Arthur Rimbaud

CEHENNEMDE
BIR l\1EVSlM
IlLUMINATIONS
 DUNYA YAZARLARI

Bu kitap, istanbul'da Can Yaymlan'nda dizildi,

Ozal Matb!l.Bs1'nda bas1d1. ( 199 1)
 Arthur Rimbaud
CEHENNEl\IDE
BIRMEVS1M
IILUMINATIONS

Hazrrlayan ve �iren

OZDEMiR iNCE
 "BEN BiR BN;)KASIDIR,"
AMA BN;)KASI KiM?

"Gilnilmilzde moda olan kimi kuramlar ne derlerse desin­

ler, ilkin bir insanm yap1t1d1r has §iir, onun dilnya gortl§ilnil
yans1t1r, onun varh�nm derinliklerinde bulunan gil�leri dile ge­
tirir. insan Rimbaud'nun kimliginde yanLigiya dil§ecek olurs¥
§air Rimbaud'yu anlayamay1z." Antoine Adam'm bu c\lmlesiyle
ba§layan, Arthur Rimbaud'nun "Tum Yap1tlar1" ad.Ii kitabm ya­
ym tarihine bak1yorum: 1 972. Antoine Adam, demek ki, yap1t1
yazardan b a�ms1z bir metin olarak algtlamak ve d�erlendir­
mek isteyen yap1salcLiik ve gostergebilimin orta11� bunaltti�
donemde yazm1§ bu mctni. Ben de aym tepkiyle, yillar once, "Ya­
zmsal yap1t cami avlusuna ya da kilise kap1sma terk edilen �o­
cuk d�dir," diye yazm1§hm. Bu nedenle, elinizdeki kitapta,
Rimbaud'nun ya§ammm olduki;a ayrmtil1 bir zamandizini de,
zorunlu olarak yer a11yor.
, Daha on alt! buc;uk ya§mda ( 16 yil 7 ay ve 25 giln) Ka­
hin 'in Mektuplart ad1yla ilnlenen iki mcktup (kitapta �evirileri­
ni bulacaksm1z) yazarak, donemin §iir anlay1§m1 ve §iir yazma
olanaklarm1 birka� ay i�inde nasil kullan1p eskitti�ni kan1tla­
yan, bu mektuplarin 13 M ay1s 1 8 7 1 tarihlisinde "Ben bir ba§ka­
s1d1r," diyecek kadar §airin varolu§ sor,ununu kavram1§ bir §ai­
rin yeti§ti� ortam1, soludu� h avay1 k1sa da olsa biraz tamma­
m1z gerekiyor.
1. Otorite ue yalntzltk sorunu: Daha �ocuklu�nda Rimba­
ud'nun iki yi.izil., iki ki§iligi oldu� ortaya �Ik.ar. Birincisi, sakin,
iyi tav1rh, �ah§kan, okulda an<;ak bir dahinin ul a§abileceW. ba§a­
rilar kazanan bir " anasmm kuzusu." Rimbaud'nun bu kimli�y­
le ilgili olarak, once o�etmeni, sonra da dostu olan Georges
lzambard §Un!ar1 yaz1yor: "Biraz yapmacik.h, yumu§ak ba§h ve
tathca, t1rne.klar1 temiz, defterJeri Jekesiz, OdevJeri §a§lrtlCI oJi;(l­
de do�" bir �ocuk. Bu �ocuk, bir donemden sonra, evinden
durmadan ka�an, Paris'e, Bel�ika'ya yi.irtlyerek giden, trende bi-

