I.

Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người

Như mn đã được biết thì HCM có rất nhiều những luận văn, soạn
thảo, cương lĩnh, tác phẩm,… về nhiều mặt của cuộc sống, chính trị,
văn hóa, tinh thần,… nên trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn
đề con người có một vị trí đặc biệt, được coi là mục tiêu cao cả của sự
nghiệp cách mạng nó đi theo toàn bộ cuộc đời hoạt động của người
cán bộ, hiện hữu trong từng việc làm, cử chỉ, hành động của họ đối
với từng cá nhân và tập thể. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người cũng
được biểu hiện rất đa dạng qua hành động, cử chỉ và tư tưởng của
mỗi cá nhân nên từ những biểu hiện ấy điều nói lên sự tôn trọng, thái
độ và niềm tin vào mối quan hệ giữa người với người.
Đối vs dân tộc VN thì con người trong TTHCM chính là dân mà dân
là gốc là rễ là sinh mạng của quốc gia, dân còn thì nước còn dân mất
thì nước mất. Vậy nên, Trước lúc đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn
dặn Đảng ta: ngay khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước thắng lợi
thì “Đầu tiên là công việc đối với con người”, tức là phải có chính sách
xã hội đối với người dân. Đó là những việc mà Đảng, Nhà nước ta đã,
đang và sẽ thực hiện trong sự nghiệp đổi mới hiện nay và mai sau.
(Con người được nhìn nhận như mặt chỉnh thể)
Ngoài ra Hồ Chí Minh còn cho rằng con người là một chỉnh thể, là
hai mặt của 1 đồng xu, là một tập hợp đối nghịch nhưng hỗ trợ nhau.
Hồ Chí Minh xem xét con người như một chỉnh thể thống nhất về tâm
lực, thế lực và các hoạt động của nó. Con người luôn có xu hướng
vươn lên cái Chân – Thiện – Mỹ mặc dù “có thế này, thế khác”.
Hồ Chí Minh có cách nhìn nhận, xem xét con người trong tính đa
dạng của nó: đa dạng trong quan hệ xã hội (quan hệ dân tộc, giai cấp,
tầng lớp, đồng chí, đồng bào…):đa dạng trong tính cách, khát vọng,
phẩm chất, khả năng cũng như năm ngón tay dài,ngắn khác nhau,
nhưng đều hợp nhau lại nơi bàn tay: mấy mươi triệu người Việt Nam,
có người thế này, thế khác, nhưng đều cùng là nòi giống Lạc Hồng; đa
dạngtrong hoàn cảnh xuất thân, điều kiện sống, làm việc ..
Hồ Chí Minh xem xét con người trong sự thống nhất của hai mặt
đối lập: thiện và ác hay và dở, tốt và xấu, hiền và dữ,… bao gồm cả
 tính người – mặt xã hội và tính bản năng – mặt sinh học của con
người. Theo Hồ Chí Minh, con người có tốt có xấu,nhưng “dù là xấu,
tốt, văn minh hay dã man đều có tình”.
(Con người được nhìn nhận qua bản chất con người mang tính
xã hội)

Để sinh tồn, con người phải lao động sản xuất. Trong quá trình lao
động, sản xuất,con người dần nhận thức được các hiện tượng, quy
luật của tự nhiên, của xã hội: hiểuvề mình và hiểu biết lẫn nhau…, xác
lập các mối quan hệ giữa người với người.

Con người là sản phẩm của xã hội. Trong quan niệm của Hồ Chí
Minh, con người là sự tổng hợp các quan hệ xã hội từ hẹp đến rộng,
chủ yếu bao gồm các quan hệ: anh, em, họ hang, bè bạn, đồng bào,
loài người.

