکرحتاکاخصایخؽرںیھک۔‬
‫‪ .3‬یَ ِح ٔش ُب‬ ‫َف ُح‬
‫‪َ .2‬ی ِ َ‬ ‫‪ .1‬یَ ِب ٌَ ُث‬
‫ُق ُب‬
‫‪َ .6‬ی ِ ُ‬ ‫‪َ .5‬ی ِس ُخ ُل‬ ‫‪َ .4‬ی ِِل ٔ ُب‬

‫‪135‬‬
‫انبن‬
‫اضمرعںیمرصػلبقتسم انیفنےکینعمدیپارکنااوراضمرعوہجمؽ ا‬ ‫قبسربمن‪37:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اضمرعںیمرصفلبقتسمنایفنےکینعمدیپارکنااوراضمرع‬
‫وہجمكانبنا‬
‫)‪(Future Tense, Negative of Imperfect and Imperfect Passive‬‬
‫‪ 37:1‬اضمرع یک رگداؿ ناد رکےنیل اور اس ےک وغیصں وک اچہپؿ ےنیل ےک دعب رظاس ےہ ہک آپ اؿ وک ولمجں ںیم‬
‫اامعتسؽرکےنیکقشمرکںیل۔نکیلقشمرشوعرکےنےسےلہپاضمرعےکقلعتمدنچمرتذناںیتذنہنیشنرکںیل۔‬
‫‪ 37:2‬ارگ لعف اضمرع ںیم لبقتسم ےک ینعموصخمصرکےن وہں وتاضمرع ےس ےلہپ َض اگلدےتیںیہ‪ ،‬می ً ال َی ِٔ َت ُح‬
‫ےکینعمںیہ"وہوھکاتلےہناوھکےلاگ"۔نکیل َس َی ِٔ َتحُ ےکرصػاتینعمںیہ"وہوھکےلاگ"۔‬
‫ٖ اک ااضہف رک دےتی ںیہ‬
‫‪ 37:3‬اضمرع وک لبقتسم ےس وصخمص رکےن اکدورسا رطہقی ک یھب ےہ ہکاس ےس لبق َس ِو َ‬
‫ٖ َتٌلَنو ٌَ(رقنعیینعیدلجیہمتاجؿولےگ)وریغہ۔‬ ‫سجےکینعمںیہ"رقنعی"‪،‬می ً السو َ‬
‫ِ ُِ‬ ‫َِ‬
‫ت (ںیم ںیہن ایگ)۔‬
‫‪ 37:4‬امیضںیم ارگ یفن ےک ینعم دیپا رکےن وہں وتاس ےسےلہپ َما اگلےتےھت‪ ،‬ےسیج َما َذ ٍَ ِب ُ‬
‫ب(وتںیہناجناےہناںیہناجےئ‬ ‫ابونٹرکںیاضمرعںیمیفنےکینعمدیپارکےنےکےیل ًَلاگلنااجناےہ‪،‬می ً ال ًَل َت ِذ ٍَ ُ‬
‫اگ)۔اانثتسیئوصروتںںیم َمایھباگلدنااجناےہ‪،‬ےسیج َما َی ٌِ َل ُه(وہںیہناجئاتےہناںیہناجےناگ)۔‬
‫ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫لاور‬ ‫‪ 37:5‬اضمرعاکوہجمؽانبےنںیمیھبویہآاسینےہوجامیضوہجمؽںیمےہینعیاضمرعرعموػوت َیٔ ٌَِ ُ‬
‫لوہاگ‪،‬می ً ال َی ِٔ َتحُ (وہوھکاتلےہناوھکےل‬ ‫َی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل‪،‬ںیمےسیسکوزؿرپیھبآےئاؿسےکوہجمؽاکاتیہوزؿ ُیٔ ٌَِ ُ‬
‫ب(وہامرااجناےہناامرااجےئ‬
‫ُْض ُ‬ ‫اگ)ےس ُی ِٔ َتحُ (وہوھکالاجناےہناوھکالاجےئاگ)‪َ ،‬ی ِ ٔ‬
‫ْض ُب(وہامرناےہناامرےاگ)ےسی ِ َ‬
‫َص(وہدمدایکاجناےہنادمدایکاجےئاگ)وریغہ۔‬
‫َص (وہدمدرکناےہنادمدرکےاگ)ےسیُ ِي َ ُ‬
‫اگ)‪،‬یَ ِي ُ ُ‬
‫هشق منرب ‪36 -‬‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬

‫ُقا ٌَٰ؟ ًَل اَ ِٓ ََ ُه ا ِل ُ ِ‬

‫ُقا ٌَٰ‬ ‫‪ِ ٍَ .1‬ل َتٔ ََِ ُه ا ِل ُ ِ‬
‫__________________________‬
‫‪ِ ٍَ .2‬ل َیٔ ََِ ُن ِو ٌَ ال ِّل َش َ‬
‫اٌ ا ِل ٌَ َزب ٔ َّی ؟ َن ٌَ ِه! َیٔ ََِ ُن ِوىَہ ٗ‬
‫__________________________‬
‫‪136‬‬
‫انبن‬
‫اضمرعںیمرصػلبقتسم انیفنےکینعمدیپارکنااوراضمرعوہجمؽ ا‬ ‫قبسربمن‪37:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ت ا ِل َن ِس َر َس ٔة ؟ ًَل ! بَ ِل َس ِو َٖ ىَ‪ِٜ‬تُبُ ََا‬ ‫‪ِ ٍَ .3‬ل َ‪ٛ‬تَبِت ُِه َوا ٔج َبا ٔ‬

‫__________________________‬
‫ْشبِ ًَ ا ِل َ٘ َِ َو َة ؟ ى َ ِح ًُ ًَل َن ِ َ‬
‫ْش ُب ا ِل َ٘ َِ َو َة‬ ‫‪ِ ٍَ .4‬ل َت ِ َ‬
‫__________________________‬
‫السیِ َوا ٌٔ ا ِل َی ِو َو ؟ ًَل !بَ ِل ى ُِب ٌَ ُث ُ َّسا‬
‫‪ِ ٍَ .5‬ل بُ ٌٔ ِثت َُنا الٔ َی ِّ‬
‫__________________________‬
‫‪ََ ٓ .7‬ش َت ٌِل َُن ِو ٌَ َم ًِ ٍُ َو ف ٔ ِی َؿل ٰ ٕل ُّمبٔی ِ ٕن‬ ‫الظ َحزُ َی ِش ُح َسا ٌٔ‬ ‫‪َ .6‬ال َّي ِح ُه َو َّ‬
‫_____________________ _____________________‬
‫‪ِ ُٗ .9‬ل ی ٰ َا ُّی ََا ا ِل‪ُ ٔ ٰ ٜ‬‬
‫َف ِو ٌَ ًَل اَ ًِ ُب ُس َما َت ٌِ ُب ُس ِو ٌَ‬ ‫اض َط ِیئّا‬ ‫‪ .8‬ا ٔ ٌَّ اہّٰللَ ًَل َیوِ ل ٔ ُه ال َّي َ‬
‫_____________________ _____________________‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .1‬آجناغاکدروازہوھکالاجےئاگ۔‬
‫____________________________________________‬
‫‪ .2‬آجناغاکدروازہںیہنوھکالاجےئاگ۔‬
‫____________________________________________‬
‫‪ .3‬درناؿاہکںایگ؟ںیمںیہناجئاتوہاہکںایگ۔‬
‫____________________________________________‬
‫‪ .4‬متولگسکیکابعدترکےتوہ؟مہساہللیکابعدترکےتںیہ۔‬
‫____________________________________________‬
‫‪ .5‬ایکوتاجئاتےہسکےنھجتوکقلخایک؟ںیماجئاتوہںاہللےنھجموکقلخایک۔‬
‫____________________________________________‬
‫‪137‬‬
‫انبن‬
‫اضمرعںیمرصػلبقتسم انیفنےکینعمدیپارکنااوراضمرعوہجمؽ ا‬ ‫قبسربمن‪37:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .6‬متولگاجےتنوہوجںیمرکناوہںاورںیماجئاتوہںوجمتولگرکےتوہ۔‬
‫____________________________________________‬
‫قس آًی هثالیں‬
‫َوُهّٰللاُمَلْعَیَوْمُتْنَااَلَنْوُمَلْعَت(البقري ‪)254 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ُبِرْضَیُهّٰللاَلاَثْمَاْلاِساَّنلِل(إبراہمی ‪)23 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .4‬واَلَنْوُمَلْظُيأًـْيَش(رمیم ‪)42 :‬‬ ‫َنْیِبَجْعَتَاْنِمِرْمَاِهّٰللا(ہود ‪)55 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫َنْوُلُتْقَیَفَوَنْوُلَتْقُی(التوبۃ ‪)555 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ٰ‬
‫ارلحمن ‪)25 :‬‬‫‪ُ .5‬فَرْعُیَنْوُمِرْجُمْلا(‬

‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫ٰ ٰ‬
‫َّنِاَهّٰللاُرِفْغَیَبْوُنُّذلااًعْیِمَج(ازلرم ‪)35 :‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ْۤيِّنَاَكُحَبْذَا( ّ‬
‫الص ّفت ‪)522 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .11‬نْوُرُفْکَیِتٰیٰاِبِهّٰللا(البقري ‪)45 :‬‬ ‫ُنْحَنْمُکُقُزْرَن(األنعام ‪)535 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .12‬وُمَلْعَیاَمَنْوُبِسْکَت(األنعام ‪)5 :‬‬ ‫‪َ .11‬نْوُرُصْنَيَهّٰللاَوٗهَلْوُسَر(احلرش ‪)6 :‬‬

‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .14‬وْمُهَنْوُلِمْحَیْمُھَراَزْوَا(األنعام ‪)55 :‬‬ ‫‪ .13‬اَماَذُبِسْکَتاًدَغ(لقمان ‪)52 :‬‬

‫_____________________‬ ‫_____________________‬
‫‪َ .15‬واَلُلَبْقُياَهْنِمٌةَعاَفَشَّواَلُذَخْؤُياَهْنِمٌلْدَعَّواَلْمُهَنْوُرَصْنُي(البقري ‪)26 :‬‬

‫_____________________________________‬

‫‪138‬‬
 ‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اوبابالثیثرجمد‬
‫)‪(Groups of Trilateral Verbs‬‬
‫‪ 38:1‬زگہتشاابسؼںیمآپےنک اھجمساھتہکنیعہملکرپرحاکتیکدبتیلییکوہجےسامیضےکنیتوزؿےتنبںیہینعی‬
‫لاور َی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل۔ابوساؽدیپا‬ ‫ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ٓ ٌََ َل‪َ ٌٔ َٓ ،‬لاور َٓ ٌُ َل۔اورایسرطحاضمرعےکیھبنیتوزؿےتنبںیہینعی َیٔ ٌَِ ُ‬
‫وہناےہہکارگیسکلعفاکامیضںیمہولعمؾوہوتاساکاضمرعمہسکوزؿرپانبںیئ؟اسقبسںیممہےنیہیناتینھجمس‬
‫اورینھکیسےہ۔‬
‫ل ےس‬‫ل‪َ ٌٔ َٓ ،‬‬
‫‪ 38:2‬ارگ ااسی وہنا ہک امیض ںیم نیع ہملک رپوج رحت ےہ اضمرع ںیم یھبویہ ریتہ ینعی ٓ ٌََ َل ےس َیٔ ٌَِ ُ‬
‫لباوت مہارااورآپاکاکؾتہبآاسؿوہاجنا۔نکیلوصرتاحؽایسیںیہنےہ۔ہکلبیقیقحوصراحتؽ‬ ‫لاور ٌَٓلےس َی ٌِٔ ُ‬ ‫َی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ُ‬ ‫ُ َ‬
‫لےک‬
‫ھچکاسرطحےہہکاثمؽےکوطررپوجااعفؽامیضںیمٓ ٌََ َلےکوزؿرپآےتںیہاؿںیمےسھچکاکاضمرعوت َیٔ ٌَِ ُ‬
‫ل اور ھچکاک َی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل ےک وزؿ رپ یھب آنا ےہ۔ اس وصرت احؽ وک دھکی رک ہبلط یک ارثکی‬ ‫وزؿ رپ یہ آنا ےہ نکیل ھچکاک َی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫رپاشیؿوہاجیتےہ۔احالہکنک اینترپاشیینیکناتںیہنےہ۔اسقبسںیم مہارادصقمیہک ےہہکآپیکرپاشییندوریکاجےئ‬
‫اورآپوکاتبنااجےئہکآپاضمرعاکوزؿےسیکولعمؾرکںیےگاوراےسےسیکنادرںیھکےگ۔نکیلک رطہقیےنھجمسےسےلہپ‬
‫رضوریےہ ہکآپاانیمطؿےساوروپریوتہج ےک اسھتیقیقحوصرتاحؽاکرک لاخہک ذنہنیشنرکںیل۔رھپاؿشاءاہلل‬
‫آپوکلکشمشیپںیہنآےئیگ۔‬
‫ل ےک وزؿ رپ آےن واےل امیض ےک امتؾ ااعفؽ نیت رگوپ ںیم‬
‫‪ 38:3‬اورپ دی وہیئ اثمؽ ںیم آپ ےن داھکی ہک ٓ ٌََ َ‬
‫ل‪،‬‬
‫)‪َ ٌََ ٓ (2‬‬ ‫ل‬
‫میسقت وہاجےت ںیہ اور ک میسقت اؿ ےک اضمرع ےک وزؿ یک اینبد رپ وہیت ےہ۔ ینعی)‪َ ٌََ ٓ (1‬ل‪َ ،‬یٔ ٌَِ ُ‬
‫ل ےک وزؿ رپ آےن واےل امیض ےک امتؾ ااعفؽ نیت نیت‬ ‫ل۔ایس رطح ارگ مہ َٓ ٌٔ َل اور َٓ ٌُ َ‬ ‫لاور )‪َ ٌََ ٓ(3‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌُ ُ‬ ‫َی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل )‪َ ٌٔ َٓ (5‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫ےک رگوپ ںیم میسقت رکںیل وت لک ون (‪)9‬رگوپ ووجد ںیم آےت ںیہ۔ ینعی )‪َ ٌٔ َٓ (4‬ل‪َ ،‬یٔ ٌَِ ُ‬
‫ل۔ نکیل ونٹ رکںیل ہک رعیب‬ ‫ل )‪َ ٌُ َٓ (9‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل )‪َ ٌُ َٓ (8‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬ ‫ل اور )‪َ ٌُ َٓ (7‬ل‪َ ،‬یٔ ٌَِ ُ‬ ‫)‪َ ٌٔ َٓ (6‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ںیمون(‪)9‬ںیہنہکلبرصػھچ(‪)6‬رگوپاامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫‪ 38:4‬ابوساؽک دیپا ا‬
‫وہنےہہکذموکرہناالونرگوپںیمےسوکؿےسھچرگوپاامعتسؽوہےتںیہاوروکؿےسنیت‬
‫‪139‬‬
 ‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رگوپاامعتسؽںیہنوہےت۔اسنمضںیمدنمرہجذلیناوتںوکھجمسرکذنہنیشنرکںیلوتاؿشاءاہللنایقناںیت انھجماور‬
‫نادرانھکآاسؿوہاجںیئیگ۔‬
‫ل‬‫‪َ ٌََ ٓ )i‬لےکوزؿرپآےنواےلامیضےکاضمرعںیمتںرگوپاامعتسؽوہےتںیہ۔ینعی(‪َ ٌََ ٓ )۴‬ل‪َ ،‬یٔ ٌَِ ُ‬
‫ل۔‬ ‫لاور(‪َ ٌََ ٓ )۷‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌُ ُ‬ ‫(‪َ ٌََ ٓ )۲‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫لاور‬ ‫‪َ ٌٔ َٓ )ii‬لےکوزؿرپآےنواےلامیضےکاضمرعںیمدورگوپاامعتسؽوہےتںیہ۔ینعی(‪َ ٌٔ َٓ )۱‬ل‪َ ،‬یٔ ٌَِ ُ‬
‫لاامعتسؽںیہنوہنا۔‬‫ل۔ہکبج َٓ ٌٔ َل‪َ ،‬ی ِٔ ٌُ ُ‬ ‫(‪َ ٌٔ َٓ )۵‬ل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫‪َ ٌُ َٓ )iii‬لےکوزؿرپآےنواےلامیضےکاضمرعںیمرصػاترگوپاامعتسؽوہناےہ۔ینعی(‪َ ٌُ َٓ )۶‬ل‪َ ،‬یٔ ٌُ ُل‬
‫لاامعتسؽںیہنوہےت۔‬ ‫لاور َٓ ٌُ َل‪َ ،‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬‫ہکبج َٓ ٌُ َل‪َ ،‬یٔ ٌَِ ُ‬
‫‪ 38:5‬ابہلئسمآناےہھچںیمےس مہررگوپیکاچہپؿرقمررکےناک۔اساکاترطہقیک اھتہکارگںیمہاتبنااجناہکامدہٖ‬
‫ت حرگوپربمن‪1‬ےسقلعتمےہوتمہھجمساجےتہکاساکامیض َٓ َتحَ اوراضمرع َی ِٔ َتحُ آےئاگ۔ایسرطحارگاتبنااجےئہک‬
‫ْض ُبانبےتیل۔ًلی ٍٰذاال٘یاض‬
‫َض َباوراضمرع َی ِ ٔ‬
‫قرباکقلعترگوپربمن‪2‬ےسےہوتمہامیض َ َ‬
‫ہ رگوپ اک ناؾ "ناب" راھک اور م ر‬
‫ہ ناب ںیم‬ ‫‪ 38:6‬نکیل رعیب وقادع رمی رکےن واولں ےن رطہقی ک اایتخر ایک ہک م ر‬
‫اامعتسؽوہےنواےلااعفؽںیمےسیسکاتلعفوکبختنمرکےکاےساسناب(رگوپ)اکامندنئہرقمررکدنااورایسرپاس‬
‫ناب اک ناؾ رھک دنا۔ الثمً رگوپ ربمن‪ 1‬اک ناؾ ناب َٓ َتحَ اور رگوپ ربمن ‪ 2‬اک ناب ََضب رھک دناوریغہ ۔ اب ذلی ںیم م ر‬
‫ہ‬ ‫َ َ‬
‫"لمعتسم رگوپ"ےکرقمررکدہناؾدیاجرےہںیہاور م ر‬
‫ہات نابےکاسھتاسےکےیلاامعتسؽیکاجےنوایل رصتخم‬
‫العم یھب دی اجریہ ےہ وج ہک ہقلعتم ناب ےک ناؾ اک الہپ رحػ یہ ےہ۔ اؿ وک ومجمیع وطر رپ "اَبِ َواب ث ُ ََّلثٔی‬
‫ُم َح ٓزز"(رصػام ّدےےکنیترحوػےسےننبواےلاوباب)اکناؾدناایگےہ۔‬

‫‪140‬‬
 ‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫نیعہملکیکرحت‬ ‫رگوپ‬
‫العم‬ ‫ناباکناؾ‬ ‫وزؿ‬
‫اضمرع‬ ‫امیض‬ ‫ربمن‬

‫(ػ)‬ ‫َٓ َتحَ – َی ِٔ َت ُح‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ل‬

‫ٓ ٌََ َل ‪َ -‬یٔ ٌَِ ُ‬ ‫‪.1‬‬

‫(ض)‬ ‫ْض ُب‬

‫َض َب ‪َ -‬ی ِ ٔ‬
‫ََ‬ ‫ٌٔ‪-‬‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ٓ ٌََ َل ‪َ -‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫‪.2‬‬

‫(ؿ)‬ ‫َص‬ ‫َن َ َ‬

‫َص ‪َ -‬ی ِي ُ ُ‬ ‫ٌُ‪-‬‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ٓ ٌََ َل ‪َ -‬ی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل‬ ‫‪.3‬‬

‫(س)‬ ‫َسنٔ ٍَ ‪َ -‬ی ِش َن ٍُ‬ ‫ٌَ‪-‬‬ ‫ٌٔ‪-‬‬ ‫ل‬

‫َٓ ٌٔ َل ‪َ -‬یٔ ٌَِ ُ‬ ‫‪.4‬‬

‫(ح)‬ ‫َح ٔش َب ‪َ -‬ی ِح ٔش ُب‬ ‫ٌٔ‪-‬‬ ‫ٌٔ‪-‬‬ ‫َٓ ٌٔ َل ‪َ -‬ی ِٔ ٌٔ ُ‬

‫ل‬ ‫‪.5‬‬

‫(ک)‬ ‫َک ُو‬ ‫َُ‬

‫ِک َو ‪ -‬یَ ِ ُ‬ ‫ٌُ‪-‬‬ ‫ٌُ‪-‬‬ ‫َٓ ٌُ َل ‪َ -‬ی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل‬ ‫‪.6‬‬

‫‪ 38:7‬الثیث رجمّد ےکاوباب اک ناؾ ومعامً امیضاور اضمرع اک الہپ الہپ ہغیص وبؽرک ایل اجنا ےہ‪ ،‬اسیج ہک اورپ ےشقن ںیماھکل ایگ‬
‫ےہ۔نامہااصتخرےکےیلیھبکرصػامیضاکہغیصوبؽدانییہاکیفاھجمساجناےہالثمًناب َن َ َ‬
‫َص‪،‬ناب َسنٔ ٍَوریغہ۔وگناک ‬
‫اجنےہ۔اسےیلآپاؿاوبابوکدنمرہجناالےشقنیک‬
‫قرضرکایلاجناےہہکنسواالامیضےکےغیصےساساکاضمرعھجمس ا‬
‫دمدےسوخبایھچرطحنادرکںیل۔ویکہکناؿیکآےگاکیفرضورتڑپےیگ۔‬
‫‪ 38:8‬ادیمےہرعیبںیماامعتسؽوہےنواےلااعفؽےکھچرگوپناھچاوباباکاخہکآپےکذنہںیمواحضوہایگوہاگ۔‬
‫وہنےہہکںیمہک سکرطحولعمؾوہہکوکیئلعفسکنابےسآناےہینعیامیضاوراضمرعںیماسےکنیع‬
‫ابوساؽدیپا ا‬
‫ہملکیک رحتایکوہیگ؟وتابونٹرکےئجیلہکاسلاکذرہعیالہزناؿںیہ۔ینعیوہیسکلعفاکامیضاوراضمرع سجرطح‬
‫اامعتسؽرکےتںیہ‪،‬ںیمہایسرطحانھکیساورنادرکناوہناےہ۔اسیکاثمؽارگنیریےکلعفیکنیتشکلتںںیہوجالہزناؿےک‬
‫اامعتسؽےکلاطقبنادرکینڑپیتںیہاورالہزناؿےکاساامعتسؽاکہتپتغلینعیڈرنشکیےساتلچےہ۔ڈرنشکیےساہجںمہ‬
‫یسکلعفےکینعمنادرکےتںیہوںیہاساکنابیھبنادرکےتیلںیہاورارگیسکلعفےکینعماورنابمہےنیسکاتکبوریغہ‬
‫ےسناد ےیےھتنکیلوھبؽلاےناشنہہںیمڑپلاے‪،‬وتاسوقیھبڈرنشکیےسدمدےلےتیلںیہ۔‬
‫‪ 38:9‬رعیب تغل یک وصخعا ک وہیت ےہ ہک اس ںیم اافلظ رحوػ تہ ٓجی یک یربیت ےس ںیہن ےھکل وہےت ہکلب اؿ ےک‬

‫‪141‬‬
 ‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امدے رحوػ تہ ٓجی یک یربیتےسدےوہےتںیہ۔ الثمً َت ِ َ‬

‫َف ِح ًَ اک ظفل آپ وک "ت" یک یٹپ ںیم ںیہن ےلم اگ۔ اس اک امدہ‬
‫ٖ ر ح ےہ ۔ اس ےیل ک آپ وک ٖ یک یٹپ ںیم امدہ "ٖ ر ح"ےک تحت ےلم اگ۔ اس ےک اسھت یہ ک نادنیہ یھب وموجد‬
‫وہیگہکک امدہسکنابےسآناےہ۔‬
‫رعیب تغل ںیمامدہ ےک اسھت ناب اک ناؾ م ر‬
‫اظہ رکےن ےکدو رطےقی ںیہ۔ (‪ )1‬رپاین ڈرنشکویںںیم ومعامً‬ ‫‪38:10‬‬
‫امدہ ےک اسھت وقنیس (یرٹکی) ںیم ہقلعتم ناب یک العم ھکل دی اجیت ےہ۔ الثمً فح (س) وخش وہنا‪،‬ینعی ناب َسنٔ ٍَ‬
‫َف ِح ًَ اک یرہمج "مت س وعرںیت وخش وہں‬ ‫َف ُح آنا ےہ۔اب آپ رگداؿ ےک ےغیص وک ھجمس رک َت ِ َ‬
‫َی ِش َن ٍُ ےس َ ٔف َح َی ِ َ‬
‫یگ"رکںیل ےگ۔ (‪ )2‬خذتذ ڈرنشکویں ںیم امیض اک ہغیص وت نیع ہملک یک رحت ےس ےتھکل ںیہ رھپ ات ریکل دے رک اس رپ‬
‫َف ُحےہ۔مہاساتکبںیمآپوکیسکلعف‬
‫الثم َ ٔف َحٌَ‪ -‬اکبلطمیھب َ ٔف َح َی ِ َ‬
‫اضمرعیکنیعہملکیکرحتھکلدےتیںیہ۔ ً‬
‫ف َحےکآےگ(س)اھکلوہاگاورینعمےھکلوہںےگ"وخشوہنا"اور‬
‫اکناباتبےنےکےیلالہپرطہقیاامعتسؽرکںیےگالثمً َ ٔ‬
‫َض َب‬
‫َف ُحےہ۔ایسرطحناب َٓ َتحَ ےکےیل(ػ)‪َ َ ،‬‬
‫(س)دھکیرکآپھجمساجںیئےگہکاساکامیض َ ٔف َحاوراضمرع َی ِ َ‬
‫ےکےیل(ض)وریغہاھکلوہاےلماگ۔اسقبسےکذریخۂاافلظںیممہزگہتشاابسؼےکااعفؽدونارہھکلرکاؿےکاوبابیک‬
‫نادنیہرکرےہںیہناہکاؿےکاعمینآپاسرطہقیےسنادرکںیوجآپوکاتبنااجراہےہ۔‬
‫اب مہ اس وساؽ رپ آلاے ںیہ ہک یسک لعف ےک ناب وک ناد رکےن اک رتہب رطہقی ایک ےہ؟ وت اس وساؽ اک‬ ‫‪38:11‬‬
‫ف َح"ےکینعموخشوہنااور‬
‫وجابک ےہہکابآپااعفؽےکینعمرپاےنرطےقیےسنادہنرکںی۔ینعیویںہنںیہکہک" َ ٔ‬
‫" َ‪َ ٛ‬ت َب "ےک ینعم انھکل وریغہ‪ ،‬ہکلباس اک امیضاضمرعدوونں وبؽرک "دصمری" ینعم وبںیل ۔ینعی ویں ںیہکہک " َ ٔف َح‬
‫ل (ؿ) دالخ وہنا"۔‬ ‫ذریخہاافلظ ںیم اھکل وہاگ " َز َخ َ‬ ‫ُب ےک ینعم انھکل"وریغہ۔ ٔ‬ ‫َف ُحےک ینعم وخش وہنا۔ َ‪َ ٛ‬ت َب َی‪ِٜ‬ت ُ‬
‫َی ِ َ‬
‫ل ےک ینعم دالخ وہنا"۔ ںیہک وھبؽ وچک گل اجےئ وت ڈرنشکی‬ ‫نکیل آپ اس وک اس رطح ناد رکںی " َز َخ َل َی ِس ُخ ُ‬
‫ل َو ًَل ُٗ َّو َة ا ٔ ًَّل بٔاہّٰللٔ۔ایھبےستغل‬ ‫وگنابآپڈرنشکیدےنھکیےکاقبوہلاےںیہ۔ َم َ‬
‫اطا َء اہّٰللُ َو ًَل َح ِو َ‬ ‫دںیھکی۔ ا‬
‫ےکاامعتسؽوکاعدتانبںیل۔‬
‫ارگہچک قبساکیفوطلی وہایگ ےہنکیلآپیکدیپسچلاور وہسلیکاخرطدنچاوبابیکوصخایصتاک‬ ‫‪38:12‬‬
‫ذرک رظاسولعمؾ وہنا ےہ۔ انچہچنآپ ونٹ رکںیل ہک ناب َسنٔ ٍَ ےسآےنواےلاوبابںیمزنادہ یر (ہشیمہ ںیہن) یسک‬
‫ف َح(وخشوہنا) ۔ َحز ٔ ٌَ (نیگمغ وہنا)وریغہ۔زینک ہک‬
‫الثم َ ٔ‬
‫وہنےہوجویتقاوراعریضوہیتںیہ۔ ً‬
‫ایسیتفصناناتاکذرک ا‬
‫اس ناب ںیم آےن واےل ااعفؽ زنادہ یر (امتؾ ںیہن) الزؾ وہےت ںیہ ہکبج ناب َ ُ‬
‫ِک َو ےس آےن واےل ااعفؽ ںیم یسک ایسی‬
‫‪142‬‬
 ‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫الثم َح ُش ًَ(وخوصبرتوہنا)۔ َط ُ‬
‫ح ٍَ (اہبدروہنا)۔زین ک ‬ ‫تفصناناتاکذرکوہنا ےہوجاعریضںیہن ہکلبدایمئوہیتںیہ ً‬
‫ہکاسنابےسآےنواےلامتؾ ااعفؽالزؾوہےتںیہ۔ناب َٓ َتحَ یکوصخعا اکقلعتامدہےکرحوػےسےہاوروہک ‬
‫ےہہکاسںیمنیعہملکناالؾہملکیکہگجرحوػیقلح(ء‪،‬ھ‪،‬ع‪،‬ح‪،‬غ‪،‬خ)ںیمےسوکیئاترحػرضوروہناےہ۔رصػ‬
‫م‬
‫شبیکوصخعا ک ےہہکاسےسیتنگےکرصػدنچااعفؽآےتںیہ‪،‬اسےیل‬
‫دنچامدےاسےس سیتنی سںیہ۔نابح ٔ‬
‫َ َ‬
‫اساکاامعتسؽتہبمکےہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫وخشوہنا‬ ‫ف َح (س)‬
‫َٔ‬ ‫دالخوہنا‬ ‫ل (ؿ)‬
‫َز َخ َ‬
‫انسنہ‬ ‫ک (س)‬
‫َؿ ٔح َ‬ ‫وہن‬
‫اغل ا‬ ‫َب (ض)‬
‫َُل َ‬
‫وہن‬
‫دور ا‬ ‫َب ٌُ َس (ک)‬ ‫وہن‬
‫قر ی ا‬ ‫َق َب (ک)‬
‫َُ‬
‫وھکانل‬ ‫َٓ َتحَ (ػ)‬ ‫ڑپانھ‬ ‫َق َء (ػ)‬
‫ََ‬
‫اھکن‬
‫ا‬ ‫اَک َ َ‬
‫ل (ؿ)‬ ‫انھکل‬ ‫َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ب (ؿ)‬

‫وہن‬
‫اکایمب ا‬ ‫ى َ َححَ (ػ)‬ ‫انھٹیب‬ ‫َجل ََص (ض)‬

‫وہن‬
‫امیبروہنا‪،‬رمضی ا‬ ‫َمز ٔ َق (س)‬ ‫آنا‬ ‫َٗس َٔو (س)‬

‫امرنا‬ ‫َض َب (ض)‬

‫ََ‬ ‫اجنا‬ ‫ب (ػ)‬
‫َذ ٍَ َ‬
‫رکن‬
‫دنلب ا‬ ‫َر َٓ ٍَ (ػ)‬ ‫انھٹیب‬ ‫ٗ ٌََ َس(ؿ)‬

‫سا‬ ‫َسن ٔ ٍَ (س)‬ ‫رکن‬

‫ناد ا‬ ‫ذ ََ‬
‫َِک(ؿ)‬

‫رکن‬
‫امگؿ ا‬ ‫ب (س)‬
‫َح ٔش َ‬ ‫رکن‬
‫رعتفی ا‬ ‫َحن ٔ َس (س)‬

‫انیپ‬ ‫َٔ‬
‫ِش َب (س)‬ ‫رکن‬
‫دیپا ا‬ ‫َخل ََ‪( ٙ‬ؿ)‬

‫رکن‬
‫ذحب ا‬ ‫َذبَحَ (ػ)‬ ‫انجیھب‬ ‫َب ٌَ َث (ػ)‬

‫‪143‬‬
 ‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رکن‬
‫وخػوسحمس ا‬ ‫ل (س)‬
‫َو ٔج َ‬ ‫وساؽرکنا‪،‬امانگن‬ ‫ل (ػ)‬
‫َس َئ َ‬
‫رکن‬
‫رکش ا‬ ‫َط َ َ‬
‫َک (ؿ)‬ ‫ولطعوہنا‪،‬خرانھ‬ ‫ك َ َل ٍَ (ؿ)‬

‫امانگن‬ ‫كَل َ‬
‫َب (ؿ)‬ ‫رکن‬
‫اطع ا‬ ‫َم َيحَ (ػ)‬

‫رہھٹن‬
‫ایقؾرکنا‪ ،‬ا‬ ‫لَب ٔ َث (س)‬ ‫اجانن‬ ‫ًَل ٔ َه (س)‬

‫چسانہک‬ ‫َػ َس َ‪( ٚ‬ؿ)‬ ‫اُھٹاجنا‬ ‫ى َ ََ َف (ػ)‬

‫تسکشدانی‬ ‫ٍَزَ َو (ض)‬ ‫انلیھک‬ ‫َلٌ َ‬

‫ٔب (س)‬

‫ناہتش‬ ‫ٓ َُل ِو ْر ‪ُُ ٓ /‬ل ِو ْر‬ ‫دانی‪،‬اطعرکنا‬ ‫َر َز َ‪( ٚ‬ؿ)‬

‫رسدیاکوممس‬ ‫ٔط َتا ْء‬ ‫رگیماکوممس‬ ‫ٕ‬

‫َػ ِی ْ‬
‫دمد‬ ‫ا ٔ ًَاى َ ْة‬ ‫ااعنؾ‬ ‫َجائٔزَ ْة‬
‫هشق منرب ‪37 -‬‬
‫دنمہجذلیولمجںںیمےسربمن(‪)1‬ااعفؽاکامدہاتبںیئ۔ربمن(‪)2‬امیض‪/‬اضمرعاوررعموػ‪/‬وہجمؽیکواضحرکںی۔‬
‫ربمن(‪)3‬ہغیصاتبںیئاوراہجںاتےسزنادہاکااکمؿوہواہںامتؾہنکممےغیصںیھکل۔اورربمن(‪)4‬رھپایساحلظےسیرہمجرکںی۔‬
‫یرہمج‬ ‫ہغیص‬ ‫رعموػ‪/‬وہجمؽ‬ ‫زامہن‬ ‫امدہ‬ ‫ااعفؽ‬ ‫ربمن‬
‫َت ِٔ َت َحا ٌٔ‬ ‫‪.1‬‬

‫َن ِؼ ُس ُ‪ٚ‬‬ ‫‪.2‬‬

‫یَ ِل ٌَب ِ َن‬ ‫‪.3‬‬

‫كَ َلب ِت ُُن ِوہُ ِه‬ ‫‪.4‬‬

‫ٍَزَ ِمت ُُن ِون ٔ ِی‬ ‫‪.5‬‬

‫تُ ِز َزٗٔی ِ َن‬ ‫‪.6‬‬

‫‪144‬‬
‫اوبابالثیثرجمد‬ ‫قبسربمن‪38:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َت ِللُ ٍُ َّ‬
‫الظ ِن ُص‬ ‫‪.7‬‬

‫ُر ٔزٗ ُِوا‬ ‫‪.8‬‬

‫كَ َلب ِ َيا‬ ‫‪.9‬‬

‫‪ .10‬كَ َلب َ َيا‬

‫‪ .11‬كُلٔب ِ َن‬
‫‪َ .12‬ز َخل َِت‬
‫‪َ .13‬س َی ِِلٔبُ ِو ٌَ‬
‫ُِک‬‫‪ .14‬ذ ٔ َ‬
‫‪َ .15‬ث ُ٘ل َِت‬

‫‪145‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪39:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫امیضیکااسقل(ہصحاوؽ)‬
‫)‪(Types of Past Tense-1‬‬
‫‪ 39:1‬آپ وسچ رےہ وہں ےگ ہک امیض ےک دعب وت اضمرع رشوع وہایگ اھت۔ نکیل اب درایمؿ ںیم رھپ امیض اک قبس‬
‫وہن ےہ‪،‬سج اکامیض ےہ‬
‫ویکںآایگ۔ اس یکات وہج وت ک یھ ہک وچہکن امیض یک فلتخم ااسقؾںیم ات اخص لعف اامعتسؽ ا‬
‫اٌ(وہاھت)اوراضمرعےہ َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ(وہوہناےہناوہاگ)۔اسےیلرضوریاھتہکآپوکک َ َ‬
‫اٌےساعتمرػرکاےنےسلبق‬ ‫کَ َ‬
‫اضمرعیھباھجمسدنااجےئ۔‬
‫اٌ َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ یک رگداںین امیض‪،‬اضمرع یک اعؾ رگداونں ےس ڑوھڑی یس فلتخم ںیہ‪ ،‬ااسی‬
‫‪ 39:2‬دورسی وہج ک یھ ہک ک َ َ‬
‫"رحوػ ّلع"اوراؿےکوقادعڑپھںیل‬ ‫ِ‬ ‫ویکںےہ۔اسیکوہجوتاؿشاءاہللآپوکاسوقھجمسںیمآےئیگحآپ‬
‫ےگ۔یفااحلؽآپومعمیلقرؼےکاسھتیہاؿیکرگداںین نادرکںیلناہکاےلگقبسںیمآپامیضیکااسقؾےکایبؿںیم‬
‫اؿاکاامعتسؽھجمسںیکس۔‬

‫فعل هاضی ک َ َ‬
‫اٌ کی گسداى‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫کَاى ُِوا‬ ‫کَاىَا‬ ‫کَ َ‬
‫اٌ‬
‫ذمرک‬
‫وہس(ذمرک)ےھت‬ ‫وہدو(ذمرک)ےھت‬ ‫وہات(ذمرک)اھت‬
‫اغی‬
‫ُ‪ًَّٛ‬‬ ‫کَاى َ َتا‬ ‫کَاى َ ِت‬
‫ؤمی‬
‫وہس(ؤمی) ںیھت‬ ‫وہدو(ؤمی)ںیھت‬ ‫وہات(ؤمی) یھ‬
‫ُ‪ِ ٛ‬يت ُِه‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يت َُنا‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬ي َت‬
‫ذمرک‬
‫متس(ذمرک)ےھت‬ ‫متدو(ذمرک)ےھت‬ ‫وتات(ذمرک)اھت‬
‫اخمبط‬
‫ُ‪ِ ٛ‬يت ُ َّن‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يت َُنا‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يتٔ‬
‫ؤمی‬
‫متس(ؤمی)ںیھت‬ ‫متدو(ؤمی)ںیھت‬ ‫وتات(ؤمی) یھ‬
‫ُ‪َّ ٛ‬يا‬ ‫ُ‪َّ ٛ‬يا‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬ي ُت‬
‫ذمرکو ؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫مہسےھت‪/‬ںیھت‬ ‫مہدوےھت‪/‬ںیھت‬ ‫ںیماھت‪ /‬یھ‬

‫‪146‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪39:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫فعل هضازع یَ‪ِ ُٜ‬و ٌُ کی گسداى‬

‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫یَ‪ِ ُٜ‬وى ُِو ٌَ‬ ‫یَ‪ِ ُٜ‬وىَا ٌٔ‬ ‫یَ‪ِ ُٜ‬و ٌُ‬
‫ذمرک‬
‫وہس(ذمرک)وہںےگ‬ ‫وہدو(ذمرک)وہںےگ‬ ‫وہ ات(ذمرک)وہاگ‬
‫اغی‬
‫َی‪ًَُّٜ‬‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬وىَا ٌٔ‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬و ٌُ‬
‫ؤمی‬
‫وہس(ؤمی)وہںیگ‬ ‫وہدو(ؤمی)وہںیگ‬ ‫وہات(ؤمی)وہیگ‬
‫َت‪ِ ُٜ‬وى ُِو ٌَ‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬وىَا ٌٔ‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬و ٌُ‬
‫ذمرک‬
‫متس(ذمرک)وہےگ‬ ‫متدو(ذمرک)وہےگ‬ ‫وتات(ذمرک)وہاگ‬
‫اخمبط‬
‫َت‪ًَُّٜ‬‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬وىَا ٌٔ‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬وىٔی َِن‬
‫ؤمی‬
‫متس(ؤمی)وہیگ‬ ‫متدو(ؤمی)وہیگ‬ ‫وتات(ؤمی)وہیگ‬
‫ىَ‪ِ ُٜ‬و ٌُ‬ ‫ىَ‪ِ ُٜ‬و ٌُ‬ ‫ا َ ُ‪ِ ٛ‬و ٌُ‬
‫ذمرکو ؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫مہسوہںےگ‪/‬یگ‬ ‫مہدووہںےگ‪/‬یگ‬ ‫ںیموہںاگ‪/‬یگ‬
‫وہن ےہ اور َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ (اضمرع) ینعمب " ا‬
‫وہاگن‬ ‫‪ 39:3‬نادرئھک ہکک َ َ‬
‫اٌ (امیض) ینعمب "اھت" ومع ًامامیض یہ ےک ےیل اامعتسؽ ا‬
‫وہاجےئ اگ" ومع ًام رصػ لبقتسم ےک ےیل اامعتسؽ وہنا ےہ۔ ینعی احؽ ےک ےیل ینعمب "ےہ" َی‪ِ ُٜ‬و ٌُاامعتسؽ ںیہن وہنا‪ ،‬ہکلب‬
‫اسےک ےیلزنادہ یرہلمجاہیمس اامعتسؽایک اجنا ےہ ۔ الثمً"زتذامیب ر اھت"ےک ےیل آپ ک َ َ‬
‫اٌ اامعتسؽ رکںی ےگ اور "زتذ امیبر‬
‫اٌ َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ)ےکاامعتسؽےک ھچکوقادعںیہوج آپآےگلچرکڑپںیھےگ۔‬
‫وہاجےئاگ"ےکےیل َی‪ِ ُٜ‬و ٌُاامعتسؽوہاگ۔(ک َ َ‬
‫رگم"زتذامیبرےہ"اکیرہمجآپ" َزیِ ْس َّمزٔیِ ْف"یہرکںیےگ۔‬
‫‪ 39:4‬شاتذآپوکنادوہہکقبسربمن‪11‬ںیمحمہآپوکہلمجاہیمسناہیفانبنااھکسرےہےھتوتمہےن"ل َِی َص"ےک‬
‫اامعتسؽ ےکےلسلس ںیم ک نادنبی اگلدی یھ ہک رصػ وادح ذمرک اغیےکہغیص ںیم اساک اامعتسؽ ایک اجےئ۔ اسیک وہج ک ‬
‫ یھ ہک"ل َِی َص"اک اامعتسؽ ہغیص ےک لاطقب وہنا ےہ۔اب ومعق ےہ ہکآپ اس یکرگداؿ یھب ناد رکںیل ناہک ہلمج اہیمس‬
‫ںیمآپ"ل َِی َص"اکدرساامعتسؽرکںیکس۔‬

‫‪147‬‬
 ‫امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪39:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ل َِی َص کی گسداى‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫ل َِی ُش ِوا‬ ‫ل َِی َشا‬ ‫ل َِی َص‬
‫ذمرک‬
‫وہس(ذمرک)ںیہنںیہ‬ ‫وہدو(ذمرک)ںیہنںیہ‬ ‫وہات(ذمرک)ںیہنےہ‬
‫اغی‬
‫ل َِش ًَ‬ ‫ل َِی َش َتا‬ ‫ل َِی َش ِت‬
‫ؤمی‬
‫وہس(ؤمی)ںیہنںیہ‬ ‫وہدو(ؤمی)ںیہنںیہ‬ ‫وہات(ؤمی)ںیہنےہ‬
‫ل َِشت ُِه‬ ‫ل َِشت َُنا‬ ‫ل َِش َت‬
‫ذمرک‬
‫متس(ذمرک)ںیہنوہ‬ ‫متدو(ذمرک)ںیہنوہ‬ ‫وتات(ذمرک)ںیہنےہ‬
‫اخمبط‬
‫ل َِشت ُ َّن‬ ‫ل َِشت َُنا‬ ‫ل َِشتٔ‬
‫ؤمی‬
‫متس(ؤمی)ںیہنوہ‬ ‫متدو(ؤمی)ںیہنوہ‬ ‫وتات(ؤمی)ںیہنےہ‬
‫ل َِش َيا‬ ‫ل َِش َيا‬ ‫ل َِش ُت‬
‫ذمرک و ؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫مہسںیہنںیہ‬ ‫مہدوںیہنںیہ‬ ‫ںیمںیہنوہں‬
‫اٌاورل َِی َصیکرگداؿںیمک اینبدیقرؼ ذنہنیشنرکںیلہک ک َ َ‬
‫اٌ ےس امیضاور اضمرعدوونں یکرگداؿ‬ ‫‪ 39:5‬ک َ َ‬
‫وہیت ےہ۔ ینعی ک لعف دوونں رطح آنا ےہ۔ ہکبج ل َِی َص ےس رصػ امیض یک رگداؿ وہیت ےہ۔ ینعی اس لعف اک اضمرع‬
‫رت ک ہک ل َِی َص ےک ینعم "ںیہن اھت" ےک اجبےئ "ںیہن ےہ‪ ،‬ںیہن ںیہ" وریغہ وہےت ںیہ۔ ینعی اس‬
‫اامعتسؽ ںیہن وہنا۔ م ذ‬
‫لعفیکرگداؿوتامیضیسیجےہرگمک ہشیمہاحؽےکینعمداتیےہ۔‬
‫‪ 39:6‬قبس ربمن ‪ 11‬ںیم ک آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک ہلمج اہیمس رپ ح ل َِی َص دالخ وہنا ےہ وت ونعمی دبتیلی ک النا ےہ ہک‬
‫ب" اگلرک‬
‫احل بصن ںیمآاجیت ےہ ان ربخ رپ " ٔ‬
‫ہلمج ںیم یفن ےک ینعم دیپا وہاجےت ںیہ اور ارعایب دبتیلی ک النا ےہ ہک ربخ ِ‬
‫ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة بٔ َ٘ائ َٔن ٕةدوونں اک یرہمج "ااتسین ڑھکی‬
‫رکدناجناےہ۔ ینعیل َِی َشتٔ ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة َٗائ َٔن ّةاورل َِی َشتٔ‬
‫اےس رجمور ا‬
‫وہنےہاورحیسکہلمجاہیمسرپک َ َ‬
‫اٌدالخ‬ ‫اٌیھبدالخ ا‬ ‫ںیہنےہ"وہاگ۔ابآپک ناتیھبنادرکںیلہکہلمجاہیمسرپک َ َ‬
‫وہناےہوتونعمیدبتیلیک الناےہہکہلمجںیمومعامً"ےہ"ےکاجبےئ"اھت"ےکینعمدیپاوہاجےتںیہ۔اورل َِی َصیکرطح‬

‫‪148‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪39:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اٌ ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه َٗائ ّٔنا(ااتسدڑھکااھت)وریغہ۔نامہل َِی َصیکامدننک َ َ‬
‫اٌیک‬ ‫احلبصنںیمےلاجناےہ۔الثمًک َ َ‬ ‫کَ َ‬
‫اٌیھبربخوک ِ‬
‫ب"ںیہناگلےتک۔ک قرؼایھچرطحذنہنیشنرکںیل۔‬
‫ربخرپ" ٔ‬
‫‪ 39:7‬ک َ َ‬
‫اٌ اورل َِی َصےکنارےںیم اتناتاورونٹ رکںیہکک دوونںلعفیکرطحاامعتسؽوتوہےتںیہرگماؿ‬
‫ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة َٗائ َٔن ّةںیم اَ ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة وک ل َِی َش ِ‬
‫ت اکافلع ںیہن ہکلب وحن یک االطصح‬ ‫ےک افلع وک "امس"ےتہک ںیہ۔ ینعی ل َِی َشتٔ‬
‫اٌاک‬‫اٌاکافلعںیہنہکلباےسک َ َ‬ ‫اٌ ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه َٗائ ّٔناںیمیھب َا ِل ُن ٌَ ِّل ُهوکک َ َ‬
‫اجنےہ۔ایسرطحک َ َ‬ ‫ےکلاطقبل َِی َصاکامساہک ا‬
‫اٌ یک ربخ ںیہ۔ اور‬ ‫امس اہک اجنا ےہ۔ ک یھب ونٹ رکںیل ہک َٗائ َٔن ّة اور َٗائ ّٔنا یھب وعفمؽ ںیہن ہکلب نارتلبیت ل َِی َص اور ک َ َ‬
‫اٌاترطحےکلعفںیہنکیلاؿےکنب ےےکرشوعںیمآےنےسک ہلمجہیلعفںیہنبا‪،‬ہکلباسیجہک‬ ‫ارگہچل َِی َصاورک َ َ‬
‫اٌدوونںہلمجاہیمسرپدالخوہرکاسںیمونعمیاورارعایبدبتیلیالےتںیہ۔‬ ‫آپوکاتبنااجاکچےہہکل َِی َصاورک َ َ‬
‫اٌنال َِی َصاکامسوکیئ‬ ‫اٌاورل َِی َص یھبدرگیااعفؽیکرطحدوونںرطوقیںےساامعتسؽوہےتںیہینعیارگک َ َ‬ ‫‪ 39:8‬ک َ َ‬
‫اٌ‬‫الثمک َ َ‬
‫اظہ وہ وتاؿ اک ہغیص وادح یہ رےہاگ۔ اہتبل ذمرک ےک ےیل وادح ذمرک اور ؤمی ےک ےیل وادح ؤمی آےئاگ۔ ً‬ ‫امسِ م ر‬
‫ت (زلایکں کین ںیھت) ‪،‬ل َِی َص ال ِّز َجا ُل‬ ‫ات َػال ٔ َحا ٕ‬ ‫ا ِلول ََسا ٌٔ َػال ٔ َحی ِ ٔن (دوونں زلےک کین ےھت)‪،‬کَاىَتٔ ا ِلب َ َي ُ‬
‫ت(ااتساینںیتنحمںیہنںیہ)وریغہ۔‬ ‫ات ُم ِح َتۂ َسا ٕ‬‫ُم ِح َتَٔ ٔسیِ ًَ(رمدیتنحمںیہنںیہ)اورل َِی َشتٔ ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬
‫اظہہن وہہکلبہغیصںیم ‪،‬ریمضیک وصرتںیموپدیشہ وہوتایسیوصرتںیموجریمض‬ ‫‪ 39:9‬اورارگکَاٌاورل َِی َصاکامس‪ ،‬م ر‬
‫الثم َ‪ِ ٛ‬يت ُِه هَ الٔنٔی ِ َن(متولگاظملےھت)۔اہیں ُ‪ِ ٛ‬يت ُِهںیماَْمُتْن یکریمض‬ ‫وپدیشہوہیگایسےکلاطقبہغیصاامعتسؽوہاگ۔ ً‬
‫ًیکریمضل َِی َصاکامسےہ۔‬ ‫اٌاکامسےہ۔ایسرطحل َِش َيا هَ الٔنٔی ِ َن(مہولگاظملںیہنںیہ)ںیمى َ ِح ُ‬ ‫کَ َ‬
‫هشق منرب ‪38 -‬‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫َہ ِل ُ‪ِ ٛ‬يت ُِه ُم ٌَ ِّلنٔی ِ َ‬
‫ن؟‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪ .2‬ک َ َ‬
‫اٌ ال ِّز َجا ُل َجال ٔ ٔشی ِ َن‬ ‫‪ .1‬کَاى َ ِت َز ِی َي ُب َٗائ َٔن ّة‬
‫_____________‬ ‫_____________ _____________‬
‫‪ .5‬ل َِی ُش ِوا َػازٔٗٔی ِ َن‬ ‫‪ .4‬ل َِش َيا کَاذٔبٔی ِ َن‬
‫_____________ _____________‬

‫‪149‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪39:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .6‬مت ٰی َت‪ِ ُٜ‬و ٌُ ُم َس ِّر ّسا؟ ا َ ُ‪ِ ٛ‬و ٌُ ُم َس ِّر ّسا ا ٔ ٌِ َطا َء اہّٰللُ ف ٔ ِی ہٰ َذا ا ِل ٌَاو ٔ‬
‫______________________________‬
‫‪ .9‬کَاى ُِوا ًَ ِي َہا ُٰ ٔٔلٔی ِ َن‬ ‫‪ .7‬ل َِی َشتٔ ا ِل َی ُہ ِو ُز ًَلٰی َش ِی ٕء ‪ .8‬اَ ل َِی َص ٰہ َذا بٔا ِل َح ِّ‪ٙ‬‬
‫_____________ _____________ _____________‬
‫اٌ ػٔ ِّس ِی ّ٘ا ىَّب ٔ ًّیا‬‫‪ .12‬أى َّ ٗہ ک َ َ‬ ‫‪ .11‬أىَّا ُ‪َّ ٛ‬يا ًَ ًِ ٰہ َذا ُٰ ٔٔلٔی ِ َن ‪ .11‬ک َ َ‬
‫اٌ َو ًِ ُس َرب ِّ ِی َحًّ٘ا‬
‫_____________ _____________ _____________‬
‫اٌ ٓ َِـ ُل اہّٰللٔ ًَل َِی َ‬
‫ک ًَو ِ ّْٔی‬ ‫اٌ ا َ ِ‪ٛ‬ثَرُہُ ِه ُم ِؤ ٔمئی ِ َن ‪َ .14‬وک َ َ‬ ‫‪َ .13‬و َما ک َ َ‬
‫_____________ _____________‬

‫قس آًی هثالیں‬

‫‪َ .2‬وَتْنُکَنِمَنْیِدِسْفُمْلا(یونس ‪)75 :‬‬ ‫‪َ .1‬وَناَکَنِمَنْيِرِفٰكْلا(البقري ‪)52 :‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪َ .4‬ناَکُساَّنلاًةَّمُاًةَدِحاَّو(البقري ‪)255 :‬‬ ‫‪َ .3‬وِهّٰللااَنِّبَراَماَّنُكَنْيِكِرْشُم(األنعام ‪)25 :‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪َ .6‬وْتَناَکَنِمَنْيِتِنٰقْلا(الحتریم ‪)52 :‬‬ ‫‪ .5‬ىّٰنَاُنْوُكَيْيِلٌمٰلُغ(‪9‬ل عسلان ‪)22 :‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪َ .8‬وَناَکَكِلٰذىَلَعِهّٰللااًرْيِسَي(النسٓا‪)52 : 8‬‬ ‫‪َّ .7‬نِاَهّٰللاَناَکاًمْیِلَعاًمْیِکَح(النسٓا‪)55 : 8‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪َ .11‬سْيَلَاْمُکْنِمٌلُجَرٌدْیِشَّر(ہود ‪)56 :‬‬ ‫‪َ .9‬وَّنَاَهّٰللاَسْیَلٍماَّلَظِبِدْيِبَعْلِّل(األنفال ‪)35 :‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪ُ .12‬تْسَلَاْمُكِّبَرِب(األعراف ‪)552 :‬‬ ‫‪َ .11‬تْسَلْمِهْيَلَعٍرِطْيَۜصُمِب(الغاشیۃ ‪)22 :‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪150‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪39:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪َ .14‬تْسَلاًنِمْؤُم(النسٓا‪)72 : 8‬‬ ‫‪َ .13‬لْهَاٰۤيِبٰتِكْلاْمُتْسَلىٰلَعٍءْيَش(المائدي ‪)46 :‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬

‫‪ .15‬اَمَناَکُمْیِہٰرْبِااًّیِدْوُہَیَّواَلاًّیِناَرْصَنَّوْنِکٰلَناَکاًفْیِنَحاًمِلْسُّمَّواَمَناَکَنِمَنْیِکِرْشُمْلا(‪9‬ل عسلان ‪)45 :‬‬

‫_______________________________________________‬
‫‪ْ .16‬نَمَناَکاًّوُدَعِهّٰلِّلَوٖهِتَكِٕىٰٓلَمَوٖهِلُسُرَوَلْيِرْبِجَوَلىٰكْيِمَّنِاَفَهّٰللاٌّوُدَعَنْيِرِفٰكْلِّل(البقرة ‪)76 :‬‬
‫_______________________________________________‬
‫‪ .17‬اَمَناَکٌدَّمَحُمۤاَبَاٍدَحَاْنِّمْمُكِلاَجِّرَوْنِکٰلَلْوُسَّرِهّٰللاَوَمَتاَخَنّٖيِبَّنلا(األحزاب ‪)22 :‬‬
‫_______________________________________________‬

‫‪151‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫امیضیکااسقل(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Types of Past Tense-2‬‬
‫‪ 40:1‬امیضیکوجھچااسقؾںیہاؿاک قلعتاالصًوتاردواورافریسرگارم ےسےہ‪ ،‬ویکہکنرعیبرگارمںیم امیضیکااسقؾوک‬
‫اسادنازےسایبؿیہںیہنایکاجنا۔اہتبلاؿااسقؾےکوہفمؾوکرعیبںیمےسیکایبؿایکاجناےہ‪،‬ک اھجمسےنےکےیلمہذلی‬
‫ںیماؿااسقؾےکوقادعایبؿرکرےہںیہ‪:‬‬
‫‪ (1) 40:2‬هاضی تعید‪:‬لعفامیضرپک َ َ‬
‫اٌاگلدےنیےس اسںیمامیضدیعبےکینعمدیپاوہاجےتںیہ۔ےسیج‬
‫اٌ َذ َہ َب ےک ینعم وہں ےگ "وہ ایگ اھت"۔ ناد رےہ ہک ک َ َ‬
‫اٌ یک رگداؿ ہقلعتم لعف‬ ‫َذ َہ َب ےک ینعم ںیہ "وہ ایگ"۔ہکبج ک َ َ‬
‫امیضےکاسھتیتلچےہ۔ک ناتذلیںیمدییئگامیضدیعبیکرگداؿےسمرتذواحضوہاجےئیگ۔‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫کَاى ُِوا َذ َہبُ ِوا‬ ‫کَاىَا َذ َہ َبا‬ ‫کَ َ‬
‫اٌ َذ َہ َب‬
‫وہس(ذمرک)لاےےھت‬ ‫وہدو(ذمرک)لاےےھت‬ ‫وہات(ذمرک)ایگاھت‬
‫ُ‪َ ًَّٛ‬ذ َہب ِ َن‬ ‫کَاى َ َتا َذ َہب َ َتا‬ ‫کَاى َ ِت َذ َہ َب ِت‬
‫وہس(ؤمی) یئگںیھت‬ ‫وہدو(ؤمی)یئگںیھت‬ ‫وہات(ؤمی)یئگ یھ‬
‫ُ‪ِ ٛ‬يت ُِه َذ َہبِت ُِه‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يت َُنا َذ َہبِت َُنا‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬ي َت َذ َہ ِب َت‬
‫متس(ذمرک)لاےےھت‬ ‫متدو(ذمرک)لاےےھت‬ ‫وتات(ذمرک)ایگاھت‬
‫ُ‪ِ ٛ‬يت ُ َّن َذ َہ ِبت ُ َّن‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يت َُنا َذ َہبِت َُنا‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يتٔ َذ َہ ِبتٔ‬
‫متس(ؤمی)یئگںیھت‬ ‫متدو(ؤمی)یئگںیھت‬ ‫وتات(ؤمی)یئگ یھ‬
‫ُ‪َّ ٛ‬يا َذ َہب ِ َيا‬ ‫ُ‪َّ ٛ‬يا َذ َہب ِ َيا‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬ي ُت َذ َہ ِب ُت‬
‫مہسلاےےھت‪/‬یئگںیھت‬ ‫مہدولاےےھت‪/‬یئگںیھت‬ ‫ںیمایگاھت‪/‬یئگ یھ‬
‫‪ (2) 40:3‬هاضی استوسازی‪:‬امیضارمتساریاس وکےتہکںیہسجںیمامیضںیماکؾےکلسلسموہےت‬
‫رکن اھت" نا "ھکل راہ اھت"۔ رعیب ںیم لعف‬
‫رےنہ اک وہفمؾ وہ۔ الثمً اردو ںیم مہ ےتہک ںیہ "وہ اتھکل اھت" رماد ک ےہ ہک "وہ اھکل ا‬

‫‪152‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اٌ َی‪ِٜ‬ت ُ‬
‫ُب (وہ اتھکل اھت ان ھکل راہ اھت ان وہ اھکل ا‬
‫رکن‬ ‫اٌ اگلےن ےس امیض ارمتساری ےک ینعم دیپاوہےت ںیہ۔ الثمً ک َ َ‬
‫اضمرع رپ ک َ َ‬
‫اھت)۔اہیںیھبک َ َ‬
‫اٌاورہقلعتملعفاضمرعیکرگداؿاسھتاسھتیتلچےہ۔ذلیںیمدییئگامیضارمتسارییکرگداؿےس‬
‫رتواضحوہاجےئیگ‪:‬‬
‫اسناتیکم ذ‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫کَاى ُِوا یَ‪ِٜ‬تُبُ ِو ٌَ‬ ‫کَاىَا یَ‪ِٜ‬ت ُ َبا ٌٔ‬ ‫اٌ یَ‪ِٜ‬ت ُُب‬
‫کَ َ‬
‫وہس(ذمرک)ےتھکلےھت‬ ‫وہدو(ذمرک)ےتھکلےھت‬ ‫وہ ات(ذمرک)اتھکلاھت‬
‫ُ‪َ ًَّٛ‬ی‪ُ ِٜ‬تب ِ َن‬ ‫کَاى َ َتا َت‪ِٜ‬ت ُ َبا ٌٔ‬ ‫کَاى َ ِت َت‪ِٜ‬ت ُُب‬
‫وہس(ؤمی) یتھکلںیھت‬ ‫وہدو(ؤمی)یتھکلںیھت‬ ‫وہات(ؤمی)یتھکل یھ‬
‫ُ‪ِ ٛ‬يت ُِه َت‪ِٜ‬تُبُ ِو ٌَ‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يت َُنا َت‪ِٜ‬ت ُ َبا ٌٔ‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬ي َت َت‪ِٜ‬ت ُُب‬
‫متس(ذمرک)ےتھکلےھت‬ ‫متدو(ذمرک)ےتھکلےھت‬ ‫وتات(ذمرک)اتھکلاھت‬
‫ُ‪ِ ٛ‬يت ُ َّن َت‪ُ ِٜ‬تب ِ َن‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يت َُنا َت‪ِٜ‬ت ُ َبا ٌٔ‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬يتٔ َت‪ِٜ‬تُبٔی ِ َن‬
‫متس(ؤمی)یتھکلںیھت‬ ‫متدو(ؤمی)یتھکلںیھت‬ ‫وتات(ؤمی)یتھکل یھ‬
‫ُ‪َّ ٛ‬يا ىَ‪ِٜ‬ت ُُب‬ ‫ُ‪َّ ٛ‬يا ىَ‪ِٜ‬ت ُُب‬ ‫ُ‪ِ ٛ‬ي ُت ا َ ِ‪ٛ‬ت ُُب‬
‫مہسےتھکلےھت‪/‬یتھکلںیھت‬ ‫مہدوےتھکلےھت‪/‬یتھکلںیھت‬ ‫ںیماتھکلاھت‪/‬یتھکل یھ‬

‫امیضدیعباورامیضارمتساریںیموموجداسقرؼوکایھچرطحذنہنیشنرکےئجیلہکامیضدیعبںیمک َ َ‬
‫اٌےکاسھتالصلعف‬
‫اکامیضاکہغیصآ انےہہکبجامیضارمتساریںیمک َ َ‬
‫اٌےکاسھتالصلعفاکاضمرعآناےہ۔‬
‫الثم "وہ ایگ‬ ‫‪ (3) 40:4‬هاضی قسیة‪ :‬اس ںیم یسک اکؾ ےک زامہن احؽ ںیم رک ل وہاجےن اک وہفمؾ ا‬
‫وہن ےہ ً‬
‫ےہ"‪"،‬اسےن اھکلےہ"نا"وہ ھکلاکچ ےہ"وریغہ۔ینعیاجےنناےنھکلاکاکؾڑوھڑیدیرےلہپینعیامیضقر یںیموہاےہ۔‬
‫لعفامیضےکرشوعںیمرحػ" َٗ ِس"اگلےنےسہنرصػک ہکامیضقر یےکینعمدیپاوہاجےتںیہہکلباسںیمات‬
‫ب(وہایگےہناوہاجاکچےہ)وریغہ۔‬
‫زور(نادیکاکوہفمؾ)یھبدیپاوہاجنا ّےہ۔الثم َٗ ِس َذ َہ َ‬
‫‪ (4) 40:5‬هاضی شکیہ‪ :‬حزامہنامیضںیمیسکاکؾےک وہےنےکقلعتمکشنانااجنا وہوتاےسامیضش ّکیہ‬

‫‪153‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ےتہکںیہ۔ےسیج "اسےناھکل وہاگ"نا"وہ ھکلاکچ وہاگ"وریغہ۔ رعیبںیمامیضش ّکیہےک ینعمدیپارکےنےک ےیلالص لعف‬
‫ےکامیضےسےلہپ َی‪ِ ُٜ‬و ٌُاگلےتںیہ۔ےسیج َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ َ‪َ ٛ‬ت َب(اسےناھکلوہاگناوہھکلاکچوہاگ)۔ونٹرکںیلہکاسںیمک َ َ‬
‫اٌ‬
‫ب۔ َی‪ِ ُٜ‬وى ُِو ٌَ َ‪ٛ‬تَبُ ِوا۔‬
‫ےک اضمرع َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ اور الص لعف ےک ہغیصٔ امیض یک رگداؿ اسھت اسھت یگ یگ۔ الثمً َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫توریغہ۔‬ ‫َت‪ِ ُٜ‬و ٌُ َ‪ٛ‬ت ََب ِ‬
‫‪ 40:6‬اہیںک ناتذنہنیشنرکںیلہکافلعارگامس م ر‬
‫اظہوہوت‪:‬‬
‫‪َ )i‬ی‪ِ ُٜ‬و ٌُنا َت‪ِ ُٜ‬و ٌُ (ذمرکناؤمی)وتہغیصٔوادحیہےگلاگ۔‬
‫اظہآےئاگوجابک َ َ‬
‫اٌاکامسالہکےئاگ۔‬ ‫‪ )ii‬اسےکدعبافلعینعیامس م ر‬
‫اظہےکہغیصےکلاطقب(وادحعمج‪،‬ذمرکؤمیوریغہ)آےئاگ۔الثمً َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه‬ ‫‪ )iii‬اسےکدعبالصلعفامس م ر‬
‫ات َ‪َ ٛ‬تب ِ َنوریغہ۔‬ ‫َ‪َ ٛ‬ت َب۔ َی‪ِ ُٜ‬و ٌُ ا ِل ُن ٌَ ِّل ُن ِو ٌَ َ‪ٛ‬ت َ ُب ِوا۔ َت‪ِ ُٜ‬و ٌُ ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُ‬
‫ل ےکاامعتسؽ ےک قلعتمدو‬ ‫‪ 40:7‬ظفلل ٌََ َّل(شاتذ)ےکاامعتسؽےسیھبامیضش ّکیہےکینعمدیپاوہےتںیہ۔نکیلل ٌََ َّ‬
‫اظہرپنایسکریمضرپدالخ‬ ‫لیھبکیسکلعفےسےلہپںیہنآناہکلبک ہشیمہیسکامس م ر‬ ‫امہنانیتذنہنیشنرکںیل۔ا ّوالًک ہکل ٌََ َّ‬
‫اتااتسدےنات‬ ‫ب َم‪ِٜ‬ت ُِو ّبا(ش ذ‬ ‫وہاگ۔نا ًاینک ہکل ٌََ َّلیھبا ٔ ٌَّیکرطحاےنپامسوکبصنداتیےہ۔الثمًل ٌََ َّل ا ِل ُن ٌَ ِّل َه َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ب َم‪ِٜ‬ت ُِوبّا(شاتذاسےناتطخاھکلوہاگ)وریغہ۔‬ ‫طخاھکلوہاگ)نال ٌََ َّل ٗہ َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫‪ 40:8‬ذموکرہاثمولںےسآپھجمسےتکںیہہکاسمسقےکولمجںوکرعیبںیم"لعفامیض"یکوکیئمسقانہکدرسںیہن‬
‫ےہ۔ک درالصہلمجاہیمسرپل ٌََ َّ‬
‫لدالخرکےناکہلئسمےہسجےکذرہعی رعیبںیملعفامیضشکّیہاکوہفمؾدیپاوہناےہوہ‬
‫یھب اس وصرت ںیم ح ہلمج اہیمس یک ربخ وکیئ لعف امیض اک ہغیص وہ۔ ےسیج َا ِل ُن ٌَ ِّل ُه َ‪َ ٛ‬ت َب (ااتسد ےن اھکل) اےس ل ٌََ َّل‬
‫ات ااتسد ےن اھکل وہاگ) ۔اےسی ہلمج اہیمس یک ربخ وکیئ لعف اضمرع وہ وت وہفمؾ وت کش اک دیپا وہاگ رگم زامہن‬ ‫ب (ش ذ‬ ‫ا ِل ُن ٌَ ِّل َه َ‪َ ٛ‬ت َ‬
‫ُب(شاتذااتسدےھکلاگ)۔‬ ‫لبقتسمںیم۔الثمًل ٌََ َّل ا ِل ُن ٌَ ِّل َه َی‪ِٜ‬ت ُ‬
‫‪ (5) 40:9‬هاضی شسطیہ ‪ :‬امیض رشہیط ںیم ہشیمہ دو لعف آےت ںیہ ۔ ےلہپ ںیم رشط ایبؿ وہیت ےہ اور‬
‫وبنوتاکاتٹ"۔اسںیم"وبنا"اور"اکاتٹ"دو لعفںیہ۔"وبنا"رشطےہاور‬
‫الثم"ارگوت ا‬
‫وہن ےہ۔ ً‬
‫دورسے ںیماساکوجاب ا‬
‫وجاب رشط ےہ۔ رعیب ںیم لعف امیض ںیم رشط ےکینعم دیپا رکےن ےک ےیل ےلہپ لعف ینعی رشط رپ "ل َِو" (ارگ)‬
‫"اکاتٹ" ِ‬
‫وجاب رشط ےک رشوع ںیم ارثک (ہشیمہ ںیہن) " َل"اگلےت ںیہ الثم ل َِو َز َر ًِ َت‬
‫اگلےت ںیہ ہکبج دورسے لعف ینعی ِ‬
‫َل َح َؼ ِس َّ‬
‫ت(ارگ ُتوبنا َتاکاتٹ)۔‬

‫‪154‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اٌ اکااضہفیھبرکےتںیہاورک َ َ‬
‫اٌ ےکدعبارگلعف امیضآےئ وت‬ ‫امیضرشہیطںیمیھبکل َِوےکدعب ک َ َ‬ ‫‪40:10‬‬
‫رشطےکاسھتامیضدیعباکوہفمؾدیپاوہناےہاورارگک َ َ‬
‫اٌ ےکدعبلعفاضمرعآےئوترشطےک اسھتامیضارمتساریےک‬
‫ڑپن ےہ ُاےس ذلی یک اثمولں ےس ھجمس ںیل۔)‪ (i‬ل َِو ُ‪ِ ٛ‬ي َت‬ ‫ینعم دیپا وہےت ںیہ ۔ دوونں وصروتں ںیم اعمین اک وج قرؼ ا‬
‫ک َل َي َح ِح َت " ارگ وت ےن اےنپ اابسؼ ناد ےئک وہےت وت رضور اکایمب وہنا۔)‪ (ii‬ل َِو ُ‪ِ ٛ‬ي َت َت ِحٔ َُى‬ ‫َحٔٔوِ َت ُز ُر ِو َس َ‬
‫ک َل َي َح ِح َت"ارگوتاےنپاابسؼناد ّ‬
‫رکناراتہوترضور ّاکایمبوہنا۔‬ ‫زُ ُر ِو َس َ‬
‫تاگلےنےسہلمجںیم‬ ‫)‪ (6‬هاضی متٌی یا متٌائی‪:‬لعفامیضےکرشوعںیمل َِی َ‬ ‫‪40:11‬‬
‫تیھبیسکلعف‬ ‫وخاشہاورانمت(اچےہانکممتںیمےسوہناںیہن)ےکینعمدیپاوہےتںیہ۔نادرےہہکل ٌََ َّلیکرطحل َِی َ‬
‫ت َزیِ ّسا ى َ َححَ (اکشہک‬ ‫رپدالخںیہنوہناہکلبہشیمہیسکامسناریمضرپدالخوہناےہاوراےنپامسوکبصنداتیےہ۔الثمًل َِی َ‬
‫ت(اےاکشںیماکایمبوہنا)۔وغرےسداھکیاجےئوتک یھبدرالصہلمجاہیمسیہ‬ ‫زتذاکایمبوہنا)۔ َیا َل ِی َتنٔ ِی ى َ َح ِح ُ‬
‫تاکامسےتہکںیہ۔وج‬ ‫وہناےہسجیکربخوکیئہلمجہیلعفوہناےہ۔دتبماےکرشوعںیم"ل َِی َت"اتگلےہاورابدتبماوکل َِی َ‬
‫لےکامسیکرطحوصنمبوہناےہ۔‬ ‫ا ٔ ٌَّاورل ٌََ َّ‬
‫ظفل"ل َِو"یھبک"اکش"ےکینعمیھبداتیےہ‪ ،‬سجےسہلمجںیمامیضینمتےکینعمدیپاوہاجےتںیہ۔‬ ‫‪40:12‬‬
‫اس یک اچہپؿ ک ےہ ہک ایسی وصرت ںیم نب ے ںیم وجابِ رشط ںیہن آنا۔ ےسیج ل َِو کَاى ُِوا َی ٌِل َُن ِو ٌَ (اکش وہ ولگ اجےتن‬
‫وہےت)۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫وہن‬
‫اکایمب ا‬ ‫ى َ َححَ (ػ)‬ ‫ولانٹ‬ ‫َر َج ٍَ (ض)‬

‫سا‬ ‫َسن ٔ ٍَ (س)‬ ‫رکن‬

‫ناد ا‬ ‫َحٔ َٔى (س)‬

‫ انھجم‬ ‫ًَ َ٘ َ‬
‫ل (ض)‬ ‫ع ّضہ ا‬
‫وہن‬ ‫ٔب (س)‬
‫َُـ َ‬
‫یتیھکاکانٹ‬ ‫َح َؼ َس (ؿ)‬ ‫یتیھکوبنا‬ ‫َز َر ََ (ػ)‬

‫دیتکہوہیئآگ–دوزخ‬ ‫َس ٌٔی ِ ْر‬ ‫اس یھ‪-‬واال‬ ‫اب)‬

‫َػاح ْٔب (ج اَ ِػ َح ْ‬
‫ذراےلہپ‬ ‫ُٗب َ ِی َل‬ ‫مر‬
‫ہروز‬ ‫ک ُ َّل َی ِوو ٕ‬

‫‪155‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫هشق منرب ‪39 -‬‬

‫اردوںیمیرہمجرکںی۔زیناتبںیئہکنب ےںیمامیضیکوکؿیسمسقاامعتسؽوہیئےہ۔‬
‫‪َ .1‬یا َزیِ ُس ! ل ٔ َه َُـ َٔبتٔ ا ِل ُن ٌَ ِّل َن ُة ًَلٰی اُ ِخت َٔک ؟ َما کَاى َ ِت َحٔٔوَ ِت ُز ُر ِو َس َہا‬
‫_____________________________________‬
‫ک ؟ اَىَا ُ‪ِ ٛ‬ي ُت اَ ِحٔ َُى ک ُ َّل َی ِوو ٕلٰ‪ ًِٔ ٜ‬ب ٔ ِاًل َ ِم ٔص َما َحٔٔوِ ُت‬ ‫‪َ .2‬ہ ِل اَى ِ َت َت ِحٔ َُى ک ُ َّل َی ِوو ٕ َز ِر َس َ‬
‫_____________________________________‬
‫ٕ ؟ ل ٌََ َّل ٗہ َذ َہ َب الٔ َی ا ِل َن ِشحٔ ٔس‬‫ِخ َد ِاًل ٰ ٌَ ‪َ .4‬و اَیِ ًَ یُ ِو ُس ُ‬ ‫‪َ .3‬ہ ِل َو َل ُس َک فٔی ا ِلب َ ِیتٔ ؟ َٗ ِس َ َ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫ِخة ٔا َ ِ‪ٛ‬بَرُ ل َِو کَاى ُِوا َی ٌِل َُن ِو ٌَ ‪ .6‬ل َِو کَاى ُِوا ُم ِشلٔنٔی ِ َن‬ ‫‪َ .5‬و ًَل َ ِجزُ ِاًل ٰ ٔ َ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫الشا ًَ َة َ ٔ‬
‫َق ِی ْب‬ ‫‪ .7‬ل ٌََ َّل َّ‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫اب َّ‬
‫الش ٌٔی ِر ٔ‬ ‫‪ .8‬ل َِو ُ‪َّ ٛ‬يا َن ِش َن ٍُ اَ ِو َن ٌِ٘ ٔ ُل َما ُ‪َّ ٛ‬يا ف ٔ ِی اَ ِػ َح ٔ‬
‫_____________________________________‬
‫‪َ .9‬و َما هَ ل َُن ِوىَا َو لٰ‪ ًِٔ ٜ‬کَاى ُِوا اَ ِنٔ َُش ُہ ِه یَوِ ل ٔ ُن ِو ٌَ‬
‫_____________________________________‬
‫َف َیا َل ِی َتنٔ ِی ُ‪ِ ٛ‬ي ُت تُ َزا ّبا‬
‫‪َ .11‬و َی ُ٘ ِو ُل ا ِل‪ُ ٔ ٰ ٜ‬‬
‫_____________________________________‬
‫َّ‬ ‫ُ‬
‫‪ .11‬ث َّه َب ٌَ ِث ٰي‪ِ ُٜ‬ه ِّم ًِ َب ٌِ ٔس َم ِو تٔ‪ِ ُٜ‬ه ل ٌََل‪ِ ُٜ‬ه َت ِظ ُ ُ‬
‫َک ِو ٌَ‬
‫_____________________________________‬

‫‪156‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬

‫‪ .1‬اوکسؽےکزلےکناغںیملاےںیہ۔شاتذوہرغمبےسذراےلہپولٹآںیئ۔‬
‫__________________________________________________‬
‫‪ .3‬ویکںںیہن!ںیمےنلکاانپقبسنادایکاھت۔‬ ‫‪ .2‬ایکمتےنلکاانپقبسنادںیہنایکاھت؟‬
‫________________________ ________________________‬
‫‪ .5‬یجاہں!اسےنھکلایلےہ۔‬ ‫‪.4‬ایکرممیےنآجوہؾورکھکلایلےہ؟‬
‫________________________ ________________________‬
‫ہروزاےنپاابسؼنادایکرکےتےھت۔وہسااحتمؿںیماکایمبوہلاےںیہ۔‬‫‪ .6‬ہلحمےکزلےک م ر‬
‫__________________________________________________‬

‫قسآًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬وْدَقاْوُرَفَکٖہِبْنِمُلْبَق(سبأ ‪)35 :‬‬ ‫‪ْ .1‬يِنَتْيَلٰيُتْنُكْمُهَعَم(النسا‪)55 : 8‬‬
‫____________________ ____________________‬
‫‪َ .4‬وُهّٰللاٌجِرْخُماَّمْمُتْنُکَنْوُمُتْکَت(البقري ‪)52 :‬‬ ‫‪ْ .3‬دَقَلُمُكَرَصَنُهّٰللاٍرْدَبِب(‪9‬ل عسلان ‪)525 :‬‬
‫____________________ ____________________‬
‫‪َّ .6‬نِاَهّٰللاٌۢمْيِلَعاَمِبْمُتْنُکَنْوُلَمْعَت(الحنل ‪)26 :‬‬ ‫‪ْ .5‬تَناَکُلَمْعَّتَثِٕىٰٓبَخْلا(األنبیا‪)52 : 8‬‬
‫____________________ ____________________‬
‫‪َ .8‬وْمُهَلٌباَذَعٌۢمْيِلَا۬ۙ‪١‬اَمِباْوُناَكَنْوُبِذْكَي(البقري ‪)52 :‬‬ ‫‪ْ .7‬دَقَلَيِضَرُهّٰللاِنَعَنْيِنِمْؤُمْلا(الفحت ‪)56 :‬‬
‫____________________ ____________________‬
‫‪ .9‬اَهَلاَمْتَبَسَكَوْمُكَلاَّمْمُتْبَسَكۚ‪َ١‬واَلَنْوُلَٔـْسُتاَّمَعاْوُناَكَنْوُلَمْعَي(البقري ‪)552 :‬‬
‫__________________________________________‬
‫‪َ .11‬كِلٰذْمُهَّنَاِباْوُناَكَنْوُرُفْکَیِتٰیٰاِبِهّٰللاَوَنْوُلُتْقَيَنّٖيِبَّنلاِرْیَغِبِّقَحْلا(البقري ‪)45 :‬‬

‫‪157‬‬
‫امیضیکااسقؾ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪40:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫__________________________________________‬
‫‪ْ .11‬دَقَلَعَجُهّٰللاِّلُكِلٍءْيَشاًرْدَق(الطالق ‪)5 :‬‬
‫__________________________________________‬
‫ضسوزی ہدایات‪:‬‬
‫ابرضورتےہہکاردوےسرعیبیرہمجرکےنےسےلہپآپاردونب ےےکاخراءوکاچہپؿرکاںیہنرعیبہلمجیکیربیتےکلاطقب‬
‫رمیرکایل رکںی رھپایس یربیت ےس یرہمجرکںی ینعی لعف‪ ،‬رھپ افلع (ارگ امس م ر‬
‫اظہ وہ)‪ ،‬رھپ وعفمؽ(ارگ ذموکر وہ) اور رھپ قلعتم‬
‫لعف۔ الثمً قشم ےک ےلہپ ہلمج رپ وغر رکںی۔ اس ںیم دو نب ے شالم ںیہ۔ رعیب ںیم یرہمج رکےن ےس ےلہپ ہلمج یک یربیت اس رطح‬
‫وہیگ۔لاےںیہ(لعفامیض رق ی)‪،‬اوکسؽےکزلےک(افلع)ناغںیم(قلعتملعف)۔ابآپایسیربیتےسیرہمجرکںی۔ایس‬
‫رطحدورسےہلمجںیمےلہپآپ"شاتذوہولٹآںیئ"اکیرہمجرکںی‪،‬اسےکدعب"رغمبےسذراےلہپ"اکیرہمجرکںی۔‬

