Hamlet – streszczenie

William Szekspir

tłum. Józef Paszkowski

Akt I Królobójca na tronie Danii

Scena I

Podczas zmiany warty na murach obronnych w Elsynorze strażnicy Francisko, Bernardo i

Marcellus oraz specjalnie wezwany Horacjo widzą o północy ducha zmarłego władcy Danii –
ojca księcia Hamleta. Widmo pojawia się już kolejny raz, lecz nie odpowiada na pytania
Horacja. Zaniepokojeni młodzieńcy po zniknięciu ducha rozmawiają o trudnej sytuacji kraju.
Horacjo tłumaczy, że Dania przygotowuje się do odparcia ataku ze strony Norwegii,
ponieważ młody Fortynbras pragnie odzyskać ziemie utracone w wyniku zwycięstwa
poprzedniego władcy nad jego ojcem w pojedynku, w którym ten poległ. Pojawiająca się
zjawa miałaby być zapowiedzią wojny. Gdy duch ukazuje się ponownie, mężczyźni znów
zasypują go pytaniami, ale zanim ten zdąży odpowiedzieć, pieje kogut i widmo znika.
Strażnicy postanawiają powiadomić o tajemniczym zjawisku Hamleta.

Scena II

W sali tronowej zamku Klaudiusz, brat zmarłego króla, który poślubił jego żonę Gertrudę i
przejął władzę w Danii, informuje o konieczności podjęcia pertraktacji z Norwegią. Wysyła
poselstwo do starego króla, stryja Fortynbrasa, by ten powstrzymał zapędy bratanka,
pragnącego odzyskać od Danii ziemie utracone przez swojego ojca. Posłami czyni dworzan
Korneliusza i Woltymanda. Pozwala na powrót do Francji Laertesowi, synowi Poloniusza,
marszałka dworu. Obecny jest również pogrążony w żałobie po ojcu Hamlet – król i królowa
są przeciwni jego powrotowi na uniwersytet w Wittenberdze. Młody książę jest oburzony
postawą swojej matki, która jego zdaniem zbyt szybko pocieszyła się po śmierci męża i
znalazła szczęście u boku kolejnego – minęły zaledwie cztery miesiące. Nie ujawnia jednak
swoich myśli innym. Horacjo z pozostałymi strażnikami informuje Hamleta o tym, że nocami
pojawia się duch jego ojca. Młodzieniec postanawia czuwać na murach, a pozostałych prosi
o zachowanie tajemnicy. Sam twierdzi, że często odczuwa obecność ojca, widzi go przed
duszy / [...] oczyma.
Scena III

Laertes żegna się ze swoją siostrą Ofelią. Ostrzega ją, by zachowała ostrożność w relacjach
z Hamletem i nie ulegała jego zalotom, które jego zdaniem nie mogą prowadzić do niczego
dobrego. Młodzieniec żegna się również z ojcem, Poloniuszem. Gdy Laertes odpływa do
Francji, Poloniusz rozmawia z Ofelią o Hamlecie. Dowiaduje się od córki, że książę wyznał
jej miłość. Podobnie jak Laertes nakazuje jej zachowanie ostrożności, nie wierzy w
szczerość Hamleta, sugeruje, by córka ograniczyła spotkania z nim. Ofelia się zgadza.

Scena IV

W nocy na zamkowym tarasie czuwają Hamlet i jego towarzysze. Bohater krytykuje obyczaj
alkoholowych biesiad, których odgłosy dochodzą z komnat króla. O północy pojawia się
duch, w którym książę rozpoznaje swojego ojca. Widmo przyzywa go i Hamlet odchodzi z
nim na bok, mimo obaw i protestów pozostałych strażników.

Scena V

Duch rozmawia z Hamletem na murach zamkowych. Mówi, że nocami błąka się po ziemi, a
w dzień cierpi męki w czyśćcu. Zdradza tajemnicę swojej śmierci. Nie ukąsiła go żmija, jak
się powszechnie twierdzi, ale został podstępnie zamordowany przez swojego brata, który
wlał mu do ucha silną truciznę. Umarł bez spowiedzi i innych sakramentów, a Klaudiusz
przejął tron i poślubił królową, wdowę po swoim bracie. Duch króla nakazuje synowi zemstę i
znika. Hamlet przysięga, że wypełni jego wolę. Gdy nadchodzą towarzysze, Hamlet nie
zdradza im sekretu. Obecność ducha tłumaczy słowami: Więcej jest rzeczy na ziemi i w
niebie, / Niż się ich śniło waszym filozofom. Zarówno Hamlet, jak i głos ducha, dochodzący
spod ziemi, nakazują młodzieńcom przysiąc, że nikomu nie opowiedzą o tajemniczych
wydarzeniach. Marcellus, Bernardo i Horacjo przysięgają. Hamlet ostrzega, że może od tej
chwili zachowywać się dziwnie, i prosi o zaufanie. Mówi też o swym losie, przeczuwając, że
stanął w obliczu tragicznej sytuacji.