5
 letsiz yolculuk ya pt� i�n tutuklamp hapse atilan, do�dugu ken­
tin duvarlanna tebe§irle "Kahrolsun Tanr1!" diye yazan, kac;­
mak ic;in saatini, giysilerini satan c;ocuk ya da yeniyetme aym ki­
;ii midir?
En ya.km genc;lik arkada;i1 Ernest Delahaye'nin dedijtine
gtlre, "Benim UstUnlU�mU satlayan ;iey, kalbimim olmamas1-
d1r" savmda bulunan bu gene; insanm derisinin altmda iki ki;ii­
lik bulunmasm1 c;ocukluk ve yeniyetmelik aile ortamma ba�Ia­
mamazhk edemeyiz.
Toprak sahibi c;iftc;i bir aileden gelen annesi ile y1lzba;i1 ba­
bas1 ayrild1�, daha do�u babas1 ailesini kesinlikle terk ettijti
zaman Arthur Rimbaud sek.iz ya;imdayd1. Kmm Sava;ima da ka­
tilan babas1 gezip tozmayi seven, serUvenci bir insand1. Buna
kar;iillk. annesi Vitalie Cuif sert, kendini b�enmi;i, koyu dindar
bir ktlylUydU. Arthur'un "karanllk. a�z" ve "Rimbe ana" olarak
tammlad1� bu kadm mutsuzdu, ya;iam1 sanki dU§ k1rlk.llk.larm­
dan olu;imu;itu: Be§ para etmez, ayya;i iki erkek kardc�. kuca�­
na dtlrt c;ocuk verdikten sonra kendisini ve ailesini terk eden
bir koca, biri yalan, ikiytlzlUlUk ve aldatmaca alamnda durma­
dan ilerleyen ( Frederic), tlteki tam umut verirkcn bir c;uval inci­
ri berbat eden (Arthur) iki o� ve biri bu dtinyadan erken ayn­
lan, cUeki az bu� kendisine benzeyen iki k1z ... Ya;iamm bUtUn
ac1 ve belllarmm kendi alnma yazilm1;i oldugunu dU;iUnen bu
kadm ic;in yll§am hie; de kolay d� dir: TopraA'J i;ilemek, para ka­
zanmak, erkek karde§lerinin yaralad1�, iki o�un yaras1m de­
rinle§tirdi� aile onurunu korumak zorundad1r. Ktlyden kasaba­
ya gelmi;i, bir y1lzba;i1 ile evlenmi;i bu kadm sahip oldu� top­
Iumsal dUzeyin altma dil§mek istememektedir. Onun bu tUr ha­
yallerini gerc;ekle§tirebilecek tek ki;ii vardu elinin altmda (Art­
hur); bunu sa�lamak ic;in elinden geleni yapar, Georges lzam­
bard'a mektup yaz1p onun, o�Iuna Victor Hugo'nun 'Sefiller'ini
okutmasm1 ele§tirir ve bu tUr kitaplann c;ocuklara okutulmas1-
m tehlikeli buldu�nu belirtir (4 MaylS 1870 tarihli mektup) ,
Arthur'u yatil1 okula y a da JSlahevine gtlndermek yolunda gtlz­
d� verir: Tek amac1 vard1r: Arthur c;all§mah ve kendisine say­
gm bir yer edinmelidir. Gene) olarak ana babalarm c;ogunun c;o­
cuklan ic;in dU§UndUkleri parlak gelecekten farkl1 bir amac; de­
A'i.ldir bu. Arna kar;iJSmda s1radan bir c;ocuk yoktur. Bu c;ocuk ke­
sinlikle c;ah;imak istememektedir. (Goreceksin, uluyacajim so-
kaklarda. Zirdeli olmak istiyorum. Kesinlikle mii.cevher goster­
