Mula sa mga kagubatan ng Isla ng Luzon,

hanggang sa mga kabundukan ng Isla ng

Mindanao, ang buong kapuluan ng Pilipinas ay
sadiyang biniyayaan ng iba’t ibang uri ng halaman.
At magmula pa man noong unang panahon bago
DISCLAIMER!
dumating ang mga mananakop na dayuhan,
Ang mga halamang gamot ay maaaring makatulong
marami dito ay ginagamit na ng mga matatandang
sa iba’t ibang mga karamdaman. Subalit marami
albularyo bilang panlunas sa maraming uri ng
dito ay wala pang sapat na pag-aaral at wala pang
sakit.
kasiguraduhan. Hindi makapagbibigay ang
Mediko.PH ng katiyakan na ang mga ito ay epektibo
sapagkat ang epekto ng mga halamang gamot ay
Sa pagpasok ng makabagong panahon, marami sa
maaaring gumana sa ilan, ngunit sa iba ay
mga halamang ito ang patuloy pa ring ginagamit sa
maaaring hindi naman gumana. Gaya ng ibang
panggagamot at ngayon nga ay bahagi na ng
gamot, mahalagang isangguni ang pag-inom ng
tradisyunal na medisina. At ang bisa ng mga
mga halamang gamot sa inyong doktor.
halamang gamot ay lalo pang pinagtibay ng
maraming pag-aaral na sinagawa sa mga halaman.
Kaya naman noong taong 2003, naglabas ang
Department of Health (DOH) ng listahan ng
sampung halamang gamot na suportado ng
siyentpikong pag-aaral at maaaring gamitin ng mga
tao bilang panlunas sa iba’t ibang uri ng sakit.

Lagundi
Common names:
Dangla (Ilokano); five-leaved
chaste tree, horseshoe vitex
Kaalaman tungkol sa Lagundi
bilang halamang gamot
Ang lagundi ay isa sa mga pinakakilalang halamang
gamot na mabisa para sa karamdamang ubo. Ito ay
isang maliit lamang na puno na kilala sa pagkakaroon
ng limang piraso ng dahon sa bawat tangkay. Mayroon
din itong bulaklak na tumutubo nang kumpol-kumpol sa
dulo ng tangkay. Karaniwan din itong makikitang
tumutubo sa mga kapatagan ng Pilipinas at madaling
namumulaklak sa buong taon.
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Dahon. Karaniwang ginagamit ang dahon ng
lagundi sa panggagamot. Maaari itong ilaga at
ipainom sa may sakit. Pwede rin itong dikdikin at
ipang tapal sa ilang kondisyon sa katawan. Minsan
ay itinatapas muna sa apoy ang dahon bago
ipantapal sa kondisyon sa katawan.
Balat ng kahoy. Maaari din gamitin ang balat ng
kahoy upang makagamo. Kadalasan ay inilalaga
lamang ito upang mainom.
Buto. Madalas ding gamitin ang mga buto ng
lagundi sa pamamagitan ng paglalaga nito at pag-
inom sa pinaglagaan.
 Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Lagundi?
1. Sugat. Ipinanghuhugas sa sugat na hindi gumagaling
ang pinaglagaan ng dahon ng lagundi. Makatutulong ito
upang mas mapadali ang paghilom. Maaari ding
ipanghugas ang pinaglagaan ng buto ng lagundi upang
maiwasan ang paglala ng impeksyon. Makatutulong din ang
pagtatapal sa sugat ng dahon na pinadaanan sa apoy.
2. Kabag. Iniinom naman ang pinaglagaan ng dahon ng
lagundi upang maibsan ang pananakit ng sikmura dahil sa
pagkakaroon ng hangin dito.
3. Bagong panganak. Ipinangliligo naman sa mga ina na
bagong panganak pa lamang ang pinaglagaan ng dahon ng
lagundi.
4. Lason mula sa kagat ng hayop. Matutulungan pag-
inom sa pinaglagaan ng buto ng lagundi na mabawasan
ang epekto ng laso sa katawan mula sa kagat ng mga
hayop o insekto.
5. Pananakit ng ulo. Tinatapalan naman ng dinikdik na
dahon ng lagundi ang sentido at noo ng taong dumaranas
ng pananakit ng ulo.
6. Lagnat. Mabisa din para sa lagnat ang pag-inom sa
pinaglagaan ng dahon ng lagundi.
7. Ubo na may makapit na plema. Ang paggamit sa
lagundi bilang gamot sa ubo ay aprubado ng Bureau of
Food and Drugs (BFAD) at iminumungkahi ng Department
of Health bilang mabisa at ligtas na gamot. Maaaring
gamitin ang ugat ng lagundi, ilaga at inumin ang
pinaglagaan. May kaparehong epekto din ang pag-inom sa
pinaglagaan naman ng dahon ng lagundi.
8. Rayuma. Maaaring gamiting panghugas sa bahaging
dumadanas ng pananakit dahil sa rayuma ang pinaglagaan
ng balat ng kahoy ng lagundi. Maaari ding tapalan ng mga
dinikdik na dahon ang bahaging nananakit.
9. Pigsa. Ang mga pigsa ay hinuhugasan naman ng
pinaglagaan ng ugat ng lagundi.
10 Pagtatae. Ang ugat ay maaaring pulbosin at ihalo sa
inumin para maibsan ang pagdudumi.
11. Pananakit ng ngipin. Ang pagpapakulo sa dinikdik na
dahon ng lagundi at regular na pag-inom nito ay
makatutulong na maibsan ang pananakit ng ngipin.
12. Hika. Mabisang maiibsan din ang mga sintomas ng hika
sa tulong ng pag-inom sa pinaglagaan ng dahon ng lagundi.
 YERBA BUENA Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
Common name:
Herba Buena, Yerba Buena
tulad ng:
(Tagalog); Mint, Peppermint
(Ingles) Dahon. Ang dahon ay karaniwang nilalaga, o
hinahalo sa inumin upang magamit bilang gamot.
Kaalaman tungkol sa Herba Maaari din itong dikdikin at ipantapal sa ilang

