Narząd wzroku:

anatomia,
metody badania.

Dorota Pożarowska

II Klinika Okulistyki AM w Lublinie

 Narząd wzroku
⚫Oko
⚫Gałka oczna
⚫Nerw wzrokowy

⚫Narządy dodatkowe
⚫Mięśnie gałki ocznej
⚫Powięzie
⚫Brwi
⚫Powieki
⚫Spojówki
⚫Narząd łzowy
 Narząd wzroku
⚫ Gałka oczna- wysoce zróżnicowany,
złożony narząd, spełnia swoje zadanie,
gdy wewnętrzne składowe są
przeźroczyste i na światłoczułą siatkówkę
padają ostre obrazy świata zewnętrznego.

⚫ Obrazy te drogą wzrokową przenoszone

są do odpowiednich ośrodków kory
mózgowej, gdzie są uświadamiane.
Anatomia gałki ocznej.
 Gałka oczna
⚫ Wnętrze gałki ocznej
⚫ Ciało szkliste
⚫ Soczewka
⚫ Komory gałki (przednia i tylna)
wypełnione cieczą wodnistą
⚫ Ściany
⚫ Błona zewnętrzna (włóknista)
⚫ Błona środkowa (naczyniowa)
⚫ Błona wewnętrzna (nerwowa)

⚫ Biegun przedni i tylni, oś gałki

oraz równik gałki

⚫ Wymiary: przednio- tylny 23-24mm

obwód- 37mm
objętość- 7,2 cm³
waga- 7,45g
 Błona włóknista

⚫ Rogówka- przezroczysta, bardzo silnie załamuje

promienie świetlne, osadzona rąbkiem rogówki w
bruździe twardówki, przedni biegun gałki ocznej
⚫ Twardówka- nieprzezroczysta, tylny biegun gałki
ocznej, przyśrodkowo przechodzą przez nią
nerw wzrokowy, tętnica i żyła środkowa
siatkówki, dodatkowo (nerwy rzęskowe, tętnice
rzęskowe przednie i tylne, żyły wirowate, kanał
żylny), grubsza w miejscu przyczepu mięśni, do
przodu od mięśni pokryta spojówką
 Rogówka
⚫ Nabłonek
⚫ Błona Bowmana
⚫ Zrąb
⚫ Błona Descemeta
⚫ Sródbłonek
 Błona
naczyniowa

⚫ Naczyniówka- silna sieć naczyń tętniczych (od tętnic

rzęskowych) i żylnych (zbierają się promieniście w okolicy
równika i tworzą 4. żyły wirowate- przebijają skośnie
twardówkę i uchodzą do żył ocznych)
⚫ Ciało rzęskowe- obrączka rzęskowa (gładki mięsień
rzęskowy) i wieniec rzęskowy (80 wyrostków rzęskowych-
włókna obwodowe)
⚫ Tęczówka- brzeg obwodowy (rzęskowy) i źreniczny, zrąb
tęczówki (mięsień rozwieracz i zwieracz tęczówki,
naczynia krwionośne, komórki barwnikowe), kąt
tęczówkowo-rogówkowy (więzadło grzebieniaste kąta i
przestrzenie kąta)
Kąt przesączania
 Krążenie cieczy wodnistej
⚫ Produkcja: nabłonek bezbarwnikowy
wyrostków rzęskowych ciała rzęskowego

80-90% wydzielanie aktywne- zależne od

pompy ATP-azy Na+/K+, udział anhydrazy
węglanowej

10%-20% wydzielanie bierne- ultrafiltracja

dyfuzja
 Krążenie cieczy wodnistej
⚫ Odpływ:
90%- Droga
konwencjonalna-
beleczkowanie
10%- droga
niekonwencjonalna-
do przestrzeni
nadnaczyniówkowej,
tęczówka
 Siatkówka