me bana, yerlerde sii.rii.nii.rii.m, halinin ii.zerine kwrilmm yoksa.
Kana bulamak isterdim zenginligimi tepeden tirnaga. (:ali§ma­
yacagim asla...) (Saylk.lamalar, I). Bu �ocuk di..1nyay1 deA°i§tir­
mek istemektedir (Bu ist�e yap1tmm bir�ok yerinde tanlk olu­
ruz). Bu �ocuk, di..lnyanm durumundan ve ko§ullarmdan ho§nut
deAi.ldir. Annesi Arthur'a yeterince para vermemektedir. Aden
ve Harar'da �al1§t1gi dClnemde ailesine si..lrek.li para gClndermi§­
tir, ama biraz slkI§mca M!Slr'dan mektup yaz1p, be§ yi..l z frank
gClndermesi i�in annesine yalvarmak zorunda kalm1§t1r. Daha
sonralari, Marsilya'da bacagi kesildi� zaman, annesinin yanm­
da kalmasm1 istemi§, bunun i�in yalvarm1§, ama onu yanmda
tutmay1 ba§aramam1§t1r. Arthur'i..ln bu olaydan sonra, annesine
deAi.l de son mektuplarm1 k1zkarde§i Isabelle'e yazm1§ olmas1
�ok anlamhd1r.
Arthur Rimbaud, on alt1 ya§mdan itibaren her zaman ka�­
ma.k ve kurtulmak istedi� aile evine her zaman dtinmi..1§, bu evi
bir ti.Ir 'ba�lama !imam' ya da 'ki..lrk� diikkam' olarak kabul et­
mi§tir. Rimbaud'nun kendi a.kranlariyla arkada§llk kuramama­
sm1, onlari ki..1� gClrmesini, 'hCldiik' olara.k tan1mlamasm1, ken­
disinden ya§h insanlarla arkada§llk kurmasm1 ve Paul Verla­
ine'le ya§ad1gi e§cinsel deneyi, babadan yoksunl u�a, ana otorite­
sine kar§1 duydu� ba§kaldmya ba�layamaz m1y1z?
Aile di..l§i..lncesine, aile ya§amma kar§l olan bu ki§inin, ytl­
lar sonra, ailesine §U sat1rlar1 (Harar, 6 May1s 1883 tarihli mek­
tup) yazabilmesi §a§1rt1c1 deAi.l midir: '1sabelle eger kar§isina
ciddi, bilgili ue gelecegi olan biri t;ikiyor da eulenmiyorsa haksiz­
lik ediyor. Ya§am bOyledir ue bu dii.nyada yalnizlik kotii. bir §ey­
dir. Ben kendi adima, eulenmedigim ue bir aile kurmadigim
it;in ii.zgii.nii.m. Oysa §imdi, uzak bir i§yerine bagli olarak dola­
§IP durmaya mahkrlmum, Aurupa'nin iklimine, ya§am tarzina
ue hatta diline her gii.n yabancila§iyorum. Birkat; yil sonra, az
but;uk ho§uma gidecek bir yerde dinlenemeyeceksem, bir aile bu­
lamayacaksam, ya§am1min geri kalan bolii.mii.nde kendi dii.§ii.n­
ceme gore yeti§tirecegim, bu <;agda bir insanin ula§abilecegi en
eksiksiz bir egitimle donatip silcihlandiracagim, ii.nlii. bir mii.hen­
dis, bilim bakimindan gii.t;lii. ue zengin bir insan oldugunu gore­
cegim en azindan bir oglum olmayacaksa, bu gidi§-geli§ler, ya­
banci soylar arasinda ya§adigim bu yorgunluklar ue serii.uenler,