Buena bilang halamang kondisyon sa balat. Minsan pa’y pinatutuyo din ang
dahon bago ihalo sa tubig at inumin na parang tsaa.
gamot
Tangkay. Ang mga tangkay ng halaman ay
Ang herba buena o mint ay kilalang halaman na may karaniwan ding hinahalo sa dinidikdik na halaman
malamig na lasa at mabangong amoy. Ang halaman ay na gagamitin sa panggagamot.
maliit lamang, may dahon na mabibilog, at bulaklak na
kulay lila. Orihinal na nagmula sa Europa ngunit
karaniwan na ring pananim sa maraming lugar sa
Pilipinas. Mas madali itong tumubo sa matataas na
lugar sa bansa tulad ng Baguio at Benguet.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Herba Buena?
Kabag. Mahusay na panlunas sa kabag ang pag-inom
sa pinaglagaan ng dahon at mga tangkay ng herba
buena. Inumin lamang ang pinaglagaan habang
maligamgam pa.
Kagat ng insekto. Maaaring ipantapal sa balat na
apektado ng kagat o tusok ng insekto ang dinikdik na
dahon ng herba buena.
Pagtatae. Maaari ding matulungan ng pag-inom sa
pinaglagaan ng dahon ng herba buena ang kondisyon
ng pagtatae.
Lagnat. Mabisa din sa kondisyon ng lagnat ang pag-
inom sa pinaglagaan ng dahon at sanga ng halaman.
Pagkahilo. Kung dumadanas naman ng pagkahilo,
maaaring ipaamoy ang dinurog na dahon ng herba
buena upang bumuti ang pakiramdam.
Pananakit ng ulo. Makatutulong din na mapabuti ang
pakiramdam ng taong dumadanas ng pananakit sa ulo
kung ipantatapal ang bahagyang dinikdik na dahon ng
herba buena sa noo at sentido.
Pananakit ng ngipin. Ang katas ng dahon ng herba
buena ay maaaring ipatak sa maliit na piraso ng bulat
bago isiksik sa ngipin na sumasakit. Maaari din inumin
ang pinaglagaan ng dahon ng herba buena upang
bumuti ang pakiramdam.
Pagsusuka ng buntis. Dapat ding inumin ang
pinaglagaan ng dahon ng herba buena kung dumaranas
ng pagsusuka habang buntis.
Impatso. Makatutulong din sa kondisyon ng impatso
ang pag-inom sa pinaglagaan ng dahon at sanga ng
halaman.
Ubo. Ang tinadtad na dahon ay dapat pakuluan at
ipainom sa dumaranas ng pag-uubo. Tatlong beses
itong iniinom sa isang araw.
Rayuma. Ang dinikdik na dahon at sanga ay maaaring
ipampahid sa bahagi ng katawan na nananakit dahil sa
rayuma.
Mabahong hininga. Mabisang pampabango sa
hindinga ang pagmumumog sa maligamgam na tubig na
pinagbabaran ng tinadtad na dahon ng herba buena.