(Con người được nhìn nhận dựa vào cụ thể lịch sử)
Hồ Chí Minh cũng dùng khái niệm “con người” theo nghĩa rộng
trong một số trường hợp (“phẩm giá con người”, “giải phóng con
người”, “người ta”, “con người”,“ai”…), nhưng đặt trong một bối
cảnh cụ thể và một tư duy chung, còn phần lớn. Người xem xét con
người trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ giai cấp, theo giới tính
(thanh niên, phụ nữ), theo lứa tuổi (phụ lão, nhi đồng), nghề nghiệp
(công nhân,nông dân, trí thức…), trong khối thống nhất của cộng
đồng dân tộc (sĩ, nông, công, thương) và quan hệ quốc tế (bầu bạn
năm châu, các dân tộc bị áp bức, bốn phương vô sản,... ). Đó là con
người hiện thực, cụ thể, khách quan. Hơn thế nữa con người qua
từng thời kỳ có những biến đổi khác nhau về nhận thức đã tạo nên
những ảnh hưởng khác nhau đến xã hội, từ đó tạo nên những mâu
thuẫn mà chúng ta cần giải quyết.

II. Quan niệm của Hồ Chí Minh về vai trò của con người trong sự
nghiệp cách mạng, xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
 Con người là mục tiêu của cách mạng . Mục tiêu này được cụ thể
hóa trong ba giai đoạn cách mạng (giải phóng dân tộc – xây dựng chế
độ dân chủ nhân dân – tiến dần lên xã hội chủ nghĩa) nhằm giải
phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng giai cấp, giải phóng con
người.
Con người là động lực của cách mạng. Theo Hồ Chí Minh, con
người là vốn quý nhất, động lực, nhân tố quyết định thành công của
sự nghiệp cách mạng.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về con người, người luôn khẳng định
một vai trò nòng cốt của con người. Hồ Chí Minh khẳng định, con
người là vốn quý nhất, nhân tố quyết định thành công của sự nghiệp
cách mạng. Theo Người, “vô luận việc gì, đều do người làm ra, và từ
nhỏ đến to, từ gần đến xa, đều thế cả”.
Hồ Chí Minh cho rằng, “Mọi việc điều do người làm ra”, “Trong bầu
trời không gì quý bằng nhân dân, trong thế giới không gì mạnh bằng
sức mạnh đoàn kết của nhân dân”, “Ý nhân dân là ý trời”. “Dễ trăm
lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”…
Tổng kết lại con người nắm vai trò then chốt trong quá trình cách
mạng dân tộc giải phóng nhân dân khỏi tròng áp bức nô lệ. Vai trò
của con người còn quan trọng hơn trong quá trình bảo vệ đất nước,
bảo vệ thành quả cách mạng trước những thách thức hiện nay của
thời đại công nghệ và khoa học hiện đại.

III. Quan niệm của Hồ Chí Minh về xây dựng con người.

1. Ý nghĩa của việc xây dựng con người

Bước vào thế kỉ mới, với những biến đổi lớn lao, đặt ra nhiều
thách thức mà con người phải đối mặt như: cuộc cách mạng khoa học
và công nghệ đang phát triển; vấn đề môi trường; dân số; vấn đề dân
chủ, nhân quyền, nhân sinh, an sinh xã hội; vấn đề dân tộc, tôn giáo,
khủng bố và các tệ nạn xã hội mới phát sinh. Điều đó khiến con người
dứng trước những mâu thuẫn to lớn và hết sức gay gắt, buộc con
người phải tự hoàn thiện bản thân để theo kịp xu thế mới của thời
 đại. Để làm được như vậy con người phải phát triển một cách toàn
diện.

Nói tới con người Việt Nam phát triển toàn diện là nhằm tới mục
tiêu xây dựng xã hội mới, thực hiện công bằng xa hội, dân chủ trong
quản lý đất nước, đó là bản chất của chế độ xã hội mới mà chúng ta
đang hướng tới.

