Professional Documents
Culture Documents
Therapeutic Diabete
Therapeutic Diabete
یکی از چالش های مهم دانشجویان پزشکی در دوره بالینی و حتی پس از فارغ التحصیلی تجویز صحیح دارو ها و مهارت کافی در نسخه نویسی
است و پس از فارغ التحصیلی مدت ها طول می کشد تا با مطالعه و تمرین به این مهارت دست یابند .نقص در توانایی تجویز صحیح داروها علاوه
بر آسیب مستقیمی که به بیماران می رساند منجر به از دست رفتن اعتماد به نفس پزشک و ناتوانی وی در درمان بیماران نیز خواهد شد لذا
دست یابی به مهارت و دانش کافی در این زمینه در دوران تحصیل بسیار ضروری است.
دانشجویان پزشکی در دوره مبانی طب بالینی و تحت عنوان دوره فارماکولوژی به صورت بسیار مفصل با اصول این علم و انواع دسته های
دارویی آشنا می شوند و مهارت های پایه در این زمینه را کسب می کنند اما در دوره بالینی فرصت کافی برای مهارت آموزی در این حیطه
برایشان فراهم نمی شود و علیرغم اهمیت این موضوع ،جای مشخصی در برنامه گروه های آموزشی بالینی برای این امر در نظر گرفته نشده
است .از سوی دیگر حجم بالای مطالب درسی در دوره بالین نیز فرصت کافی برای مطالعه در این حیطه را از دانشجویان سلب کرده است.
با توجه به ضرورت حل این معضل ،بر آن شدیم تا با همکاری جمعی از اعضای هیات علمی گروه داخلی و فارماکوتراپی برنامه مدونی را جهت
پوشش دادن درمان دارویی بیماری های شایع در دوره پزشکی عمومی آماده کنیم .هدف نهایی این برنامه تربیت پزشکان عمومی است که در
زمان فارغ التحصیلی مهارت کافی در نسخه نویسی و تجویز داروهای شایع را دارند .در تدوین این برنامه به موارد زیر توجه شده است:
*استفاده از منابع معتبر و به روز و خلاصه سازی مطالب و نکات مهم که تا حد زیادی بتواند محدودیت وقت دانشجویان را جبران
نماید و پس از فارغ التحصیلی نیز برایشان راه گشا باشد.
*پرداختن به داروهای شایع موجود در بازار ایران.
*پوشش دادن شایع ترین بیماری هایی که یک پزشک عمومی با آنها روبرو می شود.
*پرهیز از پرداختن به مطالب تخصصی و فوق تخصصی که برای یک پزشک عمومی ضروررتی ندارند.
*استفاده از روش های آموزشی تعاملی جهت ماندگاری بیشتر مطالب.
در نهایت باید تاکید نماییم تا در مورد هر یک از عناوین رفرنس های بسیار گوناگونی وجود دارد که می تواند در برخی مطالب تا حدی متفاوت
باشند و لذا مطالب ارائه شده در این برنامه به هیچ عنوان ناقض منابع دیگر نیست و به طور کامل دانشجویان را از مطالعه منابع دیگر بی نیاز
نخواهد کرد.
ضمن آرزوی مفید و قابل استفاده بودن مطالب آموزشی این دوره از شما خواهشمندیم با ارائه نظرات خود در ارتقای این برنامه ما را یاری
بفرمایید.
مقدمه
دیابت بیماری مزمنی است که ویژگی عمده آن اختلال در متابولیسم گلوکز ،بروز هیپر گلیسمی و در نهایت ایجاد عوارض حاد و یا مزمن
است .بیماران مبتلا به دیابت به 2گروه اصلی تقسیم می شوند:
*گروه اول :مبتلایان به دیابت بالینی هستند که خود به 4نوع تقسیم می شوند:
نوع :1ناشی از تخریب بیش از %09سلول های بتا پانکراس که عمدتا در یک فرآیند اتوایمیون اتفاق می افتد و منجر به کمبود
انسولین به طور مطلق می شود ،در اصطلاح دیابت تیپ یک نامیده می شود.