7
 bellegimi dolduran bu yabanci diller, adlandiramadigim bu aci­
lar neye yarayacak?" Bu sat1rlan yazan elbette 'iblis' Arthur de­
�. oteki, trrnaklari temiz, smlfbirincisi Arthur. Arna ayn1 mek­
tubun birkac; sat1r a§a�smda §unlari da yaz1yor: "Bana hep poli­
tikadan soz ediyorsunuz. Bunlarm beni hi<; ilgilendirmedigini
bir bilseniz! iki yildir gazeteye el siirmedim. Bu tarti§malar be­
nim i<;in anlamsiz. Miisliimanlar gibi olacak olur, diyorum. (Al­
lahm dedi� olur demek istiyor. o.i.)"
Bu iki yi.l.zlil, iki ki§ilikli ve zaman zaman gerc;ekten ikiyi.l.z­
IU Arthur'Un varh�n1 otoriter bir annenin varh�na ba�lamak
kolayc1hk olmuyor mu? Belki de oluyor. Arna, mektuplarm, ta­
n1khklarm tan1tt1� kadar1yla bu annenin Rimbaud'nun varh�
Uzerinde, en az Ardenler bolgesinin berbat ve kasvetli havas1 ka­
dar etkili oldu�nu da kabul edebiliriz.
Bu bak.1§ ac;is1 Rimbaud'nun §iirlerini dikey okumam1za, bu
§iirin engebelerini, doruklarm1 ve ma�aralarm1 gormemize yar­
d1mc1 olacakt1r.
2. Paris Komiinii: Charleville'de tUrlil bic;imlerde bastm­
lan §iddet duygusunun ortaya c;lkmasma Paris ve Paris KomU­
nU olanak sa�layacakt1r. T1pk1 ate§in Uzerine attlan benzin gibi.
Bu patlama bir gerc;� de ortaya �aracakt1r: $iddet ve ba§kal­
dm, Rimbaud'nun dehasmm en onemli iki olu§turucusudur.
Rimbaud Komiin'e kattld1 m1? Buna kesin bir yan1t ver­
mek olanaks1z. Arna onunla yakmdan ilgilendi�, onun derin ve
silinmez izlerini ta§1d1w da kesin. Delahaye onun KomUn'e kattl­
d1�n1 ileri silrilyor; Verlaine ise Babylone Kl§lasmda gonUl!Uler
arasmda gorUldU�nU soy!Uyor; Haziran 1873 ay1 ic;inde tutul­
mu§ gizli polis raporuna gore Komiln'e goniil!U olarak kattld1�
kesin. Arna c;a11§may1 reddeden, kendisine topluma kar§l sorum­
luluktan soz edildi� zaman gUlen bir yeniyetmenin, ''Bir emek<;i
olacagim ben: <;ilgm ofkeler beni Paris sava§ma -ben §U anda
size yazarken nice emek<;inin oldiigii yere- dogru iterken beni
burada tutan dii§iince budur! �imdilerde kesinlikle, kesinlikle
<;ali§mayacagim; grevdeyim ben· (Georges Izambard'a 13 May1s
1871 tarihli mektup), diye yazmas1 §a§lrt1C1d1r. T1pk1, "Bir
emekc;i olacawm ben," diye yazan birinin kesinlikle c;al�mayaca­
�n1, grevde oldu�nu soylemesi gibL Bir anlam bulan1kh� var
burada. Kendisini tutan §eyin §air olmak oldu� dU§UnUlecek
olursa cUmle bir anlam kazan1yor. Ote yandan Rimbaud'nun,
Komilnctilerin burjuva toplumuna ka�1 kinlerini paylqtJtt ve
burjuva dilzenine kar§I oldugu gOrulilyor. Delahaye'nin yaztla­
rmdan (Souvenirs familiers) devrimin ba§anya u1a§t1g-im ve
merkez komitesinin Belediye Sarayma yerle§ti�ni O�enen dos­
tunun sevindiA"ini; esnafm ve burjuvalarm yanmdan g�rken
"Dilzen... yenildi" gibi (Delahaye'e gOre) korkun<; §eyler hayk1r­
d1g-im O�eniyoruz.
Ote yandan, Antoine Adam, sava§ s1rasmda okul kapahy­
ken (1870-1871) Charleville kitaphW,nda birbiri ardmca ilerici
yazarlarm yap1tlarm1 okudug"unu yaz1yor Rimbaud'nun: Ba§ta
Michelet, Saint-Simon, Rahip Enfantin, Quinet. "XVIII yilzytl
materyalistleri ona usa dayah bir toplumun kurulabileccgini dil­
§ilndilrtiyordu. Yak.m bir gelecekte, eski toplumsal dilzenin yik1-
lacag-im ve biltiln tutsak.hk..larmdan kurtu1mu§ bir insanhg-in or­