SAMBONG
Common name:
Sambong (Tagalog); Blumea
Camphor (Ingles)
Kaalaman tungkol sa
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Dahon. Ang dahon ng sambong ang bahagi ng
halaman na madalas na ginagamit bilang gamot.
Kadalasang nilalaga ito at iniinom na parang tsaa o

Sambong bilang halamang kaya’y hinahalo sa tubig na pinangliligo. Maaari din

itong dikdikin at ipantapal sa ilang kondisyon sa
gamot katawan.

Ang sambong ay isang maliit na halaman na may Tangkay. Maaari din gamitin sa panggagamot ang
mapayat ngunti matigas at mala-kahoy na katawan at ugat ng sambong. Inilalaga ito at iniinom din na
nababalot ng mabalahibong dahon. Ang bulaklak ay parang tsaa.
tumutubo nang kumpol-kumpol sa isang sanga. Ito’y
karaniwang tumutubo sa mabababang lugar at mga
bakanteng lote sa ilang mga bansa sa Asya, kabilang
na ang Pilipinas.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Sambong?
Sugat. Maaaring ipantapal ang dinikdik na dahon ng
sambong sa sugat na hindi madaling maghilom.
Makatutulong ito upang mapabilis ang paggaling sa
sugat.
Sipon. Ang regular naman na pag-inom sa tsaa na
nagmula sa dahon ng sambong ay mabisa upang
mawala ang mga sintomas ng sipon.
Sakit ng ulo. Pinagtatapal sa noo ang dahon ng
sambong kung sakaling makaramdam ng pananakit sa
ulo.

Lagnat. Dapat namang inumin ang pinaglagaan ng Hika. Mabisa pa rin ang tsaa ng sambong para sa
dahon at ugat ng sambong upang mapababa ang lagnat kondisyon ng hika.
na nararanasan.

Karamdaman sa bato. Ang pag-inom din sa

pinaglagaan ng dahon ng sambong ay mabisa upang
mapabuti ang kondisyon ng mga bato o kidney.
Tumutulong ito sa tuloy-tuloy na daloy ng pag-ihi.

Rayuma. Mabisa naman para sa kondisyon ng rayuma

ang pagbabad sa bahagi ng katawan na nananakit sa
tubig na pinaglagaan ng dahon ng sambong.

Sinusitis. Iniinuman din ng pinaglagaan ng dahon ng

sambong ang kondisyon ng sinusitis upang mapabuti
ang pakiramdam.
 tsaang gubat
Common name:
Tsaang Gubat, Tsaang
Bundok, Kalimogmog
(Tagalog); Philippine Tea
Tree, Fukien Tea Tree
(Ingles)
Kaalaman tungkol sa Tsaang
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Dahon. Ang dahon ang karaniwang ginagamit na
bahagi ng halaman sa panggagamot. Ito’y
karaniwang nilalaga at iniinom bilang tsaa.