Akt II. Starania Hamleta o zdemaskowanie zbrodni

Scena I
Poloniusz wyprawia do Paryża sługę Rajnolda, by ten zbierał informacje, jak
sprawuje się Laertes. Ofelia opowiada ojcu o dziwnym spotkaniu z Hamletem, który
wtargnął do jej komnaty w brudnym i potarganym ubraniu, przyglądał się jej chwilę i
wyszedł. Informuje go także, że zgodnie z poleceniem oddała młodzieńcowi listy i go
odprawiła. Poloniusz stwierdza, że Hamlet oszalał z miłości do niej, i zamierza
poinformować o tym króla.

Scena II

Król wzywa dworzan, którzy od dziecka znają Hamleta – Rozenkranca i Gildensterna

– i nakazuje im, by obserwowali księcia. Jest zaniepokojony zachodzącą w nim
przemianą, oznakami obłędu. Poloniusz informuje o powrocie poselstwa wysłanego
do Norwegii. Sprawa została załatwiona pomyślnie, władca nakazał Fortynbrasowi
porzucić wojenne plany, prosi jedynie o zgodę na przemarsz swych wojsk przez
duńskie terytorium w drodze do Polski. Poloniusz opowiada królowi i królowej o
miłości Hamleta do Ofelii. Na dowód odczytuje pisane przez księcia listy, które są
poetyckim wyznaniem uczuć. Zapewnia, że nakazał córce odrzucenie tych wyznań,
jednocześnie sugeruje, że doprowadziło to do obłędu młodzieńca. Poloniusz
proponuje, aby zaaranżować spotkanie młodych i przekonać się o stanie księcia.
Kiedy Hamlet niespodziewanie pojawia się z książką, król i królowa wychodzą, a
ojciec Ofelii rozpoczyna rozmowę. Jest ona dziwna, Hamlet wydaje się nie poznawać
Poloniusza. Na pytanie, co czyta, odpowiada: Słowa, słowa, słowa. W jego pozornie
bezsensownych wypowiedziach kilkakrotnie pojawia się wzmianka o chęci rozstania
się z życiem. Gdy Poloniusz odchodzi z zamiarem przysłania Ofelii, pojawiają się
Rozenkranc i Gildenstern. Hamlet wita ich filozoficznymi uwagami o zmienności i
nieprzewidywalności Fortuny, o poczuciu uwięzienia w Danii i na świecie, informuje o
dręczących go sennych koszmarach. Pyta, dlaczego przybyli do Elsynoru, i trafnie
odgaduje, że zostali wezwani przez króla i królową, zaniepokojonych jego ponurym
nastrojem. Wyznaje, że ludzie budzą w nim niechęć. Towarzysze informują go o
przyjeździe trupy aktorskiej ze stolicy. Z tą informacją przychodzi także Poloniusz.
Gdy nadchodzą aktorzy, Hamlet wita ich z zadowoleniem, sam recytuje z nimi
fragmenty sztuki, wybierając te, które dotyczą zabójstwa Priama i reakcji jego żony
Hekuby, szczerze rozpaczającej po stracie męża. Dyskretnie nakazuje jednemu z
aktorów przygotować wystawienie sztuki Zabójstwo Gonzagi o śmierci włoskiego
władcy, zapowiada, że sam dopisze dodatkowy fragment. Gdy artyści i dworzanie
odchodzą, Hamlet podziwia zaangażowanie aktora w przeżywanie fikcyjnej tragedii
odgrywanego bohatera. Jest świadomy, że sam nie potrafi tak głęboko
zaangażować się w prawdziwe życie, jest zbyt bierny i osowiały. Ujawnia też swój
plan: spektakl ma ukazać scenę podobną do zabójstwa jego ojca, bohater liczy na to,
że oglądający ją morderca się zdemaskuje. Chce w ten sposób upewnić się o winie
stryja.