2. Nội dung xây dựng con người mới.

(Định nghĩa con người mới )
Con người mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh là con người xã hội chủ
nghĩa, con người phát triển toàn diện để phục vụ Tổ quốc, phục vụ
nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh dùng khái niệm con người mới xã hội
chủ nghĩa là để phân biệt con người sống trong xã hội cũ, con người
chưa được giác ngộ cách mạng, chưa được trang bị lý luận cách mạng
đúng đắn theo lập trường của giai cấp công nhân. Con người mới xã
hội chủ nghĩa không phải tự nhiên mà có, nó được gắn với sự nghiệp
cách mạng, sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, gắn với công
cuộc xây dựng xã hội chủ nghĩa trên mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị,
văn hóa, tư tưởng.

(Mối quan hệ người với người trong xã hội)

Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xem xét con người trong mối quan hệ
với xã hội. Người đưa ra một định nghĩa về con người rất mộc mạc
mà độc đáo: “ Chữ người, nghĩa hẹp là gia đình, anh em, họ hàng,
bầu bạn. Nghĩa rộng là đồng bào cả nước. Rộng hơn nữa là cả loài
người”. Với nghĩa đó, khái niệm con người đã mang trong nó bản
chất xã hội, phản ánh các quan hệ xã hội. Khi bàn về con người, trong
tư tưởng của Người không có con người trừu tượng mà chỉ có con
người cụ thể, đó là mỗi một con người đều có cuộc sống, mối quan
hệ riêng của họ. Đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh, khái niệm con người
được nhắc tới như một mục tiêu thiêng liêng, cao cả của cách mạng.
Tư tưởng về con người, giải phóng con người và con người phát triển
toàn diện là nhân tố quyết định thành công của cách mạng được
Người vận dụng và phát triển trong suốt cả cuộc đời lãnh đạo cách
mạng Việt Nam.

(Mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội của nước Việt Nam theo tư
tưởng Hồ Chí Minh)
Khi nói về mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta, Chủ tịch
Hồ Chí Minh nhấn mạnh tới việc chăm lo con người, sao cho người
lao động có công ăn việc làm, sao cho ai cũng được ấm no hạnh phúc.
Người nói: “Nói một cách tóm tắt, mộc mạc, chủ nghĩa xã hội trước
hết nhằm làm cho nhân dân lao động thoát nạn bần cùng, làm cho
mọi người có công ăn việc làm, được ấm no và sống một cuộc đời
hạnh phúc”(2). Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Người luôn
khẳng định: “Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao
cho nước ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo
mặc, ai cũng được học hành”(3).
(Con đường tìm tới chân lý cách mạng và giải phóng dân tộc của
Hồ Chí Minh)
Sau khi đến được với chân lý cách mạng, Hồ Chí Minh đã khẳng
định: “ Chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi
người không phân biệt chủng tộc và nguồn gốc sự tự do, bình đẳng,
bác ái, đoàn kết, ấm no trên quả đất, việc làm cho mọi người và vì
mọi người, niềm vui, hòa bình hạnh phúc”(4).
Cũng từ đó, Người đã tìm thấy con đường giải phóng dân tộc ở
Việt Nam. Đó là con đường cách mạng giải phóng dân tộc tiến lên chủ
nghĩa xã hội, giải phóng dân tộc gắn với giải phóng xã hội, giải phóng
con người để đảm bảo cho con người cuộc sống ấm no, hạnh phúc,
công bằng xã hội.Quan điểm về con người mới xã hội chủ nghĩa của
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn gắn với quan điểm của chủ nghĩa Mác –
Lênin. Người vận dụng quan điểm mác xít về con người để xây dựng
con người mới, những con người mang thế giới quan và nhân sinh
quan của chủ nghĩa Mác – Lênin, con người thấm nhuần tư tưởng xã
hội chủ nghĩa và chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh.
(Cách trở thành con người mới của thời kỳ mới, của chế độ Xã
Hội Chủ Nghĩa)
 Theo Người, để trở thành con người mới xã hội chủ nghĩa phải
chú ý cả hai phương diện. Một mặt, là sự phấn đấu vươn lên không
ngừng của mỗi người theo hướng tự giác đấu tranh với những mặt
lạc hậu, mặt xấu vốn tồn tại như mặt bản năng tự nhiên của con
người, đồng thời học tập, tu dưỡng đạo đức cách mạng được xem
như tinh hoa văn hóa của nhân loại. Mặt khác, đó là sự tham gia tích
cực của con người vào việc cải tạo xã hội theo hướng xây dựng chủ
nghĩa xã hội, đối với nước ta là thực hiện cách mạng giải phóng dân
tộc, kết hợp với cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đó là hai mặt luôn gắn
kết với nhau và “muốn có chủ nghĩa xã hội trước hết phải có con
người xã hội chủ nghĩa”. Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ khẳng định
một điều kiện có tính quyết định đối với sự nghiệp cách mạng ở nước
ta mà còn chỉ rõ vị trí, vai trò quan trọng của con người mới xã hội
chủ nghĩa trong quá trình phát triển đất nước theo định hướng xã hội
chủ nghĩa.