Gubat bilang halamang gamot Ugat. Ang ugat ay maaari ding ilaga upang mainom
Ang tsaang gubat ay isang maliit na halaman na may at makagamot.
matigas na mga sanga at mga dahon na naka-kumpol
kung tumubo. May bunga na maliliit at hugis bilog at
kulay pula kung hinog. Karaniwang tumutubo sa mga
lugar sa hilagang Luzon, partikular sa mga isla ng
Batanes. Ang mga dahon nito ay karaniwang
ginagawang inuming tsaa. Pilipinas.
 Sampung
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Tsaang Gubat?

Ubo. Makatutulong ang pag-inom sa tsaa ng halamang

ito sa pagpapahupa ng tuloy-tuloy na pag-uubo.

Pagtatae. Mabisa rin para sa kondisyon ng pagtatae

ang pag-inom sa tsaa ng tsaang gubat. Maaaring
HALAMANG
tadtarin ang sariwang dahon at saka ilaga sa
kumukulong tubig, iniinom ito ng 2 hanggang 3 beses
sa isang araw upang mawala ang sintomas ng
pagtatae.
GAMOT
Pagkakalason mula sa halaman. Maaaring ipainom sa Na Aprubado ng DOH.
taong nalason ng kinaing halaman ang pinaglagaan ng
ugat ng tsaang gubat.
In Partial Fulfillment for the Requirement of the Subject
Community Health Nursing 1 (NCLCHN1) - RLE
Diabetes. Dapat inumin nang regular ang pinaglagaan 1st Semester 2023-2024
ng dahon at ugat ng tsaang gubat upang makontrol ang
lebel ng asukal sa dugo sa taong may sakit na diabetes. Presented by:
BSN 2 - NBD2
Pananakit sa sikmura. Mahusay din na panglunas sa
kondisyon ng pananakit sa sikmura ang palagiang pag- Group Members:
inom sa tsaa ng tsaang gubat. Jacob, Eioul Romm
Corpuz, Althea Louise
Mercado, Atasha Nicole
 niyog-niyogan
Common name:
Niyog-niyogan, Tagulo
(Tagalog); Yesterday, today,
and tomorrow, Chinese
honeysuckle (Ingles)
Kaalaman tungkol sa Niyog-
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Buto. Ang mga buto ng niyog-niyogan ay
karaniwang pinatutuyo at kinakain o pinakukuluan
upang mainom. Maaari din itong itusta upang

Niyogan bilang halamang makain.

gamot Dahon. Ang dahon naman ay karaniwang

ipinangtatapal para sa ilang mga kondisyon. Ito rin
Ang niyog-niyogan ay isang gumagapang na halaman ay maaaring dikdikin bago ipantapal sa balat. Para
na nagkakaroon ng matitigas at kahoy na mga sanga. sa iba, ang pinaglagaan ng dahon ay mabisa ring
Kilala ito bilang halamang ornamental dahil sa bulaklak gamot.
nito na may matingkad na kulay at mabangong
halimuyak. Tinawag na niyog-niyogan sapagkat ang
lasa nito ay kahalintulad mismo ng niyog. Ang halaman
ay karaniwang tumutubo sa mabababang lugar at sa
loob ng mga kagubatan sa mga bansang nasa rehiyong
tropiko kabilang na ang Pilipinas.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Niyog-Niyogan?

Pagtatae. Ginagamit ang tinustang buto ng niyog-

niyogan upang matigil ang tuloy-tuloy na pagtatae.

Ubo. Mabisa naman para sa ubo ang pinaglagaan ng

mga dahon ng halaman.

Pananakit ng ulo. Para sa sakit ng ulo, karaniwang

ipinantatapal sa noo ang dahon ng niyog-niyogan.

Sakit sa balat. Ang iba’t ibang uri ng sakit sa balat gaya

ng eczema ay maaaring matulungan ng paglalagay ng
dinikdik na dahon ng niyog-niyogan.

Problema sa pag-ihi. Ang hirap sa pag-ihi at

pagkakaroon ng masakit na pakiramdaman sa tuwing
umiihi (dysuria) ay maaari namang maibsan sa tulong
ng pag-inom sa pinaglagaan ng dahon ng niyog-
niyogan.

Lagnat. Mabisa rin para sa lagnat ang pagkain ng buto

ng niyog-niyogan.