‫‪158‬‬
‫اضمرعےکریغتات‬ ‫قبسربمن‪41:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ترات‬
‫اضمرعےک ّ‬
‫)‪(Moods of Imperfect‬‬
‫‪ 41:1‬لعفےکارعابےکوحاےلےسونٹرکںیلہکرعیبےکااعفؽںیمےسلعفامیضینبموہناےہ۔ینعیاسےکےلہپ‬
‫ل)ںیمالؾہملکاکہحتف(ٌَ‪)-‬دبتلیںیہنوہنا۔رگداؿںیمارگہچاسرپہمض(ٌُ‪)-‬یھبآناےہ‪،‬ےسیجہغیص‬
‫ہغیصوادحذمرکاغی(ٓ ٌََ َ‬
‫عمجذمرکاغی(ٓ ٌََلُ ِوا)ںیم۔اورتہبےسوغیصںںیمک اسنکیھبوہاجناےہ۔رگموچہکنےلہپےغیصںیملعفامیضےکالؾہملک‬
‫یکرحتہحتف(ٌَ‪)-‬یہریتہےہاوریسکوہجےسدبتلیںیہنوہیتاسےیلاہکاجناےہہکلعفامیضینبمیرہحتفوہناےہ۔‬
‫ل ںیم دبتیلی واعق وہیتکس ےہ۔‬
‫‪ 41:2‬لعف امیض ےک یرسکع لعف اضمرع رصنمػ ےہ۔ ینعی اس ےک ےلہپ ےغیص َیٔ ٌَِ ُ‬
‫اسےکالؾہملک رپومع ًاموتہمض(ٌُ‪)-‬وہناےہ‪ ،‬نامہضعبوصروتںںیم ہمضےکاجبےئاسرپہحتف (ٌَ‪)-‬یھبآاتکس ےہاورضعب‬
‫ل یھب‬
‫ل ےس دبتلی وہرک َیٔ ٌَِ َ‬
‫العم وکسؿ (ٌِ‪ )-‬یھب گل یتکس ےہ‪ ،‬ینعی اضمرع اک الہپ ہغیص َیٔ ٌَِ ُ‬
‫ِ‬ ‫وصروتں ںیم اس رپ‬
‫لیھب۔اضمرعںیماؿدبتویلیںاکاسیکرگداؿرپیھبایرڑپناےہوجدعبںیمایبؿوہاگ۔‬
‫وہاتکسےہاور َیٔ ٌَِ ِ‬
‫‪ 41:3‬سجرطحامسیکنیتارعایباحںیتلرعف‪،‬بصناورخروہیتںیہ‪ ،‬ایسرطحلعفاضمرعیکیھبنیتاحںیتلوہیت‬
‫ںیہ۔ اؿ وک رعف ‪ ،‬بصن اور خرؾ ےتہک ںیہ۔لعف اضمرع ح احل رعف ںیم وہ وت اضمرع رموفع الہکنا ےہ۔ ایس رطح‬
‫الہکنےہ۔‬
‫بصنیکاحلںیماضمرعوصنمباورخرؾیکوصرتںیماضمرعمروؾ ا‬
‫‪ 41:4‬آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک یسک ابعرت ںیم یسک امس ےکرموفع ‪،‬وصنمب نا رجمور وہےن یک ھچک ووجہ وہیت ںیہ۔ اب ک ‬
‫نات ونٹ رکےئجیل ہک لعف اضمرع ںیم بصن اور خرؾ یک وت ھچک ووجہ وہیت ںیہ رگم لعف اضمرع ںیم رعف یک وکیئ وہج ںیہن‬
‫وہیت۔ زنادہ ےس زنادہ ک ہہک ےتک ںیہ ہک ح بصن نا خرؾ یک وکیئ وہج ہن وہ وت اضمرع رموفع وہنا ےہ۔ دورسے وظفلں‬
‫الہکنےہ۔‬
‫ںیمویںےیہکہکحلعفاضمرعاینپایلصاحلںیموہ(اسیجہکآپرگداؿںیمڑپھآےئںیہ)وتوہرموفع ا‬
‫اہتبل یسک وہج یک اینبد رپ ک وصنمب نا مروؾ وہاجنا ےہ۔ درالص رگارم واولں ےن امس یک نیت احوتلں ےک اقمہلب رپ لعف‬
‫اضمرع یک نیت احںیتل رقمر یک ںیہ ورہن لعف اضمرع یک احل رعف یسک دبتیلی ےک ےجیتن ںیم ںیہن وہیت۔ دبتیلی یک وہج‬
‫رصػبصناورخرؾںیموہیتےہ(سجاکایبؿآےگآراہےہ)۔‬
‫‪ 41:5‬ک یھبونٹےئجیکہکرعفاوربصنوتامسںیمیھبوہےتںیہاورلعفاضمرعںیمیھب‪،‬رگمخرؾرصػاضمرعیک‬
‫خیکےلہپآپےنالعامتینعیآخریرحػ‬ ‫وہنےہ۔امسںیمرعف‪،‬بصناور ّر‬
‫خرصػامسںیم ا‬ ‫اتاحلوہیتےہہکبج ّر‬
‫یکدبتیلیےکاحلظےسامسیکفلتخمشکلتںڑپیھںیھت‪،‬اسےکدعبرعف‪،‬بصناور ّر‬
‫خےکضعباابسباکلاط ہعایکاھت۔ایس‬
‫‪159‬‬
‫اضمرعےکریغتات‬ ‫قبسربمن‪41:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رطحلعفاضمرعںیمیھبےلہپمہآپوکاسںیمرعف‪،‬بصناورخرؾیکوصرتنالکشےکنارےںیماتبںیئےگرھپاؿ‬
‫ےکاابسبیکناترکںیےگ۔‬
‫‪ 41:6‬اضمرعرموفعویہےہوجآپ"لعفاضمرع"ےکناؾےسڑپھےکچںیہ‪،‬اوراسیکرگداؿےکوغیصںےسیھب‬
‫ّصحںیمواعقوہیت‬
‫آپوافقںیہ‪،‬ہکبجاضمرعوصنمبنااسیکاحلبصناتدبتیلیےہوجلعفاضمرعےکآخری ّ‬
‫ےہاوراسیکنیتالعامتناشکلتںںیہوجدرجذلیہشقنےس یھجماجیتکسںیہ‪:‬‬
‫هضازع هٌصوب کی گسداى‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫َیٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َیٔ ٌَِ َل‬ ‫ذمرک‬
‫اغی‬
‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َتٔ ٌَِ َل‬ ‫ؤمی‬
‫َتٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َتٔ ٌَِ َل‬ ‫ذمرک‬
‫اخمبط‬
‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َتٔ ٌَِل ِٔی‬ ‫ؤمی‬
‫َنٔ ٌَِ َل‬ ‫َنٔ ٌَِ َل‬ ‫آَ ٌَِ َل‬ ‫ذمرکوؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫ادیمےہذموکرہہشقنںیمآپےنونٹرکایلوہاگہک‪:‬‬
‫‪ )i‬اضمرعرموفعےکنجناچن(‪)۵‬وغیصںںیمالؾہملکرپہمض(ٌُ‪)-‬آناےہ‪ِ ،‬‬
‫احلبصنںیماؿرپہحتفاتگلےہ۔ینعی‬
‫لےس َتٔ ٌَِ َلوہاجناےہ۔ایسرطحآَ ٌَِ َلاور َنٔ ٌَِ َ‬
‫لیھب۔‬ ‫لےس َیٔ ٌَِ َلاور َتٔ ٌَِ ُ‬
‫َیٔ ٌَِ ُ‬
‫‪ )ii‬اضمرعیکرگداؿںیمنجون(‪)۹‬وغیصںںیمآخررپونؿ(ؿ)آناےہ‪،‬اؿںیمےسدووکوھچڑرکنایقاست‬
‫‪،‬احلبصنںیمرگاجناےہ۔الثمً َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَےس َیٔ ٌَِلُ ِوااور‬
‫وغیصںاکک ونؿ‪،‬سجوک"ونؿِ ارعایب"ےتہکںیہ ِ‬
‫نےس َتٔ ٌَِل ٔ ِیوریغہرہاجناےہ۔‬
‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َ‬
‫لبصنںیمیھب‬ ‫احلبصنںیمںیہنرگنا‪،‬ینعیک دوےغیصاح ِ‬
‫‪ )iii‬ونؿواےلنایقدو(‪)۲‬ےغیصاےسیںیہنجاکونؿ ِ‬
‫احلرعفیکرطحرےتہںیہ۔اورک دوونںعمجؤمیاغیاورعمجؤمیاحرضےکےغیصںیہ۔وچہکنک دوونں‬ ‫ِ‬
‫ےغیصعمجؤمی(وعروتں)ےکےیلآےتںیہاسےیلاؿوغیصںےکآخریونؿوک"ونؿالتسوۃ ِ"(وعروتںواال‬
‫ونؿ)ےتہکںیہ۔دورسےوظفلںںیممہویںیھبہہکےتکںیہہکاضمرعوصنمبیکرگداؿںیمآےن واےل‬
‫ونؿ(اموساےئونؿالتسوہےک)رگاجےتںیہ۔‬
‫‪160‬‬
‫اضمرعےکریغتات‬ ‫قبسربمن‪41:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ّصحںیم‬
‫احلخرؾیھباضمرعرموفعںیماتدبتیلیےہوجلعفاضمرعےکآخری ّ‬ ‫‪ 41:7‬اضمرعمروؾ اناسیک ِ‬
‫واعقوہیتےہاوراسیکیھبنیتالعامتناشکلتںںیہ‪،‬ینعی‪:‬‬
‫ِ‬
‫العم‬ ‫اضمرع رموفع ےک نج ناچن (‪ )۵‬وغیصں ںیم الؾ ہملک رپ ہمض (ٌُ‪ )-‬آنا ےہ‪ِ ،‬‬
‫احل خرؾ ںیم اؿ رپ‬ ‫‪)i‬‬

‫لوریغہ ا‬
‫وہاجنےہ۔‬ ‫لےسآَ ٌَِ ِ‬
‫لےس َیٔ ٌَِ ِلاورآَ ٌَِ ُ‬
‫وکسؿ(ٌِ‪)-‬یتگلےہ۔ینعی َیٔ ٌَِ ُ‬
‫اضمرع رموفعیک رگداؿںیم نج ون(‪ )۹‬وغیصںےک آخر رپ ونؿآنا ےہاؿ ںیم ےسدو وک وھچڑرک نایق است‬ ‫‪)ii‬‬

‫وغیصںاکونؿارعایبرگاجناےہینعی َی‪ِٜ‬تُبُ ِو ٌَےس َی ِ‪ٜ‬تُبُ ِوااور َت ِ‪ٜ‬تُبٔی ِ َنےس َت‪ُ ِٜ‬ت ٔب ِی وریغہوہاجناےہ۔‬
‫احلخرؾںیم یھبونؿالتسوہواےلدوونںےغیصاینپایلصاحل رپینعیاضمرعرموفعیک‬ ‫بصنیک رطح ِ‬ ‫‪)iii‬‬

‫رطحیہرےتہںیہ۔‬
‫اضمرعمروؾیکرگداؿیکوصرتویںوہیگ‪:‬‬
‫هضازع جمزوم کی گسداى‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫َیٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َیٔ ٌَِ ِل‬ ‫ذمرک‬
‫اغی‬
‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َتٔ ٌَِ ِل‬ ‫ؤمی‬
‫َتٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َتٔ ٌَِ ِل‬ ‫ذمرک‬
‫اخمبط‬
‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫َتٔ ٌَِل ِٔی‬ ‫ؤمی‬
‫َنٔ ٌَِ ِل‬ ‫َنٔ ٌَِ ِل‬ ‫آَ ٌَِ ِل‬ ‫ذمرکوؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫‪ 41:8‬دنمرہجناالایبؿےسآپک وتھجمسلاےوہںےگہک‪:‬‬
‫اضمرع وصنمب اور اضمرع مروؾ ںیم رتشمک نات ک ےہ ہک دوونں یک رگداؿ ںیم است وغیصں ںیم‬ ‫‪)i‬‬

‫ونؿارعایبرگاجناےہہکبجونؿالتسوہواےلدوونںوغیصںاکونؿیرقرارراتہےہ۔‬
‫اوردوونںرگداونںںیمقرؼک ےہہکاضمرعرموفعںیمالؾہملکےکہمضواےلناچنوغیصںرپاضمرعیک‬ ‫‪)ii‬‬

‫احلخرؾںیمالعموکسؿ(ٌِ‪)-‬یتگلےہ۔‬
‫احلبصنںیمہحتف(ٌَ‪)-‬اور ِ‬
‫العموکسؿ(ٌِ‪)-‬آیتےہاسےیل‬
‫‪ 41:9‬اہیںک ناتیھبونٹرکےئجیلہکوچہکناضمرعمروؾےکناچنوغیصںںیمآخررپ ِ‬
‫العموکسؿ(ٌِ‪)-‬وکخرؾےنہکیکیطلغاعؾوہیئگ‪،‬سجرطحرحاکتوکیطلغےسارعابہہکدنااجناےہ۔نادرےہ"خرؾ"وتلعف‬
‫ِ‬

‫‪161‬‬
‫اضمرعےکریغتات‬ ‫قبسربمن‪41:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اضمرعیکاحلاکناؾےہسجاکایراسیکرگداؿرپیھبڑپناےہ۔خرؾ(رحاکتیکرطح)وکیئ ِ‬
‫العمطبضںیہنےہ۔اضمرع‬
‫العموکسؿ(ٌِ‪)-‬وہیتےہوجاؿناچنوغیصںںیملعفےکمروؾ‬
‫مروؾےکذموکرہناچنوغیصںےکالؾہملکرپخرؾںیہنہکلب ِ‬
‫وہےنیکالعمےہ۔اورسجرحػرپ ِ‬
‫العموکسؿوہیتےہاےسمروؾںیہنہکلب"اسنک"ےتہکںیہ۔‬
‫رہھٹنوہیھبونٹرکےئجیلہکضعبدہعفیسکامسنالعفامیضےکےلہپہغیصےکدعبوکیئ ِ‬
‫العموفقوہ‬ ‫ک ا‬ ‫‪41:10‬‬
‫اب ُّمبٔی ِ ْن () ۔ َو َما َ‪َ ٛ‬ش َ‬
‫ب() ۔ ایسی‬ ‫الثم ‪َ ٔ ٛ‬ت ْ‬
‫(ینعی آی رپ) وت ایسی وصرت ںیم آخری رحػ وک اسنک یہ ڑپاھ اجنا ےہ۔ ً‬
‫وصرت ںیم "ؿ" نا "ب" وک اسنک یک رطح ڑپےتھ ںیہ نکیل اس ےس وہ امس نا لعف مروؾ ںیہن الہکنا‪ ،‬ایس رطح ضعب دہعف‬
‫ل ِاًلَ ِر َق۔اہیںدرالص‬
‫اضمرعمروؾےکآخریاسنکرحػوکآےگالمےنےکےیلرسکہ(ٌٔ‪)-‬دنااجناےہ‪،‬ےسیج َال َِه ى َ ِح ٌَ ٔ‬
‫خراک‬ ‫ل"ےہ‪ ،‬ےسجآےگالمےنےکےیلرسکہدناایگےہ۔ایسیوصرتںیماضمرعرجمورںیہنالہکنا۔اسےیلہک ِ‬
‫احل ّ‬ ‫"ى َ ِح ٌَ ِ‬
‫وتلعفےسوکیئقلعتیہںیہنےہ۔ک وتامسیکاتاحلوہیتےہسجیکاتالعمضعبدہعفرسکہ(ٌٔ‪)-‬وہیتےہ۔‬
‫ابمہآپوکک اتبںیئےگہکنکاابسباوروعالمیکانبءرپاضمرعںیمک ریغتاتوہےتںیہ۔اتبنااجاکچ‬ ‫‪41:11‬‬
‫احلبصننا ِ‬
‫احلخرؾںیمدبتلیوہےنیکوکیئ‬ ‫ےہہکاضمرعرموفعاکوتوکیئسںیہنوہنا‪،‬اہتبلاضمرعرموفعےک ِ‬
‫وہجوہیتےہ۔نکیلاسےسےلہپہکمہاضمرعںیمبصنناخرؾےکاابسباوروعالمیکناترکںیآپھچکقشمرکںیل۔‬
‫هشق منرب ‪40 -‬‬
‫دنمرہجذلیااعفؽںیمےسرموفعاوروصنمبوکدحیلعہدحیلعہرکںی‪:‬‬
‫‪َ .4‬یا ِکُل ًَِ‬ ‫‪َ .3‬ت‪ُ ِٜ‬ت ٔب ِی‬ ‫‪َ .2‬ن ِش َن ٍَ‬ ‫‪َ .1‬ی ِي َح ُح ِو ٌَ‬
‫‪َ .8‬ت ِ ٔ‬
‫ْضب ُ ِو ا‬ ‫‪َ .7‬ت ِس ُخَّلَ ٌٔ‬ ‫‪َ .6‬ی ِـ َحکَا‬ ‫‪َ .5‬ت ِي ُ ُ‬
‫َص‬
‫‪َ .12‬ت ِحل ٔ ِش ًَ‬ ‫‪َ .11‬ی ِذ بَحُ‬ ‫‪َ .11‬ت ِ َ‬
‫ْشب ُ ِو ا‬ ‫‪َ .9‬ا ِٓ َتحَ‬
‫دنمرہجذلیااعفؽںیمےسرموفعاورمروؾوکدحیلعہدحیلعہرکںی‪:‬‬
‫‪َ .4‬ت ِللُ ٔب ِی‬ ‫‪َ .3‬ی ِظ ُ ُ‬
‫َک ِو ٌَ‬ ‫‪َ .2‬ی ِ َ‬
‫ْشبِ ًَ‬ ‫‪َ .1‬ن ِ٘ ٌُ ِس‬
‫ْش ِب‬ ‫‪َ .8‬ی ِ َ‬ ‫‪َ .7‬ن ٌِ َل ُه‬ ‫‪َ .6‬ا ِٓ َتحِ‬ ‫‪َ .5‬ت ِ ٔ‬
‫ْضبٔی ِ َن‬
‫‪ .12‬یَ ِس ُخلُ ِوا‬ ‫‪َ .11‬ت ِش َن ٌِ ًَ‬ ‫‪َ .11‬تل ٌَِ َبا ٌٔ‬ ‫‪َ .9‬ن ِٔ َتحِ‬
‫‪162‬‬
 ‫اضمرعوصنمب‬ ‫قبسربمن‪42:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اضمرعوصنمب‬
‫)‪(Mansub Imperfect‬‬
‫‪ 42:1‬لعفِاضمرع ےکوصنمب وہےن یک دعتمدووجہ ںیم ےسضعب امہ ووجہاک ذرکمہ اہیں رک رےہںیہ۔ انچہچن ونٹ‬
‫لعفاضمرعےک"نابص"الہکےتںیہ۔ ینعیک ارگاضمرعےکرشوعںیمآاجںیئوتاضمرعوصنمب‬
‫ےئجیکہکاچررحوػ ِ‬
‫)‪ (3‬ا ٔ َذ ٌِ (وجقرآؿرکمیںیم أذّااھکلاجنا ےہ) اور )‪ (4‬ك َ ِی۔‬ ‫وہاجناےہ۔وہاچررحوػک ںیہ۔)‪(1‬ل ًَِ )‪َ (2‬ا ٌِ‬
‫اب مہ اؿ س رپ اگل اگل نات رکےک اؿ رحوػ ےس دیپا وہےن وایل یظفل اور ونعمی دبتویلیں اک ایبؿ رکںی ےگ۔ اہتبل‬
‫ًَ" ےہ اسےیلےلہپاسرپ‬
‫آپک نادرںیھکہکالصونابصیہیاچررحوػںیہ۔وچہکناؿ ںیمےسریثکاالامعتسؽ"ل ِ‬
‫ناترکےتںیہ۔‬
‫ًَ"دالخ وہےن ےس اس ںیم دو رطح یک‬
‫‪ 42:2‬رحػ "ل ًَِ"ےک اےنپ وکیئ اگل ینعم ںیہن ںیہ رگم اضمرع رپ "ل ِ‬
‫ونعمی دبتیلیآیت ےہ۔ا ّوالًک ہک اسںیمزوردار یفن ےک ینعم دیپا وہےتںیہاور نااینً ک ہکاس ےک ینعمزامہن لبقتسم ےک‬
‫ل اک یرہمج وہاگ"وہ مہرزگ ںیہن رکےاگ" ۔ آپ ویں یھب ہہک ےتک ںیہ ہک "‬ ‫اسھت وصخمص وہاجےت ںیہ۔ینعی ل ًَِ َّی ٌِٔ َ‬
‫َ‬
‫ًَ" ےک ینعم ات رطح ےس م‬
‫"ہرزگ ںیہن وہاگ "ےک وہےت ںیہ۔ اب مہ ذلی ںیم اضمرع رموفع اور اضمرع وصنمب‬ ‫ل ِ‬
‫ًَ ےکاسھت)یک رگداؿدے رےہںیہ‪،‬ناہکآپ مہرہغیصںیم وہےنوایل دبتویلیں وکات دہعف‬‫بٔل ًَِ ( ٔب ‪ +‬ل ًَِ =ل ِ‬
‫رھپایھچرطحذنہنیشنرکںیل۔‬

‫اضمرعوصنمبب ٔل ًَِ‬ ‫اضمرعرموفع‬

‫(وہاتذمرک مہرزگںیہنرکےاگ)‬ ‫ل ًَِ َّیٔ ٌَِ َل‬ ‫رکنےہنارکےاگ)‬

‫(وہاتذمرک ا‬ ‫ل‬
‫َیٔ ٌَِ ُ‬
‫(وہدوذمرک مہرزگںیہنرکںیےگ)‬ ‫ل ًَِ َّیٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(وہدوذمرکرکےتںیہ انرکںیےگ)‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(وہسذمرک مہرزگںیہنرکںیےگ)‬ ‫ل ًَِ َّیٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫(وہسذمرکرکےتںیہ انرکںیےگ)‬ ‫َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫(وہاتؤمی مہرزگںیہنرکےیگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِ َل‬ ‫(وہاتؤمیرکیتےہنارکےیگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫(وہدوؤمی مہرزگںیہنرکںییگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(وہدوؤمیرکیتںیہ انرکںییگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬

‫‪163‬‬
 ‫اضمرعوصنمب‬ ‫قبسربمن‪42:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫(وہسؤمی مہرزگںیہنرکںییگ)‬ ‫ل ًَِ َّیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫(وہسؤمیرکیتںیہنارکںییگ)‬ ‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬
‫(وتاتذمرک مہرزگںیہنرکےاگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِ َل‬ ‫(وتاتذمرکرکناےہ انرکےاگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫(متدوونںذمرک مہرزگںیہنرکوےگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(متدوونںذمرکرکےتوہنارکوےگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(متسذمرک مہرزگںیہنرکوےگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫(متسذمرکرکےتوہنارکوےگ)‬ ‫َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫(وتاتؤمی مہرزگںیہنرکےیگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِل ِٔی‬ ‫(وتاتؤمیرکیتےہنارکےیگ)‬ ‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َن‬
‫(متدوونںؤمی مہرزگںیہنرکویگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(متدوونںؤمیرکیتوہنارکویگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(متسؤمی مہرزگںیہنرکویگ)‬ ‫ل ًَِ َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫(متسؤمیرکیتوہنارکویگ)‬ ‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬
‫(ںیم مہرزگںیہنرکوںاگ)‬ ‫ل ًَِ آَ ٌَِ َل‬ ‫(ںیمرکناوہںنارکوںاگ)‬ ‫ل‬
‫آَ ٌَِ ُ‬
‫(مہ مہرزگںیہنرکںیےگ)‬ ‫ل ًَِ َّنٔ ٌَِ َل‬ ‫َنٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫(مہرکےتںیہنارکںیےگ)‬

‫‪ 42:3‬ادیمےہہکذموکرہرگداونںںیمآپےنونٹرکایلوہاگ(‪)۴‬الؾہملکےکہمض(ٌُ‪)-‬واےلوغیصںںیمابہحتف(‪-‬‬
‫ٌَ)آایگ (‪ )۲‬عمج ؤمی ےک دوونں وغیصںےن دبتیلیوبقؽ ںیہنیک اوراؿ ےک ونؿوسنہ یرقرار رےہ۔ہکبج (‪ )۷‬نایق است‬
‫وغیصںےساؿےکونؿِ ارعایبرگلاے۔اہیںاتاورامہناتک یھبونٹرکںیلہکعمجذمرکےکدوونںوغیصںےسح‬
‫اجنےہ۔ک افلڑپاھںیہن‬
‫ونؿِ ارعایبرگناےہ(ینعیاضمرعوصنمب انمروؾںیم)وتاؿےکآےگاتافلاکااضہفرکدنا ا‬
‫ےس ونؿِ ارعایب رگےن ےک دعب اںیہن َیٔ ٌَِلُ ِو اور َتٔ ٌَِلُ ِو وہنا‬
‫اجنا رصػ اھکل اجناےہ۔ینعی َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ اور َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫اچےیہاھتنکیلاؿےکآےگاتافلاکااضہفرکےک َیٔ ٌَِلُ ِو ااور َتٔ ٌَِلُ ِو ا اھکلاجناےہ۔‬
‫‪ 42:4‬یہی اقدعہلعف امیض ےک ہغیص عمج ذمرک اغی ( َٓ ٌَلُ ِوا) اک یھب اھت۔ عمجذمرک ےک اؿ س وغیصں ںیم آےن وایل‬
‫واؤوک"واؤاعمجل"ےتہکںیہ۔ ونٹرکںیلہکارگواؤاعمجلواےلہغیصٔلعف(امیض اناضمرعوصنمبومروؾ)ےکدعبارگوکیئ‬
‫َضب ُ ِوہُ (اؿسذمرکےناےسامرا)۔ایسرطح ل ًَِ یَّ ِي ُ ُ‬
‫َص ِوہُ (وہس‬ ‫ریمضوعفمیلآےئوتک افلںیہناھکلاجنا۔الثمً َ َ‬
‫ذمرکاسیک مہرزگدمدںیہنرکںیےگ)۔‬
‫‪ 42:5‬ک یھبونٹےئجیک ہکواؤاعمجلےکآےگاتزادئافلےنھکل اکاقدعہ رصػااعفؽںیمعمجذمرکےک وغیصںےک ےیل‬

‫‪164‬‬
 ‫اضمرعوصنمب‬ ‫قبسربمن‪42:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رگن ےہ نکیل واہں افل اک ااضہف ںیہن‬
‫ب ےہ ‪ ،‬ونؿِ ارعایب ا‬
‫ےہ۔ یسک امس ےک عمج ذمرک اسمل ےس یھب ‪ ،‬ح وہ اضمػ ا‬
‫سیِ َي ٕة(یسک تر ےک املسمؿ)۔ ایس رطح َػال ٔ ُح ِو ٌَ ےس‬
‫وہنا۔ینعی ُم ِشل ٔ ُن ِو ٌَ ےس ُم ِشل ٔ ُن ِو وہاگ۔ ےسیج ُم ِشل ٔ ُن ِو َم ٔ‬
‫سیِ َي ٔة (دمہنیےککینولگ)وریغہ۔‬
‫َػال ٔ ُح ِووہاگ‪،‬ےسیج َػال ٔ ُح ِو ا ِل َن ٔ‬
‫ًَےک العوہ نایق نیت ونابص اضمرع ( وج رشوع ںیم دےیئ لاے ںیہ )یھب ح اضمرع رپدالخ وہےت ںیہ وت‬
‫‪ 42:6‬ل ِ‬
‫اےس بصن دےتی ںیہ اور اس ےکفلتخم وغیصں ںیم اورپ ایبؿ رکدہ دبت ںایں الےت ںیہ۔ ینعی اؿ ےک اسھت یھب اضمرع یک‬
‫ےک اسھت یھکل یئگ ےہ ۔ اب آپ اؿ رحوػ ےک اعمین اور اضمرع ےک اسھت اؿ ےک‬ ‫رگداؿ ایس رطح وہیگ ےسیج ل ًَِ‬
‫اامعتسؽےسدیپاوہےنوایلونعمیدبتیلیوکھجمسںیل۔‬
‫ب ( ںیم ےن اےس مکح ا‬
‫دن ہک وہ اجےئ ) ‪،‬ہکبج‬ ‫‪ 42:7‬رحػ َا ٌِ (ہک) یسک لعف ےک دعب آنا ےہ‪ ،‬ےسیج َا َم ِزتُ ٗہ َا ٌِ یَّ ِذ ٍَ َ‬
‫رحػا ٔ َذ ٌِ انا ٔذّا(یوت‪،‬رھپوت )‪،‬وجقرآؿںیمأذّااھکلاجناےہ‪ ،‬ےسےلہپاتہلمجآنا ےہسجاکہجیتن انر ِدلمعأذ ٌَِےس‬
‫َفحُ ِوا (ی مت س وخش وہاجؤےگ )وریغہ ےس‬ ‫)ن ا ٔذ ٌَِ َت ِ َ‬ ‫اظہ ایک اجنا ےہ۔ ینعی أذ ٌَِ َی ِي َححَ (رھپ وت وہ اکایمب وہاگ ا‬
‫مر‬
‫(ن ہک)یھب یسک لعف ےک دعب آنا ےہ اور‬ ‫لبق وکیئ ہلمج اھت سج اک ہجیتن نا ر ِدلمع أذ ٌَِ ےک دعبآنا ےہ۔ اور آخری رحػ ك َ ِی ا‬
‫ُقا ٌَٰ ك َ ِی َا ِٓ َہ َن ٗہ(ںیم قرآؿ ڑپاتھ وہں ناہک ںیم اےس وھجمسں)‬ ‫َق ُء ا ِل ُ ِ‬
‫اس لعف اک دصقم ایبؿ رکنا ےہ۔ الثمً َا ِ َ‬
‫رحوػنابصںیہ‪،‬‬ ‫وریغہ۔اسیجہکےلہپاتبناایگہکالصونابصِاضمرعوتذموکرہناالیہیاچررحوػںیہ۔اؿےکالعوہوجدو ِ‬
‫بص اضمرع ںیم ےس وکیئ ات ُم َ٘ َّس ِر (ینعی وخد وخبد وموجد ان‬ ‫درالص اؿ ےک اسھت ذموکرہ اچر ونا ِ‬
‫ل"(ناہک)اور)‪"(2‬حت ّٰی" (اہیںتہک)۔اؿیکلیصفت‬ ‫‪)Understood‬وہناےہ۔وہدورحوػک ںیہ‪ٔ "(1):‬‬
‫درجذلیےہ‪:‬‬
‫ل" وک الؾ ك َ ِی ےتہک ںیہ‪،‬ویکہکن ک ك َ ِی (نا ہک) اک یہ اکؾ داتی ےہ‪،‬ینعم ےک احلظ ےس یھب اور اضمرع وک وصنمب‬
‫‪ٔ " 42:8‬‬
‫رکےن ےکاحلظ ےس یھب‪ ،‬ےسیج َم َي ِح ُت ٔک ‪َ ٔ ٛ‬تا ّبا ل ٔ َت ِ َ‬
‫ُقئ ٌِٔی (ںیم ےن ھجت وعرت وک ات اتکب دی ناہک وت ڑپےھ )۔ ونٹ‬
‫ل"‪" ،‬ك َ ِی"اور"لٔک َِی"اتیہرطحاامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫رکںیلہک" ٔ‬
‫‪ 42:9‬ضعبدہعف" ٔل" "اَ ٌِ "ےکاسھتلمرکوصبرت" ًٌَٔل ٌِ"(ناہک)یھباامعتسؽوہناےہ۔" ٌَٔ‬
‫ًل ٌِ"ومعامًاضمرع‬
‫ک ‪َ ٔ ٛ‬تابّا ل ٔئَ ََّّل َت ِح ََ َ‬
‫ل(‬ ‫ًل ٌِ ًلَ"وک"ل ٔ َئ ََّّل"ےتھکلاورڑپےتھںیہ۔ ً‬
‫الثم َم َي ِح ُت َ‬ ‫یفنمےسےلہپآناےہاوراسوصرتںیم" ٌَٔ‬
‫ںیمےنھجتوکاتاتکبدیناہکوتاجلہہنرےہ)۔‬
‫ایسرطحاکاتنابصاضمرع" َحت ّٰی"ےہ۔ک یھبدرالص " َحت ّٰی اَ ٌِ"(اہیںتہک)وہناےہ‬ ‫‪42:10‬‬

‫‪165‬‬
 ‫اضمرعوصنمب‬ ‫قبسربمن‪42:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫سجںیم َا ٌِذحموػ(ریغذموکر)وہاجناےہاوررصػ" َحت ّٰی"اامعتسؽوہناےہنکیلاضمرعوکبصنایسذحموػ َا ٌِیک‬
‫َف َح(اہیںتہکوہوخشوہاجےئ)۔ونٹرکںیلہک" َحت ّٰی" اک اامعتسؽیھب أذ ٌَِ اور‬
‫وہجےسآیتےہ۔ےسیج َحت ّٰی َی ِ َ‬
‫ك َ ِی یکرطحاتاسہقبہلمج ےکدعبآےنواےل نب ےںیم ا‬
‫وہنےہ ویکہکن ک رشوعںیم ںیہنآےتک۔ نابصاضمرع وہےن‬
‫ےکالعوہ یھب" َحت ّٰی"ےکھچکاوراامعتسالتںیہوجآپآےگلچرکڑپںیھےگ(اؿشاءاہلل)۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫مکحدانی‬ ‫اَ َم َز (ؿ)‬ ‫ااجزتدانی‬ ‫اَذ ٔ ٌَ (س)‬
‫اٹھکٹھکنا‬ ‫َق ََ (ػ)‬
‫ََ‬ ‫انلٹ۔ہمتیاا‬ ‫بَز ٔ َح (س)‬
‫ذحبرک ان‬ ‫َذبَحَ (ػ)‬ ‫انچنہپ‬ ‫بَ َل َّ (ؿ)‬
‫نیگمغوہ ان‬ ‫َحز ٔ ٌَ (س)‬ ‫رکن‬
‫نیگمغ ا‬ ‫َحزَ ٌَ (ؿ)‬
‫افدئہدانی‬ ‫َن َٔ ٍَ (ػ)‬ ‫اچانٹ‬ ‫َلٌ َٔ‪( ٙ‬س)‬
‫ںیمانپہاماتگنوہں‬ ‫اًَُ ِوذُ‬ ‫یرریگ‬ ‫َم ِح ْس‬
‫اولیا(کروالھپ)‬ ‫َػب ٔ ْر‬
‫هشق منرب‪( 41 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽیکرگداؿرکںیاور م ر‬
‫ہہغیصےکاعمینںیھکل‪:‬‬
‫‪ .3‬ل ٔ َیٔ ََِ َه‬ ‫‪ .2‬اَ ٌِ َّی ِ ٔ‬
‫ْض َب‬ ‫‪ .1‬ل ًَِ یَّ‪ِٜ‬ت َُب‬
‫هشق منرب‪( 41 -‬ب)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ .1‬ل ًَِ َت ِبلُ َّ ا ِل َن ِح َس َحت ّٰی َتل ٌَِ َ‪ ٙ‬الؼَّ ب ٔ َر‬
‫____________________________‬
‫ک‬ ‫ْش ُب َّ‬
‫اللب َ َن ك َ ِی َی ِئ ٌََ َ‬ ‫‪ .2‬ل ٔ َه ًَل َت ِ َ‬
‫____________________________‬

‫‪166‬‬
 ‫اضمرعوصنمب‬ ‫قبسربمن‪42:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اب ل ٔ َی ِس ُخ َل ًَ َل ِی َيا‬‫اب َٓ َٔ َت ِح ُت َل ُہ ا ِل َب َ‬‫ُق َُ ا ِل َب َ‬ ‫َّ‬ ‫‪ .3‬ک َ َ‬

‫اٌ َسٌ ِٔی ْس ی ِ َ‬
‫____________________________‬
‫‪ .4‬اَذٔى ِ ُت َل ٗہ ل ٔ َئ ََّّل َی ِحزَ ٌَ‬
‫____________________________‬
‫‪َٗ .5‬ا َل ُم ِو ٰسی ل ٔ َ٘ ِو ٔمہ ا ٔ ٌَّ ا َ ُ‬
‫ہّٰلل یَاِ ُمزُ‪ِ ٛ‬ه اَ ٌِ َت ِذبَ ُح ِوا َب َ َ‬
‫ُق ّة‬
‫____________________________‬
‫‪َ .6‬ا ًُ ِوذُ بٔا ہّٰللٔ َا ٌِ ا َ ُ‪ِ ٛ‬و ٌَ ٔم ًَ ا ِل َحأٍلٔی ِ َن‬
‫____________________________‬
‫‪ .7‬اُ ٔم ِز ُت اَ ٌِ اَ ًِ ُب َس ا َ‬
‫ہّٰلل‬
‫____________________________‬
‫عس تی هیں تس مجہ کس یں‬
‫ںیمآج مہرزگوہقہںیہنویپںیگ۔‬ ‫‪.1‬‬
‫______________________________________________‬
‫اہللےناناؿوکدیپاایکناہکوہ(س)اسیکابعدترکںی۔‬ ‫‪.2‬‬
‫______________________________________________‬
‫مہقرآؿڑپےتھںیہناہکاسوکںیھجمس۔‬ ‫‪.3‬‬
‫______________________________________________‬
‫وہدوونں مہرزگہنںیلٹےگاہیںتہکمتاؿوکااجزتدو۔‬ ‫‪.4‬‬
‫______________________________________________‬
‫متدروازہاٹھکٹھکرےہےھتوتاسےناہمترےےیلدروازہوھکؽدناناہکمتنیگمغہنوہ۔‬ ‫‪.5‬‬
‫______________________________________________‬

‫‪167‬‬
‫اضمرعوصنمب‬ ‫قبسربمن‪42:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫‪ .1‬ىٰسْوُمٰيْنَلَرِبْصَّنىٰلَعٍماَعَطٍدِحاَّو(البقري ‪)45 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ْ .2‬نَلَفَرِفْغَّیُهّٰللاْمُهَل(التوبۃ ‪)62 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ۤ .3‬اَلُحَرْبَاىّٰۤتَحَغُلْبَاَعَمْجَمِنْيَرْحَبْلا(الہكف ‪)42 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ .4‬ىّٰتَحَعَمْسَيَمٰلَكِهّٰللا(التوبۃ ‪)4 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪َ .5‬واَّنِاْنَلاَهَلُخْدَّنىّٰتَحاْوُجُرْخَياَهْنِم(المائدي ‪)22 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ْ .6‬نَلَلَبْقُتْمُھُتَبْوَت(‪9‬ل عسلان ‪)72 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ْ .7‬نَلَفَحَرْبَاَضْرَاْلاىّٰتَحَنَذْاَيْۤيِلْۤيِبَا(یوسف ‪)62 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪َ .8‬واَمُتْقَلَخَّنِجْلاَوَسْنِاْلااَّلِاِنْوُدُبْعَیِل(الذاریاة ‪)34 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ْ .9‬يَكِلاَلَنْوُكَيىَلَعَنْيِنِمْؤُمْلاٌجَرَح(األحزاب ‪)55 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ْ .11‬نَاْنَّلُہَرُصْنَّیُهّٰللایِفاَيْنُّدلاَوِةَرِخٰاْلا(احلج ‪)53 :‬‬
‫___________________________‬
‫‪ .11‬اَّلَئِلَنْوُكَيِساَّنلِلىَلَعِهّٰللاٌۢةَّجُحَدْعَبِلُسُّرلا(النسا‪)543 : 8‬‬
‫___________________________‬
‫‪168‬‬
 ‫اضمرعمروؾ‬ ‫قبسربمن‪43:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اضمرع بمرول‬
‫)‪(Jussive Imperfect‬‬
‫‪ 43:1‬زگہتشقبسںیممہضعباےسیرحوػِاعہلماکلاط ہعرکےکچںیہوجاضمرعوکبصندےتیںیہ۔اباسقبسںیممہ‬
‫ےنضعباےسی"وعالم"اکلاط ہعرکنا ےہوجاضمرع وک خرؾدےتیںیہ۔اےسی رحوػو اامسءوک" َج َوازٔو مـارَ"ےتہک ںیہ‬
‫وجدورطحےکوہےتںیہ۔اتوہوجرصػاتلعفوکخرؾدےتیںیہاوردورسےوہوجدوااعفؽوکخرؾدےتیںیہ۔‬
‫‪ 43:2‬رصػ ات لعف وک خرؾ دےنی واےل رحوػ یھب ونابص یک رطح االصً وت اچر یہ ںیہ۔ ینعی )‪(1‬ل َِه )‪َ (2‬ل َّنا‬
‫رحػاجزؾ‬ ‫ل(ےسج"الؾِارم"ےتہکںیہ)اور)‪ًَ (4‬ل(ےسج"الےئیہن"ےتہک ںیہ)ہکبجدوااعفؽوک خرؾدےنیواالامہ ِ‬ ‫)‪ٔ (3‬‬
‫ً‪َ ،‬ما‪ ،‬مت ٰی‪ ،‬اَیِ ًَ‪ ،‬اَیَّا ٌَ‪ ،‬اَی وریغہ یھب اضمرع ےک دو‬
‫وت "ا ٔ ٌِ"( ارگ ) رشہیط ےہ اہتبل ضعب اامسءِ ااہفتسؾ الثمً َم ِ‬
‫الْش ٔن"ےتہکںیہ۔ک سہلمجرشہیطںیماامعتسؽوہےتںیہاور‬ ‫َّ‬
‫ااعفؽوکخرؾدےتیںیہاوراسوقاؿوکیھب"اَ ِس َنا ُء ِ‬
‫وجاب رشط ںیم آےن واےل دوونں اضمرع ااعفؽ وک خرؾ دےتی ںیہ۔ اس قبس ںیم مہ ات لعف اضمرع وک خرؾ‬
‫رشط اور ِ‬
‫دےنیواےلرحوػاجزہمںیمےسرصػےلہپدوینعی ل َِهاور َل َّناےکاامعتسؽاورینعمیکناترکںیےگ۔نایقدورحوػینعی‬
‫الؾِارماورالےئیہنرپاؿشاءاہلللعفِارماورلعفِیہنےکاابسؼںیمناتوہیگ۔‬
‫لعفاضمرعرپ ح"ل َِه"دالخوہنا ےہوت وہ یھبارعایباورونعمیدوونںدبت ںایں ا‬
‫النےہ۔ارعایبدبتیلی‬ ‫‪ 43:3‬یسک ِ‬
‫العموکسؿ(ٌِ‪ )-‬گلاجیتےہاور‬
‫ِ‬ ‫ک ہکاضمرعمروؾوہاجناےہ۔ینعیاسےکالؾہملکرپہمض(ٌُ‪ )-‬واےلوغیصںںیم‬
‫ونؿِ وسنہےکالعوہنایقوغیصںںیم"ونؿارعایب"رگاجناےہ۔‬
‫رحػ اجزؾ"ل َِه"ےکیھب اگلوکیئ ینعمںیہنںیہ رگم حک (ل َِه)اضمرع رپدالخ‬
‫ًَیکرطح ِ‬
‫رحػنابصل ِ‬ ‫‪ِ 43:4‬‬
‫ًَ یہیکامدنندورطحیکونعمیدبتیلیالناےہ۔اوالًک ہکاضمرعںیمزورداریفنےکینعمدیپاوہاجےتںیہاور‬
‫وہناےہوتل ِ‬
‫ل(اسےنایکیہںیہن)۔امیضےکرشوع‬
‫نااینًک ہکاضمرعےکینعمامیضےکاسھتوصخمصوہاجےتںیہ۔الثمًل َِه َیٔ ٌَِ ِ‬
‫ل(اسےنںیہنایک)۔رگم"ل َِه"ںیمزوراورنادیکےکاسھت‬ ‫ںیم" َما"اگلےنےسیھبامیضیفنموہاجنا ےہ‪،‬ےسیج َما ٓ ٌََ َ‬
‫لاکدرسیرہمجوہاگ‬ ‫اظہرکےتںیہینعیل َِه َیٌِٔ ِ‬
‫َ‬ ‫یفناکوہفمؾوہناےہ‪ ،‬ےسجمہاردوںیم"یہ"اور"نالکل"ےکذرےعی م ر‬
‫"اس ےن ایک یہ ںیہن" نا "اس ےن نالکل ںیہن ایک"۔ اب مہ ذلیںیم اضمرعرموفع اور اضمرع مروؾیک رگداؿدے‬
‫ہہغیصںیموہےنوایلدبتویلیںوکذنہنیشنرکںیل۔‬ ‫رےہںیہناہکآپ م ر‬

‫‪169‬‬
 ‫اضمرعمروؾ‬ ‫قبسربمن‪43:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اضمرعمروؾ( َل ِه ےکاسھت )‬ ‫اضمرعرموفع‬

‫(اُساتذمرکےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َیٔ ٌَِ ِل‬ ‫رکنےہنارکےاگ)‬
‫(وہاتذمرک ا‬ ‫ل‬
‫َیٔ ٌَِ ُ‬
‫(اُؿدوذمرکےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َیٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(وہدوذمرکرکےتںیہنارکںیےگ)‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(اُؿسذمرکےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َیٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫(وہسذمرکرکےتںیہ انرکںیےگ)‬ ‫َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫(اُساتؤمیےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِ ِل‬ ‫(وہاتؤمیرکیتےہنارکےیگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫(اُؿدوؤمیےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(وہدوؤمیرکیتںیہنارکںییگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(اُؿسؤمیےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫(وہسؤمیرکیتںیہنارکںییگ)‬ ‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬
‫(وتاتذمرکےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِ ِل‬ ‫(وتاتذمرکرکناےہ انرکےاگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫(متدوونںذمرکےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(متدوونںذمرکرکےتوہنارکوےگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(متسذمرکےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫وہنرکوےگ)‬
‫(متسذمرکرکےت ا‬ ‫َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫(وتاتؤمیےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِل ِٔی‬ ‫(وتاتؤمیرکیتےہنارکےیگ)‬ ‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َن‬
‫(متدوونںؤمیےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫(متدوونںؤمیرکیتوہنارکویگ)‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫(متسؤمیےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫(متسؤمیرکیتوہنارکویگ)‬ ‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬
‫(ںیمےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه ِ آَ ٌَِ ِل‬ ‫(ںیمرکناوہںنارکوںاگ)‬ ‫ل‬
‫آَ ٌَِ ُ‬
‫(مہےنایکیہںیہن)‬ ‫َل ِه َنٔ ٌَِ ِل‬ ‫(مہرکےتںیہنارکںیےگ)‬ ‫َنٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫‪ُ 43:5‬ادیمےہہکذموکرہناالرگداونںےکاقتبےسآپےندنمرہجذلیناںیتونٹرکیلوہںیگ‪:‬‬
‫‪ )i‬نجوغیصںںیماضمرعےکالؾہملکرپہمضےہواہںل َِهدالخوہےنیکوہجےسالؾہملکرپالعموکسؿآیئگ۔‬
‫‪ )ii‬نجاستوغیصںںیمونؿارعایبآےتںیہاؿسںیمل َِهدالخوہےنیکوہجےسونؿارعایبرگلاے۔‬

‫‪170‬‬
 ‫اضمرعمروؾ‬ ‫قبسربمن‪43:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ )iii‬عمج ذمرک اغی اور اخمبط ےک وغیصں ےس ح ونؿ ارعایب رگا وت اس ےک آخ ری واؤ (واواعمجل ) ےک دعب‬
‫سح اقدعہات افلاکااض ہفرکدن اایگوج ڑپاھ ںیہناجن ا۔‬
‫ِ‬
‫‪ )iv‬عمجؤمیاغیاوراخمبطےکدوونںوغیصںںیم"ونؿالتسوۃ"ےنوکیئدبتیلیوبقؽںیہنیک۔‬
‫رحػاجزؾ" َل َّنا"ےہ۔تیثیحبِ اجزؾاساکیرہمج"ایھبت ںیہن" رکےتکںیہ۔ (ایخؽ رےہ َل َّناےکھچک‬
‫‪ 43:6‬دورسا ِ‬
‫اورینعمیھبںیہوجاؿشاءاہللمہآےگلچرکڑپںیھےگ)۔اضمرعرپح َل َّنادالخوہناےہوتاسںیمونعمیدبتیلیک النا‬
‫ےہہکامیضےکاسھت"ایھبتںیہن"اکوہفمؾدیپاوہناےہ۔الثمً َل َّنا َیٔ ٌَِ ِ‬
‫ل ( ُاساتذمرکےنایھبتںیہنایک)۔‬
‫‪ 43:7‬دو ااعفؽ وک خرؾ دےنی واےل رحوػ و اامسء ںیم ےس مہ اہیں رصػ ات امہ یرنی رحػ"ا ٔ ٌِ"(ارگ)رشہیط اک‬
‫ذرکرکںیےگ۔نایقےکاامعتسؽآپآےگلچرکڑپںیھےگ۔نامہارگآپےن"ا ٔ ٌِ" اکاامعتسؽھجمسایلوت نایقرحوػ ان‬
‫اامسءِرشطاکاامعتسؽھجمسانیلھچکیھبلکشمہنوہاگ۔‬
‫‪" 43:8‬ا ٔ ٌِ" (ارگ) احلب ِظ لمع اجزؾ اضمرع ےہ اور احلبظ ینعم رحػ رشط ےہ ۔سج ہلمج ںیم "ا ٔ ٌِ" آےئ وہ ہلمج‬
‫ّصح"ایبؿِ رشط" ان رصػ"رشط"الہکناےہ۔اسےکدعبالزامًاتاورہلمجیکرضورتوہیت‬ ‫وہنےہسجاکالہپ ّ‬
‫رشہیط ا‬
‫ّصح"ارگ ُت‬
‫الثم"ارگ ُت ےھجامرےاگ… َتںیم ےھجامروںاگ"۔اسںیمالہپ ّ‬
‫وجابرشط" ان"خراء"ےتہکںیہ۔ ً‬
‫ےہ‪ ،‬ےسج" ِ ِ‬
‫وجابرشطدوونںںیم‬ ‫ّصح َ‬
‫"تںیم ےھجامروںاگ"وجابرشطناخراءےہ۔ارگ رشطاور ِ‬ ‫ ےھجامرےاگ"رشطےہ اوردورسا ّ‬
‫لعف اضمرع آےئ (اسیج ہک ومعامً وہنا ےہ ) اور رشط یھب "ا ٔ ٌِ"ےس ایبؿ رکین وہ وت رشط واےل اضمرع ےس ےلہپ‬
‫وجاب رشط واال لعف اضمرع وخد وخبد مروؾ وہاجےئ اگ۔ (یہی وصرت امتؾ‬
‫ِ‬ ‫"ا ٔ ٌِ"ےگل اگ اور اضمرع مروؾ وہاگ اور‬
‫رحوػرشطاوراامس ِءرشطںیمیھبوہیگ)اساقدعہیکروینشںیمابآپذموکرہہلمج"ارگ ُت ےھجامرےاگ َتںیم ےھجامروں‬ ‫ِ‬
‫ک۔‬
‫َضبِ َ‬ ‫اگ" اکرعیبیرہمجآاسینےسرکےتکںیہینعیا ٔ ٌِ َت ِ ٔ‬
‫ْضبِنٔ ِی اَ ِ ٔ‬
‫‪" 43:9‬ا ٔ ٌِ" لعفِ امیض رپ یھب دالخ وہنا ےہ نکیل لعف امیض ےک ینبم وہےن یک وہج ےس اس ںیم وکیئ ارعایب دبتیلی‬
‫ںیہن وہیت۔اہتبل "ا ٔ ٌِ"یک وہج ےسونعمی دبتیلی ک آیت ےہ ہک امیضںیملبقتسم ےک ینعمدیپ ا وہ اجےتںیہ ویکہکنرشط اک‬
‫ت (ارگوتڑپےھاگوتےھجمساگ)۔‬ ‫قلعتوتلبقتسمےسیہوہناےہ‪ ،‬الثمًا ٔ ٌِ َ َ‬
‫َقاِ َت ََٓٔ ِن َ‬

‫‪171‬‬
‫اضمرعمروؾ‬ ‫قبسربمن‪43:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫رشدنمہوہ ان‬ ‫ىَس َٔو (س)‬ ‫خرچرک ان‬ ‫بَ َذ َل (ؿ)‬

‫َ‪ٔ ٛ‬ش َ‬
‫ش‬
‫وہن‬
‫ولطع ا‬ ‫ك َ َل ٍَ (ؿ)‬ ‫ُ سنیرک ان‬ ‫ل (س)‬

‫وکشش‪،‬تنحم‬ ‫ُج ِہ ْس‬ ‫دانھکی‬ ‫ىَوَ َز (ؿ)‬

‫هشق منرب ‪( 42 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽیکرگداؿرکںیاور م ر‬
‫ہہغیصےکاعمینںیھکل‪:‬‬
‫‪ .3‬ا ٔ ٌِ َّی ٔ‬
‫ْض ِب‬ ‫‪َ .2‬ل َّنا َی‪ِٜ‬ت ُِب‬ ‫‪ .1‬ل َِه َیٔ ََِ ِه‬
‫هشق منرب ‪( 42 -‬ب)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪ٌََ ٓ .2‬ل ٔ َه َمال َِه َت ٌِل َُن ِوا‬ ‫‪ .1‬ا ٔ ٌِ َت ِ‪َ ٜ‬ش ِل َت ِي َس ِو‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫َص ُ‪ِ ٛ‬ه‬
‫ہّٰلل َی ِي ُ ِ‬
‫َصو ا َ‬ ‫‪ .4‬ا ٔ ٌِ َت ِي ُ ُ‬ ‫اًل یِ َنا ٌُ ف ٌِٔی ُٗ ُل ِوبٔ‪ِ ُٜ‬ه‬
‫‪َ .3‬و َل َّنا َی ِس ُخ ٔل ِ ٔ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫َک َػ ِس َر َک‬ ‫ْش ِح ل َ‬‫‪ .6‬اَل َِه َن ِ َ‬ ‫ہّٰلل ًَلٰی کُلِّ َشی ٕء َٗ ٔسیِ ْز‬ ‫‪ .5‬اَل َِه َت ٌِل َِه اَ ٌَّ ا َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .7‬ا ٔ ٌِ َّل ِه َت ِب ُذ ِل ُج َِ َس َک َٓل ًَِ َت ِي َححَ َی ِو َو ِ ٔ‬
‫اًل ِمتٔ َحا ٌٔ‬
‫__________________________‬
‫‪ .8‬ا ٔ ٌِ َت ِذ ٍَ ِب الٰٔی َح ٔس ِی َ٘ ٔة ا ِل َح ِی َواىَات ٔ َت ِي ُو ِز ًَ َحائ َٔب َخل ِٔ‪ ٙ‬اہّٰللٔ‬
‫__________________________‬

‫‪172‬‬
‫اضمرعمروؾ‬ ‫قبسربمن‪43:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫عستی هیں تسمجہ کسیں‬
‫ارگوتریمیدمدرکےاگوتںیمریتیدمدرکوںاگ۔‬ ‫‪.1‬‬
‫__________________________________‬
‫مہےنوہقہنالکلںیہنایپاورمہاےس مہرزگںیہنںیئپےگ۔‬ ‫‪.2‬‬
‫__________________________________‬
‫وسرجابتولطعںیہنوہا۔‬ ‫‪.3‬‬
‫__________________________________‬
‫ایکمہولوگںوکولعمؾںیہنہکاہللوفغررمیحےہ؟‬ ‫‪.4‬‬
‫__________________________________‬

‫‪173‬‬
‫لعفاضمرعاکنادیکیاولسب‬ ‫قبسربمن‪44:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفاضمرعاکنادیکیاولسب‬
‫)‪(The Energetic Mood of Imperfect‬‬
‫رکن وہوتظفل"ا ٔ ٌَّ" اک‬
‫‪ 44:1‬اساتکبےکقبس ربمن‪ 12‬ںیم مہڑپھےکچ ںیہ ہکہلمجاہیمسںیم ارگنادیکاکوہفمؾدیپا ا‬
‫اامعتسؽوہناےہ۔اباسقبسںیممہڑپںیھ ےگہکیسکلعفِاضمرعںیمارگنادیکاک وہفمؾدیپارکناوہوتاساکایکرطہقی‬
‫وہاگ۔اسناتوکےنھجمسےکےیلمہڑوھڑااسفلتخمادنازاایتخررکںیےگناہکناتوپریرطحذنہنیشنوہاجےئ۔رھپمہ‬
‫آپوکاتبںیئےگہکک اعؾوطررپسکرطحاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫ل ےکینعمںیہ"وہرکناےہنارکےاگ"ابارگاسںیمنادیکےکینعمدیپارکناوہںوتاسےکالؾ‬
‫‪ 44:2‬دںیھکی َیٔ ٌَِ ُ‬
‫ًَےکینعموہاجںیئ‬ ‫ہملکوکہحتف(ٌَ‪)-‬دےرکاتونؿاسنک(ےسج"ونؿِ ہفیفخ"ےتہکںیہ)یراھدںیےگ۔اسرطح َیٔ ٌَِل ِ‬
‫ےگ "وہ رضور رکے اگ"۔ اب ارگ م‬
‫دوہری نادیک رکین وہ وت ونؿ اسنک ےک اجب ےئونؿ م ّشدذد(ےسج "ونؿِ ہلیقث"ےتہک ںیہ )‬
‫یراھںیئ ےگ۔ اس رطح َیٔ ٌَِلًََّ ےک ینعم وہں ےگ "وہ رضوریہ رکے اگ"۔ اب ارگ اس رپ یھب م ذ‬
‫رت نادیک وصقمد وہ وت‬
‫ل"اکااضہفرکدںیوتک ل ََیٔ ٌَِلًََّ وہاجےئاگینعی"وہالزامًرکےاگ"۔‬
‫اضمرعےسلبقالؾنادیک" َ‬
‫‪ 44:3‬واضحےکےیلذموکرہناال یربیتاایتخررکےنےسدرالصک ناتذنہنیشن ا‬
‫رکانوصقمداھتہکلعفاضمرع‬
‫رپحرشوعںیمالؾنادیکاورآخررپونؿہلیقثاگلوہاوہوتک ااہتنیئنادیکاکاولسبےہ۔ورہنونؿہفیفخاورہلیقثدوونںاعؾ‬
‫الؾنادیکےکاسھتیہاامعتسؽوہےتںیہ۔اہتبلونؿہلیقثینعی َلیٌِٔلًََّ اکاولسبزنادہلمعتسمےہہکبجونؿہفیفخ‬
‫َ َ‬ ‫وطررپ ِ‬
‫اکاامعتسؽاکیفمکےہاوردوونںےساتیہیسیجنادیکوہیتےہ۔‬ ‫ینعی َل َیٔ ٌَِل ًَِ‬
‫ل)اضمرع رپ آےئ وت اس یک‬
‫‪ 44:4‬ات امہ نات ک ونٹ رکںیل ہک ونؿِ ہفیفخاور ہلیقث ےکریغب ارگ رصػ الؾ نادیک ( َ‬
‫وہج ےس ہن وت اضمرع ںیم ارعایب دبتیلی آیت ےہ اور ہن یہ نادیک اک وہفمؾ دیپا وہنا ےہ‪ ،‬اہتبل اضمرع زامہن احؽ ےک اسھت‬
‫لےکینعموہںےگ"وہرکراہےہ"۔‬ ‫وصخمصوہاجناےہ۔ینعیل ََیٔ ٌَِ ُ‬
‫‪ِ 44:5‬‬
‫الؾ نادیک اور ونؿِ ہفیفخ نا ہلیقث ےنگل ےس لعف اضمرع ےک رصػ ےلہپ ہغیص ںیم یہ دبتیلی ںیہن وہیت ہکلب اس یک‬
‫وپری رگداؿ رپایر ڑپنا ےہ۔اب مہ ذلیںیم ِ‬
‫الؾ نادیک اور ونؿِ ہلیقثےک اسھت اضمرعیک رگداؿدے رےہںیہ ناہکآپ‬
‫دن ایگ ےہ۔‬
‫فلتخم وغیصں ںیم وہےن وایل دبتیلی وک ونٹ رکںیل۔اس یکواضح ےک ےیل ےلہپ اکمل )‪(1‬ںیم اسدہاضمرع ا‬
‫دورسے اکمل )‪(2‬ںیم وہ لکش دی یئگ ےہ وج م ر‬
‫اظبہ دبتیلی ےکریغب وہین اچےیہ یھ ۔ شیتے اکمل )‪ (3‬ںیم وہ لکش دی یئگ‬

‫‪174‬‬
‫لعفاضمرعاکنادیکیاولسب‬ ‫قبسربمن‪44:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ےہوجدبتیلییکوہجےسلمعتسمےہاورآخریاکمل)‪(4‬ںیموہےنوایلدبتیلییکنادنیہیکیئگےہ۔‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫الؾہملکوتفمح(زیرواال)وہایگ۔‬ ‫ل ََیٔ ٌَِلًََّ‬ ‫ل ٌَّ‬
‫ل ََیٔ ٌَِ ُ‬ ‫ل‬
‫َیٔ ٌَِ ُ‬
‫ونؿِ ارعایبرگایگاورونؿِ ہلیقثوسکمر(زیرواال)وہایگ۔‬ ‫ل ََیٔ ٌَِ ََّل ٌِّ‬ ‫ل ََیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ ٌَّ‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫واؤاعمجلاورونؿِ ارعایبرگایگ۔‬ ‫ل ََیٔ ٌَِلًَُّ‬ ‫ل ََیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ ٌَّ‬ ‫َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫الؾہملکوتفمحوہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِلًََّ‬ ‫ل ٌَّ‬
‫َل َتٔ ٌَِ ُ‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫ونؿِ ارعایبرگایگاورونؿِ ہلیقثوسکمروہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ََّل ٌِّ‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ ٌَّ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫ونؿالتسوۃںیہنرگا۔اےسونؿِ ہلیقثےسالمےنےکےیلاتافلاکااضہفایکایگ‬
‫ل ََیٔ ٌَِ ِل َي ِّ‬
‫اٌ‬ ‫ل ََیٔ ٌَِل ًَِ ٌَّ‬ ‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬
‫اورونؿِ ہلیقثوکوسکمرایک۔‬
‫الؾہملکوتفمحوہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِلًََّ‬ ‫ل ٌَّ‬
‫َل َتٔ ٌَِ ُ‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫ونؿِ ارعایبرگایگاورونؿِ ہلیقثوسکمروہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ََّل ٌِّ‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ ٌَّ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫واؤاعمجلاورونؿِ ارعایبرگایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِلًَُّ‬ ‫َل َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ ٌَّ‬ ‫َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫اہیںیاورونؿِ ارعایبرگلاے۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِلًَّٔ‬ ‫َل َتٔ ٌَِلٔی ِ َن ٌَّ‬ ‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َن‬
‫ونؿِ ارعایبرگایگاورونؿِ ہلیقثوسکمروہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ََّل ٌِّ‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ ٌَّ‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫ونؿالتسوۃںیہنرگا۔اےسونؿِ ہلیقثےسالمےنےکےیلاتافلاکااضہفایکایگ‬
‫َل َتٔ ٌَِ ِل َي ِّ‬
‫اٌ‬ ‫َل َتٔ ٌَِل ًَِ ٌَّ‬ ‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬
‫اورونؿِ ہلیقثوکوسکمرایک۔‬
‫ًَلَٓ ٌَِلًََّ‬ ‫ل ٌَّ‬
‫ًَلَٓ ٌَِ ُ‬ ‫ل‬
‫آَ ٌَِ ُ‬
‫دوونںںیمالؾہملکوتفمحوہایگےہ۔‬
‫َل َئ ٌَِلًََّ‬ ‫ل ٌَّ‬
‫َل َئ ٌَِ ُ‬ ‫َنٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫‪ 44:6‬ونؿِ ہلیقثقرآؿدیجمںیماکیفاامعتسؽوہاےہ۔اسےیلرظاسےہہکاسےکوادحاورعمجےکوغیصںںیمقرؼ‬

‫‪175‬‬
‫لعفاضمرعاکنادیکیاولسب‬ ‫قبسربمن‪44:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ایھچ رطح ذنہ نیشن رکںیل۔ دںیھکیل ََیٔ ٌَِلًََّ ںیم الؾ ہملک اک ہحتف (ٌَ‪)-‬اتبراہ ےہ ہکذمرک اغی ںیم ک وادح اک ہغیص ےہ۔‬
‫ہکبجل ََیٔ ٌَِلًَُّ ںیم الؾہملک اک ہمض (ٌُ‪ )-‬اتبراہ ےہ ہک ذمرک اغی ںیم ک عمج اک ہغیص ےہ۔ایس رطحآپ َل َتٔ ٌَِلًََّ ںیم الؾ‬
‫ہملکےکہحتف(ٌَ‪)-‬ےساچہپںینےگہکک ؤمیاغی انذمرکاخمبطںیموادحاکہغیصےہ۔ہکبج َل َتٔ ٌَِلًَُّ ںیمالؾہملکےک‬
‫ہمض(ٌُ‪)-‬ےساچہپںینےگہکک ذمرکاخمبطںیمعمجاک ہغیصےہ۔نکیلملکتمےکوادحاورعمجدوونںوغیصںںیمالؾہملکرپ‬
‫العم اضمرع ےس زییمت وہاجیت ےہ ینعی ًَلَٓ ٌَِلًََّ (وادح)اور َل َئ ٌَِلًََّ (عمج)۔ ک یھب‬
‫ِ‬ ‫ہحتف (ٌَ‪)-‬راتہ ےہ‪ ،‬ویکہکن اؿ ںیم‬
‫ونٹرکںیلہکارگالؾہملکرپرسکہ(ٌٔ‪)-‬وہوتوہوادحؤمیاخمبطاکہغیصوہاگ۔‬
‫‪ 44:7‬ونؿ ہفیفخ یک رگداؿ ن شتی اا ًآاسؿ ےہ۔ اس یک وہج ک ےہ ہک ِ‬
‫الؾ ن ادیک اور ونؿِ ہفیفخ ےک اسھت اضمرع ےک‬
‫امتؾ ےغیص اامعتسؽ ںیہن وہےت ۔ذلی ںیم مہ اس یک رگداؿ دے رےہ ںیہ۔ وج ےغیص اامعتسؽ ںیہن وہےت اؿ ےک آےگ‬
‫رکاس(×)اگلدن اایگےہ۔اسںیم یھباک ملیکیربیتویہ ےہوجہلیقثیکرگداؿںیم ےہ۔‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫الؾہملکوتفمحوہایگ۔‬ ‫ل ََیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫ل ٌِ‬

‫ل ََیٔ ٌَِ ُ‬ ‫ل‬
‫َیٔ ٌَِ ُ‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫َیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫واؤاعمجلاورونؿِ ارعایبرگایگ۔‬ ‫ل ََیٔ ٌَِ ُل ًِ‬ ‫ل ََیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ ٌِ‬ ‫َیٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬
‫الؾہملکوتفمحوہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل ٌِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫َیٔ ٌَِل ًَِ‬
‫الؾہملکوتفمحوہایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫َل َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل ٌِ‬ ‫َتٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫واؤاعمجلاورونؿِ ارعایبرگایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِلُ ًِ‬ ‫َل َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ ٌِ‬ ‫َتٔ ٌَِلُ ِو ٌَ‬

‫‪176‬‬
‫لعفاضمرعاکنادیکیاولسب‬ ‫قبسربمن‪44:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫یاورونؿِ ارعایبرگایگ۔‬ ‫َل َتٔ ٌَِل ٔ ًِ‬ ‫َل َتٔ ٌَِلٔی ِ َن ٌِ‬ ‫َتٔ ٌَِلٔی ِ َن‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ‬
‫×‬ ‫×‬ ‫×‬ ‫َتٔ ٌَِل ًَِ‬
‫ًَلَٓ ٌَِل ًَِ‬ ‫ل ٌِ‬
‫ًَلَٓ ٌَِ ُ‬ ‫ل‬
‫آَ ٌَِ ُ‬
‫دوونںںیمالؾہملکوتفمحےہ۔‬
‫َل َئ ٌَِل ًَِ‬ ‫َل َئ ٌَِ ُ‬
‫ل ٌِ‬ ‫َنٔ ٌَِ ُ‬
‫ل‬
‫‪ 44:8‬ونٹ رکںیل ہک قرآؿ دیجم یک اخص االمء ںیم ونؿ ہفیفخ ےک ونؿ اسنک وک ومعامً ونتنی ےس دبؽ دےتی ںیہ۔ ےسیج‬
‫گھشت‬
‫ںےگ)وریغہ۔‬ ‫ت‬‫ی‬ ‫ً ےکاجبےئ ل ََی‪ِ ُٜ‬وىّا(وہرضوروہاگ)نا َل َي ِشٔ ٌََ ًِےکاجبےئ َل َي ِش َٔ ٌّا(مہرضور‬
‫ل ََی‪ِ ُٜ‬وى َ ِ‬
‫هشق منرب‪( 43 -‬افل)‬
‫ہہغیصےکاعمینںیھکل‪:‬‬ ‫دنمرہجذلیااعفؽےسونؿِ ہلیقثیکرگداؿںیھکلاور م ر‬
‫دنلبرکنا‬ ‫َر َٓ ٍَ (ػ)‬ ‫‪.3‬‬ ‫اُاھٹ ان‬ ‫ل (ض)‬
‫َح َن َ‬ ‫‪.2‬‬ ‫دالخوہ ان‬ ‫ل (ؿ)‬
‫َز َخ َ‬ ‫‪.1‬‬
‫هشق منرب ‪( 43 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽاکےلہپامدہاورہغیصاتبںیئاوررھپیرہمجرکںی‪:‬‬
‫ْض ٌَّ‬ ‫‪َ .3‬ل َت ِح ُ َ‬ ‫‪َ .2‬ل َي ِذ ٍَب َ َّن‬ ‫‪ًَ .1‬ل َ ِ‪ُ ٛ‬تب َ َّن‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َ .6‬ل َت ِحنٔلًَّٔ‬ ‫‪َ .5‬لی َ ِر َٓ ًٌَُّ‬ ‫‪ .4‬ل ََی ِش َن ٌِ َي ِّ‬
‫اٌ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َ .9‬لتَرِ ٓ ٌَِ َي ِّ‬
‫اٌ‬ ‫‪َ .8‬ل َت ِحنٔلًَُّ‬ ‫‪َ .7‬ل َت ِحنٔلًََّ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .12‬ل ََی ٌِل ََنًَّ‬ ‫‪َ .11‬لت ُِش َئلًَُّ‬ ‫‪َ .11‬لت َ ِر ٓ ٌََ ِّ‬
‫اٌ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬

‫‪177‬‬
‫لعفاضمرعاکنادیکیاولسب‬ ‫قبسربمن‪44:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب‪( 43 -‬ج)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫‪َ .2‬ل َي ِذ ٍَب َ َّن ُ َّسا ا ٔ َلی ا ِل َح ِسی ٔ َ٘ ٔة‬ ‫ِّ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫م‬‫‪ًَ .1‬ل َ‪ُ ٛ‬تب َ َّن ا ِل َی ِو َو َم‪ٜ‬ت ُِوبّا ا ٔ ٰلی ُم ٌَل ٔ ِ‬
‫__________________ __________________‬
‫رح َاو ا ٔ ٌِ َطا َء ا ُ‬
‫ہّٰلل‬ ‫‪َ .4‬ل َت ِس ُخلًَُّ ا ِل َن ِشحٔ َس ا ِل َ َ‬ ‫َص ٗہ‬ ‫َص ٌَّ ا ُ‬
‫ہّٰلل َم ًِ یَّ ِي ُ ُ‬ ‫‪َ .3‬ل َی ِي ُ َ‬
‫__________________ __________________‬
‫‪َٓ .5‬ل ََی ٌِل ََنًَّ اہّٰللُ َّال ٔذیِ ًَ َػ َس ٗ ُِوا َول ََی ٌِل ََنًَّ ا ِل‪ٔ ٰ ٜ‬ذ بٔی ِ َن‬
‫________________________‬
‫‪َ .6‬ول ََی ِحنٔلًَُّ اَ ِث َ٘ا َل َُ ِه َواَ ِث َ٘ا ًّل َّم ٍَ اَ ِث َ٘ا لَٔٔ ِه‬
‫________________________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬بَتَكُهّٰللاَّنَبِلْغَاَلاَنَاَوْيِلُسُر(المجادلۃ ‪)25 :‬‬ ‫‪َ .1‬كَّنَلُتْقَاَل(المائدي ‪)25 :‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َّ.4‬مُثَّنُلَٔـْسُتَلٍذِٕىَمْوَيِنَعِمْيِعَّنلا(التكاثر‪)6:‬‬ ‫‪َّ .3‬نَدُعْقَاَلْمُهَلَکَطاَرِصَمْیِقَتْسُمْلا(األعراف‪)54:‬‬

‫_______________________‬ ‫_______________________‬
‫‪َ.5‬وْنِٕىَلْمُهَتْلَاَسْنَّمَقَلَخِتٰوٰمَّسلاَوَضْرَاْلاَّنُلْوُقَيَلُهّٰللا(لقمان ‪)23 :‬‬

‫__________________________________________‬
‫‪.6‬اَلاَقاَنَّبَرۤاَنْمَلَظاَنَسُفْنَا‪َ١ٚ‬وْنِاْمَّلْرِفْغَتاَنَلَواَنْمَحْرَتَّنَنْوُكَنَلَنِمَنْيِرِسٰخْلا(األعراف ‪)25 :‬‬

‫__________________________________________‬

‫‪178‬‬
 ‫لعفارماحرض‬ ‫قبسربمن‪45:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفارماحرض‬
‫)‪(The Imperative: Second Person‬‬
‫‪ 45:1‬ابتمہےنلعفِامیضاورلعفِاضمرعےکاامعتسؽےسقلعتمھچکوقادعےھکیسںیہ۔ابںیمہلعفِارمانھکیسےہ۔‬
‫سجلعفںیمیسکاکؾےکرکےناکمکحنانااجےئاےسلعفارمےتہکںیہالثمًمہےتہکںیہ"متک رکو"۔اسںیماےسیصخشےکےیل‬
‫مکحےہوجاحرضینعیاسےنموموجدےہ۔نامہےتہکںیہ"اےساچےیہہکوہک رکے"۔اسںیماےسیصخشےکےیلمکحےہوج‬
‫اغیےہ ینعیاسےنموموجدںیہنےہ۔ایسرطحمہےتہکںیہہک"ھجمرپک الزؾےہہکںیمک رکوں"۔اسںیموخدملکتمےک‬
‫ےیلاترطحےسمکحےہ۔اباسقبسںیممہےلہپہغیصاحرضےسلعفِارمانبےناکرطہقیںیھکیسےگ۔‬
‫‪ 45:2‬لعفِارمےکنمضںیمےلہپاتامہناتک یھبونٹرکںیلہکک ہشیمہلعفِاضمرعںیمھچکدبت ںایںرکےک ا‬
‫انبن‬
‫رماحرضانبےنےکےیلدنمرہجذلیادقاامترکےنوہںےگ‪:‬‬
‫اجناےہ۔ابا ِ‬
‫العماضمرع(ت)اٹہدںی۔‬
‫ِ‬ ‫‪ )i‬ہغیصاحرضیک‬
‫ِ‬
‫العم اضمرعاٹہےن ےکدعب اضمرعاک الہپرحػاسنکآےئاگ۔اےسڑپےنھ ےک ےیلاس ےسےلہپاتزمہۃ‬ ‫‪)ii‬‬
‫اوللصاگلدںی۔‬
‫‪ )iii‬اضمرعےکنیعہملک رپارگہمض(ٌُ‪)-‬ےہ وت زمہۃاوللصرپیھب ہمض(ٌُ‪)-‬اگلدںیاورارگاضمرعےکنیعہملک رپ‬
‫ہحتف(ٌَ‪)-‬نارسکہ(ٌٔ‪)-‬ےہوتزمہۃاوللصوکرسکہ( ٌٔ‪ )-‬دںی۔‬
‫‪ )iv‬اضمرعےکالؾےملکوکمروؾرکدںی۔‬
‫ْض ُب‬ ‫َص ےسلعفارماُ ِن ُ ِ‬
‫َص (وتدمدرک)‪َ ،‬ت ِذ ٍَ ُبےسأذِ ٍَ ِب (وتاج)اور َت ِ ٔ‬ ‫دنمرہج ناال اچر وقادعیک روینش ںیم َت ِي ُ ُ‬
‫ب (وتامر)وہاجےئاگ۔‬ ‫َض ِ‬‫ےسا ٔ ِ ٔ‬
‫‪ 45:3‬م ر‬
‫اظہےہہکلعفِارماحرضیکرگداؿےکلکےغیصھچیہوہںےگ۔ارماحرضیکرک لرگداؿدرجذلیےہ‪:‬‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫أٓ ٌَِلُ ِوا‬ ‫أٓ ٌَِ ََّل‬ ‫أٓ ٌَِ ِل‬
‫ذمرک‬
‫مت(سذمرک)رکو‬ ‫مت(دوذمرک)رکو‬ ‫وت(اتذمرک)رک‬
‫اخمبط‬
‫ا ٔ ِٓ ٌَ ِل ًَ‬ ‫ا ٔ ِٓ ٌَ ََّل‬ ‫ا ٔ ِٓ ٌَل ِٔی‬
‫ؤمی‬
‫مت(سؤمی)رکو‬ ‫مت(دوؤمی)رکو‬ ‫وت(اتؤمی)رک‬

‫‪179‬‬
 ‫لعفارماحرض‬ ‫قبسربمن‪45:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ 45:4‬اسنات وکناد رںیھکہکلعفارماک ادتبایئافلوچہکنزمہۃ اوللص ا‬

‫وہن ےہاسےیل املبقےس المرکڑپےتھوقک پلفّظ‬
‫ب وریغہ۔‬
‫اَض ِ‬
‫َض ِب ےس َو ِ ٔ‬ ‫َصےس َوا ِن ُ ِ‬
‫َص اورا ٔ ِ ٔ‬ ‫ںیمرگاجناےہہکبجرحتیراًوموجدراتہےہ۔الثمًاُ ِن ُ ِ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ِٔ‬
‫رکن‬
‫رمح ا‬ ‫َرح َٔه (س)‬ ‫وت(اتذمرک)آ‬ ‫َت ٌَا َل‬
‫رکن‬
‫وھکانل۔واحض ا‬ ‫ََ‬
‫ِش َح (ػ)‬ ‫ڑپانھ‬ ‫َق َء(ػ)‬ ‫ََ‬
‫اطعرکنا‪،‬دانی‬ ‫َر َز َ‪(ٚ‬ؿ)‬ ‫انبنا‬ ‫ل(ػ)‬ ‫َج ٌَ َ‬
‫رکن‬
‫دجسہ ا‬ ‫َس َح َس(ؿ)‬ ‫رکن‬
‫ابعدت ا‬ ‫َٗ َي َت(ؿ)‬
‫رکن‬
‫عمج ا‬ ‫َح َ َ‬
‫ْش (ؿ)‬ ‫رکن‬
‫روکع ا‬ ‫َر َ‪( ٍَ ٛ‬ػ)‬
‫واہں‬ ‫اک‬
‫ٍُ َي َ‬ ‫رکن‬
‫وساؽ ا‬ ‫ل(ػ)‬ ‫َس َئ َ‬
‫اہیں‬ ‫ٍٰ َُ َيا‬ ‫رکن‬
‫ناد ا‬ ‫َِک(ؿ)‬ ‫ذ ََ‬
‫هشق منرب ‪( 44 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽےسارماحرضیکرگداؿرکںیاور م ر‬
‫ہہغیصےکاعمینںیھکل‪:‬‬
‫انیپ‬ ‫ب(س)‬ ‫َٔ‬
‫ِش َ‬ ‫‪.3‬‬ ‫انبنا‬ ‫ل(ػ)‬
‫َج ٌَ َ‬ ‫‪.2‬‬ ‫ابعدترک ان‬ ‫ًَ َب َس(ؿ)‬ ‫‪.1‬‬
‫هشق منرب ‪( 44 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیولمجںاکاردوںیمیرہمجرکںی‪:‬‬
‫َاِش ٔب ا ِل َ٘ َِ َو َة‬
‫َِک ٔس ِّی ٓ ِ َ‬ ‫‪َ .1‬ت ٌَا َل َیا َم ِح ُن ِو ُز َوا ِجل ٔ ِص ًَل َی ال ُ ِ‬
‫__________________________‬
‫ک‬ ‫ُقٰا ٌٔ ًٔل َ ِس َن ٍَ ٔ ََقا َء َت َ‬ ‫‪َ .2‬یا اَ ِح َن ُس ! ا ٔ ِ ََقاِ َط ِیئّا ِّم ًَ ا ِل ُ ِ‬
‫__________________________‬
‫اض ا ًِبُ ُس ِوا َربَّ‪ُ ُٜ‬ه َّال ٔذ ِی َخ َل َ٘‪ِ ُٜ‬ه‬ ‫‪ .3‬یَا اَ ُّی ََا ال َّي ُ‬
‫__________________________‬

‫‪180‬‬
 ‫لعفارماحرض‬ ‫قبسربمن‪45:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ت‬ ‫‪َ .4‬ر ِّب ا ِجٌ ِل ٍٰ َذا بَل َّسا ا ٰ ٔم ّيا َّو ِارزُ ِ‪ ٚ‬اَ ٍِ َل ٗہ ٔمً َّ‬
‫الث َن َزا ٔ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫__________________________‬
‫اس ُحس ِٔی َو ِار َ‪ٛ‬ع ٔ ِی َم ٍَ الزَّا‪ٌٔ ٔ ٛ‬ی ِ َن‬
‫‪َ .5‬یا َم ِزی ُه ا ِٗيُتٔ ِی ل ٔ َزب ِّٔک َو ِ‬
‫__________________________‬
‫‪ْ .6‬بَهْذِاْيِبٰتِكِّباَذٰه‬
‫__________________‬
‫ُةَّنِٕىَمْطُمْلاُۗ‪ْۤ۰۰۲۷‬يِعِجْراىٰلِاِكِّبَر‬
‫ۖ‬ ‫‪ .7‬اَهُتَّيَاٰۤيُسْفَّنلا‬
‫__________________ ‪- ___-‬‬

‫هشق منرب ‪( 44 -‬ج)‬

‫ذموکرہناالولمجںےکدرجذلیاافلظیکارعایباحلایبؿرکںیزیناسیکوہجیھباتبںیئ۔‬
‫‪ .4‬ا ٔ ِ ََقاِ‬ ‫‪ .3‬اَ ِل َ٘ َِ َو َة‬ ‫َاِش ٔب‬‫‪َ ِ ٓ .2‬‬ ‫‪َ .1‬وا ِجل ٔ ِص‬
‫___________ ___________ ___________ ___________‬
‫‪َ .8‬و ِارزُ ِ‪ٚ‬‬ ‫‪ .7‬بَل َّسا ا ٰ ٔم ّيا‬ ‫ک‬‫‪ََ ٔ .6‬قا َء َت َ‬ ‫‪ًٔ .5‬ل َ ِس َن ٍَ‬
‫___________ ___________ ___________ ___________‬
‫‪ .11‬اَلزَّا‪ٌٔ ٔ ٛ‬ی ِ َن‬ ‫اس ُحس ِٔی‬ ‫‪َ .9‬و ِ‬
‫___________ ___________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫‪ۤ .2‬اَبَهْذِاىٰلِاَنْوَعْرِف( ٰط ٰہ ‪)25 :‬‬ ‫ِّبَرْحَرْشاْيِلْيِرْدَص( ٰط ٰہ ‪)23 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬

‫‪181‬‬
‫لعفارماحرض‬ ‫قبسربمن‪45:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪َ .4‬واوُرُکْذاَمْساِهّٰللاِہْیَلَع(المائدي ‪)2 :‬‬ ‫َواْۤوُرُصْناْمُكَتَهِلٰا(األنبیا‪)46 : 8‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫‪ .6‬نُهْوُلَٔـْسَفِْ۠نِمِءٓاَرَّوٍباَجِح(األحزاب ‪)35 :‬‬ ‫ِّبَرْلَعْجاْۤيِّلًةَيٰا(‪9‬ل عسلان ‪)25 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬
‫اَنَّبَرَوْثَعْباْمِهْيِفاًلْوُسَرْمُهْنِّم(البقري ‪)527 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫____________________________________‬
‫َواْۤوُمَلْعاْمُكَّنَاِهْيَلِاَنْوُرَشْحُت(البقري ‪)225 :‬‬ ‫‪.8‬‬
‫____________________________________‬
‫‪ .9‬ا ٔ ِر َ‪ِ ٌُ ٛ‬وا َواْوُدُجْساَواْوُدُبْعاْمُکَّبَر(احلج ‪)55 :‬‬
‫____________________________________‬
‫َّنِاَهّٰللاْيِّبَرَوْمُكُّبَرُهْوُدُبْعاَفؕ‪١‬اَذٰهٌطاَرِصٌمْيِقَتْسُّم(‪9‬ل عسلان ‪)35 :‬‬ ‫‪.11‬‬
‫____________________________________‬
‫ِّبَرْرِفْغاَوْمَحْراَوَتْنَاُرْيَخَنْيِمِحّٰرلا(المؤمنون ‪)556 :‬‬ ‫‪.11‬‬
‫____________________________________‬
‫ِمْوَقٰیاوُلُخْداَضْرَاْلاَةَسَّدَقُمْلاْیِتَّلاَبَتَكُهّٰللاْمُكَل(المائدي ‪)25 :‬‬ ‫‪.12‬‬
‫____________________________________‬
‫َلاَقْجُرْخاَفاَهْنِمَكَّنِاَفمْيِجَرِۙ‪َّ۰۰۳۴‬وَّنِاَكْيَلَعَةَنْعَّللاىٰلِاِمْوَيِنْيِّدلا(احلجر ‪)53 ، 52 :‬‬ ‫‪.13‬‬
‫____________________________________‬
‫َوْبُتْکااَنَلْيِفِهِذٰهاَيْنُّدلاًةَنَسَحَّویِفِةَرِخٰاْلا(األعراف ‪)534 :‬‬ ‫‪.14‬‬
‫____________________________________‬
‫اَنَّبَرْحَتْفااَنَنْيَبَوَنْيَباَنِمْوَقِّقَحْلاِبَوَتْنَاُرْيَخَنْيِحِتٰفْلا(األعراف ‪)67 :‬‬ ‫‪.15‬‬
‫____________________________________‬

‫‪182‬‬
 ‫ارماغیوملکتم‬ ‫قبسربمن‪46:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ب‬
‫اغئوملکتم‬ ‫ارم‬
‫)‪(The Imperative: Third & First Person‬‬
‫بےہاےس"ارماغی"ےتہکںیہ۔رعیبرگارمںیمہغیصملکتمےک"ارم"وک‬ ‫‪ 46:1‬ہغیصاغیاورملکتمںیموجلعفارم ا‬
‫م تک ل ّ‬
‫ارماغیںیماسےیلامشرایکاجناےہہکدوونں(ارماغینا م)ےکانبےناکرطہقیاتیہےہ۔‬
‫‪ 46:2‬ریپارگاػ ‪43:2‬ںیم مہ ےن اہک اھت ہک اضمرع وک خرؾ دےنی واےل رحوػ ِ‬
‫"الؾ ارم" اور "الےئ یہن"رپ آےگ‬
‫ل)ےسباےہاوراساکاردویرہمج "اچےیہہک"ےسایکاجنا‬
‫الؾارم( ٔ‬
‫ناتوہیگ۔اباہیںونٹےئجیکہک"ارماغی"ایس ِ‬
‫ےہ۔اسےکانبےناکرطہقیک ےہہکلعفاضمرعےکہغیصاغیاورملکتمےکرشوعںیم(العماضمرعرگاےئریغب)‬
‫ل) اگلدںی اور اضمرع اک الؾ ہملک مروؾ رکدںی۔ ےسیج َی ِيَص (وہ دمد رکنا ےہ) ےس ل ٔ َی ِيَص ( ُاےساچےیہ ہک دمد‬
‫ُِ‬ ‫ُُ‬ ‫الؾارم ( ٔ‬
‫ِ‬
‫رکے)۔ارماغییکرک لرگداؿ(ملکتمےکوغیصںےکاسھت)درجذلیےہ‪:‬‬