نوع :2که ویژگی آن مقاومت سلول ها به انسولین و کمبود نسبی انسولین است ،در اصطلاح دیابت تیپ دو نامیده می شود.
نوع :4مرتبط با وضعیت های بالینی خاص ،سندرم های شناخته شده یا داروها.
باید توجه داشت که هریک از انواع دیابت ممکن است در زمانی از دوره بیماری به انسولین نیاز پیدا کنند ،بنابراین امروزه از واژه دیابت
وابسته به انسولین یا غیر وابسته به انسولین کمتر استفاده می شود.
*گروه دوم :افراد در معرض خطر دیابت هستند اینها کسانی هستند که گلوکز ناشتا مختل ( IFG )Impaired Fasting Glucoseیا
تحمل گلوکز مختل ) IGT (Impaired Glucose Toleranceدارند.
معیارهای تشخیصی
* FPG ≥126 mg/dl. Fasting is defined as no caloric intake for at least 8 h
OR
2-h plasma glucose ≥200 mg/dl during an OGTT. The test should be performed as
described by the WHO, using a glucose load containing the equivalent of 75 g anhydrous
* glucose dissolved in water
OR
A1C ≥6.5%. The test should be performed in a laboratory using a method that is NGSP
*certified and standardized to the DCCT assay.
OR
In a patient with classic symptoms of hyperglycemia or hyperglycemic crisis, a random
plasma glucose ≥200 mg/dl.
*In the absence of unequivocal hyperglycemia, criteria 1–3 should be confirmed by repeat
testing.
:*معیار تشخیص پره دیابت
:*غربالگری دیابت
.از آنجا که بیماری دیابت اغلب تا مدتها و حتی سالها بدون تظاهر بالینی است تشخیص بیماری در بیشتر موارد با تاخیر صورت می گیرد
در افراد. سال یکبار تکرار شود3 هر، سال انجام شود و در صورت طبیعی بودن نتایج44 بنابراین غربالگری دیابت باید در تمامی افراد بالای
( در هر گروه سنی که یکی یا بیشتر از ریسک فاکتورهای دیابت را دارند (جدول زیر) نیزBMI >25 kg/m2) دارای اضافه وزن یا چاقی
.باید غربالگری دیابت انجام شود
1- Testing should be considered in overweight or obese (BMI≥25 kg/m2 or ≥23 kg/m2 in Asian-
Americans) adults who have one or more of the following risk factors:
First-degree relative with diabetes
High-risk race/ethnicity (e.g., African American, Latino, Native American, Asian American)
History of CVD
Hypertension (≥140/90 mmHg or on therapy for hypertension)
HDL cholesterol level<35 mg/dL and/or a triglyceride level>250 mg/dL
Women with polycystic ovary syndrome
Physical inactivity
Other clinical conditions associated with insulin resistance (e.g., severe obesity,
acanthosisnigricans)
2- Patients with prediabetes (A1C≥5.7% , IGT or IFG) should be tested yearly.
3- Women who were diagnosed with GDM should have lifelong testing at least every 3 years.
4- For all other patients, testing should begin at age 45 years.
5- If results are normal, testing should be repeated at a minimum of 3-year intervals, with
consideration of more frequent testing depending on initial results and risk status.
اصول درمان دیابت
برنامه جامع اداره بیمار مبتلا به دیابت عبارت است از آموزش به بیمار ،تغذیه صحیح ،کنترل وزن ،فعالیت فیزیکی ،مانیتورینگ قند توسط
بیمار و مصرف دارو.