⚫ Część tęczówkowa- nabłonek dwuwarstwowy

⚫ Część rzęskowa- nabłonek dwuwarstwowy
⚫ Część tylnia (wzrokowa)- od rąbka zębatego; tarcza nerwu
wzrokowego (zagłębienie), plamka żółta (bocznie, dołek środkowy
siatkówki)
⚫ Nabłonek barwnikowy siatkówki
⚫ Warstwa nerwowo-nabłonkowa- czopki (7 mln, barwy) i pręciki (125 mln
szarość)
⚫ Warstwa graniczna zewnętrzna
⚫ Warstwa jądrzasta zewnętrzna
⚫ Warstwa splotowata zewnętrzna
⚫ Warstwa jądrzasta wewnętrzna- komórki dwubiegunowe
⚫ Warstwa splotowata wewnętrzna
⚫ Warstwa zwojowa- komórki zwojowe
⚫ Warstwa włókien nerwowych
⚫ Błona graniczna wewnętrzna
 Nerw wzrokowy
⚫ Wypustka mózgowia
⚫ Biegnie od gałki ocznej
do skrzyżowania
wzrokowego
⚫ Pochewki: zewnętrzna,
środkowa,
wewnętrzna
⚫ Odcinki: wewnątrzgałkowy
0,7mm
wewnątrzoczodołowy
30mm
wewnątrz kanału
wzrokowego 5mm
wewnątrzczaszkowy
10mm
Prawidłowe dno oka
 Droga wzrokowa
⚫ I neuron- komórki światłoczułe siatkówki: czopki
i pręciki
⚫ II neuron- komórki dwubiegunowe siatkówki
⚫ III neuron- komórki zwojowe siatkówki- włókna
nerwowe siatkówki- nerw wzrokowy-
skrzyżowanie wzrokowe- pasmo wzrokowe-
ciało kolankowate boczne
⚫ IV neuron- komórki ciała kolankowatego boczne-
kora wzrokowa- płaty potyliczne
Droga wzrokowa
 Wnętrze
gałki ocznej

⚫ Ciało szkliste- dół ciała szklistego, włókna zrębu

ciała szklistego, ciecz szklista
⚫ Soczewka- torebka – jądro, równik,
powierzchnia przednia (mniej wypukła) i tylnia,
biegun przedni i tylni, oś soczewki, włókna
obwódkowe
⚫ Komora przednia- ściana przednia i tylnia
⚫ Komora tylna- cztery ściany
⚫ Ciecz wodnista
 Narząd ruchowy gałki ocznej
⚫ Na zewnątrz pochewki gałki, razem z nerwami i
naczyniami leżą w ciele tłuszczowym oczodołu
⚫ Mięśnie zaczynają się na pierścieniu ścięgnistym
wspólnym (wyj. skośny dolny) i zrastają się z okostną
oczodołu
⚫ Mięsień prosty górny
⚫ Mięsień prosty dolny
⚫ Mięsień prosty przyśrodkowy
⚫ Mięsień prosty boczny
⚫ Mięsień skośny górny (bocznie, bloczek)
⚫ Mięsień skośny dolny
⚫ Mięsień dźwigacz powieki górnej

⚫ Mięśnie gładkie (oczodołowy- wysuwa, tarczkowy górny i dolny-

otwiera szparę powiekową)
Narząd ochronny gałki ocznej

⚫ Powieki- górna dolna, spoidło powiek przyśrodkowe

(mięsko łzowe, brodawka łzowa) i boczne, szpara
powiek, krawędź przednia (rzęsy) i tylnia, tarczka
powiekowa łączy się z okostną oczodołu
⚫ Spojówka- pokrywa powieki i gałkę oczną (do rąbka
rogówki), tworzy worek spojówkowy
⚫ Narząd łzowy
⚫ Gruczoł łzowy- część oczodołowa i powiekowa
⚫ Drogi łzowe- jeziorko łzowe, brodawki łzowe (punkty łzowe)-
kanaliki łzowe- woreczek łzowy- przewód nosowo-łzowy
Narząd łzowy
 Zawartość oczodołu

⚫ Okostna oczodołu- blaszka zewnętrzna i

wewnętrzna (dzieli ciało tłuszczowe na zraziki)
⚫ Przegroda oczodołowa- okostna, tarczki;
zamyka wejście do oczodołu
⚫ Pochewka gałki ocznej- delikatna tkanka łączna,
od brzegu rogówki, przestrzeń
międzypochewkowa
⚫ Powięzie mięśni- delikatne
⚫ Ciało tłuszczowe
Naczynia i nerwy gałki ocznej
⚫ Układy naczyniowe: rzęskowy i siatkówkowy,
⚫ Tętnice: gałęzie tętnicy ocznej od tętnicy szyjnej
wewnętrznej: tt. rzęskowe przednie, tt. rzęskowe
tylne długie i krótkie, t. środkowa siatkówki
⚫ Żyły: wirowate, ż. środkowa siatkówki
⚫ Nerwy: nerwy rzęskowe długie od nerwu
nosowo- rzęskowego (włókna czuciowe), nerwy
rzęskowe krótkie od zwoju rzęskowego (włókna
czuciowe, współczulne i przywspółczulne)
Metody badania narządu wzroku
⚫ Wywiad