Akt III. Wściekłość mordercy i zesłanie Hamleta

Scena I

Król i królowa wypytują Rozenkranca i Gildensterna o ich spotkanie z Hamletem, lecz

młodzieńcy niewiele potrafią powiedzieć o stanie księcia. Wraz z Poloniuszem
informują o planowanym na wieczór przedstawieniu. Po ich wyjściu król odsyła także
Gertrudę, a sam ukrywa się z Poloniuszem, by potajemnie obserwować spotkanie
Ofelii z Hamletem. Nadchodzący Hamlet zaczyna swój monolog od słów Być albo
nie być i wyraża w nim wątpliwości dotyczące swego życia. Rozważa, czy słuszniej
jest poddać się losowi, czy stawać z nim do walki. Śmierć jawi mu się jako
upragnione uwolnienie człowieka od cierpień życiowych, ale rozumie, że lęk przed
tym, co go spotka, gdy ona nadejdzie, uniemożliwia mu wybranie tej prostej drogi
ucieczki od bólu istnienia. Kiedy zauważa Ofelię, zaczyna z nią rozmawiać,
oświadcza, że przestał ją kochać, i radzi, by wstąpiła do klasztoru, gdyż tylko tak
uratuje od cierpienia zarówno siebie, jak i potencjalnego męża czy dzieci. Po
odejściu Hamleta Poloniusz i król wychodzą z ukrycia. Władca stwierdza, że to nie
miłość doprowadziła księcia do obłędu, zaś Poloniusz radzi, by odizolować Hamleta
– wysłać go do Anglii lub zamknąć w więzieniu, z czym Klaudiusz się zgadza.

Scena II

Książę bierze udział w przygotowaniach trupy teatralnej do spektaklu i udziela

aktorom szczegółowych wskazówek. Prosi swego przyjaciela Horacja, którego darzy
dużym zaufaniem, by podczas przedstawienia obserwował króla. Sam siada u stóp
Ofelii, z którą rozmawia o tym, jak szybko jego matka pocieszyła się po śmierci
męża. Spektakl rozpoczyna pantomima. Przedstawia ona czule objętych króla i
królową, następnie król zasypia, królowa wychodzi, a po chwili pojawia się człowiek,
który zdejmuje jego koronę, wkłada ją na swoją głowę, wlewa truciznę do ucha
śpiącego władcy, po czym wychodzi. Królowa wraca i gdy widzi, że mąż nie żyje,
rozpacza. Pojawia się także zabójca w towarzystwie kilku osób i udaje smutek. Ciało
władcy zostaje wyniesione. Morderca króla zaleca się do rozpaczającej królowej,
przytula ją i wyznaje jej miłość. Królowa najpierw okazuje niechęć, jednak po chwili
podaje mu rękę i wychodzą. Właściwy spektakl przedstawia podobną sytuację. Na
początku królowa zapewnia męża, z którym spędziła już trzydzieści lat, że do śmierci
będzie mu wierna. Gdy schodzi ze sceny, ten zasypia i pojawia się jego brat, by wlać
mu do ucha truciznę, od której władca umiera.
W tym momencie Klaudiusz wstaje z miejsca, rozkazuje przerwać przedstawienie i
wychodzi z małżonką oraz resztą gości. Wracają Rozenkranc i Gildenstern i
rozmawiają z Hamletem o jego zdrowiu, lecz ten zbywa ich pytania. Zarówno oni, jak
i nadchodzący Poloniusz wzywają go na rozmowę z matką.

Scena III

Klaudiusz nakazuje Rozenkrancowi i Gildensternowi przygotować się do wyjazdu do

Anglii, gdzie zamierza wysłać Hamleta. Poloniusz informuje króla o planowanym
spotkaniu księcia z matką i oferuje, że podsłucha ich rozmowę z ukrycia. Klaudiusz
zostaje sam i zaczyna myśleć o dokonanej przez siebie zbrodni oraz jej
konsekwencjach. Czuje się jak Kain, sumienie nie pozwala mu nawet na modlitwę,
uświadamia sobie, że nie może liczyć na przebaczenie nieba, klęka. W tym
momencie zastaje go Hamlet. Wie, że mógłby dokonać teraz zemsty, ale
powstrzymuje go myśl, że modlący się Klaudiusz po śmierci mógłby trafić do nieba.