نکته اول اینکه درمان مطلق در بیماران دیابت تیپ 1انسولین است ( .در دیابت تیپ یک به عنوان درمان کمکی هیچ داروی خوراکی کاربرد
ندارد ).درمان و فالواپ بیمار دیابت تیپ یک بهتر است تحت نظر متخصص داخلی یا غدد انجام شود ،بنابراین در این مبحث در مورد دیابت
تیپ 1صحبتی نشده و هر جا از دیابت صحبت کرده ایم منظور دیابت تیپ 2است.
شروع درمان:
در بیماران مبتلا به دیابت تیپ 2که A1Cبالای 0دارند معمولا باید درمان دارویی با 2داروی خوراکی شروع شود. .1
.2در بیماران مبتلا به دیابت که به تازگی تشخیص داده شده و علامت دار هستند (پلی اوری پلی دیپسی و ناکچوری) و A1Cبالای
19یا BSبالای 399دارند باید انسولین شروع شود.
در بیمار دیابت تیپ 2داروی خوراکی خط اول متفورمین است مگر اینکه کنتراندیکاسیون داشته باشد .همان طور که گفته شد ممکن
است بیمار از اول نیاز به شروع دو داروی خوراکی داشته باشد ( که یکی از آنها حتما متفورمین است) و یا از ابتدانیاز به شروع انسولین
داشته باشد که در این بیماران هم متفورمین همزمان با انسولین شروع می شود.
انتخاب دارو بر اساس ویژگی های بیمار (شدت هیپر گلیسمی) ،وجود یا عدم وجود نارسایی کلیه و مشکل قلبی عروقی ،وزن بیمار ،وضعیت
مالی و ...متفاوت است .مثلا در بیمار چاق ارجح این است که از داروهایی استفاده کنیم که اثر مثبت در کاهش وزن دارند یا اثرشان روی وزن
خنثی است مثل متفورمین یا سیتاگلیپتین.
ادامه درمان:
اگر بعد از 3ماه از شروع درمان تک دارویی با دوز مناسب به هدف کنترل قند نرسیدیم ،باید داروی دوم شروع شود در این زمینه به دو نکته
زیر توجه کنید:
oدر مبتلایان به دیابت تیپ 2که ( ASCVDعوارض قلبی عروقی) شناخته شده دارند بعد از شروع تغییر سبک زندگی و
متفورمین اگر به هدف کنترل قند دست نیافتیم باید داروهایی که با کاهش عوارض قلبی همراه هستند (Liraglutide /
) empagliflozinشروع شود .این داروها در بازار ایران وجود دارند ولی گران قیمت هستند و امکان تهیه آن در
بسیاری از افراد وجود ندارد .در صورت عدم امکان تهیه این داروها می توان از سایر داروها استفاده کرد.
oدر مبتلایان به دیابت تیپ 2که با اضافه کردن درمان دارویی خوراکی نیز به هدف کنترل قند نرسیدیم ( Hb A1C
بیمار 1.4تا از عدد هدف در این فرد بالاتر بود) باید انسولین شروع شود .در صورت شروع انسولین ( پایه و بولوس) ،
درمان با قرص متفورمین ( در صورت فقدان کنترااندیکاسیون و تحمل بیمار) باید ادامه یابد و سایر داروهای خوراکی قطع
شود.
پیگیری بیماران
در پیگیری بیماران مبتلا به دیابت باید آزمایشات Hb A1C, Tg, Chol(LDL,HDL), Ast , Alt, FBS, Crو آزمایش ادرار 24ساعته از
نظر پروتئین درخواست شود.
در مبتلایان به دیابت تیپ 2لازم است در همان ویزیت اول اقدامات لازم برای بررسی عوارض دیابت شامل عوارض چشمی ،کلیوی )بعد از
کنترل قند) و قلبی ( در صورت علامت دار بودن) انجام شود و در فاصله 3ماه ویزیت مجدد انجام شده و در مورد ادامه درمان و یا تجویز
داروی دوم تصمیم گیری میشود.