⚫ Testy czynnościowe- ocena funkcji

narządu wzroku

⚫ Badanie fizykalne

⚫ Testy obrazujące
 Ocena funkcji narządu wzroku
⚫ Ocena ostrości wzroku
⚫ Ocena wad refrakcji
⚫ Ocena widzenia barwnego
⚫ Badanie pola widzenia
⚫ Test Amslera
⚫ Ocena wydzielania łez- test Schirmera
⚫ Badanie adaptacji do ciemności
⚫ Testy elektrofizjologiczne
⚫ Badanie odruchów źrenicznych
⚫ Ocena ruchomości gałek ocznych, fuzji i
obuocznego widzenia
 Ostrość wzroku
⚫ Ostrość wzroku- to zdolność rozdzielcza oka,
czyli zdolność do rozróżniania szczegółów
oglądanego przedmiotu

⚫ Dwa punkty widziane są jako oddzielne, jeśli

ich obrazy na siatkówce pobudzają dwa
czopki rozdzielone jednym niepobudzonym

⚫ Kąt minimalnej rozdzielczości oka- kąt pod

którym oko jest zdolne rozróżnić dwa punkty
jako oddzielne- dla oka miarowego wynosi
1 minutę kątową
Ostrość wzroku
Ostrość wzroku
 Ostrość wzroku
⚫ Optotypy- obiekty o rozmiarach 5 minut
kątowych, którego szczegóły są wielkości
1 minuty kątowej

⚫ Tablice Snellena: litery, cyfry, haki

Pflügera, pierścienia Landoldta, obrazki

⚫ Do bliży i do dali
 Ostrość wzroku
⚫ Ułamek Snellena

Odległość z jakiej optotypy są odczytywane

Odległość z jakiej optotyp ten jest rozpoznawany przez oko
miarowe

V= 5/5, 5/10, 5/50

V= 1.0, 0.5, 0.1

Liczenie palców V= l.p.p.z 2m, l.p.p.o

Ruch ręki przed okiem
Badanie poczucia światła- obecne, wątpliwe, brak
Badanie projekcji- prawidłowa, nieprawidłowa
Badanie z korekcją okularową
 Ocena widzenia barwnego
⚫ Zdolność rozróżniania barw- funkcja
czopków
⚫ Czopki: czerwone, zielone, niebieskie
⚫ Oko ludzkie reaguje i rozpoznaje światło o
długości fali od 380nm (fiolet) do 780nm
(czerwień)
⚫ Pobudzenie równomierne wszystkich 3
rodzajów czopków- wrażenie barwy białej,
brak pobudzenia- wrażenie barwy czarnej
 Ocena widzenia barwnego
⚫ Tablice pseudoizochromatyczne Ishihary
 Ocena widzenia barwnego
⚫ Testy Farnswortha: panel D-15, 100 Hue

⚫ Lampa Wilczka
⚫ Anomaloskop Nagela
 Pole widzenia
⚫ Wyspa widzenia w morzu ciemności
⚫ Obszar przestrzeni postrzegany
jednocześnie z punktem fiksacji
⚫ Prezentacja skrzyżowana
⚫ Centrum- prezentacja plamki
⚫ Prezentacja nerwu wzrokowego- plama
ślepa Mariotta 10°-20° skroniowo od p-tu
fiksacji
 Pole widzenia- granice
⚫ Granica: góra nos dół skroń

⚫ Barwa biała 50° 60° 70° 90°

⚫ Barwa niebieska 35° 42° 30° 70°

⚫ Barwa czerwona 28° 32° 30° 50°

⚫ Barwa zielona 20° 28° 22° 40°

Pole widzenia
 Pole widzenia: metody badania

⚫ Metoda konfrontacyjna
⚫ Metoda kinetyczna
⚫ Metoda statyczna

⚫ Metoda nadprogowa
⚫ Metoda progowa
Badanie pola widzenia:
metoda kinetyczna
Badanie pola widzenia:
metoda statyczna
Badanie pola widzenia:
metoda statyczna
Jaskrowe ubytki w polu widzenia
⚫ Mroczki łukowate w obszarze Bjerruma (10°-20° od centrum
fiksacji), zlewanie się drobnych mroczków paracentralnych z plamą
ślepą= mroczek łukowaty Seidla

⚫
Jaskrowe ubytki w polu widzenia
⚫ Zlewanie się mroczków paracentralnych z
obwodowymi
Jaskrowe ubytki w polu widzenia
⚫ Zlewanie się ubytków w górnej i dolnej połowie
pola widzenia- mroczki pierścieniowate
Jaskrowe ubytki w polu widzenia
⚫ Stadia końcowe wyspa widzenia
centralnego i wyspa skroniowa
Jaskrowe ubytki w polu widzenia
Test Amslera
 Testy elektrofizjologiczne
⚫ Rejestrowanie
prądów
spoczynkowych i
czynnościowych
powstających w oku,
nerwach wzrokowych,
polach wzrokowych
kory mózgowej i
mięśniach gałki
ocznej
 Testy elektrofizjologiczne
⚫ EOG- elektrookulografia- rejestruje zmiany
potencjału spoczynkowego oka, który
świadczy o elektrycznej czynności siatkówki