‫ل ٔ َیٔ ٌَِلُ ِوا‬ ‫ل ٔ َیٔ ٌَِ ََّل‬ ‫ل ٔ َیٔ ٌَِ ِل‬

‫ُاؿسذمرکوکاچےیہہکرکںی‬ ‫ُاؿدوذمرکوکاچےیہہکرکںی‬ ‫ُاساتذمرکوکاچےیہہکرکے‬
‫ل ٔ َیٔ ٌَِل ًَِ‬ ‫ل ٔ َتٔ ٌَِ ََّل‬ ‫ل ٔ َتٔ ٌَِ ِل‬
‫ُاؿسؤمیوکاچےیہہکرکںی‬ ‫ُاؿدوؤمیوکاچےیہہکرکںی‬ ‫ُاساتؤمیوکاچےیہہکرکے‬
‫ل ٔ َئ ٌَِ ِل‬ ‫ل ٔ َئ ٌَِ ِل‬ ‫ًٔلَٓ ٌَِ ِل‬
‫مہسوکاچےیہہکرکںی‬ ‫مہدووکاچےیہہکرکںی‬ ‫ ےھجاچےیہہکرکوں‬
‫ل")اہیںرظاسولعمؾ وہناےہ ہک‬
‫‪ 46:3‬ابتآپاچردعد"الؾ"ڑپھےکچںیہ(اتدعد" َل"اورنیتدعد" ٔ‬
‫اؿاکااھٹکاجیرہےلایلاجےئناہکذنہںیموکیئا نھجنایقہنرےہ۔‬
‫ل)‪:‬زنادہیرک اضمرعرپونؿِ ہفیفخاورہلیقثےکاسھتآناےہاورنادیکاکوہفمؾداتیےہ۔ارگ‬
‫الم تاکید( َ‬
‫ِ‬ ‫‪)i‬‬
‫اسدہاضمرعرپآےئوترصػاسےکوہفمؾوکزامہناحؽےکاسھتوصخمصرکناےہ۔العوہازںیہلمجاہیمسرپیھب‬
‫اخسےسیراےہ)۔ضعباواقتہلمجاہیمسںیما ٔ ٌَّاور َل‬ ‫وہنےہ۔الثمً ًَل َ ِجزُ اہّٰللٔ ا َ ِ‪ٛ‬بَرُ(انیقیًاہللاک ر‬
‫دالخ ا‬
‫دوونںدالخوہےتںیہ۔اِسوصرتںیما ٔ ٌَّہلمجےکرشوعںیم اآنےہاور َ‬
‫ل ناومعلؾربخرپآناےہ۔الثمًَّنِا‬
‫‪183‬‬
 ‫ارماغیوملکتم‬ ‫قبسربمن‪46:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َناَسْنِاْلاْيِفَلٍرْسُخ(ےبکشاناؿانیقیًاسخرےںیمےہ)۔‬
‫ل)‪:‬ک امسرپآناےہاوراےنپدعبآےنواےلامسوکخرداتیےہ۔اسےکینعمومعامً"ےکےیل"‬
‫حسف جاز( ٔ‬
‫ِ‬ ‫‪)ii‬‬
‫ںیہ۔ےسیجُدْمَحْلَاِهّٰلِل(امتؾرکشامتؾرعتفیاہللےکےیلےہ)۔‬
‫وہےت َ‬
‫ل)‪:‬ک اضمرعوکبصنداتیےہاور"ناہک"ےکینعمداتیےہ۔ےسیجل ٔ َی ِش َن ٍَ(ناہکوہےنس)۔‬
‫الم کی( ٔ‬
‫‪ِ )iii‬‬
‫ل)‪:‬ک اضمرعوکمروؾرکناےہاور"اچےئہہک"ےکینعمداتیےہ۔ےسیجل ٔ َی ِش َن ٍِ (اےس‬
‫الم اهس( ٔ‬
‫‪ِ )iv‬‬
‫اچےیہہکوہےنس)۔‬
‫‪ 46:4‬لعفاضمرعےکنجناچنوغیصںںیمالؾہملکرپہمض(ٌُ‪ )-‬وہناےہاؿںیمالؾكَی ِ‬
‫اورالؾارمیکاچہپؿآاسؿےہ‬ ‫ِ‬
‫اسیج ہک ل ٔ َی ِش َن ٍَ اور ل ٔ َی ِش َن ٍِ یک اثمولں ںیم آپ ےن دھکی ایل۔ نکیل نایق وغیصں ںیم اضمرع وصنمب اور مروؾ مہ لکش‬
‫وہےت ںیہ ےسیج لٔی ِشن ٌُوا۔اب ک ےسیک اچہپنا اجےئ ہک اس رپ الؾ كَی اگل ےہ نا ِ‬
‫الؾ ارم؟ اس نمض ںیم ونٹ رکںیل ہک ومعامً‬ ‫ِ‬ ‫َ َ ِ‬
‫ابعرتےکایسؼوابسؼاورہلمجےک وہفمؾےساؿدوونںیک اچہپؿ لکشمںیہنوہیت۔ اہتبلارگآپالؾكَیاور ِ‬
‫الؾارمےک‬ ‫ِ‬
‫رتآاسینوہاجےئیگ۔‬
‫اامعتسؽںیماتامہقرؼذنہنیشنرکںیلوتاںیہناچہپےننںیمآپوکم ذ‬
‫الؾارماسنکوہاجناےہہکبج‬ ‫ٖ آاجےئوت ِ‬ ‫‪ 46:5‬الؾ ك َ ِیاورالؾارمںیموہامہقرؼک ےہہکالؾارمےسےلہپارگ َو نا َ‬
‫الؾ كَی اسنک ںیہن وہنا۔ الثمً َٓلِی ِۡخ ِد (سپ ُاےس اچےیہ ہک لکن اجےئ) َو ِلی‪ِٜ‬ت ِ‬
‫ُب (اور اےس اچےیہ ہک ےھکل )۔ ک ‬ ‫َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫الؾارموکاسنکرکدنا۔ہکبج َول ٔ َی‪ِٜ‬ت َ‬
‫ُب ےک‬ ‫ۡخ ِد اور َول ٔ َی‪ِٜ‬ت ُِب یہاھترگمرشوعںیم َ‬
‫ٖ اور َو ےنآرک ِ‬
‫درالص َٓل ٔ َی ِ ُ‬
‫ینعموہںےگ(اورناہکوہےھکل)۔ونٹرکںیہکاہیںیھبرشوعںیم َو آناےہنکیلاسےنالؾك َ ِیوکاسنکںیہنایک۔ادیم‬
‫الؾ كَیےکاسقرؼوکایھچرطحذنہنیشنرکںیلےگ۔‬‫الؾارماور ِ‬
‫ےہہکآپ ِ‬
‫ِ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫رکن‬
‫تنحم ا‬ ‫َج ََ َس (ػ)‬ ‫رکن‬
‫اعمػ ا‬ ‫ََف(ض)‬
‫ََُ‬
‫وہن‬
‫وسار ا‬ ‫َر‪َ ٔ ٛ‬‬
‫ب (س)‬ ‫وگایہدانی‬ ‫َطَٔ َس(س‪،‬ک)‬

‫اطلیکعمج‬ ‫ك ُ ََّّل ْب‬ ‫اسلکیئ‬ ‫َز َّرا َج ْة‬

‫‪184‬‬
 ‫ارماغیوملکتم‬ ‫قبسربمن‪46:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 45 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽےسارماغیوملکتمیکرگداؿرکںیاور م ر‬
‫ہہغیصےکاعمینںیھکل۔‬
‫آن‬
‫واسپ ا‬ ‫َر َج ٍَ (ض)‬ ‫‪.3‬‬ ‫ریت ان‬ ‫َس َبحَ (ػ)‬ ‫‪.2‬‬ ‫اھکن‬
‫ا‬ ‫اَک َ َ‬
‫ل (ؿ)‬ ‫‪.1‬‬
‫هشق منرب ‪( 45 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیولمجںاکاردوںیمیرہمجرکںی‪:‬‬
‫الل ََّّل ُب‬ ‫ْش ٔح ا ِل ُن ٌَ ِّل ُه َّ‬
‫الس ِر َض ل ٔ َیٔ ََِ َه ُّ‬ ‫‪ .2‬ل ٔ َی ِ َ‬ ‫ق لٔی َ ِر َح َن‪ِ ُٜ‬ه َّم ًِ ف ٔی َّ‬
‫الش َنا ٔء‬ ‫‪ .1‬ا ٔ ِر َح ُن ِوا َم ًِ ف ٔی ِاًل َ ِر ٔ‬
‫____________________‬ ‫______________________‬
‫ہّٰلل َربُّ َيا ل ٔ َي ِس ُخ َل ا ِل َح َّي َة‬
‫‪ .4‬ل ٔ َي ِظ ََ ِس اَ ٌَّ ا َ‬ ‫‪ .3‬ل ٔ َي ٌِبُ ِس َربَّ َيا َو ِل َي ِح َن ِسہُ‬
‫____________________‬ ‫______________________‬
‫‪َٓ .6‬ل َِی ٌِ َن ِل ًَ َن َّّل َػالٔح ّا‬ ‫َصوا ا ِل ُن ِشلٔنٔی ِ َن ل ٔ َی ِي َح ُح ِوا‬ ‫‪ِ َٓ .5‬ل َی ِي ُ ُ‬
‫____________________‬ ‫______________________‬
‫‪َٓ .7‬ل َِی ِـ َح‪ِ ُٜ‬وا َٗل ٔ ِی َّّل‬
‫______________________‬
‫عستی هیں تسمجہ کس یں‬
‫‪ .1‬سپاؿسوعروتںوکاچےیہہکوہقرآؿڑپںیھ۔‬
‫_____________________________________________‬
‫‪ .2‬ںیمہاچےیہہکمہرصعےکدعبںیلیھک۔‬
‫______________________________________________‬
‫‪ .3‬اےساچےیہہکوہتنحمرکےناہکوہاکایمبوہاجےئ۔‬
‫_____________________________________________‬

‫‪185‬‬
 ‫ارماغیوملکتم‬ ‫قبسربمن‪46:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .4‬ںیمہاچےیہہکمہمکںیسنہ۔‬
‫_____________________________________________‬
‫‪ .5‬اور ُاؿس(رمدوں)وکاچےیہہکوہاےنپربیکابعدترکںیناہک ُاؿاکرب ُاںیھنشخبدے۔‬
‫_____________________________________________‬
‫هشق منرب ‪( 45 -‬ج)‬
‫ذموکرہناالولمجںےکدرجذلیااعفؽاکہغیص‪،‬ارعایباحلاوراسیکوہجیھباتبںیئ۔‬
‫ْش ٔح‬
‫‪ .3‬ل ٔ َی ِ َ‬ ‫‪ .2‬لٔیَرِ َح َه‬ ‫‪ .1‬ا ٔ ِر َح ُن ِوا‬
‫______________ ______________ ______________‬
‫‪ .6‬ل ٔ َي ِس ُخ َل‬ ‫‪ .5‬ل ٔ َي ٌِبُ ِس‬ ‫‪ .4‬ل ٔ َیٔ ََِ َه‬
‫______________ ______________ ______________‬
‫‪َٓ .9‬ل َِی ِـ َح‪ِ ُٜ‬وا‬ ‫‪ .8‬ل ٔ َی ِي َح ُح ِوا‬ ‫‪ِ َٓ .7‬ل َی ِي ُ ُ‬
‫َص ِوا‬
‫______________ ______________ ______________‬

‫قسآًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬رِفْغَیِلاَنَلاَنٰیٰطَخ( ٰط ٰہ ‪)55 :‬‬ ‫اْوُحَرْفَیْلَف(یونس ‪)36 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .4‬وَنْبِرْضَيْلَّنِهِرُمُخِبىٰلَعَّنِهِبْوُيُج(النور ‪)55 :‬‬ ‫‪ِ .3‬رُظْنَیْلَفُناَسْنِاْلاَّمِمَقِلُخ(الطارق ‪)3 :‬‬

‫___________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .5‬واْۤوُمَلْعَيِلاَمَّنَاَوُهٌهٰلِاٌدِحاَّو(إبراہمی ‪)32 :‬‬

‫________________________________________‬

‫‪186‬‬
‫ارماغیوملکتم‬ ‫قبسربمن‪46:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪َ .6‬وْبُتْكَيْلْمُكَنْيَّبٌۢبِتاَكِلْدَعْلاِب(البقري ‪)262 :‬‬

‫________________________________________‬
‫‪َ .7‬وْدَهْشَيْلاَمُهَباَذَعٌةَفِٕىٓاَطَنِّمَنْيِنِمْؤُمْلا(النور ‪)2 :‬‬

‫________________________________________‬
‫‪َ .8‬نْوُكَيِلُلْوُسَّرلااًدْيِهَشْمُكْيَلَعَواْوُنْوُكَتَءٓاَدَهُشىَلَعِساَّنلا(احلج ‪)56 :‬‬

‫________________________________________‬
‫(الذاریاة ‪)34 :‬‬ ‫‪َ .9‬واَمُتْقَلَخَّنِجْلاَوَسْنِاْلااَّلِاِنْوُدُبْعَیِل‬
‫________________________________________‬
‫‪َ .11‬وْنَمَناَکاًرْيِقَفْلُکْاَیْلَفِفْوُرْعَمْلاِب(النسا‪)4 : 8‬‬

‫________________________________________‬

‫‪187‬‬
 ‫لعفیہن‬ ‫قبسربمن‪47:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفیہن‬
‫)‪(The Negative Imperative‬‬
‫‪ 47:1‬اب ںیمہ رعیب ںیم لعف یہن انبےن اک رطہقی انھجم ےہ نکیل اس ےس ےلہپظفل "یہن" اور اردو ںیم لمعتسم ظفل‬
‫الثم"احدم‬
‫وہنےہ۔ ً‬
‫"ںیہن"اکقرؼھجمسںیل۔اردوںیمظفل"ںیہن"ںیمیسکاکؾےکہنوہےنینعی‪Negative‬اکوہفمؾ ا‬
‫ےنطخںیہناھکل"اسےکےیل"یفن"یکاالطصحاامعتسؽوہیتےہاوراےسیلعفوک"لعفیفنم"ےتہکںیہ۔ہکبج"یہن"ںیم‬
‫یسکاکؾےسعنمرکےنینعیروےنکےکمکحاکوہفمؾوہناےہ۔الثمً"احدموکاچےیہہکوہطخہنےھکل"نا"متطخموھکل"اس‬
‫ےکےیل"لعفیہن"یکاالطصحاامعتسؽوہیتےہ۔‬
‫‪ 47:2‬رعیب ںیم لعف یہن اک وہفمؾ دیپا رکےن ےک ےیل لعفاضمرع ےس لبق الےئ یہن" ًَل" اکااضہف رکےک اضمرع وک‬
‫مروؾ رکدےتی ںیہ۔ الثمً َت‪ِٜ‬ت ُُب ےک ینعم ںیہ "وت اتھکل ےہ" ًَل َت‪ِٜ‬ت ِ‬
‫ُب ےک ینعم وہلاے"وت م ھکل"۔ ایس رطح‬
‫َی‪ِٜ‬ت ُُبےکینعمںیہ"وہاتھکلےہ" ًَل َی‪ِٜ‬ت ِ‬
‫ُب ےکینعموہلاے"اچےیہہکوہمےھکل"۔‬
‫‪ 47:3‬ظفل" ًَل"ےک اامعتسؽےکہلسلسںیمک یھبونٹرکںیلہکلعفاضمرعںیمیفناکوہفمؾدیپارکےنےکےیلیھب‬
‫اعؾوطررپ" ًَل"اکاامعتسؽوہناےہےسجالےئیفنےتہکںیہاورک ریغاعلموہناےہینعیحاضمرعرپالےئیفندالخوہناےہوت‬
‫النرصػاسلعفںیمیفناکوہفمؾدیپارکناےہ‪،‬الثمً" َت‪ِٜ‬ت ُُب" (وتاتھکلےہ) ےس ًَل‬
‫اضمرعںیموکیئارعایبدبتیلیںیہن ا‬
‫َت‪ِٜ‬ت ُُب(وتںیہناتھکلےہ)۔اسےکیرسکعالےئیہناعلمےہاوروہاضمرعوکمروؾرکناےہ۔الثمً ًَل َت‪ِٜ‬ت ِ‬
‫ُب (وتمھکل ا‬
‫)ن‬
‫ًَل َت‪ِٜ‬تُبُ ِوا(متولگموھکل)۔‬
‫‪ 47:4‬ک یھب ونٹ رکںیل ہک لعف ارم اور لعف یہن دوونں ونؿِ ہلیقث اور ونؿِ ہفیفخ ےک اسھت یھب اامعتسؽ وہےت ںیہ۔‬
‫ْضبَ ًِ نا ًَل َت ِ ٔ‬
‫ْضبًََّ‬ ‫ْض ِب (وتمامر)ےس ًَل َت ِ ٔ‬
‫َضبًََّ (وترضورامر) ًَل َت ِ ٔ‬
‫َضبَ ًِناا ٔ ِ ٔ‬
‫َض ِب (وتامر)ےسا ٔ ِ ٔ‬
‫الثمً ا ٔ ِ ٔ‬
‫(وت مہرزگمامر)وریغہ۔‬
‫هشق منرب ‪( 46 -‬افل)‬
‫لعف َ‪َ ٛ‬ت َب(ؿ)ےسلعفیہنرعموػیکرگداؿاور م ر‬
‫ہہغیصےکاعمینیھبںیھکل۔‬

‫‪188‬‬
‫لعفیہن‬ ‫قبسربمن‪47:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 46 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیولمجںاکیرہمجرکںی۔‬
‫‪َ .2‬واَلاوُبَرْقَتَشِحاَوَفْلا‬ ‫‪ .1‬اَلْنَزْحَتَّنِاَهّٰللااَنَعَم‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪َ .3‬واَلَكْنُزْحَيْمُهُلْوَق‬
‫__________________‬
‫‪َ .4‬واَلاْوُلُكْاَتاَّمِمْمَلِرَكْذُيُمْساِهّٰللاِہْیَلَع‬
‫______________________________________‬
‫‪َ .5‬واَلَّنَبَسْحَتَهّٰللااًلِفاَغاَّمَعُلَمْعَيَنْوُمِلّٰظلا‬
‫______________________________________‬
‫‪َ .6‬واَلَّنَبَسْحَتَنْيِذَّلااْوُلِتُقْيِفِلْيِبَسِهّٰللااًتاَوْمَاؕ‪ْ١‬لَبٌءٓاَيْحَاَدْنِعْمِهِّبَرَنْوُقَزْرُي‬
‫______________________________________‬
‫‪َّ .7‬يِنَبٰياَلاْوُلُخْدَتْۢنِمٍباَبٍدِحاَّوَّواْوُلُخْداْنِمٍباَوْبَاٍةَقِّرَفَتُّم‬
‫______________________________________‬
‫‪ .8‬اَمَّنِاَنْوُكِرْشُمْلاٌسَجَناَلَفاوُبَرْقَيَدِجْسَمْلاَماَرَحْلاَدْعَبْمِهِماَعاَذٰه‬
‫______________________________________‬

‫‪189‬‬
‫لعفیہن‬ ‫قبسربمن‪47:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫عستی هیں تسمجہ کس یں‬

‫متدوونںاہیںہنولیھکہکلبدیماؿںیمولیھکناہکمہڑپھںیکس۔‬ ‫‪.1‬‬
‫_____________________________________________‬
‫اےدرناؿ!دروازہوھکؽناہکمہاوکسؽںیمدالخوہںیکس۔‬ ‫‪.2‬‬
‫_____________________________________________‬
‫وتقبسایھچرطحنادرکےلناہکوتلکرشدنمہہنوہ۔‬ ‫‪.3‬‬
‫_____________________________________________‬
‫متولگولیھکمہکلباانپقبسنادرکو۔‬ ‫‪.4‬‬
‫_____________________________________________‬
‫اؿسوکاچےیہہکوہقرآؿدیجمڑپںیھاوراسوکنادرکںیرھپاسرپلمعرکںی۔‬ ‫‪.5‬‬
‫_____________________________________________‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬واَلَّنَنْوُکَتَنِمَنْیِکِرْشُمْلا(األنعام ‪)52 :‬‬ ‫َواَلاوُسِبْلَتَّقَحْلاِلِطاَبْلاِب(البقري ‪)22 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪ .4‬اَلْلَعْجَتَعَمِهّٰللااًھٰلِاَرَخٰا(بین ارسائیل‪)22 :‬‬ ‫‪َ .3‬واْوُرُكْشاْيِلَواَلِنْوُرُ (البقري ‪)532 :‬‬

‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪َ .6‬لاَقٌلِٕىٓاَقْمُهْنِّماَلاْوُلُتْقَتَفُسْوُي(یوسف ‪)52 :‬‬ ‫‪َ .5‬كْلِتُدْوُدُحِهّٰللااَلَفاَہْوُبَرْقَت(البقري ‪)565 :‬‬

‫____________________‬ ‫____________________‬
‫‪ .7‬اَلُلَٔـْسُتْنَعِبٰحْصَاِمْيِحَجْلا(البقرة ‪)557 :‬‬

‫__________________________________________‬

‫‪190‬‬
‫لعفیہن‬ ‫قبسربمن‪47:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪َ .8‬وَّنِکٰلَرَثْکَاِساَّنلااَلَنْوُرُکْشَی(البقره ‪)225 :‬‬

‫__________________________________________‬
‫‪َ .9‬واَلاْوُحِكْنَتاَمَحَكَنْمُكُؤٓاَبٰاَنِّمِءٓاَسِّنلا(النسا‪)22 : 8‬‬

‫__________________________________________‬
‫‪َ .11‬واَلاْوُنْوُكَتَنْيِذَّلاَكاْوُلاَقاَنْعِمَسَوْمُهاَلَنْوُعَمْسَي(األنفال ‪)25 :‬‬

‫__________________________________________‬
‫‪ .11‬اَلَفاْوُلَعْجَتِهّٰلِلاًداَدْنَاَّوْمُتْنَاَنْوُمَلْعَت(البقري ‪)22 :‬‬

‫__________________________________________‬
‫‪َ .12‬واوُدُبْعاَهّٰللاَواَلاْوُكِرْشُتٖہِبأًـْيَش(النسا‪)54 : 8‬‬

‫__________________________________________‬
‫‪َ .13‬لاَقَنْيِذَّلااْوُرَفَکاَلاْوُعَمْسَتاَذٰھِلِنٰاْرُقْلا( ٰحم السجدي‪)24 :‬‬

‫__________________________________________‬

‫‪191‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬اعترػاوراوباب‬ ‫قبسربمن‪48:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اوبابالثیثمریدہیف‬
‫) ‪(Trilateral Derived Verbal Form‬‬
‫اعترفاوراوباب‬
‫)‪(Introduction and Groups‬‬
‫بوریغہ۔ابمہالثیث‬
‫َض َ‬
‫‪ 48:1‬قبسربمن‪ 38‬ںیممہےنالثیثرجمدےکھچاوبابڑپےھےھتینعیناب َٓ َتحَ ‪،‬ناب َ َ‬
‫مرتذ ہیف ےک ھچک اوباب اک لاط ہع رکںی ےگ نکیل اس ےس ےلہپ رضوری ےہ ہک "الثیث رجمد" اور "الثیث مرتذ ہیف" یک‬
‫االطصاحتاکوہفمؾاےنپذنہںیمواحضرکںیل۔‬
‫‪ 48:2‬لعفالثیثرجمدےسرمادنیترحیفام ّدہاکااسیلعفےہسجےکایلصرحوػںیمیسکمرتذرحػاکااضہفہنایکایگوہ‬
‫ہکبجلعفالثیثمرتذہیفےسرمادنیترحیفام ّدہاکااسیلعفےہسجےکایلصنیترحوػےکاسھتیسکرحػناھچکرحوػاک‬
‫ااضہفایکایگوہ۔ک ااضہفلعف امیضےکےلہپےغیصےسولعمؾ وہاتکسےہ۔آپوکناد وہاگہکیسکلعفالثیثرجمدےکامیضاک‬
‫الہپ ہغیص یہ وہ ظفل ےہ سج ںیم ام ّدہ ےک ایلص نیت رحوػ وموجد وہےت ںیہ۔ انچ ہچن الثیث مرتذ ہیف ےک لعف امیض ےکےلہپ‬
‫ےغیصںیمرحوػایلصینعیٖ َ لےکاسھتااضہفدشہرحوػاصػاچہپےناجےتںیہ۔‬
‫‪ 48:3‬مہےن"امیضےکےلہپےغیص"یکناتنارناراسےیلیکےہہکآپک ایھچرطحاجؿںیلہکلعفامیض‪،‬اضمرع‬
‫رتہیف"‬
‫وریغہیکرگداؿےکفلتخموغیصںںیمالؾہملکےکدعبنجضعبرحوػاکااضہفوہناےہاؿیکوہجےسلعفوک"م ذ‬
‫وہنےہاورک "رجمد"اور"مرتذہیف"دوونںیکرگداونںںیم‬
‫قرارںیہندنااجنا۔ویکہکنک ااضہفدرالصوغیصںیکالعم ا‬
‫اتاسیجوہناےہ۔آےگلچرکآپوخدیھباساکاشمدہہرکںیلےگ(اؿشاءاہلل)۔یفااحلؽآپک ناتایھچرطحذنہ‬
‫نیشنرکںیلہکلعف"رجمد"نا"مرتذہیف"یکاچہپؿ ُاسےکامیضےکےلہپےغیصےسوہیتےہ۔‬
‫‪ 48:4‬الثیث م ذ‬
‫رت ہیف ےکامیض ےکےلہپ ےغیص ںیم زادئ رحوػ اکااضہف ان وت "اف" ہملک ےس ےلہپ وہنا ےہ نا "اف" اور "نیع"‬
‫ہملک ےک درایمؿ وہنا ےہ اور ک ااضہف یھبک ات رحػ اک وہنا ےہ‪ ،‬یھبک دو رحوػ اک‪ ،‬اور یھبک نیت رحوػ اک۔ اؿ دبتویلیں‬
‫ےس الثیث مرتذ ہیف ےک تہب ےس ےئن اوباب ےتنب ںیہ‪ ،‬نکیل زنادہ اامعتسؽ وہےن واےل اوبا ب رصػ آھٹ ںیہ‪ ،‬اس ےیل مہ‬
‫اےنپوموجدہاابسؼوکایہنآھٹاوبابتدحمودرںیھکےگ۔‬

‫‪192‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬اعترػاوراوباب‬ ‫قبسربمن‪48:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ 48:5‬اتام ّدہالثیثرجمدےسحمرتذہیفںیمآناےہوتاسےکوہفمؾںیمیھبھچکدبتیلیوہیتےہ۔اسونعمیدبتیلی‬
‫رپ اؿ شاء اہلل اےلگ قبس ںیم ھچک نات رکںی ےگ نکیل اس ےس ےلہپ رضوری ےہ ہک مرتذ ہیف ےک آوھٹں اوباب ےک امیض‪،‬‬
‫اضمرعاوردصمرےکدرجذلیاوزاؿآپنادرکںیل ویکہکناسےکدعبیہاؿیکوصخایصتاورونعمیدبتیلیےکقلعتم‬
‫رکننکمموہیگ‪:‬‬
‫وکیئنات ا‬
‫دصمر(ناباکناؾ)‬ ‫اضمرع‬ ‫امیض‬ ‫ربمن‬
‫ا ٌِٔ‪َ-ٌ -‬اٌْ‪-‬‬ ‫أٓ ٌَِ ْ‬
‫ال‬ ‫ُیٌِ‪-ٌُ-ٌٔ-‬‬ ‫ُی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫اَ ٌِ‪-ٌَ-ٌَ-‬‬ ‫آَ ٌَِ َل‬ ‫‪1‬‬

‫َتٌِ‪ِٔ -ٌ -‬یٌْ‪-‬‬ ‫َت ٌِٔ ِٔی ْل‬ ‫ُیٌَ‪-ٌُ-ٌٓٔ-‬‬ ‫ُی َٔ ٌِّ ُ‬

‫ل‬ ‫ٌَ‪-ٌَ-ّ -‬‬ ‫َٓ ٌَّ َل‬ ‫‪2‬‬

‫ُو ٌ‪َ-‬اٌَ‪ْ -ٌَ -‬ة‬ ‫ُمَٔا ًَ َل ْة‬ ‫ُی ٌ‪َ-‬أٌ‪-ٌُ-‬‬ ‫ل‬

‫ُیَٔاً ٔ ُ‬ ‫ٌ‪َ-‬اٌَ‪-ٌَ-‬‬ ‫َٓا ًَ َل‬ ‫‪3‬‬

‫َتٌَ‪-ٌْ-ّ -‬‬ ‫َتٔ ٌَُّ ْل‬ ‫َی َتٌَ‪-ٌُ-ّ -‬‬ ‫ل‬

‫َی َت َٔ ٌَّ ُ‬ ‫َتٌَ‪-ٌَ-ّ -‬‬ ‫َت َٔ ٌَّ َل‬ ‫‪4‬‬

‫َت ٌ‪َ-‬اٌُ‪-ٌْ-‬‬ ‫َتَٔا ًُ ْل‬ ‫َی َت ٌ‪َ-‬اٌَ‪-ٌُ-‬‬ ‫ل‬

‫َی َتَٔا ًَ ُ‬ ‫َت ٌ‪َ-‬اٌَ‪-ٌَ-‬‬ ‫َتَٔا ًَ َل‬ ‫‪5‬‬

‫ا ٔ ٌِ‪ٔ -‬‬
‫ت ٌ‪َ-‬اٌْ‪-‬‬ ‫ا ٔ ِٓت ٌَٔ ْ‬
‫ال‬ ‫َی ٌ‪َِ -‬تٌٔ‪-ٌُ-‬‬ ‫َی ِٔ َت ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫ا ٔ ٌ‪َِ -‬تٌَ‪-ٌَ-‬‬ ‫ا ٔ ِٓ َت ٌَ َل‬ ‫‪6‬‬

‫ا ٔ ٌٌِٔ‪َ-ٌ -‬اٌْ‪-‬‬ ‫ا ٔ ِنٔ ٌَٔ ْ‬

‫ال‬ ‫َی ٌٌَِ‪-ٌُ-ٌٔ-‬‬ ‫ل‬
‫َی ِي َٔ ٌٔ ُ‬ ‫ا ٔ ٌٌَِ‪-ٌَ-ٌَ-‬‬ ‫ا ٔ ِنٔ ٌََ َل‬ ‫‪7‬‬

‫ا ٔ ِض ٔ‬
‫تٌِ‪َ-ٌ -‬اٌْ‪-‬‬ ‫ا ٔ ِستٔٔ ٌَِ ْ‬
‫ال‬ ‫َی ِض َتٌِ‪-ٌُ-ٌٔ-‬‬ ‫َی ِش َت ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫ا ٔ ِض َتٌِ‪-ٌَ-ٌَ-‬‬ ‫ا ٔ ِس َتٔ ٌَِ َل‬ ‫‪8‬‬

‫‪ُ 48:6‬ادیمےہآپےنذموکرہناالخذوؽںیمک ناتونٹرکیلوہیگہکآوھٹںاوبابےکامیضےکوغیصںںیمَہملک‬

‫العماضمرعاورَہملکیکوصرتاحؽھچکاسرطحےہہک‪:‬‬
‫ِ‬ ‫رپہحتف(ٌَ‪)-‬آناےہہکبجاضمرعےکوغیصںںیم‬
‫ِ‬
‫العم‬ ‫ل یک‬ ‫ل‪ُ ،‬ی َٔ ٌِّ ُ‬
‫ل اور ُیَٔاً ٔ ُ‬ ‫‪ )i‬ےلہپ نیت اوباب (نج اک امیض اچر رحیف ےہ) ےک اضمرع ےک وغیصں ُی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫اضمرعرپہمض(ٌُ‪)-‬اورَہملکرپرسکہ(ٌٔ‪)-‬آناےہ۔‬
‫لیک‬
‫لاور َی َتَٔا ًَ ُ‬
‫‪ )ii‬اسےکدعبےکدواوباب(وج"ت"ےسرشوعوہےتںیہ)ےکاضمرعےکوغیصںیَ َت َٔ ٌَّ ُ‬
‫العماضمرعاورَہملکدوونںرپہحتف(ٌَ‪)-‬آناےہ۔‬
‫ِ‬

‫‪193‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬اعترػاوراوباب‬ ‫قبسربمن‪48:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ )iii‬ہکبج آخری نیت اوباب (وج زمہۃ اوللص "ا ٔ"ےس رشوع وہےت ںیہ) ےک اضمرع ےک وغیصں َی ِٔ َت ٌٔ ُ‬
‫ل‪،‬‬
‫العماضمرعرپہحتف(ٌَ‪)-‬یرقرارراتہےہنکیلَہملکاکرسکہ(ٌٔ‪)-‬واسپآاجناےہ۔‬
‫ِ‬ ‫لاور َی ِش َت ِٔ ٌٔ ُ‬
‫لیک‬ ‫َی ِي َٔ ٌٔ ُ‬
‫العماضمرعرپہمض(ٌُ‪)-‬رصػاچررحیفامیضےکاضمرعرپآناےہ‪،‬ہکبجَ‬
‫ِ‬ ‫‪ 48:7‬ذموکرہناالزجتک اکالخ ہک ےہہک‬
‫ہملک رپزیر رصػ"ت"ےسرشوعوہےن واےلاوباب ےکاضمرع رپ ا‬
‫آن ےہ۔اسالخ ہ وکارگآپذنہ نیشنرکںیل وت‬
‫اؿاوبابےکامیضاوراضمرعےکوغیصںےکاوزاؿنادرےنھکںیمآپوکتہبوہسلوہیگ(اؿشاءاہلل)۔‬
‫‪ 48:8‬ک امہ ن ات یھب ونٹ رکںیل ہک الثیث رجمد ںیم وکیئ لعف وخاہ یسک ن اب ےس آےئ ینعی اس ےک َ ےملک رپ وخاہ وکیئ‬
‫رحت وہ‪ ،‬ح وہ الثیث مرت ذ ہیف ںیم آےئ اگ وت اس ےک َ ےملک یک رحت ہقلعتم ناب ےک امیض اور اضمرع ےک وغیصں‬
‫ےک وزؿ ےک لاطقب وہیگ۔ الثم الثیث رجمد ںیم َسن ٔ ٍَ َی ِش َن ٍُ آنا ےہنکیل یہی لعف ح ناب آتٌال ںیم آےئ اگ وت‬
‫اس اک امیض اور اضمرع ا ٔ ِس َت َن ٍَ َی ِش َتنٔ ٍُ ےنب اگ۔ایس رطح َ ُ‬
‫ِک َو یَ ِ ُ‬
‫َک ُو ح ناب آٌال ںیم آےئ اگ وت اس اک‬

‫امیض‪،‬اضمرعاَ ِ َ‬
‫ِک َو ی ُ ِ ٔ‬
‫َک ُو وہاگ۔‬
‫‪ 48:9‬ک ناتیھبنادرںیھکہکذموکرہناالاوزاؿںیم‪،‬نابآٌال ےکالعوہ‪،‬وجوزؿزمہہےسرشوعوہےتںیہ‪،‬اؿاک‬
‫زمہہ درالص زمہۃ اوللص وہنا ےہ‪ ،‬اس ےیل ےھچیپ ےس الم رک ڑپےتھ وق وہ ظفلت ںیم است وہاجنا ےہ‪ ،‬الثمً ا ٔ ِٓ َت ٌَ َل‬
‫ابآٌالاکزمہہزمہۃاوللصںیہنےہ‪،‬ایسےیلوہےھچیپےسالم‬ ‫لناا ٔ ِم َت َح ًَےس َوا ِم َت َح ًَوریغہ۔ہکبجن ِ‬
‫ےس َوا ِٓ َت ٌَ َ‬
‫ل نا اَ ِح َش ًَ ےس َواَ ِح َش ًَ وریغہ۔ اس رطح اقمئ رےنہ‬
‫رک ڑپےتھ وق یھبدبوتسر اقمئ راتہ ےہ‪،‬الثمً آَ ٌَِ َل ےس َوآَ ٌَِ َ‬
‫واےلزمہہوک"زمہۃالقظع"ےتہکںیہ۔‬
‫ک یھبونٹرکںیلہکالثیثرجمدںیملعفےسدصمرانبےناکوکیئاقدعہںیہنےہینعیوکیئرقمرہوزؿ‬ ‫‪48:10‬‬
‫رت ہیف ےک م ر‬
‫ہ‬ ‫ںیہن ےہ۔ سب الہ زناؿ ےس ن رک نا ڈرنشکی ںیم دھکی رک اؿ اک دصمر ولعمؾ ایک اجنا ےہ۔ اس ےک یرسکع م ذ‬
‫ہغیصٔامیضاوراضمرعےکرقمررکدہوزؿیکرطحاسےکدصمراکیھباترقمروزؿےہاوردصمراکک وزؿناباکناؾ‬
‫یھبوہناےہ۔‬
‫دصمرےکوجاوزاؿوطبر"ناباکناؾ"دیلاےںیہاؿںیمک ااضہفرکےئجیلہکدرجذلیدواوباباک‬ ‫‪48:11‬‬
‫آن ےہ۔ نامہ ناب اک ناؾ یہی راتہ ےہ وج اورپ خذوؽ ںیم اھکل ایگ ےہ۔‬
‫آن ےہ ینعی ات اور وزؿ رپ یھب ا‬
‫دصمر دو رطح ےس ا‬
‫دصمروںےکابتمدؽاوزاؿک ںیہ‪:‬‬

‫‪194‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬اعترػاوراوباب‬ ‫قبسربمن‪48:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ل اکدصمر َت ِٔ ٌٔ َل ْةےکوزؿ رپیھبآنا ےہ۔ےسیج َزك ّٰی یُزَك ِّ ِی(ناکرکنا)ےسدصمر َتزِ‪َ ٔ ٛ‬ی ْة ےہاور‬
‫‪ )i‬ناب َت ٌِٔ ِٔی ْ‬
‫ِّب(آزامنا)اکدصمر َت ِحزٔبَ ْة ےہ۔‬
‫َجز ََّب یُ َحز ُ‬
‫(اہجد رکنا) اک‬‫الثم َجا َہ َس یُ َحاۂ ُس‬
‫ال ےک وزؿ رپ یھب آنا ےہ ً‬ ‫ایس رطح ناب ُمَٔا ًَ َل ْة اک دصمر ارثک ٓ ٌَٔ ْ‬ ‫‪)ii‬‬

‫ل(آےنماسےنموہنا‪،‬اقمہلبرکنا)اکدصمرٗ ٔ َب ْ‬
‫ال‬ ‫دصمر ُم َحا َہ َس ْةیھبےہاور ٔج َہا ْزیھب۔رگم َٗابَل ُی َ٘اب ٔ ُ‬
‫وہنےہ۔‬ ‫اامعتسؽںیہنوہناہکلب ُم َ٘ابَ َل ْةیہاامعتسؽ ا‬
‫اتاورناتیھبایھبےسذنہںیمرھکےئجیل‪،‬ارگہچاسےکاامعتسؽاکومعقآےگلچرکآےئاگ‪،‬اور‬ ‫‪48:12‬‬
‫وہ ک ہک ارگ یسک لعف ےک امیض اور اضمرع اک الہپ ہغیص وبؽ رک اسھت دصمر یھب وبانل وہ وت اس وصرت ںیم دصمر وک ِ‬
‫احل‬
‫بصن ںیم ڑپاھ اور اھکل اجنا ےہ الثمًںیہک ےگ ًَ َّل َه ی ٌَُ ِّل ُه َت ٌِل ٔ ِ ّْی۔ک رصػ ایس وصرت ںیم رضوری ےہ ح امیض اور‬
‫اضمرعاکہغیصوبؽرکاسھتیہدصمروبالاجےئورہنوےسی"اھکسنا"یکرعیب" َت ٌِل ٔ ِی ْه"یہوہیگ۔‬
‫هشق منرب ‪( 47 -‬افل)‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںوکوقنیسںیمدےیئلاےنابںیمڈاھںیلینعی م ر‬
‫ہاتام ّدہےسدیلاےنابےکامیضاوراضمرعاکالہپ‬
‫ہغیصںیھکلاوراساکدصمر ِ‬
‫احبلبصنںیھکل‪:‬‬
‫َک ُو ا ٔ ِ َ‬
‫ِکا ّما‬ ‫الثمًاَ ِ َ‬
‫ِک َو یُ ِ ٔ‬
‫ونٹ‪:‬امتؾاملکترپرک لرحاکتدںی۔‬
‫( أٓ ٌَِ ْ‬
‫ال )‬ ‫رغز‬ ‫بَز‬ ‫ررد‬
‫( َت ٌِٔ ِٔی ْ‬
‫ل)‬ ‫ؾز‪ٚ‬‬ ‫کذب‬ ‫‪ٚ‬رب‬
‫( ُمَٔا ًَ َل ْة )‬ ‫رلٖ‬ ‫‪ٚ‬تل‬ ‫نلب‬
‫( َتٔ ٌَُّ ْ‬
‫ل)‬ ‫کلو‬ ‫‪ٚ‬زض‬ ‫‪ٚ‬رب‬
‫( َتَٔا ًُ ْ‬
‫ل)‬ ‫کثر‬ ‫َ‪ٚ‬ب‬ ‫ٖرر‬
‫( ا ٔ ِٓت ٌَٔ ْ‬
‫ال )‬ ‫وحٌ‬ ‫َرٖ‬ ‫ٌغر‬
‫( ا ٔ ِنٔ ٌَٔ ْ‬
‫ال )‬ ‫کغٖ‬ ‫‪ٚ‬لب‬ ‫غرح‬
‫‪195‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬اعترػاوراوباب‬ ‫قبسربمن‪48:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫( ا ٔ ِستٔٔ ٌَِ ْ‬
‫ال )‬ ‫بزل‬ ‫ح‪ٚ‬ر‬ ‫ررد‬
‫هشق منرب ‪( 47 -‬ب)‬
‫دنمرہجذلیاافلظاکام ّدہاورناباتبںیئزینک یھباتبںیئہکوہامیضےہنااضمرعنادصمر۔واحضرےہہکاؿںیمےسرتشیب‬
‫اافلظےکاعمینایھبآپوکںیہناتبےئلاے‪،‬ویکہکناہیںک قشمرکواینوصقمدےہہکارگیسکظفلےکینعمآپوکولعمؾ‬
‫ِّہاورناباچہپاننرضوریےہ‪،‬اسےیلہکرعیبتغلام ّدے‬
‫ںیہنںیہوتڈرنشکیںیماسےکینعمدےنھکیےکےیلےلہپاساکامد‬
‫ےکرحوػےکاابتعرےسیربیتدییئگےہ۔‬

‫‪ .3‬ا ٔ ِر َس ْ‬
‫ال‬ ‫‪ .2‬ی َ ُُِّق ُب‬ ‫‪َ .1‬ا ِر َس َل‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َ .6‬ی ِش َت‪ِٜ‬بٔرُ‬ ‫‪ .5‬ا ٔ ِرتٔک َ ْ‬
‫اب‬ ‫‪َ .4‬ت ِ ٔ‬
‫ُق ِی ْب‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َ .9‬ت َب ُّش ْه‬ ‫‪َ .8‬ت َب َار َک‬ ‫‪ .7‬ا ٔ ِن٘ ََّٔل ْب‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .12‬ا ٔ ِس َت ِ٘ َب َل‬ ‫اٖ‬ ‫رح ْ‬ ‫‪ .11‬أى ِ ٔ َ‬ ‫‪ .11‬ا ٔ ِست ِٔؼ َو ْ‬
‫اب‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ُ .15‬ی َ٘ات ٔ ُل‬ ‫ۡخ ُب‬ ‫‪ .14‬یُ َ ِّ‬ ‫‪ .13‬یُدِب ٔ ُل‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َّ ًَ .18‬ح َل‬ ‫‪َ .17‬ی َت َِیَّرُ‬ ‫‪َ .16‬ت َِی َّ َر‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .21‬ا ٔ ِس َت ِِ َ َ‬
‫َف‬ ‫‪َ .19‬ی ِظتَر ٔ ُک‬
‫______________‬ ‫______________‬

‫‪196‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬اخایصتاوباب‬ ‫قبسربمن‪49:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ِ‬
‫ایصتاوباب‬‫اخ‬
‫)‪(Characteristics of Groups‬‬
‫‪ 49:1‬مرتذ ہیفےکاوبابںیم ونعمی دبتویلیںرپناترکےن ےسےلہپآپ وکک ناتناددالنا رضوریےہ ہکزناؿےلہپ‬
‫رت ہیف ںیم وج ونعمی‬
‫ووجد ںیم آیت ےہ اور وقادع دعب ںیم رمی ےئک اجےت ںیہ۔ انچہچن حیحص وصراحتؽ ک ےہ ہک اوباب م ذ‬
‫ہ ناب ےک ےیل ھچک اوصؽ‬ ‫دبت ںایں واعق وہیت ںیہ اؿ س وک دمرظن رھک رک مہارے املعء رکاؾ ےن م ر‬
‫ِ‬
‫وصخایصتاوبابےتہکںیہ۔‬ ‫)‪(Generalizations‬رمیےئکںیہںیہنج‬
‫‪ 49:2‬اب ک نات ونٹرکںیل ہک مرتذ ہیفےکوج آھٹاوبابآپ ےن ڑپےھںیہاؿ ںیم ےس م ر‬
‫ہ نابیکات ےسزنادہ‬
‫اخایصتںیہاورضعبیک اخایصتیکدعتاداست‪،‬آھٹنااسےس یھبزنادہےہ۔یہیوہجےہ ہکرعیبرگارمیکاتکوبں ںیم‬
‫وہن ےہ۔ مہاری اس اتکب ںیم وچہکن ک قبس شالم ںیہن ےہ اس ےیل‬
‫اخایصتِ اوباب ےک ےیل اگل ات لقتسم قبس ا‬
‫ہ ناب یک ات ایسی اخعا اک اعترػ رکادنا اجےئ وج اس ناب ںیم نشتیاا ًزنادہ ونعمی دبتیلی اک‬
‫رضوری ےہ ہک اس اقمؾ رپ م ر‬
‫ناع وہیت ےہ۔ نکیل ک نات یھبک ہن وھبںیل ہک امتؾ اخایصت اک ایھب آپ وک ل ںیہن ےہ۔ اور رھپ ح آپ اؿ امتؾ‬
‫اخایصتِاوباباکلاط ہعرکںیلوتاسوقیھبذنہںیماانثتسءیکڑھکیکہشیمہیلھکرںیھک۔‬
‫‪ 49:3‬نابآٌالاورنابتٌٔیلدوونںیکاترتشمہکاخعا ک ےہہکاعؾوطررپک لعفِالزؾوکدعتمیرکےت‬
‫ل أى ِز َ ّاًلاورنابلیعفتںیم‬ ‫ل ىُز ُ ِو ًّل (نازؽوہنا)ات ِ‬
‫لعفالزؾےہ۔نابااعفؽںیمک اَى ِزَ َل یُ ِيز ٔ ُ‬ ‫ںیہ۔ےسیجىَزَ َل َی ِيز ٔ ُ‬
‫ىَزَّ َل یُ َيزِّ ُ‬
‫ل َت ِيزٔیِ َّّل با ےہ۔دوونںےک اعمینںیہ نازؽ رکنااوراب ک لعف دعتمی ےہ۔انچہچن دوونں اوباب ےکزنادہ یر‬
‫ااعفؽدعتمیںیہ۔ارگہچھچکاانثتسءیھبںیہ‪،‬ناوصخلصنابآٌالںیم۔‬
‫‪ 49:4‬اہتبل ناب آٌال اورناب تٌٔیل ںیم ات قرؼ ک ےہ ہک ناب آٌال ںیم یسک اکؾ وک ات رمہبت رکےن اک‬
‫وہفمؾوہناےہ۔ہکبجنابتٌٔیلںیمومع ًامیسکاکؾوکدرہجدبرہجاورلسلستےسرکےناک انرثکتےسرکےناکوہفمؾ ا‬
‫وہن‬
‫ےہ۔ےسیجقرآؿدیجمےکیروؽےکےیلظفل"اىزال" یھباامعتسؽوہاےہاورظفل"تيز یل" یھباامعتسؽوہاےہ۔ینعی‬
‫قرآؿ دیجم اک یروؽ ولحِ وفحمظ ےس آامسؿِ داین رپ ات یہ دہعف ںیم وہا ےہ۔ ہکبج آامسؿِ داین ےس وضر﵁ رپ دتراجیً ڑوھڑا‬
‫ڑوھڑارکےکنازؽوہاےہ۔‬
‫‪ 49:5‬ناب مٔاًلہ ںیم زنادہ یر ک وہفمؾ وہنا ےہ ہک یسک اکؾ وک رکےن واےل ات ےس زنادہ وہں اور ات دورسے‬

‫‪197‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬اخایصتاوباب‬ ‫قبسربمن‪49:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ےک اقمہلب ںیم ھچک رک رےہ وہں۔ ےسیج َٗ َت َل َی ِ٘ ُت ُ‬

‫ل َٗ ِت َّّل (لتق رکنا)۔ ک ات ت رطہف لمع ےہ۔ نکیل َٗا َت َل‬
‫ل ُم َ٘ا َت َل ّة َو ٗ ٔ َت ّ‬
‫اًلاکبلطمےہہکھچکولگاتدورسےوکلتقرکےنیکوکششرکںی۔اسنابےکزنادہ ری‬ ‫ُی َ٘ات ٔ ُ‬
‫ااعفؽیھبدعتمیوہےتںیہ۔‬
‫تٌٔل ںیم زنادہ یر ک وہفمؾ وہنا ےہ ہک فیلکت ااھٹ رک یسک اکؾ وک وخد رکےن یک وکشش رکنا۔ ےسیج ًَل ٔ َه‬ ‫‪ 49:6‬ناب ٓ‬
‫َی ٌِ َل ُه ًٔل ِّنا (اجانن)ہکبج َت ٌَ َّل َه َی َت ٌَ َّل ُه َت ٌَ ُّل ّنا اک بلطم ےہ فیلکت ااھٹ رک‪ ،‬وکشش رکےک ل احلص رکنااور انھکیس۔‬
‫ینعیاسںیمیھبلمعےکلسلستاکوہفمؾےہ۔اسنابےسااعفؽالزؾاوردعتمیدوونںرطحاامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫‪ 49:7‬ناب مٔاًلہ یک رطح ناب تٔاًُل ںیم یھب زنادہ یر یہی وہفمؾ وہنا ےہ ہک یسک اکؾ وک رکےن واےل ات ےس‬
‫َاِخ‬ ‫َۡخا(رخفرکنا)ےس َتٔ َ َ‬
‫َاِخ یَ َتٔ َ ُ‬ ‫ِۡخ ٓ ِ ّ‬
‫َۡخ َیٔ َ ُ‬
‫زنادہوہں۔نکیلاسنابےکزنادہیرااعفؽالزؾوہےتںیہ۔ےسیجٓ َ َ‬
‫َتٔ ُ ّ‬
‫َاِخا اکبلطمےہاتدورسےرپرخفرکنا۔‬
‫‪ 49:8‬نابآتٌالںیمزنادہ رییسکاکؾوکاامتہؾےسرکےناکوہفمؾوہناےہ۔ےسیج َسنٔ ٍَ َی ِش َن ٍُ َس ِن ٌّا(سا)ےس‬
‫ا ٔ ِس َت َن ٍَ َی ِش َتن ٔ ٍُ ا ٔ ِست َٔنا ًّا اکبلطمےہاکؿاگلرکسا‪،‬وغرےسسا۔اسنابےسالزؾاوردعتمیدوونںرطحےک‬
‫ااعفؽآےتںیہ۔‬
‫رکن ےہ۔ ےسیج َہ َس َو َی ِہس ُٔو َہ ِس ّما‬ ‫‪ 49:9‬ناب انٌٔال یک ات اخعا ک ےہ ہک ک لعف دعتمی وک الزؾ ا‬
‫ِک َوالزؾاھتایس‬ ‫(رگانا)ےسأى ِ َہ َس َو یَ ِي َہس ُٔو أىِۂ َسا ّما ( رگنا)۔نادرںیھکہکسجرطحاوبابالثیثرجمدںیمناب َ ُ‬
‫رتہیفںیمنابانٌٔالالزؾےہ۔‬ ‫رطحاوبابم ذ‬
‫ناب استٌٔال ںیم زنادہ یر یسک اکؾ وک بلط رکےن ان یسک تفص وک وموجد ےنھجمس اک وہفمؾ وہنا ےہ۔‬ ‫‪49:10‬‬
‫َارا اکبلطمےہاعمیف‬ ‫َف ا ٔ ِستٔ ِِٔ ّ‬ ‫َُفاىّا(اپھچنا‪،‬اعمػرکنا‪،‬یطلغوکاپھچنا)ےسا ٔ ِس َت ِِ َ َ‬
‫َف َی ِش َت ِِ ٔ ُ‬ ‫َف ُ ِ َ‬
‫ََف َی ِِ ٔ ُ‬
‫ےسیجُ َ َ‬
‫امانگن‪ ،‬رفغمت بلط رکنا اور َح ُش ًَ َی ِح ُش ًُ ُح ِش ّيا (وخوصبرت وہنا‪ ،‬ااھچ وہنا)ےس ا ٔ ِس َت ِح َش ًَ َی ِش َت ِح ٔش ًُ‬
‫ا ٔ ِست ٔ ِح َشاىّااکبلطمےہااھچ انھجم۔اسنابےسیھبالزؾاوردعتمیدوونںرطحےکااعفؽآےتںیہ۔‬
‫اباسقبسیکآخریناتک ھجمسںیلہکرضوریںیہنےہہکوکیئہسرحیفام ّدہ‪،‬مرتذہیفےک م ر‬
‫ہناب‬ ‫‪49:11‬‬
‫رتہیفےکنکنکاوبابےساامعتسؽوہناےہاوراؿیکنکاخایصتےکتحتاسںیمایکونعمی‬
‫ںیماامعتسؽوہ۔اتام ّدہم ذ‬
‫رتہیفےکاوزاؿنادےئکریغبوکیئاطل‬
‫وہنےہ۔یہیوہجےہہکاوبابم ذ‬
‫دبتیلیوہیتےہ‪،‬اساکلںیمہڈرنشکیےسیہ ا‬

‫‪198‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬اخایصتاوباب‬ ‫قبسربمن‪49:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫لرعیبتغلےسوپریرطحاافتسدہںیہنرکاتکس۔‬
‫هشق منرب ‪48 -‬‬
‫ےچینھچکاافلظےکاعمیناسرطحےھکللاےںیہےسیجومعامًڈرنشکیںیمےھکلاجےتںیہ۔آپاکاکؾک ےہہکاگلاکذغرپاؿ‬
‫اکامیض‪،‬اضمرعاوردصمرںیھکل۔رھپاؿےکدصمریاعمینںیھکلاوررھپایسرطحاںیہننادرکںی۔ےسیج َج َہ َس َی ِح َہ ُس‬
‫ُج ِہ ّساےکینعموکششرکنا۔ َجا َہ َس ی ُ َحاہ ٔ ُس ُم َحا َہ َس ّة َو ٔج َہا ّزاےکینعماتدورسےےکالخػوکششرکنا‬
‫وریغہ۔نادرےہہکاؿںیماغلارثکیاےسیاافلظیکےہوجقرآؿدیجمںیماامعتسؽوہےئںیہ۔‬
‫ونٹ‪:‬اافلظوکاورپےسےچینڑپںیھ۔‬
‫رکن‬
‫ڑگھجا ا‬ ‫َخ َؼ َه (ض) َخ ِؼ ّنا‬ ‫رکن‬
‫وکشش ا‬ ‫َج َہ َس (ػ) ُج ِہ ّسا‬
‫رکن‬
‫نامہڑگھجا ا‬ ‫اػ َه‬‫َت َد َ‬ ‫رکن‬
‫یسکےکالخػوکشش ا‬ ‫َجا َہ َس‬
‫رکن‬
‫ڑگھجا ا‬ ‫ا ٔ ِخ َت َؼ َه‬ ‫رکن‬
‫اامتہؾےسوکشش ا‬ ‫ا ٔ ِج َت َہ َس‬
‫انچنہپ‪،‬لھپاکانکپ‬ ‫بَ َل َّ (ؿ) بُلُ ِوُّا‬ ‫وہن‬
‫درسوہنا‪،‬کین ا‬ ‫َػلَحَ (ک‪،‬ؿ) َػ ََّل ّحا‬
‫وہن‬
‫حیصفوغیلب ا‬ ‫بَلُ َّ (ک) بَ ََّلَُ ّة‬ ‫رکان‬
‫درسرکنا‪،‬حلص ا‬ ‫اَ ِػلَحَ‬
‫اَبِ َل َّ‬
‫اچنہپن‬
‫یسکزیچوکیسکےکناس ا‬ ‫رکن‬
‫وماقفوہنا‪،‬حلص ا‬ ‫َػا َلحَ‬
‫بَ َّل َّ‬
‫رکن‬
‫دمد ا‬ ‫َص (ؿ) َن ِ ّ‬
‫َصا‬ ‫َن َ َ‬ ‫ایرنا‬ ‫ىَزَ َل (ض) ىُز ُ ِو ًّل‬
‫نامہاتدورسےیکدمد‬
‫رکن‬
‫ا‬
‫َت َي َ َ‬
‫اِص‬ ‫ارن‬
‫ان ا‬ ‫اَىِزَ َل‬

‫دبہلانیل(اامتہؾےسوخداینپ‬
‫دمدرکنا)‬ ‫أى ِ َت َ َ‬
‫َص‬ ‫ارن‬
‫ان ا‬ ‫ىَزَّ َل‬

‫دمدامانگن‬ ‫ا ٔ ِست َ ِي َ َ‬
‫َص‬ ‫ایرنا‬ ‫َت َيزَّ َل‬

‫‪199‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬امیض‪،‬اضمرعیکرگداںین‬ ‫قبسربمن‪50:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امیض‪،‬اضمرعیکرگداںین‬
‫)‪(Conjugations of Past and Imperfect‬‬
‫‪ 50:1‬ابہکبجآپ مرتذہیفےکآھٹاوبابےکلعفامیضاورلعفاضمرعاکالہپہغیصانبناھکیسلاےںیہوترضوری ےہ‬
‫ہنابےکامیضاوراضمرعیکرک لرگداؿیھبھکیسںیل۔ رسِدسمہاؿاوبابےسلعف رعموػیکرگداؿرپوتہج‬ ‫ہک م ر‬
‫دںیےگ۔واحضرےہ ہکزگہتشدواابسؼںیمامتؾااعفؽیک رصػ رعموػوصرتیہیکناتیکیئگ ےہ۔آےگلچرکاؿ‬
‫رتہیف)یکناتاگلقبسںیمرکںیےگ۔‬
‫شاءاہللمہلعفوہجمؽ(م ذ‬
‫‪ 50:2‬مرتذ ہیف ااعفؽ یک رگداؿ اوصیل وطر رپ لعف رجمد یک رگداؿ یک رطح یہ وہیت ےہ‪ ،‬اہتبل سج رطح لعف رجمد ںیم‬
‫رگداؿےکادنر"َ"ہملکیکرحتوکیرقراررےنھکاکاخصایخؽرانھکڑپناےہ۔ایسرطحمرتذہیفیکرگداونںںیمیھبزادئ‬
‫رحوػیکرحاکتاور"َ"ہملکیکرحتوکوپریرگداؿںیمیرقرارراھکاجناےہ۔‬
‫‪ 50:3‬ابمہذلیںیمنومےنےکوطررپنابااعفؽےکلعفامیضاوراضمرعیکرک لرگداؿھکلرےہںیہ۔اساثمؽ‬
‫وکاسےنمرےتھکوہےئآپہیقباوبابےکلعفامیضاوراضمرعیکرک لرگداؿوخدھکلےتکںیہ۔ہنرصػک ہکاںیھنھکل‬
‫دہرا م‬
‫دہرا رک ایھچ رطح ناد رکںیل۔ ارگ آپ ک تنحم رکںیل ےگ وت آدنئہ ولمجں ںیم اامعتسؽ وہےن‬ ‫ںیل ہکلب اںیہن آبواز دنلب م‬
‫واےل فلتخم ااعفؽ ےک حیحص ناب اور ہغیص یک انشح اور اؿ ےک حیحص یرےمج ںیم آپ وک وکیئ لکشم شیپ ںیہن آےئ یگ(اؿ‬
‫شاءاہلل)۔‬
‫تاب افعال‪-‬هاضی کی گسداى‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫َآ ٌَِلُ ِوا‬ ‫َآ ٌَِ ََّل‬ ‫َآ ٌَِ َل‬ ‫ّر‬
‫ذمک‬
‫اغی‬
‫َآ ٌَِل ًَِ‬ ‫َآ ٌَِ َل َتا‬ ‫َآ ٌَِل َِت‬ ‫ؤمی‬

‫آَ ٌَِ ِل ُت ِه‬ ‫آَ ٌَِ ِلت َُنا‬ ‫آَ ٌَِل َِت‬ ‫ّر‬
‫ذمک‬
‫احرض‬
‫آَ ٌَِ ِلت ُ َّن‬ ‫آَ ٌَِ ِلت َُنا‬ ‫آَ ٌَِلِتٔ‬ ‫ؤمی‬

‫آَ ٌَِ ِل َيا‬ ‫آَ ٌَِ ِل َيا‬ ‫آَ ٌَِل ُِت‬ ‫ّ‬
‫ذمکروؤمی‬ ‫ملکتم‬

‫‪200‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬امیض‪،‬اضمرعیکرگداںین‬ ‫قبسربمن‪50:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫تاب افعال‪-‬هضازع کی گسداى‬
‫عمج‬ ‫ّس‬
‫م‬ ‫وادح‬
‫ُی ِٔ ٌٔلُ ِو ٌَ‬ ‫ُی ٌِٔ ََّٔل ٌٔ‬ ‫ل‬‫ُی ِٔ ٌٔ ُ‬ ‫ّر‬
‫ذمک‬
‫اغی‬
‫ُی ِٔ ٌٔل ًَِ‬ ‫ُت ٌِٔ ََّٔل ٌٔ‬ ‫ُت ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫ؤمی‬

‫ُت ِٔ ٌٔلُ ِو ٌَ‬ ‫ُت ٌِٔ ََّٔل ٌٔ‬ ‫ل‬‫ُت ِٔ ٌٔ ُ‬ ‫ّر‬

‫ذمک‬
‫احرض‬
‫ُت ِٔ ٌٔل ًَِ‬ ‫ُت ٌِٔ ََّٔل ٌٔ‬ ‫ُت ِٔ ٌٔلٔی ِ َن‬ ‫ؤمی‬

‫نُ ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫نُ ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫اُ ِٓ ٌٔ ُ‬
‫ل‬ ‫ّ‬
‫ذمکروؤمی‬ ‫ملکتم‬
‫‪ 50:4‬ارگآپےننابآٌالےکالعوہہیقباوبابیکرک لرگداںینھکلرکنادرکیلںیہوتآپاؿےکقلعتمدنمرہج‬
‫ذلیناںیتایھچرطحذنہنیشنرکںیل۔آےگلچرکاؿےسآپوکتہبدمدےلمیگ(اؿشاءاہلل)‪:‬‬
‫ہےغیصیکادتباءزمہہوتفمہح(اَ )ےس‬
‫‪ )i‬ایخؽرےہہکنابآٌالیکاتوصخعا ک ےہہکاسےکامیضےک م ر‬
‫وہیتےہ‪،‬نایقیسکنابںیم ک زیچ ںیہنےہ۔اور ک ناتمہآپ وک اتبےکچںیہ ہکنابآٌال اکک ادتبایئزمہہ‪،‬‬
‫زمہۃالقظعوہناےہ‪،‬ینعیےھچیپیسکرحػےسےتلموقیھبیرقرارراتہےہ۔‬
‫‪ )ii‬ےلہپتںاوبابینعیآٌال‪،‬تٌٔیلاورمٔاًلہ ےکامیضےکےلہپےغیصںیماچررحوػ ںیہ۔ابک نات‬
‫ذنہ نیشن رکںیل ہک سج لعف ےک امیض ےک ےلہپ ےغیص ںیم اچر رحوػ وہں ےگ اس ےک اضمرع ںیم العم‬
‫اضمرعرپہمض(ٌُ‪)-‬آناےہ۔اساقدعےوکنادرکںیل۔آےگلچرکک م ذ‬
‫رتاکؾدےاگ۔‬
‫‪ )iii‬آخرینیتاوبابینعیآتٌال‪،‬انٌٔالاوراستٌٔالےکامیضےکامتؾوغیصںیکادتباءزمہہوسکمرہ‬
‫( ا) ےسوہیتےہوجزمہۃاوللصوہناےہ۔‬
‫‪ )iv‬نابآتٌالاورانٌٔالےکامیض‪،‬اضمرعاوردصمرےتلمےتلجوہےتںیہاورضعبدہعفدوونںیہ"ا ٔ ٌِ"ےسرشوع‬
‫ٔوَار‪ ،‬أىِت ْ‬
‫ٔوَاو‪،‬‬ ‫وہےت ںیہ اور ااسی اس وق وہنا ےہ ح ناب آتٌال ںیم "ٖ" ہملک "ٌ" وہنا ےہ۔ الثمً أىِت ْ‬
‫اٖ‪ ،‬أىَِٔ َس ْاو وریغہ ناب انٌٔال ےک‬
‫اٖ‪ ،‬أىِ‪ٜٔ‬ظَ ْ‬ ‫أىِتٔظَ ْار وریغہ ناب آتٌال ےک اصمدر ںیہ۔ ہکبج أى ِ ٔ َ‬
‫رح ْ‬
‫اصمدر ںیہ۔ دوونں ںیم اچہپؿ اک اعؾ اقدعہ ک ےہ ہک ارگ "ا ٔ ٌِ" ےک دعب "ت" وہ وت ونّے ‪ ،‬اچپونے دصیف وہ ناب‬
‫آتٌالوہاگ۔اورارگ "ا ٔ ٌِ"ےکدعب"ت"ےکالعوہوکیئدورسارحػوہوترھپوہنابانٌٔالوہاگ۔‬
‫‪201‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬امیض‪،‬اضمرعیکرگداںین‬ ‫قبسربمن‪50:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ِٔ‬
‫دہاین اان‬ ‫َر َط َس (ؿ) ُر ِط ّسا‬ ‫نمر‬
‫اہنکلی اا‬ ‫ِخ ِو ّجا‬
‫ِخ َد (ؿ) ُ ُ‬
‫ََ‬
‫دہایدانی‬ ‫اَ ِر َط َس‬ ‫نمر‬
‫اہاکنانل‬ ‫ِخ َد‬
‫اَ ِ َ‬
‫نکلتےےکےیلانہک‪،‬یسکزیچںیمےسوکیئزیچاکنانل‬ ‫ا ٔ ِس َت ِ َ‬
‫ۡخ َد‬
‫َ‪َ ٛ‬ذ َب (ض) َ‪ٔ ٛ‬ذ ّبا َو‬ ‫َق ّبا َو‬
‫َق َب (ک‪،‬س) ُ ُ‬
‫َق َب َو َ ٔ‬
‫َُ‬
‫وھجٹوبانل‬ ‫وہن‬
‫قر ی ا‬
‫‪ِ ٔ ٛ‬ذبّا‬ ‫ُ َِقبَاى ّا‬
‫الٹھجن‬
‫یسکوکوھجناانہک‪ ،‬ا‬ ‫َ‪َّ ٛ‬ذ َب‬ ‫رکن‬
‫یسکوکقر ی ا‬ ‫َ ََّق َب‬
‫دوھنا‬ ‫ُ ََش َل (ض) َُ ِش َّّل‬ ‫آاجن‬
‫قر ی ا‬ ‫ا ٔ ِٗت َ َر َب‬
‫اہننا‬ ‫أُِ َت َش َل‬ ‫وہن‬
‫خرچوہنا‪،‬دوہنمواال ا‬ ‫َنٔ ََ‪( ٙ‬ؿ) َن ِٔ ّ٘ا‬
‫ُدانلھ‪،‬دلھاجنا‬ ‫ا ٔ ِن َِ َش َل‬ ‫رکن‬
‫خرچ ا‬ ‫اَ ِنٔ ََ‪ٙ‬‬
‫رکن‬
‫یسکےسدوراخنپاایتخر ا‬ ‫ىَآ ََ‪ٙ‬‬
‫هشق منرب ‪( 49 -‬افل)‬
‫تٌٔلںیماور َن َ َ‬
‫َصےسناباستٌٔالںیمامیضاوراضمرعیکرک لرگداؿںیھکلاور م ر‬
‫ہ‬ ‫ًَل ٔ َهےسنابتٌٔیلاور ٓ‬
‫ہغیصےکاعمینںیھکل۔‬
‫هشق منرب ‪( 49 -‬ب)‬
‫ُ‬
‫عستی سے ازدو هیں تسمجہ کسیں‪:‬‬
‫‪َ .2‬ت َـ َار َب ا ِل َول ََسا ٌٔ ف ٔ ِی ا ِل َن ِس َر َس ٔة َٓ َا ِ َ‬
‫ِخ َج َُ َنا َا ٔمیِرُ ٍَا ٔم ِي ََا‬ ‫‪ .1‬أُِ َت َش َل َخال ٔ ْس َا ِم ٔص‬
‫__________________________‬ ‫___________________‬
‫َضبِ َيا ا ِلحٔ َس َار ب ٔ ِاًل َ ِح َحارٔ َٓاى ِ ََ َس َو‬ ‫‪َ َ .4‬‬ ‫َص ا ِل ُن ِشل ٔ ُن ِو ٌَ ا ٔ ِخ َواى َ َُ ِه َٓ َي َ ُ‬
‫َص ِوٍُ ِه‬ ‫‪ .3‬ا ٔ ِست َ ِي َ َ‬
‫__________________________‬ ‫___________________‬
‫‪202‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪ ،‬امیض‪،‬اضمرعیکرگداںین‬ ‫قبسربمن‪50:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫الل ََّّل ُب ٔم ًَ ِاًل ُِس َتاذ ٔ َٓ َا ِر َط َسٍُ ِه‬ ‫‪ .6‬ا ٔ ِستَرِ َط َس ُّ‬ ‫ٰاٌ َو ًَ َّل َن ٗہ (ح)‬
‫ُق َ‬ ‫َّ‬
‫َخیِرُ ُ‪ِ ٛ‬ه َّم ًِ َت ٌَل َه ا ِل ُ ِ‬ ‫‪.5‬‬
‫________________________‬ ‫___________________‬
‫‪َ .8‬ی‪َ ِٜ‬ت ٔش ُب الزَّ ِو ُد َو تُ ِئ ُٔ‪ ٙ‬الزَّ ِو َج ُة‬ ‫‪ُ .7‬ی َ٘ات ٔ ُل ا ِل ُن ِشل ٔ ُن ِو ٌَ ا ِل‪َ َّٔ ُٜ‬ار‬
‫________________________‬ ‫___________________‬
‫هشق منرب ‪( 49 -‬ج)‬
‫دنمرہجناالولمجںےکدرجذلیاافلظاکام ّدہ‪،‬ناب‪،‬زامہناورہغیصاتبںیئ۔‬
‫ِخ َد‬
‫‪َ .3‬ا ِ َ‬ ‫‪َ .2‬ت َـ َار َب‬ ‫‪ .1‬أُِ َت َش َل‬
‫_______________‬ ‫______________‬ ‫_______________‬
‫‪َ .6‬ت ٌَ َّل َه‬ ‫‪ .5‬أى ِ َہ َس َو‬ ‫‪َ .4‬ن َ ُ‬
‫َص ِوا‬
‫_______________‬ ‫_______________‬ ‫________________‬
‫‪ُ .9‬ی َ٘ات ٔ ُل‬ ‫‪ .8‬ا ٔ ِست َ ِر َط َس‬ ‫‪َّ ًَ .7‬ل َه‬
‫______________‬ ‫_______________‬ ‫_________________‬
‫‪ .11‬تُ ِئ ُٔ‪ٙ‬‬ ‫‪َ .11‬ی‪َ ِٜ‬ت ٔش ُب‬
‫________________‬ ‫________________‬

‫‪203‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفارمویہن‬ ‫قبسربمن‪51:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفارمویہن‬
‫)‪(The Imperative and Negative Imperative‬‬
‫‪ 51:1‬اس ےسےلہپآپ الثیث رجمّد ےس لعف ارم اورلعف یہن انبےنےک اقدعے ڑپھےکچںیہ۔ ابآپ الثیث مرتذ ہیف‬
‫ںیمایہنوقادعاکاالطؼرکںیےگ۔‬
‫‪ 51:2‬الثیثرجمّدںیمآپڑپھےکچںیہہکلعفارماحرضاورلعفارماغی(سجںیمملکتمیھبشالموہناےہ)دوونںےک‬
‫ِ‬
‫وصرتاحؽالثیثمرتذہیفےس‬‫انبےناکرطہقیفلتخمےہہکبجلعفِیہن(احرضوہنااغیوملکتم)اتیہرطہقیےسباےہ۔یہی‬
‫لعفیہنانبےنںیموہیگ۔زینک یھبونٹرکںیلہکسجرطحالثیثرجمّدںیملعفِارماورلعفِیہن‪،‬لعفِاضمرعےس‬
‫لعفِارماور ِ‬
‫ےتنبںیہایسرطحالثیثمرتذہیفںیمیھبلعفِاضمرعےسلعفِارماورلعفِیہنانبےئاجںیئےگ۔‬
‫‪ 51:3‬الثیثم ذ‬
‫رتہیفےسلعفارماحرضانبےنےکےیلدنمرہجذلیادقاامترکںی‪:‬‬
‫العماضمرع(ت)اٹہدںی۔‬
‫ِ‬ ‫رتہیفےکلعفاضمرعےس‬
‫‪ )i‬الثیثرجمّدیکرطحم ذ‬
‫ِ‬
‫العماضمرعاٹہےنےکدعباضمرعاکالہپرحػاسنکآنااھتنکیلمرتذہیفںیمآپوکدانھکیوہاگ‬ ‫‪ )ii‬الثیثرجمّدںیم‬
‫ِ‬
‫العماضمرعاٹہےنےکدعباضمرعاکالہپرحػاسنکےہنارحتمک۔‬ ‫ہک‬
‫ِ‬
‫العماضمرعاٹہےنےکدعباضمرعاکالہپرحػارگرحتمکےہوتزمہۃاوللصاگلےنیکرضورتںیہنےہ۔ک ‬ ‫‪)iii‬‬
‫تٌٔلاورنابتٔاًلںیمےلمیگ۔‬
‫وصرتاحؽآپوکاچراوبابینعینابتٌٔیل‪،‬نابمٔاًلہ‪،‬ناب ٓ‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫العم اضمرع اٹہےن ےک دعب اضمرع اک الہپ رحػ ارگ اسنک ےہ (اور ااسی ذموکرہ اچر اوباب ےک العوہ نایق امتؾ‬ ‫‪)iv‬‬
‫اوبابںیموہاگوخاہوہرجمّدوہںنامرتذہیف)وتنابآتٌال‪،‬نابانٌٔالاورناباستٌٔالںیمزمہۃاوللص‬
‫اگلنااجےئاگاوراےسرسکہ (ٌٔ‪)-‬دنا اجےئاگہکبج نابآٌالںیم زمہۃالقظعاگلنا اجےئ اگاوراےسہحتف(ٌَ‪)-‬دنا اجےئ‬
‫اگ۔نابآٌالےکلعفارماحرضیکدرجناالدوونںوصخایصتاخصوطررپونٹرکےئجیل۔‬
‫‪ )v‬الثیثرجمّدیہیکرطحمرتذہیفںیمیھباضمرعےک"ل"ےملکمروؾرکدےیئاجںیئےگ۔‬
‫‪ 51:4‬ںیمہوقی ُادیمےہہکذموکرہناالرطہقیٔ اکراکاالطؼرکےتوہےئمرتذہیفےکاوبابےسلعفارماحرضابآپ‬
‫وخدانبےتکںیہ‪،‬نکیلآپیکوہسلےکےیلمہدواثمںیلدےرےہںیہسجےسمرتذواضحوہاجےئیگ۔‬
‫‪ )i‬ناب تٌٔیل ےک دصمر " َت ٌِل ٔ ِی ْه" وک ےئجیل۔ اس اک لعف اضمرع "ی ٌَُ ِّل ُه"ےہ۔ اور اس اک احرض اک ہغیص‬

‫‪204‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفارمویہن‬ ‫قبسربمن‪51:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫" ُت ٌَ ِّل ُه"ےہ۔اسیکالعماضمرعرگاےنےکدعب" ًَ ِّل ُه" نایقاچب۔اساکالہپرحػرحتمکےہ‪،‬اسےیل‬
‫اسےکرشوعںیمزمہہاگلےنیکرضورتںیہنےہ۔ اسےکدعباسےکالؾہملکوکمروؾایکاجےئاگوتاساک‬
‫آخریرحػ"و"اسنکوہاجےئاگ۔اسرطحآپےکناسلعفارماکالہپہغیص"ً ِّله"وہاگ۔ایسرطح ّ س‬
‫ماک‬ ‫َ‬ ‫ِ‬
‫م"اورعمجؤمیاک" ًَ ِّل ِن ًَ"وہاگ۔‬ ‫ِّ‬ ‫ِّ‬
‫ہغیص" ًَل َنا"‪،‬عمجذمرکاک" ًَل ُن ِوا"‪،‬وادحؤمیاک" ًَل ٔ ِ‬
‫ِّ‬
‫َف" اور احرض اک ہغیص‬ ‫َار"ےہ۔ اس اک اضمرع " َی ِش َت ِِ ٔ ُ‬ ‫ناب استٌٔال اک ات دصمر "ا ٔ ِستٔ ِِٔ ْ‬ ‫‪)ii‬‬
‫َف" نایقاچب۔اب وچہکن اساک الہپرحػاسنکےہ‬ ‫َف"ےہ۔اسیکالعماضمرعاٹہیئوت " ِس َت ِِ ٔ ُ‬ ‫" َت ِش َت ِِ ٔ ُ‬
‫اس ےیل اس ےک رشوع ںیم ات زمہہ اگلنا اجےئاگ وج زمہۃ اوللص وہاگ اور اےس رسکہ(ٌٔ‪)-‬دنااجےئاگ (ویکہکن ک ‬
‫َف"۔رھپاضمرع وک مروؾ ایک وت الؾہملک "ر" اسنک وہایگ۔انچہچن‬ ‫نابآٌالںیہنےہ)ابنبایگ"ا ٔ ِس َت ِِ ٔ ُ‬
‫َف" نب ایگ۔ ارمِاحرض یک رگداؿ ےک نایق ےغیص ک وہں ےگ‪ :‬ا ٔ ِس َت ِِ ٔ َ‬
‫َفا‪،‬‬ ‫لعف ارم اک الہپ ہغیص "ا ٔ ِس َت ِِ ٔ ِ‬
‫َفا‪ ،‬ا ٔ ِس َت ِِ ٔ ِ‬
‫َف ٌَ۔‬ ‫َف ِی‪،‬ا ٔ ِس َت ِِ ٔ َ‬‫َف ِوا‪،‬ا ٔ ِس َت ِِ ٔ ٔ‬ ‫ا ٔ ِس َت ِِ ٔ ُ‬
‫ِ‬
‫العم‬ ‫‪ 51:5‬لعفارماغیو ملکتمانبےناک رطہقیآاسؿےہ‪،‬اسےیل ہکالثیث رجمّدیکرطحاوباب مرتذہیفںیم یھب‬
‫ل) اگلےت ںیہ اور اضمرع وک مروؾ رکدنا اجنا ےہ۔ الثمً‬
‫اضمرع رگاےن یک رضورت ںیہن وہیت ہکلب اس ےس ےلہپ الؾ ارم( ٔ‬
‫َکو"نبایگ۔‬ ‫الؾارماگلناوت"ل ٔ ُی ِ ٔ‬
‫ُ‬ ‫َکو"ےہ۔اسےسلبق ِ‬ ‫نابآٌالاکاتدصمر"ا ٔ ِِکاو"ےہ۔اساکاضمرع"یُ ِ ٔ‬
‫ُ‬ ‫َ ْ‬
‫رھپاضمرعوکمروؾایکوتالؾہملکینعی"و"اسنکوہایگ۔اسرطحارماغیاکالہپہغیص"ل ٔ ُی ِ ٔ‬
‫َک ِو"انب۔ہکبجنایقےغیصاس‬
‫َک ِو۔ ادیم ےہ ہک اب‬ ‫َک ِم ًَ ٔ‪ً،‬ل ِ ٔ‬
‫ُِک ِو اور لٔيُ ِ ٔ‬ ‫َُک َما‪ ،‬ل ٔ ُی ِ ٔ‬
‫َُک ِو‪ ،‬لٔت ِ ٔ‬
‫َک ُم ِوا‪،‬لٔت ِ ٔ‬
‫َک َما‪ ،‬ل ٔ ُی ِ ٔ‬
‫رطح وہں ےگ‪ :‬ل ٔ ُی ِ ٔ‬
‫آپایسرطحہیقباوبابےسارماغیوملکتمانبںیلےگ۔‬
‫‪ 51:6‬اساقمؾ رپرضوریےہہکالؾك َ ِیاورالؾارماکوجقرؼآپےنالثیثرجمدںیمڑپاھاھتاےسذنہںیمنازہرکںیل۔‬
‫اسےیلہکاساکاالطؼالثیثمرتذہیفرپیھبایسرطحوہناےہ(دےئھکی‪)46:5‬۔‬
‫‪ 51:7‬لعفیہناکانبنازنادہآاسؿےہ‪،‬اسےیلہکک اضمرعےکامتؾوغیصںےساتیہرطےقیےسباےہاورلعفارم‬
‫یکرطحاسںیماحرضاوراغییکرفتقیںیہنےہ۔لعفیہنرجمّدےسوہنامرتذہیفےس‪،‬اسےکانبےناکرطہقیاتیہےہ‬
‫العم اضمرع رگاےئ ریغب اس ےک رشوع ںیم الےئ یہن" ًَل" یراھ دںی اور اضمرع وک مروؾ رکدںی۔‬
‫ِ‬ ‫ینعی اضمرع یک‬
‫الثمًناب مٔاًلہ اک ات دصمر ُم َحا ٍَ َس ْة ےہ۔اس اک اضمرع "یُ َحا ٍٔ ُس" ےہ۔ اس ےس لبق " ًَل" اگلنا وت " ًَل‬

‫‪205‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفارمویہن‬ ‫قبسربمن‪51:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫یُ َحأٍ ُس" نب ایگ ۔ رھپ اضمرع وک مروؾ ایک وت اس اکالؾ ہملک ینعی "ز" اسنک وہایگ۔ اس رطح لعف یہن اک الہپ ہغیص " ًَل‬
‫ی ُ َحاٍ ٔ ِس"نبایگ۔ںیمہوقی ُادیمےہہکہیقبےغیصآپوخدانبںیلےگ۔‬
‫‪ 51:8‬الثیث رجمّد ںیم آپ الےئ یفن اور الےئ یہن اک قرؼ ڑپھ ےکچ ںیہ۔ اس اقمؾ رپ اےس یھب ذنہ ںیم دونارہ نازہ‬
‫رکںیل‪،‬اسےیلہکاساکاالطؼاوبابمرتذہیفرپیھبایسرطحوہناےہ(دےئھکی‪)47:3‬۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫آتفےساجنتنانا‪،‬السیتم‬
‫َسل ٔ َه (س) َس ََّل َم ّة‬ ‫رکن‬
‫اٹہنا‪،‬دور ا‬ ‫َج َي َب (ؿ) َج ِي ّبا‬
‫وہن‬
‫ںیم ا‬
‫یسکیکالسیتمںیمآنا‪،‬قرامں‬
‫اَ ِسل ََه‬ ‫وہن‬
‫ناناک ا‬ ‫َجي ٔ َب (س) َج َيابَ ّة‬
‫وہن‬
‫یردار ا‬
‫آتفےساچبنا‪،‬السیتمدانی‬ ‫َس َّل َه‬ ‫رکن‬
‫دور ا‬ ‫َج َّي َب‬
‫اگ‬
‫زبسہاک ا‬ ‫ى َ َب َت (ؿ) ى َ َبا ّتا‬ ‫دوررانہ‪،‬انچب‬ ‫ا ٔ ِجت َ َي َب‬
‫ااگن‬
‫زبسہ ا‬ ‫اَى ِ َب َت‬ ‫امہمؿ‬ ‫ٕ (ج ُؿ ُی ِو ْٖ)‬ ‫َؿ ِی ْ‬
‫وھجٹ‬ ‫ُز ِو ْر‬
‫هشق منرب ‪( 50 -‬افل)‬
‫َُ‬
‫ِک َو ےس ناب آٌال ںیم‪ًَ ،‬ل ٔ َه ےس ناب ٓ‬
‫تٌٔل ںیم اور َجي َٔب ےس ناب آتٌال ںیم لعف ارم (اغی و احرض) یک رک ل‬
‫ہہغیصےکاعمینےکاسھتںیھکل۔‬ ‫رگداؿ م ر‬
‫هشق منرب ‪( 50 -‬ب)‬
‫ازدو هیں تسمجہ کسیں‬
‫ِک ُم ِو ا ُؿ ُی ِو َٓ‪ِ ُٜ‬ه‬‫‪ .2‬اَ ِ ٔ‬ ‫ِک ُم ِو ا َؿ ِی َٔ َُ ِه‬‫‪ .1‬اَ ِ َ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .4‬ا ٔ ِج َتَٔ ُس ِوا ف ٔ ِی ُز ُر ِو ٔس‪ِ ُٜ‬ه‬ ‫‪ .3‬ى َ ِح ًُ ى َ ِح َتَٔ ُس ف ٔ ِی ُز ُر ِو ٔس َيا‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪206‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفارمویہن‬ ‫قبسربمن‪51:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َماذَا ًَ َّل َه ِاًل ُِس َتاذُ فٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة ؟‬ ‫‪.6‬‬ ‫‪ .5‬ا ٔ ِج َت ََ ُس ِوا ف ٔ ِی ُز ُر ِو ٔسَٔ ِه‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪َ .8‬ماذَا َت ٌَ َّل َه َزیِ ْس فٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة؟‬ ‫‪َ .7‬ماذَا ی ٌَُ ِّل ُه ِاًل ُِس َتاذُ فٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة؟‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .11‬اَىَا اَ َت ٌَ َّل ُه ا ِل ٌَ َزب ٔ َّی َة‬ ‫‪َ .9‬ماذَا َت َت ٌَ َّل ُه فٔی ا ِل َن ِس َر َس ٔة؟‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ً .12‬ل َاُ َٗا ت ٔ ِل‬ ‫‪ًَ .11‬لاُ َٗا ت ٔ ُل‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ًَ .14‬ل َت َتٔ َ ُ‬
‫َاِخ ِوا‬ ‫‪ًَ .13‬ل َت َتٔ َ ُ‬
‫َاِخ ِو ٌَ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .16‬ی ٰۤ َا ُّی َہا ال َّي ٔب ُّی ٰجَٔ ٔس ا ِل‪َ َّٔ ُٜ‬ار َو ا ِل ُن ٰي ٔٔ٘ٔی ِ َن‬ ‫‪َ .15‬وا ِجتَئبُ ِوا َٗ ِو َل الزُّ ِورٔ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫الش َنا ٔء َما ّء ُّم َب َارکّا َٓ َاىِبَت ِ َيا بٔہ َج َّي ٕ‬
‫ات‬ ‫‪َ .17‬وىَزَّ ِل َيا ٔم ًَ َّ‬
‫______________________________________‬

‫هشق منرب ‪( 50 -‬ج)‬

‫قشمربمن ‪(50 -‬ب)ںیماامعتسؽوہےنواےلامتؾااعفؽذلیںیمدیلاےںیہ۔آپ م ر‬
‫ہلعفاک)‪(i‬امدہ )‪ (ii‬ناب)‪(iii‬لعف‬
‫یکمسق(امیض‪،‬اضمرع‪،‬ارم‪،‬یہنوریغہ)اور )‪ (iv‬ہغیصاتبںیئ۔‬
‫ہغیص‬ ‫لعفیکمسق‬ ‫ناب‬ ‫امدہ‬ ‫ااعفؽ‬ ‫ربمن‬

‫اَ ِ َ‬
‫ِک ُم ِوا‬ ‫‪.1‬‬

‫اَ ِ ٔ‬
‫ِک ُم ِوا‬ ‫‪.2‬‬

‫‪207‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفارمویہن‬ ‫قبسربمن‪51:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ى َ ِح َتۂ ُس‬ ‫‪.3‬‬