بیماران تحت درمان با انسولین لازم است درمنزل گلوکومتر داشته باشد و ( SMBGمانیتورینگ قند در منزل) انجام دهند .در بیماران
دیابتی تحت درمان خور اکی که احتمال هیپوگلیسمی وجود دارد چک قند در صورت بروز علایم هیپوگلیسمی و چند بار در ماه کفایت می
کند.
اهداف درمان
اهداف کنترل قند در افراد مختلف متفاوت است .به طور کلی هدف ما کاهش قند ناشتا به 09تا ،139قند 2ساعت بعد غذا به کمتر از 189
و Hb A1Cبه کمتر از 7است .این اهداف بر حسب سن فرد ،میزان عوارض دیابت ،بیماری های همراه و Life expectancyمتفاوت
است .مثلا در یک بیمار مبتلا به دیابت تیپ ،1در یک فرد جوان یا میانسال مبتلا به دیابت تیپ 2که دچار عوارض مزمن دیابت نشده است
و در دیابت بارداری قند خون و Hb A1Cهدف از این اعداد پایین تر است ( زیر ) 5.4و در یک بیمار با سن بالا و دچار بیماری های متعدد
همراه یا دچار نارسایی کلیه این اعداد بالاتر است ( .) HbA1C = 7.4-8
اهداف کنترل قند:
A1C <7%
نام ژنریک
حداکثر عوارض
پوشش ( نامعمومی و دسته
دوز موارد منع مصرف جانبی زمان مصرف نحوه اثر
بیمه دوزهای دارویی
روزانه احتمالی
موجود )
نارسایی کلیوی شدید، مصرف دارو قبل از غذا مؤثرتر
متفورمین
کتواسیدوز دیابتی، است ولی در صورت بروز عوارض
(1999 ، 499
بیماری کبدی شدید، گوارشی ،بعد از غذا مصرف شود.
2449 میلی گرم)
بیماری قلبی(نارسایی در صورت حذف وعده غذایی،
دارد میلی گرم از طریق
قلبی شدید) ،کودکان دارو باید مصرف شود.
تهوع، کاهش آزاد
زیر 19سال (برای انواع معمولأ 1-3بار در روز تجویز
نفخ، شدن قند از
پیوستهرهش کمتر از میشود.
اسهال، کبد به کنترل بیگوانید
17سال) ،سوختگی به همراه وعده غذایی مصرف
بیاشتهایی قند خون متفورمین
شدید ،جراحی .در شود.
کمک میکنند. پیوسته
2999 صورت نیاز به تصویر در صورت حذف وعده غذایی،
رهش
ندارد میلی گرم برداری با ماده حاجب دارو مصرف شود .
(1999 ،499
نیاز به رعایت احتیاطات معمولأ 1-2بار در روز تجویز
میلی گرم)
خاص هست. میشود.
39دقیقه قبل از غذا مصرف
شود.
در صورت عدم مصرف وعده گلیکلازید
329میلی
غذایی ،این دارو نباید مصرف ( 89میلی
دارد گرم
شود. گرم)
اسهال شدید ،انسداد معمولأ 1-3بار در روز تجویز
روده ،استفراغ طولانی میشود.
مدت ،بیماری کبدی یا 39دقیقه قبل از غذا مصرف
39میلی کلیوی شدید ،بارداری شود. ترشح انسولین
گلیکلازید
گرم دارد در صورت عدم مصرف وعده را از لوزالمعده
129میلی پیوستهرهش
59میلی غذایی ،این دارو نباید مصرف افزایش داده و
گرم افت قند (59 ،39
گرم شود. از این طریق
خون، میلی گرم) سولفونیل-
ندارد معمولأ 1-2بار در روز تجویز قند خون را
افزایش وزن اوره
میشود. کاهش می-
39دقیقه قبل از غذا مصرف دهند.
شود.