Bulate sa sikmura. Malakas na pampurga sa

impeksyon ng bulate sa sikmura ang pagkain sa
pinatuyong buto ng niyog-niyogan.

akapulko
Common name:
Akapulko (Tagalog); Candle
Bush o Ringworm bush
(Ingles)
Kaalaman tungkol sa
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Dahon. Ang dahon kadalasang kinakatasan at
pinapakuluan upang mainom na parang tsaa.
Maaari din itong durugin at dikdikin upang makuha

Akapulko bilang halamang ang katas. Maaari rin itong gawing ointment sa
pamamagitan ng pagdikdik at pagluto sa dahon nito
gamot kasama ang langis ng niyog at wax.

Ang halamang akapulko ay karaniwang nakikita bilang
halamang ornamental sa mga hardin at bakuran. Kilala
ito sa pagkakaroon ng madilaw at mataas at kumpol-
kumpol na bulaklak, at may bunga rin na pahaba (pod)
na may maraming mga buto. Nakakalat rin ang pag-
tubo nito sa mga lugar na nasa rehiyong tropiko
kabilang ang Pilipinas.
Buto. Ang buto ay maaaring dikdikin at kunin ang
katas o kaya naman ay pakuluan upang mainom na
parang tsaa.
Bulaklak. Kadalasang hinahalo ang bulaklak sa
dahon sa pagpapakulo upang mainom na parang
tsaa.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Akapulko?
Impeksyon ng fungi. Pinaniniwalaang makagagamot
ang katas ng dinikdik na dahon at bulaklak sa mga
kondisyon sa balat na dulot ng impeksyon ng fungi tulad
ng buni, hadhad at an-an.
Pananakit sa katawan. May bisa rin daw ang pag-inom
ng katas ng dahon bilang analgesic o pangonontra sa
nararamdamang pananakit sa katawan.
Pamamaga at implamasyon. Ang pamamaga sa ilang
bahagi ng katawan ay maaring maibsan sa
pamamagitan ng paglalagay ng katas ng dahon.
Impeksyon ng bacteria. Ang katas mula sa dahon ay
makatutulong para mawala ang impeksyon ng bacteria
sa katawan.
Hirap sa pagdumi o pagtitibi. Ang pag-inom sa
pinakuluan ng dahon ay makatutulong na mapadali ang
pagdumi kung dumaranas ng pagtitibi o constipation.
Hika at bronchitis. Ang pinakuluang dahon at bulaklak
ay makatutulong para pahupain ang mga sintomas na
dulot ng pag-atake ng hika at bronchitis.
Impeksyon ng bulate. Ang pinakuluang buto, dahon at
bulaklak ay makatutulong na alisin ang naninirahang
bulate sa tiyan.
Mga sugat. Maaaring itapal ang dinikdik at pinakuluang
dahon ng akapulko sa sugat upang mas mabilis itong
gumaling
Altapresyon. Ginagamit din ang dahon nito bilang
gamot sa pagtaas ng presyon ng dugo. Iniinom lamang
ang katas nito na parang tsaa.
Eczema o pamamaga ng balat. Ang katas ng dinikdik
na dahon at bulaklak ay makatutulong para lunasan ang
pamamaga ng balat o eczema.
 Pansit-pansitan
Common name:
Pansit-pansitan (Tagalog);
Shiny bush, Clear weed
(Ingles)
Kaalaman tungkol sa Pansit-
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Dahon. Karaniwang ginagamit sa panggagamot
ang dahon ng pansit-pansitan. Kadalasang inilalaga
ito at pinapainom sa may sakit.