3. Phương pháp xây dựng con người.

Bước vào thế kỉ mới, với những biến đổi lớn lao, đặt ra nhiều
thách thức mà con người phải đối mặt như: cuộc cách mạng khoa học
và công nghệ đang phát triển; vấn đề môi trường; dân số; vấn đề dân
chủ, nhân quyền, nhân sinh, an sinh xã hội; vấn đề dân tộc, tôn giáo,
khủng bố và các tệ nạn xã hội mới phát sinh. Điều đó khiến con người
dứng trước những mâu thuẫn to lớn và hết sức gay gắt, buộc con
người phải tự hoàn thiện bản thân để theo kịp xu thế mới của thời
đại. Để làm được như vậy con người phải phát triển một cách toàn
diện.
Nói tới con người Việt Nam phát triển toàn diện là nhằm tới
mục tiêu xây dựng xã hội mới, thực hiện công bằng xa hội, dân chủ
trong quản lý đất nước, đó là bản chất của chế độ xã hội mới mà
chúng ta đang hướng tới.

( Chiến lược con người của Chủ tịch Hồ Chí Minh.)

Hồ Chí Minh đã luôn nhận thấy tầm quan trọng của con người
trong sự nghiệp cách mạng dân tộc nên người đã luôn đề ra những
chính sách nêu cao vai trò của việc giáo dục con người. Người đã chỉ
ra hai loại giặc cần phải đối mặt sau Cách mạng tháng Tám là”giặc
đói”,”giặc dốt”;trong đó người đã đề cao giặc dốt hơn cả.
Từ chỗ ý thức được vị trí, vai trò quyết định của con người đến
sự nghiệp cách mạng ở nước ta, Người đã có tư duy rất sớm về chiến
lược con người. Tại lớp học chính trị của giáo viên cấp II, cấp III toàn
miền Bắc năm 1958, Người nói: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng
cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”.
Trong thời kì đổi mới khoa học công nghệ ta càng thấy rõ vai
trò quan trọng của việc đào tạo nhân tài. Chỉ có nhân tài nhiều đất
nước mới có thể phát triển vững mạnh được.
Tất nhiên, nhân tài chỉ đóng góp 1 mặt, 1 phần trong việc phát
triển đất nước nhưng từ rất lâu trong những cuộc cách mạng thế giới
và cả VN chúng ta đã có thể thấy rằng, con người là yếu tố then chốt
quyết định thắng lợi và sự vươn mình của quốc gia cũng chính là cuộc
cách mạng quan trong bậc nhất của thời bình, vậy nên dù chỉ góp
phần nhưng thiếu con người thì chắc chắn sẽ ko thể thành công.