taya <;ikaca�m ileri silren devrimci illuminisme (1§ik<;ilik, birey­
sel sezgiyle tannsal ger<;ekli� kavramaya dayanan dinselgizem­
sel O�eti) edebiyatm1 tamyordu" (Introduction aux Oeuvres de
Rimbaud, Club du Meilleur Livre, 1957). Paul Demeny'ye yazd1-
� mektupta yer alan "Balun, bu gelecek materyalist olacakt1r"
cilmlesi, bu yazarlarm Rimbaud ilzerindeki etkilerini kamthyor.
Bu etkinin d1§mda da etkiler var elbette, 1871 May1smda Valles
gibi, Vermersch gibi Komiln Onderlerinin yap1tlarm1 da okudu­
gu biliniyor. Rimbaud ve Verlaine'in 1872 yi..lmda Londra'ya gi­
dince Eugene Vermersch'in evine yerle§tikleri ve Oteki Komiln­
cillerle gOril§tilkleri, Bel<;ika'ya gidince gene eski Komilnci1lerle
ili§ki kurduklan da biliniyor. Delahaye, Komiln s1rasmda Pa­
ris'e gitmeden Once Rimbaud'nun bir "Sosyalist (Komilnist)
Anayasa" yazmay1 tasarlad1g-im belirtiyor. Rimbaud'nun Ko­
milnciilerin yik1m ve §iddet bu1a§ffil§ iltopik dil§lerine yakmlik
duymas1 gayet dog-al gOrilnilyor. Arna bir anayasa yazmak. dil­
§ilncesi, aym zamanda, bir dilzen tutkusunu da dile getirmiyor
mu? Arna Rimbaud'nun ki§ili�nde ve yap1tmm temelinde bil­
yUk. bir ana�ik gil<; ile gene bilyilk. bir dilzen dil§ilncesini bir ara­
da buluyoruz. Kiliseye ka�r bir tanntammaz olu§u, yeni toplu­
mun Onderlig-ini bilimin yapaca�na olan inanc1, onun devrimci
ve ilerici dil§ilnceyi benimseyen yamm tamamlayan olgular ola­
rak. One <;Lk.1yor.
3. Escinsellik: Babas1z bilyilme ve amans1z anne otoritesi!
Gilnilmilzde, e§cinsellik ortamm1 haz1rlad1g-i kabu1 edilen (?)
bir konurru Rimbaud ni.;in C§Cinsel oldu, yoksa ger.;ekten e§Cin­
sel miyd� d� miydi? Bu soruyu irdelemek bizim i§imiz d�.
Ortada baz1 olaylar var. Verlaine'in kam1 bu il�kiden kU§kulan­
d1� i.;in evini terk ediyor; Brilk.sel polisinin Temmuz-A�stos
1872'de tuttu� rapor, ikisinin a.;Ik.;a sevi;?tiklerini belirtiyor;
Brilksel ve Londra'da Frans1z s1�nmactlar tarafmdan horlam­
yorlar; Usti.l. kapah da olsa birbirlerine yazdiklar1 mektuplardan
bu ili;?ki seziliyor; Brilksel'deki sorgu yargi.cmm Verlaine'e sor­
du� soru: "Bu arkadqm gidi;?inin sizi umutsuzlu�a di.l.;?i.l.rmi.l.;?
olmasm1 anlam1yorum. Sizinle Rimbaud arasmda dostluk ili;?ki­
leri d1;?mda ba;?ka ili;?kiler yak mu?.." Bi.iti.l.n bunlar aralarmda
bir ili;?ki bulundu�nu gt)steriyor.
Rimbaud'nun Brilksel'den ve Verlaine'den ayrtldiktan son­
ra bitirdi� Cehennemde Bir Meusim, bu dramm derin izlerini
ta;?1yor. Rimbaud'nun bu kitabmda yazd1� i.l..; ki;?iden ikisi ken­
di 'ben' ise, i.l.c;Unci.l. ki;?i Verlaine'dir. Cehennemde Bir Meu­
sim'in ilk ;?iirindeki "sevgili ;?eytan", Cehennem Gecesi adh ;?iir­
de "Ate§in pis, t)fkemin alabildi�ne sa.;ma oldu�nu st)yleyen
�eytan", Sayiklamalar, !'in "Deli ba.kire"si, aym ;?iirin "Mogol"u,
gene aym ;?iirde "duygulu ta;?ra a�z1yla konu;?an" Verlaine'dir,
en azmdan Verlaine olabilir; Illuminations'un "Serseriler'1nin
";?eytans1 y\lce bilgin"i de Verlaine'dir. Demek ki Rimbaud'nun
kendi kendisiyle, di.l.nya ile, di.l.nyanm di.l.zeniyle giri;?ti� hesap­
la;?mada Verlaine ile ya;?ad1� dram bir yan t)ge ve belki de olu;?­
turuculardan biri olarak yer al1yor.