pansitan bilang halamang Sanga. Ang sanga ay karaniwang hinahalo din sa

gamot paglalaga ng mga dahon at pinaiinom din sa may
sakit.
Ang pansit-pansitan ay isang karaniwan at maliit
lamang na halaman na karaniwang tumutubo sa mga
tabi-tabi at bakanteng lupa. Ito ay itinuturing na damong
ligaw (weeds) sa maraming lugar. Ito ay may dahon na
hugis puso, malambot na mga sanga at may maliliit na
mga buto na nakadikit sa isang sanga. Ang halaman ay
karaniwan sa buong bansang Pilipinas pati na sa iba
pang mga bansa sa buong mundo. Maaari ding kainin
ang halaman bilang gulay.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring Mataas na cholesterol. Nakatutulong din sa
magamot ng Pansit-pansitan? pagpapababa ng cholesterol sa dugo ang pagkain sa
mga dahon ng pansit-pansitan.
Rayuma. Mabisa laban sa nanakit na mga kasukasuan
dahil sa rayuma ang pag-inom sa pinaglagaan ng Tagihawat. Para naman sa kondisyon ng
dahon ng pansit-pansitan. Ang pagkain mismo sa pagtatagihawat, pinangtatapal sa apektadong bahagi ng
dahon at sanga ng pansit-pansitan na parang gulay ay balat ang dinikdik na dahon at sanga ng pansit-
mabisang pang-alis sa kondisyong nararamdaman pansitan.
kaugnay ng rayuma.

Urinary Tract Infection (UTI). Pinapainom naman ng

pinaglagaan ng dahon ang taong dumadanas ng
impeksyon sa daluyan ng ihi.

Hindi pantay na kutis ng balat. Ang pagkakaroon ng

kaibahan sa kulay ng kutis ay maaaring banlawan gamit
ang pinaglagaan ng dahon ng pansit-pansitan.

Pigsa. Ang pigsa naman ay maaaring matulungan ng

pagtatapal ng dinikdik na dahon at sanga ng pansit-
pansitan.

Iritasyon sa mata. Ipinangpapatak sa mata na

dumadanas ng iritasyon o implamasyon ang katas ng
dahon at sanga ng pansit-pansitan.

bawang
Common name:
Bawang (Tagalog), Garlic
(Ingles)
Kaalaman tungkol sa Bawang
bilang halamang gamot
Ang bawang ay isang kilang-kilalang halaman na
karaniwang ginagamit sa maraming lutuin. Ang
maputing bungang ugat ay may angking lasa at amoy
na gustong gusto pampalasa ng marami. Ang mga
dahon nito ay tumutubo nang pahaba at pataas. Sa
Pilipinas, ang bawang ay inaani sa ilang mga probinsya
na may malawak na bukirin gaya ng Ilocos Norte,
Batangas, Nueva Ecija, Mindoro at Cotabato.
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:
Ang bunang ugat (bulb) ng bawang ang
pangunahing bahagi ng halamang ito na ginagamit
bilang gamot at sangkap sa mgaraming lutuin.
Maaari itong gamitin o kainin nang hilaw. Maaari
ring dikdikin, tadtarin, upang mas makuha ang
katas. Maaari rin itong ilaga at inumin nang parang
tsaa ang pinaglagaan.
Dahon. Ginagamit din ang dahon ng bawang upang
ipanggamot sa ilang mga karamdaman. Madalas
itong pinakukuluan kasama ng bungang ugat ng
bawang.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Bawang?
Altapresyon. Kilalang mahusay na paggamot sa sakit
na altapresyon ang bawang. Kadalasan, pinapanguya o
sinisipsip ang hilaw na bawang upang mapabagsak ang
mataas na presyon ng dugo. Ang pag-inom ng
pinaglagaan ng bawang ay mahusay din sa
pagpapababa ng presyon ng dugo.
Ubo. Mabisa ding gamot ang pagnguya ng hilaw na
bawang sa pagpapaluwag ng paghinga at
pagpapalambot ng makapit na plema sa tuwing inuubo.
Maaari ding inumin ang pinaglagaan ng dahon at
bungang ugat ng bawang upang mas mapabuti ang
pakiramdam.
Rayuma. Ang pagpapahid ng dinikdik na bawag sa
bahagi ng katawan na dumadanas ng pananakit dulot
ng rayuma ay pinaniniwalaang mabisang nakakaalis ng
pananakit.
Tonsilitis. Ang katas ng dinikdik na bawang ay
mabisang panglunas sa pamamaga ng tonsils na siyang
nagdudulot ng hirap sa paglunok.
Pananakit ng ulo. Pinangpapahid sa sentido ng ulo
ang dinikdik na bawang upang mabawasan ang
nararamdamang sakit.
Hika. Ang katas ng dinikdik na sariwang bawang ay
epektibong gamot para pahupain ang mga sintomas na
nararanasan dahil sa hika.
Sugat. Mahusay ding panglinis sa sugat ang katas ng
sariwang bawang. Dapat lamang ipahid ito sa paligid ng
sugat upang hindi maimpeksyon.
Kagat ng insekto. Ang pagpapahid ng dinikdik na
bawang sa kagat ng insekto ay mabisa ring gamot
upang mawala ang pangangati o hapdi sa bahaging
apektado.
Kanser. May mga pag-aaral na nagsasabing may
epekto raw sa pagpapababa ng posibilidad ng pagkalat
ng colon at prostate cancer ang tuloy-tuloy na pagkain
ng bawang sa loob ng ilang linggo.
Impeksyon ng mikrobyo sa tiyan. Mahusay din na
panglinis sa daluyan ng pagkain gaya ng tiyan at bituka
ang pag-inom sa katas ng bawang.