‫ا ٔ ِج َتۂ ُس ِوا‬ ‫‪.4‬‬

‫ا ٔ ِج َت َہ ُس ِوا‬ ‫‪.5‬‬

‫ًَ َّل َه‬ ‫‪.6‬‬

‫ی ٌَُ ِّل ُه‬ ‫‪.7‬‬

‫َت ٌَ َّل َه‬ ‫‪.8‬‬

‫َت َت ٌَ َّل ُه‬ ‫‪.9‬‬

‫اَ َت ٌَ َّل ُه‬ ‫‪.10‬‬

‫ل‬
‫اَُٗات ٔ ُ‬ ‫‪.11‬‬

‫ًَل اَُٗات ٔ ِل‬ ‫‪.12‬‬

‫َت َتٔ َ ُ‬
‫َاِخ ِو ٌَ‬ ‫‪.13‬‬

‫ًَل َت َتٔ َ ُ‬
‫َاِخ ِوا‬ ‫‪.14‬‬

‫َوا ِجتَئبُ ِوا‬ ‫‪.15‬‬

‫ىَزَّ ِل َيا‬ ‫‪.16‬‬

‫ٰجۂ ِس‬ ‫‪.17‬‬

‫اَىِبَت ِ َيا‬ ‫‪.18‬‬

‫‪208‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪52:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفِوہجمك‬
‫)‪(Passive Verb‬‬
‫انبنںیھکیسےگ۔ک آپڑپھےکچںیہہکوہجمؽلعفامیضیھبوہناےہاور‬ ‫‪ 52:1‬ابآپاوبابم ذ‬
‫رتہیفےسلعفوہجمؽ ا‬
‫اضمرعیھب‪،‬اسےیلاسقبسںیممہامیضوہجمؽاوراضمرعوہجمؽدوونںیکناترکںیےگ۔‬
‫‪ 52:2‬آپےنلعفالثیثرجمّدںیمڑپاھاھتہکواہںامیضرعموػےکنیتوزؿوہےتکںیہینعیٓ ٌََ َل‪َ ٌٔ َٓ ،‬ل اور َٓ ٌُ َل‬
‫رگم امیض وہجمؽ اک ات یہ وزؿ وہنا ےہ ینعی ُٓ ٌٔ َل۔ایس رطح اضمرع رعموػ ےک نیت وزؿ وہےتک ںیہ ینعی َیٔ ٌَِ ُل‪،‬‬
‫ل۔اہیںےسںیمہامیضوہجمؽاوراضمرعوہجمؽاک‬ ‫ل اور َی ِٔ ٌُ ُ‬
‫ل رگماضمرعوہجمؽاکاتیہوزؿوہناےہینعی ُیٔ ٌَِ ُ‬ ‫َی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫اتامہاینبدیاقدعہولعمؾوہناےہےسجمہمرتذہیفےکامیضوہجمؽاوراضمرعوہجمؽںیماامعتسؽرکںیےگ۔‬
‫‪ 52:3‬امیضوہجمؽ(الثیثرجمّد)ےکوزؿ ُٓ ٌٔ َ‬
‫لےسںیمہم ذ‬
‫رتہیفےکامیضوہجمؽانبےناکاینبدیاقدعہاتلمےہ‪،‬اسےس‬
‫ل"راتہ ےہ۔ینعی"َ"ہملک رپرسکہ(ٌٔ‪)-‬اورامیض‬
‫ّصحہشیمہ"ً ٔ َ‬
‫ںیمہیلہپنات ک ولعمؾوہیت ےہ ہکامیضوہجمؽاکآخری ّ‬
‫ےکےلہپےغیصںیم"ل"ہملکرپہحتف(ٌَ‪) -‬آناےہ۔‬
‫ل"ےسےلہپرجمّدںیموتاتیہرحػینعی"ٖ" ہملک‬ ‫‪ 52:4‬اساقدعےیکدورسیناتک ونٹرکںیہکآخری"ً ٔ َ‬
‫ل"ےسےلہپےنتجیھب‬
‫وہناےہسجرپہمض(ٌُ‪)-‬آناےہ۔اسےسک اقدعہنکلیااےہہکمرتذہیفامیضوہجمؽںیمیھبآخری"ً ٔ َ‬
‫رحتمک رحوػ آںیئ (ایلص رحػ"ٖ"ہملک نا زادئ رحوػ) اؿ س یک رحاکت یھب ہمض(ٌُ‪ )-‬ںیم دبؽ دی اجںیئ ۔ اس‬
‫دبتیلیےکدوراؿدرجذلیدوناوتںاکایخؽراھکاجےئاگ ‪:‬‬
‫العم وکسؿ وہ‪،‬اےس یرقرار راھک اجےئ ینعی اس وک ہمض (ٌُ‪)-‬ںیم ہن‬
‫ِ‬ ‫‪ )i‬ات وت ک ہک اہجں اہجں رحت ےک اجبےئ‬
‫دبالاجےئ۔‬
‫‪ )ii‬دورسےک ہکحنابمٔاًلہاورتٔاًلںیم"ٖ"ہملکوکہمض(ٌُ‪)-‬اگلےنےکدعبالٕآےئوتوچہکن‬
‫" ُٓا"وکڑپاھںیہناجاتکسلذااہیںالٕوکاسیکاملبقرحت(ٌُ‪)-‬ےکوماقفرحػ"و"ںیمدبؽدںی۔ویں‬
‫" ُٓا"ےکاجبےئ" ُٓ ِو"ڑپاھاوراھکلاجےئاگ۔‬

‫‪209‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪52:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ 52:5‬ابذموکرہوقادعےکلاطقبونٹےئجیکہک‪:‬‬

‫ِکو ےس اُ ِ ٔ‬
‫ِک َو‬ ‫َا ِ َ‬ ‫ےسیج‬ ‫اُ ِٓ ٌٔ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َآ ٌَِ َل‬
‫ًَ َّل َه ےس ًُ ِّل َه‬ ‫ےسیج‬ ‫ُٓ ٌِّ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َٓ ٌَّ َل‬
‫َٗا َت َل ےس ُٗو ِ ت ٔ َل‬ ‫ےسیج‬ ‫ٓ ُِو ً ٔ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َٓا ًَ َل‬
‫َت َ٘ َّب َل ےس ُت ُ٘ ِّب َل‬ ‫ےسیج‬ ‫ُت ُٔ ٌِّ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َت َٔ ٌَّ َل‬
‫َت ٌَا ٗ ََب ےس ُت ٌُ ِوٗ ٔ َب‬ ‫ےسیج‬ ‫ُتٔ ُِوً ٔ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َتَٔا ًَ َل‬
‫ا ٔ ِم َت َح ًَ ےس اُ ِم ُت ٔح ًَ‬ ‫ےسیج‬ ‫اُ ِٓ ُت ٌٔ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ا ٔ ِٓ َت ٌَ َل‬
‫وہن‬
‫ک اامعتسؽںیہن ا‬ ‫اُ ِن ُٔ ٌٔ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ا ٔ ِنٔ ٌََ َل‬
‫ا ٔ ِس َت ِح َ‪َ ٜ‬ه ےس ا ُِس ُت ِح‪َٔ ٜ‬ه‬ ‫ےسیج‬ ‫ا ُِس ُت ِٔ ٌٔ َل‬ ‫ےسامیضوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ا ٔ ِس َتٔ ٌَِ َل‬
‫ونٹربمن‪:1‬نابمٔاًلہاورنابتٔاًلںیمونٹرکںیہکامیضوہجمؽانبےنےکےیلاؿدوونںےکہغیصامیضںیم‬
‫افلےسلبقہمض(ٌُ‪)-‬اھتانچہچنافلوماقفرحػ"و"ںیمدبتلیوہایگ۔‬
‫ونٹربمن‪:2‬نابانٌٔال ےکنارےںیمک ذنہنیشنرکںیل ہکرجمّدےکناب َ ُ‬
‫ِک َو یک رطحاس ےس یھبلعف ہشیمہ‬
‫الزؾ اآنےہ۔اسےیلنابانٌٔالےسلعفوہجمؽاامعتسؽںیہنوہنا۔اہتبلاتاخصرضورتےکتحتنابانٌٔال‬
‫ّصحوسؾںیمآےئاگ(اؿشاءاہلل)۔‬
‫ےکاضمرعوہجمؽےسضعباافلظےتنبںیہنجاکذرکاساتکبےک ّ‬
‫ل ےس ںیمہ مرتذ ہیف ےک اضمرع وہجمؽ انبےن اک درج ذلی اینبدی‬
‫‪ 52:6‬اضمرع وہجمؽ (الثیث رجمد)ےک وزؿ ُیٔ ٌَِ ُ‬
‫اقدعہاتلمےہسجںیمنیتناںیتںیہ‪:‬‬
‫ل"راتہےہ۔ینعی"َ"ہملکرپہحتف(ٌَ‪)-‬اوراضمرعےکےلہپےغیص‬
‫‪ )i‬یلہپک ہکاضمرعوہجمؽاکآخریہصحہشیمہ" ًَ ُ‬
‫ل"ےساقمہلبےیجیکاورقرؼنادرےیھک)۔‬
‫ںیم"ل"ہملکرپہمض(ٌُ‪)-‬آناےہ(اساکامیضوہجمؽےکآخریہصح"ً ٔ َ‬
‫العماضمرعرپہشیمہہمض(ٌُ‪)-‬آناےہ۔‬
‫ِ‬ ‫‪ )ii‬دورسیک ہکاضمرعوہجمؽیک‬

‫‪210‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪52:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ل"ےک درایمؿ آےن واےل نایق امتؾ رحوػ ںیم وکیئ دبتیلی‬
‫العم اضمرع اور آخری ہصح " ًَ ُ‬
‫ِ‬ ‫‪ )iii‬شیتی ک ہک‬
‫واعقںیہنوہیتےہ۔‬
‫‪ 52:7‬ابذموکرہوقادعےکلاطقبونٹےئجیکہک‪:‬‬

‫َک ُو‬ ‫َک ُو ےس یُ ِ َ‬ ‫یُ ِ ٔ‬ ‫ےسیج‬ ‫ل‬

‫ُیٔ ٌَِ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ُی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬
‫ی ٌَُ ِّل ُه ےس ی ٌَُ َّل ُه‬ ‫ےسیج‬ ‫ل‬
‫ُی َٔ ٌَّ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ُی َٔ ٌِّ ُ‬
‫ل‬
‫ل ےس ُی َ٘ا َت ُل‬
‫ُی َ٘ات ٔ ُ‬ ‫ےسیج‬ ‫ل‬
‫ُیَٔا ًَ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ل‬
‫ُیَٔا ً ٔ ُ‬
‫ل ےس یُ َت َ٘ َّب ُ‬
‫ل‬ ‫َی َت َ٘ َّب ُ‬ ‫ےسیج‬ ‫ل‬
‫یُ َت َٔ ٌَّ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ل‬
‫َی َت َٔ ٌَّ ُ‬
‫َاِخ‬
‫َاِخ ےس یُ َتٔ َ ُ‬
‫َی َتٔ َ ُ‬ ‫ےسیج‬ ‫ل‬
‫یُ َتَٔا ًَ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ل‬
‫َی َتَٔا ًَ ُ‬
‫َی ِن َت ٔح ًُ ےس یُ ِن َت َح ًُ‬ ‫ےسیج‬ ‫ُی ِٔ َت ٌَ ُ‬
‫ل‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َی ِٔ َت ٌٔ ُ‬
‫ل‬
‫ک اامعتسؽںیہنوہ ان‬ ‫ل‬
‫یُ ِئ ٌََ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫ل‬
‫َی ِي َٔ ٌٔ ُ‬
‫َی ِش َت َِز ٔ ُء ےس ی ُِش َت َِزَ ُء‬ ‫ےسیج‬ ‫ل‬
‫ی ُِش َتٔ ٌَِ ُ‬ ‫ےساضمرعوہجمؽاکوزؿوہاگ‬ ‫َی ِش َت ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل‬
‫هشق منرب ‪51 -‬‬
‫دنمرہجذلیاصمدرںیم م ر‬
‫ےسہاتےساسےکامیضرعموػووہجمؽاوراضمرعرعموػووہجمؽاکالہپالہپہغیصانبںیئ‪:‬‬
‫اضمرعوہجمؽ‬ ‫اضمرعرعموػ‬ ‫امیضوہجمؽ‬ ‫امیضرعموػ‬ ‫دصمر‬ ‫ربمن‬

‫أىِتٔ َد ْ‬
‫اب‬ ‫‪.1‬‬

‫َت ِ ٔ‬
‫ُقیِ ْب‬ ‫‪.2‬‬

‫ُم َحا ٍَ َس ْة‬ ‫‪.3‬‬

‫ا ٔ ِنٔ ْ‬
‫َا‪ٚ‬‬ ‫‪.4‬‬

‫‪211‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪52:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َتکَاذ ُْب‬ ‫‪.5‬‬

‫ا ٔ ِست ٔ ِح َش ْ‬
‫اٌ‬ ‫‪.6‬‬

‫َت ِيز ٔ یِ ْل‬ ‫‪.7‬‬

‫ُمظَ َار َ‪ْ ٛ‬ة‬ ‫‪.8‬‬

‫‪َ .9‬ت ٌَاٗ ُْب‬

‫‪ .10‬ا ٔ ِست ِٔب َس ْ‬
‫ال‬
‫قسآًی هثالیں‬
‫‪َ .2‬مَّلَعَناَسْنِاْلااَمْمَلْمَلْعَی(العلق‪)3 :‬‬ ‫اَلُفِّلَكُيُهّٰللااًسْفَناَّلِااَهَعْسُو(البقري‪)264 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪ُ.4‬بِّلَقُيُهّٰللاَلْيَّلاَوال َّي َه َ‬
‫ار (النور‪)22 :‬‬ ‫‪ْ .3‬تَبَّذَكُمْوَقِحْوُنَنْيِلَسْرُمْل۟ا(الشصلا‪)523 :8‬‬

‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪َ .6‬رَفْغَتْساَفٗهَّبَر(ص ‪)22 :‬‬ ‫‪َ .5‬وْدَقَلاَنْمَّرَكْۤيِنَبَمَدٰا(بین ارسائیل‪)52 :‬‬

‫______________________‬ ‫______________________‬
‫‪َ .7‬نْوُلِتاَقُیْيِفِلْيِبَسِهّٰللاَنْوُلُتْقَیَفَوَنْوُلَتْقُی(التوبۃ ‪)555 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .8‬نْيِذَّلَااْوُنَمٰاَنْوُلِتاَقُیْيِفِلْيِبَسِهّٰللاۚ‪َ١‬وَنْيِذَّلااْوُرَفَکَنْوُلِتاَقُیْيِفِلْيِبَسِتْوُغاَّطلا(النسا‪)54:8‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .9‬وۤاَنْلَزْنَاَكْيَلِاَرْكِّذلاَنِّيَبُتِلِساَّنلِلاَمَلِّزُنْمِهْيَلِاَوْمُهَّلَعَلَنْوُرَّكَفَتَي(الحنل‪)22 :‬‬

‫_____________________________________________‬

‫‪212‬‬
‫اوبابالثیثمرتذہیف‪،‬لعفوہجمؽ‬ ‫قبسربمن‪52:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .11‬كَرٰبَتْیِذَّلاَلَّزَنَناَقْرُفْلاىٰلَعٖهِدْبَعَنْوُكَيِلَنْيِمَلٰعْلِلاًرْيِذَن(الرفقان‪)5 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .11‬وَنْيِذَّلااْوُرَفَکَواْوُبَّذَكۤاَنِتٰيٰاِبَكِٕىٰٓلوُاُبٰحْصَاِمْيِحَجْلا(المائدي‪)52 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .12‬وَلَزْنَاَنِمِءٓاَمَّسلاًءٓاَمَجَرْخَاَفٖہِبَنِمِتٰرَمَّثلااًقْزِرْمُكَّل(البقري‪)22 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َّ .13‬مُثاْوُفَرَصْناَفَرَصُهّٰللاْمُہَبْوُلُق(التوبۃ‪)525 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ.14‬نْيِذَّلَاَنْوُقِفْنُيْمُهَلاَوْمَاِلْيَّلاِبَوِراَهَّنلااًّرِسَّوًةَيِناَلَعْمُهَلَفْمُهُرْجَاَدْنِعْمِهِّبَر(البقري‪)252 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ِ.15‬لاَجِّرلِلٌبْيِصَناَّمِّماْوُبَسَتْكاؕ‪َ١‬وِءٓاَسِّنلِلٌبْيِصَناَّمِّمَنْبَسَتْكا(النسا‪)52 :8‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .16‬واَذِاَئِرُقُنٰاْرُقْلااْوُعِمَتْساَفٗهَلَواْوُتِصْنَاْمُكَّلَعَلَنْوُمَحْرُت(األعراف‪)222 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .17‬وْنَمَدَہاَجاَمَّنِاَفُدِہاَجُیٖہِسْفَنِلَّنِاَهّٰللاٌّيِنَغَلِنَعَنْيِمَلٰعْلا(العنكبوة‪)4 :‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪.18‬ی ٰۤ َا ُّی َها ال َّز ُس ِو ُل بَ ِّل ِّ َم ۤا اُىِز ٔ َل أل َِی‪ٔ َٝ‬م ِ‬
‫ً َّربِّ‪( َٝ‬المائدي‪)45 :‬‬

‫_____________________________________________‬

‫‪213‬‬
 ‫اامسءمشتقہ‬ ‫قبسربمن‪53:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اامسءِمشتقّہ‬
‫)‪(Derived Nouns‬‬
‫‪ 53:1‬اساتکبےکقبسربمن‪ 28‬ںیمآپےنام ّدہاوروزؿےکقلعتماینبدیناتک یھکیس یھہکیسکدیوہےئام ّدہ‬
‫ےسفلتخم اوزاؿ رپ اافلظ سک رطح انبےئ اجےت ںیہ۔رھپ آپ ےن الثیث رجمد ےک ھچ اوباب اور مرتذ ہیف ےک (زنادہ اامعتسؽ‬
‫وہےن واےل ) آھٹ اوباب ےس درجِ ذلی ااعفؽ ےک اوزاؿ اور اںیہن انبےن ےک رطےقی ےھکیس ےھت۔)‪(1‬لعفامیض رعموػ‬
‫)‪(2‬لعفامیضوہجمؽ)‪(3‬لعفاضمرعرعموػ)‪(4‬لعفاضمرعوہجمؽ)‪(5‬لعفارماور)‪(6‬لعفیہن۔‬
‫‪ 53:2‬یسک ام ّدے ےسےننبواےلااعفؽیکذموکرہھچ)‪(6‬وصرںیتاینبدیںیہ‪،‬نجیک انبوٹاوررگداونںےکھجمس ےنیل‬
‫ےسرعیبابعروتںںیمااعفؽےکفلتخموغیصںےکاامعتسؽوکاچہپےنناوراؿےکاعمینےنھجمسیکاقتیلبدیپاوہیتےہ۔آےگ‬
‫لچ رک مہ ااعفؽ یک انبوٹ اور اسح ےک نارے ںیم اؿ احلص رکدہ ولعمامت وک ضعب اامسء یک انبوٹ اور اسح ںیم‬
‫اامعتسؽرکناںیھکیسےگ۔اسےلسلسںیمہقلعتموقادعےکایبؿےسےلہپدنچدیہمتیناںیتںیہ۔‬
‫‪ 53:3‬یسک یھبام ّدہ ےسےننبواےلاافلظ (ااعفؽ وہں نااامسء)یک دعتادہشیمہ اسکیں ںیہن وہیتہکلباساکدارودمارالہزناؿ‬
‫ےکاامعتسؽرپےہ۔ضعبام ّدوںےستہبمکاافلظ(ااعفؽوہںنااامسء)ےتنبنااامعتسؽوہےتںیہہکبجضعبام ّدوںےساامعتسؽ‬
‫وہےناافلظیکدعتادویسیبںتیتچنہپےہ۔رھپاامعتسؽوہےنواےلاافلظیکانبوٹیھبدورطحیکوہیتےہ۔ھچکاافلظیسک‬
‫اقدعےاور ُاوصؽےکتحتےتنبںیہ‪،‬ینعیوہامتؾام ّدوںےساسکیںرطےقیرپینعیاترقمہوزؿرپانبےئاجےتکںیہ۔اےسی‬
‫اافلظوک" ُم ِظـــــــ َت َّ٘ات"ےتہکںیہ‪،‬ہکبجھچکاافلظاےسیںیہوجیسکاقدعےاور ُاوصؽےکتحتںیہنےتنبہکلبالہِزناؿسج‬
‫رطحاںیھناامعتسؽرکےتآےئںیہوہایسرطحلمعتسمںیہ۔اےسیاافلظوک"اموخذ"نا"اجدم"ےتہکںیہ۔‬
‫ہلعفیکانبوٹرقمرہوقادعےکلاطقبلمعںیمآیتےہ۔ناویںہہک‬ ‫‪ 53:4‬ااعفؽسےکساقتشمتںیہ‪،‬ویکہکن م ر‬
‫ےئجیل ہک ااعفؽ یک انبوٹ ےک احلظ ےس رعیب زناؿ اہنی نااضہطب اور ُاوصؽو وقادع رپ ینبمزناؿ ےہ ۔اس ےیل رعیبزناؿےک‬
‫اقتشمت(ینعی رقمرہوقادعرپینبماافلظ)ںیمااعفؽوتقرابیًسےکسیہآاجےتںیہ۔وہیھبوجمہابتڑپھےکچںیہ‬
‫اوروہیھبوجایھبآےگلچرکڑپںیھےگ۔‬
‫‪ 53:5‬رگماامسء ںیمک ناتںیہنےہ۔ڑکنیسوںاامسءاےسیںیہوجیسکاقدعےےکلاطقبںیہنانبےئلاے۔سبالہزناؿ‬
‫اؿ وک اس رطح اامعتسؽ رکےت ںیہ۔الثمً اؿ ےباقدعہ اامسء ںیم یسک "اکؾ" اک ناؾ یھب شالم ےہ‪ ،‬ےسج "دصمر" ےتہک ںیہ۔‬
‫رکن‬ ‫َض ْب(امرنا)‪َ ،‬ذ ٍَا ْب(اجنا)‪ ،‬كَ َل ْ‬
‫ب(بلط ا‬ ‫رعیبںیملعفالثیثرجمدںیمدصمریسکاقدعےےکتحتںیہنبا‪،‬الثمً َ ِ‬
‫‪214‬‬
 ‫اامسءمشتقہ‬ ‫قبسربمن‪53:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ال(اھکنا )‪ِ ٌُ ُٗ ،‬و ْز (ھٹیب رانہ )‪ِٔ ٓ ،‬ش ْ‪(ٙ‬ناقرامین رکنا) ک س یلع ارتلبیت لعف‬
‫اٌ (شخب دانی ) ‪ُ ،‬س ٌَ ْ‬
‫َُف ْ‬
‫نا التش رکنا )‪َ ِ ُ ،‬‬
‫لیہ‬ ‫َض َب‪َ ،‬ذ ٍَ َب‪،‬كَ َل َب‪َ َ ُ،‬‬
‫ََف‪َ ،‬س ٌَ َل‪َ ٌَ َٗ ،‬ساور َٓ َش َ‪ٙ‬ےکاصمدرںیہ۔آپےنداھکیہکاؿامتؾااعفؽاکوزؿوتٓ ٌََ َ‬ ‫ََ‬
‫ےہرگماؿےکدصمروںےکوزؿفلتخمںیہ۔‬
‫‪ 53:6‬اصمدریکرطحےبامشرااخشص‪،‬اقمامتاوردرگیاایشءےکناؾیھبیسکاقدعہاور ُاوصؽےکتحت ںیہنآےت۔ ً‬
‫الثم‬
‫ل (نان)اور"د و ل" ےس‬ ‫"و ل ک"ےس َمل ٔ ْک (نادشاہ)‪َ ،‬مل ْ‬
‫َک (قرہتش)‪"،‬ر د ل"ےس َر ُج ْل (رمد)‪،‬رٔ ِج ْ‬
‫ل (اوی)وریغہ۔اےسیامتؾےباقدعہاامسءاکقلعتوترہباحؽیسکہنیسکام ّدےےسیہ ا‬
‫وہنےہ‬ ‫ال (وخوصبریت)‪َ ،‬ج َن ْ‬
‫َج َن ْ‬
‫اوراؿےکاعمیناغلتںیم ہقلعتمام ّدےےکتحتیہایبؿےئک اجےتںیہ‪،‬نکیلاؿیکانبوٹںیم وکیئاسکیںاوصؽاکرقرام‬
‫داھکیئںیہنداتی۔اؿاامسءوک"اامس ِءاجدم"ےتہکںیہ۔‬
‫‪ 53:7‬نامہ ھچک اامسء اےسی یھب ںیہ وج امتؾ ام ّدوں ےس رقتابیً اسکیں رطےقی ےس انبےئ اجےت ںیہ‪،‬ینعی یسک لعف ےس ات‬
‫اخص وہفمؾ دےنی واال امس سج رطےقی رپ با ےہ امتؾ ام ّدوں ےس وہ وہفمؾ دےنی واال امس ایس رطےقی رپ انبنا اجاتکس ےہ۔ اس‬
‫مسقےکاامسءوک"اامس ِءمشتقّہ"ےتہکںیہ۔‬
‫‪ 53:8‬سجرطحااعفؽیکاینبدیوصروتںیکدعتادھچ)‪(6‬ےہ‪،‬ایسرطحاامسءِمشتقّہیکاینبدیوصرںیتیھبھچ)‪ (6‬یہ‬
‫ںیہ‪،‬ینعی)‪ (1‬اسه الٔاًل )‪ (2‬اسه النٌٔول )‪ (3‬اسه الوزٖ )‪ (4‬اسه الؼٔہ)‪ (5‬اسه التٔـیل )‪ (6‬اسه اًللہ۔‬
‫ا ػ اکمؿ وک اگل اگل رکےک اامسء مشتقّہ یک دعتاد است‬ ‫ضعب املعءِ َصرػ ےن امس الظررػ ےک دو ےصح ینعی ِ‬
‫ا ػ زامؿ اور ِ‬
‫ا ػاکمؿاتیہےشںیہ۔ایس‬ ‫ا ػزامؿو ِ‬ ‫)‪ (7‬ایبؿیکےہ۔تقیقحک ےہہکاحلبظینعمقرؼےکناووجداحلبظانبوٹ ِ‬
‫رطح اسه النبالِہ وک شالم رکےکاامسء مشتقّہیک دعتاد آھٹ )‪ (8‬یھب انب ےتیلںیہ‪ ،‬نکیلوغر ےسداھکی اجےئ وتامسابمہغل یھب‬
‫امستفصیہیکاتمسق ےہ۔اسےیلمہاینبدیوطررپدنمرہج ناالھچ)‪(6‬ااسقؾوکاامسء مشتقّہ امشررکےکاؿیکانبوٹاور‬
‫اسحےکوقادعینعیاوزاؿایبؿرکںیےگ۔‬

‫‪215‬‬
‫امساافللع‬ ‫قبسربمن‪54:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امساافللع‬
‫)‪(Active Participle‬‬
‫‪ 54:1‬ظفل افلع ےک ینعم ںیہ "رکےن واال"۔ سپ "امس اافللع"ےک ینعم وہےئ "یسک اکؾ ےک رکےن واےل اک وہفمؾ‬
‫دےنیواالامس"۔ ُاردوںیمامساافللعیکاچہپؿنااےسانبےناکرطہقیک ےہہکدصمرےکدعبظفل"واال"یراھدےتیںیہ۔الثمً‬
‫انھکلےسےنھکلواالاورانچیبےسےنچیبواال۔ارگنیریںیمومعامً‪Verb‬یکیلہپلکشےکآخرںیم"‪"er‬اگلےنےسامساافللعاک‬
‫وہفمؾدیپاوہاجناےہ۔الثمً‪Read‬ےس‪Reader‬اور‪Teach‬ےس‪Teacher‬وریغہ۔ونٹرکںیلہکرعیبزناؿ‬
‫ںیمالثیثرجمداورمرتذہیفےسامساافللعانبےناکرطہقیاگلاگلےہ۔‬
‫‪ 54:2‬الثیث رجمد ےس امس اافللع انبےن ےک ےیل لعفِ امیض ےک ےلہپ ہغیص ےس ام ّدہ ولعمؾ رکںیل اور رھپ اےس‬
‫َض َبےس َؿارٔ ْب(امرےنواال)‪،‬كَل ََبےسكَال ٔ ْب‬
‫"َٓاً ٔ ْل"ےکوزؿرپڈاھؽںیل‪،‬ک امساافللعنباجےئاگ۔ےسیج َ َ‬
‫ََفےسُ ٔ ْ‬
‫َاف (ےنشخبواال)وریغہ۔‬ ‫(بلطرکےنواال)‪َ َ ُ،‬‬
‫‪ 54:3‬امساافللعیکوحنیرگداؿاعؾاامسءیکرطحیہوہیگینعی‪:‬‬

‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬ ‫ہغیص‬

‫َٓاً ٕٔل‬ ‫َٓاً ٔ َّّل‬ ‫ل(رکےنواالاترمد)‬

‫َٓاً ٔ ْ‬ ‫ذمرکوادح‬

‫َٓاً ٔ َلی ِ ٔن‬ ‫َٓاً ٔ َلی ِ ٔن‬ ‫ٌ (رکےنواےلدورمد)‬

‫َٓاً ََّٔل ٔ‬ ‫ذمرک ّ س‬
‫م‬

‫َٓأًلٔی ِ َن‬ ‫َٓأًلٔی ِ َن‬ ‫َٓأًلُ ِو ٌَ(رکےنواےلھچکرمد)‬ ‫ذمرکعمج‬

‫َٓاً ٔ َل ٕة‬ ‫َٓاً ٔ َل ّة‬ ‫َٓاً ٔ َل ْة(رکےنوایلاتوعرت)‬ ‫ؤمیوادح‬

‫َٓاً ٔ َل َتی ِ ٔن‬ ‫َٓاً ٔ َل َتی ِ ٔن‬ ‫ٌ(رکےنوایلدووعرںیت)‬

‫َٓاً ٔ َل َتا ٔ‬ ‫ؤمی ّ س‬
‫م‬

‫َٓاً ََّٔل ٕت‬ ‫َٓاً ََّٔل ٕت‬ ‫َٓاً ََّٔل ْت(رکےنوایلھچکوعرںیت)‬ ‫ؤمیعمج‬

‫مر‬
‫ہامساافللعیکعمجذمرکاسملوتاامعتسؽوہیتیہےہ‪،‬نامہھچکامساافللعاےسییھبوہےتںیہنجیکعمجاسملےکاسھتعمج‬
‫َف ْة۔ كَال ٔ ْب ےس كَالٔبُ ِو ٌَ اور ك ُ ََّّل ْب اور كَل ََب ْة‬
‫اف ِو ٌَ اور ُ‪ْ َّٔ ٛ‬ار اور َ‪َ َ ٛ‬‬
‫اف ےس ک َ ٔ ُ‬
‫رسکم یھب اامعتسؽ وہیت ےہ ۔الثمًک َ ٔ ْ‬
‫‪216‬‬
‫امساافللع‬ ‫قبسربمن‪54:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫وریغہ۔ضعب امس اافللع یک عمج رسکم ریغ رصنمػ یھب وہیت ےہ‪،‬الثمً َجأٍ ْل ےس َجأٍلُ ِو ٌَ اور ُج ََ ََّل ُء نا ًَال ٔ ْه ےس ًَا‬
‫ل ٔ ُن ِو ٌَاورًُل ََنا ُءوریغہ۔‬
‫ل ےک وزؿ رپ با‬
‫‪ 54:4‬ک نات ونٹ رکںیل ہک الثیث رجمد ےک امتؾ اوباب ےس امس اافللع ذموکرہ ناال اقدعہ ینعی َٓاً ٔ ْ‬
‫ِک َوےسامساافللعذموکرہاقدعہےکلاطقبںیہن با۔ناب َ ُ‬
‫ِک َو ےس امس اافللع انبےن اک رطہقی فلتخم‬ ‫ےہ۔رگمناب َ ُ‬
‫ےہ‪،‬سجاکذرکآےگلچرکامساہفصلےکقبسںیمایبؿوہاگ۔‬
‫ل ےکوزؿرپامساافللع رصػالثیث رجمدلعفےسیہنباتکسےہ‪ ،‬ویکہکناسےک لعف‬
‫اظہےہہک َٓاً ٔ ْ‬
‫‪ 54:5‬اصػ م ر‬
‫امیضاکالہپہغیصام ّدہےکنیترحوػرپیہلمتشموہناےہ‪،‬ہکبجمرتذہیفےکلعفامیضےکےلہپہغیصںیم "ٖ َ ل"ےک‬
‫اسھتھچکرحوػاکااضہفوہاجناےہ‪،‬اسےیلمرتذہیفےسامساافللعیسکوصخمصوزؿرپںیہنانبنااجاتکس۔‬
‫‪ 54:6‬اوباب مرتذ ہیف ےسامساافللع انبےنےک ےیلامیضےک اجبےئلعفاضمرعےکےلہپےغیصےساکؾایلاجناےہاور‬
‫اساکرطہقیک ےہہک‪:‬‬
‫العماضمرع(ی)اٹہرکاسیکہگجوومضمؾ( ُو)اگلدںی۔‬ ‫ِ‬ ‫‪)i‬‬

‫‪ )ii‬ارگنیعہملکرپہحتف(َِ‪)-‬ےہ(وجنابنفعّلاورافتلعںیموہاگ)وتاےسرسکہ(ٌٔ‪)-‬ںیمدبؽدںیےگ۔‬
‫الؾہملکرپونتنیرعف(ٌْ‪)-‬اگلدںیوجفلتخمارعایباحوتلںںیم ِ‬
‫سحرضورتدبتلیوہیترےہیگ۔‬ ‫‪)iii‬‬

‫‪ 54:7‬مرتذہیفاوبابےسےننبواےلامساافللعاکوزؿاوراتاتاثمؽدرجِذلیےہ۔‬
‫لےسامساافللع ُم ِٔ ٌٔ ْلوہاگےسیج ُم ِ ٔ‬
‫َک ْو(ارکاؾرکےنواال)ایسرطح‪:‬‬ ‫ُی ِٔ ٌٔ ُ‬
‫لدےنیواال‬ ‫ُم َٔ ٌِّ ْل ےسیج ُم ٌَ ِّل ْه‬ ‫ُی َٔ ٌِّ ُ‬
‫ل ےس‬

‫اہجدرکےنواال‬ ‫ُمَٔاً ٔ ْل ےسیج ُم َحاۂ ْس‬ ‫ل ےس‬

‫ُیَٔاً ٔ ُ‬
‫ِّ‬
‫رکفرکےنواال‬ ‫ُم َت َٔ ٌِّ ْل ےسیج ُم َتٔ ْ‬
‫ََک‬ ‫ل ےس‬
‫َی َت َٔ ٌَّ ُ‬
‫ڑگھجارکےنواال‬ ‫ُم َتَٔاً ٔ ْل ےسیج ُم َتدَاػٔ ْه‬ ‫ل ےس‬
‫َی َتَٔا ًَ ُ‬
‫ااحتمؿےنیلواال‬ ‫ُم ِٔ َت ٌٔ ْل ےسیج ُم ِن َتح ًْٔ‬ ‫َی ِٔ َت ٌٔ ُ‬
‫ل ےس‬

‫ارحناػرکےنواال‬ ‫رح ْٖ‬ ‫ُم ِي َٔ ٌٔ ْل ےسیج ُم ِي َ ٔ‬ ‫ل ےس‬

‫َی ِي َٔ ٌٔ ُ‬
‫رفغمتبلطرکےنواال‬ ‫ُم ِش َت ِٔ ٌٔ ْل ےسیج ُم ِش َت ِِ ٔ ْ‬
‫َف‬ ‫َی ِش َت ِٔ ٌٔ ُ‬
‫ل ےس‬
‫‪217‬‬
‫امساافللع‬ ‫قبسربمن‪54:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ل(اضمرع)ںیمنیع ہملکوتفمح (زیر واال)وہنا ےہوج امساافللع انبےتوق‬
‫لاور َی َتَٔا ًَ ُ‬
‫دونارہونٹرکںیل ہک َی َت َٔ ٌَّ ُ‬
‫وسکمر(زیرواال)وہایگےہ۔‬
‫‪ 54:8‬ذموکرہ اقدعے ےک لاطقب مرتذ ہیف ےس ےننب واےل امس اافللع یک وحنی رگداؿ یھب ومعمؽ ےک لاطقب وہیت ےہ‬
‫اور اس یک عمج ہشیمہ عمج اسمل یہ آیت ےہ۔ ذلی ںیم مہ نابااعفؽ ےسامساافللعیکوحنیرگداؿ وطبر نومہن ھکل رےہںیہ۔‬
‫نایقاوبابےسآپایسرطحامساافللعیکوحنیرگداؿیکقشمرکےتکںیہ۔‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬ ‫ہغیص‬

‫َکوٕ‬
‫ُم ِ ٔ‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک ّما‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک ْو‬ ‫ذمرکوادح‬

‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َمی ِ ٔن‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َمی ِ ٔن‬ ‫َک َما ٌٔ‬‫ُم ِ ٔ‬
‫ذمرک ّ س‬
‫م‬

‫َک ٔمی ِ َن‬

‫ُم ِ ٔ‬ ‫َک ٔمی ِ َن‬
‫ُم ِ ٔ‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک ُم ِو ٌَ‬ ‫ذمرکعمج‬

‫َک َم ٕة‬
‫ُم ِ ٔ‬ ‫َک َم ّة‬
‫ُم ِ ٔ‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َم ْة‬ ‫ؤمیوادح‬

‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َم َتی ِ ٔن‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َم َتی ِ ٔن‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َم َتا ٌٔ‬ ‫ؤمی ّ س‬
‫م‬

‫َک َم ٕ‬
‫ات‬ ‫ُم ِ ٔ‬ ‫َک َم ٕ‬
‫ات‬ ‫ُم ِ ٔ‬ ‫ات‬ ‫ُم ِ ٔ‬
‫َک َم ْ‬ ‫ؤمیعمج‬

‫‪ 54:9‬رضوری ےہ ہک آپ "امس اافللع" اور "افلع" اک قرؼ یھب ھجمس ںیل۔ افلع ہشیمہ ہلمج ہیلعف ںیم ولعمؾ وہاتکس‬
‫لاھکلوہینعینب ے‬ ‫ل ا ِلب َ ِی َت۔اہیںاَل َّز ُج ُ‬
‫لافلعےہ‪،‬اسےیلاحلرعفںیمےہ۔ارگاگل َال َّز ُج ُ‬ ‫ےہ‪،‬الثمً َز َخ َل ال َّز ُج ُ‬
‫ب‪ًَ ،‬ال ٔ ْه‪َ ،‬سار ْٔ‪(ٚ‬وچریرکےنواال)وریغہےتہکںیہوتک امساافللع‬
‫ےکریغبوتاےسافلعںیہنہہکےتکنکیلحمہكَال ٔ ْ‬
‫ںیہ ۔ینعی اؿ ںیم ہقلعتم اکؾ رکےن واےل اک وہفمؾ وہنا ےہ۔ رگم نب ے ںیم امس اافللع سح ومعق رموفع‪ ،‬وصنمب نا رجمور‬
‫آاتکسےہ۔الثم ٌّ َذ ٍَ َب ًَال ٔ ْه(اتاعملایگ)اہیں ًَال ٔ ْه امساافللعےہاورنب ےںیموطبرافلعاامعتسؽوہاےہ۔اَ ِ َ‬
‫ِک ِم ُت‬
‫آن ےہ‪،‬اسےیلوصنمب‬ ‫ًَال ٔ ّنا (ںیمےن اتاعملیک زعتیک )اہیں ًَال ٔ ّناامساافللعوت ےہ نکیلنب ے ںیموطبروعفمؽ ا‬
‫اب ًَالٔه ٕ (اتاعملیکاتکب)اہیں ًَالٔه ٕامساافللعےہ‪،‬نکیلرمبکااضیفںیماضمػاہیلوہےن‬ ‫ےہ۔ایسرطح ‪َ ٔ ٛ‬ت ُ‬
‫یکوہجےسرجمورےہ۔‬

‫‪218‬‬
‫امساافللع‬ ‫قبسربمن‪54:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ل (ؿ) َُ ِٔ َل ّة‪:‬ےبربخ ا‬
‫وہن‬ ‫َُ َٔ َ‬
‫َ‪ٛ‬ب ُ َر (ک) ‪ٔٛ‬ب ِ ّرا‪:‬رہبتںیمیرا ا‬
‫وہن‬
‫ل (ػ) َج ٌِ َّّل‪:‬انبنا‪،‬دیپا ا‬
‫رکن‬ ‫َج ٌَ َ‬
‫تٌٔل)‪:‬یرااننب‬
‫( ٓ‬
‫ك َ َب ٍَ(ػ) ك َ ِب ٌّا‪:‬وصتیرانبنا‪،‬وقنشاھچانپ‪،‬رہم ا‬
‫اگلن‬
‫(استٌٔال)‪:‬یرایئاچانہ‬
‫ُْسا‪:‬اصقنؿاُاھٹنا‪،‬ابتہوہ ان‬
‫ْس(س) خ ِ ّ‬
‫َخ ٔ َ‬
‫َ َ‬ ‫َ‬
‫َٓلَحَ (ؿ) َٓ ِل ّحا‪:‬اھپڑنا‪،‬لہ ا‬
‫الچن‬ ‫نک َر (س) نک ًرا‪:‬ناوافق ا‬
‫وہن‬
‫(آٌال)‪:‬رمادنانا(راکووٹںوکاھپڑےتوہےئ)‬ ‫(آٌال)‪:‬ناواتیفقاکاقراررکنا‪،‬ااکنر ا‬
‫رکن‬
‫حٔز ِ ْب‪:‬رگوہ‪،‬امجع‪،‬ناریٹ‬ ‫َطۂ َس(س) َط َہا َز ّة‪:‬یسکناتیکینیقیربخدانی‬
‫ذ ُِّریَّ ْة‪:‬اوالد‪،‬لسن‬ ‫(آٌال)‪:‬وگاہانبنا‪،‬وگایہ ا‬
‫دولان‬
‫هشق منرب ‪( 52‬افل)‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےکاسھتدیلاےاوبابےسامساافللعانبرک م ر‬
‫ہاتیکوحنیرگداؿرکںی۔‬
‫ض ل و(ااعفؽ)‬ ‫‪.3‬‬ ‫ر ض ر(س)‬ ‫‪.2‬‬ ‫ْ ٖ ل(ؿ)‬ ‫‪.1‬‬
‫ک ب ر (تٌٔٓل)‬ ‫‪.6‬‬ ‫ٌ ٖ ‪( ٚ‬مٔاًلہ)‬ ‫‪.5‬‬ ‫ک ذ ب (تٌٔیل)‬ ‫‪.4‬‬
‫هشق منرب ‪( 52‬ب)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںںیم )‪(1‬امساافللعانشحرکےکاؿاکام ّدہ‪،‬ناباورہغیص(دعدوسنج)اتبںیئ)‪(2‬امس‬
‫اافللعیکارعایباحلاوراسیکوہجاتبںیئ)‪(3‬رک لابعرتاکیرہمجںیھکل۔‬
‫َواَمُهّٰللاٍلِفاَغِباَّمَعَنْوُلَمْعَت(البقري‪)52 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫اَنَّبَرَواَنْلَعْجاِنْيَمِلْسُمَكَلَوْنِمۤاَنِتَّيِّرُذًةَّمُاًةَمِلْسُّمَكَّل(البقري‪)526 :‬‬ ‫‪.2‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪219‬‬
‫امساافللع‬ ‫قبسربمن‪54:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َنْيِذَّلاَفاَلَنْوُنِمْؤُيِةَرِخٰاْلاِبْمُهُبْوُلُقٌةَرِكْنُّمَّوْمُهَنْوُرِبْكَتْسُّم(الحنل‪)22 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫َوَّنَمَلْعَيَلُهّٰللاَنْيِذَّلااْوُنَمٰاَوَّنَمَلْعَيَلَنْيِقِفٰنُمْلا(العنكبوة‪)55 :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫َكِلٰذَكُعَبْطَيُهّٰللاىٰلَعِّلُكِبْلَقٍرِّبَكَتُمٍراَّبَج(المؤمن‪)53 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ۤاَلَاَّنِاَبْزِحِهّٰللاُمُهَنْوُحِلْفُمْلا(المجادلۃ‪)22 :‬‬ ‫‪.6‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫َوُهّٰللاُدَهْشَيَّنِاَنْيِقِفٰنُمْلاَنْوُبِذٰكَل(المنافقون‪)5 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫َوْنَمْلَعْفَّيَكِلٰذَكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُرِسٰخْلا(المنافقون‪)7 :‬‬ ‫‪.8‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫‪220‬‬
‫امساوعفملؽ‬ ‫قبسربمن‪55:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امساوعفملك‬
‫)‪(Passive Participle‬‬
‫‪ 55:1‬امس اوعفملؽ اےسی امس وک ےتہک ںیہ سج ںیم یسک رپ اکؾ ےک وہےن اک وہفمؾ وہ۔ اردو ںیم امس اوعفملؽ ومعامً امیض‬
‫رعموػ ےک دعب ظفل "وہا" اک ااضہف رکےک انبےتیل ںیہ‪،‬الثمً وھکال وہا‪ ،‬اھجمس وہا‪ ،‬امرا وہا وریغہ۔ ارگنیری ںیم ‪Verb‬یک‬
‫شیتی لکش ینعی ‪ Past Participle‬امس اوعفملؽ اک اکؾ داتی ےہ۔ الثمً‪( Done‬ایک وہا)‪(Taught ،‬ڑپاھناوہا)‪،‬‬
‫‪(Written‬اھکل وہا) وریغہ۔ رعیب ںیم لعف الثیث رجمد ےس امس اوعفملؽ" َم ِٔ ٌُ ِو ْل" ےک وزؿ رپ با ےہ۔الثمً َ َ‬
‫َض َب‬
‫ب (اھکلوہا)وریغہ۔‬ ‫ْض ِو ْب(امراوہا)‪َ َٗ ،‬ت َلےس َم ِ٘ت ُِو ْل(لتقایکوہا)اور َ‪َ ٛ‬ت َبےس َم‪ِٜ‬ت ُِو ْ‬
‫ےس َم ِ ُ‬
‫‪ 55:2‬امساوعفملؽیکرگداؿدنمرہجذلیےہ‪:‬‬

‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬ ‫ہغیص‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو ٕل‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو ًّل‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو ْل‬ ‫ذمرکوادح‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو َلی ِ ٔن‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو َلی ِ ٔن‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو ًَل ٌٔ‬ ‫ذمرک ّ س‬
‫م‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو لٔی ِ َن‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو لٔی ِ َن‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِولُ ِو ٌَ‬ ‫ذمرکعمج‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو َل ٕة‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو َل ّة‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو َل ْة‬ ‫ؤمیوادح‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو َل َتی ِ ٔن‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو َل َتی ِ ٔن‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو َل َتا ٌٔ‬ ‫ؤمی ّ س‬
‫م‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو ًَل ٕ‬
‫ت‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو ًَل ٕ‬
‫ت‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو ًَل ْت‬ ‫ؤمیعمج‬

‫‪ 55:3‬اوبابمرتذہیفےسامساوعفملؽ انبےناکآاسؿرطہقیک ےہہکےلہپاسےسامساافللعانبںیلسجاکرطہقیآپ‬

‫َک ْوےس ُم ِ َ‬
‫َک ْو‪،‬‬ ‫زگہتشقبسںیم ھکیسےکچںیہ۔اباس ےکنیعہملک ےکرسکہ(ٌٔ‪)-‬وکہحتف(ٌَ‪)-‬ےسدبؽدںی۔الثمً ُم ِ ٔ‬
‫ُم ٌَ ِّل ْهےس ُم ٌَ َّل ْه‪ُ ،‬م ِن َت ٔ‬
‫ح ًْےس ُم ِن َت َح ًْوریغہ۔‬
‫مرتذہیفےکامساوعفملؽیکوحنیرگداؿامساافللعیکرطحوہیگاورقرؼرصػنیعہملکیکرحتاکوہاگ۔ک یھبونٹرکںیل‬

‫‪221‬‬
‫امساوعفملؽ‬ ‫قبسربمن‪55:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ہکاوبابالثیثرجمداورمرتذہیفےکامساوعفملؽیکعمجذمرکاورؤمیدوونںےکےیلناومعلؾعمجاسملیہاامعتسؽوہیتےہ۔‬
‫‪ 55:4‬ک نات یھب ذنہ نیشن رکںیل ہک امس اوعفملؽ رصػ دعتمی ااعفؽ ےس با ےہ۔ لعف الزؾ ےس ہن لعف وہجمؽ‬
‫متذہیفاکنابانٌٔالاےسیاوبابںیہہکاؿ‬ ‫(امیضنااضمرع) ابےہاورہنیہامساوعفملؽ۔الثیثرجمداکناب َ ُ‬
‫ِک َواور ر‬
‫ےسہشیمہلعفالزؾیہاامعتسؽوہناےہ‪،‬اسےیلاؿدوونںاوبابےسامساوعفملؽاکہغیصںیہنبا۔الثیثرجمداورمرتذہیف‬
‫ےک نایقاوبابےسلعفالزؾاوردعتمیدوونںرطحےکااعفؽاامعتسؽوہےتںیہ‪،‬اسےیلاؿاوبابےساامعتسؽوہےن‬
‫واےلالزؾااعفؽےسیھبہنوتلعفوہجمؽےنباگاورہنامساوعفملؽ۔‬
‫‪ 55:5‬اہیں امس اوعفملؽ اور وعفمؽ اک قرؼ یھب ھجمس ےئجیل۔ وعفمؽ رصػ ہلمج ہیلعف ںیم ولعمؾ وہاتکس ےہ‪ ،‬الثمً َٓ َتحَ‬
‫اب اھکل‬ ‫احلبصنںیمےہ۔ارگاگلظفلبَ ْ‬ ‫ل بَا ّبا(رمدےناتدروازہوھکال)ںیمبَا ّباوعفمؽےہاورایسےیل ِ‬ ‫ال َّز ُج ُ‬
‫وہوتوہہنوتافلعےہہنوعفمؽاورہنیہدتبماناربخ۔نکیلارگظفل َم ِٔت ُِو ْحاھکلوہوتک اتامساوعفملؽےہ‪،‬وجیسکنب ےںیم‬
‫اب َم ِٔت ُِو ْح (دروازہ الھک وہا ےہ)اہیں‬ ‫اامعتسؽ وہےن یک ونتیع ےس رموفع‪ ،‬وصنمب نا رجمور وہاتکس ےہ‪،‬الثمًاَ ِل َب ُ‬
‫اب‬‫اب َم ِٔت ُِو ّحانا ل َِی َص ا ِل َب ُ‬
‫اب یک ربخ وہےن یک وہج ےس رموفع ےہ۔ ایس رطح ل َِی َص ا ِل َب ُ‬ ‫َم ِٔت ُِو ْح درالص اَ ِل َب ُ‬
‫َص ا ِل َنوِ لُ ِو ُو (ولظمؾ‬ ‫ب ٔ َن ِٔتُو ٕح۔ اس ےک العوہ امس اوعفملؽ نب ے ںیم افلع نا وعفمؽ وہ رک یھب آاتکس ےہ‪ً ،‬‬
‫الثم َجل َ‬
‫اھٹیب)اہیں َا ِل َنوِ لُ ِو ُو امس اوعفملؽ ےہ نکیل نب ے ںیم وطبر افلع ےک اامعتسؽ وہا ےہ اس ےیل رموفع ےہ۔ایس رطح‬
‫ت َموِ لُ ِو ّما (ںیم ےن ات ولظمؾ یک دمدیک) اہیں َموِ لُ ِو ّما امس اوعفملؽ یھب ےہ اور نب ے ںیم وطبر وعفمؽ‬ ‫َص ُ‬ ‫َن َ ِ‬
‫اامعتسؽوہےنیکوہجےسوصنمبےہ۔‬
‫‪ 55:6‬ارغلضامساافللعاورافلعزین امساوعفملؽاوروعفمؽاکقرؼایھچ رطحھجمسانیلاچےیہ۔افلعہشیمہرموفع ا‬
‫وہن‬
‫ےہاوروعفمؽہشیمہوصنمبوہناےہ‪،‬ہکبجامساافللعاورامساوعفملؽنب ےںیمسحومعقرموفع‪،‬وصنمبنارجمورتں‬
‫رطحاامعتسؽوہےتکںیہ۔‬

‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ل (س) َر َس َّّل‪:‬رنؾراتفر ا‬
‫وہن‬ ‫َر ٔس َ‬ ‫ث (ػ) َب ٌِ ّثا‪:‬انجیھب‪،‬اُاھٹنا‪،‬دونارہزدنہ ا‬
‫رکن‬ ‫َب ٌَ َ‬
‫(آٌال)‪:‬وھچڑنا‪،‬انجیھب(اغیپؾدےرک)‬ ‫ۡخ ًّیا‪:‬ولغمبرکنا‪،‬یسکےساگیبرانیل‬
‫ۡخ (ػ) ُس ِ ٔ‬
‫َس َ َ‬

‫‪222‬‬
‫امساوعفملؽ‬ ‫قبسربمن‪55:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ْض (ؿ) حُ ُـ ِو ّرا‪:‬احرض ا‬

‫وہن‬ ‫َح َ َ‬ ‫ۡخا‪:‬یسکاکذماؼا ا‬
‫ُڑان‬ ‫َس ٔ َ‬
‫ۡخ (س) َس َ ّ‬
‫(آٌال)‪:‬احرضرکنا‪،‬شیپ ا‬
‫رکن‬ ‫(تٌٔیل)‪:‬اقوبرکنا‪،‬رخسم ا‬
‫رکن‬

‫ى َ ِح ْه (ج ى ُ ُح ِو ْو)‪:‬اتسرہ‬ ‫ىَوَ َز (ؿ) ىَوِ ّزا‪:‬دانھکی‪،‬وغرورکفرکنا‪،‬تلہمدانی‬

‫َٓا‪َ ٔ ٛ‬ہ ْة (ج ٓ ََوا‪ُ ٔ ٛ‬ہ)‪:‬ویمہ‬ ‫(آٌال)‪:‬تلہمدانی‬

‫اَ ِم ْز (ج اَ َوا ٔمزُ)‪:‬مکح‬ ‫ِک َو (ک) َ َ‬

‫ِک ّما‪:‬یررگوہنا‪،‬زعمز ا‬
‫وہن‬ ‫َُ‬
‫ثَ َن ْز (ج اَث ِ َن ْار‪ ،‬ثَ َن َز ْ‬
‫ات)‪:‬لھپ‬ ‫(آٌال)‪:‬میظعت ا‬
‫رکن‬

‫هشق منرب ‪(53‬افل)‬

‫دنمرہجذلیام ّدوںےکاسھتدیلاےاوبابےسامساوعفملؽانبرک م ر‬
‫ہاتیکوحنیرگداؿرکںی۔‬
‫‪ ٌ .3‬ز ل (تٌٔیل)‬ ‫‪ .2‬ر ض ل (آٌال)‬ ‫‪ .1‬ب َ ث (ػ)‬
‫هشق منرب ‪(53‬ب)‬
‫دنمرہج ذلی ق رآین ابعروتں ںیم)‪(1‬امس اوعفملؽ انشح رکےک اؿ اک ام ّد ہ‪ ،‬ن اب اور ہغیص(دعد و سنج) اتبںیئ)‪(2‬امس‬
‫اوعفملؽ یک ارعایب احل اور اس یک وہج اتبںیئ)‪(3‬رک ل ابعرت اک ی رہمج رکںی۔‬
‫(البقري‪)232 :‬‬ ‫‪َ .1‬كَّنِاَنِمَلَنْيِلَسْرُمْلا‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .2‬نْوُمَلْعَيٗهَّنَاٌلَّزَنُمْنِّمَكِّبَّرِّقَحْلاِب(األنعام‪)552 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .3‬لاَقْۤيِنْرِظْنَاىٰلِاِمْوَيَنْوُثَعْبُي‪َ۰۰۱۴‬لاَقَكَّنِاَنِمَنْيِرَظْنُمْلا(األعراف‪)53 ،52 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫‪223‬‬
‫امساوعفملؽ‬ ‫قبسربمن‪55:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َواَمْمُهاَهْنِّمَنْيِجَرْخُمِب(احلجر‪)26 :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .5‬وُمْوُجُّنلاٌۢتٰرَّخَسُمٖهِرْمَاِب(الحنل‪)52 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .6‬كِٕىٰٓلوُاَفیِفِباَذَعْلاَنْوُرَضْحُم(ارلوم‪)54 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪ .7‬اَذٰهاَمَدَعَوُنٰمْحَّرلاَوَقَدَصَنْوُلَسْرُمْلا( ٰیس‪)32 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .8‬كِٕىٰٓلوُاْمُهَلٌقْزِرمْوُلْعَّمِۙ‪ُ۰۰۴۱‬هِكاَوَفۚ‪َ١‬وْمُهَنْوُمَرْكُّم(الصافاة‪)22،25 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫‪224‬‬
‫امسالظررػ‬ ‫قبسربمن‪56:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اِمسُال ّظررف‬
‫)‪(Locative Noun‬‬
‫‪ 56:1‬ا ػےکوغلیینعمںیہیرنتناوبریوریغہ‪ ،‬ینعیسجںیموکیئزیچر یھاجےئ۔رعیبںیمافلےفوکیھبا ػ‬
‫ہہک دےتی ںیہ اور اس یک عمج ُظروػ ےک ینعم وماقف اور ناوماقف احالت ےک یھب وہےت ںیہ۔ل اوحنل یک االطصح ںیم امس‬
‫الظررػاکبلطمےہااسیامسِقتشموجیسکاکؾےکوہےننارکےناکوقنااسیکہگجاکوہفمؾرھکاوہ۔اسےیلا ػیکدو‬
‫ہرکےاوردورسی ِ‬
‫ا ػاکمؿوجاکؾرکےنیکہگج‬ ‫ا ػزامؿوجاکؾےکوقاورزامہنوکاظ م ر‬
‫ںیمسقایبؿیکاجیتںیہ۔ات ِ‬
‫اکوہفمؾدے۔نکیلاہجںتامسالظررػےکظفلیکاسحینعیوزؿاکقلعتےہوتدوونںںیموکیئقرؼںیہنوہنا۔‬
‫‪ 56:2‬لعفالثیثرجمدںیمامسالظررػانبےنےکےیلدووزؿوہےتںیہات َم ٌِٔلاوردورسا َم ِٔ ٌٔل۔اضمرعومضمؾ‬
‫ْ‬ ‫َ ْ‬
‫لےکوزؿرپبا‬ ‫ِک َواوروتفمحانیعلینعی انب َٓ َتحَ اور َسنٔ ٍَےسامسالظررػاعؾوطررپ َم ِٔ ٌَ ْ‬ ‫انیعلینعیناب َن َ َ‬
‫َصاور َ ُ‬
‫لےک وزؿرپیہباےہ۔‬ ‫َض َباور َح ٔش َبےسامسالظررػہشیمہ َم ِٔ ٌٔ ْ‬ ‫ےہہکبجاضمرعوسکمرانیعلینعیناب َ َ‬
‫ل ےک اجبےئ‬ ‫‪ 56:3‬اضمرع ومضمؾ انیعل ےس اامعتسؽ وہےن واےل رقتابیً دس اافلظ اےسی ںیہ وج الخػ اقدعہ َم ِٔ ٌَ ْ‬
‫ُغ َب َی ِِزُ ُب ےس َم ِِ َز ْب ےک اجبےئ َم ِِز ٔ ْب۔ ایس رطح َم ِ َ‬
‫ْش ْ‪ ٚ‬ےک‬ ‫ل ےک وزؿ رپ اامعتسؽ وہےت ںیہ۔ ً‬
‫الثم َ َ‬ ‫َم ِٔ ٌٔ ْ‬
‫ل ےک وزؿ رپ امس الظررػ یھب اجیر ےہ ینعی‬ ‫ْش ْ‪َ ،ٚ‬م ِش َح ْس ےک اجبےئ َم ِشحٔ ْس۔ارگہچ اؿ اافلظ اک َمٔ ٌَِ ْ‬ ‫اجبےئ َم ِ ٔ‬
‫باور َم ِشح ٔ ْساہکاجےئ۔‬ ‫َم ِِ َز ْباور َم ِش َح ْسیھبہہکےتکںیہنامہحیصفاوردمعہزناؿیہی یھجماجیتےہہکاؿوک َم ِِز ٔ ْ‬
‫‪ 56:4‬ارگوکیئاکؾیسکہگج(اکمؿ)ںیمرثکبتوہناوہوتاساکامسالظررػ َمٔ ٌَِ َل ْة ےکوزؿرپآناےہ۔نکیلک وزؿرصػ‬
‫ا ػاکمؿےکےیلاامعتسؽوہناےہالثمً َم ِس َر َس ْة(قبسےنیلنادےنییکہگج)‪َ ،‬م ِل َب ٌَ ْة(اھچےنپیکہگج)وریغہ۔‬ ‫ِ‬
‫وہ‪،‬ہوصرتںیماسیکعمجرسکمیہاامعتسؽ‬ ‫لنا َمٔ ٌَِ َل ْةےکوزؿرپ م ر‬ ‫‪ 56:5‬امسالظررػاچےہ َمٔ ٌَِ ْلےکوزؿرپوہنا َم ِٔ ٌٔ ْ‬
‫لےہ۔ونٹرکںیلہکاسعمجرسکماکوزؿریغرصنمػےہ۔‬ ‫وہیتےہاورتںاوزاؿیکعمجرسکماکاتیہوزؿ َمَٔاً ٔ ُ‬
‫‪ 56:6‬مرتذہیفےسامسالظررػانبےناکاگلوکیئاقدعہںیہنےہہکلبمرتذہیفےسانبےئلاےامساوعفملؽوکیہامسالظررػ‬
‫ےک وطر رپ اامعتسؽ ایک اجنا ےہ ۔ایس وہج ےس ُم ِن َت َح ًْ ےک ینعم ک یھب ںیہ "سج اک ااحتمؿ ایل ایگ" اور اس ےک ینعم ک یھب‬
‫ںیہ"ااحتمؿیکہگجناوق"۔اسمسقےکاافلظےکامساوعفملؽناامسالظررػوہےناکہلصیفیسکابعرتےکایسؼوابسؼےس‬
‫یہایکاجاتکسےہ۔‬

‫‪225‬‬
‫امسالظررػ‬ ‫قبسربمن‪56:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رقتابیاشمتہبوہاجیتےہاوررصػہحتف(ٌَ‪)-‬اورضمّہ(ٌُ‪)-‬اکقرؼ‬
‫ابآٌالاورالثیثرجمدےکامسالظررػںیم ً‬ ‫‪ 56:7‬ن ِ‬
‫ۡخ ْد ناب آٌال ےس ےہ اور اس ےک‬
‫َ‬ ‫نایق رہ اجنا ےہ ‪،‬الثمً َم ِۡخ ْد الثیث ےس ےہ اےکس ینعم ںیہ "نکلتے یک ہگج"‪،‬ہکبج ُم ِ‬
‫َ‬
‫ل"دالخرکےنیکہگج"۔اسقرؼوک‬
‫ینعمںیہ"اکنےنلیکہگج"۔ایسرطح َم ِس َخ ْل"دالخوہےنیکہگج"اور ُم ِس َخ ْ‬
‫ایھچرطحذنہنیشنرکںیل۔‬
‫‪ 56:8‬آپوکاتبناایگاھتہکنابانٌٔالےسآےنواےلااعفؽہشیمہالزؾوہےتںیہ‪،‬اسےیلاؿےسلعفوہجمؽناامس‬
‫اوعفملؽںیہننباتکس‪،‬نکیلاسنابےسامسالظررػےکینعمدیپارکےنےکےیلاسےکامساوعفملؽوکاامعتسؽایکاجناےہ‪،‬‬
‫ٖ ےنباگ‪،‬سجےکینعموہںےگ"مرےنیکہگج انوق"‪،‬‬
‫رح ْ‬ ‫الثمًا ٔى ِ َ َ‬
‫رح َٖےکینعمںیہ"مراجنا"‪،‬سجاکامساوعفملؽ ُم ِي َ َ‬
‫رگماسےسامساوعفملؽاکاکؾںیہنایلاجاتکس۔ک ناتیھبذنہنیشنرکںیلہکمرتذہیفےکاوبابےسامساوعفملؽوکحامس‬
‫َاتاور‬
‫الظررػےکوطررپاامعتسؽرکےتںیہوتاسیکعمج‪،‬عمجؤمیاسملیکرطحآیتےہ‪،‬ےسیج ُم ِيرح ْٖےس ُم ِيرحٓ ْ‬
‫ََ‬ ‫ََ‬
‫اتوریغہ۔‬
‫اس َب ْ‬
‫اس ْبےس ُم َح َ‬
‫ُم َح َ‬
‫‪ 56:9‬نادرئھکہکامسالظررػںیمیسکہگجناوقےکوصترےکاسھت اسھتیسکاکؾےکرکےنناوہےناک وہفمؾرضور‬
‫شالم وہنا ےہ۔ نکیل ھچک اافلظ اےسی ںیہ نج ںیم وق نا ہگج اک وصتر وت وہنا ےہ رگم اس وق نا ہگج ںیم یسک اکؾ ےک رکےن‬
‫او(اسےنم)وریغہ‪،‬اؿامتؾاافلظںیموق انہگج‬ ‫ِٕ(ےھچیپ)‪،‬اَ َم َ‬
‫ناوہےناکوہفمؾشالمںیہنوہنا۔الثمًً ٔ ِي َس(ناس)‪َ ،‬خل َ‬
‫اک وہفمؾ وت ےہ نکیل یسک اکؾ ےک رکےن ان وہےن اک وہفمؾ ںیہن ےہ۔اےسی اافلظ وک امس الظررػ ںیہن ےتہک ہکلب"ا ػ" ےتہک‬
‫ںیہ۔ ک ومعامً اضمػ نب رک آےت ںیہ اور ح ا ػ ےک وہفمؾ ںیم اامعتسؽ وہں وت ہشیمہ ِ‬
‫احل بصن ںیم اامعتسؽ وہےت‬
‫ںیہ‪ ،‬ہکبج امس الظررػ نب ے ںیم اامعتسؽ وہےن ےک احلظ ےس رعف‪ ،‬بصن ‪ ،‬خر تں رطح اامعتسؽ وہاتکس ےہ۔ ا ػ یک دنچ‬
‫اثمںیلدرجِ ذلیںیہ‪:‬‬

‫ناس‬ ‫ً ٔ ِي َس‬ ‫دعب‬ ‫َب ٌِ َس‬ ‫ےھچیپ‬ ‫ِٕ‬

‫َخل َ‬ ‫اُورپ‬ ‫ٓ َِو َ‪ٚ‬‬
‫اسھت‬ ‫َم ٍَ‬ ‫درایمؿ‬ ‫بَی ِ َن‬ ‫ےھچیپ‬ ‫َو َرا َء‬ ‫ےچین‬ ‫َت ِح َت‬
‫رطػ‬ ‫ت ٔ ِل َ٘ا َء‬ ‫گِرد‬ ‫َح ِو َل‬ ‫ےلہپ‬ ‫َٗ ِب َل‬ ‫اسےنم‬ ‫َا َم َاو‬

‫‪226‬‬
‫امسالظررػ‬ ‫قبسربمن‪56:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫أذَا‪:‬حیھب‬ ‫ٓ ََشحَ (ػ) ٓ َِش ّحا‪:‬اشکدیگرکنا‬

‫ٗ ٔ ِی َ‬
‫ل‪:‬اہکایگ‪،‬اہکاجےئ‬ ‫تٌٔل)‪:‬اشکدہ ا‬
‫وہن‬ ‫( ٓ‬
‫ى َ ِن َل ْة (ج ى َ ِن ْ‬
‫ل)‪:‬ویچیٹن‬ ‫بَز ٔ َح (س) بَ َزا ّحا‪:‬انلٹ‪ ،‬مہ ا‬
‫اجن‬

‫َس َ‪( ًَ ٜ‬ؿ) ُس‪ِ ُٜ‬وى ّا‪:‬رہھٹاجنا‪،‬نیکسم ا‬

‫وہن‬ ‫َر َج ٍَ (ض) ُر ُج ِو ًّا‪:‬واسپاجنا‪،‬ولٹآنا‬

‫َرٗ ََس (ؿ) َرٗ ِّسا‪:‬وسنا(دنینںیم)‬ ‫َر َػ َس (ؿ) َر َػ ّسا‪:‬ااظتنررکنا‪،‬اھگت ا‬

‫اگلن‬
‫ك َ َل ٍَ (ؿ) كُلُ ِو ًّا‪:‬ولطعوہنا‪،‬نکلی اا‬ ‫بَ َز َز (ؿ) بَ َز ّزا‪ :‬ڈنھٹاوہنا‪،‬ڈنھٹارکنا‬

‫ک (ض) ُم ِلکّا‪:‬امکل ا‬
‫وہن‬ ‫َم َل َ‬ ‫َح َب َص (ض) َح ِب ّشا‪:‬دیقرکنا‪،‬ہضبقںیمرانھک‬
‫هشق منرب ‪( 54‬افل)‬
‫دنمرہج ذلی قرآین ابعروتں ںیم )‪(1‬امس الظررػ انشح رکےکاؿ اک ام ّدہ اور ناب اتبںیئ )‪(2‬امسالظررػ یک ارعایب احل‬
‫اوراسیکوہجاتبںیئ)‪(3‬رک لابعرتاکیرہمجرکںی۔‬
‫ْدَقَمِلَعُّلُكٍساَنُاْمُهَبَرْشَّم(البقري‪)42 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ىَلِاِهّٰللاْمُكُعِجْرَم(المائدي‪)26 :‬‬ ‫‪.2‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫َواْوُدُعْقاْمُهَلَّلُكٍدَصْرَم(التوبۃ‪)3 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫‪227‬‬
‫امسالظررػ‬ ‫قبسربمن‪56:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ۤاَلُحَرْبَاىّٰۤتَحَغُلْبَاَعَمْجَمِنْيَرْحَبْلا(الہكف‪)42 :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ُّبَرِقِرْشَمْلاَوِبِرْغَمْلاَواَماَمُهَنْيَب(الشصلا‪)26 :8‬‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ْتَلاَقٌةَلْمَناَهُّيَاّٰۤيُلْمَّنلااْوُلُخْداْمُكَنِكٰسَم(النمل‪)56 :‬‬ ‫‪.6‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ْدَقَلَناَکٍاَبَسِلْيِفْمِهِنَكْسَمٌةَيٰا(سبأ‪)53 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ْۢنَماَنَثَعَبْنِماَنِدَقْرَّم( ٰیس‪)32 :‬‬ ‫‪.8‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫ُّبَرِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلاَواَماَمُهَنْيَبَوُّبَرِقِراَشَمْلا(الصافاة‪)3 :‬‬ ‫‪.9‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪ .11‬اَذٰهٌۢلَسَتْغُمٌدِراَب(ص ‪)22 :‬‬

‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫‪228‬‬
‫امسالظررػ‬ ‫قبسربمن‪56:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ .11‬اَذِاَلْيِقْمُكَلاْوُحَّسَفَتیِفِسِلٰجَمْلااْوُحَسْفاَف(المجادلۃ‪)55 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪ٌ .12‬مٰلَس۫ۛ‪َ١‬يِهىّٰتَحِعَلْطَمِرْجَفْلا(القدر‪)3 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫هشق منرب ‪( 54‬ب)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعراتںیم"ا ػ"یکانشحےئجیکاوررک لابعرتاکیرہمجرکںی۔‬
‫َبِتُکُمُکْیَلَعُماَيِّصلااَمَكَبِتُکىَلَعَنْيِذَّلاْنِمْمُكِلْبَق(البقري‪)565 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .2‬واَلْمُهْوُلِتٰقُتَدْنِعِدِجْسَمْلاِماَرَحْلاىّٰتَحْمُكْوُلِتٰقُيِهْيِف(البقري‪)575 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ .3‬اْوُلَكَاَلْنِمْمِهِقْوَفَوْنِمِتْحَتْمِهِلُجْرَا(المائدي‪)44 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ .4‬اَمُهَنْوُسِبْحَتْۢنِمِدْعَبِةوٰلَّصلا(المائدي‪)524 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .5‬وُهَدْنِعِهّٰللاٌمْيِظَع(النور‪)53 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ .6‬اَلاْۤوُعَفْرَتْمُكَتاَوْصَاَقْوَفِتْوَصِّيِبَّنلا(احلجراة‪)2 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .7‬مْوَياَلُكِلْمَتٌسْفَنٍسْفَنِّلأًـْيَش(االنفطار‪)57 :‬‬
‫___________________________________‬

‫‪229‬‬
‫اامسءاہفصل‬ ‫قبسربمن‪57:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اامسءاہفصل‬
‫)‪(Adjectival Nouns‬‬
‫الصفہاالمش ّببہ‬
‫)‪(Resembling Participle‬‬
‫‪ 57:1‬اس اتکب ےک ریپارگاػ‪6:3‬ںیم مہ ےن امس رکنہ یک دو ںیمسق ڑپیھ ںیھت‪ ،‬ات امسِ ذات وج یسک اجدنار نا ےب‬
‫الثم‬
‫اظہ رکے‪ً ،‬‬ ‫اٌ‪َ ،‬فض‪َ ،‬ح َحز ۔ اور دورسی ا ِ‬
‫مس تفص وج یسک زیچ یک تفص وک م ر‬ ‫ْ‬ ‫َْ‬ ‫اجؿ زیچ یک سنج اک ناؾ وہ‪ ،‬ےسیج ا ٔ ِن َش ْ‬
‫لوریغہ۔‬
‫َح َش ًْ‪َ ،‬س ِہ ْ‬
‫‪ 57:2‬اامس ِءذاتیھبکوتتذرہعیوحاسوسحمسوہےنوایلینعیح ِ ّسیزیچوںےکناؾوہےتںیہ‪،‬ےسیجبَ ِی ْت‪َ ،‬ر ُج ْل‪،‬رٔیِ ْح‬
‫ل (وجنکیس)‪،‬‬
‫وریغہ اور یھبک وہ وحاس ےک اجبےئ لقع ےس یھجم اجےن وایل ینعی ذینہ زیچوں ےک ناؾ وہےت ںیہ‪ ،‬ےسیج ب ُ ِد ْ‬
‫َط َحا ًَ ْة(اہبدری)وریغہ۔ذینہزیچوںےکناؾوکاامسءااعملینیھب ےتہکںیہ۔ابک ناتونٹرکںیلہکاامس ِءذاتاوراامسء‬
‫ااعملینتفصاکاکؾںیہندےےتک‪،‬اہتبل ِ‬
‫وبقرضورتوموصػنبےتکںیہ۔‬
‫وہن رضوری ےہ۔ اس قرؼ وک آپ اردو اافلظ ےک‬
‫‪ 57:3‬امس اینعملس اور تفص ںیم وج قرؼ وہنا ےہ وہ ذنہ ںیم واحض ا‬
‫وحاےل ےس نشتیاا ًآاسین ےس ھجمس ےتک ںیہ۔ ےسیج "وجنکس وہنا" دصمر ےہ‪" ،‬وجنکیس" امس ا س‬
‫ینعمل ےہ اور "وجنکس" تفص‬
‫ینعمل ےہ اور "اہبدر" تفص ےہ۔ اس ےیل رضوری ےہ ہک‬
‫ےہ۔ ایس رطح "اہبدر وہنا" دصمر ےہ‪"،‬اہبدری" امس ا س‬
‫ڈرنشکیےس رعیباافلظےکاعمینونٹرکےتوقاسقرؼوکیھب ونٹرکایل اجےئاوریرہمجرکےتوقاساکاحلظراھک‬
‫اجےئ۔ابک ونٹرکںیلہکامسِتفصرضورتڑپےنرپیسکامسِ ذاتناامسِینعمس یکتفصےکوطررپ یھباامعتسؽوہےت‬
‫ںیہاوریسکوموصػےکریغبہلمجںیماؿےکاوریھبفلتخماامعتسؽںیہ۔‬
‫رت‬
‫‪ 57:4‬آپڑپھےکچںیہہکالثیثرجمدےسامساافللعاورامساوعفملؽانبےناکاتیہرقمروزؿےہاورایسرطحم ذ‬
‫ہیفےساؿوکانبےناکیھبات اقدعہرقمرےہ۔اہتبلامسالظررػ انبےنےکےیلآپےننیتفلتخم وزؿڑپےھںیہ۔اب‬
‫مستفصےکاوزاؿزنادہںیہاوراؿاکوکیئاقدعہیھبرقمرںیہنےہ۔ینعیک ےطںیہنےہہکسکناب‬ ‫ک ونٹرکںیلہکا ِ‬
‫ےس تفص سک وزؿ رپ آےئ یگ۔ اس ےیل یسک لعف ےس ےننب واےل اامسءِ تفص ولعمؾ رکےن ےک ےیل ںیمہ ڈرنشکی دانھکی‬
‫وہیتےہ۔اسقبساکدصقمک ےہہکاامسءتفصےکقلعتمھچکرضوریناںیتآپوکاتبدیاجںیئناہکڈرنشکیدےتھکیوق‬

‫‪230‬‬
‫اامسءاہفصل‬ ‫قبسربمن‪57:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫آپاکذنہا نھجاکاکشرہنوہ۔‬
‫‪ 57:5‬زگہتشاابسؼےک ریپارگاػ ‪54:9‬اور‪ 55:5‬ںیمآپدھکیےکچںیہہکامساافللعاورامس اوعفملؽ‪،‬دوونں نب ے‬
‫ںیمیھبک افلع اوریھبک وعفمؽنبرکآےتںیہ۔اس ےک العوہاؿےک اوریھب اامعتسؽںیہ۔ الثمًک دتبما اورربخیھب ےتنبںیہ‪،‬‬
‫ےسیج َا َّلوال ٔ ُه َٗب ٔ ِی ْح اور َا ِل َنوِ لُ ِو ُو َجنٔ ِی ْل۔ اہیں َا َّ‬
‫لوال ٔ ُه(امس اافللع)اور َا ِل َنوِ لُ ِو ُو (امس اوعفملؽ) دوونں دتبما ںیہ۔‬
‫ل َموِ لُ ِو ْوںیمامساافللعاورامساوعفملؽ‪،‬دوونںربخںیہ۔ایسرطحک تفصےکوطررپیھب‬
‫ل هَ ال ٔ ْهاوراَل َّز ُج ُ‬
‫ہکبجاَل َّز ُج ُ‬
‫ل َّموِ لُ ِو ْو۔ک دوونںرمبکِوتیفیصںیہ۔اہیںامساافللعاورامساوعفملؽ‬
‫اامعتسؽوہےتںیہ‪،‬ےسیج َر ُج ْل هَ ال ٔ ْهاور َر ُج ْ‬
‫َر ُج ْلیکتفصںیہ۔اسےیلڈرنشکیںیمیسکلعفیکتفصارگَٓاً ٔ ْلنا َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬
‫لےکوزؿرپرظنآےئوترپاشیؿوہےنیک‬
‫وکششہنرکںی۔‬
‫ٌَٓ ِٔی ْل ےک وزؿ رپ یھب اکیف اامسءِ تفص اامعتسؽ وہےتںیہ۔اس ےک قلعتم ذنہ نیشن رکںیلہک )‪ِٔ ٌَٓ (1‬ی ْل‬ ‫‪57:6‬‬
‫ےک وزؿ رپ اامسءِ تفص اعؾ وطر رپ الثیث رجمد ےک ِ‬
‫ااعفؽ الزؾ ےس اامعتسؽ وہےت ںیہ‪ ،‬ہکبج ِ‬
‫ااعفؽ دعتمی ےس اس اک اامعتسؽ‬
‫ِک َو اور َسنٔ ٍَ ےس آیت ےہ ویکہکن ناب َ ُ‬
‫ِک َو ےس آےن‬ ‫تہب یہ مک ےہ۔ )‪ِٔ ٌَٓ (2‬ی ْل ےک وزؿ رپ تفص زنادہ ری ناب َ ُ‬
‫واےل امتؾ ااعفؽ اور ناب َسنٔ ٍَ ےس ارثک ااعفؽ الزؾ وہےت ںیہ۔ اانثتسیئ وصرت ںیم دورسے اوباب ےس دنچ افصت‬
‫ٌَٓ ِٔی ْل ےک وزؿ رپلمعتسم ںیہ۔ ےسیج َر َٓ ٍَ (ػ)ےس َرٓ ِٔی ٍْ اور َخ َؼ َه (ض) ےس َخ ٔؼ ِی ْه وریغہ۔)‪ِٔ ٌَٓ (3‬ی ْ‬
‫ل ےک‬
‫َحیِ ْؽ‬
‫ْسیِ ٍْ(دلجیرکےنواال)‪ٔ َ ،‬‬
‫وزؿرپآےنوایلتفصیھبزنادہیرامساافللعےکینعمںیماامعتسؽوہیتےہ۔الثمً َ ٔ‬
‫(الچل رکےن واال)‪َ ،‬رح ِٔی ْه (رمح رکےن واال) وریغہ۔ نکیل دنچ افصت امس اوعفملؽ ےک ینعم ںیم یھب لمعتسم ںیہ۔ ےسیج‬
‫ل(وتقمؽ‪،‬لتقایکوہا)وریغہ۔ذنہںیمک ناتارگواحض‬ ‫َجزٔیِ ْح(رجموح‪،‬زیمخایکوہا)‪َ ،‬ر ٔج ِی ْه(رموجؾ‪،‬رمجایکوہا)‪َٗ ،‬ت ِٔی ْ‬
‫لےکوزؿںیمامساافللعےکالعوہیھبکامساوعفملؽاکوہفمؾیھبوہناےہ‪،‬وتہلمجےکوہفمؾےسک قرؼآاسین‬ ‫رےہہک ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫ےسھجمسںیمآاجناےہاورارثکڈرنشکیدےنھکییکرضورتںیہنڑپیت۔‬
‫لےکوزؿرپآےنواےلاافلظںیمامساافللعاورامسالضفت‪،‬دوونںاکوہفمؾوہناےہنکیلاؿ‬
‫‪َٓ 57:7‬اً ٔ ْلاور ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫لےکوزؿںیمیسکتفصےکویتق اناعریضوطر‬
‫ےکوہفمؾںیماتقرؼیھبےہ۔اےسھجمسرکذنہنیشنرکںیل۔َٓاً ٔ ْ‬
‫رپ ناےئ اجےن اک وہفمؾ وہنا ےہ۔ اس اک بلطم ک ےہ ہک وموصػ ےک ادنر وہ تفص ےلہپ ںیہن یھ‪ ،‬ات اخص وق ںیم‬
‫ل ےک وزؿ ںیم نادیئاری اور یگشیمہ اک وہفمؾ وہنا ےہ۔ ینعی وموصػ‬
‫ووجدںیم آیئ اور رھپ متخ وہیئگ۔ اسےک یرسکع ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫‪231‬‬
 ‫اامسءاہفصل‬ ‫قبسربمن‪57:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ںیموہتفصاعریضںیہنوہیتہکلبہشیمہنایئاجیتےہ۔الثمً َراح ٔ ْه ےسرمادک ےہہکرمحیکتفص‪،‬وموصػوکیسکاخص‬
‫وقرپاحلصوہیئ۔ہکبج َرح ِٔیهےسرمادک ےہہکرمحیکتفص‪،‬وموصػںیمہشیمہاور م ر‬
‫ہوقنایئاجیتےہ۔اسےیل‬ ‫ْ‬
‫ہ وق رمح رکےن واال"۔ یہی قرؼ َسا ٔم ٍْ اور َسنٔ ِی ٍْ‪ًَ ،‬ال ٔ ْه اور ًَل ٔ ِی ْه‪َ ،‬حآ ْٔى اور‬
‫َرح ِٔی ْه اک یرہمج وہاگ "ہشیمہ اور م ر‬
‫َحٔ ِٔی ْىوریغہںیمےہ۔انچںہچیگشیمہ‪،‬نادئاریاوروبثتوایلتفصوک’’ تفصمسیہ‘‘ ےتہکںیہ۔‬
‫‪ 57:8‬ھچکافصتاساحلظےسوتاعریضںیہہکوہاطریوہےنےکدعبدلجزالئوہاجیتںیہ۔نکیلدورسےولہپےساؿ‬
‫ںیم یگشیمہ اک وہفمؾ یھب وہنا ےہ‪ ،‬ویکہکن وہ نار نار اطری وہیت ںیہ۔ ےسیج وھباک‪ ،‬ایپاس‪ ،‬ناراض‪ ،‬وخش وریغہ۔ اس مسق ےک ینعم‬
‫رےنھکواےلااعفؽیکتفصزنادہیر َٓ ٌٔ ْلےکوزؿرپآیتےہ۔ےسیج َ ٔف ْح(وخش)‪َ ،‬تٌ ْ‬
‫ٔب(اکھتامدنہ)وریغہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٕ(ک) َؿ ٌِّٔا َو ُؿ ٌِّٔا‪:‬زمکور ا‬
‫وہن‬ ‫َؿ ٌُ َ‬ ‫رکن‬ ‫ْش(ؿ) َب ِ ّ‬
‫ْشا‪:‬اھکؽانلیھچ‪،‬اھکؽ م ر‬
‫اظہ ا‬ ‫َب َ َ‬
‫ٕ(ػ) َؿ ٌِّٔا‪:‬زنادہرکنا‪،‬دگا ا‬
‫رکن‬ ‫َؿ ٌَ َ‬ ‫ْش(س) َب َ ّ‬
‫ْشا‪:‬وخش ا‬
‫وہن‬ ‫َب ٔ َ‬
‫(استٌٔال)‪:‬زمکورایخؽ ا‬
‫رکن‬ ‫(تٌٔیل)‪:‬وخشرکنا‪،‬وخشربخیدانی‬
‫َخ َس ََ(ػ) َخ ِس ًّا‪:‬دوھاکدانی‬
‫َخب َ َر (ؿ) ُخب ِ ّرا َوخٔب ِ ّرا‪:‬تقیقحےسوافقوہنا‪،‬ناربخ ا‬
‫وہن‬ ‫(مٔاًلہ)‪:‬دوھاکدانی‬
‫َحٔ َٔى(س) حِٔٔوّ ا‪:‬ظاف ترکنا‪،‬زناینناد ا‬
‫رکن‬ ‫ى َ ٔذ َر(س) ى َ ِذ ّرا‪:‬وچانک ا‬
‫وہن‬
‫ٕٔ(س)اَ َسّٔا‪:‬نیگمغوہنا‪،‬اوسفس ا‬
‫رکن‬ ‫اَس َ‬ ‫ى َ َذ َر(ض)ى َ ِذ ّرا‪ /‬ى ُُذ ِو ّرا‪:‬تذرامانن‪،‬تنمامانن‬
‫(آٌال)‪:‬وچانکرکنا‪،‬ربخدار ا‬
‫رکن‬
‫هشق منرب ‪( 55‬افل)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی۔‬
‫ْيِّنِاٌلِعاَجیِفِضْرَاْلاًةَفْيِلَخ(البقري‪)52 :‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫َوَوُهِّلُكِبٍءْيَشٌمْيِلَع(البقري‪)27:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫______________________‬ ‫_____________________________‬
‫‪َ .4‬واْۤوُمَلْعاَّنَاَهّٰللاٌّيِنَغٌدْيِمَح(البقري‪)245:‬‬ ‫‪َّ .3‬نِاَنْيِقِفٰنُمْلاَنْوُعِدٰخُيَهّٰللاَوَوُهْمُهُعِداَخ(النسا‪)522 :8‬‬
‫______________________‬ ‫_____________________________‬