Rimbaud'nun ;?iir yazmaya ba;?lamas1yla ( 1970) birlikte ;?i­

ir sorunlariyla ilgilenmeye giri;?ti� gt)rilli.l.r: �iirin hem dilsel ve
yap1sal t)zelliklerine, hem de ;?iirin insan ve toplumla olan ili;?ki­
lerine kar;?I si.l.rekli artan bir ilgidir bu. Kisa si.l.re sonra buna
"�air"in durumu, konumu, kimli� ve i;?levi de eklenir, ve he­
men t)ne ge.;erek neredeyse ;?iire ili;?kin bi.l.ti.l.n sorun ve olgulan
kapsar duruma gelir. Rimbaud, bir'ba;?ka &;?amada, di.l.;?i.l.nceleri­
ni formUll�tirir ve bunlan ;?iirlerinde uygulamaya ba;?lar.
Rimbaud'nun ;?iir ve ;?air konusundaki dU;?i.l.ncelerini t)�et­
meni Georges Izambard ve arkada;?I Ernest Delahaye'nin antla­
rmdan ve astl t)nemlisi Georges Izambard ile ;?Bir Paul De­
meny'ye iki gi.l.n arayla yazd1� ve Kdhin 'in Mektuplan olarak bi-

10
linen iki mektuptan o�eniyoruz. Bu iki mektubun �evirisini, ka­
�mJ..!maz oldu� i�in, elinizdeki kitaba aldlk. Ayr1ca, bu mektup­
larla ilgili a�lklamalari da Notlar boltimf.lnde bulacaksm1z.
Fakat, Rimbaud'nun :;;iire ili:;;kin df.l:;;f.lncelerini ele alma­
dan once, baz1 kavramlarm a�Ik.lanmasm1 zorunlu gorf.lyoruz:
LE VOYANT: Bu sozctiA'f.ln i ncil baA"lammdaki anlam1 Pey­
gamber'dir. Yaiva� sozctiA'f.lniln Le voyant'm hem dinsel, hem
de dinsel olmayan anlamlar1m kar:;;Liad1�m df.l:;;f.lnf.lyoruz. Yani,
ikinci bir gorf.l:;;e sahip olan ki:;;i : Tanridan esin alan, tanr1sal
esinli, meczup. Gorillmezi goren, bilinmezi bilen ki:;;i, yalva�. Ro­
bert sozlti�nf.ln a�lklad1�na gore, yazmsal baA"lamda, ba§kala­
ri i�in bilinmez olan §eyi goren ve duyumsayan §air. Bu neden­
le, kar:;;Li1k olarak kcihin'i kullanaca�z.
Rimbaud Le voyant sozcf.l�nf.l genellikle konu:;;malarmda
ve mektuplarmda kullamyor. eiirlerinde bu sozcf.l�n uzant1s1
ve eylemi olarak kar:;;1m1za iki sozcuk ve bu iki sozcf.l�n i�erigi
�lk1yor:
LA VISION: Bu sozcuk de gorme ile ilgili. Ba:;;ka sozluksel
anlamlarm1 bir yana b1rak1p bizi ilgilendirdigi baA"lamda yo�n­
la:;;aca�z:
"Tanribilimde, yalva� ya da ermi:;;ler i�in gizli §eyleri gor­
me, goniil gozuyle gorme; ke§i{, bu yolla goriilen §ey, gizli goru;
derin goru."
SozctiA'f.ln yukardaki anlamlari ilgili ki:;;inin cylemine do­
ntik ve o eylemi kapsayan anlamlar. Bir de sozctiA'f.ln kendiligin­
den, eylemsiz anlamlari var: Bunlar da a:;;a� yukar1 aym anlam­
lar. Arna bunlara algi ve vahiy; gizli goriintii ekleniyor. Sozcti­
A'f.ln yananlamlan olarak kar:;;1m1za :;;unlar �lk1yor: imge, tasa­
rim, tasar1mlama, tanslk...
eiir �evirilerinde :;;airin gordUA'f.l :;;ey i�in gizli goriintii'yi1,
:;;airin eylemi olarak da gizli gorii'yi1 yeg-!ediA'imi belirtmek iste­
rim.
LE VISIONNAIRE,: Bu sozcuk ile LE VOYANT arasmda
bir anlam baA"lant1s1 varm1:;; gibi gorf.lnf.lyor. Arna bf.lyf.lk fark
var aralarmda. Le visionnaire, gonul gozf.lyle gizli :;;eyleri gordf.l­
A'f.lnil sanan ki:;;i. Bu anlam kahinden �ok hayalci'ye, dii§cii, ku­
runtucu ve meczup'a yakm. Ben genellikle meczup'u ycA"liyo­
rum.
Bu f.l� sozcf.lkten, Rimbaud'nun :;;aire ve onun eylemine do-