AMPALAYA
Common name:
Ampalaya (Tagalog), Bitter
Melon o Bitter Gourd (Ingles)
Maaaring gamitin bilang gamot
ang ilang bahagi ng halaman
tulad ng:

Dahon. Ang dahon ay kadalasang kinakatasan o

Kaalaman tungkol sa
Ampalaya bilang halamang
gamot
Ang ampalaya ay karaniwang gulay na nakikita sa
hapag ng mga Pilipino. Ito ay kilalang-kilala dahil sa
kulubot at mapait nitong bunga. Ang dahon din ay
ginagamit na sangkap sa ilang mga lutuin. Tumutubo ito
sa maraming lugar sa Pilipinas at sa mga bansang nasa
rehiyong tropiko.
kaya ay nilalaga upang ipang-gamot.
Bunga. Ang katas ng berdeng bunga ng ampalaya
ay karaniwang ginagamit na panggamot sa
maraming uri ng karamdaman. Maaari itong durugin
at gawing inumin o kaya ay kainin mismo ang
bunga bilang gulay.
Ugat. Ang ugat ay kadalasang pinakukuluan at
pinapainom din upang ipanggamot.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Ampalaya?
Pananakit sa katawan. Ang pag-inom sa katas ng
dahon ampalaya ay sinasabing may epektong analgesic
o nakapagpapawala ng pananakit sa katawan.
Pamamaga o pamamanas. May kakayahan din daw
ang katas ng dahon ng ampalaya na alisin ang
pamamanas o pamamaga sa katawan.
Diabetes. Ang katas mula sa dahon at bunga ng
ampalaya ay may malaking tulong daw sa pagsasaayos
ng lebel ng asukal sa katawan lalo na sa mga may sakit
na diabetes. Ang bunga rin ay tumutulong sa
pagpapalakas ng produksyon ng insulin sa pancreas o
lapay.
Ulcer. Nakatutulong din daw sa mas mabilis na
pagpapagaling ng ulcer sa sikmura ang pag-inom ng
katas ng dahon ng ampalaya.
Sobrang timbang. Sinasabing ang katas mula sa
bunga ng ampalaya ay makatutulong daw sa
pagbabawas ng sobrang timbang at bilbil sa katawan.
Dengue. Ang katas ng dahon ng ampalaya ay maaaring
makapagpabuti sa pakiramdam ng taong may sakit na
dengue.
Impeksyon ng fungi. May ilang pag-aaral ang
nagsasabing may epekto ang pag-inom at pagpahid ng
katas ng ampalaya sa bahagi ng katawan na apektado
ng impeksyon ng fungi.
Pagtatae o disinterya. Ang pinaglagaan ng dahon ng
ampalaya ay karaniwang ginagamit bilang gamot sa
pagtatae o disinterya.
Pagtatagihawat. Ang pinaglagaan ng ugat ng
ampalaya o kaya ay pinaglagaan ng dahon ng
ampalaya ay makatutulong daw sa pagbabawas ng
tagihawat sa katawan.
Impeksyon ng bulate. Ang katas ng mismong prutas
ay makatutulong upang tanggalin ang mga bulateng
naninirahan sa sikmura.
 Maaaring gamitin bilang gamot ang
bayabas ilang bahagi ng halaman tulad ng:
Common name:
Bayabas (Tagalog), Guava Dahon. Ang dahon ay malimit gamitin na
(Ingles) panggamot sa ilang mga karamdaman. Maaari itong
ilaga at ipainom sa may sakit na parang tsaa.
Maaari ring tadtarin ang dahon upang mas
madaling makuhanan ng katas. Maaari ding
Kaalaman tungkol sa Bayabas ipanguya lamang ang murang dahon ng bayabas at
gamitin ang nanguyang dahon bilang gamot. Maaari
bilang halamang gamot ring ipang tapal ang dinikdik na dahot sa mga
apektadong bahagi ng katawan.
Ang bayabas ay kilalang halaman lalo na dahil sa
bunga nito na paborito ng maraming Pilipino. Ginagamit Bunga. Ang bunga ng bayabas ay maaaring kainin
ang ilang bahagi ng halamang ito particular ang dahon lamang o lutuin at isangkap sa ilang mga putahe.
bilang panggamot sa ilang mga karamdaman.
Karaniwan naman itong tumutubo sa iba’t ibang lugar Balat ng kahoy. Pinakukuluan ang balat ng kahoy
sa kapuluan ng Pilipinas. upang ipang mumog o ipanghugas.