‫‪232‬‬
 ‫اامسءاہفصل‬ ‫قبسربمن‪57:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َّنِاَهّٰللاٌۢرْيِبَخاَمِبَنْوُلَمْعَت(المائدي‪)6 :‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫َواَمُلِسْرُنَنْيِلَسْرُمْلااَّلِاَنْيِرِّشَبُمَوَنْيِرِذْنُم(األنعام‪)26 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫______________________‬ ‫_____________________________‬
‫‪َ .8‬وۤاَماَنَاْمُكْيَلَعٍلْيِكَوِب(یونس‪)526 :‬‬ ‫‪َ .7‬واْۤوُرُكْذاْذِاْمُتْنَاٌلْيِلَقَنْوُفَعْضَتْسُّمیِفِضْرَاْلا(األنفال‪)24:‬‬
‫______________________‬ ‫_____________________________‬
‫‪ٗ .11‬هَّنِاٌحِرَفَلٌرْوُخَف(ہود‪)52 :‬‬ ‫‪ْ .9‬مُكَّنِاَنْوُثْوُعْبَّمْۢنِمِدْعَبِتْوَمْلا(ہود‪)5 :‬‬
‫______________________‬ ‫_____________________________‬
‫‪َ .12‬واَنَدْنِعٌبٰتِكٌظْيِفَح(ق‪)2:‬‬ ‫‪َ .11‬عَجَرَفىٰۤسْوُمىٰلِاٖهِمْوَقَناَبْضَغاًفِسَا( ٰط ٰہ‪)64 :‬‬
‫______________________‬ ‫_____________________________‬
‫هشق منرب ‪(55‬ب)‬
‫ذموکرہناالقشمںیماامعتسؽےئکلاےدنمرہجذلیاامسءاکام ّدہ‪،‬ناباورہغیص(دعدوسنج)اتبںیئ۔زینک اتبںیئہکک اامسءمشتقہ‬
‫ںیمےسوکؿےسامسںیہ۔‬
‫‪َ .3‬حنٔ ِی ْس‬ ‫‪َ .2‬جاً ٔ ْل‬ ‫‪ًَ .1‬ل ٔ ِی ْه‬
‫___________________‬ ‫___________________‬ ‫____________________‬

‫‪َ .6‬خبٔی ِ ْر‬ ‫َخاز ٔ َُ( َخازًُٔ ُہ ِه ںیم)‬ ‫‪.5‬‬ ‫‪ .4‬اَ ِل ُن َيآٔ٘ٔی ِ َن‬
‫___________________‬ ‫___________________‬ ‫____________________‬

‫‪ُ .9‬م ِش َت ِـ ٌَٔ ُِو ٌَ‬ ‫‪ُ .8‬م ِي ٔذرٔیِ ًَ‬ ‫‪ُ .7‬م َب ِّ ٔ‬
‫ْشیِ ًَ‬
‫___________________‬ ‫___________________‬ ‫____________________‬

‫‪ٔ َ .12‬ف ْح‬ ‫‪َ .11‬م ِب ٌُ ِوث ُ ِو ٌَ‬ ‫‪َ .11‬و‪ِ ٔ ٛ‬ی ْل‬
‫___________________‬ ‫___________________‬ ‫____________________‬

‫‪ .15‬اَ ِل ُن ِز َسلٔی ِ َن‬ ‫‪َ .14‬حٔ ِٔی ْى‬ ‫‪ .13‬اَ ٔسّٔا‬

‫___________________‬ ‫___________________‬ ‫____________________‬

‫‪233‬‬
 ‫اامسءاولاؿوویعب‬ ‫قبسربمن‪58:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اامسءاولاموویعب‪ /‬اَ ِٓ ٌَ ُل اہفصل‬
‫)‪(Nouns of Colors and Disabilities‬‬
‫‪ 58:1‬اب مہ آپ وک "اسناء الؼٔة" یک ات اخص اور امہ مسق ےس اعتمرػ رکاےت ںیہ۔ وج ااعفؽ رن‪ ،‬م‬
‫اظہری‬
‫بیع نا ہیلح ےک ینعم رےتھک ںیہ اؿ ےسےننب واےل اسناء الؼٔة ںیم یھب دواؾ اور یگشیمہ ےک ینعم وموجد وہےت ںیہ۔ اس‬
‫الثم بَ‪َٔ ٜ‬ه (س) بَ َ‪ّ ٜ‬نا (وگاگن وہنا)یک تفص اَبِ َ‪ُ ٜ‬ه (وگاگن)‪،‬‬
‫ل" اک وزؿ رقمر ےہ۔ ً‬ ‫مسق یک تفص انبےن ےک ےیل "آَ ٌَِ ُ‬
‫لاہفصلےتہکںیہ۔‬ ‫لاالولاؿوالعتوبناآٌَِ ُ‬
‫َ‬ ‫َخ ْٔض(س) َخ َْضا(زبسوہنا)یکتفصاَ ِخ َْض(زبس)وریغہ۔اںیہنآٌَِ ُ‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ّ‬ ‫َ‬
‫اظہر رکےن واےل ااعفؽ زنادہ یر ناب َسنٔ ٍَ‬
‫‪ 58:2‬ک یھب ونٹ رکںیل ہک اس مسق ےک ااعفؽ اور ناوصخلص بیع نا ہیلح م‬
‫لاالولاؿوالعتوبیکوحنیرگداؿدرجِ ذلیےہ‪:‬‬ ‫ےسآےتںیہ۔ َآ ٌَِ ُ‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬ ‫ہغیص‬

‫َآ ٌَِ َل‬ ‫َآ ٌَِ َل‬ ‫َآ ٌَِ ُل‬ ‫ذمرکوادح‬

‫آَ ٌَِ َلی ِ ٔن‬ ‫آَ ٌَِ َلی ِ ٔن‬ ‫آَ ٌَِ ََّل ٌٔ‬ ‫ذمرک ّ س‬
‫م‬

‫ٓ ٌُِ ٕل‬ ‫ٓ ٌُِ َّّل‬ ‫ٓ ٌُِ ْل‬ ‫ذمرکعمج‬

‫ٓ ٌَِ ََّل َء‬ ‫ٓ ٌَِ ََّل َء‬ ‫ٓ ٌَِ ََّل ُء‬ ‫ؤمیوادح‬

‫ٓ ٌَِ ََّل َویِ ًٔ‬ ‫ٓ ٌَِ ََّل َویِ ًٔ‬ ‫ٓ ٌَِ ََّل َوا ٌٔ‬ ‫ؤمی ّ س‬
‫م‬

‫ٓ ٌُِ ٕل‬ ‫ٓ ٌُِ َّّل‬ ‫ٓ ٌُِ ْل‬ ‫ؤمیعمج‬

‫‪ 58:3‬ادیمےہہکذموکرہرگداؿںیمآپےنک ناںیتونٹرکیلوہںیگ‪:‬‬
‫لاوروادحؤمیاکوزؿٓ ٌَِ ََّل ُءدوونںریغرصنمػںیہ۔‬
‫وادحذمرکاکوزؿ َآ ٌَِ ُ‬ ‫‪)i‬‬

‫لاورک رصنمػےہ۔‬‫عمجذمرکاورعمجؤمیدوونںاکاتیہوزؿےہینعی ُٓ ٌِ ْ‬ ‫‪)ii‬‬

‫وادحؤمیٌَٓ ََّلءےس ّ س‬
‫مانبےتوقزمہہوکواوےسدبتلیرکدےتیںیہ۔‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫‪)iii‬‬

‫‪ 58:4‬آپ وک ناد وہاگ ہک ریپارگاػ ‪ 4:3‬اور ‪ 4:4‬ںیم ؤمی ایقیس ےک نمض ںیم ات العم افل دممودہ (‪-‬اء)‬

‫‪234‬‬
 ‫اامسءاولاؿوویعب‬ ‫قبسربمن‪58:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اتبیئ یئگ یھ۔وہ درالصیہی ٓ ٌَِ ََّل ُء اکوزؿ ےہ۔ ُاس وق وچہکن آپےناوزاؿ ںیہن ڑپےھ ےھت اس ےیلافل دممودہ ان‬
‫ٓ ٌَِ ََّل ُءےکوزؿواےلاافلظیکوحنیرگداؿںیہنرکایئیئگ یھ۔نکیلابآپاؿیکرگداؿرکےتکںیہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫َح ّجا‪:‬گنت ا‬
‫وہن‬ ‫َح َد (س) َ َ‬
‫َٔ‬ ‫ىَز َ ََ (ض) ىَز ِ ًّا‪:‬چنیھکاکنانل‬

‫َح ْد‪:‬یگنت‪،‬رگتف‬
‫ََ‬ ‫ْش (ؿ‪،‬ض) َح ِ ّ‬
‫ْشا‪:‬عمج ا‬
‫رکن‬ ‫َح َ َ‬
‫ال‪ٔ ،‬ج َنا َل ْة)‪ :‬اوی‬
‫َج َن ْل (ج ٔج َن ْ‬ ‫َز ٔر َ‪( ٚ‬س) َز َرّٗا‪:‬آوھکنںاکالینوہنا‪،‬ادناھ ا‬
‫وہن‬

‫م)‪:‬ادناھ‬
‫اَ ًِ ٰم (ج ًُ ِ ْ‬ ‫َفا‪:‬زردرناک ا‬
‫وہن‬ ‫َف (س) َػ َ ّ‬
‫َػ ٔ َ‬
‫َٓأذَا‪:‬وتااچت‬ ‫اَبِ َی ُف‪:‬دیفس‬

‫َحو ٔ َر(س) َح َو ّرا‪:‬آھکنیکدیفسیاورایسیہاکامنناںوہنا‪،‬وخوصبرتآھکنواال ا‬

‫وہن‬
‫هشق منرب ‪(56‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽےساؿیکتفص(اولاؿوویعب)انبرک م ر‬
‫ہاتیکوحنیرگداؿرکںی۔‬
‫‪َ .3‬حو ٔ َر‬ ‫ْض‬
‫‪َ .2‬خ ٔ َ‬ ‫‪ .1‬بَ‪َٔ ٜ‬ه‬

‫هشق منرب ‪(56‬ب)‬

‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںںیم)‪ (1‬تفصاولاؿوویعبالتشرکےکاؿاکہغیص(دعدوسنج)اتبںیئ)‪(2‬رک لابعرتاک‬
‫یرہمجرکںی۔‬
‫اَهَّنِاٌةَرَقَبُءٓاَرْفَص (البقري‪)47 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________________________‬
‫َوَعَزَنٗهَدَياَذِاَفَيِهُءٓاَضْيَبَنْيِرِظّٰنلِل(األعراف‪)526 :‬‬ ‫‪.2‬‬
‫___________________________________‬

‫‪235‬‬
‫اامسءاولاؿوویعب‬ ‫قبسربمن‪58:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َوَبَرَضُهّٰللااًلَثَمِنْيَلُجَّرۤاَمُهُدَحَاُمَكْبَااَلُرِدْقَيىٰلَعٍءْيَش(الحنل‪)54 :‬‬ ‫‪.3‬‬
‫___________________________________‬
‫َوُرُشْحَنَنْيِمِرْجُمْلاٍذِٕىَمْوَياًقْرُز( ٰط ٰہ‪)522 :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫___________________________________‬
‫َسْیَلىَلَعىٰمْعَاْلاٌجَرَحَّواَلىَلَعِجَرْعَاْلاٌجَرَح(النور‪)45 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________________________‬
‫اَ َّل ٔذ ِ‬
‫ی َلَعَجْمُكَلَنِّمِرَجَّشلاِرَضْخَاْلااًراَن( ٰیس‪)62 :‬‬ ‫‪.6‬‬
‫___________________________________‬
‫ٗهَّنَاَكٌتَلٰمِجٌرْفُص(السلسالة‪)55 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫___________________________________‬

‫‪236‬‬
 ‫امساابملہغل‬ ‫قبسربمن‪59:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امساابملہغل‬
‫)‪(Hyperbolic Participle‬‬
‫‪ 59:1‬اسناء مظت٘ہ ےک ےلہپ قبس ےک ریپارگاػ ربمن ‪ 53:8‬ںیم مہ ےن اؿ یک ھچ ااسقؾ‪ :‬اسه الٔاًل‪،‬‬
‫اسه النٌٔول ‪ ،‬اسه الوزٖ‪ ،‬اسه الؼٔہ ‪ ،‬اسه التٔـیل اور اسه اآللہ اک ذرک ایک اھت‪ ،‬نج ںیم ےس اب‬
‫ت مہ اچر ےک قلعتم ھچک ڑپھ ےکچ ںیہ۔ واہں مہ ےن ک یھب ایبؿ ایک اھت ہک ضعب رضحات امس اابملہغل وک یھب اقتشمت‬
‫ںیم امشر رکےت ںیہ۔ ن امہ امس اابملہغل وچہکن ات رطح ےس امس اہفصل یھب ےہ اس ےیل مہ ےن اےس اقتشمت یک اگل‬
‫لقتسم مسق امشر ںیہن ایک اھت۔ اہتبل رظاس ولعمؾ وہن ا ےہ ہک اہیں امس اابملہغل رپ یھب ھچک ن ات رکیل اجےئ۔‬
‫‪ 59:2‬ابک ناتھجمسےئجیلہکامساابملہغلںیمیھبزنادہیر"اکؾرکےن واال"اکیہ وہفمؾوہنا ےہ۔اہتبلقرؼک ےہہکک ‬
‫ب (امرنا) ےس امس اافللع" َؿار ْٔب" ےک‬
‫َض َ‬
‫وہفمؾابمہغلینعی اکؾیکرثکت اورزنادیتےکینعمےک اسھت وہنا ےہ۔الثمً َ َ‬
‫اب"ےکینعموہںےگ"رثکتےساورتہبزنادہامرےنواال"۔‬ ‫َض ْ‬
‫ینعموہںےگ"امرےنواال"ہکبجاسےسامساابملہغل" َ َّ‬
‫‪ 59:3‬اامسءِ تفص یک رطح امس اابملہغل ےک اوزاؿ یھب دعتمد ںیہ اور ایقس (رقمرہ وقادع) ےس زنادہ اس ںیم یھب امسع‬
‫(الہِزناؿےسسا)رپااصحنرایکاجناےہ۔نامہاسےکنیتاوزاؿاکاعترػمہرکادےتیںیہوجہکزنادہاامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫َّالےہ۔اسںیمیسکاکؾوکرثکتےسرکےناکوہفمؾوہناےہ۔ےسیجُ ََّٔ ْ‬
‫ار(نارنار‬ ‫‪ 59:4‬امساابملہغلاکاتوزؿ ٌَٓ ْ‬
‫َّاز(نارنار‬
‫ےنشخبواال)۔یسکاکررگیی اناکرونارےکہشیپوراہنناومںےکےیلیھبزنادہیریہیوزؿاامعتسؽوہناےہ۔الثمً َخب ْ‬
‫رثکبترویٹانبےنواالینعیناابنیئ)۔ایسرطح َخی َّْان(درزی)‪،‬بَزَّ ْ‬
‫ار(الکھترمٹنچ)وریغہ۔‬
‫ل یھب ابمہغل اک وزؿ ےہ۔ اس ںیم ک وہفمؾ وہنا ےہ ہک ح یھب وکیئ اکؾ رکے وت وخب دؽ وھکؽ رک‬
‫‪ِ ٌُ َٓ 59:5‬و ْ‬
‫رکے۔ےسیج َط‪ِ ُٜ‬و ْر (تہبزنادہرکشرکےنواال)‪ِ ُٔ َُ،‬و ْر(تہبےنشخبواال)وریغہ۔‬
‫‪ََّ ٌَِ ٓ 59:6‬ل ٌُ ےک وزؿ ںیم یسک تفص ےک دح ےس زنادہ وہےن اک وہفمؾ وہنا ےہ ۔ ےسیج ًَ ٔل َع (ایپاس وہنا)ےس‬
‫ل(تسسوہنا)ےس َ‪ِ ٛ‬ش ََّل ٌُ(ےبااہتنتسس)وریغہ۔ٓ ٌَِ ََّل ٌُیکؤمیٓ ٌَِلٰیےکوزؿ‬
‫ًَ ِلظَ ا ٌُ(ےبااہتنایپاس)‪ٔ َٛ ،‬ش َ‬
‫ال نا ُٓ ٌَالٰی ےک وزؿ رپ آیت ےہ۔ الثمً ًَ ٔل َع ےس ًَ ِلظَ ا ٌُ یک ؤمی ًَ ِلشٰ ی اور‬
‫رپاور ذمرک وؤمی دوونں یکعمج ٓ ٌَٔ ْ‬
‫اب‪َ ،‬س ٔ َ‬
‫َک‬ ‫ٔب (انبضغک وہنا)ےس ُ َِـ َبا ٌُ یک ؤمی ُ َِـبٰی اور دوونں یک عمج ُٔ َـ ْ‬
‫اغ‪َُ ،‬ـ َ‬ ‫دوونں یک عمج ً َٔل ْ‬
‫لےس َ‪ِ ٛ‬ش ََّل ٌُیکؤمی َ‪ِ ٛ‬شلٰیاور‬
‫اری‪ٔ َٛ ،‬ش َ‬
‫َکیاوردوونںیکعمج ُسک َ ٰ‬ ‫َکا ٌُیکؤمی َس ِ ٰ‬
‫(دموہشوہنا)ےس َس ِ َ‬
‫دوونںیکعمج ُ‪َ ٛ‬شالٰیوریغہ۔‬
‫‪237‬‬
 ‫امساابملہغل‬ ‫قبسربمن‪59:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اٌ‬‫‪ 59:7‬ک ناتیھبونٹرکںیلہکٓ ٌَِ ََّل ٌُ(ریغرصنمػ)یھبکٓ ٌَِ ََّل ٌْ(رعمب)یھباامعتسؽوہناےہ۔ےسیج َت ٌِ َب ْ‬
‫(اکھت امدنہ)۔ ایسی وصرت ںیم اس یک ؤمی "ة" اگلرک انبےت ںیہ ےسیج َت ٌِ َباى َ ْة۔ زین ایسی وصرت ںیم ذمرک اور ؤمی‬
‫دوونںیکعمجاسملاامعتسؽوہیتےہےسیج َت ٌِ َباى ُِو ٌَ‪َ ،‬ت ٌِ َباى َ ْ‬
‫ات۔‬
‫لںیمیھبک"ة"اگلرکؤمیانبےتںیہاوریھبکذمرکاکیہہغیصؤمیےکےیلیھباامعتسؽوہنا‬ ‫‪ِ ٌُ َٓ 59:8‬و ْلاور ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫لارگ ینعمبوعفمؽ وہ‪ ،‬یاس ےکذمرک اور ؤمی ںیم"ة" اگلرکقرؼرکےتںیہ۔ ً‬
‫الثم‬ ‫ےہ۔اساکاقدعہھجمسںیل۔ َٓ ٌُ ِو ْ‬
‫ل ینعمب افلع وہ وت‬‫َج َن ْل َح ُن ِو ْل(اتتہبالداایگ اوی)اورىَا َٗ ْة َح ُن ِو َل ْة(ات تہبالدییئگاوینٹن)۔نکیلارگ َٓ ٌُ ِو ْ‬
‫ل َػبُ ِو ْر (ات تہب ربصرکےن واال رمد) اور ا ٔ ِم َزاَ ْة َػبُ ِو ْر (ات تہب‬ ‫ذمرکوؤمیاکہغیصاسکیںراتہ ےہ۔ےسیج َر ُج ْ‬
‫ربصرکےنوایلوعرت)۔‬
‫ل ےک وزؿ ںیم ذموکرہ ناال اقدعہ یرسکع ینعی ُااٹل اامعتسؽ ا‬
‫وہن ےہ۔ اس اک بلطم ک ےہ ہک‬ ‫‪ 59:9‬ونٹ رکںی ہک ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫ل َن ٔؼی ِ ْر (ات دمد رکےن واال‬
‫ٌَٓ ِٔی ْل ح ینعمب افلع وہ‪ ،‬ی ذمرک و ؤمی ںیم "ة"ےس قرؼ رکےت ںیہ۔ ےسیج َر ُج ْ‬
‫رمد) اور ا ٔ ِم َزاَ ْة َن ٔؼی ِ َر ْة (ات دمد رکےن وایل وعرت)۔ اور ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫ل ح ینعمب وعفمؽ وہنا ےہ وت ذمرک و ؤمی اک ہغیص‬
‫ل َجزٔیِ ْح(اتزیمخایکوہارمد)اورا ٔ ِم َزاَ ْة َجزٔیِ ْح(اتزیمخیکوہیئوعرت)۔‬
‫اسکیںراتہےہ۔ےسیج َر ُج ْ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫اکرنا‪،‬ای اران‬ ‫ِشا‬ ‫اَ ٔ َ‬
‫ِش(س) اَ َ ّ‬
‫رکن‬
‫وقتاوردناؤےسیسکزیچوکدرسرکنا‪،‬زیردیتس ا‬ ‫َجب َ َر(ؿ) َجب ِ ّرا‬
‫رکن‬
‫تمعنےکااسحساکااہظررکنا‪،‬رکشک ادا ا‬ ‫َک(ؿ) ُط ِ ّ‬
‫َکا‬ ‫َط َ َ‬
‫یسکزیچوکاسےکحیحصاقمؾےساٹہدانی‪،‬ملظرکنا‬ ‫هَ ل ََه (ض) هُ ل ِّنا‬
‫وہن‬
‫روینشاکدعموؾوہنا‪،‬نارت ا‬ ‫هَ ل ٔ َه (س) هَ ل َّنا‬
‫رکن‬
‫اجؿوبھجرکااکنر ا‬ ‫َج َح َس (ػ) َج ِح ّسا‬
‫رکن‬
‫دغاریرکنا‪،‬یریرطحےبوافیئ ا‬ ‫َخت َ َر (ؿ) َخت ِ ّرا‬
‫رکن‬
‫یسکزیچوکاپھچنا‪،‬ااکنر ا‬ ‫َف (ؿ) ُ‪َّ ِ ٛ‬فا‬
‫َ‪َ َ ٛ‬‬
‫‪238‬‬
 ‫امساابملہغل‬ ‫قبسربمن‪59:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫یسکزیچوکلیملیچکےساچبےنےکےیلڈاھیدانی‪،‬ذعابےساچبےنےکےیلگاہوکاپھچدانی‪،‬ڈاھی‬
‫َُفاى ّا‬
‫ََف (ض) ُ ِ ََّفا‪َ ِ ُ /‬‬
‫ََُ‬
‫دانی‪،‬شخبدانی‬
‫هشق منرب ‪57‬‬
‫دنمرہج ذلی قرآین ابعروتں ںیم )‪ (1‬امس اابملہغل التش رکےک اؿ اک ام ّدہ‪ ،‬وزؿ اور ہغیص (دعد و سنج) اتبںیئ )‪(2‬اؿ یک‬
‫ارعایباحلاوراسیکوہجاتبںیئ)‪(3‬رک لابعرتاکیرہمجرکںی۔‬
‫َوَّنَاَهّٰللاَسْیَلٍماَّلَظِبِدْيِبَعْلِّل(‪9‬ل عسلان‪)562 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪ .2‬اْوُلاَقىٰۤسْوُمٰيَّنِااَهْيِفاًمْوَقَنْيِراَّبَج(المائدي‪)22 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َّ .3‬نِاْيِفَكِلٰذٍتٰيٰاَلِّلُكِّلٍراَّبَصٍرْوُكَش(إبراہمی‪)3 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َّ .4‬نِاَناَسْنِاْلاٌمْوُلَظَلٌراَّفَك(إبراہمی‪)52 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .5‬وَناَکُنٰطْيَّشلاٖهِّبَرِلاًرْوُفَك(بین ارسائیل‪)25 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫َواَمُدَحْجَيۤاَنِتٰيٰاِباَّلِاُّلُكٍراَّتَخٍرْوُفَك(لقمان‪)52 :‬‬ ‫‪.6‬‬

‫___________________________________‬
‫‪239‬‬
‫امساابملہغل‬ ‫قبسربمن‪59:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .7‬كِلٰذَكُعَبْطَيُهّٰللاىٰلَعِّلُكِبْلَقٍرِّبَكَتُمٍراَّبَج(المؤمن‪)53 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .8‬وۤاَمَتْنَاْمِهْيَلَعٍراَّبَجِب(ق ‪)23 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬
‫‪ْ .9‬لَبَوُهٌباَّذَكٌرِشَا(القسل‪)23 :‬‬
‫___________________________________‬
‫___________________________________‬

‫‪240‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحاوؽ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪60:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ب‬ ‫ص‬‫ل تف‬

‫امسا ل(ہصحاوؽ)‬
‫)‪(Comparative & Superlative Noun-1‬‬
‫‪ 60:1‬آپ وک ناد وہاگ ہک ارگنیری ںیم یسک وموصػ یک تفص ںیم دورسوں رپ یریری نا زنادیت م ر‬
‫اظہ رکےن ےک ےیل‬
‫‪Comparative‬اور‪Superlative Degree‬ےکاافلظاامعتسؽوہےتںیہ۔الثمً‪Good‬ےس‪Better‬اور‬
‫‪Best‬۔ایس رطح رعیب ںیم یھبیسک وموصػیکتفص وک دورسوںےکاقمہلب ںیم یریر نا زنادہ م ر‬
‫اظہرکےن ےک ےیلوج امس‬
‫لتف‬ ‫لتف‬
‫اامعتسؽ وہنا ےہ اےس "امس ا ضیل" نا ’’ألعف ا ضیل‘‘ےتہک ںیہ‪،‬سج ےک ینعم ںیہ "فضیلت دےنی اک امس" ۔ یسک تفص‬
‫لتف‬
‫ںیموخاہااھچیئاکوہفمؾوہنایرایئاک‪،‬دوونںیکزنادیتےکااہظرےکےیلاامعتسؽوہےنواےلامسوکامسا ضیلیہاہکاجےئ‬
‫اگ۔اسناتوکیفااحلؽارگنیرییکاثمؽےسویںھجمسںیلہک‪Good‬امساہفصلےہہکبج‪Better‬اور‪Best‬دوونںامس‬
‫لتف‬ ‫لتف‬
‫ا ضیلںیہ۔ایسرطح‪Bad‬امساہفصلےہہکبج‪Worse‬اور‪Worst‬دوونںامسا ضیلںیہ۔‬
‫‪ 60:2‬ایخؽرےہہکامساابملہغلںیمیھبتفصیکزنادیتاکوہفمؾوہناےہنکیلاسںیمیسکےساقتبےکریغبوموصػ‬
‫لت ف‬
‫وہنےہ‪،‬ہکبجامسا ضیلںیمک وہفمؾن ااناجناےہہکوموصػںیمذموکرہ‬
‫ںیمیفنفشہ ٖاستفصےکزنادہوہےناکوہفمؾ ا‬
‫تفصیسکےکاقمہلبںیمزنادہنایئاجیتےہ۔اسناتوکیفااحلؽاردویکاثمؽےسھجمسںیل۔ارگمہںیہک"ک زلاکتہبااھچ‬
‫ےہ"وتاسہلمجںیم"تہبااھچ"امساابملہغلےہ۔نکیلارگمہںیہک"ک زلاک ُاسزلےکےسزنادہااھچےہ" ان"ک زلاکس‬
‫لتف‬
‫ےسااھچ ےہ"وتاب"زنادہااھچ"اور"سےسااھچ"دوونںامسا ضیلںیہ‪،‬اسےیلہکاؿدوونںںیماقتباکوہفمؾ‬
‫شالمےہ۔‬
‫لتف‬
‫ل"اوروادحؤمیےکےیل" ُٓ ٌِلٰی"ےہاوراؿ‬
‫‪ 60:3‬رعیبزناؿںیموادحذمرکےکےیلامسا ضیلاکوزؿ"آَ ٌَِ ُ‬
‫یکوحنیرگداؿدنمرہجذلیےہ‪:‬‬
‫خر‬ ‫بصن‬ ‫رعف‬ ‫ہغیص‬

‫َآ ٌَِ َل‬ ‫َآ ٌَِ َل‬ ‫َآ ٌَِ ُل‬ ‫ذمرکوادح‬

‫آَ ٌَِ َلی ِ ٔن‬ ‫آَ ٌَِ َلی ِ ٔن‬ ‫آَ ٌَِ ََّل ٌٔ‬ ‫ذمرک ّ س‬
‫م‬

‫آََاً ٔ َل‬ ‫آََاً ٔ َل‬ ‫آََاً ٔ ُل‬ ‫ذمرکعمجرسکم‬

‫‪241‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحاوؽ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪60:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َآ ٌَِلٔی ِ َن‬ ‫َآ ٌَِلٔی ِ َن‬ ‫َآ ٌَِلُ ِو ٌَ‬ ‫ذمرکعمجاسمل‬

‫ٓ ٌُِلٰی‬ ‫ٓ ٌُِلٰی‬ ‫ٓ ٌُِلٰی‬ ‫ؤمیوادح‬

‫ٓ ٌُِل ََیی ِ ٔن‬ ‫ٓ ٌُِل ََیی ِ ٔن‬ ‫ٓ ٌُِل ََیا ٌٔ‬ ‫ؤمی ّ س‬
‫م‬

‫ٓ ٌَُ ٕل‬ ‫ٓ ٌَُ َّّل‬ ‫ٓ ٌَُ ْل‬ ‫ؤمیعمجرسکم‬

‫ٓ ٌُِل ََی ٕ‬
‫ات‬ ‫ٓ ٌُِل ََی ٕ‬
‫ات‬ ‫ات‬
‫ٓ ٌُِل ََی ْ‬ ‫ؤمیعمجاسمل‬

‫لیہوہنا‬
‫‪ 60:4‬اسےسےلہپریپارگاػ‪ 58:2‬ںیمآپڑپھےکچںیہہکاولاؿوویعبےکوادحذمرکاکوزؿیھب َآ ٌَِ ُ‬
‫ےہ رگم دوونں یک وحنی رگداؿ ںیم قرؼ ےہ۔ اس نمض ںیم دنمرہج ذلی قرؼ وک اخص وطر ےس ونٹ رکےک ذنہ نیشن‬
‫رکںی‪:‬‬
‫لتف‬ ‫لتف‬
‫‪ )i‬العف ا ضیل نا امس ا ضیل ںیم عمج ذمرک ےک ےغیص ںیم عمج رسکم اک وزؿ فلتخم ےہ۔زین اس یک عمج اسمل یھب‬
‫اامعتسؽوہیتےہ۔‬
‫لتف‬
‫‪ )ii‬العفا ضیلںیموادحؤمیاکوزؿفلتخمےہاورک ویہوزؿےہوجاساتکبےکریپارگاػ‪4:3‬اور‪4:4‬‬
‫ںیمافلوصقمرہےکونعاؿےسڑپاھناایگاھت۔زین ُٓ ٌِلٰیاکوزؿینبمیکرطحاامعتسؽ ا‬
‫وہنےہ۔‬
‫ل ےہ۔زیناس‬ ‫ٌ‬ ‫ُ‬
‫ٓ‬ ‫ل‬ ‫ٌ‬ ‫ُ‬
‫ٓ‬ ‫‪ )iii‬العفالتفضی‬
‫َ ْ‬ ‫اجبےئ‬ ‫ےک‬ ‫ِ ْ‬ ‫ینعی‬ ‫ےہ‬ ‫فلتخم‬ ‫وزؿ‬ ‫اک‬ ‫رسکم‬ ‫عمج‬ ‫ںیم‬ ‫ےغیص‬ ‫ےک‬ ‫ؤمی‬ ‫عمج‬ ‫ںیم‬ ‫ل‬
‫یکعمجاسملیھباامعتسؽوہیتےہ۔‬
‫لتف‬
‫‪ 60:5‬امسا ضیلہشیمہلعفالثیثرجمدےسیہباےہاوررصػاؿااعفؽےسنجںیماولاؿوویعبواالوہفمؾہنوہ۔‬
‫لتف‬
‫ویکہکن اؿ ےس العف ا ضیل ےک اجبےئ العفاولاؿ و ویعب ےک ےغیص اامعتسؽ وہں ےگ۔ایس رطح ےس یسک م ذ‬
‫رت ہیف لعف‬
‫لتف‬
‫ےسیھبالعفا ضیلےکےغیصںیہننبےتک۔ارگیھبکرضورتےکتحتاولاؿوویعبواےللعفالثیثرجمدنام ذ‬
‫رتہیف‬
‫سحومعقاَ َط ُّس(زنادہتخس)‪،‬ا َ ِ‪ٛ‬ثَرُ(دقمارنا‬ ‫لتفض‬
‫ےکیسکلعفےسامسا یلاامعتسؽرکناڑپےوتاساکرطہقیک ےہہک ِ‬
‫دعتاد ںیم زنادہ)‪ ،‬اَ ًِوَ ُه (تمظع ںیم زنادہ) وریغہ ےک اسھت ہقلعتم لعف اک دصمر اگلدےتی ںیہ۔ الثمً اَ َط ُّس َس َوا ّزا (زنادہ‬
‫ایسہ)‪،‬ا َ ِ‪ٛ‬ثَرُ ا ٔ ِخت َٔی ّ‬
‫ارا(اایتخرںیمزنادہ)‪،‬اَ ًِوَ ُه َت ِوٗٔی ِ ّرا(زعتیکتمظعںیمزنادہ)وریغہ۔اےسیاافلظےکاسھتہقلعتم‬
‫لعفاکوجدصمراامعتسؽوہناےہاےس" َت ِنی ٔ ِیزْ "ےتہکںیہ۔زییمتومعامًوادحاوررکنہاامعتسؽوہیتےہاورارثک ِ‬
‫احلبصنںیم‬

‫‪242‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحاوؽ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪60:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫وہیتےہ۔‬
‫ِش‬‫‪ 60:6‬العفالتفضیلےکدنچاانثتسء ںیہ۔الثمً َخی ِ ْر(زنادہااھچ)اور َِش(زنادہیرا)ےکاافلظ وجدرالصاَ ِخیَرُاوراَ َُّ‬
‫ل) ےھت‪،‬رگم ک اینپ الص لکش ںیم شاذ یہ (یھبک رعش و ادب ںیم) اامعتسؽ وہےت ںیہ‪ ،‬ورہن اؿ اک زنادہ ری‬ ‫(یروزؿ آَ ٌَِ ُ‬
‫اامعتسؽ َخی ِ ْراور َِشیہےہ۔‬
‫منرب ‪58‬‬ ‫هشق‬
‫لتف‬
‫دنمرہجذلیااعفؽےسامسا ضیلانبرکاؿیکوحنیرگداؿرکںی۔‬
‫وہن‬
‫وخوصبرت ا‬ ‫‪َ .1‬ح ُش ًَ (ک‪،‬ؿ) َح َش ّيا‬
‫______________________________________________________‬
‫وہن‬
‫تسپوہنا‪،‬ریقح ا‬ ‫‪َ .2‬س ٔٔ َل (ؿ‪،‬س‪،‬ک) َسٔ َِّّل‪ُ ،‬سٔ ُِو ًّل‬
‫______________________________________________________‬
‫یراوہنا‬ ‫‪َٛ .3‬ب ُ َر (ک) ‪ٔٛ‬ب َ ّرا‪ُٛ ،‬ب ِ ّرا‬
‫______________________________________________________‬

‫‪243‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحدوؾ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪61:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ب‬ ‫ص‬‫ل تف‬
‫امسا ل(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Comparative & Superlative Noun-2‬‬
‫لتف‬
‫‪ 61:1‬زگہتشقبسںیمآپےنامسا ضیلیکفلتخموصرںیت(ذمرک‪،‬ؤمی‪،‬وادح‪،‬عمجوریغہ)انبےناکرطہقیڑپھایل‬
‫ےہ۔اباسقبسںیممہآپوکابعرتںیماسےکاامعتسؽےکقلعتمھچکاتبںیئےگ۔‬
‫لتف‬
‫‪ 61:2‬امسا ضیلدو ارغاض ےک ےیل اامعتسؽ ایک اجنا ےہ۔ اوالً ‪ :‬دو زیچوں ناااخشص وریغہ ںیم ےس یسک اتیک تفص‬
‫لیضفت ضعب "ےتہک ںیہ‪ ،‬اور ک ویہ زیچ ےہ ےسج‬
‫ِ‬ ‫(ایھچ ان یری) وک دورسے ےک اقمہلب ںیم زنادہ اتبےن ےک ےیل۔ اےس "‬
‫ارگنیریںیم‪Comparative Degree‬ےتہکںیہ۔نا ًاین‪:‬یسکزیچناصخشیکتفصوکنایقامتؾزیچوںناااخشصےک‬
‫لیضفت ک "ےتہک ںیہ‪ ،‬اور ک ویہ زیچ ےہ ےسج ارگنیری ںیم ‪Superlative‬‬
‫ِ‬ ‫اقمہلب ںیم زنادہ اتبےن ےک ےیل۔ اےس "‬
‫ُ‬
‫‪Degree‬ےتہکںیہ۔‬
‫لیضفتضعبےکوہفمؾںیماامعتسؽرکےناکرطہقیک ےہہکامسا ضیلےکدعب ٔمًاگلرکاس‬
‫لتف‬ ‫لتف‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫‪ 61:3‬امسا ضیلوک‬
‫ً ًُ َن َز (زتذ رمع‬ ‫ل ٔم ِ‬ ‫الثم َزیِ ْس اَ ِج َن ُ‬
‫وہنےہ۔ ً‬ ‫زیچناصخشاکذرکرکےتںیہسج رپوموصػیکتفصیکزنادیتاتبناوصقمد ا‬
‫ً ًُ َن َز قلعتمِ ربخےہ۔‬ ‫ل اِسیکربخاور ٔم ِ‬ ‫ےسزنادہوخوصبرتےہ)۔اسہلمجںیم َزیِ ْسدتبما‪،‬اَ ِج َن ُ‬
‫‪ 61:4‬اباتامہناتک ونٹرکںیلہک ٔم ِ‬
‫لتف‬
‫ہاحل‬ ‫ً ےکاسھتاامعتسؽوہےنیکوصرتںیمامسا ضیلاکہغیص م ر‬
‫ل‬
‫ںیم وادح اور ذمرک یہ رےہ اگ اچےہاساک وموصػ(ینعی دتبما) ّم ناعمج انؤمی یہ ویکں ہن وہ۔ الثمً َال َّز ُج ََّل ٌٔ َا ِج َن ُ‬
‫س‬

‫لوریغہ۔‬ ‫ل ٔم ًِ َزیِ َي َب نا اَل ِّي َشا ُء اَ ِج َن ُ‬

‫ل ٔم ًَ ال ِّز َجا ٔ‬ ‫ٔم ًِ َزیِ ٕس نا ًَائٔظَ ُہ اَ ِج َن ُ‬
‫لتف‬ ‫لتف‬
‫‪ 61:5‬امس ا ضیل وک لیضفتِک ےک وہفمؾ ںیم اامعتسؽ رکےن ےک دو رطےقی ںیہ۔ الہپ رطہقی ک ےہ ہک امس ا ضیل وک‬
‫لتف‬ ‫ُ‬
‫ل(سےسزنادہالضفرمد)۔ونٹرکںیلہکایسیوصرتںیمامسا ضیل‬ ‫رعمػنال ّلاؾرکدےتیںیہ۔الثمً َال َّز ُج ُ َ ُ‬
‫ِـ‬‫ٓ‬‫َ‬ ‫اًل‬
‫ِ‬ ‫ل‬
‫لتف‬
‫اےنپ وموصػ ےک اسھت لم رک رمبکِ وتیفیص با ےہ۔ یہی وہج ےہ ہک ایسی وصرت ںیم امس ا ضیل یک اےنپ وموصػ ےک‬
‫ل ‪ ،‬اَ ِل ٌَال ٔ َنا ٌٔ ِاًلَٓ َِـ ََّل ٌٔ ‪ ،‬اَ ِل ٌَال ٔ ُن ِو ٌَ ِاًلَٓ َِـلُ ِو ٌَ ‪،‬‬
‫اسھتسنجاوردعدںیملاطتقبرضوریےہ۔الثمًاَ ِل ٌَال ٔ ُه ِاًلَٓ َِـ ُ‬
‫ات۔‬ ‫اَ ِل ٌَال ٔ َن ُة ا ِل ُٔ ِـلٰی‪َ ،‬ا ِل ٌَال ٔ َن َتا ٌٔ ا ِل ُٔ ِـل ََیا ٌٔ‪َ ،‬ا ِل ٌَال ٔ َن ُ‬
‫ات ا ِل ُٔ ِـل ََی ُ‬
‫لتف‬ ‫لتف‬
‫‪ 61:6‬امس ا ضیل وک لیضفتِ ک ےک وہفمؾ ںیم اامعتسؽ رکےن اک دورسا رطہقی ک ےہ ہک امس ا ضیل وک اضمػ انب رک‬
‫ُ‬
‫ض(زتذ‬ ‫ٔ‬ ‫ا‬‫ي‬‫َّ‬ ‫ال‬ ‫ه‬‫ل‬‫َ‬ ‫ً‬‫ا‬ ‫س‬
‫َِْ َِ ُ‬ ‫ی‬‫ز‬ ‫الثم‬
‫ً‬ ‫وہ۔‬ ‫وہیت‬ ‫رکین‬ ‫م‬
‫اظہ‬
‫ر‬ ‫ری‬ ‫ری‬
‫ی‬ ‫یک‬ ‫وموصػ‬ ‫رپ‬ ‫نج‬ ‫ےہ‬ ‫وہن‬
‫ا‬ ‫ذرک‬ ‫الےتںیہاوراضمػاہیلںیماؿاک‬

‫‪244‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحدوؾ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪61:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫امتؾ ولوگں ےس زنادہ اعمل ےہ)۔ ونٹ رکںیل ہک ایسی وصرت ںیم ک ہلمج اہیمس ےہ۔ َزیِ ْس دتبما ےہ اور اَ ًِ َل ُه ال َّيا ٔ‬
‫ض‬
‫رمبکِااضیفنبرکاسیکربخےہ۔‬
‫‪ 61:7‬امسالتفضیلحاضمػوہوتسنجاوردعدےکاحلظےساےنپوموصػےساسیکلاطتقباور ِ‬
‫دعؾلاطتقبدوونں‬
‫ضنااَ ًِلَىِب ٔ َیا ُء آَ َِـلُوال َّيا ٔ‬
‫ضیھب‬ ‫ل ال َّيا ٔ‬ ‫ل ال َّيا ٔ‬
‫ضیھبدرسےہاور َا ًِلَىِب ٔ َیا ُء آََا ٔؿ ُ‬ ‫اجیرںیہ۔الثمً َا ًِلَىِب ٔ َیا ُء َآ َِـ ُ‬
‫ل ال ِّي َشا ٔءدوونںدرسںیہ۔‬
‫درسےہ۔ایسرطحےس َم ِز َی ُه ُٓ ِـل َی ال ِّي َشا ٔءاور َم ِز َی ُه َآ َِـ ُ‬
‫لت ف‬
‫‪َ 61:8‬خیِراور َِشےکاافلظوطبرامسا ضیلذموکرہناالدوونںوصروتںںیماامعتسؽوہےتںیہ‪،‬ینعیلیضفتِضعبےک‬ ‫ْ‬
‫ےیل یھب ےسیج اَنَا ٌرْیَخُهْنِّم (األعراف‪")52 :‬ںیمرتہب وہں ُاس ےس"۔ اورلیضفتِ ک ےک وہفمؾ ںیم یھب‪ ،‬ےسیج ِلَب ُهّٰللا‬
‫ُ‬
‫ْمُكىٰلْوَمۚ‪َ١‬وَوُهُرْيَخَنْيِرِصّٰنلا (‪9‬ل عسلان‪" )532 :‬ہکلباہللاہمترااس یھےہاوروہرتہبںیدمدرکےنواالےہ"‪َ ،‬كِٕىٰٓلوُاْمُه‬
‫ُّرَشِةَّيِرَبْلا(البینۃ‪")4 :‬ویہولگدبیرنیولخمؼںیہ"۔‬
‫لتف‬
‫‪ 61:9‬امسا ضیلےکاامعتسؽںیمضعبدہعفاسےشوکخذػرکدےتیںیہسجرپوموصػیکیریری م ر‬
‫اظہرکینوہیت‬
‫لتف‬
‫ےہ۔اسرطحہلمجںیمرصػ امسا ضیلیہنایقرہاجناےہ۔نامہابعرتےکایسؼوابسؼنایسکقرےنیےساسوکاھجمس‬
‫ً کُلِّ َش ِی ٕء"ےہ‪،‬اسےیلاساکیرہمج‬ ‫ہّٰلل ا َ ِ‪ٛ‬بَرُ کُلِّ َش ِی ٕء"نا"اَ ُ‬
‫ہّٰلل ا َ ِ‪ٛ‬بَرُ ٔم ِ‬ ‫ہّٰلل ا َ ِ‪ٛ‬بَرُ"درالص"اَ ُ‬
‫اجاتکسےہ۔الثمً"اَ ُ‬
‫رکن زنادہ ومزوں ےہ۔ایس رطح َوُحْلُّصلا ٌرْیَخ‬
‫"اہلل تہب یرا ےہ" رکےن ےک اجبےئ "اہلل س ےس یرا ےہ" ا‬
‫الؼلِحُ َخیِرُ ِاًل ُ ُم ِورٔےہ‪،‬ینعی"اورحلصسناوتںےسرتہبےہ"۔‬
‫(النسا‪ )526:8‬وگنا َو ُّ‬
‫لتف‬
‫ریپارگاػ‪60:5‬ںیمآپےنڑپاھےہہکاولاؿوویعبےکااعفؽرجمداورمرتذہیفےسامسا ضیل‬ ‫‪61:10‬‬
‫اظہ ایک اجاتکس ےہ۔ اس ہلسلس‬ ‫وت ںیہن با نکیلا َ ِ‪ٛ‬ثَرُ‪َ ،‬ا َط ُّس وریغہےک اسھت ہقلعتملعف اک دصمر وطبر زییمت اگلرکیہی وہفمؾ م ر‬
‫ںیمابک ناتیھبھجمسںیلہکضعبدہعفیسکلعفےسامسا ضیلنباتکسےہنکیلرتہبادیبادنا ِزایبؿیکاخرطا َ ِ‪ٛ‬ثَرُ یک‬
‫لتف‬

‫مسقےک یسکظفل ےک اسھتاس لعف اکدصمر یہ وطبر زییمت اامعتسؽ رکےتںیہ۔ الثمً َن َٔ ٍَ (ػ) ےس امسا ضیل اَ ِن َٔ ٍُنب‬
‫لتف‬

‫اتکس ےہ نکیل ا َ ِ‪ٛ‬ثَرُ َن ِٔ ٌّا انہکزنادہ رتہب اتگل ےہ۔ اس رطح زییمت اک اامعتسؽ قرآؿِ رکمی ںیم رثکبت ا‬
‫آن ےہ اور ک اامعتسؽ‬
‫رصػاولاؿوویعب انم ذرتہیفتدحمودںیہنےہ۔الثمًا َ ِ‪ٛ‬ثَرُ َم ّاًل(رثکتواالاحلبظامؽےک)‪َ ،‬ا ِؿ ٌَ ُ‬
‫ٕ ُج ِي ّسا(زنادہ‬
‫سیِ ّثا(زنادہاچساحلبظناتےک)وریغہ۔ا َ ِ‪ٛ‬ثَرُیکمسقےکاافلظےکریغبیھبامسا ضیل‬
‫لتف‬
‫زمکوراحلبظرکشلےک)‪،‬اَ ِػ َس ُ‪َ ٚ‬ح ٔ‬
‫ےکاسھتزییمتاکاامعتسؽرثکبت وہناےہ۔ےسیجَو ْنَمُنَسْحَاَنِم ِهّٰللاًةَغْبِص(البقري‪" )556:‬اوراہللےسزنادہااھچوکؿ‬

‫‪245‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحدوؾ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪61:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫لتف‬
‫ےہاحلبظ رنےک"۔امسا ضیلےکاسھتزییمتےکاساامعتسؽ وکھجمس ےنیلےسآپوکقرآؿِ رکمییکتہبیسابعروتں‬
‫ےکمہفںیمدمدےلمیگ۔اؿشاءاہلل‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫وسےنوکالھگپرکرھکاوھکناولعمؾرکنا‪،‬آزامشئںیمڈاانل‪،‬رمگاہرکنا‪،‬آزامشئںیمڑپنا‪،‬رمگاہوہنا۔‬ ‫َٓت َ َن (ض) َٓت ِ ّيا َو ُٓت ُِوى ّا‬
‫(الزؾودعتمی)‬
‫آزامشئ‪،‬رمگایہ‬ ‫ٓٔت ِ َي ْة‬
‫وہن‬
‫اوطسےسزنادہ ا‬ ‫ٓ ََـ َل (ؿ) ٓ َِـ َّّل‬
‫یرحیجدانی‪،‬فضیلتدانی‬ ‫(تٌٔیل)‬
‫زنادیت(ااھچیئںیم)‬ ‫ٓ َِـ ْل‬
‫رضورتےسزادئزیچ(نادنسپتذہ)‬ ‫ٓ ُُـ ِو ْل‬
‫رمہبتںیمدنلبی‬ ‫َٓـ ِٔی َل ْة‬
‫وخشایبؿوہنا‬ ‫ٓ َُؼحَ (ک) ٓ ََؼا َح ّة‬
‫هشق منرب ‪59‬‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی۔‬
‫َوُةَنْتِفْلاُرَبْكَاَنِمِلْتَقْلا(البقري‪)255 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .2‬وۤاَمُهُمْثِاُرَبْكَاْنِماَمِهِعْفَّن(البقري‪)257 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ْ .3‬مُهُّيَاُبَرْقَاْمُكَلاًعْفَن(النسا‪)55 :8‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .4‬وْنَمُقَدْصَاَنِمِهّٰللااًلْيِق(النسا‪)522 :8‬‬
‫___________________________________‬

‫‪246‬‬
 ‫لتف‬
‫ضیل(ہصحدوؾ)‬ ‫امسا‬ ‫قبسربمن‪61:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ْنَمَفُمَلْظَاْنَّمِمَبَّذَكِتٰیٰاِبِهّٰللا(األنعام‪)535 :‬‬ ‫‪.5‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .6‬وَتْنَاُمَحْرَاَنْيِمِحّٰرلا(األعراف‪)535 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ُ .7‬باَرْعَاْلَاُّدَشَااًرْفُكَّواًقاَفِن(التوبۃ‪)75 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .8‬وُةَرِخٰاْلَلُرَبْكَاٍتٰجَرَدَّوُرَبْكَااًلْيِضْفَت(بین ارسائیل‪)25 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ .9‬اَنَاُرَثْكَاَكْنِماًلاَم(الہكف‪)52 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .11‬وْيِخَاُنْوُرٰهَوُهُحَصْفَاْيِّنِماًناَسِل(القصص‪)52 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .11‬وُرْكِذَلِهّٰللاُرَبْكَا(العنكبوة‪)23 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ُ .12‬قْلَخَلِتٰوٰمَّسلاَوِضْرَاْلاُرَبْكَاْنِمِقْلَخِساَّنلا(المؤمن‪)35 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪َ .13‬نْوُمَلْعَيَسْنَمُفَعْضَااًرِصاَنَّوُّلَقَااًدَدَع(اجلن‪)22 :‬‬
‫___________________________________‬
‫‪ُ .14‬هُبِّذَعُيَفُهّٰللاَباَذَعْلاَرَبْكَاْلا(الغاشیۃ‪)22 :‬‬
‫___________________________________‬

‫‪247‬‬
 ‫امساالٓلا‬ ‫قبسربمن‪62:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫امساآللا‬
‫)‪(Utilitarian Noun‬‬
‫‪ 62:1‬امساآلہلوہامسقتشمےہوجاسزیچوکاتبےئوجیسکاکؾےکرکےناکذرہعیوہ‪،‬ینعیوہاوزارناایھتہرنجےکذرہعی‬
‫وہاکؾایکاجناےہ۔اردوںیمظفل"آہل"ینعمب"اوزار"اعؾلمعتسمےہ۔‬
‫‪ 62:2‬امس آہل ےک ےیل نیت اوزاؿ اامعتسؽ وہےت ںیہ‪ٔ :‬مٔ ٌَِ ْل‪ٔ ،‬مٔ ٌَِ َل ْة اور ٔمٔ ٌَِ ْ‬
‫ال۔یسک ات لعف ےس امس اآلہل‬
‫تںوزؿرپنباتکسےہ‪،‬نامہالہِزناؿاؿںیمےسیسکاتوزؿرپےننبواالظفلزنادہاامعتسؽرکےتںیہ۔الثمًلعف َن َ َ‬
‫ْش‬
‫ار(ریچےناکآہلینعیآری)‬ ‫ْش ْةاور ٔم ِيظَ ْ‬
‫ْش‪ٔ ،‬م ِي َ َ‬
‫(ؿ)ےکاتینعم"ڑکلیوکریچنا"وہےتںیہ۔اسےسامسآہل ٔم ِي َ ْ‬
‫ارزنادہلمعتسمےہ۔لعفبَ َز َز(ؿ)ےکاتینعم"ولےہوریغہوکلیھچرکیرادہانبنا"ںیہ۔اس ےس‬ ‫باےہ‪،‬نامہ ٔم ِيظَ ْ‬
‫ًُ (ک)"ناینوریغہ اک‬ ‫امسآہل ٔمب ِ َر ْز‪ٔ ،‬مب ِ َر َز ْةاور ٔمب ِ َرا ْزنبےتکںیہ‪ ،‬نامہ ٔمب ِ َر ْز(ریتی)زنادہاامعتسؽوہنا ےہ۔ َسد َ‬
‫اٌنبےتکںیہنکیل ٔم ِش َد َي ْة(وارٹرٹیہ)زنادہاامعتسؽوہناےہ۔‬ ‫رگؾوہنا"ےسامسآہل ٔم ِش َد ًْ‪ٔ ،‬م ِش َد َي ْةاور ٔم ِش َد ْ‬
‫‪ 62:3‬امسآہلالزؾاوردعتمیدوونںرطحےکلعفےسنباتکسےہاسیجہکاورپدییئگاثمولںےسواحضےہ۔نکیلک ‬
‫زنادہیرلعفدعتمیےسیہآناےہ۔اہتبلک ونٹرکںیلہکامسآہلرصػ لعفالثیثرجمدےسیہنباتکسےہ‪،‬مرتذہیف ےس‬
‫ںیہنبا۔ارگرضورتوہوتظفل"آہل"نااسےکیسکمہینعمظفلوکوطبراضمػالرکہقلعتملعفےکدصمروکاساکاضمػ‬
‫اہیلرکدےتیںیہ‪،‬ےسیجآ َل ُة ا ِل٘ ٔ َتا ٔ‬
‫ل۔‬
‫سح اقدعہ ا ٌٔ اور یِ ًٔ اگل رک یہ ےنب اگ ینعی ٔمٔ ٌَِ ََّل ٌٔ اور ٔمٔ ٌَِ َلی ِ ٔ‬
‫ن‪،‬‬ ‫‪ 62:4‬امس اآلہل ےک اوزاؿ ےس ّ س‬
‫م وت ِ‬
‫ٔمٔ ٌَِ َل َتا ٌٔ اور ٔمٔ ٌَِ َل َتی ِ ٔن ‪ٔ ،‬مٔ ٌَِ َاًل ٌٔ اور ٔمٔ ٌَِا َلی ِ ٔن ‪،‬اہتبل اؿ یک عمج ہشیمہ عمج رسکم آیت ےہ۔ ٔمٔ ٌَِ ْل اور ٔمٔ ٌَِ َل ْة‬
‫ل ےک وزؿ رپ آیت ےہ۔ادیم ےہ ہک آپ ےن ونٹ رکایل‬ ‫ال یک عمج َمَٔاً ِٔی ُ‬‫ل ےک وزؿ رپ اور ٔمٔ ٌَِ ْ‬ ‫دوونں یک عمج َمَٔاً ٔ ُ‬
‫اِشآےئیگاور‬ ‫ْش ْةدوونںیکعمج َم َي ٔ ُ‬‫ْشنا ٔم ِي َ َ‬
‫وہاگہکامسآہلیکعمجےکدوونںوزؿریغرصنمػںیہ۔اسرطح ٔم ِي َ ْ‬
‫طیِرُ آےئیگ۔‬ ‫ٔم ِيظَ ْاریکعمج َم َيا ٔ‬
‫‪ 62:5‬ک رضوری ںیہن ےہ ہک "یسک اکؾ وک رکےن اک آہل" اک وہفمؾ دےنی واال م ر‬
‫ہ ظفل رقمرہ وزؿ رپ اامعتسؽ وہ‪ ،‬ہکلب رعیب‬
‫زناؿںیمضعبآالتےکےیلاگلاخصاافلظرقمراورلمعتسمںیہالثمً ُٗ ِٔ ْل(ناال)‪ٔ ،‬س ِّ‪ٜ‬ی ِْن(رھچی)‪َ ،‬س ِی ْ‬
‫ٕ(ولتار)‪،‬‬
‫َٗل َْه(ملق)وریغہ۔نامہاس مسقےکاافلظوک مہامساآلہلںیہن ہہکےتک۔اس ےیل ہکامساآلہلویہامسقتشم ےہوجرقمرہ‬
‫اوزاؿںیمےسیسکوزؿرپانبناایگوہ۔‬

‫‪248‬‬
 ‫امساالٓلا‬ ‫قبسربمن‪62:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 62:6‬اامسءمشتقہرپناتمتخرکےنےسےلہپذنہںیمدونارہنازہرکےکنادرکںیلہک‪:‬‬
‫ِ‬
‫العماضمرعاٹہرکاسیکہگجمیماگلےتںیہ‬ ‫اوبابمرتذہیفےسامساافللعاورامساوعفملؽانبےنےکےیلح‬ ‫‪)i‬‬

‫وتاسرپہمض(ٌُ‪)-‬آناےہ۔ےسیجی ٌَُ ِّل ُهےس ُم ٌَ ِّل ْهاور ُم ٌَ َّل ْه۔‬

‫َم ِٔ ٌُ ِو ْلاورامسالظررػےکدوونںاوزاؿ َمٔ ٌَِ ْلاور َم ِٔ ٌٔ ْ‬
‫لےکمیمرپہحتف(ٌَ‪)-‬آناےہ۔‬ ‫‪)ii‬‬

‫امساآلہلےکتںاوزاؿیکمیمرپرسکہ(ٌٔ‪)-‬آناےہ۔‬ ‫‪)iii‬‬

‫هشق منرب ‪60‬‬

‫دنمرہجذلیاامسءآالتاکام ّدہاکنںیل‪:‬‬
‫وہارھبےناکپمپ‬ ‫‪ٔ .2‬م ِئ ْ‬
‫َار‬ ‫ڑپکاےننبیکڈھکی‬ ‫‪ٔ .1‬م ِي َش ْخ‬
‫وتپ‬ ‫‪ٔ .4‬م ِسٍَْٓ‬ ‫رچاغ‬ ‫‪ٔ .3‬م ِؼ َب ْاح‬
‫ریکلانبےناکرورل‬ ‫‪ٔ .6‬م ِش َ َ‬
‫َّط ْة‬ ‫درایتن‬ ‫‪ٔ .5‬م ِي َح ْل‬
‫ہچمچ‬ ‫‪ٔ .8‬مل ٌَِ َ٘ ْة‬ ‫اھجڑو‬ ‫‪ٔ .7‬م‪َ ِٜ‬ي َش ْة‬
‫خرادنیشم‬ ‫‪ٔ .11‬م ِ َ‬
‫َّط َٗ ْة‬ ‫وتہیل‬ ‫‪ٔ .9‬م ِيظَ َٔ ْة‬
‫یجنک‬ ‫‪ٔ .12‬م ِٔ َت ْاح‬ ‫ڈواگن‬ ‫‪ٔ .11‬م ِِ َز َٓ ْة‬
‫دورنیب‬ ‫‪ٔ .14‬م ِيوَ ْار‬ ‫یچنیق‬ ‫‪ٔ .13‬م ِ َ‬
‫ُق ْاق‬
‫وسراخ(‪)Drilling‬‬ ‫رسیکظاف توایل‬
‫‪ٔ .16‬م ِي َ٘ ْب‬ ‫‪ٔ .15‬م ِِ َ ْ‬
‫َف‬
‫رکےنیکنیشم‬ ‫وٹیپ‪Helmet‬‬

‫‪249‬‬
 ‫ریغحیحصااعفؽ‬ ‫قبسربمن‪63:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ریغحیحصااعفك‬
‫)‪(Unsound Verbs‬‬
‫‪ 63:1‬رعیب ںیم لعف یک میسقت یئک احلظ ےس یک یئگ ےہ۔ الثمً زامہن ےک احلظ ےس لعف امیض اور اضمرع یک میسقت ان ام ّدہ ںیم‬
‫رحوػ یک دعتاد ےک احلظ ےس الثیث اور رنایع یک میسقت۔ نا لعف الثیث رجمد و مرتذ ہیف‪ ،‬لعف رعموػ و وہجمؽ اور لعف الزؾ و‬
‫دعتمیوریغہ۔ایسرطحااعفؽحیحصاورااعفؽریغحیحصیکیھباتمیسقتےہ۔‬
‫‪ 63:2‬وج لعف اےنپ وزؿ ےک لاطقب یہ اامعتسؽ وہنا ےہ اےس لعف حیحص ےتہک ںیہ۔ نکیل ھچک ااعفؽ ضعب اواقت (ہشیمہ‬
‫ںیہن)اےنپحیحصوزؿےکلاطقباامعتسؽںیہنوہےت۔الثمًظفل"ک َ َ‬
‫اٌ"آپڑپھےکچںیہ۔اساکام ّدہ"ک و ٌ"ےہ۔اس‬
‫اکالہپہغیصٓ ٌََ َلےکوزؿرپ َ‪َ ٛ‬و ٌَوہنااچےئہ اھتنکیلاساکاامعتسؽک َ َ‬
‫اٌ وہنا ےہ۔ انچہچن اےسی ااعفؽ وکاساتکب ںیم مہ‬
‫ریغحیحصااعفؽںیہکےگ۔‬
‫‪ 63:3‬رعیبرگارمیکاتکوبںںیماعؾوطررپ"ریغحیحصااعفؽ"یکاالطصحاکاامعتسؽ‪،‬اؿیکمیسقتاوررھپاؿیکذیلیمیسقت‬
‫فلتخمادنازںیمدیوہیئےہوجایلعسیملعحطسیکثحبےہ۔ادتباء ےسیہہبلطوکاسںیمااھجلدانیاؿےکاسھتزنادیتےہ۔‬
‫اسےیلاؿ ےسرگیریک راہاایتخررکےتوہےئریغحیحصیکاالطصحںیممہاےسیامتؾااعفؽوکشالم رکرےہںیہوجیسکیھب‬
‫وہجےسضعباواقتاےنپحیحصوزؿےکلاطقباامعتسؽںیہنوہےت۔‬
‫وہاجنےہ۔نکیلاسےسےلہپرضوری‬
‫‪ 63:4‬ابںیمہاؿووجاہتاکاجیرہانیلےہنجیکوہجےسوکیئلعف"ریغحیحص" ا‬
‫ےہہکآپزمہہاورافلاکقرؼاور"رحوػِتلع"اکبلطمھجمسںیل۔‬
‫‪ 63:5‬رعیبںیمزمہہاورافل‪،‬دوفلتخمزیچںیںیہ۔اؿںیموجاینبدیقرؼےہاںیہنذنہنیشنرکےکنادرکںیل‪:‬‬
‫العموکسؿ(ٌِ‪)-‬رضوروہیتےہینعیک اخیلںیہنوہنا۔‬
‫ِ‬ ‫‪ )i‬زمہہرپوکیئرحتینعیہمض(ٌُ‪،)-‬ہحتف(ٌَ‪،)-‬رسکہ(ٌٔ‪)-‬نا‬
‫وہن ےہ اور رصػ اےنپ ےس املبق وتفمح (زیر‬
‫ہکبج افل رپ وکیئ رحت ان وکسؿ یھبک ںیہن آنا اور ک ہشیمہ اخیل ا‬
‫بےسبَا۔‬
‫واےل)رحػوکےنچنیھکاکاکؾداتیےہےسیج َ‬
‫آخںیمیھب‪،‬ہکبجافلیسکظفلیکادتباءںیمیھبکںیہن‬
‫آنےہ‪،‬درایمؿںیمیھباور ر‬
‫‪ )ii‬زمہہیسکظفلیکادتباءںیمیھب ا‬
‫آنا‪ ،‬ہکلب ک ہشیمہ یسک رحػ ےک دعب آنا ےہ۔ آپ وک ا ٔ ِن َش ْ‬
‫اٌ ‪ ،‬اَى ِ َہ ْار‪ ،‬اُ َّم َہ ْ‬
‫ات ےسیج اافلظ ےک رشوع ںیم وج‬

‫‪250‬‬
 ‫ریغحیحصااعفؽ‬ ‫قبسربمن‪63:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫آن ےہ‪ ،‬ک درتقیقح افل ںیہن ےہہکلب زمہہ ےہ‪ ،‬ہکبج ایہناافلظ ےک رحوػ"ض" اور "ھ" ےک‬
‫"افل" رظن ا‬
‫دعبزمہہںیہنہکلبافلےہ۔‬
‫رحاکتالثہثناوکسؿںیمےسھچکیھبآاتکس ےہہکبجافلےسےلہپ رحػرپہشیمہہحتف (ٌَ‪)-‬‬
‫ِ‬ ‫‪ )iii‬زمہہےسےلہپ رحػرپ‬
‫آناےہ۔‬
‫خںیہنوہنا۔‬
‫‪ )iv‬یسکام ّدہںیمافء‪،‬نیعناالؾہملکیکہگجزمہہآاتکسےہہکبجافلیھبکیسکام ّدہاک ر‬
‫رحوػتلعاےسیرحوػوکےتہکںیہوجیسکام ّدہںیمآاجںیئوتوہلعفریغحیحصوہاجناےہ۔اےسیرحوػدوںیہ‪،‬واؤ‬ ‫ِ‬ ‫‪63:6‬‬
‫(و)اور ان(ی)۔رعیبرگارمیکارثکاتکوبںںیمافلوکیھبرحػتلعامشرایکایگےہ۔نکیلوچہکنافلیسکام ّدہاک ر‬
‫خںیہن‬
‫رحوػتلعیکاالطصحرصػ"و"اور"ی"ےکےیلاامعتسؽرکںیےگ۔‬
‫بااسےیلاساتکبںیممہ ِ‬
‫‪ 63:7‬یسکلعفےکریغحیحصوہےنیکنیتووجاہتوہیتںیہ۔(‪ )i‬یسکام ّدہںیمحافء‪،‬نیعاورالؾہملکںیمیسکہگجرپ‬
‫زمہہآاجےئ‪)ii(،‬اتیہرحػدورمہبتآاجےئنا(‪)iii‬وکیئ ِ‬
‫رحػتلعآاجےئ۔اؿووجاہتیکاینبدرپااعفؽحیحصاورریغ‬
‫حیحصیککاست(‪)7‬ااسقؾیتنبںیہ۔آپاںیہنھجمسرکنادرکںیل۔‬
‫ُ‬
‫ل۔‬ ‫خ‬
‫ََ َ‬‫ز‬ ‫ےسیج‬ ‫وہ‬ ‫تلع‬ ‫ِ‬
‫رحػ‬ ‫وکیئ‬ ‫یہ‬ ‫ہن‬ ‫اور‬ ‫وہ‬ ‫رکتار‬ ‫یک‬ ‫رحػ‬ ‫ات‬ ‫ہن‬ ‫‪،‬‬ ‫وہ‬ ‫زمہہ‬ ‫ہن‬ ‫ںیم‬ ‫ہ‬ ‫د‬
‫ّ‬ ‫ام‬‫ےک‬ ‫سج‬ ‫‪:‬‬ ‫حیحص‬ ‫‪)i‬‬

‫‪ )ii‬ومہمز‪:‬سجےکام ّدہںیمیسکہگجزمہہآاجےئےسیجاَک َ َل‪َ ،‬س َئ َل‪َ َ ،‬‬

‫َق َء۔‬
‫ل۔‬‫رحػحیحصیکرکتاروہےسیج َؿ َّ‬
‫‪ )iii‬اضمفع‪:‬سجےکام ّدہںیمیسک ِ‬
‫رحػتلعآےئےسیج َو ًَ َس۔‬‫‪ )iv‬اثمؽ‪:‬سجےکام ّدہںیمافءہملکیکہگج ِ‬
‫ل۔‬
‫رحػتلعآےئےسیج َٗ َو َ‬
‫‪ )v‬اوجػ‪:‬سجےکام ّدہںیمنیعہملکیکہگج ِ‬
‫ٔی۔‬
‫رحػتلعآےئےسیج َخش َ‬ ‫‪ )vi‬ناصق‪:‬سجےکام ّدہںیمالؾہملکیکہگج ِ‬
‫رحػتلعدورمہبتآےئےسیج َوقَی۔‬
‫َ‬ ‫‪ )vii‬لفتف‪:‬سجےکام ّدہںیم ِ‬

‫‪251‬‬
 ‫ریغحیحصااعفؽ‬ ‫قبسربمن‪63:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اسمل( َز َخ َل)‬
‫ومہمز( َس َئ َل)‬ ‫لعفِحیحص‬
‫ریغاسمل‬

‫رحوػام ّدہ‬
‫اضمفع( َؿ َّل)‬

‫لعفیکمیسقت‬
‫احلبظونتیع ِ‬
‫اثمؽ( َو ًَ َس)‬

‫اوجػ(ٗ ََو َل)‬ ‫لعفِلتعم‬

‫ناصق( َخش َٔی)‬ ‫(ریغحیحص)‬

‫لفتف( َوق َ َی)‬

‫‪ 63:8‬اباتامہناتک ونٹرکںیل ہکاب تام ّدہےک رحوػیکوج ناتوہیئ ےہاسیکاینبدافء‪،‬نیعاورالؾہملک‬

‫ےہ۔اسےیلیسکظفلںیمارگافء‪،‬نیعاورالؾہملکےکالعوہیسکہگجزمہہ ان ِ‬
‫رحػتلعآاجےئوتاسیکوہجےسوہظفل ریغ‬
‫ل ےہ۔اساکزمہہٖ َ انلہملکیکہگجںیہنےہ۔اسےیل‬
‫حیحصامشرںیہنایکاجےئاگ‪،‬ےسیجنابآٌالاکالہپہغیص َآ ٌَِ َ‬
‫ِخ َد وریغہ‬ ‫حیحص رحوػ ےک ام ّدوں ےس ےنتج اافلظ اس وزؿ رپ ںینب ےگ وہ ومہمز ںیہن وہں ےگ۔ الثمً اَ ِز َخ َل ‪ ،‬اَ ِ َ‬
‫ِک َو‪ ،‬اَ ِ َ‬
‫ماورعمجےکوغیصںاکوزؿ ٌَٓ ََّلاورٌَٓلُواےہ۔اؿ‬
‫َ ِ‬ ‫َ‬
‫ومہمزںیہنںیہ۔ایسرطحامیضرعموػںیمذمرکاغیےکےیل ّ س‬

‫ںیم"افل" اور "و" ںیہ نکیل ک یھب ٖ َ لےک العوہںیہ۔اس ےیل حیحص رحوػ ےکام ّدوں ےس ےنتج اافلظاِؿ اوزاؿ رپ‬
‫تٌٔلںیمنیعہملک‬ ‫ِشبَا‪ٔ َ ،‬‬
‫ِشب ُ ِواوریغہ۔نابتٌٔیلاور ٓ‬ ‫َضب ُ ِوا‪،‬نا َ ٔ‬
‫َضبَا‪َ َ ،‬‬
‫ںینبےگوہریغحیحصںیہنوہںےگ۔الثمً َ َ‬
‫دشتتآےنیکوہجےسوہاضمفعںیہنوہےت‪،‬اسےیلہکواہںام ّدہےک رحوػیک ںیہنہکلبنیعہملکیہیک رکتاروہیت‬
‫رپ ذ‬
‫ےہ۔‬

‫‪252‬‬
 ‫ریغحیحصااعفؽ‬ ‫قبسربمن‪63:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪61‬‬
‫دنمرہج ذلی ام ّدوں ےک قلعتم اتبےیئ ہک وہ تفہ ااسقؾ یک وکؿ یس مسق ےس قلعتم ںیہ۔ وج ام ّدے کیب وق دو ااسقؾ ےس‬
‫قلعتموہںاؿیکدوونںااسقؾاتبںیئ۔‬

‫مسق‬ ‫امدہ‬ ‫مسق‬ ‫امدہ‬ ‫مسق‬ ‫امدہ‬

‫وری‬ ‫دیء‬ ‫ءور‬
‫ضوی‬ ‫‪ٚ‬ول‬ ‫ضرر‬
‫ءرذ‬ ‫برء‬ ‫رءی‬
‫یضر‬ ‫روی‬ ‫ءوو‬
‫رقو‬ ‫بیَ‬ ‫ءضض‬
‫زَو‬ ‫ضءل‬ ‫و‪ٚ‬ی‬

‫‪253‬‬
 ‫ومہمز(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪64:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ومہمز(ہصحاوؽ)‬
‫)‪(Hamza Verbs-1‬‬
‫‪ 64:1‬زگہتش قبسںیم آپ ڑپھآےئ ںیہ ہکسج لعف ےکام ّدہ ںیمیسک ہگجزمہہآاجےئ وتاےس ومہمز ےتہکںیہ‪،‬اب ک ‬
‫ل۔ارگنیعہملکیکہگجزمہہآےئوتوہ‬ ‫یھبونٹرکںیلہکارگافءہملکیکہگجزمہہآناےہوتاےسومہمزاافلءےتہکںیہ‪،‬ےسیجاَک َ َ‬
‫ل ‪،‬اورارگالؾہملکیکہگجزمہہوہوتوہومہمزال ّلاؾوہناےہ‪،‬ےسیج ََق َء۔‬
‫َ‬ ‫ومہمزانیعلوہناےہ‪،‬ےسیج َس َئ َ‬
‫‪ 64:2‬زنادہ یر دبت ںایں ومہمز اافلء ںیم وہیت ںیہ ہکبج ومہمز انیعل اور ومہمز ال ّلاؾ ںیم دبتیلی تہب مک ہکلب ہن وہےن ےک‬
‫یرایر وہیت ےہ۔ ومہمز اافلء ںیم دبت ںایںدو رطح یک وہیت ںیہ۔ (‪)i‬الزیم دبتیلی اور (‪ )ii‬اایتخری دبتیلی۔ الزیم دبتیلی اک‬
‫بلطمک ےہہکامتؾالہِزناؿینعیرعبےکامتؾفلتخمابقلئاےسیومعقرپظفلوکرضوریہدبؽرکوبےتلاورےتھکلںیہاور‬
‫اایتخریدبتیلیاکبلطمک ےہہکرعبےکضعبابقلئاےسیومعقرپظفلوکایلصلکشںیماورضعبابقلئدبتلیدشہلکش‬
‫ںیموبےتلاورےتھکلںیہ۔ایسےیلدوونںوصرںیتاجیراورراجئںیہ۔‬
‫‪ 64:3‬ابومہمزےک وقادع ےنھجمس ےس ےلہپات نات اور ھجمس ںیل۔ یسک رحػ رپ دی یئگ رحت وک ذرا چنیھک رک ڑپےنھ ےس‬
‫بےسب ٔ ِیوریغہ۔وچہکنہحتف (ٌَ‪ )-‬وک‬
‫یھبک"افل"‪،‬یھبک"و"اوریھبک"ی"دیپاوہیتےہ۔الثمً َبےسبَا‪ُ ،‬بےسب ُ ِواور ٔ‬
‫ےنچنیھکےس"افل"‪،‬ہمض(ٌُ‪)-‬وکےنچنیھکےس"و"اوررسکہ(ٌٔ‪)-‬وکےنچنیھکےس"ی"دیپاوہیتےہ‪،‬اسےیلےتہکںیہہک‪:‬‬
‫ہحتف(ٌَ‪)-‬وک"افل"ےس(زمہہےسںیہن)رظاسےہ۔‬ ‫‪)i‬‬

‫ہمض(ٌُ‪)-‬وک"و"ےسرظاسےہ‪،‬اور‬ ‫‪)ii‬‬

‫رسکہ(ٌٔ‪)-‬وک"ی"ےسرظاسےہ۔‬ ‫‪)iii‬‬

‫‪ 64:4‬ومہمزاافلءںیمالزیمدبتیلیاکرصػاتیہاقدعہےہاوروہک ہکحیسکظفلںیمدوزمہہاےھٹکوہںاوراؿںیم‬
‫ےسالہپرحتمکاوردورسااسنکوہوتدورسےزمہہوکےلہپزمہہیکرحتےکوماقفرحػںیمالزامًدبؽدنااجناےہ۔ینعی‬
‫ےلہپزمہہرپارگہحتف(ٌَ‪)-‬وہوتاسنکزمہہوکافلےس‪،‬رسکہ(ٌٔ‪)-‬وہوت"ی"ےساورہمض(ٌُ‪)-‬وہوت"و"ےسدبؽرکوبےتلاور‬
‫ےتھکلںیہ۔‬
‫‪ 64:5‬اثمؽےکوطررپمہظفلاَ ٔم ًَ(انمںیموہنا)وکےتیلںیہ۔ک ظفل انبآٌالےکےلہپہغیصںیمآَ ٌَِ َ‬
‫لےکوزؿ‬
‫رپاَاِ َم ًَےنباگ۔اقدعہےکلاطقبدورسازمہہافلںیمدبتلیوہاگوتاٌٰ َم ًَاامعتسؽوہاگ۔اساکدصمرأٓ ٌَِ ْ‬
‫الےکوزؿرپ‬

‫‪254‬‬
 ‫ومہمز(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪64:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اٌےنباگنکیلأیِ َن ْ‬
‫اٌاامعتسؽوہاگ۔ایسرطحنابآٌال ںیماضمرعےکوادحملکتماکوزؿاُ ِٓ ٌٔ ُ‬
‫ل ےہ سج رپک ‬ ‫أاِ َم ْ‬
‫ظفلاُاِ ٔم ًُےنباگنکیلاُ ِو ٔم ُ‬
‫ًاامعتسؽوہاگ۔‬
‫‪ 64:6‬ذموکرہ ناال اقدعہ وک آاسین ےس ناد رکےن یک رغض ےس ات افرومےل یک لکش ںیم ویں یھب ایبؿ رکےتک ںیہ‬
‫ہک‪َ :‬ء ِء= َءا‪ٔ ،‬ء ِء = ٔء ِ‬
‫ی اور ُء ِء = ُء ِو ۔ک یھب ونٹرکںیلہکزمہہوتفمہح( َء )ےکدعب ح افلآن ا ےہ وتاسوک‬
‫ےنھکل ےک نیت رطےقی ںیہ (‪َ )i‬ءا‪ )ii( ،‬ا ٰ‪)iii( ،‬آ ۔اؿ ںیم ےس شیتا رطہقی اعؾ رعیب ںیم ہکلب اردو ںیم یھب لمعتسم‬
‫ےہ‪،‬ہکبج الہپاوردورسا رطہقیرصػق رآؿدیجمںیماامعتسؽ وہاےہ۔‬
‫‪ 64:7‬ومہمزںیماایتخریدبتویلیںےک وقادعےنھجمس ےسےلہپاتنات ذنہںیمواحضرکںیل۔ایھبریپارگاػ‪64:4‬‬
‫ںیم آپ ڑپھ آےئ ںیہ ہک الزیم دبتیلی واہں وہیت ےہ اہجں ات یہ ظفل ںیم دو زمہہ ائھک وہاجںیئ۔ اب ونٹ رکںیل ہک‬
‫اایتخریدبتیلیاسوقوہیتےہحیسکظفلںیمزمہہاتدہعفآناوہ۔‬
‫‪ 64:8‬اایتخریدبتیلیاکالہپاقدعہک ےہہکزمہہاسنکوہاوراسےکاملبقزمہہےکالعوہوکیئدورسارحػرحتمکوہوت‬
‫ایسیوصرتںیمزمہہوکاملبقیکرحتےکوماقفرحػںیمدبتلیرکدانیاجیرےہ‪،‬ےسیج َرا ِْضوک َر ْاض‪،‬ذٔئ ِ ْ‬
‫ب(ڑیھبنا)وک‬
‫باور ُم ِؤ ٔم ًْوک ُم ِو ٔم ًْوبالاوراھکلاجاتکسےہاورضعبقراءوتںںیمک ظفلایسرطحڑپےھیھباجےتںیہ۔‬
‫ذٔیِ ْ‬
‫‪ 64:9‬اایتخریدبتیلیاکدورسااقدعہک ےہہکزمہہارگوتفمہح( َء)وہاوراس ےکاملبقرحػرپہمض(ٌُ‪)-‬نا رسکہ (ٌٔ‪)-‬‬
‫وہ وتزمہہ وکاملبق رحتےک وماقف رحػ ںیم دبتلی رکدانی اجیر ےہ۔ نکیل دبتلیدشہ رحػ رپ ہحتف (ٌَ‪ )-‬یرقرار رےہاگ۔‬
‫ےسیجہُز ُ ّءاوکہُز ُ ّوااور ُ‪ّ ُٔ ٛ‬ؤاوک ُ‪ّ ُٔ ٛ‬واڑپاھاجاتکسےہ۔ق ِ‬
‫راءتصفحںیم‪،‬وجنااتسکؿاوردرگیرشمیقاممکلںیمراجئےہ‪،‬ک ‬
‫اافلظاینپدبیلوہیئلکشںیمہُز ُ ّوااور ُ‪ّ ُٔ ٛ‬واڑپےھاجےتںیہ‪،‬رگمورشیکقراءتںیم‪،‬وجرتشیباقریقیاممکلںیمراجئےہ‪،‬‬
‫ک اافلظ اینپ ایلص لکش ںیم ہُز ُ ّءا اور ُ‪ّ ُٔ ٛ‬ؤا ڑپےھ اجےت ںیہ۔ ایخؽ رےہ ہک ایلص لکش ںیم "و" رصػ زمہہ یک رکیس ےہ‬
‫ہکبجدورسیوصرت ںیموہپلفّظںیمآنا ےہ۔ایسرطح ٔم َئ ْة (اتوس) وک ٔم َی ْة‪َ ٔ ٓ،‬ئ ْة وکٓ َٔی ْةاورل ٔ َئ ََّّل وکل ٔ َی ََّّلڑپاھاجاتکس‬
‫ےہاورضعبدورسیقراءوتںںیمک ظفلاسرطحڑپےھیھباجےتںیہ۔‬
‫اایتخریدبتیلیاکشیتااقدعہک ےہہکارگزمہہرحتمکوہاوراس ےساملبقاسنکواو( ِو)نااسنکناء‬ ‫‪64:10‬‬
‫( ِی)وہوتزمہہوکاملبقرحػںیمدبؽرکدوونںاکاداغؾرکےتک ںیہ۔ےسیجى َ َباَ ےس ٌَٓ ِٔی ْ‬
‫ل ےکوزؿرپتفص ى َ ٔب ِی ْء یتنب‬
‫ےہاورضعبقراءوتںںیم ک ظفلایس رطح ڑپاھیھب اجنا ےہ‪،‬ہکبج مہاریقراءتںیماس وکدبؽرک ى َ ٔبی ڑپاھ اجنا ےہ۔ینعی‬

‫‪255‬‬
 ‫ومہمز(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪64:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ى َ ٔب ِی ْء =ىَبٔی ِ ْی = ى َ ٔبی۔‬
‫ذموکرہ ناال وقادع یک قشم ےک ےیل آپ وک دی وہےئ ظفل یک ِ‬
‫رصػ ریغص رکین وہیگ۔ اس یک واضح‬ ‫‪64:11‬‬
‫ےکےیلمہذلیںیمظفلاَ ٔم ًَیکالثیثرجمداورنابآٌالےسرصتخم ِ‬
‫رصػریغص]‪[1‬دےرےہںیہ۔اسیکیلہپالنئںیم‬
‫ظفل یک ایلص لکش اور دورسی النئ ںیم دبتلی دشہ لکش دی یئگ ےہ۔ دورسی النئ ںیم وج اشارے دی لاے ںیہ اؿ یک‬
‫واضحدرجذلیےہ‪:-‬‬
‫(ؽ)‪:‬الزیمدبتیلی۔‬
‫(ج)‪:‬اجیرینعیاایتخریدبتیلی۔‬
‫(‪:)X‬دبتیلیںیہنوہیگ۔‬
‫صسف صغیس‬
‫ِ‬ ‫خمتصس‬
‫دصمر‬ ‫امساوعفملؽ‬ ‫امساافللع‬ ‫لعفارم‬ ‫اضمرع‬ ‫امیض‬ ‫ناب‬
‫اَ ِم ًْ‬ ‫َماِ ُم ِو ٌْ‬ ‫ا ٰ ٔم ًْ‬ ‫أئ ِ َن ًِ‬ ‫َیاِ َم ًُ‬ ‫اَ ٔم ًَ‬
‫الثیثرجمد‬
‫(‪) X‬‬ ‫َما ُم ِو ٌْ (ج)‬ ‫(‪) X‬‬ ‫أیِ َن ًِ (ؽ)‬ ‫ً (ج)‬
‫َیا َم ُ‬ ‫(‪) X‬‬

‫أاِ َم ْ‬
‫اٌ‬ ‫ُم ِؤ َم ًْ‬ ‫ُم ِؤ ٔم ًْ‬ ‫اَاِ ٔم ًِ‬ ‫یُ ِؤ ٔم ًُ‬ ‫اَاِ َم ًَ‬
‫نابااعفؽ‬
‫أیِ َن ْ‬
‫اٌ (ؽ)‬ ‫ُم ِو َم ًْ (ج)‬ ‫ُم ِو ٔم ًْ (ج)‬ ‫ا ٰ ٔم ًِ (ؽ)‬ ‫یُ ِو ٔم ُ‬
‫ً (ج)‬ ‫ا ٰ َم ًَ (ؽ)‬
‫هشق منرب ‪62‬‬
‫الثیث رجمد اور اوباب مرتذ ہیف ےس (ناب انٌٔال ےک وسا) ظفل "اَل ٔ َ‬
‫ٕ" یک ِ‬
‫رصػ ریغص اورپ دی یئگ اثمؽ ےک لاطقب‬
‫رکںی۔ک ظفلفلتخماوبابںیمنجاعمینںیماامعتسؽوہناےہوہےچیندیاجرےہںیہ‪:‬‬

‫رصػریغصاکبلطمےہیسکام ّدہےسھچااعفؽ[امیض(رعموػووہجمؽ)‪،‬اضمرع(رعموػووہجمؽ)‪،‬ارمویہن]اک الہپالہپہغیصانبنا‬ ‫]‪ِ [1‬‬

‫ہام ّدہےسنارہقتشماملکتانبےنیکقشموہاجیتےہ‪،‬ےسجمہےناہیںرصتخم‬‫اورھچقتشماامسءاکالہپالہپ(وادحذمرک)اکہغیصانبنا‪،‬اسرطح م ر‬
‫رکدناےہ۔‬