Scena IV

Hamlet przybywa do komnaty królowej, w której ukrywa się Poloniusz. Między matką
a synem dochodzi do gwałtownej wymiany zdań. Gertruda, przestraszona
zachowaniem Hamleta, wzywa pomocy. Książę zauważa ruch za arrasem i przebija
szpadą ukrytego tam Poloniusza. Ma nadzieję, że ofiarą jest Klaudiusz – mówi
matce, że zamordował on dawnego króla. Przypomina jej, jak bardzo kochała męża i
jak wspaniałym był on człowiekiem. Nowe małżeństwo nazywa zdradą i utratą
kobiecej cnoty. Gertruda jest przerażona tym wywodem, nie chce słuchać głosu
sumienia. Do Hamleta odzywa się duch, zachęca go do dalszego działania, aby
uświadomić matce zdradę. Gertruda nie widzi widma, uznaje je za wytwór wyobraźni
syna. Docierają do jej sumienia stawiane przez księcia zarzuty, żałuje i jest
załamana, obiecuje nie zdradzić ich rozmowy mężowi. Hamlet przypomina matce, że
Klaudiusz chce zesłać go do Anglii, i oświadcza, że ma plan, jak temu zapobiec.
Następnie opuszcza komnatę matki i zabiera ciało Poloniusza.

Akt IV. Nieszczęścia po śmierci Poloniusza

Scena I

Gertruda informuje męża, że Hamlet zabił Poloniusza i zabrał jego zwłoki. Król
nakazuje Rozenkrancowi i Gildensternowi odnalezienie księcia i przygotowanie do
pochówku ciała Poloniusza. Ponownie akcentuje konieczność uwięzienia bratanka.

Scena II

Hamlet obraźliwie odmawia dworzanom wydania ciała Poloniusza, które ukrył.

Podąża za nimi na spotkanie z królem.

Scena III

Król rozważa ponownie sytuację Hamleta. Jest świadomy, że poddani lubią księcia, i
zamierza jego uwięzienie w Anglii ukryć pod pozorami dawno planowanego wyjazdu
młodzieńca. Przyprowadzony do władcy Hamlet wskazuje miejsce ukrycia ciała
Poloniusza i pozornie spokojnie przyjmuje informację o rychłym wyjeździe z Danii.
Po jego wyjściu Klaudiusz zdradza, że wysyła do angielskiego króla list z nakazem
natychmiastowego zgładzenia księcia.

Scena IV

Na nadmorskiej drodze pojawia się Fortynbras z armią i oczekuje eskorty dla swoich
wojsk zmierzających do Polski przez Danię. Dowiaduje się o tym Hamlet i jest pod
wrażeniem determinacji młodego norweskiego księcia, który dla kawałka polskiej
ziemi gotowy jest podjąć wielkie trudy oraz ryzyko. Porównuje się do niego i
uświadamia sobie, że nie jest zdolny do stanowczych czynów, choć ma do nich o
wiele większy i ważniejszy powód. Napełnia go to wstydem.

Scena V

Do Gertrudy przychodzi Ofelia, którą śmierć ojca doprowadziła do obłędu. Świadkiem

jej dziwnego zachowania jest też król. Dziewczyna śpiewa fragmenty różnych
piosenek i niezbyt przytomnie odpowiada na pytania. Władca zaleca pilnowanie jej, a
gdy ta wychodzi z dworzanami, informuje królową, że z Francji potajemnie powrócił
Laertes i spiskuje przeciwko nim, rozwścieczony śmiercią ojca. Pojawia się służący z
wiadomością, że syn Poloniusza zaatakował już zamek, a straże uciekły. Lud poparł
Laertesa i domaga się przejęcia przez niego tronu. Sam przywódca buntu wpada do
komnaty królewskiej i żąda informacji o śmierci Poloniusza. Dołącza do niego
siostra, której fatalny stan podsyca w nim pragnienie zemsty na mordercy ich ojca.
Klaudiusz obiecuje, że wyjaśni, kto stoi za zbrodnią, i gotowy jest poddać się
osądowi Laertesa.

Scena VI

Horacjo otrzymuje list od Hamleta, w którym ten informuje go, że dostał się w ręce
piratów podczas bitwy morskiej w drodze do Anglii. Prosi, by przyjaciel zaprowadził
do króla posłańców z listami. Pisze też, że posłańcy doprowadzą Horacja do
miejsca, w którym przebywa. Horacjo spełnia te życzenia.

Scena VII

Król wyznaje Laertesowi, że to Hamlet zabił Poloniusza. Laertes zapowiada zemstę.