بیماری کبدی یا کلیوی در صورت عدم مصرف وعده گلیبنکلامید
29میلی
شدید ،سوختگی شدید، غذایی ،این دارو نباید مصرف (گلیبوراید)
دارد گرم
اسیدوز ،اغما ،پورفیری شود. ( 4میلی گرم)
معمولأ 1-2بار در روز تجویز
میشود.
نام ژنریک
حداکثر عوارض
پوشش (نام عمومی و دسته
دوز موارد منع مصرف جانبی زمان مصرف نحوه اثر
بیمه دوزهای دارویی
روزانه احتمالی
موجود)
ادم ،افزایش
در ساعت مشخصی از روز باید افزایش
منوتراپی خطر پیوگلیتازون
مصرف شود .در صورت حذف حساسیت
44میلی نارسایی قلبی ،نارسایی نارسایی (44 ،39 ،14 تیازولیدین-
وعده غذایی ،دارو مصرف شود. سلولهای
دارد گرم کلیوی شدید قلبی، میلی گرم) دیون
معمولأ یک بار در روز تجویز می- بدن نسبت
عفونت
شود. به انسولین
تنفسی
<Kg 06 با اولین لقمه غذا مصرف شود. کاهش هضم آکاربوز
mg 056 نفخ ، در صورت عدم مصرف وعده و جذب ( 199 ،49میلی مهارکننده
کولیت التهابی ،انسداد
دارد عوارض غذایی ،این دارو نباید مصرف نشاسته و قند گرم) آلفا
>Kg 06 گوارشی ،سیروز کبدی
mg 066 گوارشی شود .معمولأ 3با در روز تجویز در دستگاه گلوکوزیداز
می گردد. گوارش
رپاگلیناید
39دقیقه تا بلافاصله قبل از غذا تحریک آزاد
(2 ،1 ،9/4
افت قند مصرف شود .در صورت عدم شدن انسولین
15میلی اختلال کبدی شدید و میلی گرم)
دارد خون ، مصرف وعده غذایی ،این دارو از لوزالمعده مگلیتینید
گرم افراد حساس به دارو
نباید مصرف شود .معمولأ 2-4بار افزایش وزن پس از صرف
در روز تجویز میگردد. غذا
افت فشار
خون،
افزایش میتوانید آن را همراه غذا و یا
افزایش دفع مهارکننده
ادرار، بدون غذا مصرف نمود .این
در بیماری کبدی و گلوکز از ادرار امپاگلیفلوزین سدیم
24میلی عفونت داروها باید در ساعت مشخصی از
ندارد کلیوی شدید با احتیاط از طریق مهار ( 24 ،19میلی گلوکز
گرم ادراری روز مصرف شوند.
مصرف شود. بازجذب آن از گرم) کوترانسپور
و تناسلی، معمولأ یک با در روز تجویز می-
کلیهها تر2
کاهش آب شود.
بدن،
کتواسیدوز
پانکراتیت سیتاگلیپتین
این دارو با غذا تداخلی ندارد و
199میلی در بیماری کلیوی و بهبود ( ( 49 ،24میلی
میتوان آن را همراه غذا و یا
ندارد گرم گوارشی شدید با احتیاط افزایش) گرم
سردرد، بدون غذا مصرف نمود .این مهار کننده
مصرف شود. مقدار
علایم شبیه داروها باید در ساعت مشخصی از آنزیم دی
انسولین بعد
حساسیت به دارو، آنفلوآنزا، روز مصرف شوند. پپتیدیل
4میلی از صرف غذا و لیناگلیپتین
نارسایی قلبی و یا گلودرد معمولأ 1-2بار در روز تجویز پپتیداز 4
ندارد گرم کاهش تولید ( 4میلی گرم)
پانکراتیت میشود.
قند.
References:
1- Applied Therapeutics: The Clinical Use of Drugs 11e, 2018.
2- American Diabetes Association Guideline 2018.
3- Harrison's Principles of Internal Medicine, 20e, 2018.