‫‪256‬‬
‫ومہمز(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪64:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫انبن‬
‫امونسرکنا‪،‬وخرگ ا‬ ‫آٌال‬ ‫رکن‬
‫امونسوہنا‪،‬تبحم ا‬ ‫ٕ (س) اَ ِلّٔا‬
‫اَل ٔ َ‬
‫رکن‬
‫نامہتبحمرکنا‪،‬اتفل ا‬ ‫مٔاًلہ‬ ‫رکن‬
‫عمجرکنا‪،‬ااھٹک ا‬ ‫تٌٔیل‬
‫وہن‬
‫ااھٹک ا‬ ‫تٔاًل‬ ‫وہن‬
‫ااھٹک ا‬ ‫تٌٔل‬
‫ٓ‬
‫اتفلاچانہ‬ ‫استٌٔال‬ ‫وہن‬
‫دحتم ا‬ ‫آتٌال‬

‫دصمر‬ ‫امساوعفملؽ‬ ‫امساافللع‬ ‫لعفارم‬ ‫اضمرع‬ ‫امیض‬ ‫ناب‬

‫‪257‬‬
 ‫ومہمز(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪65:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ومہمز(ہصحدوؾ)‬
‫)‪(Hamza Verbs-2‬‬
‫‪ 65:1‬آپےنزگہتشقبسںیمومہمزےکوقادعڑپھےیلاورھچکقشمیھبرکیلےہ۔اباسقبسںیمومہمزےکقلعتم‬
‫ھچکمرتذناںیتآپےن انھجمںیہوجقرآؿیمہفےکےیلرضوریںیہ۔‬
‫‪ 65:2‬ومہمزاافلءےکنیتااعفؽاےسیںیہنجاکلعفارماقدعےےکلاطقباامعتسؽںیہنوہنا‪،‬اںیہنونٹرکںیل۔ َا َم َز‬
‫(ؿ)"مکحدانی"‪،‬اَک َ َل (ؿ)"اھکنا"اوراَ َخ َذ (ؿ)"ڑکپنا"ےکلعفارمیکایلصلکشنارتلبیتاُ ِؤ ُم ِز‪،‬اُ ِؤک ُ ِلاوراُ ِؤ ُخ ِذ‬
‫الخػاقدعہ ُم ِز‪،‬ک ُ ِلاور ُخ ِذ‬ ‫یتنبےہ‪،‬رھپاقدعےےکلاطقباںیہناُ ِو ُم ِز‪،‬اُ ِوک ُ ِ‬
‫لاورا ُ ِو ُخ ِذاامعتسؽوہنااچےئہاھتنکیلک ِ‬
‫اامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫‪ 65:3‬ظفل َا َخ َذ یکات وصخعا ک یھبےہ ہکک نابآتٌالںیمیھب ِ‬
‫الخػاقدعہاامعتسؽوہنا ےہسجںیماس‬
‫یک ایلص لکش أئ ِ َت َد َذ‪َ ،‬یاِ َتد ٔ ُذ‪ ،‬أئِت ٔ َداذّا یتنب ےہےسج وقادع ےک لاطقب دبتلی وہ رک أیِ َت َد َذ ‪َ ،‬یا َتد ٔ ُذ ‪ ،‬أیِت ٔ َداذّا وہنا‬
‫اچےئہاھت‪،‬نکیلالہزناؿاخص اسلعفںیم"ء"وک"ت"ںیم دبؽرکآتٌالوایل"ت"ںیماداغؾرکدےتیںیہ۔ینعی‬
‫أئ ِ َت َد َذ ےس ا ٔ ِت َت َد َذ رھپ ا ٔ َّت َد َذ۔ ایس رطح اس اک اضمرع َیا َتد ٔ ُذ ےس َیت ِ َتد ٔ ُذ رھپ َی َّتد ٔ ُذ اور دصمر أئِت ٔ َدا ْذ ےس‬
‫ا ٔ ِتت ٔ َدا ْذ رھپ ا ٔ ِّت َدا ْذ (ڑکپنا‪ ،‬انبانیل) اامعتسؽ ا‬
‫وہن ےہ۔ ایخؽ رےہ ہکذموکرہ تںااعفؽ ےک لعف ارم احرض یکدبیل وہیئ‬
‫ل‪ُ ،‬خ ِذاورا ٔ َّت َد َذےسفلتخمےغیصقرآؿرکمیںیمرثکبتاامعتسؽوہےئںیہ۔‬
‫لکش ُم ِز‪،‬ک ُ ِ‬
‫ل ےک قلعتم یھب ھچک ناںیت ذنہ نیشن رکںیل۔ اس ےک اضمرع یک ایلص لکش‬
‫‪ 65:4‬ومہمز انیعل ںیم ات ظفل َس َئ َ‬
‫َی ِش َا ُلیتنبےہاورزنادہیریہیاامعتسؽیھبوہیتےہ۔اہتبلقرآؿںیمک وصبرت" َی ِش َئ ُ‬
‫ل"یھب اھکلاجناےہ۔نکیلیھبک‬
‫یھبک اےس َی َش ُل یھب اامعتسؽ رکےتک ںیہ۔ایس رطح اس ےک لعف ارم یک ایلص لکش ا ٔ ِس َئ ِ‬
‫ل یتنب ےہ۔ک ارگ ہلمج ےک‬
‫ل" اامعتسؽ رکےت‬
‫درایمؿںیم آےئ وتزنادہ یر ایس رطح اامعتسؽ وہیت ےہ‪ ،‬نکیل ارگ ہلمج ےک رشوع ںیم آےئ وت رھپ " َس ِ‬
‫ںیہےسیجْلَسْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْس (البقري‪)211 :‬۔‬
‫‪ 65:5‬ومہمز اافلء ےک نج وغیصں ںیم اف ء ہملک اک زمہہ اےنپ ام لبق زمہۃ اوللص یک رحت یک انبء رپ الزیم اقدعہ ےک تحت‬
‫ٖ"نا"ث ُ َّه"وریغہ‬
‫" ِو"نا" ِی"ںیمدبتلیوہاجناےہ‪،‬اےسیوغیصںےسلبقارگوکیئآےگالمےنواالرحػالثمً" َو"‪َ "،‬‬
‫آاجےئ وت دبےل وہےئ " ِو" نا " ِی"یکہگج زمہہ واسپ آاجنا ےہ اوراملبق ےس المرک ڑپاھ اجنا ےہ اور زمہۃ اوللص اصم‬

‫‪258‬‬
 ‫ومہمز(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪65:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫وہاجنا ےہ ہکلب ارثک ےنھکل ںیم یھب رگادنا اجنا ےہ۔ ےسیج "ء و ر" ےس ناب آتٌال ںیم لعف ارم اقدعہ ےک تحت أیِ َتنٔزِ‬
‫(وشمرہرکنا‪،‬اسزشرکنا)انباھت‪،‬اےس" َو"ےکدعب َواِ َتنٔ ِز اھکلاورڑپاھاجےئاگ۔ایسرطح َاذ ٔ ٌَ اکلعفارمأیِ َذ ٌِانباھت‪،‬ک ‬
‫آنےہاورزمہۃاوللصےنھکلںیمرگایگےہ۔ہکلبایسیوصرتںیملعف‬ ‫َٓاِذ ٌَِوہاگ۔اؿدوونںاثمولںںیمزمہہاصلیہواسپ ا‬
‫ارم" ُم ِز"اکیھبزمہہاصلیہولٹآناےہاوروہ َواِ ُم ِزوہاجناےہ۔نکیلک ُ ِلاور ُخ ِذاکزمہہاصلیہںیہنولاتٹاوراؿوک َوک ُ ِ‬
‫لاور‬
‫َو ُخ ِذیہڑپےتھںیہ۔‬
‫ّ‬
‫زمہہااہفتسؾےکدعبارگوکیئرعمػناللاؾامسآاجےئوتایسیوصرتںیم ٔ‬
‫زمہہااہفتسؾوک"دم"دےدےتیںیہ۔‬ ‫ٔ‬ ‫‪65:6‬‬
‫ِکیِ ًٔ(ایکدورناجونر)‬ ‫لاھکلاوروبالاجےئاگ۔ایسرطحاَ اَہّٰللُ (ایکاہلل)وکآ ُ َّ‬
‫ہّٰلل‪،‬اَ اَلذ َ َ‬ ‫ل(ایکرمد)وکآل َّز ُج ُ‬
‫ےسیجاَ اَل َّز ُج ُ‬
‫ِکیِ ًٔاور َا َا ِآل ٌَ(ایکاب)وکاعؾرعیبںیموت" ِآآل ٌَ"رگمقرآؿدیجمںیم"آ ِلئ َ‬ ‫َّ‬
‫ًٰ"ےتھکلںیہ۔‬ ‫وکآلذ َ َ‬
‫زمہہ ااہفتسؾ ےک دعب زمہۃ اوللص ےس رشوع وہےن واال وکیئ لعف آاجےئ‪ ،‬الثمً ناب‬
‫‪ 65:7‬دورسی وصرت ک ےہ ہک ٔ‬
‫آتٌال‪،‬استٌٔالوریغہاکوکیئہغیص‪،‬وتایسیوصرتںیمرصػ ٔ‬
‫زمہہااہفتسؾڑپاھاجناےہاورزمہۃاوللصےنھکلاورڑپےنھ‬
‫دوونںںیمرگادنااجناےہ‪،‬ےسیجاَا ٔ َّت َد ِذتُ ِه(ایکمتولوگںےنانبایل؟)وکاَ َّت َد ِذتُ ِهاھکلاوروبالاجےئاگ۔ایسرطحاَا ٔ ِس َت‪ِٜ‬ب َ ِر َت‬
‫تاھکلاوروبالاجےئاگ۔‬
‫َف َ‬ ‫(ایکوتےنربکتایک؟)وک َا ِس َت‪ِٜ‬ب َ ِر َتاوراَا ٔ ِس َت ِِ َ ِ‬
‫َف َت(ایکوتےنششخبامیگن؟)وک َا ِس َت ِِ َ ِ‬
‫زمہہااہفتسؾیکذموکرہناالدوونںوصرتاحؽےکقلعتمک ناتذنہنیشنرکںیلہکاسرپالزیمدبتیلیواےل‬
‫ٔ‬ ‫‪65:8‬‬
‫اقدعےاکاالطؼںیہنوہنا۔ ُاساقدعےیکدورشاطئںیہ وجذموکرہوصرتاحؽںیموموجدںیہنںیہ۔الزیماقدعہیکیلہپ‬
‫زمہہ ااہفتسؾ ہقلعتم ظفل اک رحػ ںیہن‬
‫رشط ک ےہ ہک ات یہ ظفل ںیم دو زمہہ اےھٹک وہں ہکبج ذموکرہ ناال وصرت احؽ ںیم ٔ‬
‫وہنا‪،‬اس ےیلک رشطوپری ںیہن وہیت۔دورسیرشط ک ےہ ہکدورسازمہہ اسنک وہ ہکبجذموکرہناال وصرتاحؽںیمزمہۃ‬
‫اوللصرحتمکوہناےہ‪،‬اسےیلک رشطیھبوپریںیہنوہیت۔ایسےیلذموکرہناالدبتویلیںوکاگلاھکلایگےہ۔‬

‫‪259‬‬
 ‫ومہمز(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪65:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ِٔ‬
‫اَ َخ َذ (ؿ) اَ ِخ ّذا ‪ :‬ا‬
‫ڑکپن‬ ‫اَ ٔم َ‬
‫ً (س) اَ ِم ّيا ‪:‬انمںیم ا‬
‫وہن‬
‫(آتٌال)‪:‬انبانیل‬ ‫ً (ک) اَ َماى َ ّة ‪:‬اامیدار ا‬
‫وہن‬ ‫اَ ُم َ‬
‫ل (س) ُٗبُ ِو ًّل ‪:‬وبقؽ ا‬
‫رکن‬ ‫َٗب ٔ َ‬ ‫(آٌال)‪:‬انمدانی‪،‬دصتقیرکنا‬

‫اَذ ٔ ٌَ (س) اَ َذى ّا‪:‬اکؿاگلرکسا‪،‬ااجزتدانی‬

‫(تٌٔیل)‪:‬آاگہرکنا‪،‬اذاؿدانی‬ ‫ء ر ر‪:‬الثیثرجمدےسلعفاامعتسؽںیہن ا‬
‫وہن‬
‫(تٌٔیل)‪:‬ےھچیپ ا‬
‫رکن‬
‫َا َم َز (ؿ) َا ِم ّزا‪:‬مکحدانی‬
‫تٌٔل‪ ،‬استٌٔال)‪:‬ےھچیپرانہ‬
‫( ٓ‬
‫(س‪،‬ک) ا ٔ َم َ‬
‫ار ّة‪:‬احمک ا‬
‫وہن‬
‫آِخ ‪:‬دورسا‬
‫َُ‬
‫ًَ َس َل (ض) ًَ ِس ًّل‪:‬یرایر ا‬
‫ْٔ‬
‫آِخ ‪:‬آخری‬
‫رکن‬
‫ًَ ِس ْل‪:‬یرایریکزیچ‪،‬لثم‪،‬ااصنػ‬
‫هشق منرب ‪63‬‬
‫دنمرہج ذلی قرآین ابعروتں ںیم (‪ )i‬ومہمز اامسء و ااعفؽ التش رکںی‪ )ii( ،‬اؿ یک ااسقؾ ‪ ،‬ام ّدہ اور ہغیص اتبںیئ اور (‪ )iii‬رک ل‬
‫ابعرتاکیرہمجرکںی۔‬
‫َوَنِمِساَّنلاْنَمُلْوُقَّياَّنَمٰاِهّٰللاِبَوِمْوَيْلاِبِرِخٰاْلاَواَمْمُهَنْيِنِمْؤُمِب(البقري‪)6 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪ُ .2‬مَدٰاٰۤيا ْنُكَْتْنَاَوا َكُجْوو َةَّنَجَْوم اَلاَهْنِم(البقري‪)53 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .3‬واَلُلَبْقُياَهْنِمٌةَعاَفَشَّواَلُذَخْؤُياَهْنِمٌلْدَعَّواَلْمُهَنْوُرَصْنُي(البقري‪)26 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪260‬‬
‫ومہمز(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪65:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اْوُلُكَواْوُبَرْشاْنِمِقْزِّرِهّٰللا(البقري‪)42 :‬‬ ‫‪.4‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .5‬واوُلاَقَذَخَّتاُهّٰللااًدَلَو(البقري‪)554 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .6‬اَلَفاْوُذِخَّتَتْمُهْنِمَءٓاَيِلْوَاىّٰتَحاْوُرِجاَهُيْيِفِلْيِبَسِهّٰللا(النسا‪)67 :8‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .7‬اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااْۤوُنَمٰااْوُنِمٰاِهّٰللاِبَوْ(النسا‪)554 :8‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .8‬واَلاْوُلُكْاَتاَّمِمْمَلِرَكْذُيُمْساِهّٰللاِہْیَلَع(األنعام‪)525 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .9‬نَّذَاَفٌۢنِّذَؤُمْمُهَنْيَبْنَاُةَنْعَّلِهّٰللاىَلَعَنْيِمِلّٰظلا(األعراف‪)22 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫رَكَمْوَقاْوُذُخْاَياَهِنَسْحَاِب(األعراف‪)523 :‬‬ ‫‪ .11‬اَهْذُخَفٍةَّوُقِبَّوا ْ ُم ْْ‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .11‬واَذِاَئِرُقُنٰاْرُقْلااْوُعِمَتْساَفٗهَل(األعراف‪)222 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪261‬‬
‫ومہمز(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪65:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ْ .12‬وَلَتْقَفْنَااَمیِفِضْرَاْلااًعْیِمَجۤاَّمَتْفَّلَاَنْيَبْمِهِبْوُلُقَوَّنِکٰلَهّٰللاَفَّلَاْمُهَنْيَب(األنفال‪)45 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .13‬وْمُهْنِمْنَّمُلْوُقَّيْنَذْئاْيِّل(التوبۃ‪)27 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .14‬وْدَقَلاَنْمِلَعَنْيِرِخْاَتْسُمْلا(احلجر‪)22 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬
‫‪ۤ .15‬اَمْمُكُلَٔـْسَاِہْیَلَعْنِمٍرْجَا(الرفقان‪)35 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫_________________________________________‬

‫‪262‬‬
 ‫اضمفع‬ ‫قبسربمن‪66:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اضمفع‬
‫)‪(Duplicated Verbs‬‬
‫اداغلےکاقدعے‬
‫)‪(Gemination Rules‬‬
‫‪ 66:1‬قبسربمن ‪ 63‬ںیم آپ ڑپھےکچ ںیہ ہک اضمفعاےسیاامسء وااعفؽ وک ےتہکںیہ نجےک ام ّدے ںیم ات یہ ِ‬
‫رحػ‬
‫حیحصدودہعفآاجےئ‪،‬ینعی" ٔم ِث َلی ِن"اجکیوہں۔ایسیوصرتںیماعؾوطررپدوونںرحوػوکالمرکڑپےتھںیہ‪،‬ینعی" َح َب َب‬
‫ب" اور اےس "اداغؾ" ےتہک ںیہ۔ نکیل یھبک یھبک نیلثم اک اداغؾ ںیہن ایک اجنا ہکلب اگل اگل یہ ڑپےتھ ںیہ‬ ‫" ےک اجبےئ " َح َّ‬
‫رکنےہ۔انچہچناسقبسںیم‬ ‫کاداغؾ"ےتہکںیہ۔ابںیمہایہنےکقلعتموقادعاکلاط ہع ا‬ ‫ےسیج َم َس َز(دمدرکنا)اےس"ف َ ِ ّ‬
‫مہاداغؾےکوقادعںیھجمسےگاوراؿشاءاہللاےلگقبسںیمکفاداغؾےکوقادعاکلاط ہعرکںیےگ۔‬
‫‪ 66:2‬وقادعاکلاط ہعرشوعرکےنےسےلہپک ناتذنہںیمواحضرکںیلہکیسکام ّدےںیمنیلثمیکوموجدیگیکفلتخم‬
‫وصرںیتںیہ۔اتوصرت ک ےہ ہکام ّدہاکافءہملکاورالؾہملک ات یہ رحػوہں۔ ےسیج َٗل َْ‪( ٙ‬ےبینیچ)‪،‬ثُلُ ْث(ات‬
‫اہتیئ)وریغہ۔اہیںنیلثموموجدوتںیہنکیل ُم ِل َح‪(ٙ‬ےلموہےئ)ںیہنںیہہکلباؿےکدرایمؿاتدورسارحػاحلئ‬
‫ےہ‪،‬اسےیلاؿےکاداغؾیکرضورتںیہنریتہاوروہایسرطحڑپےھاجےتںیہ۔‬
‫‪ 66:3‬نیلثم ےک قحلم وہےن یک دو وصرںیت ںیہ۔ ات ک ہک یسک ام ّدہ اک افء ہملک اور نیع ہملک ات یہ رحػ وہں‪ ،‬ےسیج‬
‫َز َز ٌْ(لیھکامتشا)‪،‬بَب َ ْر(ریش)وریغہ۔ایسیوصرتںیمیھباداغؾںیہنایکاجنا۔دورسیوصرتک ےہہکیسکام ّدہاکنیع‬
‫ہملک اور الؾ ہملک ات یہ رحػ وہں‪ ،‬ےسیج َم َس ْز‪َ ،‬ط َ٘ ْ‪ٙ‬وریغہ۔ اہیں ہلصیف ا‬
‫رکن وہنا ےہ ہک اداغؾ وہاگ ان کفاداغؾ وہاگ۔‬
‫انچہچننجوقادعاکمہلاط ہعرکےناجرےہںیہاؿےکقلعتمک ناتونٹرکںیلہکاؿاکقلعتاضمفعیکرصػاسمسق‬
‫ےسےہاہجںنیعاورالؾہملکاتیہرحػوہں۔اضمفعیکہیقبااسقؾاکاؿوقادعےسوکیئقلعتںیہنےہ۔زینک یھب‬
‫لثمناین"‬
‫ونٹرکںیلہکنیعہملکےکرحػےکےیلمہ"لثمِا ّوؽ"اورالؾہملکیکہگجآےنواےلایسرحػےکےیل" ِ‬
‫یکاالطصحاامعتسؽرکںیےگ۔‬
‫‪ 66:4‬اداغؾاکالہپاقدعہک ےہہک اضمفعںیم ارگلثمِا ّوؽاسنک ےہاورلثمناین رحتمکےہوتاؿ اکاداغؾرکدےتی‬
‫ض ِر ْر ےس ْٔسوریغہ۔‬
‫ںیہ‪،‬ےسیج َر ِب ْبےس َرب‪ٔ ،‬‬
‫‪263‬‬
 ‫اضمفع‬ ‫قبسربمن‪66:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫لثم ا ّوؽ اور لثم ناین دوونں رحتمک وہں اور اؿ اک املبق یھب‬
‫‪ 66:5‬اداغؾ اک دورسا اقدعہ ک ےہ ہک اضمفع ںیم ارگ ِ‬
‫رحتمک وہ وت لثمِ ا ّوؽ یک رحت وک رگا رک اےس اسنک رکدےتی ںیہ‪ ،‬رھپ ےلہپ اقدعہ ےک تحت اؿ اک اداغؾ وہاجنا ےہ‪،‬ےسیج‬
‫َم َس ْزےس َم ِس ْزاوررھپ َمس وہاجےئاگ۔یہیام ّدہ حنابآتٌال ںیماجےئاگوتاساکامیض واضمرعاالصًا ٔ ِم َت َس َز‪،‬‬
‫س ُزوہاگ‪،‬وجاساقدعہےکتحتےلہپا ٔ ِم َت ِس َز‪َ ،‬ی ِن َت ِس ُزوہاگرھپا ٔ ِم َت َّس‪َ ،‬ی ِن َت ُّسوہاجےئاگ۔‬
‫َی ِن َت ٔ‬
‫لثما ّوؽاورلثمنایندوونںرحتمکوہںنکیلاؿاکاملبقاسنک‬
‫‪ 66:6‬اداغؾاکشیتااقدعہک ےہہکاضمفعںیمارگ ِ‬
‫وہاجنےہ‪،‬‬
‫لثما ّوؽیک رحتاملبقوکلقتنمرکےکوخداسوک اسنکرکدےتیںیہ‪،‬رھپ ےلہپاقدعہ ےکتحتاؿاکاداغؾ ا‬
‫وہوت ِ‬
‫ےسیج َم َس َز(ؿ)اکاضمرعاالصً َی ِن ُسزُوہاگ‪،‬وجاساقدعہےکتحت َی ُن ِسزُوہاگاوررھپ َی ُن ُّسوہاجےئاگ۔‬
‫رصػریغصرکینوہیگ۔ذلیںیممہام ّدہغ‬
‫‪ 66:7‬ذموکرہناالوقادعیکقشمےکےیلآپوکدی وہےئاافلظیک رصتخم ِ‬
‫‪ٚ ٚ‬ےسالثیثرجمد‪،‬نابتٌٔیلاورناب مٔاًلہیکرصتخم ِ‬
‫رصػ ریغصدےرےہںیہ۔یلہپ النئںیمایلصلکشاور‬
‫دورسی النئںیم دبتلیدشہلکشدی یئگ ےہ۔ اہجں دبتیلییکرضورت ںیہن ےہواہں(‪)X‬اکناؿ اگلدنا ےہ۔اہیںمہ‬
‫ےن ِ‬
‫رصػریغصےکرصػناچنےغیصےیلںیہ‪،‬ویکہکنلعفارمرپاےلگقبسںیمناتوہیگ(اؿشاءاہلل)۔‬
‫صسف صغیس‬
‫ِ‬ ‫خمتصس‬
‫دصمر‬ ‫امساوعفملؽ‬ ‫امساافللع‬ ‫اضمرع‬ ‫امیض‬ ‫ناب‬
‫َط ِ٘ ْ‪ٙ‬‬ ‫َم ِظ ُ٘ ِو ْ‪ٚ‬‬ ‫َطاٗ ٔ ْ‪ٙ‬‬ ‫َی ِظ ُ٘ ُ‪ٙ‬‬ ‫َط َ٘ َ‪ٙ‬‬
‫الثیثرجمد‬
‫َط‪ٙ‬‬ ‫(‪) X‬‬ ‫َطا‪ٚ‬‬ ‫َی ُظ ُّ‪ٙ‬‬ ‫َط َّ‪ٙ‬‬
‫َت ِظ٘ ٔ ِی ْ‪ٙ‬‬ ‫ُمظَ َّ٘ ْ‪ٙ‬‬ ‫ُمظَ ِّ٘ ْ‪ٙ‬‬ ‫یُظَ ِّ٘ ُ‪ٙ‬‬ ‫َط َّ٘ َ‪ٙ‬‬
‫نابلیعفت‬
‫(‪) X‬‬ ‫(‪) X‬‬ ‫(‪) X‬‬ ‫(‪) X‬‬ ‫(‪) X‬‬
‫ُمظَ ا َٗ َ٘ ْة‬ ‫ُمظَ اٗ َْ‪ٙ‬‬ ‫ُمظَ اٗ ٔ ْ‪ٙ‬‬ ‫یُظَ اٗ ٔ ُ‪ٙ‬‬ ‫َطاٗ ََ‪ٙ‬‬
‫نابافمعلہ‬
‫ُمظَ ا َّٗ ْة‬ ‫ُمظَ ا‪ٚ‬‬ ‫ُمظَ ا‪ٚ‬‬ ‫یُظَ ُّا‪ٚ‬‬ ‫َط َّ‬
‫ا‪ٚ‬‬
‫ونٹ‪:‬نابافمعلہےسامساافللعاورامساوعفملؽیکاامعتسیللکشاسکیںےہ۔‬

‫‪264‬‬
 ‫اضمفع‬ ‫قبسربمن‪66:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫اھپڑنا‬ ‫َط َّ‪( ٙ‬ؿ) َطًّ٘ا‬ ‫انچنیھک‬ ‫َم َّس (ؿ) َم ًّسا‬
‫وہن‬
‫دوشار ا‬ ‫َط َّ‪( ٙ‬ؿ) َمظَ َّ٘ ّة‬ ‫رکن‬
‫دمد ا‬ ‫َم َس َز (ؿ) َم َس ّزا‬
‫ریچن‬
‫ا‬ ‫(تٌٔیل)‬ ‫رکن‬
‫دمد ا‬ ‫(آٌال)‬

‫رکن‬
‫اخمتفل ا‬ ‫(مٔاًلہ)‬ ‫الیھپن‬
‫ا‬ ‫(تٌٔیل)‬

‫اجن‬
‫ٹھپ ا‬ ‫تٌٔل)‬
‫( ٓ‬ ‫رکن‬
‫ناؽوٹمؽ ا‬ ‫(مٔاًلہ)‬
‫پ کھن‬
‫آسپںیمدعاوترانھک‬ ‫(تٔاًل)‬ ‫ھیلیاا‪ ،‬چ ا‬
‫اجن‬ ‫تٌٔل)‬
‫( ٓ‬
‫اٹھپوہاڑکٹاانیل‬ ‫(آتٌال)‬ ‫لمرکانچنیھک‪،‬ناانن‬ ‫(تٔاًل)‬

‫اجن‬
‫ٹھپ ا‬ ‫(انٌٔال)‬ ‫وہن‬
‫دراز ا‬ ‫(آتٌال)‬

‫دمدامانگن‬ ‫(استٌٔال)‬
‫هشق منرب ‪64‬‬
‫الثیث رجمد اور م رت ذ ہیف ےس (ناب انٌٔال ےک العوہ) ظفل مسز یک ایلص اور اامعتسیل لکش یک ِ‬
‫رصػ ریغص‬ ‫‪)i‬‬

‫(لعفارمےکریغب)رکںی۔‬
‫تٌٔل‪،‬تٔاًل‪،‬آتٌالاورانٌٔالےسظفلط٘‪ٙ‬یکایلصاوراامعتسیللکشیک ِ‬
‫رصػریغص(لعف‬ ‫اوباب ٓ‬ ‫‪)ii‬‬

‫ارمےکریغب)رکںی۔‬

‫‪265‬‬
‫کفاداغؾےکاقدعے‬ ‫قبسربمن‪67:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫کفاداغلےکاقدعے‬
‫)‪(Rules for No Gemination‬‬
‫‪ 67:1‬زگہتش قبس ںیم مہ ک نات ونٹ رکےکچ ںیہ ہک اضمفع ےک نج وقادع اک مہ لاط ہع رکرےہ ںیہ اؿ اک قلعت‬
‫اضمفعیکرصػاسمسقےسےہاہجںنیعہملکاورالؾہملکاتیہرحػوہں۔ابوغررکںیہکاضمفعیکاسمسق‬
‫ںیمرحوػیکرحاکتناوکسؿےکاحلظےسرصػدرجذلینیتیہوصرںیتنکممںیہ۔وچ یھوصرتوکیئںیہنوہیتکس‪:‬‬
‫‪ )i‬یلہپوصرت‪:‬لثمِا ّوؽاسنک‪+‬لثمِناینرحتمک(ٌِ‪)ُ -ٌَٔ + -‬‬
‫لثمناینرحتمک( ٌَٔ‪)ُ -ٌَٔ + ُ -‬‬
‫‪ )ii‬دورسیوصرت‪:‬لثمِا ّوؽرحتمک‪ِ +‬‬
‫‪ )iii‬شیتیوصرت‪:‬لثمِا ّوؽرحتمک‪+‬لثمِنایناسنک( ٌَٔ‪) -ٌِ + ُ -‬‬
‫یلہپ دو وصروتں ےک قلعتم اداغؾ ےک وقادع مہ زگہتش قبس ںیم ڑپھ ےکچ ںیہ۔ اِس قبس ںیم اب مہ شیتی وصرت ےک‬
‫قلعتموقادعاکلاط ہعرکںیےگ۔‬
‫‪ 67:2‬یسکاضمفعںیمارگلثمِا ّوؽرحتمکاورلثمِناین"اسنک"وہوتکفاداغؾالزؾوہناےہ‪،‬ینعیایسیوصرتںیم‬
‫اداغؾونممعوہناےہ‪ ،‬الثمًٓ ٌََل َِتےکوزؿرپ َم َس َزےس َم َس ِز َتاور َط َ٘ َ‪ٙ‬ےس َط َ٘ ِ٘ َ‬
‫تاینپایلص لکشںیم یہ وبالاور‬
‫اھکلاجےئاگ۔‬
‫‪ 67:3‬اب آےگ یرےنھ ےس لبق ذموکرہ ناال شیتی وصرت ےک قلعتم ھچک ناںیت ذنہ ںیم واحض رکںیل۔ لعف امیض یک‬
‫رگداؿےکوچدہوغیصںرپارگآپوغررکںیوتآپدںیھکیےگہکاسےکےلہپناچنوغیصںںیمالؾہملکرحتمکراتہےہ‪،‬ہکبج‬
‫ےٹھچےغیصےسآخرتالؾہملکاسنکوہناےہ۔اسےسآپادنازہرکےتکںیہہککفاداغؾےکذموکرہناالاقدعہاکاالطؼناومعلؾ‬
‫اہکںوہاگ۔لعفاضمرعےکدووغیصںعمجؤمیاغیاورعمجؤمیاحرضںیمیھبذموکرہناالاقدعہاکاالطؼوہاگ۔‬
‫‪ 67:4‬شیتی وصرت ےک واعق وہےن یک ات وہج اور یھب وہیت ےہ۔ آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک یسک وہج ےس اضمرع وک ح‬
‫وہنےہوتاسےکالؾہملکرپ ِ‬
‫العموکسؿاگلدےتیںیہ۔وگنااسوقیھباضمفعںیموصرتیہینباجیتےہ‬ ‫مروؾرکنا ا‬
‫ہکاساکلثمِا ّوؽرحتمکاورلثمِنایناسنکوہناےہ۔کفاداغؾےکاےلگاقدعہاکقلعتایسوصراحتؽےسےہ۔‬
‫‪ 67:5‬یسکاضمفعںیمارگلثمِا ّوؽرحتمکاورلثمِناین"مروؾوہےنیکوہجےساسنک"وہوتاداغؾاورکفاداغؾدوونں‬
‫اجیرںیہ۔الثمً َم َس َز اکاضمرعاالصًیَ ِن ُسزُےہ۔اسےسلعفارما ُ ِم ُس ِزباےہ۔اساکاسرطحاامعتسؽیھبدرسےہ۔‬

‫‪266‬‬
‫کفاداغؾےکاقدعے‬ ‫قبسربمن‪67:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ِ‬
‫العم اضمرع رگاےن ےک دعب‬ ‫(یَ ُن ُّس) ےس ح لعف ارم انبےت ںیہ وت‬ ‫َم َس َز ےک اداغؾ دشہ اضمرع یَ ُن ِسزُ‬ ‫‪67:6‬‬
‫ُم ِس ُزباےہ۔رھپ الؾہملک وکمروؾرکےتںیہوتاسیکلکش ُم ِس ِز یتنبےہسج وکڑپھںیہنےتک۔ ڑپےنھےک ےیلالؾہملک‬
‫وکوکیئرحتدینیڑپیتےہ۔اوصؽک ےہہکاملبقارگہمض(ٌُ‪)-‬وہوتالؾہملکوکوکیئیھبرحتدیاجیتکسےہ‪،‬ینعیلعفارم‬
‫ُم ُّس ‪ُ ،‬م َّساور ُم ِّس تںولکشں ںیمدرس ےہ۔نکیل ارگاملبق ہحتف (ٌَ‪)-‬نا رسکہ (ٌٔ‪ )-‬وہ وت الؾہملکوک ہمض ںیہندےےتک ‪،‬‬
‫فاور َم َّص یَ َن ُّصےسا ٔ ِم َش ِصنا‬
‫َفےسا ٔ ِ ٔف ِرنا ٔ ِّفنا ٔ َّ‬
‫ف َی ٔ ُّ‬
‫اہتبلہحتفنارسکہںیمےسوکیئیھبرحتدیاجیتکسےہ۔الثمً َ َّ‬
‫َم َّصےنباگ۔‬
‫‪ 67:7‬ک ناتآپےکلںیمےہہکارثکاتظفلےکاتےسزنادہاعمینوہےتںیہ۔ااسیاؿاافلظںیمیھبنکممےہ‬
‫وج اضمفع وہےت ںیہ۔ایسی وصرت ںیماعؾ وطر رپات ینعمدےنی واےل امس وک اداغؾ ےک اسھت اور دورسے ینعم دےنی‬
‫الثم َمس(انچنیھک)اور َم َس ْز(دمدرکنا)‪َٗ ،‬ؽ(اکانٹ انرتکنا)اور َٗ َؼ ْؽ(ہصق‬
‫واےلامسوکاداغؾےکریغباامعتسؽرکےتںیہ‪ً ،‬‬
‫ایبؿرکنا)‪َ ،‬سب(اگیل)اور َس َب ْب(س)وریغہ۔ک یھبونٹرکںیلہکاضمفعالثیثرجمدےکناب َٓ َتحَ اور َح ٔش َب‬
‫ےساامعتسؽںیہنوہنا‪،‬ہکبجمرتذہیفےکامتؾاوبابےساامعتسؽوہاتکسےہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬

‫ًَز َّ(ض) ًٔزًّا‪:‬وقیوہنا‪،‬دوشاروہنا‪،‬نازعت ا‬

‫وہن‬ ‫ل(ض) َؿ ََّل ًّل‪َ ،‬ؿ ََّل َل ّة ‪:‬رمگاہ ا‬
‫وہن‬ ‫َؿ َّ‬
‫(آٌال)‪:‬زعتدانی‬ ‫(آٌال)‪:‬رمگاہرکنا‪،‬الہک ا‬
‫رکن‬
‫ًَ َّس (ؿ) ًَ ًّسا‪:‬امشررکنا‪،‬اننگ‬ ‫َذ َّل (ض) ذ ٔ َّل ّة ‪:‬رنؾوہنا‪،‬وخارو ُروسا ا‬
‫وہن‬
‫(آٌال)‪:‬ایتر ا‬
‫رکن‬ ‫(آٌال ‪ +‬تٌٔیل)‪:‬وخارو ُروسا ا‬
‫رکن‬
‫ًَ َس ْز‪:‬یتنگ‬ ‫ذُل‪:‬رنیم‪،‬وتاعض‬
‫ً َّٔس ْة‪:‬دنچ‪،‬دعتاد‬ ‫ذٔل ‪:‬نادعباری‪،‬ذل‪،‬رہمناین‬
‫َحبَّ (ض) حُ ًّبا‪:‬تبحم ا‬
‫رکن‬ ‫هَ َّ‬
‫ل (س) هَ ًَّّل‪:‬اسک دار ا‬
‫وہن‬
‫(آٌال)‪:‬تبحم ا‬
‫رکن‬ ‫(تٌٔیل)‪:‬اسک ا‬
‫رکن‬
‫َح َّب ْة‪:‬داہن‬ ‫ه ٔل‪:‬اسک ‬

‫‪267‬‬
‫کفاداغؾےکاقدعے‬ ‫قبسربمن‪67:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َح َّخ (ؿ) َح ًّحا‪ :‬دلیلںیماغلآنا‪،‬دصق ا‬

‫رکن‬ ‫َر َّز (ؿ) َر ًّزا‪:‬واسپرکنا‪،‬ولن اان‬
‫(مٔاًلہ)‪:‬دلیلنازیرکنا‪،‬ڑگھجا ا‬
‫رکن‬ ‫(آتٌال)‪:‬اےنپدقومںرپولانٹ‪،‬‬
‫حُ َّح ْة‪:‬دلیل‬ ‫وہن‬
‫اےٹلناؤںواسپ ا‬
‫َتب ٔ ٍَ (س) َت َب ٌّا‪:‬یسکےکاسھت انےھچیپانلچ‬ ‫َضا‪:‬فیلکتدانی‪،‬وبجمررکنا‬
‫َض (ؿ) َ ًّ‬
‫َ َّ‬
‫(آتٌال)‪:‬شقندقؾرپانلچ‪،‬ریپوی ا‬
‫رکن‬ ‫َُض‪:‬اصقنؿ‪،‬یتخس‬
‫َم َّص (س) َم ًّشا‪ :‬ا‬
‫وھچن‬ ‫َ َّف (ض) ٔ َ‬
‫ف ّارا‪:‬اھبگا‪ ،‬ا‬
‫دوڑن‬
‫َزبَ َز (ؿ) َزب ِ ّزا‪:‬ےھچیپ ا‬
‫رھپن‬
‫ٕ (ض) َ‪ِ ٛ‬ظّٔا‪ :‬م ر‬
‫اظہرکنا‪،‬وھکانل‬ ‫َ‪ٛ‬ظَ َ‬
‫ار)‪:‬یسکزیچاکالھچپہصح‪،‬ھٹیپ‬
‫زُب ُ ْز (ج اَ ِزبَ ْ‬
‫هشق منرب ‪( 65‬افل)‬
‫دنمرہجذلیااعفؽیک ِ‬
‫رصػریغصرکںیاورلعفارمیکامتؾنکمموصرںیتںیھکل۔‬
‫‪َّ ًَ .3‬س (ؿ)‬ ‫‪ .2‬هَ َّ‬
‫ل (س)‬ ‫‪َ .1‬ؿ َّ‬
‫ل (ض)‬

‫هشق منرب ‪( 65‬ب)‬

‫دنمرہجذلیاامسءوااعفؽیکااسقؾ‪،‬ام ّدہ‪،‬ناباورہغیصاتبںیئ۔‬
‫‪ .3‬تُح ُّٔب َ‬
‫وٌ‬ ‫‪ .2‬تُ ٔذ ُّل‬ ‫‪َّٔ ً .1‬سةٌْ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .6‬ه ٔل‬ ‫‪َ .5‬تزِ َت ُّسوا‬ ‫‪ .4‬یُ ِحب ٔ ِب‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َ .9‬ؿ ُّلوا‬ ‫‪ُّ ٔ .8‬‬
‫ف ِوا‬ ‫‪َ .7‬ؿار‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫َضٌْ‬
‫‪ٓ ُ .12‬‬ ‫‪ .11‬یَ ِن َش ِص‬ ‫‪َ .11‬تظَ َّ٘ ُ‪ٙ‬‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬

‫‪268‬‬
‫کفاداغؾےکاقدعے‬ ‫قبسربمن‪67:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪َ .15‬را َّز‬ ‫‪َ .14‬ا ًَ َّس‬ ‫‪َ .13‬ح َّ‬
‫اد‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪َ .18‬م َّس‬ ‫‪ .17‬اَ َؿ ُّل ِوا‬ ‫‪ .16‬تُ َح ُّ‬
‫اج ِو ٌَ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ُ .21‬ح َّح ْة‬ ‫‪ُ .21‬تٌٔزُّ‬ ‫‪َ .19‬حب ََّب‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫ونٹ‪:‬اامسءوااعفؽیکااسقؾےسرمادک ےہہکارگامسےہوتاامسءیکھچںیمےسوکؿیسمسقےہ؟ارگلعفےہوتاسیکھچ‬
‫ںیمےسوکؿیسمسقےہ؟‬
‫هشق منرب ‪( 65‬ج)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی۔‬
‫َواَمْمُهَنْيِّرٓاَضِبٖہِبْنِمٍدَحَااَّلِاِنْذِاِبِهّٰللا(البقري‪)522 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .2‬وْنَمَناَکاًضْيِرَمْوَاىٰلَعٍرَفَسٌةَّدِعَفْنِّمٍماَّيَاَرَخُا(البقري‪)563 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .3‬وُّزِعُتْنَمُءٓاَشَتَوُّلِذُتْنَمُءٓاَشَتَكِدَيِبُرْيَخْلا(‪9‬ل عسلان‪)24 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ْ .4‬لُقْنِاْمُتْنُکَنْوُّبِحُتَهّٰللايِنْوُعِبَّتاَفُِ۠مُكْبِبْحُيُهّٰللاَوْرِفْغَيْمُكَلْمُكَبْوُنُذ(‪9‬ل عسلان‪)55 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .5‬اَّلَئِلَنْوُكَيِساَّنلِلىَلَعِهّٰللاٌۢةَّجُحَدْعَبِلُسُّرلا(النسا‪)543 :8‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .6‬واَلاْوُّدَتْرَتىٰۤلَعْمُكِراَبْدَا(المائدي‪)25 :‬‬
‫_________________________________________‬

‫‪269‬‬
‫کفاداغؾےکاقدعے‬ ‫قبسربمن‪67:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َواَلاْۤوُعِبَّتَتَءٓاَوْهَاٍمْوَقْدَقاْوُّلَضْنِمُلْبَقَواْوُّلَضَااًرْيِثَك(المائدي‪)55 :‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .8‬وْنِاَكْسَسْمَّيُهّٰللاٍّرُضِباَلَفَفِشاَكۤٗهَلاَّلِاَوُه(األنعام‪)55 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .9‬وٗهَّجٓاَحٗهُمْوَقَلاَقْيِّنْٓوُّجٓاَحُتَایِفِهّٰللا(األنعام‪)62 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َّ .11‬دَعَاُهّٰللاْمُهَلٍتّٰنَج(التوبۃ‪)67 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .11‬اَلَفَّدٓاَرٖهِلْضَفِل(یونس‪)525 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .12‬وَوُهْیِذَّلاَّدَمَضْرَاْلا(ارلعد‪)5 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .13‬وَمْوَيُقَّقَشَتُءٓاَمَّسلا(الرفقان‪)23 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ْ .14‬مَلَاَرَتىٰلِاَكِّبَرَفْيَكَّدَمَّلِّظلا(الرفقان‪)23 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .15‬وَّنِکٰلَهّٰللاَبَّبَحُمُكْيَلِاَناَمْيِاْلا(احلجراة‪)5 :‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .16‬اْۤوُّرِفَفىَلِاِهّٰللا(الذاریاة‪)32 :‬‬
‫_________________________________________‬

‫‪270‬‬
 ‫لم‬
‫مہ رخمج اور قر ی ا خررج‬ ‫قبسربمن‪68:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫خ‬ ‫لم‬
‫رحوػےکوقادع‬
‫ئا ررجرحوفےکوقادع‬ ‫مہرخمجاورقر ب‬
‫)‪(Rules for Similar and Identical Articulation Letters‬‬
‫‪ 68:1‬زگہتشدواابسؼںیممہےناداغؾاور کفاداغؾےکنج وقادعاک لاط ہعایکےہاؿاکقلعت "نیلثم"ےساھت‪،‬ینعی‬
‫لم‬
‫ح ات یہ رحػ دو رمہبت آاجےئ۔ اب ںیمہ نیت مرتذ وقادع اک لاط ہع رکنا ےہ نج اک قلعت مہ رخمج اور رق ی ا خررج‬
‫رحوػےسےہ۔نکیلاؿوقادعاکدایرہتہبدحمودےہ۔اسیکوہجک ےہہکےلہپدواقدعوںاکقلعترصػن ِابآتٌال‬
‫ابتٔاًل ےس ےہ۔زینک ہک ہقلعتم رحوػ یتنگ ےکدنچ‬
‫تٌٔل اور ن ِ‬
‫ےسےہہکبجشیتے اقدعہاکقلعترصػن ِاب ٓ‬
‫رحوػںیہوجآاسینےسنادوہاجےتںیہ۔‬
‫اب آتٌال یک "ت"‬
‫اب آتٌال اک افء ہملک ارگ ز ‪ ،‬ذ نا ز ںیم ےس وکیئ رحػ وہ وت ن ِ‬
‫‪ 68:2‬الہپ اقدعہ ک ےہ ہک ن ِ‬
‫لن ِ‬
‫اب‬ ‫دبتلی وہرک ویہ رحػ نب اجیت ےہ وج افء ہملک رپ ےہ‪ ،‬رھپ اس رپ اداغؾ ےک وقادع اک االطؼ وہنا ےہ۔ الثمً َز َخ َ‬
‫ل ےنباگ‪،‬رھپاداغؾےکاقدعے‬ ‫آتٌالںیما ٔ ِز َت َد َل وہاگ‪،‬رھپح" ت " دبتلیوہرک َ" ز "ےنبیگوتک ا ٔ ِز َز َخ َ‬
‫ل وہاجےئاگ۔ا ِیسرطحےسذ ََِک ےساذتک َر‪،‬رھپأذِذ ََِکاور ناآلخرا ٔ َّذ َِکوہاجےئاگ۔‬
‫َْ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ےکتحتا ٔ َّز َخ َ‬
‫ابآتٌالیک‬
‫ابآتٌال اکافءہملکارگؾ‪،‬ق‪،‬ن‪،‬يںیمےسوکیئرحػوہوتن ِ‬ ‫‪ 68:3‬دورسااقدعہک ےہہکن ِ‬
‫" ت "دبتلیوہرک" ن "نباجیتےہ۔ایسیوصرتںیماداغؾیکرضورتںیہنڑپیت‪،‬ا ِ َّ الک ہکافء ہملکیھب "ن"وہ۔‬
‫اب آتٌال ںیم‬
‫َ‬
‫ب با ےہ نکیل ا ْص َط َ‬ ‫َ َ‬
‫ب ن ِاب آتٌال ںیم ا ْصت َ‬
‫الثمً َص َ‬ ‫َ‬
‫َض ن ِ‬
‫ب اامعتسؽ وہنا ےہ‪ ،‬ایس رطح َ َّ‬
‫َّطاورك َ َل ٍَےس أك ِ َت َل ٍَ ےکاجبےئأك ِ َل َل ٍَ اوررھپأك َّ َل ٍَاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫ا ٔ ِؿت َ َّر ےکاجبےئا ٔ ِؿ َ َّ‬
‫‪ 68:4‬شیتےاقدعےاکقلعتدس(‪)10‬رحوػےسےہ۔ےلہپاؿرحوػوکنادرکےنیکیربیکھجمسںیل‪،‬رھپاقدعہ‬
‫رحوػیجہتیربیتوارھکلںیل۔رھپاؿںیمےسرحػ"ر" وکخذػ‬
‫ںیھجمسےگ۔اتاکذغرپز‪ ،‬ذےسےلرکن‪ ،‬يت ِ‬
‫رکدںیاوررشوعںیم"ث" اکااضہفرکںیل۔اسرطح دنمرہجذلیرحوػآپوکآاسینےسنادوہاجںیئےگ‪:‬‬
‫ثزذزضغؾقني‬
‫ابتٔاًلےکافءہملکرپارگذموکرہناالرحوػںیمےسوکیئرحػآاجےئوتاؿ‬ ‫تٌٔلنا ن ِ‬
‫‪ 68:5‬شیتااقدعہک ےہہکن ِاب ٓ‬
‫اوباب یک"ت"دبتلیوہرکویہرحػنباجیتےہوجافءہملکرپآناےہ‪،‬اسےکدعب اؿرپاداغؾےکوقادعاکاالطؼوہناےہ۔ذلی‬

‫‪271‬‬
 ‫لم‬
‫مہ رخمج اور قر ی ا خررج‬ ‫قبسربمن‪68:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫وقادعںیل۔‬‫رحوػےک‬
‫رطحھجمس‬ ‫ںیممہدوونںاوبابیکاگلاگلاثمؽ دےرےہںیہناہکآپدبتیلیےک م ر‬
‫ہرمہلحوکایھچ‬
‫‪ 68:6‬ذ ََِک ےسن ِابتٌٔلںیم َت َذ َِّک باےہ۔رھپح" ت "دبتلیوہرک" ذ "ےنبیگوتک َذذ َّ‬
‫َِک وہاجےئ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٓ‬ ‫َ‬
‫َّ‬
‫اگ۔ابنیلثماجکیںیہاوردوونںرحتمکںیہ‪،‬انچہچناداغؾےکاقدعہےکتحتلثمِا ّوؽوکاسنکرکںیےگوتک ذِذ َ‬
‫َِکےنب‬
‫ِک وہاجےئ اگ۔ ک ‬‫اگ وج ڑپاھ ںیہن اجاتکس ۔اس ےیل اس ےس لبق زمہة اوللص اگلںیئ ےگ وتک أذِذ ََِّک وہاگاور رھپ ا ٔ َّذ َّ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َّ‬
‫تٌٔلںیما ٔ َّذ َ‬
‫ِک ےکقرؼوکایھچرطحونٹرکںیل۔‬ ‫ناترضوریےہہکن ِابآتٌالںیما ٔ َّذ َ َ‬
‫ِکاورن ِاب ٓ‬
‫‪ 68:7‬ایس رطح َث َ٘ َل ناب تٔاًل ںیم َت َثا َٗ َل اب ےہ۔ ح" ت "دبتلی وہرک" ث " ےنب یگ وتک ثَ َثا َٗ َل‬
‫َّ‬
‫ےنب اگ۔رھپلثمِا ّوؽوکاسنکرکےکزمہۃاوللصاگلںیئےگوتک أثِ َثا َٗ َلاوررھپأثا َٗ َ‬
‫لوہاجےئاگ۔‬
‫تٌٔل اور‬ ‫‪ 68:8‬اب ک نات یھب ونٹ رکںیل ہک ذموکرہ ناال شیتا اقدعہ اایتخری ےہ۔ اس اک بلطم ک ےہ ہک انب ٓ‬
‫نابتٔاًلںیم ذموکرہ رحوػےس رشوعوہےنواےلاافلظ دبتیلیےکریغباور دبتلیدشہ لکشدوونںرطحاامعتسؽ‬
‫َّ‬ ‫وہےتکںیہ۔ینعی َت َذ َِّکیھبدرسےہاورا ٔ َّذ َّ‬
‫لیھب‬ ‫ِکیھبدرسےہ۔ایسرطح َت َثا َٗ َلیھبدرسےہاورأثا َٗ َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫درسےہ۔‬
‫تٌٔل اور تٔاًل ےک لعفِاضمرعےک نج وغیصں ںیمدو" ت "اجکی وہاجیت‬
‫‪ 68:9‬ک یھبونٹرکںیلہکناب ٓ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ِکاور َت َذ ُ‬
‫ِک دوونں درس ںیہ۔ زگہتش قبس یک قشم ںیم آپ‬ ‫ںیہواہں ات" ت "وک رگادانی اجیر ےہ‪،‬الثمً َت َت َذ ُ‬
‫ےن َتظَ َّ٘ ُ‪ٙ‬ڑپاھاھتوجہکالصںیم َت َتظَ َّ٘ ُ‪ٙ‬اھت۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٴ‬

‫َِک (ؿ) ذ ٔ ِ ّ‬
‫ذ ََ‬
‫َز َر َء (ػ) َز ِر ّءا‪:‬زورےس دانلیکھ‪،‬اٹہنا‬ ‫ِکا ‪ :‬ناد ا‬
‫رکن‬
‫(تٔاًل)‪:‬ناتوکاتدورسےرپڈاانل‬ ‫(آٌال‪ ،‬تٌٔیل)‪:‬نادرکانا‪،‬ناددالنا‬
‫تٌٔل)‪:‬وکششرکےکنادرکنا‪،‬تحیصناحلص ا‬
‫رکن‬ ‫( ٓ‬
‫َػ َس َ‪( ٚ‬ؿ) ػٔ ِسّٗا‪ :‬چسوبانل‪،‬ےبولثتحیصن ا‬
‫رکن‬
‫تٌٔل )‪ :‬دبہلیکوخاشہےکریغبدانی‪،‬ریخاتدانی‬ ‫َس َب َ‪( ٙ‬ؿ‪،‬ض) َس ِب ّ٘ا‪ :‬آےگ یرانھ‬
‫( ٓ‬
‫(آتٌال)‪ :‬اامتہؾےسآےگیرانھ‬
‫َػ َي ٍَ (ػ) َػ ِي ٌّا ‪ :‬ا‬
‫انبن‬ ‫(مٔاًلہ)‪:‬آےگ یرےنھ ںیم اقمہلب ا‬
‫رکن‬

‫‪272‬‬
 ‫لم‬
‫مہ رخمج اور قر ی ا خررج‬ ‫قبسربمن‪68:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫دانی‪،‬وقادع‬
‫نچانیل‬ ‫مکحےک‬ ‫(آتٌال)‪ :‬انبےناک‬
‫رحوػ‬

‫َضا‪:‬فیلکتدانی‪،‬وبجمر ا‬ ‫َص َ‬
‫ب (ض) َػب ِ ّرا‪:‬یرداسرکنا‪ ،‬رےکرانہ‬
‫َ‬
‫رکن‬ ‫َض (ؿ) َ ًّ‬
‫َ َّ‬
‫(آتٌال)‪ :‬وبجمررکنا‬ ‫(آتٌال)‪ :‬اامتہؾےسڈےٹرانہ‬
‫َزث َ َز (ؿ) ُزث ُ ِو ّرا‪:‬ےنٹمانگل‪ ،‬یراھےپےکآنار م ر‬
‫اظہوہنا‬ ‫َز َم َل (ؿ‪،‬ض) َز ِم ّ‬
‫َّل ‪:‬اتاجی ےکھجوہےئدوڑنا‬
‫تٌٔل)‪ :‬اوڑانھ‬
‫( ٓ‬ ‫تٌٔل)‪ :‬لا‬
‫( ٓ‬
‫ك َ ََ َز (ػ) ك َ َِ ّزا‪ :‬دنگیگدوررکنا‬
‫اَ ِز َر َک (آٌال)‪ :‬یسکزیچیکاغیوک انچنہپ‪،‬ناتوکناانیل‬ ‫(ؿ‪،‬ک)ك ُ َِ ّزا‪،‬ك َ ََ َ‬
‫ار ّة‪:‬ناک ا‬
‫وہن‬
‫(تٔاًل) ‪ :‬القح ا‬
‫وہن‬ ‫(تٌٔیل)‪:‬دوھنا‪،‬ناک ا‬
‫رکن‬
‫تٌٔل)‪ :‬وکششرکےکاینپدنگیگدوررکنا‪ ،‬ناک ا‬
‫وہن‬ ‫( ٓ‬
‫هشق منرب ‪( 66‬افل)‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےساؿےکاسھتدیلاے اوبابںیمایلصلکشاوردبتلیدشہلکشدوونںیک ِ‬
‫رصػریغصرکںی‪:‬‬
‫‪ .3‬سءؽ(تٔاًل)‬ ‫تٌٔل)‬
‫‪ .2‬صدؼ ( ٓ‬ ‫‪ .1‬دخؽ(آتٌال)‬
‫‪ .6‬درک(تٔاًل)‬ ‫تٌٔل)‬
‫‪ .5‬طھر( ٓ‬ ‫‪ .4‬ضرر(آتٌال)‬
‫هشق منرب ‪( 66‬ب)‬
‫دنمرہجذلیاامسءوااعفؽیکمسق‪،‬ام ّدہ‪،‬ناباورہغیصاتبںیئ‪:‬‬
‫‪َ .3‬ت َس َار َک‬ ‫َّ‬ ‫َّ َّ‬
‫‪ .2‬یَ َت َذ ُ‬
‫ِک‬ ‫ِک‬
‫‪ .1‬یَذ ُ‬
‫______________ ______________ ______________‬
‫‪ُ .6‬م َّس َخ َّّل‬ ‫‪َ .5‬ن ِشت َب ٔ ُ‪ٙ‬‬ ‫‪ .4‬ا ٔ ّٰز َر َک‬
‫______________ ______________ ______________‬
‫‪ .9‬ا ٔ ّٰز َرئِت ُِه‬ ‫‪ُ .8‬م َّلَ ََّز ْة‬ ‫‪ .7‬ا ٔ ِػ َلب ٔرِ‬
‫______________ ______________ ______________‬

‫‪273‬‬
 ‫لم‬
‫مہ رخمج اور قر ی ا خررج‬ ‫قبسربمن‪68:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رحوػ‪ .‬أثَّ‬
‫ےکا َٗ ِل‬
‫وقادعت ُِه‬ ‫‪12‬‬ ‫‪َ .11‬ت َؼ َّس َ‪ٚ‬‬ ‫‪ُ .11‬م َت َل َِّزٔیِ ًَ‬
‫______________ ______________‬ ‫______________‬
‫‪ُ .15‬م َّل َِّزٔیِ ًَ‬ ‫‪َ .14‬ی َت َل ََّزُ ِو ٌَ‬ ‫‪َ .13‬ل َيؼَّ َّس ًََّٗ‬
‫______________ ______________‬ ‫______________‬
‫‪ُ .18‬مؼَّ ِّسٗ ُِو ٌَ‬ ‫‪ .17‬ا ٔ ِػ َل َي ٌِ ُت‬ ‫‪ .16‬یَ َت َشآ َء لُ ِو ٌَ‬
‫______________ ______________‬ ‫______________‬
‫‪ .21‬اَ ِل ُن َّسثِّزُ‬ ‫‪ .21‬اَ ِل ُنزَّ ِّم ُل‬ ‫‪ُ .19‬م َت َؼ ِّس َٗ ْ‬
‫ات‬
‫______________ ______________‬ ‫______________‬
‫‪ .23‬ا ٔ ِؿ َ َّ‬
‫َّط‬ ‫‪َ .22‬ی َّظ َّ٘ ُ‪ٙ‬‬
‫______________‬ ‫______________‬
‫هشق منرب ‪( 66‬ج)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی‪:‬‬
‫َكِلٰذَكُجِرْخُنىٰتْوَمْلاْمُكَّلَعَلَنْوُرَّكَذَت(األعراف‪)35 :‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_________________________________________‬
‫َمْوَيُرَّكَذَتَيُناَسْنِاْلااَمىٰعَس(النازعاة‪)53:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫_________________________________________‬
‫ا‬
‫ىّٰۤتَحاَذِااْوُكَراَّدااَهْيِفاًعْیِمَج(االعراف‪)56:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_________________________________________‬
‫اَّنِااَنْبَهَذُقِبَتْسَنَواَنْكَرَتَفُسْوُيَدْنِعاَنِعاَتَم(یوسف‪)55:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫_________________________________________‬
‫ُهْدُبْعاَفَوْرِبَطْصاٖهِتَداَبِعِل(رمیم‪)43:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪274‬‬
 ‫لم‬
‫مہ رخمج اور قر ی ا خررج‬ ‫قبسربمن‪68:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رحوػےکوقادع‬ ‫َوْمُهَلۤاَهْيِفٌجاَوْزَاٌةَرَّهَطُّم(البقري‪)23:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫_________________________________________‬
‫َوْذِاْمُتْلَتَقاًسْفَنْمُتْءَرّٰداَفاَهْيِف(البقري‪)52:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_________________________________________‬
‫َّنِاَهّٰللاُّبِحُيَنْيِباَّوَّتلاَوُّبِحُيَنْيِرِّهَطَتُمْلا(البقري‪)222:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫_________________________________________‬
‫ْنَمَفَقَّدَصَتٖہِبَوُهَفٌةَراَّفَكٗهَّل(المائدي‪)23:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .11‬اَمْمُكَلاَذِاَلْيِقُمُكَلاْوُرِفْناْيِفِلْيِبَسِهّٰللاْمُتْلَقاَّثاىَلِاِضْرَاْلا(التوبۃ‪)56:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َّ .11‬نَقَّدَّصَنَلَوَّنَنْوُكَنَلَنِمَنْيِحِلّٰصلا(التوبۃ‪)53:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪ِ .12‬هْيِفٌلاَجِرَنْوُّبِحُّيْنَااْوُرَّهَطَتَّيؕ‪َ١‬وُهّٰللاُّبِحُيَنْيِرِّهَّطُمْلا(التوبۃ‪)526:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .13‬وَكُتْعَنَطْصاْيِسْفَنِل( ٰط ٰہ‪)25:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َّ .14‬نِاَنْيِقِّدَّصُمْلاَوِتٰقِّدَّصُمْلاَواوُضَرْقَاَهّٰللااًضْرَقاًنَسَحُفَعٰضُّيْمُهَل(احلدید‪)56:‬‬

‫_________________________________________‬

‫‪ .15‬اَهُّيَاٰۤيُلِّمَّزُمْلا( ّ‬
‫الشل ّمل‪)5:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪275‬‬
 ‫لم‬
‫مہ رخمج اور قر ی ا خررج‬ ‫قبسربمن‪68:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .16‬اَهُّيَاٰۤيُرِّثَّدُمْلا( ّ‬
‫رحوػےکوقادع‬ ‫المدثّر‪)5:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َّ .17‬مُثۤٗهُّرَطْضَاىٰلِاِباَذَعِراَّنلا(البقري‪)524:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .18‬مْوَيُقَّقَشَتُءٓاَمَّسلا(الرفقان‪)23:‬‬

‫_________________________________________‬

‫‪276‬‬
‫اثمؽ‬ ‫قبسربمن‪69:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫اثمك‬
‫)‪(Assimilated Verbs‬‬
‫رحػ تلع ینعی "و" نا‬
‫‪ 69:1‬ریپارگاػ ‪ 63:7‬ںیم آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک یسک لعف ےک افء ہملک یک ہگج ارگ وکیئ ِ‬
‫"ی"آاجےئ وت اےس اثمؽ ےتہک ںیہ۔ اب آپ ک یھب ونٹ رکںیل ہک افء ہملک یک ہگج ارگ"و"وہ وت اےس ِ‬
‫اثمؽ واوی اور‬
‫ارگ"ی"وہ وت اےس ِ‬
‫اثمؽ نایئ ےتہک ںیہ۔ اس قبس ںیم اؿ شاء اہلل مہ اثمؽ ںیم وہےن وایل دبتویلیں ےک وقادع اک لاط ہع‬
‫رکںیےگ۔‬
‫‪ 69:2‬اثمؽ ںیم الثیث رجمد ےس لعفِ امیض (رعموػ اور وہجمؽ) دوونں ںیم وکیئ دبتیلی ںیہن وہیت۔ اہتبل مرتذ ہیف ےس‬
‫اثمؽنایئںیم ِ‬
‫اثمؽواوییکتبسنمکدبتیلیواعق وہیتےہ۔رہباحؽوج‬ ‫امیضےکدنچات وغیصںںیمدبتیلیوہیتےہاور ِ‬
‫یھبدبت ںایںوہیتںیہاؿںیمےسزنادہیردنمرہجذلیوقادع ےکتحتوہیتںیہ۔‬
‫اثمؽواویںیمالثیثرجمدےکلعفِ اضمرعرعموػںیمدبتیلیوہیتےہ۔اساکاقدعہک ےہہک ِ‬
‫اثمؽواویارگ‬ ‫‪ِ 69:3‬‬

‫َض َبنا َح ٔش َب ےسوہوتاسےکاضمرعرعموػںیم"و"رگاجناےہنکیلارگناب َسنٔ ٍَنا َ ُ‬

‫ِک َوےسوہ‬ ‫ناب َٓ َتحَ ‪َ َ ،‬‬
‫ب (ػ) "اطع‬
‫الثم َو ٍَ َ‬ ‫وت "و" یرقرار راتہ ےہ۔ ہکبج ناب َن َ َ‬
‫َص ےس اثمؽ (واوی ان نایئ) اک وکیئ لعف اامعتسؽ ںیہن وہنا۔ ً‬
‫رکنا" اک اضمرع َی ِو ٍَ ُب ےک اجبےئ َی ََ ُب‪َ ،‬و ًَ َس (ض) "ودعہ رکنا" اک اضمرع َی ِوً ٔ ُس ےک اجبےئ َی ٌٔ ُس اور َور َٔث‬
‫ل (س) "ڈرانگل" اک اضمرع‬ ‫(ح) "وارث وہنا" اک اضمرع َی ِور ُٔث ےک اجبےئ یَز ٔ ُث وہاگ۔ اس ےک یرالخػ َو ٔج َ‬
‫لیہوہاگ۔ایسرطح َو ُح َس(ک)"االیکوہنا"اکاضمرع َی ِو ُح ُسیہوہاگ۔‬ ‫َی ِو َج ُ‬
‫لذا اؿ وک ناد‬
‫الخػ اقدعہ اامعتسؽ وہےت ںیہ اور ک قرآؿ رکمی ںیم اامعتسؽ وہےئ ںیہ س‬ ‫‪ 69:4‬ناب َسنٔ ٍَ ےک دو اافلظ ِ‬
‫رکےئجیل۔ َو ٔس ٍَ (س) "لیھپ اجنا‪ ،‬وعیس وہنا"۔اس اک اضمرع اقدعہ ےک احلظ ےس َی ِو َس ٍُ وہنا اچےئہ اھت نکیل ک َی َش ٍُ‬
‫ئ(س)"رودننا"اکاضمرعیَ ِوك َ ُؤےکاجبےئیَ َل ُؤاامعتسؽوہناےہ۔‬ ‫وہنےہ۔ایسرطح َوكٔ َ‬ ‫اامعتسؽ ا‬
‫ل ےک وزؿ رپ‬ ‫‪ 69:5‬ک نات ناد رںیھک ہک اضمرع وہجمؽ ںیم رگا وہا"و"واسپ آاجنا ےہ الثمً َی ََ ُب اک وہجمؽ ُیٔ ٌَِ ُ‬
‫ثوہاگ۔‬ ‫یُ ِو ٍَ ُب‪َ ،‬ی ٌٔ ُساکیُ ِو ًَ ُساوریَز ٔ ُثاکیُ ِو َر ُ‬
‫‪ 69:6‬دورسا اقدعہ وج اثمؽ ںیم اامعتسؽ وہنا ےہ وہ ک ےہ ہک واواسنک ( ِو)ےک املبق ارگ رسکہ (ٌٔ‪ )-‬وہ وت "و" وک‬
‫"ی" ںیمدبؽ دےتی ںیہینعی ٌٔ‪ِ -‬و= ٌٔ‪ِ -‬ی اورارگناء اسنک( ِی)ےکاملبق ہمض(ٌُ‪ )-‬وہ وت"ی"وک"و"ںیمدبؽدےتی‬

‫‪277‬‬
‫اثمؽ‬ ‫قبسربمن‪69:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لعفارما ٔ ِو َج ِل ابےہوجا ِساقدعہےکتحت أیِ َح ِلوہاجناےہ۔ایسرطح َی ُ٘ َى‬

‫ل اک ِ‬ ‫ںیہینعی ٌ‪ُِ -‬ی = ٌُ‪ِ -‬و۔الثمًیَ ِو َج ُ‬
‫(ک) "دیبار وہنا"ےس ن ِابااعفؽںیم اَ ِی َ٘ َى‪،‬یُ ِی٘ ٔ ُى با ےہنکیلاساکاضمرعا ِس اقدعہےک تحت دبتلیوہرکیُ ِوٗ ٔ ُى‬
‫وہاجناےہ۔‬
‫‪ 69:7‬شیتےاقدعےاک قلعت رصػ ناب آتٌال ےس ےہاور وہ ک ےہ ہک ناب آتٌال ںیم اثمؽےک افء ہملک‬
‫ےک"و"نا"ی"وک"ت"ںیم دبتلی رکےک ااعتفؽ یک"ت"ںیم دممغ رکدےتیںیہ۔ اس نمض ںیم ک نات ونٹ رکںیل‬
‫ل ا‬
‫ب ےہ‬ ‫ہک"و"وک دبتلی رکنا الزیم ےہ ہکبج "ی"یک دبتیلی اایتخری ےہ۔ الثمً َو َػ َل ناب آتٌال ںیم ا ٔ ِو َت َؼ َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫وجا ِس اقدعہےک تحت ا ٔ ِت َت َؼ َل اور رھپ ا ٔ َّت َؼ َ‬
‫ل وہاجےئ اگ۔ ہکبج َی َْس ناب آتٌال ںیم أیِ َت َْس یھب اامعتسؽ وہنا ےہ‬
‫َّ‬
‫اورأت ََ‬
‫ْسیھب۔‬
‫‪ 69:8‬آپ وک ناد وہاگ ہک ومہمز اافلء ںیم رصػ ات لعف ینعی اَ َخ َذ اک زمہہ ناب آتٌال ںیم دبتلی وہرک"ت" ا‬
‫ب‬
‫اثمؽواویےسنابآتٌالںیمآےنواےلامتؾااعفؽںیم"و"یک"ت"ںیمدبتیلیالزیمےہ۔ایخؽرےہہک‬
‫ےہرگم ِ‬
‫اثمؽواوی ےس ناب آتٌال ںیمآےن واےل ااعفؽیک دعتاد زنادہ ےہ‪ ،‬ہکبج اثم ِؽ نایئ ےس نابآتٌالںیملکنیت‬
‫ِ‬
‫الثم‬ ‫اچرااعفؽآےتںیہ۔ک ناتیھبونٹرکںیلہکنابآتٌالےکذموکرہاقدعہاکاالطؼوپری ِ‬
‫رصػریغصرپوہناےہ۔ ً‬
‫َّ‬ ‫ا ٔ ِو َت َؼ َل ےس ا ٔ َّت َؼ َل‪ ،‬یَ ِو َت ٔؼ ُ‬
‫ل‪ ،‬ا ٔ ِو َت ٔؼ ِل ےس أت ٔؼ ِل‪ُ ،‬م ِو َت ٔؼ ْل ےس ُم َّت ٔؼ ْل‪ُ ،‬م ِو َت َؼ ْ‬
‫ل ےس‬ ‫ل ےس یَ َّت ٔؼ ُ‬
‫الےسا ٔ ِّت َؼ ْ‬
‫ال۔‬ ‫ُم َّت َؼ ْلاورا ٔ ِوتٔ َؼ ْ‬
‫ل ےک وزؿ رپ‬
‫اثمؽ واوی ےس لعفِ اضمرع ںیم نج ااعفؽ اک"و" رگ ِاجنا ےہ‪ ،‬اؿ ےک دصمر ارگ ٓ ٌَِ ْل نا ٓ ٌِٔ ْ‬
‫‪ِ 69:9‬‬
‫آںیئوتضعبدہعفک دصمرحیحصوزؿرپیھباامعتسؽوہےتںیہاورضعبدہعفاؿںیم دبتیلیوہیت ےہ‪،‬سجاکرطہقیک ےہ‬
‫ہکدصمر اک افء ہملک ینعی"و"رگادےتی ںیہ۔اباسنک نیعہملک وک ومعامً رسکہدےتی ںیہ ‪،‬اہتبل ارگ اضمرع وتفمح انیعل وہ وت‬
‫آخںیمالؾہملکےکآےگ"ة" اکااضہفرکدےتی ںیہ۔اسرطحدبتلی دشہدصمر ًَ َل ْةناً ٔ َل ْة‬
‫ہحتف یھبدے ےتک ںیہ۔ ر‬
‫ےکوزؿرپآناےہالثمً‪:‬‬
‫َو ٔس ٍَ َی َش ٍُ(لیھپاجنا)ےس َو ِس ٍْاور َس ٌَ ْة‬
‫َو َػ َل یَؼٔ ُل(وجڑنا‪،‬المنا)ےس َو ِػ ْلاورػٔ َل ْة‬
‫و ٍَ َب َی ََ ُب(اطعرکنا)ےس َو ٍِ ْباورٍٔ َب ْة‬
‫‪278‬‬
‫اثمؽ‬ ‫قبسربمن‪69:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ٕاور ػٔ َٔ ْةوریغہ‬
‫ٕ(تیفیکاتبنا)ےس َو ِػ ْ‬
‫ٕ یَؼٔ ُ‬
‫َو َػ َ‬
‫ل) اور دبتلی‬
‫اثمؽ واوی ںیم اےسی ااعفؽ یک دعتاد زنادہ ےہ نج ےک اصمدر حیحص وزؿ (ٓ ٌَِ ْل نا ٓ ٌِٔ ْ‬
‫ِ‬ ‫‪69:10‬‬
‫دشہ وزؿ ( ًَ َل ْة نا ً ٔ َل ْة) دوونں رطح اامعتسؽ وہےت ںیہ۔ نامہ ِ‬
‫اثمؽ واوی ےک ھچک ااعفؽ اےسی یھب ںیہ نج اک دصمر‬
‫رصػحیحصوزؿرپاامعتسؽوہناےہالثمً َو َٗ ٍَ(ػ)"واعق وہنا" اکدصمررصػ َو ِٗ ٍْاور َو ٍَ ًَ(ض)"زمکورنااکلہوہنا"‬
‫اک دصمر رصػ َوٍِ ًْ یہ ا‬
‫آن ےہ‪ ،‬ہکبج ھچک اافلظاےسی یھب ںیہ نج ےک دصمر حیحصوزؿ رپ اامعتسؽ ںیہن وہےت ہکلب رصػ‬
‫دبتلیدشہوزؿرپیہآےتںیہےسیج َوث َٔ‪(ٙ‬ح)"رھبوہسرکنا" اکدصمررصػ ٔث َ٘ ْةیہاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫اثمؽ واوی ےک دنچ اور اافلظ قرآؿِ رکمی ںیم وقادع ےس مہ رک اامعتسؽ وہےئ ںیہ۔ آپ اںیہن ناد‬
‫ِ‬ ‫‪69:11‬‬
‫س َي ْة اامعتسؽ وہا‬
‫رکںیل۔ َوس ًَٔ (س)"اوانھگن " اک اضمرع َی ِو َس ًُ اب ےہ۔ اس ںیم"و"ںیہن رگا نکیل اس اک دصمر ٔ‬
‫ےہ۔ایسرطح ُو ِّٗ َت ِت اور َو َح ْساک"و"زمہہ ںیمدبتلیرکےکاُ ِّٗ َت ِ‬
‫تاوراَ َح ْساامعتسؽایکایگےہ۔‬
‫ک یھب ونٹ رکںیل ہک اثمؽ اک لعف ارم اس ےک اضمرع یک اامعتسیل لکش ےس اقدعے ےک لاطقب با‬ ‫‪69:12‬‬
‫ِ‬
‫العماضمرعرگاںیئےگوتالہپرحػرحتمک‬ ‫باامعتسؽوہناےہ۔لعفارمانبےنےکےیل‬
‫ےہ‪،‬الثم َو ٍَ َب اکاضمرعیَ ََ ُ‬
‫ب ےنباگ۔ َو ُس َه (ک)‬
‫ےہ‪ ،‬اسےیلزمہۃاوللصیکرضورتںیہنےہ‪،‬رصػالؾہملکوکمروؾ رکںیےگوتلعفارم ٍَ ِ‬
‫"وخوصبرت وہنا" اک اضمرع یَ ِو ُس ُه ےہ۔ اس ےس لعف ارم انبےن ےک ےیل زمہۃ اوللص اگل رک الؾ ہملک مروؾ رکںی ےگوت‬
‫لعفارما ُ ِو ُس ِهےنباگ۔‬

‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٴ‬
‫رکن‬ ‫َع َق (ق) َ ِ‬
‫َع ّؿا‪ :‬شیپ ا‬ ‫ََ‬ ‫َوک َ َل (ض) َو ِ ّ‬
‫لِک‪ :‬رپسد رکنا‬
‫َع ّؿا‪ :‬یسکزیچےکانکرےںیم ا‬
‫اجن‬ ‫(ٌ) َ ِ‬ ‫تٌٔل) َل ٗہ‪ :‬اکایمیب اک اضنم وہنا‪،‬‬
‫( ٓ‬
‫اؿ ّة‪ :‬وچڑاوہنا‬ ‫َع َق (ک) َ َ‬
‫َع َ‬ ‫َُ‬ ‫تٌٔل) ًَل َِی ٔہ‪ :‬اکایمیبےکےیلرھبوہس ا‬
‫رکن‬ ‫( ٓ‬
‫(آٌال)‪ :‬ہنمومڑنا‪،‬ارعاضرکنا‬
‫َو َز َر(ض) ؤزِ ّرا‪ ،‬ز َٔر ْة ‪:‬وبھجااھٹنا‬ ‫َو َلخَ (ض) ُولُ ِو ّجا‪ ،‬ل ٔ َح ّة‪ :‬دالخوہنا‬
‫ؤزِ ْر (ج َا ِو َز ْار)‪:‬وبھج‬ ‫(آٌال)‪ :‬دالخ ا‬
‫رکن‬

‫‪279‬‬
‫اثمؽ‬ ‫قبسربمن‪69:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ْسا‪:‬لہسوآاسؿوہنا‬
‫ْس(ض) َی ِ ّ‬
‫َی َ َ‬ ‫َی٘ ًَٔ(س) َی ِ٘ ّيا‪:‬واحضاورنایوہنا‬
‫(تٌٔیل)‪ :‬لہسوآاسؿ ا‬
‫رکن‬ ‫(آٌال)‪ :‬نیقی ا‬
‫رکن‬
‫َو َز ََ(ػ) َو ِز ًّا‪ ،‬ز ٔ ًَ ّة‪:‬یسکزیچوکوھچڑدانی‬ ‫َور َٔث (ح) و ٔ ِرثّا ‪ ،‬رٔث َ ّة‪:‬وارث وہنا‬
‫(استٌٔال)‪ :‬وطبرِ اامیرانھک‬ ‫(آٌال)‪ :‬وارث ا‬
‫انبن‬

‫َوذ ََر(ػ) َوذ ِّرا‪ :‬وھچڑنا‬ ‫َو ًَ َى(ض) َو ًِوّ ا‪ٔ ً ،‬وَ ّة ‪ :‬تحیصن ا‬
‫رکن‬

‫َو ًَ َس(ض) َو ًِ ّسا‪َٔ ً ،‬س ّة‪ :‬ودعہرکنا‬ ‫َو َج َس (ض) َو ِج ّسا‪ٔ ،‬ج َس ّة ‪ :‬ن اان‬

‫َو َٗ ٍَ(ػ) ُوٗ ُِو ًّا ‪ :‬رگنا‪،‬واعق ا‬

‫وہن‬ ‫َو َؿ ٍَ (ػ) َو ِؿ ٌّا‪َ ،‬ؿ ٌَ ّة‪ :‬رانھک‪،‬ہچبجا‬

‫َو ٔج َل (س) َو ِج ّ‬
‫َّل‪ :‬وخػ وسحمس رکنا‪ ،‬ا‬
‫ڈرن‬ ‫َو َز ٌَ (ض) َوزِ ىّا‪ ،‬زٔى َ ّة ‪ :‬وتانل‪ ،‬وزؿ ا‬
‫رکن‬

‫ل (ض) َو ِػ َّّل‪ٔ ،‬ػ َل ّة‪:‬وجڑنا‪ ،‬ا‬

‫ِش َح (ػ) َ ِ‬
‫ِش ّحا‪:‬الیھپنا‪،‬اشکدہرکنا‪،‬ناتےکلاطل‬ ‫ََ‬
‫المن‬ ‫َو َػ َ‬
‫وھکانل‬
‫هشق منرب ‪( 67‬افل)‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےساؿےکاسھتدیلاے اوبابںیمایلصلکشاوردبتلیدشہلکشدوونںیک ِ‬
‫رصػریغصرکںی‪:‬‬
‫‪ .3‬وجؽ(س)‬ ‫‪ .2‬وجد (ض)‬ ‫وضع(ػ)‬‫‪.1‬‬
‫تٌٔل)‬
‫‪ .6‬وکء ( ٓ‬ ‫تٌٔل)‬
‫‪ .5‬وکؽ( ٓ‬ ‫‪ .4‬یؼؿ (آٌال)‬
‫‪ .7‬ودع(استٌٔال)‬

‫هشق منرب ‪( 67‬ب)‬

‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی‪:‬‬
‫ْنَمَفْمَّلْدِجَيُماَيِصَفِةَثٰلَثٍماَّيَا(البقري‪)574:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫________________________________________‬

‫‪280‬‬
‫اثمؽ‬ ‫قبسربمن‪69:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ُنٰطْیَّشلَاُمُکُدِعَیَرْقَفْلا(البقري‪)246:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫________________________________________‬
‫اَّمَلَفاَهْتَعَضَوْتَلاَقِّبَرْيِّنِاۤاَهُتْعَضَوىٰثْنُا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)54:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫________________________________________‬
‫اَذِاَفَتْمَزَعْلَّكَوَتَفىَلَعِهّٰللاؕ‪َّ١‬نِاَهّٰللاُّبِحُيَنْيِلِّكَوَتُمْلا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)537:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫________________________________________‬
‫ْضِرْعَاَفْمُهْنَعَوْمُهْظِع(النسا‪)45:8‬‬ ‫‪.5‬‬
‫________________________________________‬
‫َوْوَلْمُهَّنَااْوُلَعَفاَمَنْوُظَعْوُيٖہِبَناَكَلاًرْيَخْمُهَّل(النسا‪)44:8‬‬ ‫‪.6‬‬
‫________________________________________‬
‫َوْمُهَنْوُلِمْحَیْمُھَراَزْوَاىٰلَعْمِهِرْوُهُظؕ‪١‬اَلَاَءٓاَساَمَنْوُرِزَي(االنعام‪)55:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫________________________________________‬
‫َوُنْزَوْلاِذِٕىَمْوَيُّقَحْل۟اۚ‪ْ١‬نَمَفْتَلُقَثٗهُنْيِزاَوَمَكِٕىٰٓلوُاَفُمُهَنْوُحِلْفُمْلا(االعراف‪)6:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫________________________________________‬
‫ْدَقاَنْدَجَواَماَنَدَعَواَنُّبَراًّقَح(االعراف‪)22:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫________________________________________‬
‫‪َ .11‬وْنَمُنَسْحَاَنِمِهّٰللااًمْكُحٍمْوَقِّلَنْوُنِقْوُّي(المائدي‪)32:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪َ .11‬واَلُرِزَتٌةَرِزاَوَرْزِّوىٰرْخُا(االنعام‪)542:‬‬

‫‪281‬‬
‫اثمؽ‬ ‫قبسربمن‪69:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫________________________________________‬
‫‪َ .12‬واْوُلاَقاَنْرَذْنُكَنَعَّمَنْيِدِعٰقْلا(التوبۃ‪)64:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪ِ .13‬ہْیَلَعُتْلَّكَوَتۚ‪َ١‬وِہْیَلَعِلَّكَوَتَيْلَفَنْوُلِّكَوَتُمْلا(یوسف‪)45:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪َ .14‬وُتْخَفَنِهْيِفْنِمْيِحْوُّراْوُعَقَفٗهَلَنْيِدِجٰس(احلجر‪)27:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪ .15‬اْوُلاَقاَلْلَجْوَت(احلجر‪)35:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪ِّ .16‬بَرْحَرْشاْيِلْيِرْدَصِۙ‪َ۰۰۲۵‬وْرِّسَيْۤيِليِرْمَاِۙ‪ٰ (۰۰۲۶‬ط ٰہ‪)24-23:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪َ .17‬نْيِذَّلَاَنْوُثِرَيَسْوَدْرِفْلا(المؤمنون‪)55:‬‬

‫________________________________________‬
‫‪َّ .18‬نَاَهّٰللاُجِلْوُيَلْيَّلایِفِراَهَّنلا( ٰ‬
‫لقمن‪)27:‬‬

‫________________________________________‬
‫( ٰحم السجدي‪)35:‬‬ ‫‪َ .19‬واَنْثَرْوَاْۤيِنَبَلْيِءٓاَرْس‬
‫________________________________________‬
‫ٰ‬
‫ارلحمن‪)5:‬‬‫‪َ .21‬وَءٓاَمَّسلااَهَعَفَرَوَعَضَوَناَزْيِمْلا(‬

‫________________________________________‬

‫‪282‬‬
‫اوجػ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪70:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(ّصحا ّوك)‬
‫اوجف ّ‬
‫)‪(Hollow Verbs-1‬‬
‫رحػتلع"و" ان"ی"آاجےئوتاےس‬ ‫‪ 70:1‬قبسربمن‪63‬ںیمآپڑپھےکچںیہہکسجلعفےکنیعہملکیکہگجوکیئ ِ‬
‫"اوجػ"ےتہک ںیہ۔اب ک یھب ونٹ رکںیل ہک نیع ہملک یک ہگج ارگ"و" وہ وت اےس ِ‬
‫اوجػ واوی اور ارگ"ی"وہ وت اےس‬
‫ِ‬
‫اوجػنایئےتہکںیہ۔اسقبسںیماؿشاءا﵀مہاوجػںیموہےنوایلدبتویلیںےکوقادعاکلاط ہعرکںیےگ۔‬
‫‪ 70:2‬اوجػ اک اقدعہ ربمن ‪ 1‬ک ےہ ہک رحػِ تلع ("و"ن ا " ی" ) ارگ رحتمک وہ اور اس ےک املبق ہحتف (‪)ٌَ-‬وہ وت‬
‫ل (اس ےن اہک ) ‪ ،‬بَ َی ٍَ ےس بَا ََ (اس ےن وسدا ایک ) ‪،‬‬
‫رحػِ تلع وک افل ںیم دبتلی رکدےتی ںیہ ےسیج َٗ َو َل ےس َٗا َ‬
‫اٖ (وہڈرا)اورك َ ُو َل ےسكَا َ‬
‫ل (وہابملوہا)وریغہ۔‬ ‫ىَیٔ َل ےسىَا َل (اسےننانا)‪َ ،‬خو ٔ َٖ ےس َخ َ‬
‫رحػتلع("و"نا" ی")ارگرحتمکوہ اوراساکاملبق اسنکوہوت ِ‬
‫رحػتلع‬ ‫‪ 70:3‬اوجػاکاقدعہربمن‪2‬ک ےہہک ِ‬
‫ٖ (س) اک اضمرع‬
‫رحػ تلع ںیم دبتلی وہاجنا ےہ‪،‬ےسیج َخو ٔ َ‬
‫اینپ رحت املبق وک لقتنم رکےک وخد رحت ےک وماقف ِ‬
‫اٖ وہاجےئاگ۔‬
‫رحػتلعرحتمکاوراملبقاسنکےہ‪،‬اسےیلےلہپک َی َد ِو ُٖوہاگاوررھپ َی َد ُ‬
‫ٖباےہ۔اسںیم ِ‬
‫َی ِد َو ُ‬
‫ایسرطح َٗ َو َل(ؿ)اکاضمرع َی ِ٘ ُو ُلےلہپ َی ُ٘ ِو ُلوہاگاوررھپ َی ُ٘ ِو ُلیہرےہاگ۔بَ َی ٍَ(ض)اکاضمرع َیبِیٔ ٍُےلہپ َیب ٔ ِی ٍُ‬
‫وہاگاوررھپ َیب ٔ ِی ٍُیہرےہاگ۔‬
‫‪ 70:4‬اوجػاکاقدعہربمن‪(3‬افل) ک ےہ ہکاوجػےکنیعےملکےکدعبواےلرحػرپارگالعمِوکسؿوہ‪ ،‬اسنک‬
‫وہےن یک وہج ےس نامروؾ وہےن یک وہج ےس‪ ،‬وت دوونں وصروتں ںیم نیع ہملک اک دبتلی دشہ افل‪ ،‬واو نا ناء رگاجیت‬
‫ےہ۔اسےکدعبافءہملکیکرحتاکہلصیفاقدعہربمن‪(3‬ب)ےک تحترکےتںیہ۔‬
‫‪ 70:5‬اوجػ اکاقدعہربمن‪(3‬ب)ک ےہہکافل‪،‬واوناناءرگےنےکدعبافءہملکرپوغررکےتںیہ۔ارگ‪:‬‬
‫ااقتنؽرحتیکوہجےسرحتمکوہا ےہوتاسیکرحتیرقراررےہیگ۔‬ ‫وہاالصًاسنکاھتاوراقدعہ ربمن‪2‬ےکتحت ِ‬ ‫‪)i‬‬