Ugat. Inilalaga din ang ugat ng bayabas kasama ng

iba pang bahagi ng halaman upang magamit bilang
gamot.

Bulaklak. Ang bulaklak din ay maaaring isama sa

paglalaga ng ilang mga bahagi ng halaman.
Ano ang mga sakit at kondisyon na maaaring
magamot ng Bayabas?
Ulcer. Ang pagkakaroon ng ulcer sa sikmura ay
matutulungang mapagaling nang mas mabilis sa tulong
ng pag-inom ng pinaglagaan ng dahon ng bayabas.
Sugat. Mabilis din ang paghilom ng mga sugat kung
tatapalan ng dinikdik na dahon ng bayabas. Mahusay
din ang paghuhugas sa sugat gamit ang pinaglagaan ng
sariwang dahon.
Pananakit ng ngipin. Maaaring nguyain ang murang
dahon ng bayabas upang mabawasan ang pananakit ng
ngipin. Dapat ding isiksik sa bulok na ngipin ang
nginuyang dahon.
Pagtatae. Makatutulong ang pag-inom sa pinaglagaan
ng tinadtad na dahon ng bayabas, o kaya pinaglagaan
ng ugat at balat ng kahoy ng bayabas. May bisa din ang
pinaglagaan ng murang bulaklak ng bayabas.
Pamamaga ng gilagid. Ang pamamaga naman ng
gilagid ay maaring mapahupa ng pagmumumog sa
pinaglagaan ng ugat at balat ng kahoy ng bayabas.
Makatutulong din ang pagnguya ng murang dahon ng
bayabas.
Rayuma. Ang pagtatapal ng dinikdik na dahon ng
bayabas sa mga apektadong bahagi ng katawan ay
makababawas sa pananakit dulot ng rayuma.
Hirap sa pagdumi. Ang bunga ng bayabas na
ginawang jelly ay makatutulong sa pagpapadalit ng
pagdumi.
Epilepsy. Ang katas ng dinikdik na dahon ng bayabas
ay mabisa din sa pagpapahupa ng sintomas ng
epilepsy.
Bagong tuli. Kilalang ginagamit ang pinagnguyaan ng
dahon ng bayabas sa mabilis na pagpapagaling ng
sugat sa bagong tuli.
Bagong panganak. Ginagamit din ang pinaglagaan ng
dahon ng bayabas sa paghuhugas sa puerta ng babae
na bagong panganak. Makatutulong ito sa mas mabilis
na paghilom ng sugat.