Nadchodzi posłaniec z listem od Hamleta, w którym książę informuje, że samotnie
wraca do zamku. Król radzi Laertesowi zaczekać na księcia i obiecuje sprowokować
go do walki. Obaj podstępem dążą do śmierci Hamleta – książę otrzyma stępioną
broń, a Laertes dodatkowo zanurzy ostrze swojego floretu w truciźnie. Na wszelki
wypadek król przygotuje jeszcze zatruty napój, aby w razie potrzeby podać go
Hamletowi podczas walki. Zabójstwo księcia będzie wyglądać na wypadek, a
spiskowcy unikną niezadowolenia królowej i ludu. Nadchodzi Gertruda z
wiadomością o śmierci Ofelii, która utonęła.
Akt V. Podstępy królobójcy i zagłada rodziny królewskiej

Scena I

Dwaj grabarze rozmawiają o śmierci Ofelii. Wątpią, że był to wypadek, choć takie są
oficjalne zeznania i zarządzono chrześcijański pogrzeb, który nie należy się
samobójcom. Przy pracy żartują i śpiewają. Do Elsynoru wraca Hamlet, wraz z
Horacjem przechodzą przez cmentarz. Książę podnosi czaszkę wyrzuconą na
wierzch podczas kopania dołu, skłania go ona do refleksji nad kruchością ludzkiego
życia i ziemskich osiągnięć. Dowiaduje się, że należała do Yoricka, królewskiego
błazna, który piastował księcia w dzieciństwie. Nadchodzi kondukt pogrzebowy i
odbywa się skromny, pospieszny pochówek Ofelii. Laertes jest oburzony skromną
ceremonią, ale nakazują to tajemnicze okoliczności śmierci dziewczyny,
niepozwalające wykluczyć samobójstwa. Gdy zrozpaczony brat ostatni raz żegna
swą siostrę przed zasypaniem grobu, ujawnia się Hamlet i oświadcza, że kochał
zmarłą tak samo mocno i nie rozumie wybuchu nienawiści Laertesa pod swoim
adresem. Dochodzi do szamotaniny między młodzieńcami i trzeba rozdzielić ich siłą.

Scena II

Hamlet opowiada Horacjowi, że tknięty dziwnym przeczuciem, wykradł swoim

towarzyszom list, który wieźli do króla Anglii. Było w nim polecenie ścięcia księcia.
Zastąpił to pismo własnym, w którym rozkazał ściąć posłańców, Rozenkranca i
Gildensterna. Następnego dnia podczas bitwy wskoczył na statek piratów i już na
nim został, ponieważ oddalił się on od okrętu płynącego do Anglii. Tak dostał się do
Danii. Przybywa wysłannik króla Ozryk i przekazuje informację o zakładzie między
władcą a Laertesem, który dotyczy pojedynku na florety pomiędzy Hamletem a
synem Poloniusza. Każdy z zakładających się określił liczbę trafień w dwunastu
rundach starcia. Książę zgodził się stanąć do walki. Przed pojedynkiem ma złe
przeczucia, o których mówi Horacjowi, nie chce się jednak wycofać. Nadchodzą król,
królowa i dwór, służący stawiają na stole puchary. Hamlet uprzejmie przemawia do
Laertesa i prosi go o przebaczenie win, spowodowanych obłędem. Ten wysłuchuje
apelu, lecz pojednanie przekłada na czas zakończenia walki. Po pierwszym trafieniu
ze strony Hamleta król na jego cześć wrzuca do pucharu perłę i namawia go do
wypicia, lecz młodzieniec odmawia. Zalicza kolejne trafienia, a z kielicha wbrew
zakazowi króla pije Gertruda. Laertes rani księcia, po czym w zamieszaniu dochodzi
do zamiany floretów i zostaje trafiony tą samą bronią. Pierwsza umiera królowa,
mówiąc, że wino było zatrute. Syn Poloniusza informuje Hamleta, że obaj umrą od
zatrutego ostrza, i wskazuje króla jako sprawcę wszystkich trzech zbrodni. Hamlet
rani Klaudiusza zatrutym ostrzem. Między księciem a Laertesem dochodzi do
pojednania. Horacjo pragnie wypić resztę zatrutego wina, lecz przyjaciel prosi go, by
żył i przekazał innym jego historię. Przed śmiercią Hamlet wyraża pragnienie, by tron
przejął Fortynbras, który właśnie powrócił ze swą armią z Polski. Umiera ze słowami
Reszta jest milczeniem. Fortynbras oraz posłowie z Anglii, którzy przywożą
wiadomość o śmierci Rozenkranca i Gildensterna, zastają w sali cztery trupy.
Horacjo oświadcza, że może wyjaśnić całą sytuację, a Fortynbras wyraża wolę
przejęcia tronu oraz rozkazuje oddać Hamletowi pośmiertnie honory wojskowe.