‫وہ االصً وتفمح اھت وت اس ےک ہحتف وک ضمّہ نا رسکہ ںیم دبتلی رکدےتی ںیہ۔اس اک اوصؽ ک ےہ ہک اس لعف اک اضمرع ارگ‬ ‫‪)ii‬‬

‫ومضمؾانیعل(ناب َن َ َ‬
‫َصنا َ ُ‬
‫ِک َو)ےہوت ضمّہ(ٌُ‪)-‬دےتیںیہورہنرسکہ(ٌٔ‪)-‬۔ابآپاساقدعہوکدنچاثمولںیکدمد‬
‫ےسذنہنیشنرکںیل۔‬
‫ٖ یتنب‬
‫ااقتنؽ رحت وہیت ےہ ۔ َخو ٔ َٖ(س) ےک اضمرع یک ایلص لکش َی ِد َو ُ‬
‫‪ 70:6‬ےلہپ مہ وہ اثمںیل ےتیل ںیہ اہجں ِ‬

‫‪283‬‬
‫اوجػ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪70:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ًِ وہیگ۔ اب‬
‫َی ِد َوٓ َ‬ ‫ےہ۔ح رگداؿ رکےت وہےئ مہ عمج ومٔ ی اغی ےک ہغیص رپ ںیچنہپ ےگ وتاس یک ایلص لکش‬
‫وصراحتؽک ےہہکرح ِػ تلعرحتمک ےہاوراملبقاسنکےہاسےیل ک اینپرحتاملبقوکلقتنمرکےک وخدافل ںیم‬
‫ًِوہاجےئیگ۔ابالؾہملکرپ العموکسؿےہاسےیل اقدعہربمن‪(3‬افل)ےکلاطقب‬
‫دبتلیوہاجےئاگوتلکش َی َدآ َ‬
‫افل رگاجےئ اگ۔اقدعہ ربمن ‪(3‬ب) ےک تحت افء ہملک وچہکن االصً اسنک اھت اور اس یک رحت لقتنم دشہ ےہ اس ےیل وہ‬
‫یرقرار رےہ یگ۔اس رطح اامعتسیل لکش َی َدٔ ًَِ وہیگ۔ ایس رطح َٗ َو َل (ؿ) ےس َی ِ٘ ُو ِل ًَ رھپ َی ُ٘ ِو ِل ًَ اور رھپ َی ُ٘ل ًَِ‬
‫وہاگہکبجبَ َی ٍَ(ض)ےس َیبِیٔ ٌِ ًَرھپ َیب ٔ ِی ٌِ ًَ اوررھپ َیب ٔ ٌِ ًَوہاگ۔‬
‫ٖ(س)ےسامیضیکرگداؿرکےتوہےئح‬ ‫الصوتفمحوہناےہ۔ َخو ٔ َ‬ ‫‪ 70:7‬ابمہوہاثمںیلےتیلںیہاہجںافءہملکا ً‬
‫رحػ تلع‬ ‫وصرتاحؽ ک ےہ ہک ِ‬ ‫ِ‬ ‫ًِ وہیگ۔ اب‬‫مہ عمج ومٔی اغی ےک ہغیص رپ ںیچنہپ ےگ وت اس یک ایلص لکش َخؤٓ َ‬
‫ًِوہاجےئیگ۔ابالؾہملکرپ‬ ‫رحتمکےہاوراسےکاملبقہحتف(ٌَ‪ )-‬ےہاسےیل"و"دبتلی وہرکافلےنباگوتلکش َخآ َ‬
‫موکسؿےہ۔اسےیلاقدعہربمن‪(3‬افل)ےکتحتافلرگاجےئاگ۔رھپاقدعہربمن‪(3‬ب)ےکتحت مہےنداھکی‬ ‫الع ِ‬
‫ہکافءہملکاالصًوتفمحےہاسےیلاسےکہحتفوکضمّہنارسکہںیم دبانلوہاگ۔وچہکناضمرعومضمؾانیعلںیہنےہاسےیلہحتف‬
‫ل(ؿ)ےس َٗ َو ِل ًَرھپ َٗا ِل ًَاور رھپ‬
‫(ٌَ‪)-‬وکرسکہ(ٌٔ‪ )-‬ںیمدبتلیرکںی ےگوتاامعتسیللکشخٔٔ ًَِوہیگ۔ایسرطح َٗ َو َ‬
‫ًِوہاگہکبجبَ َی ٍَ(ض)ےسبَ َی ٌِ ًَرھپ بَا ًِ ًَاوررھپ بٔ ٌِ ًَوہاگ۔‬
‫ُٗل َ‬
‫‪ 70:8‬ا ِ‬
‫اقتنؽرحتواےلاقدعہربمن‪2‬ےکاانثتسءات(‪)Exceptions‬یک رہفسذراوطلیےہ۔آپوکاںیہن ان‬
‫درکناوہاگ۔‬
‫ال (ڑپکے ےننب یک ڈھکی) ‪ٔ ،‬م ِِ َو ْل‬
‫ال (ناےنپ اک آہل)‪ٔ ،‬م ِي َو ْ‬ ‫امس اآلہل اس اقدعہ ےس ی سےہ ےسیج ٔم‪َ ِٜ‬ی ْ‬
‫مسیتن‬ ‫‪)i‬‬
‫(دکاؽ)‪ٔ ،‬م ِؼ َی َس ْة(دنھپا)وریغہریغبدبتیلیےکاامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫مس‬
‫امس ا ضیل یھب اس ےس یتنی سےہ ےسیج اَٗ َِو ُو (زنادہ نادیئار)‪،‬اَك ِ َی ُ‬
‫لتف‬
‫ب (زنادہ نازیکہ ) وریغہ ایس رطح اامعتسؽ‬ ‫‪)ii‬‬
‫وہےتںیہ۔‬
‫مس‬
‫ل یھب یتنی سےہےسیجاَ ِس َو ُز(ایسہ)‪،‬اَبِ َی ُف(دیفس)‪،‬اَ ِح َو ُر(وخوصبرتآھکن‬
‫‪ )iii‬اولاؿو ویعبےکذمرکاکوزؿآَ ٌَِ ُ‬
‫واال)وریغہ۔‬
‫‪ )iv‬اولاؿ و ویعب ےک م رت ذ ہیف ےک اوباب یھب سیت ن ی سںیہ وج ایھب آپ ےن ںیہن ڑپےھ ںیہ ےسیج ا ٔ ِس َو َّز َی ِش َو ُّز‬
‫م‬

‫‪284‬‬
‫اوجػ(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪70:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(ایسہ وہن ا)‪ ،‬ا ٔب ِ َی َّف یَب ِ َی ُّف (دیفس وہن ا) وریغہ۔‬
‫مس‬
‫ااعفؽبجعت(وجاَ ِٓ ٌَ َل ٗہاور اَ ِٓ ٌٔ ِل بٔہ ےکوزؿرپآےتںیہ)یھب یتنی سںیہےسیج َمااَك ِ َو َل ٗہنااَكِو ِٔ‬
‫ل بٔہ (وہانتک‬ ‫ِ‬ ‫‪)v‬‬

‫ابملےہ)‪َ ،‬ما اَك ِ َی َب ٗہ نااَكِیٔ ِ‬

‫ب بٔہ(وہانتکنازیکہےہ)وریغہ۔‬
‫هشق منرب ‪68‬‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےسامیض رعموػاوراضمرعرعموػںیمایلصلکشاوردبتلیدشہلکش دوونںیکرصػِریبکرکںی۔‬
‫‪ .3‬خوػ(س)‬ ‫‪ .2‬بیع(ض)‬ ‫‪ .1‬ؼوؽ(ؿ)‬

‫‪285‬‬
‫اوجػ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪71:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(ّصحدول)‬
‫اوجف ّ‬
‫)‪(Hollow Verbs-2‬‬
‫‪ 71:1‬زگہتشقبسںیممہےناوجػےکھچک وقادعھجمسرک ِ‬
‫رصػریبکرپاؿیکقشمرکیل۔اسقبسںیمابمہرصػ‬
‫ریغصےکوحاہل ےسھچکناںیتںیھجمسےگ۔اسےکالعوہدحموددایرہاکرواےلھچکمرتذوقادع اکلاط ہعیھبرکںیےگ۔‬
‫‪ 71:2‬اوجػےسلعفِ ارمانبےنےکےیلیسک ےئناقدعہیکرضورتںیہنڑپیتہکلبزگہتشقبسےکاقدعہربمن‪ 2‬اور‬
‫( َی ِد َو ُٖ)ےس لعفِ ارم یک ایلص لکش ا ٔ ِخ َو ِ‬
‫ٖیتنب ےہ ۔ اقدعہ ربمن ‪ 2‬ےک تحت‬ ‫اٖ‬
‫‪ 3‬اک یہ االطؼ وہنا ےہ۔ الثمً َی َد ُ‬
‫"و"اینپ رحت املبق وک لقتنم رکےک افل ںیم دبتلی وہاگ اور افء ہملک رحتمک وہاجےن یک وہج ےس زمہة اوللص یک‬
‫اٖ وہاجےئ اگ۔ رھپ اقدعہ ربمن‪(3‬افل) ےک تحت افل رگے اگ اور اقدعہ‬ ‫رضورت نایق ںیہن رےہ یگ۔اس رطح ک َخ ِ‬
‫ل)اک‬‫ٕےنباگ۔ایسرطح َی ُ٘ ِو ُل ( َی ِ٘ ُو ُ‬ ‫لعفارم َخ ِ‬‫‪(3‬ب)ےکتحتافءہملکرپلقتنم دشہرحتیرقراررےہیگ۔انچہچن ِ‬
‫لوہاگہکبج َیب ٔ ِی ٍُ( َیبِیٔ ٍُ)اکلعفِ ارمأبِیٔ ٍِ ےسب ٔ ِی ٍِاوررھپب ٔ ٍِوہاگ۔‬‫لعفِ ارماُ ٗ ُِو ِلےسٗ ُِو ِلاوررھپ ُٗ ِ‬
‫رحػتلع ("و" ان‬ ‫لےکنیعہملکرپآےنواےل ِ‬ ‫‪ 71:3‬الثیثرجمدےسامساافللعانبےن ےکےیلاسےکوزؿَٓاً ٔ ْ‬
‫ٕٔ‪،‬بَا ََ اک بَای ٔ ٍْ ےک‬ ‫اٖ اک امس اافللع َخاو ٔ ْٖ ےک اجبےئ َخائ ْ‬ ‫"ی") وک زمہہ ںیم دبتلی رکدےتی ںیہ ےسیج َخ َ‬
‫ل اکوزؿ الثیث رجمد اک ےہاس ےیلک اقدعہ‬ ‫اجبےئبَائ ٔ ٍْاور َٗا َل اک َٗاو ٔ ْلےک اجبےئ َٗائ ٔ ْلوہاگ۔ ونٹرکںیلہکَٓاً ٔ ْ‬
‫رصػالثیثرجمدںیماامعتسؽوہناےہ۔‬
‫اوجػ واوی اک اور رھپ ِ‬
‫اوجػ نایئ اک۔‬ ‫‪ 71:4‬اوجػ ےک امس اوعفملؽ اک لاط ہع مہ دو وصحں ںیم رکںی ےگ ینعی ےلہپ ِ‬
‫اوجػِواوی ےس امس اوعفملؽ انبےن ےک ےیل یھب زگہتش وقادع یہ اامعتسؽ وہےت ںیہ۔ الثمً َٗا َل اک امس اوعفملؽ َم ِٔ ٌُ ِو ْل‬
‫لوہاگ۔اب"و"اینپرحتاملبقوکلقتنمرکےاگ۔ابوچہکنامدعبرحػاسنکےہاسےیل وہ‬ ‫ےکوزؿرپاالصً َم ِ٘ ُو ِو ْ‬
‫لےنباگ۔نادرکےنںیمآاسینیک رغض ےس مہہہکےتکںیہ ہک اوجػواویاکامساوعفملؽ‬ ‫رگاجےئاگ۔اسرطحوہ َم ُ٘ ِو ْ‬
‫لےکوزؿرپآناےہ۔‬ ‫َم ِٔ ٌُ ِو ْل ےکاجبےئ َم ُٔ ِو ْ‬
‫لرپیھبآناےہ۔ارثک‬ ‫الخػاقدعہ َمٔ ِٔی ْلےکوزؿرپآناےہاورحیحصوزؿینعی َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬ ‫‪ 71:5‬اوجػنایئاکامساوعفملؽ ِ‬
‫اافلظ اک امس اوعفملؽ دوونں رطح اامعتسؽ وہنا ےہ‪ ،‬الثمً بَا ََ اک امس اوعفملؽ َمب ٔ ِی ٍْ اور َمب ِ ُی ِو َْ دوونں درس ںیہ۔ ایس‬
‫ل ےک وزؿ‬ ‫رطح ًَا َب اک َمٌ ِٔی ْب اور َم ٌِ ُی ِو ْبدوونںدرس ںیہ۔ اہتبل ضعبام ّدوں ےس امس اوعفملؽ رصػ َمٔ ِٔی ْ‬
‫‪286‬‬
‫اوجػ(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪71:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫رپیہآناےہ‪،‬ےسیج َطا َزےس َم ٔظ ِی ْس(وبضمطایکوہا)اورک َا َل ےس َم‪ِٔ ٜ‬ی ْ‬

‫ل(ناناوہا)وریغہ۔‬
‫رحػ تلع ("و ا‬
‫"ن‬ ‫‪ 71:6‬اوجػ ےک ات اقدعہ اک زنادہ یر االطؼ امیض وہجمؽ ںیم وہنا ےہ۔ اقدعہ ک ےہ ہک ِ‬
‫رحػ تلع وک"ی"اسنک ںیم دبتلی‬
‫"ی")ارگ وسکمر ےہ اور اس ےک املبق ضم ّہ(ٌُ‪ )-‬وہ وتضم ّہ وک رسکہ (ٌٔ‪)-‬ںیم دبؽ رک ِ‬
‫اک امیض وہجمؽ االصًبُیٔ ٍَ وہاگ۔اؿ دوونںںیم ِ‬
‫رحػ تلع‬ ‫رکدےتیںیہ۔الثمً َٗا َل اکامیضوہجمؽاالصًُٗو ٔ َلوہاگاوربَا ََ‬
‫رحػتلعوک"ی"اسنکںیمدبتلیرکںیےگوتک ٗ ٔ ِی َل‬ ‫وسکمرےہاوراملبقضم ّہ(ٌُ‪)-‬ےہ‪،‬اسےیلضم ّہ وکرسکہںیماور ِ‬
‫ل ےک وزؿ رپ‬ ‫اور ب ٔ ِی ٍَ وہاجںیئ ےگ۔ ناد رکےن ںیم آاسین ےک ےیل مہ ہہک ےتک ںیہ ہک اوجػ اک امیض وہجمؽ زنادہ یر ٓ ِٔی َ‬
‫آناےہ۔اہتبلاوجػےکاضمرعوہجمؽںیمدبتیلیزگہتشوقادعےکلاطقب وہیتےہ۔‬
‫رحوػتلع("و"اور"ی")اجکیوہاجںیئاوراؿںیمالہپاسنک‬
‫‪ 71:7‬اتاقدعہک یھبےہہکحاتظفل ںیمدو ِ‬
‫لےکوزؿرپ‬
‫اوردورسارحتمکوہوت"و"وک"ی"ںیمدبتلیرکےکاؿاکاداغؾرکدےتیںیہ۔اساقدعہ ےکلاطقبٓ َِی ٌٔ ْ‬
‫لےکوزؿ رپ َس ِیو ٔ ْءباےہ۔‬
‫اوجػواویےکضعباامسءںیمدبتیلیوہیت ےہ۔الثمً َسا َء( َس َو َء)ےسٓ َِی ٌٔ ْ‬
‫آےنواےل ِ‬
‫ات‬
‫رھپاس اقدعہ ےک لاطقب َس ِّی ْء (یرا) وہاجنا ےہ۔ایس رطح َسا َز ( َس َو َز)ےس َس ِیو ٔ ْز رھپ َسی ِّْس (رسدار) اور َم َ‬
‫ل ےک‬‫اوجػ نایئ ںیم وچہکن نیع ہملک"ی"وہنا ےہ اس ےیل ٓ َِی ٌٔ ْ‬ ‫ِّت (رمدہ) وہاگ۔ ہکبج ِ‬ ‫( َم َو َت)ےس َم ِیو ٔ ْت رھپ َمی ْ‬
‫ب رھپ‬‫اب (كَ َی َب)ےسكَ ِییٔ ْ‬
‫وزؿرپآےنواےلاافلظںیمدبتیلییکرضورتںیہنوہیت‪،‬رصػاداغؾوہناےہ۔الثمًكَ َ‬
‫اٌ (بَی َ َن)ےسبَ ِیی ٔ ْنرھپبَی ِّ ْن(واحض)وہاگ۔‬
‫كَی ِّْب‪ًَ ،‬ل ٌَ ( َلی َ َن)ےسل َِیی ٔ ْنرھپ َلی ِّ ْن(رنؾ)اوربَ َ‬
‫هشق منرب ‪69‬‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےساؿےکاسھتدیلاےاوبابںیمایلصلکشاوردبتلیدشہلکش دوونںیکرصػِریغصرکںی۔‬
‫‪ .3‬خوػ(س)‬ ‫‪ .2‬بیع(ض)‬ ‫‪ .1‬ؼوؽ(ؿ)‬

‫‪287‬‬
‫اوجػ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪72:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(ّصحوسل)‬
‫اوجف ّ‬
‫)‪(Hollow Verbs-3‬‬
‫‪ 72:1‬اس قبس ںیم اب ںیمہ اوجػ ںیم وہےن وایل دبتویلیں وک اوباب مرتذ ہیف ےک وحاےل ےس انھجم ےہ۔ اس نمض‬
‫رت ہیف ےک رصػ اےسی اچر اوباب ںیم وہیت ںیہ نج ےک رشوع ںیم‬
‫ںیم یلہپ نات ک ونٹ رکںیل ہک اوجػ یک دبت ںایں م ذ‬
‫آنےہ‪،‬ینعیآٌال‪،‬آتٌال‪،‬انٌٔالاور استٌٔال۔ہکبجہیقباچراوبابینعیلیعفت‪،‬افمعلہ‪،‬نفعّلاورافتلع‬ ‫زمہہ ا‬
‫ںیموکیئدبتیلیںیہنوہیتاوراؿںیماوجػاےنپحیحصوزؿےکلاطقبیہاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫رتہیفرپںیہنوہنا۔اساکبلطم‬‫‪ 72:2‬دورسیناتک ونٹرکںیلہکاوجػےکاقدعہ ربمن‪(3‬ب)اکاالطؼاوبابم ذ‬
‫ِ‬
‫العموکسؿوہیگوتاقدعہربمن‪(3‬افل)ےکتحتنیعہملکاکافل‪،‬واوناناءوترگےیگ‬ ‫ک ےہہکمرتذہیفےکالؾہملکرپارگ‬
‫نکیلاسےکاملبقیکرحتیرقراررےہیگاوراسںیموکیئدبتیلیںیہنیکاجےئیگ۔‬
‫وہنےہاور‬
‫‪ 72:3‬مرتذہیفےکنجاچراوبابںیم دبتیلیںیہنوہیتاؿاکامساافللعاےنپحیحصوزؿےکلاطقباامعتسؽ ا‬
‫نجاچراوبابںیم دبتیلیوہیتےہاسںیمزگہتشوقادعاکاالطؼوہناےہ۔الثمً ق ی َےسنابآٌالںیماَ َؿا ََ‬
‫(اَ ِؿ َی ٍَ)‪ُ ،‬یـ ِٔی ٍُ (ی ُِـیٔ ٍُ) (اضعئ رکنا)وہاگ۔ اس ےک امس اافللع یک ایلص لکش ُم ِـیٔ ٍْ یتنب ےہ۔ اب اقدعہ ربمن ‪2‬‬
‫ی" یکرحتاملبقوکلقتنموہیگاوررسکہ(ٌٔ‪)-‬ےکرظاسوہےنیک وہجےس"ی" یرقراررےہیگ۔اس‬ ‫ےکتحت " ٔ‬
‫اٌ (ا ٔ ِخ َت َو ٌَ)‪،‬یَ ِد َتا ٌُ (یَ ِد َتو ٔ ٌُ)(ایخی‬
‫رطحک ُمـ ِٔیٍْ وہاجےئاگ۔ایسرطحر و ٌناب آتٌالںیما ٔ ِخ َت َ‬
‫رکنا)وہاگ۔اس ےکامساافللعیکایلصلکش ُم ِد َتو ٔ ٌْ یتنبےہ۔اباقدعہربمن‪1‬ےکتحت "و" دبتلیوہرکافلےنب‬
‫اٌوہاجےئاگ۔‬ ‫اگوتک ُم ِد َت ْ‬
‫‪ 72:4‬مرتذہیفےکنجاچراوبابںیمدبتیلیوہیتےہ‪،‬اؿےکدصمرںیمدبتیلیدورطحےسوہیتےہ۔نابآٌال‬
‫اوراستٌٔالےکدصمرںیمدبتیلیاکرطہقیاگلےہہکبجآتٌالاورانٌٔالاکرطہقیاگلےہ۔‬
‫الصوتزگہتشوقادعےکتحتیہوہیتےہنکیلاسےکےجیتن‬ ‫‪ 72:5‬نابآٌالاوراستٌٔالےکدصمر ںیمدبتیلیا ً‬
‫ںیم دو افل اجکی وہاجےت ںیہ۔ ایسی وصرت ںیم ات افل وک رگا رک آخر ںیم"ة" اک ااضہف رکدےتی ںیہ۔ الثمً اَ َؿا ََ‪،‬‬
‫ُیـ ِٔی ٍُ اکدصمراالصً ا ٔ ِؿ َیا َْوہاگ۔اب" َی" اینپ رحت املبق وکلقتنم رکےکافل ںیم دبتلیوہیگ وتظفل ا ٔ َؿاا َْ‬
‫وہاجےئاگ۔رھپاتافلوکرگا رکآخرںیم"ة" اکااضہفرکںیےگ وتا ٔ َؿا ًَ ْةےنباگ۔ایسرطحےسَ و ٌےسا ٔ ًَاى َ ْة‬
‫ن اک دصمر االصً‬ ‫اور ن و َ ےس أكَا ًَ ْة وریغہ ےتنب ںیہ۔ اےسی یہ ناب استٌٔال ںیم ا ٔ ِس َت ٌَ َ‬
‫اٌ َی ِش َت ٌٔی ِ ُ‬
‫‪288‬‬
‫اوجػ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪72:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ااٌاوررھپا ٔ ِست ٌَٔاى َ ْةوہاجےئاگ۔‬

‫اٌوہاگوجےلہپ ا ٔ ِست ٌَٔ ْ‬
‫ا ٔ ِست ٌِٔ َو ْ‬
‫‪ 72:6‬نابآتٌالاورانٌٔالےکدصمر ںیماوجػواویاک"و"دبتلیوہرک "ی" نباجناےہ۔الثمًا ٔ ِخ َت َ‬
‫اٌ‬
‫اب(تبیغ‬ ‫اٌ وہاجےئاگ۔ہکبجْ ی ب آتٌال ںیمأُِ َت َ‬
‫اب َی ِِ َت ُ‬ ‫اٌوہاگوجا ٔ ِخت َٔی ْ‬‫َی ِد َتا ٌُ اکدصمراالصًا ٔ ِخت َٔو ْ‬
‫اب وہاگ اور اس ںیم یسک دبتیلی یک رضورت ںیہن ےہ ‪،‬ک ایس رطح اامعتسؽ وہاگ۔ ایس‬ ‫رکنا) وہاگ۔اس اک دصمر االصً أُِت َٔی ْ‬
‫ار(رگاجنا)وہاجےئ اگ۔‬ ‫الصأىَِٔ َو ْاروہاگوجأىَِٔ َی ْ‬
‫رطحھ و ر ےسنابانٌٔالاکدصمرا ً‬
‫ل" ےک وزؿ رپ آنا ےہ۔ اب ک نات ونٹ‬ ‫‪ 72:7‬زگہتش قبس ںیم مہےنڑپاھ اھت ہکاوجػاک امیض وہجمؽزنادہ یر "ٓ ِٔی َ‬
‫رکںیلہکذموکرہاقدعہاوجػےکالثیثرجمداورنابآتٌالےکامیضوہجمؽںیماامعتسؽوہناےہ۔ہکبجنابآٌالاور‬
‫استٌٔالےکامیضوہجمؽںیمدبتیلیزگہتش وقادعےکلاطقب وہیتےہ۔نابانٌٔالےسوہجمؽںیہنآناویکہکناِس‬
‫ےسآےنواےلامتؾااعفؽالزؾوہےتںیہ۔‬
‫‪ 72:8‬اوجػ ںیمیتنگےکدنچااعفؽاےسیںیہوجناباستٌٔال ںیم دبتلیدشہ لکشےکاجبےئاینپایلص لکشںیم‬
‫ب‪ ،‬ا ٔ ِست ِٔؼ َوا ّبا (یسک اعمہلم یک وظنمری‬
‫یہ اامعتسؽ وہےت ںیہ۔ اؿ ںیم ےس ات لعف ا ٔ ِس َت ِؼ َو َب‪َ ،‬ی ِش َت ِؼو ٔ ُ‬
‫ب‪،‬ا ٔ ِست َٔؼابَ ْة وہنا اچےیہ۔اس وک ایس رطح اامعتسؽ رکنا‬ ‫اچانہ)ےہ۔اقدعہ ےک لاطقب اےس ا ٔ ِس َت َؼ َ‬
‫اب‪َ ،‬ی ِش َت ٔؼ ِی ُ‬
‫ارگہچ اجیر وت ےہ نامہ زنادہ یر ک ایلص لکش ںیم یہ اامعتسؽ وہنا ےہ۔ ایس رطح ات اور لعفا ٔ ِس َت ِح َو َذ‪َ ،‬ی ِش َت ِحؤذُ‪،‬‬
‫ا ٔ ِست ٔ ِح َواذّا (یسک یکوسچ رپ اقوب ناانیل‪ ،‬اغلآاجنا) ےہ۔ ک یھب دبتیلی ےک ریغب اامعتسؽ وہنا ےہ اورقرآؿ رکمی ںیم یھب‬
‫ایسرطحاامعتسؽوہاےہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬ ‫ٴ‬
‫َت َو َب (ؿ) َت ِو ّبا‪َ ،‬ت ِوبَ ّة ‪:‬اتاحلےسدورسیاحلیک‬ ‫ًَ َو َذ (ؿ) ًَ ِوذّا‪ :‬یسکیکانپہںیم ا‬
‫آن‬
‫رطػولانٹ‬ ‫(آٌال)‪ :‬یسکوکیسکیکانپہںیمدانی‬
‫اب ا ٔ ٰلی ‪ :‬دنبےاکاہللیکرطػولانٹ‪ ،‬وتہب ا‬
‫رکن‬ ‫َت َ‬ ‫(تٌٔیل)‪ :‬یسکوکانپہدانی‬
‫َت َ‬
‫اب ًَلٰی‪ :‬اہللیکرتمح اکدنبےیکرطػولانٹ‪،‬وتہبوبقؽرکنا‬ ‫(استٌٔال)‪:‬یسکیکانپہبلطرکنا‬
‫َؿ َی ٍَ(ض) َؿ ِی ٌّا‪ ،‬ؿ َٔیا ًّا‪:‬اضعئوہنا‪(،‬آٌال)‪ :‬اضعئ‬ ‫َر َو َز (ؿ) َر ِو ّزا‪ :‬یسکزیچیکبلطںیموھگرظا‬
‫رکن‬
‫ا‬ ‫(آٌال)‪ :‬دصقرکنا‪ ،‬ارادہ ا‬
‫رکن‬

‫‪289‬‬
‫اوجػ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪72:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َذ َو َ‪( ٚ‬ؿ) َذ ِوّٗا ‪:‬انھکچ‬ ‫َج َو َب (ؿ) َج ِو ّبا‪:‬اکانٹ‪،‬وجابدانی‬
‫(آٌال)‪ :‬اھکچنا‬ ‫(آٌال ‪،‬استٌٔال)‪ :‬ناتامؿانیل‬
‫ث َ َو َب (ؿ) ث َ ِو ّبا ‪:‬یسکزیچاکاینپایلصاحلیکرطػولانٹ َز َی َس(ض) َزیِ ّسا‪َ ،‬ز َیا َز ّة‪ :‬یرانھ‪،‬زنادہوہنا‪،‬یراھنا‪،‬زنادہ ا‬
‫رکن‬
‫ثَواب‪ :‬دبہل‪،‬لمعیکخراوجلمعرکےنواےلیکرطػولیتٹ (الزؾودعتمی)‬
‫َ ْ‬
‫َج َو ََ (ؿ) َج ِو ًّا‪:‬وھباک ا‬
‫وہن‬ ‫ےہ۔‬
‫هشق منرب ‪( 70‬افل)‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےساؿےکاسھتدیلاےاوبابںیمایلصلکشاوردبتلیدشہلکش دوونںیکرصػِریغصرکںی۔‬
‫‪ .3‬جوب (استٌٔال)‬ ‫‪ .2‬ریب(آتٌال)‬ ‫‪ .1‬رود (آٌال)‬
‫هشق منرب ‪( 70‬ب)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی۔‬
‫ْيِفْمِهِبْوُلُقٌضَرَّمۙ‪ُ١‬مُهَداَزَفُهّٰللااًضَرَم(البقري‪)52:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_______________________________________‬
‫اَمۤاَذَداَرَاُهّٰللااَذٰهِباًلَثَم(البقري‪)24:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫_______________________________________‬
‫ُذْوُعَاِهّٰللاِبْنَاَنْوُكَاَنِمَنْيِلِهٰجْلا(البقري‪)45:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_______________________________________‬
‫َوْذِااَنْلَعَجَتْيَبْلاًةَباَثَمِساَّنلِّل(البقري‪)523:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫_______________________________________‬
‫اْوُبْيِجَتْسَيْلَفْيِلَواْوُنِمْؤُيْلْيِب(البقري‪)564:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_______________________________________‬
‫َوْۤيِّنِااَهُذْيِعُاَكِب( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)54:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫_______________________________________‬

‫‪290‬‬
‫اوجػ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪72:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َوْنِاْمُكْبِصُتٌةَئِّيَساْوُحَرْفَّياَهِب( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)522:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_______________________________________‬
‫َباَجَتْساَفْمُهَلْمُهُّبَرْيِّنَاۤاَلُعْيِضُاَلَمَعٍلِماَعْمُكْنِّم( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)573:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫_______________________________________‬
‫اًباَوَثْنِّمِدْنِعِهّٰللاؕ‪َ١‬وُهّٰللاٗهَدْنِعُنْسُحِباَوَّثلا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)573:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_______________________________________‬
‫‪َ .11‬لاَقْيِّنِاُتْبُتَنٰٔـْلا(النسا‪)56:8‬‬

‫_______________________________________‬
‫‪َّ .11‬مُثُمُهُقْيِذُنَباَذَعْلاَدْيِدَّشلا(یونس‪)52:‬‬

‫_______________________________________‬
‫‪َ .12‬وْنِاَكْدِرُّيٍرْيَخِباَلَفَّدٓاَرٖهِلْضَفِلؕ‪ُ١‬بْيِصُيٖہِبْنَمُءٓاَشَّيْنِمٖهِداَبِع(یونس‪)525:‬‬

‫_______________________________________‬
‫‪ُ .13‬هْوُرِفْغَتْساَفَّمُثاْۤوُبْوُتِهْيَلِاؕ‪َّ١‬نِاْيِّبَرٌبْيِرَقٌبْيِجُّم(ہود‪)45:‬‬

‫_______________________________________‬
‫‪ْ .14‬تَرَفَكَفِمُعْنَاِبِهّٰللااَهَقاَذَاَفُهّٰللاَساَبِلِعْوُجْلاَوِفْوَخْلا(الحنل‪)552:‬‬

‫_______________________________________‬
‫‪َ .15‬وْلُقِّبَّرْيِنْدِزاًمْلِع( ٰط ٰہ‪)552:‬‬

‫_______________________________________‬
‫‪ْ .16‬ذِعَتْساَفِهّٰللاِب( ٰحم السجدة‪)54:‬‬
‫_______________________________________‬
‫‪291‬‬
‫اوجػ(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪72:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ْ .17‬قُذۚۙ‪َ١‬كَّنِاَتْنَاُزْيِزَعْلاُمْيِرَكْلا(الدخان‪)27:‬‬
‫_______________________________________‬
‫‪ْ .18‬نِاۤاَبْوُتَتىَلِاِهّٰللا(الحتریم‪)2:‬‬
‫_______________________________________‬
‫‪ۤ .19‬اَمَباَصَاْنِمٍةَبْيِصُّماَّلِاِنْذِاِبِهّٰللا(التغابن‪)55:‬‬
‫_______________________________________‬
‫خ ْور ٍٍ (احلدید‪)۳۲:‬‬ ‫ب ك ُ َّل ُم ْخ َت ٍ‬
‫ال فَ ُ‬ ‫‪َ .21‬و هّ ُ‬
‫اّلل ل َا ُی ِح ُّ‬
‫_______________________________________‬
‫هشق منرب ‪( 70‬ج)‬
‫دنمرہجذلیاامسءوااعفؽیکمسق‪،‬امدہ‪ ،‬ناباورہغیصاتبںیئ۔‬
‫‪َٓ .3‬ل َِی ِش َتحٔ ِی ُب ِوا‬ ‫‪َ .2‬م َثابَ ّة‬ ‫‪َ .1‬ا ًُ ِوذُ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .6‬ى ُ ٔذیِ ُ‪ٙ‬‬ ‫‪ .5‬تُ ِب ُت‬ ‫‪ .4‬اًُ ِٔی ُذ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .9‬تُ ِوب ُ ِوا‬ ‫‪َ .8‬راز‬ ‫‪ .7‬ا ٔ ٌِ ُّیز ٔ ِز‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ .12‬زٔ ِز‬ ‫‪ .11‬اَذ ََا‪ٚ‬‬ ‫‪ُ .11‬محٔ ِی ْب‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ُ .15‬مؼٔ ِی َب ٕة‬ ‫‪ .14‬ذ ُِ‪ٚ‬‬ ‫اس َتٌ ِٔذ‬ ‫‪ِ َٓ .13‬‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬
‫‪ُ .18‬م ِد َتا ٕل‬ ‫‪َ .17‬تت ُِوبَا‬ ‫‪ .16‬اُؿ ِٔی ٍُ‬
‫______________‬ ‫______________‬ ‫______________‬

‫‪292‬‬
‫ناصق(ہصحدوؾ’’امیضرعموػ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪74:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫(ّصحا ّوك – "امیضرعموف")‬

‫ناصق ّ‬
‫)”‪(Deficient Verbs-1 “Past Active‬‬
‫رحػ تلع ینعی"و"نا "ی" آاجےئ‬
‫‪ 73:1‬قبس ربمن‪ 63‬ںیم آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک سج لعف ےک الؾ ہملک یک ہگج ِ‬
‫اےسناصقےتہکںیہ۔انچہچنارگالؾہملکیکہگج"و" وہوتاےس انصقِ واویاورارگ"ی" وہوتاےسناصقِنایئںیہکےگ۔‬
‫ناصقااعفؽاوراامسء ںیماوجػیکتبسنزنادہدبت ںایںوہیت ںیہ۔اسیکوہج ک ےہ ہکھچکدبت ںایںوت ناصقےک وقادع‬
‫ےک تحت وہیت ںیہ اور زگہتش اابسؼ ںیم ڑپےھ وہےئ ھچک وقادع اک االطؼ یھب وہنا ےہ۔ اس ےیل ناصق ںیم وہےن وایل‬
‫دبتویلیں وک ےنھجمس ےک ےیل زنادہ وغر اور وتہج یک رضورت وہیگ۔ اسھت یہ زگہتش وقادع اک وپری رطح ناد وہنا یھب رضوری‬
‫ےہ۔‬
‫رحػتلع("و ا‬
‫"ن‬ ‫رحػتلعرحتمکوہاوراملبقہحتف(ٌَ‪ )-‬وہوت ِ‬
‫‪ 73:2‬اوجػےکےلہپاقدعہںیممہڑپھےکچ ںیہہک ِ‬
‫" ی") وک افل ںیم دبتلی رکدےتی ںیہ۔ اوجػ ںیم اس اقدعہ ےک االطؼ ےک وق"و"اور"ی" دوونں وک دبتلی‬
‫لاوربَ َی ٍَےس بَا ََ۔نکیلناصقںیم حاساقدعہاکاالطؼرکےتںیہ وت‬
‫اجنےہےسیج َٗ َو َلےس َٗا َ‬
‫رکےکافلیہاھکل ا‬
‫دبتلیدشہافلوکےنھکلاک رطہقیناصقواویاورناصقنایئںیمفلتخموہناےہ۔اسقرؼوکھجمسںیل۔‬
‫‪ 73:3‬ناصقواوی(الثیثرجمد)ںیمح"و"افلںیمدباتلےہوتوہوصبرتافلیہاھکلاجناےہےسیج َز ًَ َوےس َز ًَا‬
‫(اسےناکپرا)‪َ ،‬تل ََوےس َت ََّل(وہےھچیپےھچیپآنا)وریغہ۔نکیلناصقنایئںیم ح"ی" افلںیمدبیتلےہوتوہوصبرت‬
‫افلِوصقمرہینعی"ٌٰ‪-‬ی"یھکلاجیتےہ۔ےسیج َم َش َیےس َمشٰ ی(وہالچ)‪َ ًَ ،‬ص َیےس ًَ ٰصی(اسےنناقرامینیک)وریغہ۔‬
‫لعفامیض ےکدعبارگ ریمضِوعفمیلآریہوہوتواویاورنایئ‬
‫‪ 73:4‬اس ہلسلس ںیم ک نات یھبونٹرکںیل ہکناصقےک ِ‬
‫دوونںافلےکاسھتےھکلاجےتںیہ۔ےسیج َز ًَاٍُ ِه( ُاسےن ُاؿوکاکپرا)‪َ ًَ ،‬ؼان ٔ ِی( ُاسےنریمی ناقرامینیک)وریغہ۔‬
‫وہنےہوتناصقےک دنمرہج‬ ‫‪ 73:5‬اباتنات ک یھبونٹرکںیل ہک اوجػ ےکےلہپ اقدعہاک ح ناصق رپاالطؼ ا‬
‫مس‬ ‫ذلی ّ س‬
‫مےکےغیصاساقدعہےس یتنی سوہےتںیہ‪:‬‬
‫م اکالہپہغیص ینعیٌَٓ ََّلاکوزؿ مسیتنی ےہ۔الثمًزًو (زًا)اک ّ س‬
‫م َز ًَ َوااور َم َش َی ( َمشٰ ی)‬ ‫‪ )i‬امیضرعموػںیم ّ س‬
‫َََ ََ‬ ‫س‬ ‫َ‬
‫رحػتلعرحتمکاوراملبقہحتف(‪)ٌَ-‬یک وصرتاحؽوموجدےہ۔‬ ‫م مظَ یادبتیلیےکریغباامعتسؽوہاگاحالہکن ِ‬
‫َ َ‬
‫اک ّ س‬

‫‪293‬‬
‫ناصق(ہصحدوؾ’’امیضرعموػ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪74:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫م ےک اچروں ےغیص ینعی َیٔ ٌَِ ََّل ٌٔ اور َتٔ ٌَِ ََّل ٌٔ ےک اوزاؿ سیتنی سںیہ۔ الثمً َی ِسًُ َوا ٔ‬
‫م‬
‫ٌ‪،‬‬ ‫‪ )ii‬اضمرع رعموػ ںیم ّ س‬

‫ٌیھبدبتیلیےکریغباامعتسؽوہںےگ۔‬ ‫َت ِس ًُ َوا ٌٔاور َی ِن ٔظ َیا ٌٔ‪َ ،‬ت ِن ٔظ َیا ٔ‬

‫رحػتلعاورہغیصاک ِ‬
‫رحػتلعارگاجکیوہاجںیئوتالؾہملکاک‬ ‫‪ 73:6‬ناصقاکالہپاقدعہک ےہہکناصق ےکالؾہملکاک ِ‬
‫رحػتلعرگاجناےہ۔رھپ نیع ہملکرپارگہحتف(ٌَ‪)-‬ےہوتوہیرقراررےہاگ۔ارگضم ّہ(ٌُ‪)-‬نارسکہ(ٌٔ‪)-‬ےہوتاےسہغیصےک‬ ‫ِ‬
‫ِ‬
‫رحػتلعےکرظاسرانھکوہاگ۔اباساقدعہوکدوونںرطحیکاثمولںےسھجمسںیل۔‬
‫‪ 73:7‬ےلہپوہاثمؽےلںیلسجںیمنیعہملکرپہحتف(ٌَ‪)-‬وہناےہوج یرقراررےہاگ۔ َز ًَ َو ( َز ًَا)ےک عمجذمرکاغی‬
‫ےک ہغیص ںیم ایلص لکش َز ًَ ُو ِوا یتنب ےہ۔ اس ےک الؾ ہملک اک"و" رگے اگ وت َز ًَ ِوا نایق اچب۔ نیع ہملک اک ہحتف (ٌَ‪ )-‬یرقرار‬
‫رےہاگاسےیل ک َز ًَ ِوایہاامعتسؽوہاگ۔ایسرطح َرم َ َی ( َرمٰی) "اسےناکنیھپ" یکعمجذمرکاغیےکہغیصںیمایلص‬
‫لکش َر َم ُی ِواوہیگ۔الؾہملک یک"ی" رگےیگوت َر َم ِوانایقےچباگاورک ایسرطحاامعتسؽوہاگ۔‬
‫‪ 73:8‬ابوہاثمؽےلںیلسجںیمنیعہملکرپرسکہ(ٌٔ‪)-‬ناضمّہ(ٌُ‪)-‬وہناےہ۔لَقٔی (الماقترکنا)یکعمجذمرکاغی‬
‫َ‬
‫ےک ہغیص ںیم ایلص لکش َل٘ ٔ ُی ِوا وہیگ۔ الؾ ہملک یک "ی" رگے یگ وت َل٘ ٔ ِوا نایق ےچب اگ۔ نیع ہملک اک رسکہ (ٌٔ‪ )-‬ہغیص‬
‫ےک"و"ےسرظاسںیہنرھکا اسےیلاسوکضم ّہ(ٌُ‪)-‬ںیمدبتلیرکےک َل ُ٘وا اامعتسؽرکںیےگ۔ْسو(رشفیوہنا)‬
‫ََُ‬ ‫ِ‬
‫نایق اچب۔ نیع ہملک اک ضم ّہ(ٌُ‪،)-‬‬
‫ْس ِوا‬
‫ْس ُو ِوا وہیگ۔ الؾ ہملک اک"و"رگا وت َ ُ‬
‫یک عمج ذمرک اغی ےک ہغیص ںیم ایلص لکش َ ُ‬
‫ْس ِوایہاامعتسؽوہاگ۔‬
‫ہغیصےک"و" ےکرظاسےہاسےیل َ ُ‬
‫َت ےک وزؿ ںیم یھبک دبتیلی وہیت ےہ اور‬ ‫‪ 73:9‬ناصق ےک امیض رعموػ ںیم وادح ؤمی اغی ےک ہغیص ینعی ٓ ٌََل ِ‬
‫یھبک ںیہن وہیت۔ اس اک اوصؽ ھجمس ںیل۔ناصق ےک نج ااعفؽ ںیم اوجػ ےک اقدعہ ربمن ‪( 3‬افل) ےک االطؼ یک اجنگشئ‬
‫وہیت ےہواہں دبتیلی وہیت ےہ نکیل اقدعہربمن‪( 3‬ب)اکاالطؼ ںیہن وہنا۔ نجااعفؽںیماس اقدعہےکاالطؼیک اجنگشئ‬
‫ںیہنوہیتوہدبتیلیےکریغباامعتسؽوہےتںیہ۔اساوصؽوکاثمولںیکدمدےسھجمسںیل۔‬
‫ت وہیگ۔ ِ‬
‫رحػ تلع رحتمک اور املبق ہحتف‬ ‫‪َ 73:10‬ز ًَا ( َز ًَ َو)ےک وادحؤمی اغیےکہغیصںیم ایلصلکش َز ًَ َو ِ‬
‫(ٌَ‪ )-‬وہےن یک وہج ےس"و" افل ںیم دبتلی وہاگ نکیل امدعب اسنک وہےن یک وہج ےس رگ اجےئ اگ۔ اس رطح ک َز ًَ ِت‬
‫رحػتلع رحتمک ےکاملبق رحػ رپرسکہ(ٌٔ‪)-‬ےہ‬ ‫ت وہیگ۔ اہیں ِ‬ ‫اامعتسؽوہاگ۔لَق ٔ َی یکہغیصٔذموکرںیمایلصلکش َل٘ ٔ َی ِ‬
‫تیہاامعتسؽوہاگ۔‬ ‫اسےیلاقدعہاکاالطؼ ںیہنوہاگاور َل٘ ٔ َی ِ‬
‫‪294‬‬
‫ناصق(ہصحدوؾ’’امیضرعموػ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪74:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫مؤمیاغیاکہغیصینعیٓ ٌََ َل َتا اےنپوادحیکاامعتسیللکش‬
‫‪ 73:11‬ابک ناتیھبونٹرکںیلہکامیض رعموػںیم ّ س‬

‫تےس َل٘ ٔ َی َتاےنباگ۔اسےکدعبامیضےکوہ ےغیصآاجےتںیہنجںیمالؾ‬

‫ےسباےہالثمً َز ًَ ِتےس َز ًَ َتاےنباگاور َل٘ ٔ َی ِ‬
‫ِت‪ِ ٌََ ٓ،‬ل َيا ت۔اؿامتؾوغیصںںیموکیئدبتیلیںیہنوہیت۔‬
‫ہملکاسنکوہناےہینعیٓ ٌََل ًَِ‪ٌََ ٓ،‬ل َِتےسےلرک ٓ ٌََل ُ‬
‫هشق منرب ‪17‬‬
‫رصػریبکرکںی۔‬
‫ِ‬ ‫دنمرہجذلیام ّدوںےسامیض رعموػںیمایلصلکشاوردبتلیدشہلکش دوونںیک‬
‫‪ .2‬ھدی(ض)‪:‬دہایدانی‬ ‫‪ .1‬عػو(ؿ)‪:‬اعمػرکدانی‬
‫‪ .4‬سرو(ک)‪:‬رشفی ا‬
‫وہن‬ ‫‪ .3‬ؿسی(س)‪:‬وھبؽ ا‬
‫اجن‬

‫‪295‬‬
‫ناصق(ہصحدوؾ’’امیضرعموػ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪74:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫(ّصحدول‪" -‬اضمرعرعموف")‬
‫ناصق ّ‬
‫(”‪(Deficient Verbs-2 “Imperfect Active‬‬
‫‪ 74:1‬زگہتشقبسںیممہےنناصقےکامیض رعموػںیموہےنوایلدبتویلیںوکناصقےکاتاقدعہاورھچکاسہقب‬
‫وقادعیکدمدےس اھجمساھت۔اب ناصقےکاضمرعرعموػںیم وہےنوایلدبتویلیںوکیھبمہناصقےکات ےئناقدعہ‬
‫اوراسہقبوقادعیکدمدےسںیھجمسےگ۔‬
‫‪ 74:2‬ناصق اک دورسا اقدعہ ک ےہ ہک ومضمؾ واو ( ُو)ےک املبق ارگ ہمض(ٌُ‪ )-‬وہ وت"و"اسنک وہاجنا ےہ اور ومضمؾ‬
‫ٔی = ٌ‪ِٔ -‬ی۔اباساقدعہوکاثمولں‬
‫ناء( ُی)ےکاملبقارگرسکہ(ٌٔ‪ )-‬وہوت"ی"اسنکوہاجیتےہینعی ٌُ‪ُ -‬و = ٌُ‪ِ -‬و اور ٌ‪ُ -‬‬
‫یکدمدےسھجمسںیل۔‬
‫با ےہ وج اس اقدعہ ےک تحت َی ِسًُ ِو وہاجنا ےہ۔ ایس رطح َرم َ َی (ض) اک‬ ‫‪َ 74:3‬ز ًَ َو (ؿ) اک اضمرع االصً َی ِسًُ ُو‬
‫اضمرعاالصً َی ِز م ٔ ُیباےہوجاساقدعہےکتحت َی ِز م ٔ ِیوہاجناےہ۔نکیلابوغررکںیہک َلق ٔ َی(س)اکاضمرعاالصً َی ِل َق ُی‬
‫ی)ےکاملبقرسکہ(ٌٔ‪ )-‬ںیہنےہ۔اہتبل‬ ‫باےہ۔اسںیماساقدعہےکتحتدبتیلیںیہنوہیگاسےیلہکناےئومضمؾ( ُ‬
‫رحػ تلع ےک املبق ہحتف (ٌَ‪)-‬ےہ‪،‬انچہچن َی ِل َق ُی دبتلی‬
‫اس رپ اوجػ ےک ےلہپ اقدعہ اک االطؼ وہاگ‪ ،‬اس ےیل ہک رحتمک ِ‬
‫وہرک َی ِل ٰقی ےنباگ۔‬
‫مےکےغیص‬ ‫‪ 74:4‬زگہتشقبسےک ریپارگاػربمن ‪ 73:5‬ںیمآپڑپھےکچںیہہک ناصقںیماضمرع رعموػےک ّ س‬
‫دبتویلیں ےسمسیتنیںیہ۔اس ےیل ّ س‬
‫موکوھچڑرکابمہعمجذمرکاغیےکہغیص َیٌِٔلُوٌ رپوغررکےتںیہ۔ی ِسًُو‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ َِ‬ ‫س‬
‫رحػتلعاورہغیصاک ِ‬
‫رحػتلعاجکیںیہاس‬ ‫( َی ِس ًُ ِو)عمجذمرکاغیےکہغیصںیماالصً َی ِس ًُ ُو ِو ٌَےنباگ۔اہیںالؾہملکاک ِ‬
‫ےیلناصقےکےلہپ اقدعہاکاالطؼوہاگ۔الؾہملکاک"و" رگ اجےئاگ۔اسےکاملبقےکضم ّہ (ٌُ‪)-‬وکہغیص ےک"و"ےس‬
‫رظاس ےہاس ےیل َی ِس ًُ ِو ٌَ یہاامعتسؽ وہاگ۔ ایس رطح َی ِز م ٔ ُی ( َی ِز م ٔ ِی) ےساالصً َی ِز ٔم ُی ِو ٌَ ےنب اگ۔ الؾ ہملک یک"ی"‬
‫رگے یگ۔املبقرسکہ(ٌٔ‪ )-‬وکہغیصےک"و" ےسرظاسںیہنےہ۔اسرسکہ(ٌٔ‪)-‬وکضم ّہ(ٌُ‪ )-‬ںیمدبتلیرکںیےگوت‬
‫( َی ِل ٰقی) ےس االصً َی ِل َ٘ ُی ِو ٌَ ےنب اگ‪ ،‬الؾ ہملک یک"ی"رگے یگ اور املبق اک ہحتف (ٌَ‪)-‬‬ ‫َی ِز ُم ِو ٌَ اامعتسؽ وہاگ۔ َی ِل َق ُی‬
‫یرقراررےہاگاور َی ِل َ٘ ِو ٌَ اامعتسؽوہاگ۔‬

‫‪296‬‬
‫ناصق(ہصحدوؾ’’امیضرعموػ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪74:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫‪ 74:5‬وادحؤمیاحرضےکہغیصینعی َتٔ ٌَِلٔی ِ َنےکوزؿرپیھبناصق ےکےلہپاقدعےاکاالطؼوہناےہ۔اسوکیھب‬
‫اثمولںیکدمدےسھجمسںیل۔ َی ِس ًُ ُو ( َی ِس ًُ ِو)وادح ؤمیاحرضےکہغیصںیماالصً َت ِس ًُؤیِ ًَےنباگ۔ناصقےکےلہپاقدعہ‬
‫ےکتحتالؾہملک اک "و" رگےاگ۔املبقےکضم ّہ(ٌُ‪ )-‬وکہغیصیک"ی"ےسرظاسںیہنےہاسےیلضمّہ(ٌُ‪)-‬وکرسکہ‬
‫( َی ِزم ٔ ِی) ےس االصً َت ِز ٔمیٔی ِ َن ےنب اگ۔ الؾ ہملک‬
‫(ٌٔ‪ )-‬ںیم دبتلی رکںی ےگ وت َت ِسًٔی ِ َن اامعتسؽ وہاگ۔ ایس رطح َی ِزم ٔ ُی‬
‫یک"ی" رگے یگ۔ ام لبق ےک رسکہ (ٌٔ‪)-‬وک ہغیص یک"ی" ےس رظاس ےہ اس ےیل َت ِز ٔمی ِ َن اامعتسؽ وہاگ۔ َی ِل َق ُی‬
‫( َی ِل ٰقی)االصً َت ِل َ٘یٔی ِ َنےنباگ۔ابالؾہملکیک"ی" رگےیگاوراملبقاکہحتفیرقراررےہاگ اور َت ِل َ٘ی ِ َناامعتسؽ وہاگ۔‬
‫‪ 74:6‬آخر ںیم اب ک یھب ونٹ رکںیل ہک عمج ؤمی ینعی ونؿ التسوہ واےل دوونں وغیصں ںیم وکیئ دبتیلی ںیہن وہیت‪،‬‬
‫ہکبج ملکتم ےک وغیصں ںیم ناصق ےک دورسے اقدعے ےک تحت دبتیلی وہیت ےہ۔ ادیم ےہ ہک اب آپ ناصق ےک‬
‫اضمرعرعموػیکوپریرصػریبکرکںیلےگ۔‬
‫هشق منرب‪72‬‬
‫قشمربمن‪71‬ںیمدیلاےام ّدوںےساضمرع رعموػںیمایلصلکشاوراامعتسیللکشدوونںیک ِ‬
‫رصػریبکرکںی۔‬

‫‪297‬‬
‫ناصق(ہصحوسؾ’’وہجمؽ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪75:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫(ّصحوسل‪"-‬وہجمك")‬
‫ناصق ّ‬
‫(”‪(Deficient Verbs-3 “Passive‬‬
‫آخںیم آےنواال"و" (وج ومعامً ناصقاک الؾ ہملک وہنا ےہ)‬
‫‪ 75:1‬ناصقاک اقدعہ ربمن‪(3‬افل) ک ےہ ہکیسک ظفل ےک ر‬
‫ےک املبق ارگ رسکہ وہ وت"و" وک"ی" ںیم دبتلی رکدےتی ںیہ۔ اس اقدعہ اک االطؼ ناصقِ واوی (الثیث رجمد) ےک امتؾ‬
‫وہن ےہ‪ ،‬نکیل امیض رعموػ ےک ھچک وصخمص ااعفؽ رپ یھب اس اک االطؼ وہنا ےہ۔ےلہپ مہ امیض‬
‫امیض وہجمؽ ااعفؽ ںیم ا‬
‫رعموػےکااعفؽیکاثمولںےساساقدعہوکںیھجمسےگرھپامیضوہجمؽیکاثمںیلںیلےگ۔‬
‫‪ 75:2‬ناصقِواوی حناب َسنٔ ٍَ ےسآناےہ وتاس ےکامیض رعموػرپاساقدعہاکاالطؼوہناےہ۔ الثمً َرؿ َٔو(وہ‬
‫ظ َو (اس ےن ڈاھی ایل) َُش َٔی ا‬
‫وہاجن ےہ۔ اؿ یک ِ‬
‫رصػ ریبک‬ ‫رایض وہا) دبتلی وہرک َرض َٔی اامعتسؽ وہنا ےہ اور َُ ٔ‬
‫ؿی ِ َن ےس ر‬
‫آخ‬ ‫یھب"ی" ےک اسھت وہیت ےہ۔ ینعی َرض َٔی‪َ ،‬رؿ َٔیا‪َ ،‬ر ُؿ ِوا(االصً َر ٔؿ ُی ِوا) ‪َ ،‬رؿ َٔی ِت‪َ ،‬ر ٔؿ َی َتا‪َ ،‬ر ٔ‬
‫ت۔‬
‫‪ 75:3‬ناصقواویالثیثرجمدےکیسکیھبنابےسآےئ‪ ،‬م ر‬
‫ہاتےکامیضوہجمؽرپاساقدعہاکاالطؼوہاگ‪،‬اسےیلہک‬
‫ل۔الثمً ُزً َٔو ےسزُعٔ َی(وہاکپراایگ)‪َٔ ًُٔ ،‬وےس ًُف َٔی (وہاعمػایکایگ)وریغہ۔رھپاؿ‬
‫امیضوہجمؽاکاتیہوزؿےہ ُٓ ٌٔ َ‬
‫رصػریبکیھب دبتلیدشہ"ی" ےکاسھتوہیگ۔‬
‫یک ِ‬

‫‪ 75:4‬ضعبدہعفاوجػےکھچکاامسءیکعمج رسکماوردصمرںیمیھباساقدعہاکاالطؼوہناےہ۔الثمًثَ ِو ْبیکعمجث َٔو ْ‬

‫اب‬
‫او َی ُ٘ ِو ُواکدصمرٗ ٔ َو ْاو ےس‬
‫ابوہاجیتےہ۔ایسرطح َػ َاو َی ُؼ ِو ُواکدصمر ٔػ َو ْاوےس ٔػ َی ْاو اور َٗ َ‬ ‫دبتلیوہرکث َٔی ْ‬
‫اووہاجناےہ۔‬ ‫ٗ ٔ َی ْ‬
‫‪ 75:5‬ناصقاکاقدعہربمن‪(3‬ب)ک ےہہک ح"و" یسکظفلںیمنیترحوفںےکدعبوہینعیوچےھتربمنرپنااسےک‬
‫رکنلھپ‬‫دعبواعقوہاوراسےکاملبق ضم ّہ(ٌُ‪ )-‬ہنوہوت"و" وک"ی" ںیمدبتلیرکدےتیںیہ۔ےسیج َج َب َو(ض) (ااھٹک ا‬
‫جْ‬
‫ب وہاگ اور رھپ ناصق ےک دورسے اقدعہ ےک‬ ‫نا دنچہ وریغہ) اک اضمرع االصً َی ِحب ٔ ُو وہاگ وج اس اقدعہ ےک تحت ےلہپ َی ِ یُ‬
‫جْ‬
‫یاور‬ ‫ض‬
‫ب وہاجےئاگ۔ایس رطحےس َرؿ َٔو ( َرض َٔی)اکاضمرعاالصً َی ِز َؿ ُووہاگوجاساقدعہےکتحتےلہپ َی ِز َُ‬ ‫تحتَی ِ ُْ‬
‫رھپاوجػےکاقدعہربمن‪1‬ےکتحتیَ ِز ٰضیوہاجےئاگ۔‬
‫‪ 75:6‬ناصق واوی الثیث رجمد ےک یسک یھب ناب ےس آےئ‪ ،‬م ر‬
‫ہ ات ےک اضمرع وہجمؽ رپ اس اقدعہ اک االطؼ وہاگ‪ ،‬اس‬

‫‪298‬‬
‫ناصق(ہصحوسؾ’’وہجمؽ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪75:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫لےہ۔الثمًزًُ َٔو (زُعٔ َی)اکاضمرعاالصًیُ ِس ًَ ُو وہاگوجاساقدعہےک تحتےلہپیُ ِسع َُی‬
‫ےیلہکاساکاتیہوزؿ ُیٔ ٌَِ ُ‬
‫وہاگاوررھپاوجػےکےلہپاقدعہےک تحتیُ ِسعٰیوہاجےئاگ۔ایس رطح ًُٔ َٔو ( ًُف َٔی)اکاضمرعی ٌُِٔ َُوےسےلہپی ٌُِفَ ُی‬
‫اوررھپی ٌُِفٰیوہاجےئ اگ۔‬
‫رتہیفااعفؽںیم"و" وک"ی" ںیمدبؽ ا‬
‫دن اجنا‬ ‫‪ 75:7‬ناصقےکایساقدعہ‪(3‬ب)ےکتحت ناصقواویےکامتؾم ذ‬
‫سح رضورت اس"ی"ںیم مرتذ وقادع اجری وہےت ںیہ۔الثمً ا ٔ ِر َت َـ َو (ا ٔ ِٓ َت ٌَ َ‬
‫ل) ےلہپ ا ٔ ِر َت َض َی اور رھپ‬ ‫ےہ۔رھپ ِ‬
‫ا ٔ ِر َت ٰضیوہاگ۔اساکاضمرع َی ِز َتـ ُٔو ےلہپ َی ِز َت ٔض ُیاوررھپ َی ِز َت ٔ‬
‫ض ِیوہاگ۔‬
‫ابآتٌالاورانٌٔالےکدصمرںیم ِ‬
‫اوجػ‬ ‫‪ 75:8‬آپوکنادوہاگہکریپارگاػ‪ 72:6‬ںیمآپوکاتبناایگاھتہکن ِ‬
‫واویاک"و"دبتلیوہرک"ی" نباجناےہ۔ک دبتیلییھبناصقےکایس اقدعہ‪(3‬ب)ےکتحتوہیتےہ۔واہںدییئگ‬
‫اردونارہدھکیںیل۔‬ ‫اٌاورأىَِٔ َو ْارےسا ٔى َِٔ َی ْ‬ ‫اٌےس ا ٔ ِخت َٔی ْ‬
‫اثمںیلا ٔ ِخت َٔو ْ‬
‫‪ 75:9‬ابآپادنازہرکےتکںیہہکناصقںیم ارثک"و"دبؽرک"ی" وہاجناےہ۔ہکبجیھبک"ی" دبؽ رک "و"‬
‫رکنلکشم‬
‫وہاجیتےہ‪،‬اورضعبوصروتںںیمفلتخماافلظمہلکشوہاجےتںیہ۔اس وہجےسارثکاافلظےکقلعتمک ہلصیف ا‬
‫ّصح ںیم داھکی اجےئ۔ ہکلب ضعبدہعف وخد‬
‫وہاجنا ےہ ہکاؿ اک الص امدہ واوی ےہ ہک نایئ ےہ ناہک ڈرنشکیںیم اےس ہقلعتم ّ‬
‫ڈرنشکویںںیماالتخػنانااجناےہ۔اتڈرنشکیںیموکیئامدہناصقواویےکوطر رپ اھکلوہناےہوتدورسیڈرنشکیںیم‬
‫ویہامدہناصقنایئےکوطررپاھکلوہناےہ۔الثمً ػلو‪/‬ػلی‪ ،‬كِو‪/‬كغی‪ُ،‬ظو‪ُ /‬شیوریغہ۔‬
‫اب آپ وک ذ ینہ وطر رپ اس نات ےک ےیل ایتر رانہ اچےئہ ہک وکیئ ظفل ارگ ناصق واوی ںیم ہن ےلم وت نایئ‬ ‫‪75:10‬‬
‫ںیمےلماگ۔نامہاسالتشںیمڈرنشکییکزنادہورؼرگداینںیہنرکنا ڑپیت‪ ،‬ویکہکناسدصقمےکےیلرعیب ِ‬
‫رحوػادجب‬
‫ںیم آخری اچر رحوػ یک یربیت ویں ر یھ یئگ ےہ ‪ٌ" :‬۔ھ۔و۔ی" ہکبج اردو ںیم ک یربیت "ٌ۔و۔ھ۔ی" ےہ۔ اس‬
‫رطحڈرنشکیںیم"و"اور"ی"آخررپاسھتاسھتلمرکآاجےتںیہ۔‬
‫‪ 75:11‬نادرےہہکدقمیڈرنشکویںںیمےس ارثکںیمام ّدوںیکیربیتام ّدہےکآخریرحػ(الؾہملک)ےکاحلظےسوہیت‬
‫ےہہکبج خذتذڈرنشکویںںیمامدہیکیربیتےلہپرحػ(افءہملک)ےکاحلظےسوہیتےہ۔انچہچن دقمیڈرنشکویںںیمناصق‬
‫واوی اور نایئ ات یہ ہگج اسھت اسھت ایبؿ ےئک اجےت ںیہ۔ الثمً رعیب زناؿ یک س ےس یری ڈرنشکی "اسلؿ ارعلب" یک‬
‫آخری دو دلجںی (‪۴۱‬۔‪ )۴۵‬ایہن ےک ایبؿ رپ لمتشمںیہ۔ ات دورسی امہڈرنشکی "ااقلومس اطیحمل"ںیم دوونں وکات‬

‫‪299‬‬
‫ناصق(ہصحوسؾ’’وہجمؽ‘‘)‬ ‫قبسربمن‪75:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫معج‬‫ل‬
‫ذتڈرنشکویں الثمً "ادجنمل" اور "ا م اولشتظ" وریغہ ںیم اہجں‬
‫یہ ناب"ناباولاو واایلء" ںیم ایبؿایک ایگ ےہ‪ ،‬ہکبج خ ذ‬
‫وفرا دعب ناصق نایئ ذموکر وہنا ےہ‪،‬‬
‫ام ّدے "افء" ہملک یک یربیت ےس وہےت ںیہ ےلہپ ناصق واوی اک ایبؿ وہنا ےہ اور اس ےک ً‬
‫اسےیلاہیںیھبامدہیکالتشںیمزنادہرپاشیینںیہنوہیت۔‬
‫هشق منرب ‪73‬‬
‫ام ّدہغشو(س)ےسامیضرعموػ‪،‬اضمرع رعموػ‪،‬امیضوہجمؽاوراضمرعوہجمؽیک ِ‬
‫رصػریبکرکںی۔‬

‫‪300‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ِ‬
‫"رصفریغص")‬‫(ّصحاہچرل –‬
‫ناصق ّ‬
‫(”‪(Deficient Verbs-4 “Sarf-e-Sagheer‬‬
‫لعف ارم‪ ،‬امس اافللع‪ ،‬امس اوعفملؽ اور دصمر ںیم‬ ‫‪ 76:1‬اس قبس ںیم اؿ شاء ا﵀ مہ ِ‬
‫رصػ ریغص ےک ہیقب اافلظ ینعی ِ‬
‫وہےن وایلدبتویلیںاکلاط ہعرکںیےگاوراسوحاہلےسھچکےئنوقادعںیھکیسےگ۔‬
‫‪ 76:2‬ناصقاکوچاھتاقدعہک ےہہک اسنک ِ‬
‫رحػتلعوکحمروؾرکےتںیہوتوہرگاجناےہ۔اساقدعہاکاالطؼزنادہ‬
‫یر ناصقےکاضمرعمروؾرپوہناےہ۔الثمً َت ِس ًُ ِوےسلعفِارمانبےنےکےیلالعم اضمرعرگایئاورزمہةاوللصاگلناوت‬
‫اُ ِزًُ ِو انب۔ابالؾہملکوکمروؾایکوت"و" رگایگ۔اسرطحاساکلعفِارماُ ِز َُاامعتسؽوہاگ۔ایسرطح َی ِسًُ ِو رپ حل َِه‬
‫دالخوہاگوتالؾہملکمروؾوہاگاور"و" رگاجےئاگ۔اسےیلل َِه َی ِس ًُ ِوےکاجبےئل َِه َی ِس َُاامعتسؽوہاگ۔‬
‫‪ 76:3‬ک ناتونٹرکںیلہکناصقاکاضمرعح وصنمبوہناےہوتاساک ِ‬
‫رحػتلعیرقرارراتہےہاہتبلاسرپہحتف‬
‫ًَ یَّ ِس ًُ َو وہاجےئاگ۔‬
‫(ٌَ‪)-‬آاجناےہےسیج َی ِس ًُ ِوےسل ِ‬
‫‪ 76:4‬ناصقاکناوچناںاقدعہک ےہہکناصق ےکالؾہملکرپارگونتنیہمض(ٌْ‪)-‬وہاوراملبقرحتمکوہوتالؾہملکرگ ا‬
‫اجن‬
‫نیہحتف(‪-‬‬
‫ےہاور اس ےکاملبقارگہمض(ٌُ‪)-‬نارسکہ (ٌٔ‪)-‬اھت وتاسیکہگجونتنیِرسکہ(ٌٕ‪)-‬آےئ یگاورارگہحتف (ٌَ‪)-‬اھتوتونت ِ‬
‫ٌّ)آےئیگ۔ اس اقدعہ اک االطؼ زنادہ یر ناصق ےک امس اافللع اور امسالظررػ رپ ا‬
‫وہن ےہ۔ اس ےیل دو اگل اگل اثمولں یک‬
‫دمدےسمہاساقدعہوکںیھجمسےگ۔ےلہپامساافللعیکاثمؽاوررھپامسالظررػیکاثمؽںیلےگ۔‬
‫ل ےکوزؿ رپ َزاً ْٔو با ےہ۔اس ںیم"و" وچےھتربمن رپ ےہ اس ےیل ےلہپک ‬
‫‪َ 76:5‬ز ًَا ( َز ًَ َو)اکامساافللعَٓاً ٔ ْ‬
‫ناصقےکاقدعہربمن‪(4‬ب)ےک تحت َزاعٔ ْی وہاگ۔رھپذموکرناالناوچنںیاقدعہےکتحتالؾہملکےس"ی" رگاجےئیگ۔‬
‫املبقوچہکنرسکہ(ٌٔ‪)-‬ےہاسےیلاسیکہگجونتنیِرسکہ(ٌٕ‪)-‬آےئیگوتظفل َزا َٕ ےنباگ۔اسوکدورطحےسھکلےتکںیہینعی‬
‫َزا َٕیھباور َز ٕ‬
‫اعییھب۔دورسیلکش ںیم"ی" رصػیھکلاجےئیگنکیلڑپےنھںیماصم(‪)SILENT‬رےہ یگ۔‬
‫وہنےہوترھپاسرپذموکرہ اقدعہاکاالطؼ‬
‫‪ 76:6‬ابک ونٹرکںیلہکناصقےکامساافللعرپحالؾرعتفیدالخ ا‬
‫نیہمض(‪-‬‬ ‫لساعٔ ُی ےنباگ۔اب الؾ ہملکرپونت ِ‬
‫ںیہنوہنا۔اسیکوہجک ےہہک َزاعٔ ْیرپحالؾرعتفیدالخ وہاگ وتک َا َّ‬
‫لساعٔ ُیےس‬‫ٌْ)ںیہنےہاس ےیلاسرپ ناوچنںی اقدعہ اکاالطؼںیہنوہاگ۔اہتبل ناصق ےکدورسےاقدعے ےکتحت ک اَ َّ‬
‫لساعٔی نباجےئ اگ۔ایخؽ رےہ ہک قرآؿِ دیجم یک اخص االمء ںیم دنچاقمامت رپ ِ‬
‫الؾ رعتفی ےک ناووجد الؾ‬ ‫دبتلیوہرک َا َّ ِ‬
‫‪301‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ہملک یک"ی" وک ِ‬
‫الخػ اقدعہ رگادنا ایگ ےہ۔ الثمً َمْوَي ُعْدَي ِعاَّدلا (القسل‪" )4 :‬سج دؿ اکپرےن واال اکپرے اگ" وج‬
‫لساعٔ ِیےہ۔َوُهَفِدَتْهُمْلا(الہكف‪( )55 :‬سپویہدہاینا ہتےہ)یھبدرالصاَ ِل ُن َِ َتس ِٔیےہ۔‬ ‫درالصاَ َّ‬
‫ل ےک وزؿ رپ االصً َم ِس ًَو با ےہ۔ ک یھب ےلہپ َم ِسع َی وہاگ‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫‪ 76:7‬ابدںیھکیہک َز ًَا ( َز ًَو)اکامسال ّظررػ َمٔ ٌَِ ْ‬
‫َ‬
‫رھپاساک الؾہملکرگےاگ۔املبقوچہکنہحتف(ٌَ‪)-‬ےہاسےیلاسرپونتنیِہحتف(ٌّ‪)-‬آےئیگوتک َم ِسعّیاامعتسؽوہاگ۔‬
‫وہن۔ َز ًَا ( َز ًَ َو)اکامساوعفملؽ َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬
‫ل ےک‬ ‫‪ 76:8‬ناصق ےس امس اوعفملؽ انبےن ےک ےیل وکیئ این اقدعہ ںیہن انھکیس ا‬
‫وزؿ رپ َم ِس ًُ ِو ْو با ےہ۔ اس ںیم الؾ ہملک رپونتنیِ ہمض (ٌْ‪)-‬وت وموجد ےہ نکیل املبق رحتمک ںیہن ےہ اس ےیل اس رپ‬
‫ِ‬
‫وصرتاحؽک ےہ ہکنیلثماجکیںیہ‪ ،‬الہپاسنکاوردورسارحتمکےہ‪،‬اس‬ ‫ناوچنںیاقدعہاکاالطؼ ںیہنوہاگ۔اہتبلاہیں‬
‫ےیل اؿاکاداغؾوہاجےئاگاور َم ِس ًُواامعتسؽوہاگ۔‬
‫ل (وزؿ ) ےک‬‫الخػ اقدعہ اامعتسؽ وہنا ےہ۔ اس ںیم ےلہپ َم ِٔ ٌُ ِو ْ‬
‫‪ 76:9‬ونٹ رکںیل ہک انصقِ نایئ اک امس اوعفملؽ ِ‬
‫"و" وک"ی" ںیم دبؽ دےتی ںیہ اور نیع ہملک اک ضم ّہ(ٌُ‪ )-‬یھب رسکہ(ٌٔ‪ )-‬ںیم دبؽ دےتی ںیہ‪ ،‬رھپ دوونں"ی" اک اداغؾ‬
‫ی‬ ‫َْ ْ‬‫َ‬ ‫َٰ‬
‫سی ‪،‬‬ ‫ْ‬ ‫وہاجناےہ۔اسرطح انصقِ انیئ ےسامساوعفملؽاکوزؿ َمِٔعٔیرہاجناےہ۔ ً‬
‫الثمرم‪َ،‬یم ےسمرم اور ٍَ ٰ‬
‫َی َِس ِٔیےس َم َِسٔیوریغہ۔‬
‫ریپارگاػ ‪71:3‬ںیمآپڑپھےکچںیہہکاوجػالثیثرجمدںیمامساافللعانبےتوق ِ‬
‫رحػ تلع‬ ‫‪76:10‬‬
‫وکزمہہںیمدبتلیرکدےتیںیہ۔ابک ونٹرکںیلہکک دبتیلییھبناصقےکاقدعےےکتحتوہیتےہ۔انچہچنناصق‬
‫اکاٹھچاقدعہک ےہہکیسک امسےک ِ‬
‫رحػتلعےکاملبقارگافلزادئہوہوتاسرحػتلعوکزمہہںیمدبؽدںیےگ۔ےسیج‬
‫ای ےسب ٔ َيا ْء (امعرت) وریغہ۔ ونٹ رکںیل ہک افل زادئہ ےس رماد وہ افل ےہ وج‬
‫َس َن ْاو ےس َس َنا ْء (آامسؿ)اورب ٔ َي ْ‬
‫یسکام ّدہےک"و" ان"ی"ےسدبؽرک ہنانبوہہکلبرصػیسکوزؿںیمآناوہ۔‬
‫اب ک یھب ونٹ رکںیل ہک اوجػ ںیم اس اقدعہ اک اامعتسؽ دحمود ےہ ہکبج ناصق ںیم ک اقدعہ زنادہ‬ ‫‪76:11‬‬
‫رتہیفےک ُاؿامتؾاصمدرںیم اامعتسؽوہنا‬
‫اامعتسؽوہناےہ۔اہیں ک رجمدےکضعباصمدر‪،‬عمجرسکمےکضعباوزاؿاورم ذ‬
‫ال۔ رجمد ےک اصمدر ںیم ےس‬ ‫ال‪،‬ا ٔ ِنٔ ٌَٔ ْ‬
‫ال اور ا ٔ ِستٔٔ ٌَِ ْ‬ ‫ال‪،‬ا ٔ ِٓت ٌَٔ ْ‬ ‫ال"آنا ےہ ینعی أٓ ٌَِ ْ‬
‫ال‪ْ ٌَٔ ٓ ،‬‬ ‫ےہ نج ےک آخر رپ " ْ‬
‫او ےس اَ ِس َنآ ْء اور‬
‫ںیم اَ ِس َن ْ‬
‫ال‬
‫ال اور ٓ ٌَٔ ْ‬
‫ای ےس َجزَآ ْء وریغہ۔ عمج رسکم ےک اوزاؿ آَ ٌَِ ْ‬
‫زُ ًَ ْاو ےس زُ ًَا ْء اور َجزَ ْ‬
‫َای ےس ا ٔ ِخَٔآ ْء (اپھچنا)‪ ،‬ل ٔ َ٘ ْ‬
‫ای ےس ل ٔ َ٘ا ْء (الماقت‬ ‫ن َٔش ْاو ےس ن َٔشآ ْء وریغہ ‪،‬اور مرتذ ہیف ےک اصمدر ںیم ےس ا ٔ ِخٔ ْ‬
‫‪302‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ای ےسا ٔ ِست ِٔش َ٘آ ْء(ناینبلطرکنا)وریغہ۔‬

‫رکنا)‪،‬أبِت ََّٔل ْوےسأبِت ََٔل ْء(آزامنا)اورا ٔ ِست ِٔش َ٘ ْ‬
‫اب ناصق ام ّدوں ےس ےننب واےل ضعب اامسء وک ھجمس ںیل نج اک الؾ ہملک رگاجنا ےہ اور ظفل رصػ دو‬ ‫‪76:12‬‬
‫رحوفںینعی"افء"اور"نیع"ہملکرپلمتشمرہاجناےہ۔اسمسقےکدعتمداامسءقرآؿِ رکمیںیمیھب اامعتسؽوہےئںیہ‪،‬الثمً‬
‫اَب‪ ،‬اَ ْر وریغہ۔اس مسق ےک اافلظیک ایلص لکش ےک ونؿِ ونتنی وک م ر‬
‫اظہ رکےک ںیھکل اور زگہتشوقادع وک ذنہ ںیم رھک رک‬ ‫ْ‬
‫وغررکںیوتاؿںیموہےنوایل دبتویلیںوکآپآاسینےسھجمسےتکںیہ۔‬
‫بدرالصاَبِ ْواھت۔اسےکونؿِ ونتنی وھکںیل ےگوتک اَبِ ُو ٌِ وہاگ۔اب ِ‬
‫رحػتلعرحتمکاوراملبقاسنک‬ ‫‪ 76:13‬اَ ْ‬
‫ےہ۔ اوجػ ےک اقدعہ ربمن ‪ 2‬ےک تحت رحت املبق وک لقتنم وہیئ وت ک اَب ُ ِو ٌِ وہایگ۔ رھپ اوجػ ےک اقدعہ ربمن ‪ 3‬ےک‬
‫بےتھکلںیہ۔ایس رطحےس‪:‬‬
‫تحت"و"رگاوتاَب ُ ًِاچبےسجاَ ْ‬
‫َا ْر‬ ‫ً=‬
‫اَ ُخ ِ‬ ‫اَ ُخ ِو ٌِ =‬ ‫اَ ِخ ُو ٌِ =‬ ‫اَ ِخ ْو =‬ ‫اَ ْر‪:‬‬

‫ُ َْس‬ ‫َُ ُس ٌِ =‬ ‫َُ ُس ِو ٌِ =‬ ‫ُ َِس ُو ٌِ =‬ ‫ُ َِس ْو =‬ ‫ُ َْس‪:‬‬

‫َز ْو‬ ‫ً=‬

‫َز ُم ِ‬ ‫َز ُمی ِ ِ‬
‫ن=‬ ‫َز ِمی ُ ِ‬
‫ن=‬ ‫َزم ِ ْی =‬ ‫َز ْو‪:‬‬

‫َی ْس‬ ‫َی ُس ٌِ =‬ ‫ً=‬

‫َی ُسیِ ِ‬ ‫ً=‬
‫َی ِسیُ ِ‬ ‫َی ِس ْی =‬ ‫َی ْس‪:‬‬

‫ٌ وصبرت‬
‫مںیم"و"نا"ی"رھپولٹآیت ےہےسیج َابَ َوا ٌٔ‪َ ،‬ز َم َیا ٌٔوریغہ۔اہتبل َی َس َیا ٔ‬
‫یہی وہج ےہ ہک اؿ اامسء ےک ّ س‬

‫ٌیہاامعتسؽ ا‬
‫وہنےہ۔‬ ‫َی َسا ٔ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٴ‬
‫‪َ ٚ‬ی (س) ل ٔ َ٘ا ّء‪ :‬ناانیل‪،‬اسےنمآنا‬
‫َل ٔ‬
‫َغ َر َی (ض) ٔ َ‬
‫ِشا ّء‪ :‬وسدارگیرکنا‪،‬خرتذنا‪،‬انچیب‬
‫(آتٌال)‪ :‬خرتذنا‬ ‫(آٌال)‪ :‬اسےنمرکنا‪،‬انکنیھپ‪،‬ڈاانل‬
‫(تٌٔیل)‪ :‬دانی‬
‫ٌَ ز َٔی (س) ى َ َسا َو ّة ‪:‬یسکزیچاک یر وہاجنا‬ ‫(مٔاًلہ)‪ :‬آےنماسےنمآنا‪،‬الماقترکنا‬
‫(مٔاًلة)‪ :‬آوازدنلبرکنا‪،‬اکپرنا(قلحیررکےک)‬ ‫تٌٔل)‪ :‬احلصرکنا‪،‬انھکیس‬
‫( ٓ‬
‫َز ََ َو (ؿ) زُ ًَا ّء‪ :‬ا‬
‫اکپرن(دمدےکےیل)‬ ‫َض َ‪َ ٚ‬ی (ض) َس ِ٘ ّیا‪( :‬وخد) ا‬
‫الپن‬

‫‪303‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َز ًِ َو ّة‪:‬دوعتدانی‬ ‫(آٌال)‪ :‬ےنیپےکےیلدانی‬

‫َز ًَا َل ٗہ‪ :‬یسکےکقحںیمداع ا‬
‫رکن‬ ‫(استٌٔال)‪:‬ےنیپےکےیلامانگن‬
‫َز ًَا ًَل َِی ٔہ‪ :‬یسکےکالخػداع ا‬
‫رکن‬ ‫ق َی (س) ر ِٔؿ َواى ّا‪ :‬رایضوہنا‪ ،‬دنسپ ا‬
‫رکن‬ ‫َر ٔ‬
‫َء َت َی (ض) ا ٔ ِت َیاى ّا‪ :‬آنا‪ ،‬احرض وہنا‬ ‫ھٌَ َز َی (ض) ٍُ ّسی‪َ ٔ ٍ ،‬سایَ ّة‪:‬دہایدانی‬
‫(آٌال)‪ :‬احرضرکنا‪،‬دانی‬ ‫(آتٌال)‪ :‬دہاینانا‬

‫ََ َن َو (ؿ) ًَ ِل ّوا‪ :‬انیل‬ ‫غ َی (س) َخ ِظ َی ّة‪ :‬یسکیکتمظع ےکلےسدؽرپ‬

‫َر ٔ‬
‫(آٌال)‪ :‬دانی‬ ‫وہن‬
‫تبیہناوخػاطری ا‬

‫َک َٖ َی (ض) ‪َٔٔٛ‬ا َی ّة‪ :‬رضورت ےسےباینزرکنا‪ ،‬اکیف‬ ‫ل َو (ؿ) َخ ََّل ّء‪:‬ہگجاکاخیل ا‬
‫وہن‬ ‫َر َ‬
‫وہنا‬ ‫َخل َِو ّة‪ :‬اہنتیئںیمانلم‬

‫َض ََ َی (ػ) َس ٌِ ّیا‪ :‬زیتدوڑنا‪،‬وکشش ا‬

‫رکن‬ ‫(ض) َٗ َـا ّء‪:‬اکؾاکہلصیفرکدانینااکؾوپرارکدانی‬ ‫َ‪َ ٚ‬ق َی‬
‫َمز ٔ َح(س) َم َز ّحا‪ :‬ایرانا‬ ‫َو َغ َی (ض) َم ِظ ّیا‪ :‬انلچ‬
‫هشق منرب ‪( 74‬افل)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی‪:‬‬
‫َوْمُهىٰقَسْمُهُّبَراًباَرَشاًرْوُهَط(الدہر‪)25:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_________________________________________‬
‫اَنِدْهِاَطاَرِّصلاَمْیِقَتْسُمْلا(الفاحتۃ‪)3:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫_________________________________________‬

‫َيِضَرُهّٰللاْمُهْنَعَواْوُضَرُهْنَعؕ‪َ١‬كِلٰذْنَمِلَيِشَخٗهَّبَر( ّ‬
‫البینۃ‪)6:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_________________________________________‬

‫‪304‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ُعْدُاىٰلِاِلْيِبَسَكِّبَرِةَمْكِحْلاِب(الحنل‪)523:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫_________________________________________‬
‫اَمَّنِاىَشْخَيَهّٰللاْنِمِهِداَبِعاُؤٰٓمَلُعْلا(فاطر‪)26:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_________________________________________‬
‫ْيِقْلُنَسْيِفِبْوُلُقَنْيِذَّلااوُرَفَكَبْعُّرلا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)535:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫_________________________________________‬
‫َواَذِااوُقَلَنْيِذَّلااْوُنَمٰااْۤوُلاَقاَّنَمٰاۚۖ‪َ١‬واَذِااْوَلَخىٰلِاْمِهِنْيِطٰيَشۙ‪١‬اْۤوُلاَقاَّنِاْمُكَعَم(البقرة‪)52:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_________________________________________‬
‫َوَفْوَسَلَكْيِطْعُيَكُّبَرىٰضْرَتَف( ٰ‬
‫الضح‪)3:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫_________________________________________‬
‫َواَلِشْمَتیِفِضْرَاْلااًحَرَم(بین ارسائیل‪)55:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ُ .11‬مُهَكْيِفْكَيَسَفُهّٰللا(البقرة‪)555:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .11‬وىٰضَقَكُّبَراَّلَااْۤوُدُبْعَتۤاَّلِاُهاَّيِا(بین ارسائیل‪)25:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .12‬وْنَمَتْؤُّيَةَمْكِحْلاْدَقَفَيِتْوُااًرْيَخاًرْيِثَك(البقرة‪)247:‬‬