(Vai trò của giáo dục, đào tạo trong việc xây dựng con người
Việt Nam phát triển toàn diện.)
Để xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện thì
chúng ta phải nhắm đến việc thực hiện từng bước từng nhiệm vụ
trong đó trọng tâm nhất là sự nghiệp giáo dục- sự nghiệp”trồng
người”.

Quan niệm của Hồ Chí Minh về con người tới xã hội chủ nghĩa
gồm hai mặt gắn bó chặt chẽ với nhau. Một là, kế thừa những giá trị
tốt đẹp của con người truyền thống (Việt Nam và phương Đông). Hai
là, hình thành những phẩm chất tốt đẹp mới như: có tư tưởng xã hội
chủ nghĩa; có đạo đức xã hội chủ nghĩa; có trí tuệ và bản lĩnh để làm
chủ (bản thân, gia đình, xã hội, thiên nhiên…); có tácphong xã hội chủ
nghĩa; có lòng nhân ái, vị tha, độ lượng. Chiến lược “trồng người” là
một trọng tâm, một bộ phận hợp thành của chiến lược phát triển
kinh tế – xã hội
 Hồ Chí Minh nêu 2 qua điểm nổi bật làm sáng tỏ sự cần thiết
xây dựng con người:

Vì lợi ích trăm năm thì phải “trồng người”. “Trồng người” là
công việclâu dài, gian khổ, vừa vì lợi ích trước mắt vừa vì lợi ích lâu
dài, là côngviệc của văn hóa giáo dục.

“Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần phải có những
con người xã hội chủ nghĩa”. Chủ nghĩa xã hội sẽ tạo ra những con
người xã hội chủ nghĩa, con người xã hội chủ nghĩa là động lực xây
dựng chủ nghĩa xã hội

Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, “trồng người” là phải giáo dục,

đào tạo con người phát triển toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo
đức, văn hóa, chuyên môn kỹ thuật. Người đặc biệt coi trọng việc
giáo dục đạo đức cách mạng cho con người, nhất là đối với cán bộ,
đảng viên. Hồ Chí Minh đề cao vai trò của giáo dục, coi giáo dục là
biện pháp cơ bản trong sự nghiệp “trồng người”. Sau khi nước nhà
giành được độc lập, Hồ Chí Minh đã chủ trương xây dựng một nền
giáo dục mới. Người coi đó là nhiệm vụ cấp bách, có ý nghĩa chiến
lược để đào tạo con người mới, phục vụ sự nghiệp cách mạng.

(Nội dung của giáo dục, đào tạo trong việc xây dựng con
người Việt Nam phát triển toàn diện.)