⚫ ERG- elektroretinogram- zapis

czynnościowego potencjału elektrycznego
powstającego w siatkówce pod wpływem
krótkiego bodźca świetlnego

⚫ VEP, VER- wzrokowe potencjały wywołane-

zapis zjawisk elektrycznych powstających we
wzrokowej korze mózgowej w czasie
pobudzenie świetlnego siatkówki- badanie
drogi wzrokowej
Testy elektrofizjologiczne
Test Schirmera
 Badanie fizykalne
⚫ Oglądanie
⚫ Badanie palpacyjne
⚫ Egzoftalmometria- pomiar wytrzeszczu
⚫ Odwracanie powiek
⚫ Badanie ruchomości gałek ocznych
⚫ Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego
⚫ Badanie w lampie szczelinowej- biomikroskopie
⚫ Gonioskopia
⚫ Wziernikowanie- bezpośrednie i pośrednie
Oglądanie: Pierwotna jaskra
wrodzona
 Ciśnienie wewnątrzgałkowe
⚫ „Norma”- statystyczny rozkład wartości
występujących w populacji :
dorośli 8-21mmHg, śr.: 16-17mmHg, wzrasta o
1mmHg na każde 10 lat po 40 rż
dzieci 6-8 mmHg przy urodzeniu, wzrasta o ok.
1mmHg na każde 2 lata do 12 rż (12±3mmHg)
⚫ Rytm dobowy:
wartości maksymalne godz. 8-11 rano,
wartości minimalne godz. 0- 2 w nocy
 Pomiar ciśnienia
wewnątrzgałkowego-
TONOMETRIA

⚫ Metoda palpacyjna
⚫ Metoda impresyjna
⚫ Metoda aplanacyjna
Tonometria impresyjna
Tonometria aplanacyjna
Tonometria
Lampa szczelinowa-
biomikroskop
Lampa szczelinowa-
biomikroskop
Ocena kąta przesączania:
gonioskopia
 Gonioskopy
⚫ Trójlustro Goldmanna

⚫ Czterolustro Zeissa
 Ocena kąta przesączania
⚫ Kąt szeroki, zamknięty
Ocena kąta przesączania:
klasyfikacja szerokości
 WZIERNIKOWANIE
⚫ Wziernik okulistyczny- oftalmoskop

⚫ Bezpośredni- duże powiększenie 15x,

prosty obraz, małe pole obserwacji, płaski
obraz

⚫ Pośredni: mniejsze powiększenie 2-3x,

obraz odwrócony, większe pole
obserwacji, obraz stereoskopowy
WZIERNIKOWANIE bezpośrednie
WZIERNIKOWANIE pośrednie
⚫ Wziernik Fisona
WZIERNIKOWANIE pośrednie
⚫ soczewki Volka, trójlustro Goldmanna
Prawidłowe dno oka
NADCIŚNIENIE
NADCIŚNIENIE ZŁOŚLIWE
Trakcyjne odwarstwienie siatkówki
Zamknięcie gałęzi żyły środkowej
siatkówki
Schorzenia narządu wzroku o
podłożu dziedzicznym
 Tarcza nerwu wzrokowego
⚫ c/d ok. 0.3 (tylko 2% 0.7), różnica w c/d w
obu oczach większa od 0.2 podejrzana
⚫ Pierścień nerwowo- siatkówkowy
pomarańczowo- różowy, reguła ISNT
Tarcza nerwu wzrokowego
Powiększenie przysadki mózgowej
⚫ Ucisk powiększonej
przysadki mózgowej
na skrzyżowanie
nerwów wzrokowych-
zanik nerwów
wzrokowych- ubytki w
polu widzenia, ślepota
 Metody obrazowania
narządu wzroku
⚫ Wziernikowanie- bezpośrednie i pośrednie
⚫ Fundus- kamery
⚫ Ultrasonografia
⚫ Angiografia fluoesceinowa i
indocyjaninowa
⚫ CT
⚫ MRI
⚫ Skanning laserowy- HRT, HRF, Gdx, OCT
Funduskamera: anatomia włókien
nerwowych siatkówki
Ultrasonografia
Ultrasonografia
Ultrasonografia
Ultrasonografia- Doppler
ANGIOGRAFIA
Angiografia fluoresceinowa i
indocyjaninowa
Zdjęcie radiologiczne
Tomografia komputerowa CT
Rezonans magnetyczny MRI
Rezonans magnetyczny MRI
 Skanning laserowy
⚫ Gdx OCT
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