‫_________________________________________‬

‫‪305‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .13‬لاَقاَهِقْلَاىٰسْوُمٰي( ٰط ٰہ‪)57:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪ .14‬اَذِاَيِدْوُنِةوٰلَّصلِلْنِمِمْوَّيِةَعُمُجْلااْوَعْساَفىٰلِاِرْكِذِهّٰللاَواوُرَذَعْيَبْلا(اجلمعۃ‪)7:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪ِ .15‬ضْقاَفۤاَمَتْنَاٍضاَقؕ‪١‬اَمَّنِاْيِضْقَتِهِذٰهَةوٰيَحْلااَيْنُّدلا( ٰط ٰہ‪)52:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .16‬كِٕىٰٓلوُاَنْيِذَّلااُوَرَتْشاَةوٰيَحْلااَيْنُّدلاِةَرِخٰاْلاِب‪١ٞ‬اَلَفُفَّفَخُيُمُهْنَعُباَذَعْلا(البقري‪)64:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .17‬سْيَلَاُهّٰللاٍفاَكِبٗهَدْبَع(ازلرم‪)54:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .18‬وِذِاىٰقْسَتْساىٰسْوُمٖهِمْوَقِل(البقري‪)25:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪ُ .19‬دْمَحْلَاِهّٰلِلْیِذَّلااَنىٰدَهاَذٰھِل۫‪َ١‬واَماَّنُكَيِدَتْهَنِلْوَلۤاَلْنَااَنىٰدَهُهّٰللا(االعراف‪)25:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪َ .21‬واَمۤاَهىّٰقَلُياَّلِاَنْيِذَّلااْوُرَبَص(حم السجدي‪)53:‬‬

‫_________________________________________‬
‫‪ .21‬ىّٰۤقَلَتَفُمَدٰاْنِمٖهِّبَّرٍتٰمِلَكَباَتَفِہْیَلَع(البقري‪)55:‬‬

‫_________________________________________‬

‫‪306‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .22‬واْۤوُمَلْعاْمُكَّنَاُهْوُقٰلُّم(البقري‪)223:‬‬

‫_________________________________________‬
‫هشق منرب ‪( 74‬ب)‬
‫دنمرہجذلیاامسءوااعفؽیکمسق‪،‬امدہ‪ ،‬ناباورہغیصاتبںیئ۔‬

‫ہغیص‬ ‫ناب‬ ‫امدہ‬ ‫مسق‬ ‫اامسءوااعفؽ‬ ‫ربمن‬

‫َس ٰقی‬ ‫‪.1‬‬

‫ا ٔ ٍِ ٔس‬ ‫‪.2‬‬

‫َر ُؿ ِوا‬ ‫‪.3‬‬

‫یَ ِدشٰ ی‬ ‫‪.4‬‬

‫ىُلِق ِٔی‬ ‫‪.5‬‬

‫َل ُ٘ ِوا‬ ‫‪.6‬‬

‫َخل َِوا‬ ‫‪.7‬‬

‫ی ٌُِ ٔل ِی‬ ‫‪.8‬‬

‫َت ِز ٰضی‬ ‫‪.9‬‬

‫‪ًَ .10‬ل َت ِن ٔع‬

‫‪َ .11‬ی‪ِٜ‬ف ِٔی‬
‫‪ .12‬یُ ِؤت ِٔی‬
‫‪ .13‬اُ ِوت َٔی‬

‫‪307‬‬
‫ناصق(ہصحاہچرؾ’’رصػریغص‘‘)‬ ‫قبسربمن‪76:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ .14‬اَ ِل ٔ‪ٙ‬‬
‫‪ .15‬ى ُِوز َٔی‬
‫‪ .16‬ا ٔ ِس ٌَ ِوا‬
‫‪َٗ .17‬اقٕ‬
‫‪ .18‬ا ٔ ِطت َ َر ِوا‬
‫‪ .19‬ک َ ٕ‬
‫اٖ‬
‫‪ .20‬ل ٔ َي ِہ َتس َٔی‬
‫‪ُ .21‬مل ٰ ُ٘ ِو ٌَ‬

‫‪308‬‬
 ‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫لفتف‬
‫)‪(Highly Deficient Verbs‬‬
‫رحػتلعآاجےئ اےسلفتف ےتہک‬‫‪ 77:1‬ریپارگاػ ‪ 63:7‬ںیم آپڑپھےکچںیہ ہکسجلعفےکام ّدہںیمدوہگج ِ‬
‫رحوػتلع"افء" ہملک اور"الؾ" ہملکیکہگجآںیئاور اؿےکدرایمؿںیمینعی نیعہملکیکہگج وکیئ ِ‬
‫رحػحیحص‬ ‫ںیہ۔ارگ ِ‬
‫وہاگ وت اےسی لعف وک "لفتفِرفموؼ" ےتہک ںیہ‪ ،‬ےسیج َوق ٰی ( َوقَی) "اچبنا"۔ نکیل ارگ ِ‬
‫رحوػ تلع نامہ قرنی ینعی اسھت‬ ‫َ‬
‫فرقموؿےتہک ںیہ‪،‬ےسیج َروی ( َر َو َی) "روایرکنا"۔‬
‫ٰ‬ ‫اسھتوہںوتاےسیلعفوکلفت ِ‬
‫رحػتلع‬ ‫فرفموؼ=اثمؽ‪+‬ناصقےہ۔اسےیلہکافء ہملکرپ ِ‬‫‪ 77:2‬ابک ناتیھبذنہںیمواحضرکںیل ہکلفت ِ‬
‫ف‬‫وہنےہ۔ایسرطحےسلفت ِ‬ ‫رحػتلعوہےنیکوہجےسوہناصقیھب ا‬‫وہنےہاورالؾہملکرپ ِ‬
‫وہےنیکوہجےسوہاثمؽ ا‬
‫رحػتلعوہےنیکوہجےسوہاوجػےہاورالؾہملکرپ ِ‬
‫رحػتلعوہےن‬ ‫رقموؿ=اوجػ‪+‬ناصقےہ۔ینعینیعہملکرپ ِ‬
‫یکوہجےسوہناصقیھبےہ۔‬
‫ف رفموؼ اورلفتف رقموؿ ںیم وہےن وایل دبتویلیں وک ےنھجمس ےک ےیل یسک ےئن اقدعہ وک ےنھکیس یک رضورت‬
‫‪ 77:3‬لفت ِ‬
‫فرفموؼرپاثمؽاورناصقدوونںےکوقادعاکاالطؼوہاگ ینعیاسےکافءہملکاک‬ ‫ںیہنےہ‪،‬رصػک اوصؽنادرکںیلہکلفت ِ‬
‫فرقموؿرپ‬ ‫رحػتلع ناصقےکوقادعےکتحتدبتلیوہاگ۔ہکبجلفت ِ‬ ‫رحػتلعاثمؽےکوقادعےکتحتاورالؾہملکاک ِ‬ ‫ِ‬
‫اکرحػتلع دبتلی‬‫اوجػےک وقادعاکاالطؼ ںیہن وہاگہکلب رصػ ناصقےک وقادعاک االطؼوہاگ۔ینعیاسےکنیعہملک ِ‬
‫رحػ تلع ناصق ےک وقادع ےک تحت دبتلی وہاگ۔ اس اوصؽ ےک اسھت اسھت لفتف ام ّدوں ےک‬
‫ںیہن وہاگ اور الؾ ہملک اک ِ‬
‫ح‬
‫قلعتمھچکواض یتںیھبذنہنیشنرکںیلوتاؿوکےنھجمس اوراامعتسؽرکےنںیمآپوکاکیفدمدلماجےئیگ۔‬
‫رحػتلعآےئ۔ابک یھب‬ ‫ف رفموؼوہوہناےہسجےکافءہملکاورالؾہملک رپ ِ‬ ‫‪ 77:4‬اورپآپوکاتبناایگےہہک لفت ِ‬
‫ف رفموؼ ںیم افء ہملک رپ ہشیمہ"و"اور الؾ ہملک رپ"ی"آیت ےہ۔ ااسی ںیہن وہنا ہک افء ہملک رپ"ی"اور‬
‫ونٹ رکںیل ہک لفت ِ‬
‫الؾہملکرپ"و"آےئ۔اہتبل"ی ز ی"ام ّدہاتاانثتسءےہسجےسظفل َی ْس(اہھت)اموخذےہ۔‬
‫‪ 77:5‬لفت ِفرفموؼالثیثرجمدےکناب ََضباور َسنٔ ٍَ ےسآناےہہکبجناب َح ٔش َ‬
‫بےستہبیہمکاامعتسؽوہنا‬ ‫َ َ‬
‫ب ےک اضمرع‬
‫اور َح ٔش َ‬ ‫َض َب‬
‫ےہ۔ انچہچن اس ےک افء ہملک ےک"و" رپ اثمؽ اک اقدعہ اجری وہنا ےہ۔ ینعی ناب َ َ‬
‫ےس"و"رگاجناےہرگمناب َسنٔ ٍَےکاضمرعںیمیرقرارراتہےہ‪،‬ہکبجتںاوبابےکالؾہملکرپناصقاکاقدعہاجری‬

‫‪309‬‬
 ‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َ‬
‫ب ںیم َول ٔ َی یَ ِول ٔ ُی ےس َول ٔ َی یَل ٔ ِی (قر ی وہنا) اور‬
‫َض َب ںیم وَق َْیَق ےس َوق ٰی یَق ٔ ِی ناب َح ٔش َ‬
‫َ َ‬
‫وہنا ےہ۔ےسیج ناب َ َ‬
‫ناب َسنٔ ٍَںیم َوھ ٔ َی َی ِوھَ ُیےس َوھ ٔ َی َی ِوھٰی (زمکوروہنا)وہاجےئاگ۔‬
‫رم احرض‬
‫وہنےہہکاسےکا ِ‬ ‫‪ 77:6‬لفت ِ‬
‫فرفموؼںیماثمؽاورناصق دوونںےکوقادعےکاالطؼاکاتاخصایرک ا‬
‫ےکےلہپ ےغیصںیملعفاک رصػنیعہملک نایقاتچبےہ۔الثمً َوق ٰی‪َ ،‬یق ٔ ِیےساضمرع َی ِوَق ےکاجبےئ َیق ٔ ِیاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫العماضمرعرگاےتںیہوتق ٔ ِینایقاتچبےہ۔رھپحالؾہملک"ی"وکمروؾرکےت‬
‫ِ‬ ‫اسےسحلعفارمانبےنےکےیل‬
‫‪(ُ "ٚ‬تاچب)اامعتسؽوہناےہ۔‬ ‫لعفارم" ٔ‬
‫ںیہوتوہیھب رگاجیتےہ۔اسرطح ِ‬
‫فرقموؿوہوہناےہسجںیم ِ‬
‫رحوػتلعنامہقرنیینعیاسھتاسھتوہےت‬ ‫‪ 77:7‬اورپآپوکک یھباتبناایگےہہک لفت ِ‬
‫ںیہ۔اعؾ وطررپیسکام ّدےےکنیعاورالؾہملکرپ ِ‬
‫رحوػتلعاجکیوہےتںیہ۔افءاورنیعہملک رپاؿےکاجکیوہےنواےل‬
‫الثم قرآؿِ رکمی ںیم اےسی‬
‫ومعم اؿ ےس وکیئ لعف اامعتسؽ ںیہن وہنا۔ ً‬
‫ام ّدے تہب مک ںیہ اور وج دنچ اےسی امدے ںیہ یھب وت ً ا‬
‫ل (خرایب‪،‬ابتیہوریغہ) اور َی ِو ْو (دؿ) ںیم آےئ ںیہ۔ ارگہچ رعیب ڈرنشکویں ںیم اؿ دوونںام ّدوں‬
‫ام ّدےدو وظفلں َویِ ْ‬
‫لذا رعیب‬
‫ےس ات آدھ لعف یھب ذموکر وہا ےہ نکیل قرآؿِ رکمی ںیم اؿ ےس اموخذ وکیئ ہغیصٔ لعف ںیہک وارد ںیہن وہا۔ س‬
‫رحػ تلع‬ ‫رگارم ںیم ح لفت ِ‬
‫ف رقموؿ اک ذرک وہنا ےہ وت اس ےس رماد ویہ ام ّدہ وہنا ےہ سج ںیم نیع ہملک اور الؾ ہملک ِ‬
‫وہں۔‬
‫وہنہکنیع ہملکرپ"ی"اورالؾ‬
‫فرقموؿںیمنیعہملکرپ"و"اورالؾہملک رپ"ی"یہوہیت ےہ۔ااسیںیہن ا‬
‫‪ 77:8‬لفت ِ‬
‫باور َسنٔ ٍَےسآناےہ۔دوونںاوبابںیمنیعہملکاک"و" دبتلی‬
‫َض َ‬
‫ہملکرپ"و"وہ‪،‬اورک رجمدےکرصػدو اوباب َ َ‬
‫َضب ںیم ُ ََو َی‪َ ،‬ی ِِو ٔ ُی ےس ُ َٰوی‬
‫ںیہن وہنا ہکبج الؾ ہملک یک"ی" ںیم وقادع ےک لاطقب دبتیلی آیت ےہ۔ الثمً َ َ‬
‫یےس َسو ٔ َی‪َ ،‬ی ِش ٰوی(یرایروہنا)وہاجےئاگ۔‬ ‫َی ِِو ٔ ِی(کہباجنا)اور َسنٔ ٍَںیم َسو ٔ َی‪َ ،‬ی ِش َو ُ‬
‫ف رقموؿ اضمفع یھب وہنا ےہ ینعی نیع ہملک اور الؾ ہملک دوونں "و"نا دوونں"ی" وہےت‬ ‫‪ 77:9‬ضعب دہعف لفت ِ‬
‫ںیہ۔الثمًد و وسجاکامساَ ِل َح ُّو(زنیماورآامسونںیکدرایمیناضف) قرآؿِ رکمیںیماامعتسؽوہاےہ۔ایسرطح ح ی ی‬
‫اور َ ی ی یھب قرآؿِ رکمی ںیم آےئ ںیہ۔ ایسی وصرت ںیم نیلثم اک اداغؾ اور کف اداغؾ دوونں اجیر ںیہ ‪،‬ینعی َحیٔ َی‬
‫یَ ِحی َ ُی ےس َحیٔ َی یَ ِحیٰی (زدنہ وہنا ‪ /‬رانہ) یھب درس ےہ اور َحیَّی‪ ،‬یَ َحی ُّی یھب درس ےہ۔ ایس رطح ًَیٔ َی‪َ ،‬ی ٌِی َ ُی‬
‫اجن‪،‬اعخر وہنا)اورع َ َّی‪َ ،‬ی َع ُّی دوونںدرسںیہ۔‬ ‫ےس ًَیٔ َی‪َ ،‬ی ٌِیٰی(کھترکرہ ا‬

‫‪310‬‬
‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٴ‬
‫َو َ‪َ ٚ‬ی (ض) ؤَٗایَ ّة ‪:‬اچبنا‬
‫وہن‬
‫(آتٌال)‪ :‬انچب‪ ،‬رپزیہ ا‬
‫رکن‬
‫َت ِ٘ ٰوی‪ :‬اہللےکناراضوہےناکوخػ‬
‫َء ذ ٔ َی (س) َاذّی‪:‬فیلکتانچنہپ‬
‫آن‬
‫(آٌال)‪ :‬فیلکتاچنہپنا‬
‫َھ و ٔ َی (س) ٍَ ّوی‪ :‬اچانہ‪ ،‬دنسپ ا‬
‫رکن‬
‫(ض)‪ٍَ :‬و ٔ ًّیا‪:‬زیتیےسےچینایرنا‬
‫اَ ِل ََ َوا ُء‪:‬اضف‪ ،‬وہا‬
‫اَ ِل ََ ٰوی‪ :‬وخاشہ‪،‬قشع‬
‫ومڑن‬
‫ا‬ ‫َل َو َی (ض) ل ًَّیا‪ :‬ریسبا‪،‬‬
‫ی َی (س) ًَ ًّیا‪ :‬اکؾےسکھتاجنا‪ ،‬اعخر ا‬
‫وہن‬ ‫ََ ٔ‬
‫َل ٔح َ‪(ٚ‬س) َل ِح ّ٘ا‪:‬یسکےساجانلم‬
‫(آٌال)‪:‬یسکوکیسکےسالمدانی‬
‫َب َر َض (ػ) بَد ِّشا‪ :‬ا‬
‫اٹھگن‬
‫هشق منرب ‪( 75‬افل)‬
‫دنمرہجذلیام ّدوںےساؿےکاسےنمدیلاے اوبابںیمایلصاوردبتلیدشہلکشںیم ِ‬
‫رصػریغصرکںی‪:‬‬
‫‪ .2‬وػی‪:‬آٌال‪ ،‬تٌٔیل‪ٓ ،‬‬
‫تٌٔل‬
‫‪ .4‬حیی‪(:‬س)‪،‬آٌال‪ ،‬استٌٔال‬
‫‪311‬‬
‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َض و ٔ َی (س) س ّٔوی‪ :‬یرایروہنا‪ ،‬درس ا‬
‫(تٌٔیل)‪ :‬ونککلپدرسرکنا‬
‫(آتٌال)‪ :‬یرایروہنا‬
‫ا ٔ ِس َت ٰوی ًَلٰی‪ :‬یسکزیچرپنکمتموہنا‪ ،‬اغل ا‬
‫ا ٔ ِس َت ٰوی الٰٔی‪ :‬وتمہجوہنا‪،‬دصقوارادہ ا‬
‫رکن‬
‫َو َٖ َی (ض) َوَٓا ّء‪:‬تذر انودعہ وپرارکنا‬
‫(آٌال)‪ :‬ودعہوپرا ا‬
‫رکن‬
‫(تٌٔیل)‪ :‬قحوپرادانی‬
‫تٌٔل)‪ :‬قحوپراانیل‪ ،‬ومتدانی‬
‫( ٓ‬
‫ی َی (س) َح َیا ّة‪ :‬زدنہ رانہ‬
‫َح ٔ‬
‫َح َیا ّء‪:‬رشامنا‪،‬ایح ا‬
‫رکن‬
‫(آٌال)‪ :‬زدنہ رکنا‪،‬زدنیگدانی‬
‫رکن‬
‫درازیرمعیکداعدانی‪،‬السؾ ا‬
‫ٔ‬ ‫(تٌٔیل)‪:‬‬
‫(استٌٔال)‪ :‬رشؾرکنا‪ ،‬نازرانہ‬
‫حَ َّی‪ :‬وتمہجوہ‪،‬دلجیرکو‬
‫‪ .1‬وؼی‪( :‬ض)‪،‬آتٌال‬
‫‪ .3‬سوی‪:‬تٌٔیل‪ ،‬آتٌال‬
‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 75‬ب)‬
‫دنمرہجذلیاامسءوااعفؽیکمسق‪،‬امدہ‪ ،‬ناباورہغیصاتبںیئ۔‬
‫ہغیص‬ ‫ناب‬ ‫امدہ‬ ‫مسق‬ ‫اامسءوااعفؽ‬ ‫ربمن‬

‫ا ٔ ِس َت ٰوی‬ ‫‪.1‬‬

‫َس ّٰوی‬ ‫‪.2‬‬

‫َی ِش َتو ٔ ِی‬ ‫‪.3‬‬

‫َس َّویِ ُت‬ ‫‪.4‬‬

‫اَ ِوٓ ُِوا‬ ‫‪.5‬‬

‫اُ ِوف ٔ ِی‬ ‫‪.6‬‬

‫اَ ِوف ٰی‬ ‫‪.7‬‬

‫ى َُوف ِّ ِی‬ ‫‪.8‬‬

‫َت َو َّٖ‬ ‫‪.9‬‬

‫‪ .10‬تُ َوف ّٰی‬

‫‪َ .11‬وف ّٰی‬
‫‪ .12‬یَ َت َوف ّٰی‬
‫‪ .13‬یُ ِحیٔ ِی‬
‫‪ .14‬اُ ِحیٔ ِی‬
‫‪ُ .15‬ح ِّی ِی ُت ِه‬

‫‪312‬‬
‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪َ .16‬ت ٔح َّی ْة‬

‫‪َ .17‬ح ُّی ِوا‬
‫‪َ .18‬ی ِحیٰی‬
‫‪ .19‬اَ ِحیٰی‬
‫‪َ .20‬ی ِش َت ِحیٔ ِی‬
‫‪ .21‬ى َ ِح َیا‬
‫‪ .22‬ا ٔ َّت ٰقی‬
‫‪ُ .23‬م َّت ُ٘ ِو ٌَ‬
‫‪ٚٔ .24‬‬
‫‪َ .25‬وا ٕ‪ٚ‬‬
‫‪ .26‬ا ٔ ٌِ َت َّت ُ٘ ِوا‬
‫‪ُِ ٗ .27‬وا‬
‫‪َ .28‬تق ِٔی‬
‫‪َ .29‬وق ٰی‬
‫‪َ .30‬ت َِ ٰوی‬
‫‪َ .31‬ت َِو ٔ ِی‬

‫‪313‬‬
‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 75‬ج)‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعروتںاکیرہمجرکںی‪:‬‬
‫ٌءٓاَوَسْمِهْيَلَعمُهَتْرَذْنَاَءِْ۠مَاْمَلْمُهْرِذْنُت(البقري‪)4:‬‬ ‫‪.1‬‬
‫_____________________________________________‬
‫َوُهْیِذَّلاَقَلَخْمُكَلاَّمیِفِضْرَاْلااًعْیِمَجۗ‪َّ١‬مُثىٰۤوَتْساىَلِاِءٓاَمَّسلاَّنُهىّٰوَسَفَعْبَسٍتٰوٰمَس(البقري‪)27:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫_____________________________________________‬
‫اْوُفْوَاْۤيِدْهَعِبِفْوُاْمُكِدْهَعِب(البقري‪)22:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫_____________________________________________‬
‫ْذِاَلاَقُمٖهٰرْبِاَيِّبَرْیِذَّلاٖيْحُيَوُتْيِمُيۙ‪َ١‬لاَقاَنَاٖيْحُاَوُتْيِمُا(البقري‪)236:‬‬ ‫‪.4‬‬
‫_____________________________________________‬
‫ْذِاَلاَقُهّٰللاىٰۤسْيِعٰيْيِّنِاَكْيِّفَوَتُمَوَكُعِفاَرَّيَلِا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)33:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_____________________________________________‬
‫ْنَمىٰفْوَاٖهِدْهَعِبَوىٰقَّتاَّنِاَفَهّٰللاُّبِحُيَنْيِقَّتُمْلا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)54:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫_____________________________________________‬
‫َكَنٰحْبُساَنِقَفَباَذَعِراَّنلا( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)575:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫_____________________________________________‬
‫َواَذِاْمُتْيِّيُحٍةَّيِحَتِباْوُّيَحَفَنَسْحَاِبۤاَهْنِمْوَااَهْوُّدُر(النسا‪)64:8‬‬ ‫‪.8‬‬
‫_____________________________________________‬
‫اَمَّلُكْمُهَءٓاَجٌۢلْوُسَراَمِباَلىٰۤوْهَتْمُهُسُفْنَاۙ‪١‬اًقْيِرَفاْوُبَّذَكَواًقْيِرَفَنْوُلُتْقَّي(المائدي‪)52:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫_____________________________________________‬

‫‪314‬‬
‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ْ .11‬لُقاَّليِوَتْسَيُثْيِبَخْلاَوُبِّيَّطلاَوْوَلَكَبَجْعَاُةَرْثَكِثْيِبَخْلا(المائدة‪)522:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ .11‬اَهُّيَاٰۤيَنْيِذَّلااوُنَمٰااْوُبْيِجَتْساِهّٰلِلَوِلْوُسَّرلِلاَذِاْمُكاَعَداَمِلْمُكْيِيْحُي(االنفال‪)22:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .12‬وىٰيْحَيْنَمَّيَحْۢنَعٍةَنِّيَب(االنفال‪)22:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َّ .13‬مُثىٰوَتْساىَلَعِشْرَعْلاُرِّبَدُيَرْمَاْلا(یونس‪)5:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ْ .14‬يِنَّفَوَتاًمِلْسُمَّوْيِنْقِحْلَاَنْيِحِلّٰصلاِب(یوسف‪)525:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ .15‬اَمَكَلَنِمِهّٰللاْنِمٍّيِلَّوَّواَلٍقاَو(ارلعد‪)55:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ْ .16‬لَعْجاَفًةَدِٕىْفَاَنِّمِساَّنلاْۤيِوْهَتْمِهْيَلِا(ابراہمی‪)37:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ .17‬اَذِاَفٗهُتْيَّوَسَوُتْخَفَنِهْيِفْنِمْيِحْوُّراْوُعَقَفٗهَلَنْيِدِجٰس(احلجر‪)27:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .18‬وىّٰفَوُتُّلُكٍسْفَناَّمْتَلِمَع(الحنل‪)555:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .19‬دَجَوَهّٰللاٗهَدْنِعُهىّٰفَوَفٗهَباَسِح(النور‪)57:‬‬

‫_____________________________________________‬

‫‪315‬‬
‫لفتف‬ ‫قبسربمن‪77:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ْ .21‬لُقْمُكىّٰفَوَتَيُكَلَّمِتْوَمْلا(السجدي‪)55:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َّ .21‬نِاْمُكِلٰذَناَکيِذْؤُيَّيِبَّنلاٖيْحَتْسَيَفْمُکْنِم(االحزاب‪)35:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪َ .22‬وْمُهىٰقَوْمُهُّبَرَباَذَعِمْيِحَجْلا(الطور‪)56:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫‪ .23‬اْۤوُقْمُكَسُفْنَاَوْمُكْيِلْهَااًراَن(الحتریم‪)4:‬‬

‫_____________________________________________‬
‫ٰ‬
‫االعل‪ 5:‬ـ‪)2‬‬‫‪ِ .24‬حِّبَسَمْساَكِّبَرىَلْعَاْلاِۙ‪ْ۰۰۱‬یِذَّلاَقَلَخىّٰوَسَف(‬

‫_____________________________________________‬

‫‪316‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(ّصحا ّوك)‬
‫اامسءادعلد ّ‬
‫ُ‬
‫)‪(Nouns of Number-1‬‬
‫اظہرکےتںیہ۔اایشءیکدعتاد م ر‬
‫اظہرکےنواےلدعدوک"دع ِد ایلص"‪،‬‬ ‫‪ 78:1‬اامسءادعلد‪،‬اایشءیکدعتاد ان انتسنایربیتوک م ر‬
‫اظہرکےنواےلدعدوک"دع ِدرسکی "اوریربیت م ر‬
‫اظہرکےنواےلدعد وک"دع ِدیریبیت"نا"دع ِدویفص"ےتہکںیہ۔ ً‬
‫الثم‬ ‫انتس م ر‬
‫ّصح" ںیم وچاھتیئ دع ِد رسکی ےہ۔ "شیتی وسرة" ںیم شیتی دع ِد یریبیت‬
‫"اچر اتکںیب" ںیم اچر دعدِایلص ےہ۔ "وچاھتیئ ّ‬
‫ےہ۔ابمہدحیلعہدحیلعہدعدیکاؿااسقؾیکلیصفتںیھجمسےگ۔‬
‫‪ 78:2‬دع ِد ایلصوکرعیبزناؿںیم ِ‬
‫سح ذلیاچررگوسپںیممیسقتایکاجناےہ‪:‬‬
‫‪ )i‬رفمد‪:‬ات (‪)1‬ےسےلرکدس(‪)10‬ت‪،‬اتوس(‪)100‬اورات مہرار(‪)1000‬۔ ک ادعاداتظفلرپ‬
‫لذارفمدالہکےتںیہ۔‬
‫لمتشموہےتںیہ س‬
‫لذارمبکالہکےتںیہ۔‬
‫‪ )ii‬رمبک‪:‬ایگرہ(‪ )11‬ےسےلرکاسین(‪)19‬ت۔ک ادعاددواافلظرپلمتشموہےتںیہ س‬
‫‪ )iii‬وقعد‪:‬داہایئں ینعی سیب(‪،)20‬سیت(‪،)30‬اچسیل(‪،)40‬اچپس(‪ ،)50‬اسھٹ(‪ ،)60‬رتس(‪،)70‬‬
‫ایس(‪،)80‬ونے(‪)90‬۔‬
‫‪ )iv‬وطعمػ‪:‬وقعدےکالعوہاسیک(‪)21‬ےسےلرک اننونے(‪)99‬تےکادعاد۔ک ادعادرفمداوروقعدادعادوک‬
‫وجڑرکانبےئاجےتںیہ۔‬
‫‪ 78:3‬ابمہرعیبزناؿںیمذموکرہناالادعادانبےنےکوقادعںیھکیسےگ۔رعیبزناؿںیمادعاد انبےناکاقدعہارگنیری‬
‫زناؿ یکرطحےہنکیلرعیبزناؿںیمادعادےکےیلذمرکوؤمیےکےغیصدحیلعہدحیلعہ وہےتںیہ۔‬
‫سحذلیےہ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫‪ 78:4‬رعیبزناؿںیمرفمدادعادیکیتنگ‬
‫ؤمی‬ ‫ذمرک‬ ‫دعد‬
‫َواح َٔس ْة‬ ‫َواح ْٔس‬ ‫‪1‬‬

‫أث ِ َي َتا ٌٔ ‪ /‬أث ِ َي َتی ِ ٔن‬ ‫أث ِ َيا ٌٔ ‪ /‬أث ِ َيی ِ ٔن‬ ‫‪2‬‬

‫ثَ ََّل ْث‬ ‫ثَ ََّلثَ ْة‬ ‫‪3‬‬

‫اَ ِربَ ٍْ‬ ‫اَ ِر َب ٌَ ْة‬ ‫‪4‬‬

‫‪317‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َخ ِن ْص‬ ‫َخ ِن َش ْة‬ ‫‪5‬‬

‫سٔت‬ ‫ٔس َّت ْة‬ ‫‪6‬‬

‫َس ِب ٍْ‬ ‫َس ِب ٌَ ْة‬ ‫‪7‬‬

‫ثَ َنا ٌٕ‬ ‫ثَ َناى َٔی ْة‬ ‫‪8‬‬

‫تٔ ِش ٍْ‬ ‫تٔ ِش ٌَ ْة‬ ‫‪9‬‬

‫ْش ‪ْ ِ ًَ /‬‬
‫ْش‬ ‫ًَ َ ْ‬ ‫ْش ْة ‪َ ِ ًَ /‬‬
‫ْش ْة‬ ‫ًَ َ َ‬ ‫‪10‬‬

‫رفمدادعادےکوحاےلےسونٹرکںیہک‪:‬‬
‫‪ )i‬ات اوردوےکےیلؤمیادعاداقدعہےکلاطقبآےتںیہنکیلنیتےسدستاقدعہےک یرسکعذمرکادعاد‬
‫ےکاسھت"ة"آیتےہاورؤمیادعادےکاسھت"ة"ںیہنآیت۔‬
‫‪ )ii‬أث ِ َيا ٌٔ اورأث ِ َي َتا ٔ‬
‫ٌںیمزمہہدرالصزمہةاوللص ا‬
‫وہنےہ۔‬
‫آناےہوجناصقےکاقدعہےکتحتثَ َنا ٕ‬
‫ٌوبالاجناےہ۔‬ ‫‪ )iii‬آھٹ ےکےیلومیدعدثَ َنانٔیٌْ‬
‫‪ )iv‬رفمد ادعادیکادایگیئوفقےکاسھتیکاجیتےہینعیاںیھنوبےتلوقوفقایکاجناےہ۔‬
‫‪ 78:5‬آےیئابرعیبزناؿںیمرمبکادعاد یکیتنگدےتھکیںیہ‪:‬‬

‫ؤمی‬ ‫ذمرک‬ ‫دعد‬

‫ا ٔ ِح ٰسی ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫َا َح َس ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪11‬‬

‫أث ِ َي َتا ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫أث ِ َيا ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪12‬‬

‫ثَ ََّل َث ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫ثَ ََّلثَ َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪13‬‬

‫اَ ِربَ ٍَ ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫اَ ِر َب ٌَ َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪14‬‬

‫‪318‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َخ ِن َص ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫َخ ِن َش َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪15‬‬

‫س َّٔت ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫ٔس َّت َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪16‬‬

‫َس ِب ٍَ ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫َس ِب ٌَ َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪17‬‬

‫ثَ َنان ٔ َی ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫ثَ َناى َٔی َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪18‬‬

‫تٔ ِش ٍَ ًَ ِ َ‬
‫ْش َة‬ ‫تٔ ِش ٌَ َة ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪19‬‬

‫رمبکادعادںیم َواح ْٔسیکہگجاَ َح َساور َواح َٔس ْة یکہگجا ٔ ِح ٰ‬

‫سیاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫سحذلیےہ‪:‬‬
‫‪ 78:6‬رعیبزناؿںیموقعدادعادیکیتنگ ذمرکوؤمیےکےیلاسکیںوہیتےہاوروہ ِ‬
‫خ‬
‫بصنو ر‬ ‫رعف‬ ‫دعد‬

‫ْٔشیِ ًَ‬
‫ًِ ٔ‬ ‫ًُِ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪20‬‬

‫ثَلٰثٔی ِ َن‬ ‫ثَل ٰ ُث ِو ٌَ‬ ‫‪30‬‬

‫اَ ِر َب ٌٔی ِ َن‬ ‫اَ ِر َب ٌُ ِو ٌَ‬ ‫‪40‬‬

‫َخ ِن ٔشی ِ َن‬ ‫َخ ِن ُش ِو ٌَ‬ ‫‪50‬‬

‫ٔس ِّتی ِ َن‬ ‫ٔس ُّت ِو ٌَ‬ ‫‪60‬‬

‫َس ِب ٌٔی ِ َن‬ ‫َس ِب ٌُ ِو ٌَ‬ ‫‪70‬‬

‫ثَ َناىٔی َِن‬ ‫ثَ َناى ُِو ٌَ‬ ‫‪80‬‬

‫تٔ ِش ٌٔی ِ َن‬ ‫تٔ ِش ٌُ ِو ٌَ‬ ‫‪90‬‬

‫‪319‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫سحذلیےہ‪:‬‬
‫‪ 78:7‬وطعمػادعادیکیتنگ ِ‬
‫ؤمی‬ ‫ذمرک‬ ‫دعد‬

‫ا ٔ ِح ٰسی َو ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫َواح ٔ ْس وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪21‬‬

‫أث ِ َي َتا ٌٔ َو ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫أث ِ َيا ٌٔ َو ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪22‬‬

‫ثََّل َْث وَّ ً ِ ُ‬

‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫ثََّلَثَ ْة وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪23‬‬

‫اَ ِربَ ٍْ َّو ً ِ ُ‬

‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫اَ ِر َب ٌَ ْة وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪24‬‬

‫َخ ِن ْص وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫َخ ِن َش ْة وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪25‬‬

‫سٔت وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫ٔس َّت ْة وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪26‬‬

‫َس ِب ٍْ وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫َس ِب ٌَ ْة وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪27‬‬

‫ثَ َنا ٌٕ وَّ ً ِ ُ‬

‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫ثَ َناى َٔی ْة َو ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪28‬‬

‫تٔ ِش ٍْ وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫تٔ ِش ٌَ ْة وَّ ً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬ ‫‪29‬‬

‫ونٹرکںیہک‪:‬‬
‫‪ 28 )i‬ےک دنہےسیکرعیبںیمثَ َنا ٕ‬
‫ٌاامعتسؽوہاےہوجہیقبادعادےسفلتخم ےہ۔‬
‫‪ )ii‬وقعد ےکالعوہاننونے(‪ )99‬تیتنگایسرطحوہیتےہ۔‬
‫‪ 78:8‬ابمہ دونارہرفمد ادعادیک رطػآےت ںیہ۔ رفمد ادعاد ںیم ات ےسدس ت ےکادعاد ےک العوہاتوس اور‬
‫سح ذلیےہ‪:‬‬ ‫موعمجیکرعیبذمرکوؤمیےکےیلاسکیںاور‬ ‫ات مہراریھبشالم وہےتںیہ۔ا ِؿیکاورا ِؿےک ّ س‬
‫ِ‬

‫‪320‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ذمرکوؤمی‬ ‫دعد‬
‫ٔم َئ ْة ‪ٔ /‬مائ َ ْة‬ ‫‪100‬‬
‫ٕ‬ ‫اَ ِل ْ‬ ‫‪1000‬‬
‫ٔم َئ َتا ٌٔ ‪ٔ /‬مائ َ َتا ٌٔ‬ ‫‪200‬‬
‫َا ِلَٔا ٌٔ ‪َ /‬ا ِل َٔی ِ ٔن‬ ‫‪2000‬‬
‫ثََّلَثُنٔائ َ ٕة‬ ‫‪300‬‬
‫ثََّلَثَ ُة ٰا ًَل ٕ‬
‫ٖ‬ ‫‪3000‬‬
‫اَ ِر َب ٌُنٔائ َ ٕة‬ ‫‪400‬‬
‫اَ ِر َب ٌَ ُة ٰا ًَل ٕ‬
‫ٖ‬ ‫‪4000‬‬

‫اَ َح َس ًَ َ َ‬
‫ْش اَ ِلّٔا‬ ‫‪11000‬‬

‫أث ِ َيا ًَ َ َ‬
‫ْش اَ ِلّٔا‬ ‫‪12000‬‬
‫َث اامعتسؽ وہا ےہ نکیل نیت مہرار ےک ےیل رعیب ںیم ثََّلَث َ ُة ا‬
‫آن‬ ‫آپ ےن ونٹ ایک وہاگ ہک نیت وس ےک ےیل رعیب ںیم ثََّل ُ‬
‫ےہ۔ایس رطحنیتوسےکےیلرعیب ںیم ٔمائ َ ٕةاحلخرںیماوروادحاامعتسؽوہاےہہکبجنیت مہرارےکےیلرعیبںیم‬
‫ٖ اامعتسؽ وہیئ ےہ۔ ٔمائ َ ْة یکعمج ارثک و رتشیب ٔم َئ ْ‬
‫ات ینعی عمج اسمل و‬ ‫اَ ِل ٕٕ رپارعاب وت خر یہ اک ےہ نکیلاسیک عمج َٰاًل ٕ‬
‫ٖیھباامعتسؽ وہیتےہ۔‬ ‫ٕیکعمج َٰاًل ْٖ(یئک مہرار)نااُلُو ْ‬
‫ِ‬ ‫ؤمی اامعتسؽوہیتےہہکبجاَ ِل ْ‬
‫ٕ(ات مہرار مہرار)نا ٔم ِل ُی ِو ٌَاور‬ ‫اتالھکےکےیلرعیب ٔمائ َ ُة اَ ِل ٕٕ(اتوس مہرار)‪،‬دسالھکےکےیلرعیباَ ِل ُ‬
‫ٕ اَ ِل ٕ‬
‫َ َ َ َ َ ْ َ َی‬
‫ْشةُ َٰاًل ٔ‬
‫ٖ اَ ِل ٕ‬
‫ٕ(دس مہرار مہرار)ای عَشة مَلیی ای کر وہیتےہ۔‬ ‫ات رکوڑےکےیلرعیب ًَ َ َ‬
‫‪ 78:9‬نیتےسونتےکریغ نیعمادعادےک ےیلظفلبٔ ِـ ٍْ(ؤمیےکےیل)اوربٔ ِـ ٌَ ْة(ذمرکےکےیل)اامعتسؽ‬
‫ِّٕ(ذمرکؤمیدوونںےکےیل)اامعتسؽوہناےہ اورک یسکداہیئ‪،‬‬ ‫وہناےہ۔دسےس اورپےکریغنیعمادعادےکےیلىَی ْ‬
‫ڑکیسہنا مہرارےکدعبیہاامعتسؽوہناےہ۔قرآؿِ میکحںیمک ںیہکاامعتسؽںیہنوہا۔‬

‫‪321‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪78:10‬اب تمہےن امتؾادعا ِدایلص یک رعیبیتنگھکیسیل ےہ۔ک نات اقب ِذرک ےہہک رمبکادعادےک العوہادعادیک‬
‫امتؾ ااسقؾرصنمػںیہ۔رمبکادعادںیمےسنارہےکےیلأث ِ َيانا أث ِ َي َتارصنمػںیہاور نایقامتؾادعادینبمںیہ۔‬
‫ابآےیئدنچدنہوسںیکرعیبمہ اثمولںےکذرہعیےتھجمسںیہ‪:‬‬ ‫‪78:11‬‬
‫ٖ وَّ َخ ِن ُشنٔائ َ ٕة‬
‫َخ ِن َشة ُ َٰاًل ٕ‬ ‫‪5500‬‬

‫ٔس َّت ُة ٰا ًَل ٕ‬

‫ٖ وَّ ٔس ُّتنٔائ َ ٕہ وَّ َخ ِن ُش ِو ٌَ‬ ‫‪6650‬‬

‫ثََّلَث ُن ٔائ َ ٕة وَّ أث ِ َيا ٌٔ (ذمرکےکےیل)‬

‫‪302‬‬
‫ثََّلَثُن ٔائ َ ٕة وَّ أث ِ َي َتا ٌٔ (ؤمیےکےیل)‬

‫ٕ وَّ ٔمائ َ َتا ٌٔ َو َس ِب ٌَ َة ًَ َ َ‬

‫ْش (ذمرکےک ےیل)‬ ‫اَ ِل ْ‬
‫‪1217‬‬
‫ٕ وَّ ٔمائ َ َتا ٌٔ َو َس ِب ٍَ ًَ ِ َ‬
‫ْش َة (ؤمیےکےیل)‬ ‫اَ ِل ْ‬
‫ٖ َّو ٔس َّت ْة وَّ ثََّلَ ث ُ ِو ٌَ (ذمرکےکےیل)‬
‫اَ ِر َب ٌَ ُة ٰا ًَل ٕ‬
‫‪4036‬‬
‫ٖ َّو سٔت وَّ ثََّلَ ث ُ ِو ٌَ (ؤمیےکےیل)‬
‫اَ ِر َب ٌَ ُة َٰاًل ٕ‬
‫آپےنونٹایکوہاگہکےلہپ مہراریک‪،‬رھپ ڑکیسوںیک‪،‬رھپااکیئیکاوررھپداہیئیکرعیبیکاجیتےہ۔ارثکورتشیبک یہ یربیت‬
‫یتنگرکےتوہےئاایتخریکاجیتےہ۔اہتبلاسےکیرسکعیربیتیھباجیرےہ ینعی‪4036‬یکرعیبذمرکےکےیل ٔس َّت ْة‬
‫َّوثَ ََّل ث ُ ِو ٌَ َواَ ِر َب ٌَ ُة َٰاًل ٕ‬
‫ٖیھب یکاجیتکسےہ۔‬

‫هشق منرب ‪( 76‬افل)‬

‫ذمرکوؤمیادعادےکےیلاایکیس(‪)81‬ےساننونے(‪ )99‬تیکیتنگرحتیررکںی۔‬

‫‪322‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحاوؽ)‬ ‫قبسربمن‪78:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫هشق منرب ‪( 76‬ب)‬
‫دنمرہجذلیادعادیکذمرکوؤمیےکےیلرعیبانبںیئ‪:‬‬
‫‪2180 )iii‬‬ ‫‪1405 )ii‬‬ ‫‪7310 )i‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫_________________‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫__________________‬
‫‪8765 )vi‬‬ ‫‪943 )v‬‬ ‫‪615 )iv‬‬
‫_________________‬ ‫_________________‬ ‫__________________‬
‫__________________‬ ‫__________________‬ ‫__________________‬
‫هشق منرب ‪( 76‬ج)‬
‫دنمرہجذلیادعاداردوںیمرحتیررکںیاور اؿیکتذریکونانیکنادنیہرکںی‪:‬‬
‫‪ .2‬ت ِٔش ٌُنٔائ َ ٕة َّو ًَ َ َ‬
‫ْش ْة‬ ‫ٖ َّو ٔمائ ْہ‬ ‫‪ .1‬ثَ َناى ٔ َی ُة ٰا ًَل ٕ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫‪ .4‬اَ ِلَٔا ٌٔ َو ٔمائ َ َتا ٌٔ َو اث ِ َيا ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫ٖ َّوت ِٔش ٌُنٔائ َ ٕة َّو ت ِٔش ٌُ ِو ٌَ‬ ‫‪ .3‬ت ِٔش ٌَ ُة ٰا ًَل ٕ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬
‫ٖ َّو سٔت َّو َس ِب ٌُ ِو ٌَ‬ ‫‪ .6‬ثَل ٰ َث ُة ٰا ًَل ٕ‬ ‫‪َ .5‬خ ِن ُشنٔائ َ ٕة َّو اَ ِربَ ٍْ‬
‫__________________‬ ‫__________________‬

‫‪323‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪79:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫(ّصحدول)‬
‫اامسءادعلد ّ‬
‫)‪(Nouns of Number-2‬‬
‫‪ 79:1‬ےلھچپ قبس ںیم مہ ےن ڑپاھ ہک اایشء ےک انتس وک م ر‬
‫اظہ رکےن واےل دعد "دع ِد رسکی" نا "وسکر" الہکےت ںیہ۔‬
‫ٕ وہیت ےہ اور نایق ےک ےیل ُٓ ٌُ ْل نا ُٓ ٌِ ْ‬
‫ل ےک وزؿ رپدع ِد ایلص ےس انبیئ‬ ‫وسکر یک رعیب آدےھ (‪ )1/2‬ےک ےیل ن ِٔؼ ْ‬
‫اجیتےہےسیج‪:‬‬
‫یرہمج‬ ‫رعیب‬ ‫دعد‬
‫ّصح‬
‫شیتا ّ‬ ‫ثُلُ ْث نا ثُل ِْث‬ ‫‪1/3‬‬
‫ّصح‬
‫وچاھت ّ‬ ‫ُرب ُ ٍْ نا ُربِ ٍْ‬ ‫‪1/4‬‬
‫ّصح‬
‫ناوچناں ّ‬ ‫خ ُُن ْص نا خ ُِن ْص‬ ‫‪1/5‬‬
‫ّصح‬
‫اٹھچ ّ‬ ‫ُس ُس ْض نا ُس ِس ْض‬ ‫‪1/6‬‬
‫ّصح‬
‫اسوتاں ّ‬ ‫ُسبُ ٍْ نا ُس ِب ٍْ‬ ‫‪1/7‬‬
‫ّصح‬
‫آوھٹاں ّ‬ ‫ث ُ ُن ًْ نا ث ُ ِن ًْ‬ ‫‪1/8‬‬
‫ّصح‬
‫وناں ّ‬ ‫ُت ُش ٍْ نا ُت ِش ٍْ‬ ‫‪1/9‬‬
‫ّصح‬
‫دوساں ّ‬ ‫ْش نا ًُ ِ ْ‬
‫ْش‬ ‫ًُ ُ ْ‬ ‫‪1/10‬‬
‫یک عمج اَ ِربَا َْ وریغہ۔‬ ‫ال ےک وزؿ رپ آیت ےہ ےسیج ثُلُثْ یک عمج اَث ِ ََّل ْث‪ُ ،‬رب ُ ٍْ‬
‫دنمرہج ناال امتؾ وسکر یک عمج آَ ٌَِ ْ‬
‫ادعادِ رسکیںیمت ذریکو نان اکق رؼ ںیہنوہن ااور ک ذمرکوؤمی ےک ےیلاسکیں وہےتںیہ۔‬
‫‪ 79:2‬ذموکرہ ناال وسکر ےک العوہ ًَ ِ ْ‬
‫ْش نا اس ےس مک ےک وسکر وک ات اخص رطہقی ےس انبنا ا‬
‫اجن ےہ سج وک دنمرہج ذلی‬
‫اثمولں ےساھجمساجاتکسےہ‪:‬‬
‫ثَل ٰ َث ُة اَ ِربَا َٕ‬ ‫‪3/4‬‬

‫ٔس َّت ُة اَ ِس َبا َٕ‬ ‫‪6/7‬‬

‫َا ِر َب ٌَ ُة َا ِت َشا َٕ‬ ‫‪4/9‬‬

‫‪َ 7/10‬س ِب ٌَ ُة اَ ًِظَ ارٕ‬
‫‪324‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪79:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ 2/3‬یکرعیبثُلُ َثا ٌٔاامعتسؽوہیتےہ۔ ًَ ِ ْ‬

‫ْش ےساورپےکوسکردنمرہجذلیرطہقیےسانبےئاجےتکںیہ‪:‬‬

‫اَ ِر َب ٌَ ْة ِّم ًِ اَ َح َس ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫‪4/11‬‬

‫ْٔشیِ ًَ وریغہ‬
‫ْش ًَلٰی ً ِ ٔ‬‫ْٔشیِ ًَ نا اَ َح َس ًَ َ َ‬
‫ْش ٔم ًِ ً ِ ٔ‬
‫اَ َح َس ًَ َ َ‬ ‫‪11/20‬‬

‫لاور ُٓ ٌَا ُ‬
‫ل اکوزؿاامعتسؽوہناےہےسیج‪:‬‬ ‫‪ 79:3‬دودو‪،‬نیتنیتوریغہانبےنےکےیل َمٔ ٌَِ ُ‬
‫َم ِثن َ ُی ‪ -‬مثن ٰی‬ ‫دودو‬
‫ث ُ ََّل ُث‬ ‫نیتنیت‬
‫ُربَا َُ وریغہ‬ ‫اچراچر‬
‫اتاتےکےیلارثکورتشیبظفلفُ َ ا َز نافُ َ ا ٰزیاامعتسؽوہناےہ۔‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٴ‬
‫َد َی َء (ض) َمح ٔ ِیئّا‪:‬آنا‬ ‫وھچڑن‬
‫ا‬ ‫َت َز َک(ؿ) َت ِزکّا و ت ٔ ِزکَاى ّا‪:‬‬

‫ى َ َ‪ٜ‬حَ (ػ‪،‬ض) ىٔکَا ّحا َو ىَ‪ّ ِٜ‬حا‪ :‬شادی ا‬

‫رکن‬ ‫َخل ََ‪( ٙ‬ؿ) َخ ِل ّ٘ا و َخ ِل َ٘ ّة‪ :‬دیپا ا‬
‫رکن‬

‫َم َّز ْة ‪:‬اتنار‬ ‫ب (ض) كٔ ِی ّبا‪ ،‬كَا ّبا‪ :‬ااھچ وہنا‪،‬ااھچ انگل‬
‫َن َی َ‬
‫هشق منرب ‪77‬‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعراتاکدعدرسکییک نادنیہرکےتوہےئیرہمجرکںی‪:‬‬

‫اْوُحِكْناَفاَمَباَطْمُكَلَنِّمِءٓاَسِّنلاىٰنْثَمَوَثٰلُثَوَعٰبُر(النسا‪)5:8‬‬ ‫‪.1‬‬
‫______________________________________‬
‫‪َّ .2‬نُهَلَفاَثُلُثاَمَكَرَت‬ ‫(النسا‪)55:8‬‬
‫______________________________________‬
‫َوِهْيَوَبَاِلِّلُكِلٍدِحاَواَمُهْنِّمُسُدُّسلا(النسا‪)55:8‬‬ ‫‪.3‬‬
‫______________________________________‬

‫‪325‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحدوؾ)‬ ‫قبسربمن‪79:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫َّنُهَلَفُنُمُّثلااَّمِمْمُتْكَرَت(النسا‪)52:8‬‬ ‫‪.4‬‬
‫______________________________________‬
‫ْمُهَفُءٓاَكَرُشیِفِثُلُّثلا(النسا‪)52:8‬‬ ‫‪.5‬‬
‫______________________________________‬
‫ْنِاَفَناَکَّنُهَلٌدَلَوُمُكَلَفُعُبُّرلااَّمِمَنْكَرَت(النسا‪)52:8‬‬ ‫‪.6‬‬
‫______________________________________‬
‫ْدَقَلاَنْوُمُتْئِجىٰداَرُفاَمَكْمُكٰنْقَلَخَلَّوَاٍةَّرَم(االنعام‪)72:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫______________________________________‬
‫ْلُقۤاَمَّنِاْمُكُظِعَاٍةَدِحاَوِبۚ‪ْ١‬نَااْوُمْوُقَتِهّٰلِلىٰنْثَمَوىٰداَرُفَّمُثاْوُرَّكَفَتَت(سبا‪)24:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫______________________________________‬

‫‪326‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪80:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫(ّصحوسل)‬
‫اامسءادعلد ّ‬
‫)‪(Nouns of Number-3‬‬
‫‪ 80:1‬ریپارگاػ ‪ 78:1‬ںیم آپ ڑپھ ےکچ ںیہ ہک اایشء یک یربیت نا رمہبت وک م ر‬
‫اظہ رکےن واےل دعد وک "دع ِد یریبیت" ان‬
‫لےکوزؿرپآناےہاوراسیک ؤمی َا ِلَٔاً ٔ َل ُةآیتےہ۔اہتبل‬
‫"دع ِد ویفص"ےتہکںیہ۔دوےسدستدع ِدیریبیت َا ِلَٔاً ٔ ُ‬
‫"ات"ےکےیلدع ِدیریبیتاوراسیکؤمی ذموکرہناالاقدعہےسفلتخمےہ۔آےیئدع ِدیریبیتیکرعیبےتھجمسںیہ‪:‬‬
‫ؤمی‬ ‫ذمرک‬ ‫دعد‬
‫اَ ًِل ُ ِو ٰلی‬ ‫اَ ًِلَوَّ ُل‬ ‫الہپ‬

‫الثاى َٔی ُة‬ ‫َّ‬ ‫اَ َّلثان ٔ ِی‬ ‫دورسا‬

‫اَ َّلثال ٔ َث ُة‬ ‫َا َّلثال ٔ ُث‬ ‫شیتا‬

‫الزَّابٔ ٌَ ُة‬ ‫اَلزَّاب ٔ ٍُ‬ ‫وچاھت‬

‫اَ ِل َدا ٔم َش ُة‬ ‫اَ ِل َدا ٔم ُص‬ ‫ناوچناں‬

‫لشاز َٔس ُة‬

‫اَ َّ‬ ‫اَ َّ‬
‫لشاز ُٔض‬ ‫اٹھچ‬

‫لشابٔ ٌَ ُة‬ ‫اَ َّ‬ ‫لشاب ٔ ٍُ‬

‫اَ َّ‬ ‫اسوتاں‬

‫اَ َّلثا ٔم َي ُة‬ ‫اَ َّلثا ٔم ًُ‬ ‫آوھٹاں‬

‫اَل َّتاس ٌَٔ ُة‬ ‫اَل َّتا ٔس ٍُ‬ ‫وناں‬

‫اِشةُ‬
‫اَ ِل ٌَ ٔ َ‬ ‫اَ ِل ٌَ ٔ ُ‬
‫اِش‬ ‫دوساں‬

‫‪327‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪80:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ 80:2‬ایگرہےس ُاسینتدع ِدیریبیتاس رطحاامعتسؽوہےتںیہ‪:‬‬

‫ؤمی‬ ‫ذمرک‬ ‫دعد‬
‫ْش َة‬ ‫اَ ِل َحاز ٔ َی َة ًَ ِ َ‬ ‫اَ ِل َحاز َٔی ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫ایگروہاں‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ْش َة‬‫اَلثاى َٔی َة ًَ ِ َ‬ ‫َالثان ٔ َی ًَ َ َ‬
‫ْش‬ ‫ناروہاں‬

‫ْش َة‬ ‫َال َّتاس ٌَٔ َة ًَ ِ َ‬ ‫اَل َّتا ٔس ٍَ ًَ َ َ‬

‫ْش‬ ‫اوسیناں‬

‫‪ 80:3‬امتؾ وقعد‪ٔ ،‬م َئ ْة (ات وس) اور اَ ِل ْ‬

‫ٕ (ات مہرار) اینپ ایلص وصرت ںیم دع ِد یریبیت ےک وطر رپ یھب اامعتسؽ وہےت ںیہ‬
‫لاگل ا‬
‫دناجناےہےسیج‪:‬‬ ‫نکیلومعامًاسوقاؿرپاَ ِ‬
‫وسیباں‬ ‫َا ِلٌ ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬
‫اوسیکاں(ذمرکےکےیل)‬ ‫َا ِل َحاز ِٔی َو ا ِلٌ ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ‬
‫ااتکوسیلاں(ؤمیےک ےیل)‬ ‫اَ ِل َحاز ٔ َی ُة َو ِاًل َ ِر َب ٌُ ِو ٌَ‬
‫هشق منرب ‪78‬‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعراتاکادعا ِدیریبیت یکنادنیہرکےتوہےئیرہمجرکںی‪:‬‬
‫‪ْ .1‬دَقَلَرَفَکَنْيِذَّلااْۤوُلاَقَّنِاَهّٰللاُثِلاَثٍةَثٰلَث‬
‫(المائدي‪)55:‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .2‬نْوُلْوُقَيَسٌةَثٰلَثْمُهُعِباَّرْمُهُبْلَك (الہكف‪)22:‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .3‬وَنْوُلْوُقَيٌةَسْمَخْمُهُسِداَسْمُهُبْلَك(الہكف‪)22:‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪َ .4‬وَنْوُلْوُقَيٌةَعْبَسَّوْمُهُنِماَثْمُهُبْلَك(الہكف‪)22:‬‬
‫_________________________________________‬

‫‪328‬‬
‫اامسءادعلد(ہصحوسؾ)‬ ‫قبسربمن‪80:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ْذِاۤاَنْلَسْرَاُمِهْيَلِاِنْيَنْثااَمُهْوُبَّذَكَفِ۠اَنْزَّزَعَفٍثِلاَثِب( ٰیس‪)52:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ُ .6‬مُتْيَءَرَفَاَتّٰللاَوىّٰزُعْلاِۙ‪َ۰۰۱۹‬وَةوٰنَمَةَثِلاَّثلاىٰرْخُاْلا(الجنم‪)22-57:‬‬
‫_________________________________________‬
‫‪ .7‬اَمُنْوُكَيْنِمىٰوْجَّنٍةَثٰلَثاَّلِاَوُهْمُهُعِباَرَواَلٍةَسْمَخاَّلِاَوُهْمُهُسِداَس(المجادلۃ‪)5:‬‬
‫_________________________________________‬

‫‪329‬‬
‫رمبکدعدی‬ ‫قبسربمن‪81:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫رمبکدعدی‬
‫)‪(Numeral Compound‬‬
‫اجنےہ۔ دعمودےسرمادوہامس ےہ سجیکدعتاد‪،‬یربیتنا‬
‫‪ 81:1‬رمبکدعدی‪،‬امسادعلداور دعمودےک ومجمہع وکاہک ا‬
‫وفص ایبؿ ایک اجراہ وہ۔ الثمً "اچر اتکںیب " ںیم "اچر "امس ادعلد اور "اتکںیب"دعمود ےہ۔ فلتخم اامسء ادعلد ےک ےیل‬
‫رمبکدعدیانبےنےکوقادعیھبفلتخمںیہ۔اسےسےلہپہک مہاؿوقادعوکںیھجمسدنمرہجذلیناںیتونٹرکںیل‪:‬‬
‫‪ )i‬رمبکدعدیںیمارثکورتشیبدعدےلہپاوردعموددعبںیمآناےہ‪،‬وساےئاتاوردو ےکادعاد۔‬
‫‪ )ii‬ذمرک اورؤمیےکاابتعرےسدعداوردعمودںیملاطتقبوہیتےہینعیارگدعمودذمرکےہوت امسادعلدیھبذمرک‬
‫وہاگاوردعمودؤمیےہوتامسادعلدیھبؤمیوہاگ۔اہتبل وقعد‪،‬اتوس‪،‬ات مہراراوراؿےک ّ س‬
‫م وعمج‪،‬ذمرکو‬
‫ؤمیدعمودےکےیلاسکیں اامعتسؽوہےتںیہ۔‬
‫ِ‬
‫وصبرترکنہاامعتسؽوہناےہ۔‬ ‫‪ )iii‬دعمود ارثکورتشیب‬
‫آےیئابمہرمبکِدعدیانبےنےکوقادعوک یربیتےسےتھجمسںیہ۔‬
‫‪ 81:2‬ایک اوز دو کے اعداد کے لیے قاعدہ‪:‬‬
‫ات اوردو ےکادعاد ےک ےیل دعمودےلہپآنا ےہ اور رمبک وتیفیص یک رطح م ر‬
‫ہاابتعر ےس دعمود اور دعدںیم لاطتقب وہیت‬
‫ےہےسیج‪:‬‬
‫َٗل َْه وَّ اح ْٔس (ذمرکےکےیل)‬ ‫ات ملق‬
‫کَل ٔ َن ْة وَّ اح َٔس ْة (ؤمیےکےیل)‬ ‫ات نات‬
‫‪َ ٔ ٛ‬تابَا ٌٔ اث ِ َيا ٌٔ (ذمرکےک ےیل)‬ ‫دو اتکںیب‬
‫ُم ٌَ ِّل َن َتا ٌٔ اث ِ َي َتا ٌٔ (ؤمیےکےیل)‬ ‫دو ااتساینں‬
‫‪ 81:3‬تیي تا دس کے اعداد کے لیے قواعد‪:‬‬
‫ب ےہ۔ امس ادعلد اضمػ یک رطح‬
‫نیت ےس ےل رک دس ت ےک ادعاد ےک ےیل رمبک دعدی رمبک ااضیف یک رطح ا‬
‫فیفخاوردعمودعمجاور اضمػاہیلیکرطح ِ‬
‫احلخرںیمآناےہ‪،‬ےسیج‪:‬‬

‫‪330‬‬
‫رمبکدعدی‬ ‫قبسربمن‪81:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫اَ ِر َب ٌَ ُة اَٗ ََِّلو ٕ(ذمرکےکےیل)‬ ‫اچر ملق‬

‫َخ ِن ُص ىَاَٗا ٕ‬
‫ت (ؤمیےکےیل)‬ ‫ناچن اواینٹنں‬

‫‪ 81:4‬گیازہ تا ًٌاًوے کے اعداد کے لیے قواعد‪:‬‬

‫ایگرہنااننونےےکادعادےکےیلرمبکدعدی ںیمدعمودوادحاوروصنمباامعتسؽوہناےہ۔ےسیج‪:‬‬
‫ْش َ‪ِ ٛ‬و َ‪ّ ٛ‬با (ذمرکےک ےیل)‬
‫اَ َح َس ًَ َ َ‬ ‫ایگرہ اتسرے‬

‫ٔس َّت ْة وَّ اَ ِر َب ٌُ ِو ٌَ َم ِشح ٔ ّسا(ذمرکےکےیل)‬ ‫ایھچسیل اسمخذ‬

‫ثَل ٰ ْث وَّ ثَ َناى ُِو ٌَ َح ٔ‬

‫س ِی َ٘ ّة (ؤمیےکےیل)‬ ‫یرایس نااغت‬

‫َخ ِن ُش ِو ٌَ ل َِی َل ّة‬ ‫اچپس راںیت‬

‫ّٰ‬
‫‪ 81:5‬ایک سو‪ ،‬ایک ہزاز اوز اى کے هثٌی و مجع کے اعداد کے لیے قواعد‪:‬‬
‫اتوس‪،‬ات مہراراوراؿےک ّ س‬
‫موعمجےک ادعادےکےیلرمبکدعدی‪،‬رمبکااضیفیکرطحباےہ۔امسادعلداضمػ‬
‫یکرطحفیفخ اوردعمودوادحاوراضمػاہیلیکرطح ِ‬
‫احلخرںیمآناےہ‪،‬ےسیج‪:‬‬
‫ٔمائ َ ُة و َل ٕس‬ ‫اتوسزلےک‬

‫ٕ ب ٔ ِي ٕت‬
‫اَ ِل ُ‬ ‫ات مہرارزلایکں‬

‫ٔمائ َ َتا َ َِق َی ٕة‬ ‫دووسایتسبں‬

‫اَ ِلَٔا ُ ِ‬
‫ِک ٔس ٕ ٓی‬ ‫دو مہراررکایسں‬

‫ثَ ََّلثُنٔائ َ ٔة َج َن ٕل‬ ‫نیتوساوی‬

‫اَ ِر َب ٌَ ُة َٰاًلٖٔ َمل َٕک‬ ‫اچر مہرارقرےتش‬

‫وسرۃ افہکل آی ‪َ ﴿ 25‬و اْوُثِبَل ْيِف ْمِهِفْهَك َثٰلَث ٍةَئاِم َنْيِنِس ﴾ںیم ٔم َئ ٕة اضمػ یک رطح ںیہن آنا اوردعمود عمج یک‬
‫وصرتںیمآناےہوجہکاساقدعےےساتاانثتسءےہ۔‬

‫‪331‬‬
‫رمبکدعدی‬ ‫قبسربمن‪81:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫ِ‬
‫وصبرت رکنہ اامعتسؽ وہنا ےہ‪ ،‬اہتبل اےس رعمّػ نااللؾ یھب النا اجاتکس ےہ‬ ‫‪ 81:6‬اسیج ہک اس ےس ےلہپ اتبنا ایگ ہک دعمود‬
‫نکیلاسوصرتںیماساکعمجناامسِعمجوہنارضوریےہاوراسےسلبق ٔم ًِاامعتسؽ ایکاجناےہ‪،‬ےسیجً ِ ُ‬
‫ْٔش ِو ٌَ َر ُج َّّل‬
‫ْٔش ِو ٌَ ٔم ًَ ال ِّز َجا ٔ‬
‫لیھباامعتسؽ ایکاجاتکسےہ۔‬ ‫وکً ِ ُ‬
‫‪ 81:7‬اتاوردوےکادعادےکالعوہنایق امتؾادعادےکےیلدعمودامسادعلدےکدعبآناےہ‪،‬اہتبلضعباواقتدعمود‬
‫ات َّ‬
‫الش ِب ٍُےکینعموہںےگاسوتںےک‬ ‫وہاجنےہ‪،‬ےسیجاَ َّ‬
‫لش ٰن َو ُ‬ ‫الناجاتکسےہسجےسابمہغلاکاولسبدیپا ا‬
‫وکےلہپ یھب ا‬
‫اسوتںآامسؿ۔‬
‫ب ےہےسیجنیت ےسےلرکدس ت ےک‬
‫‪ 81:8‬نیت ےسون ت ےک ریغنیعمادعادےک ےیل رمبکدعدیایس رطح ا‬
‫ادعادےکےیل‪،‬ےسیج بٔ ِـ ٌَ ُة اَكَِٔا ٕل َّو بٔ ِـ ٍُ كٔٔ ََِّل ٕ‬
‫ت(ھچکےچباورھچکایچبں)۔‬
‫ٕ َّو تٔ ِش ٌُنٔائ َ ٕة َّو س ْٔت َّو ثَ ََّلث ُ ِو ٌَ‬
‫‪ 81:9‬یئکاامسءادعلدےکدعبوجدعمود واعقوہاسرپآخریدعداکایرڑپےاگ‪،‬الثمًاَ ِل ْ‬
‫لذاک وادحاوروصنمبےہ۔ایسرمبکدعدییکرعیب‬ ‫َس َي ّة (ات مہرارونوسسیتھچیرس)ںیم َس َي ّةرپث َ ََّلث ُ ِو ٌَاک ایرےہ س‬
‫ٕیک وہجےسرجمورےہ۔‬ ‫ٕ َس َي ٕةیھباامعتسؽوہیتکسےہسجںیم َس َي ٕة‪،‬اَ ِل ْ‬ ‫س ْٔت َّوث َ ََّلث ُ ِو ٌَ َوتٔ ِش ٌُنٔائ َ ٕة َّواَ ِل ُ‬
‫ذخیسہ الفاظ‬
‫ٴ‬
‫َربَ َؽ (ؿ) َر ِب ّؼا‪:‬ااظتنررکنا‪،‬ناکںیمرانہ‬
‫َؾ َو َر (ؿ) َػ ِو ّرا‪:‬آوازدانی‪،‬اکھج دانی‪،‬امونس ا‬
‫رکن‬
‫تٌٔل)‪ :‬ااظتنر ا‬
‫رکن‬ ‫( ٓ‬
‫ل (ض) ٓ َِؼ َّّل‪:‬خذا ا‬
‫رکن‬ ‫ٓ ََؼ َ‬
‫َض َی َح (ض) َس ِی ّحا‪،‬س َٔیا َح ّة‪ :‬تروں ںیم ا‬
‫رھپن‬
‫(تٔاًل)‪ :‬دودھڑھچانا‬
‫ۡخا‪ :‬یسکاکذماؼاڑانا‬
‫ۡخا‪َ ،‬س ِ ّ‬ ‫َس ٔ َ‬
‫ۡخ (س) َس َ ّ‬
‫اَ َج َز (ؿ) اَ ِج ّزا‪ ،‬ا ٔ َج َ‬
‫ار ّة‪ :‬دبہلدانی‪،‬مردوریدانی‪،‬ونرکی ا‬
‫رکن‬
‫(تٌٔیل)‪ :‬ولغمب ا‬
‫رکن‬
‫َذ َر ََ (ػ) ذ َِر ًّا‪:‬ذراع ےسناانپ۔(ذٔراَ‪:‬ینہکےسچیب یک‬
‫ت َو َو(ض) َت ًّنا‪َ ،‬ت َنا ّما‪ :‬وپراوہنا‬
‫َ‬
‫ّصح)‬
‫ایلگنتاک ّ‬
‫اَ َّ‬ ‫(آٌال)‪:‬وپرا ا‬
‫رکن‬
‫لذ ِر َُ ‪:‬اہھتاکالیھپؤ‬

‫‪332‬‬
 ‫رمبکدعدی‬ ‫قبسربمن‪81:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫ى َ َب َت (ؿ) ىَبِتّا‪ ،‬ى َ َبا ّتا‪ :‬اُگا‪،‬زبسہزار ا‬

‫وہن‬ ‫َک (ؿ) َس ِلکّا‪ُ ،‬سلُ ِوکّا‪ :‬دالخوہنانایسکےشںیم‬
‫َسل َ‬
‫(آٌال)‪ :‬ا ا‬
‫ُاگن‬ ‫رکن‬
‫یسکوکدالخ ا‬

‫َجل ََس (ض) َجل ِّسا‪ :‬وکڑے ا‬

‫امرن‬
‫لَب ٔ َث (س) ل َِب ّثا‪ ،‬لُ ِب ّثا‪:‬رہھٹنا‪،‬ایقؾ ا‬
‫رکن‬
‫َجل َِس ّة‪ :‬وکڑا‬

‫َن ٌِ َح ْة ‪ُ :‬دیبنناڑیھب‬ ‫َع ِو ّجا‪َ ،‬م ٌِ َز ّجا‪ :‬خرانھ‬

‫َع َد (ض‪ ،‬ؿ) ُ ُ‬
‫ََ‬
‫هشق منرب ‪79‬‬
‫دنمرہجذلیقرآینابعرات اکیرہمجرکںی‪:‬‬
‫(الہكف‪)552:‬‬ ‫‪ۤ .1‬اَمَّنَاْمُكُهٰلِاٌهٰلِاٌدِحاَّو‬
‫__________________________________________________‬
‫ْنَمَفْمَّلْدِجَيُماَيِصَفِةَثٰلَثٍماَّيَایِفِّجَحْلاَوٍةَعْبَساَذِاْمُتْعَجَر(البقري‪)574:‬‬ ‫‪.2‬‬
‫__________________________________________________‬
‫ْذُخَفًةَعَبْرَاَنِّمِرْيَّطلاَّنُهْرُصَفَكْيَلِا(البقري‪)242:‬‬ ‫‪.3‬‬
‫__________________________________________________‬
‫‪ُ .4‬ةَداَهَشَف ْمِهِدَحَا ُعَبْرَا ٍۭتٰدٰهَش ِهّٰللاِبۙ‪ٗ ١‬هَّنِا َنِمَل َنْيِقِدّٰصلا‪َ۰۰۶‬و ُةَسِماَخْلا َّنَا َتَنْعَل ِهّٰللا ِہْیَلَع ْنِا َناَک َنِم‬
‫َنْيِبِذٰكْلا‪(۰۰۷‬النور‪)5- 4:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫َقَلَخِتٰوٰمَّسلاَوَضْرَاْلاْيِفيَا ِةٍَماَّيَا(ہود‪)5:‬‬ ‫‪.5‬‬
‫__________________________________________________‬
‫َوَلاَقُكِلَمْلاْۤيِّنِاىٰرَاَعْبَسٍتٰرَقَبٍناَمِس(یوسف‪)25:‬‬ ‫‪.6‬‬
‫__________________________________________________‬
‫‪333‬‬
‫رمبکدعدی‬ ‫قبسربمن‪81:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫َوْدَقَلاَنْقَلَخْمُكَقْوَفَعْبَسَقِٕىٓاَرَط(المؤمنون‪)55:‬‬ ‫‪.7‬‬
‫__________________________________________________‬
‫اَهَلُةَعْبَسٍباَوْبَا(احلجر‪)22:‬‬ ‫‪.8‬‬
‫__________________________________________________‬
‫اَهَرَّخَسْمِهْيَلَعَعْبَسٍلاَيَلَّوَةَيِنٰمَثٍماَّيَا(احلاقۃ‪)5:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫__________________________________________________‬
‫‪ْ .11‬نَاْيِنَرُجْاَتَيِنٰمَثٍجَجِح(القصص‪)25:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ْ .11‬يِّنِاُتْيَاَرَدَحَاَرَشَعاًبَكْوَك(یوسف‪)2:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪َّ .12‬نِاَةَّدِعِرْوُهُّشلاَدْنِعِهّٰللااَنْثاَرَشَعاًرْهَش(التوبۃ‪)54:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ْ .13‬تَرَجَفْناَفُهْنِماَتَنْثاَةَرْشَعاًنْيَع(البقري‪)42:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪َ .14‬وٗهُلْمَحَوٗهُلٰصِفَنْوُثٰلَثاًرْهَش(االحقاف‪)53:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪َ .15‬واَنْدَعٰوىٰسْوُمَنْيِثٰلَثًةَلْيَلَّواَهٰنْمَمْتَاٍرْشَعِبَّمَتَفُتاَقْيِمٖۤهِّبَرَنْيِعَبْرَاًةَلْيَل(االعراف‪)522:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ْ .16‬نَمَفْمَّلْعِطَتْسَيُماَعْطِاَفَنْيِّتِساًنْيِكْسِم(المجادلۃ‪)2:‬‬
‫__________________________________________________‬

‫‪334‬‬
‫رمبکدعدی‬ ‫قبسربمن‪81:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫‪ْ .17‬نِاْرِفْغَتْسَتْمُهَلَنْيِعْبَسًةَّرَمْنَلَفَرِفْغَّیُهّٰللاْمُهَل(التوبۃ‪)62:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪َّ .18‬مُثْيِفٍةَلِسْلِساَهُعْرَذَنْوُعْبَساًعاَرِذُهْوُكُلْساَف(احلاقۃ‪)52:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪َّ .19‬نِاۤاَذٰهْيِخَا۫‪ٗ١‬هَلٌعْسِتَّوَنْوُعْسِتًةَجْعَنَيِلَّوٌةَجْعَنٌةَدِحاَّو(ص‪)25:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ِ .21‬لَثَمَكٍةَّبَحْتَتَبْۢنَاَعْبَسَلِباَنَسْيِفِّلُكٍةَلُبْۢنُسُةَئاِّمٍةَّبَح(البقري‪)245:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ُ .21‬ةَيِناَّزلَاَوْيِناَّزلااْوُدِلْجاَفَّلُكٍدِحاَواَمُهْنِّمَةَئاِمٍةَدْلَج(النور‪)2:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ُ .22‬ةَلْيَلِرْدَقْلا۬ۙ‪ٌ١‬رْیَخْنِّمِفْلَاٍرْهَش(القدر‪)5:‬‬

‫_________________________________________________‬
‫‪ْ .23‬ذِاُلْوُقَتنْيِنِمْؤُمْلِلِْ۠نَلَاْمُكَيِفْكَّيْنَاْمُكَّدِمُّيْمُكُّبَرِةَثٰلَثِبٍفٰلٰاَنِّمِةَكِٕىٰٓلَمْلاَنْيِلَزْنُم( ِ‬
‫‪9‬ل عسلان‪)522:‬‬

‫__________________________________________________‬
‫‪ُ .24‬جُرْعَتُةَكِٕىٰٓلَمْلاَوُحْوُّرلاِهْيَلِاْيِفٍمْوَيَناَکٗهُراَدْقِمَنْيِسْمَخَفْلَاٍةَنَس(المعارج‪)2:‬‬

‫__________________________________________________‬

‫‪335‬‬
 ‫قبساالابسؼ‬ ‫قبسربمن‪82:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬

‫قبساالابسق‬
‫)‪(Lesson of Lessons‬‬
‫‪ 82:1‬ا﵀اعتیلسیکوتقیفونادیئےسآپ ےنآاسؿرعیبرگارمےکاچروںےصحرک لرکےیل۔ا﵀اعتیلسےنآپوکینتک‬
‫یریتمعن ےس ونازا ےہاس اکیقیقحادراکاس داینںیم وت نکمم ںیہن ےہ۔ک تقیقح وتاؿ شاء ا﵀ دیماؿِ رشح ںیم ایعں‬
‫وہیگ‪ُ ،‬اؿرپیھبںیہنجک تمعناحلص یھاور ُاؿرپیھب وجاسےسرحموؾرےہ۔اسےیل ا﵀اعتیلسےکاسلضفورکؾرپ‬
‫اساکانتجیھبرکش اداایکاجےئمکےہ۔نکیلک رکش َٗ ِو ًّلیھبوہنااچےئہاورًن ّ‬
‫َّلیھب۔آپرپاب واحےہہکاستمعن‬
‫یک ظاف ت رکںی‪ ،‬اےس اضعئ ہن وہےن دںی اور اس اک قح ادا رکےت رںیہ۔ اس ےک رطہقیٔ اکر رپ نات رکےن ےس ےلہپ ھچک‬
‫وہنرضوری ںیہ۔‬
‫ناںیتذنہںیمواحض ا‬
‫انیقی اہلل اعت سیل ےن‬
‫‪ 82:2‬یبن رکمی ﵁ اک ارشاد ےہ ہک اےنپ آپ وک یررگ وصتر رکنا ل یک تہب یری آتف ےہ۔ ً‬
‫آپوکاسزناؿےکل ےسونازاےسجاسےناےنپالکؾےکےیلبختنمایک۔ک تہبمیظعتمعنےہ۔نکیلاس اینبدرپآپ‬
‫اؿولوگںوکرتمکہنںیھجمس نجوکرعیبںیہنآیت۔ک رفکاؿِ تمعن وہاگ۔ایکہتپاؿولوگںوکا﵀ےنیسکدورسیتمعن ےس‬
‫ونازاوہسجاکآپوکادراک ںیہنےہ۔ایکہتپلکا﵀اعت سیلاؿںیمےسیسکوکاسلیکدولےسونازدےاور وہآپ‬
‫ےسآےگلکناجےئ۔اسےیللیکآتفےسوخدوکاچبےنیکوکششرکںیاورربکت ںیمالتبمہنوہں۔‬
‫‪ 82:3‬آجلکےکاسدسنئاؿاارتاػ رکےتںیہ ہکاساکانئتےکارسارورومزاکوہانتجلاحلصرکےتںیہاانتیہ‬
‫اؿیکالیملع اکدایرہمرتذوتعساایتخررکاجناےہ۔ھچکیہیاعمہلمرعیبےکاسھتیھبےہ۔اسیک وہجک ےہہکرعیبداین‬
‫یکسےسزنادہمظنمورمیزناؿےہ۔اسزناؿاکرقتابیً م ر‬
‫ہ وگہشیسکاقدعےاوراضہطباکنادنبےہ۔ااہتنک ےہہکاس‬
‫ںیم اانثتسء یھب زنادہ یر یسک اقدعے ےک تحت وہےت ںیہ۔ رعیب ںیم ِ‬
‫الخػ اقدعہ اافلظ اک اامعتسؽ دورسی زناونں ےک‬
‫اقمےلبںیمہنوہےناسیجےہ۔اسوحاےلےسک ناتذنہنیشنرکںیلہکاس لےکدنمسرےسایھبآپےنڑوھڑااس‬
‫لاحلصایکےہ۔انتجآپےناھکیسےہاسےس زنادہایھبانھکیسنایقےہ۔‬
‫‪ 82:4‬رعیب ںیم اامعتسؽ وہےن واےل امتؾ اافلظ قرآؿِ دیجم ںیم اامعتسؽ ںیہن وہےئںیہ۔ انچہچن ادتبایئ قرآؿ یمہف ےک‬
‫وہنےہ۔‬
‫ےیل رک لرعیب رگارماکل احلصرکنا رضوری ںیہن ےہ ہکلب رصػاسےکدنچاخراء وک ھکیس انیل یھبافدئہ دنم ا‬
‫دصقا‬
‫اسوحاےلےسابک یھبھجمسںیلہکاساتکبںیمرعیب رگارمےکہقلعتمخرواکرک لااحہطںیہنایکایگےہاورااسی ً‬
‫نع ل ّ‬
‫رتمیلعتو مےسلیکراںیہاشکدہ‬ ‫ادتباءقرآؿیمہفیکراہومہاروہ‪،‬رھپم ذ‬
‫ایکایگےہ‪،‬ناہکقلغمالیصفتتےساچبےتوہےئ ً‬
‫‪336‬‬
 ‫قبساالابسؼ‬ ‫قبسربمن‪82:‬‬ ‫آاسؿرعیبرگارم‬
‫وہیتیلچاجںیئیگ۔اؿشاءاہلل۔‬
‫‪ 82:5‬ابتآپےنوجھچکاھکیسےہاساک قحادارکےنےکےیلاورمرتذےنھکیسےکےیل الہپالزیمدقؾک ےہہکآ‬
‫ِ‬
‫التوت قرآؿ ےک اواقت ںیم ااضہف رکںی۔ ریغ رضوری رصموایفت وک یرک رکےک ک ااضہف آاسین ےس ایک‬ ‫پ اےنپ‬
‫ّصحومعمؽیکالتوتےکےیلرںیھکاورنایق‬
‫اجاتکسےہ۔رھپالتوتےکاواقتوکدووصحںںیممیسقترکںی۔ اساکھچک ّ‬
‫ّصحقرآؿِ دیجمےکلاط ہع ےکےیلوفقرکںی۔اسےکےیلآپوکڈرنشکی(تغل)یکرضورتوہیگ۔ مہاراوشمرہےہ‬‫ّ‬
‫ہک ادتبایئ رمہلح ںیم "ال٘اموض الوحیس" نا "النٌحه الوسیم"اامعتسؽ رکںی۔ وج ولگ دو ڈرنشکناں احلص‬
‫رکےتک ںیہوہاسھتںیم"مَفزات الُقآٌ"یھباامعتسؽرکںیلوترتہبوہاگ۔‬
‫‪ 82:6‬قرآؿِ دیجم اک لاط ہع رکےت وق س ےس ےلہپ اافلظ یک انبوٹ رپ وغر رکےک نیعت رکںی ہک اس اک امدہ ‪ ،‬ناب اور‬
‫ہغیصایک ےہ‪،‬زینک امس انلعفیکوکؿیسمسقےہ۔رھپاافلظیکارعایباحلاوراسیکوہج رپوغررکںی۔یسکظفلےکارگ‬
‫ینعم ولعمؾ ںیہن وت اب ڈرنشکی دںیھکی۔ اس ےک دعب ہلمج یک انبوٹ رپوغر رکےک دتبما‪ ،‬ربخ ان لعف‪ ،‬افلع‪ ،‬وعفمؽ اور‬
‫اقلعتمتاک نیعت رکںی۔ رھپآیاک یرہمج ےنھجمس یک وکشش رکںی۔ ارگہن ھجمس آےئ وت وکیئ یرہمج واال قرآؿدںیھکی۔ اس‬
‫دصقمےکےیل رضحتخیشادنہل ومالناومحمدگ ندویدنبی‪ m‬اکیرہمجزنادہدمداگر وہاگ۔اسرطزرپآپرصػات‬
‫نارےاکلاط ہعرکںیلوتاؿشاءا﵀آپوکک الصح احلصوہاجےئیگہکقرآؿِ دیجم نرک انڑپھرکآپاساکبلطم‬
‫ےنھجمسںیگلےگ۔ارگ ںیہکراکوٹوہیگوتزنادہیریسکظفلاکینعمہنولعمؾوہےنیکوہجےسوہیگ۔‬
‫‪ 82:7‬ابآخریناتک ھجمسںیلہک مہارے یرروگںےنقرآؿِ دیجمےکوجیرےمجےئکںیہوہوعاؾاانلسیکرضورتوکشیپِ‬
‫رظنرھکرکےئکںیہ۔اسےیلنفِریسفتیکنارویکیںوکوحلمظرھکرکاوہنںےنوہفمؾاھجمسےنرپاینپوتہجوکرموکزایکےہ‪ ،‬ہنہک‬
‫رعیبرصػووحنےکاسملئاکلحرکےنرپ۔ ابڑوھڑییسرعیبڑپےنھےکدعبآپرپالزؾےہہکاےنپیرروگںےکیرومجں‬
‫رپدیقنت رکےنےسرک لرپزیہرکںی۔وجھجمسہنآےئ ُاےساےنپمہفاکوصقرںیھجمساورااکیراملعءےکایبؿوکیمتحاجںین۔ااسیرکنا‬
‫اطللےکےیلرضوریےہ۔ےسیجےسیجلیراتھاجےئاگآپےسآپااکیررتمنیمجورسفمنییکناںیتھجمسںیم‬ ‫ہدتبمی ِ‬ ‫مر‬
‫آےنںیگلیگ۔اؿشاءاہلل۔ارگااسیہنایکایگوتوکیئہنوکیئامیبریآپوکالقحوہاجےئیگاورااٹل ےنیلےکدےنیڑپاجںیئےگ۔ا﵀‬
‫ہاتوکوتقیفدےہکمہاسیک تمعناکرکشادارکےکاسوکرایضرکںی‪:‬‬ ‫اعتیلسمہںیمےس م ر‬
‫ِّبَرْۤيِنْعِزْوَاْنَاَرُكْشَاَكَتَمْعِنْۤيِتَّلاَتْمَعْنَاَّيَلَعَوىٰلَعَّيَدِلاَوَوْنَاَص َلَمَْت اًحِلَو ُهىٰضَْوِب ْيِنْلِخِْف َكِتَمْحَْيِف‬
‫َكِداَبِعَنْيِحِلّٰصلا‬

‫‪337‬‬