Nội dung và phương pháp giáo dục phải toàn diện về cả đức, trí,
thể, mỹ, phải đặt đạo đức, lý tưởng và tình cảm cách mạng, lối sống
xã hội chủ nghĩa lên hàng đầu. Hai mặt đức, tài thống nhất với nhau,
không tách rời nhau, trong đó đức là gốc, là nền tảng cho tài năng
phát triển, sinh thời HCM có nói “ người có đức mà không có tài thì là
người vô dụng, người có tài mà không có đức thì làm việc gì cũng
khó” câu nói ấy đã khẳng định giá trị cơ bản của con người ”. Phải kết
hợp giữa nhận thức và hành động, lời nói với việc làm... Có như vậy
mới có thể "học để làm người".
 "Trồng người" là công việc "trăm năm", không thể nóng vội
"một sớm một chiều", không phải làm một lúc là xong, cũng không
phải tùy tiện, đến đâu hay đến đó. Nhận thức và giải quyết vấn đề
này có ý nghĩa thường trực, bền bỉ trong suốt cuộc đời mỗi con
người, trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí Minh
cho rằng: "Việc học không bao giờ cùng, còn sống còn phải học" cũng
như Lenin có câu “Học học nữa học mãi”
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm, chú ý tới phương pháp
nêu gương, thống nhất giữa lời nói với việc làm, giữa lý luận với thực
tiễn. Gương mẫu trong việc làm, trong cuộc sống, mỗi cán bộ, đảng
viên phải gương mẫu trước quần chúng, nêu gương tốt để quần
chúng noi theo. Người chủ trương viết sách về người tốt, việc tốt
nhằm nêu gương những chiến công nổi bật, vang dội, những công
việc ích nước lợi dân, từ đó lôi cuốn đông đảo nhân dân kể cả các cụ
già, cháu nhỏ thi đua làm việc tốt, người từng dặn dò các cháu nhi
đồng rằng “tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức cảu mình”. Đó cũng là
cách khơi dậy các tiềm năng tốt đẹp như tinh thần yêu nước, đạo đức
trong sáng, thuần phong mỹ tục sẵn có ở người Việt Nam. Đây là
những chất liệu để xây dựng con người mới phát triển toàn diện.
Con người chúng ta, đặc biệt là trẻ nhỏ luôn có tính bắt chước,
học theo và mình thấy hiện trên báo đài vẫn còn chưa đủ những sự
tích cực và gương sáng, việc cứ mở đài, báo lên xem là thấy tin tiêu
cực thì thử hỏi làm sao có thể nêu gương được, thế nên chúng ta là
những sinh viên, là thế hệ gần nhất có thể đóng góp vào việc xây
dựng và phát triển nhiều mặt của đất nước, chúng ta phải có những
việc làm cụ thể tất nhin là việc tích cực nhằm đẩy lùi, mình nói là đẩy
lùi thôi vì sự tiêu cực sẽ bằng cách nào đó luôn hiện hữu , thế nên đẩy
lùi hiện tượng xấu, nâng cao người tốt việc tốt mà cụ thể thì trường
chúng ta đang có chương trình năm đó là “SV tự nhiên – những câu
chuyện đẹp” nếu có thể thì mn có hãy chung tay và giúp những tiếng
lành sẽ được đồn xa nha.
(Phương pháp của giáo dục, đào tạo trong việc xây dựng
con người Việt Nam phát triển toàn diện.)
 Cùng với phương pháp nêu gương người tốt, việc tốt, Chủ
tịch Hồ Chí Minh còn có cách nhìn người vừa bao dung, vừa sâu sắc
để luôn khai thác những mặt tốt, tìm cách khơi dậy các mặt tốt.
Người nói: “Mỗi con người đều có cái thiện và cái ác ở trong lòng. Ta
phải biết làm cho mặt tốt của con người nảy nở như hoa mùa xuân và
phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của con người cách mạng”(5).

Những luận điểm cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về

xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, con người phát triển toàn
diện còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, có ý nghĩa vô cùng quan
trọng trong tiến trình xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa. Vấn đề xây
dựng con người phát triển toàn diện đang được đặt ra một cách cấp
thiết, khi nước ta bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện
đại hóa và hội nhập quốc tế.

III. Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1: Theo tư tưởng HCM, con người bao giờ cũng phải có:
A.Tốt- xấu; Thiện – ác
B.Không tốt, không xấu
C.Phần lớn là điểm tốt
D. Phần lớn là điểm xấu
Câu 2: Bản chất con người theo HCM là gì ?
A.Sản phẩm của sự tiến hóa tự nhiên
B.Mang bản chất giai cấp công nhân
C.Sự thống nhất cả hai mặt tự nhiên và xã hội
D.Tổng hợp các quan hệ xã hội từ rộng đến hẹp
Câu 3: Phong trào Hồ Chí Minh chủ trương để xóa nạn mù chữ năm
1945 được gọi là gì
A. Bình dân học vụ
B. Xây dựng nếp sống văn hóa mới
C. Xóa mù chữ
D. Bài trừ tệ nạn xã hội
Câu 4: theo Hồ Chí Minh giáo dục phải toàn diện về những mặt nào:
A. Đức và tài
B. Tư tưởng chính trị
C. Đức, trí, thể, mĩ
D. Thái độ lao động
Câu 5