11
�ai.l.sti.l., gizemli ve tans1kh �levier yUk.ledigi anlqtl1yor. Rimba­
ud §&iri, bir anlamda, insani.l.sti.l. ya da i.l.stinsan olarak gori.l.yor.
�imdi Rimbaud'nun sanat, §air ve §iir konusundaki gori.l.§·
lerine g�ebiliriz:
Delahaye'nin aktard1�na gore, Rimbaud i�n sanat, karde§·
lik ve sevgi (a§k) ba�lammda y$nlara devrimi benimsetme ara­
c1d1r. Bunun d1§mda kalan bi.l.ti.l.n §iir gori.l.§lerini ki.l.!;i.l.msi.l.yor.
Bu di.l.§ilnceyi yalmzca eski Yunan'm kavrad1jp.na inan1yor. 0 do­
nemde eyleme §iir ve lir e§lik ediyordu. 0 zamandan bu yana
dinlendiricilik (�lendiricilik), mi.l.rekkep yalam1§larm ve man­
zumecilerin oyunu soz konusu.
Demek ki, Rimbaud'nun di.l.§i.l.ncesinde, kahinlik ve yalva�­
hk (bilinmezi gorme ve duyumsama) di.l.§i.l.ncesi insanhk di.l.§i.l.n­
cesinden ayrtlm1yor. Kahin, mi.l.nwvi, yal1tik biri degil. 0, ba§ka
insanlarm elyordam1yla aradiklari §cyi, insano�lunun yazg1S1m
ku§atan gizemi ve insano�lunun yonelmesi gereken amac1 gori.l.­
yor. O yleyse kahinlik ki§isel armm1§lik ya da ermi§lik i�in goste­
rilen �abaya ba�h bir §ey degil. Rimbaud'nun sik sik sozi.l.ni.l. etti­
gi ve bir�ok ele§tirmenin imgelem gi.l.ci.l.ni.l. zorlayan "bilinmezin
fethi"nin dinsel bir yam yak. "ilerlemcye do� yi.l.ri.l.yi.l.§" siiz ko­
nusu. �air "ilerlemenin �o�altam" olacakt1r. Bunlarla ba�lant1.h
olarak di.l.§i.l.ndi.l.�mi.l.zde, Rimbaud'nun "gelecek, materyalist
olacaktir" sozi.l. havada kalmamaktad1r. Rimbaud'ya gore bilin­
mezin fethi, ele g�irilmesi, insanm do�a kar§1smda kazand1�,
kazanaca� utkudur.
Delahaye'nin anlattiklan Kdhin'in Mektuplari'm §&§1rt1c1
bir bi�imde tamaml1yor, onlarla orti.l.§i.l.yor. Delahaye, Rimba­
ud'nun 1871 ytl1 mart aymda soylediklerini de aktariyor: insan
zekas1 fetihlerini bilinmezin alanma yayacakt1r. Bi.l.ti.l.n gil.�ler
i.l.retime ve ya§am ko§ullarm1 dl$§tirmeye yonelecektir. Hatta
insan yeni zihinsel gi.l.�lere sahip olacak, uzak gezegenlerin sa­
kinleriyle ileti§ime girecektir. Bu varliklarla bilgi dl$§toku§u
yapacak ve gezegenleraras1 bir ya§afm olacakt1r. Rimbaud'nun
bu di.l.§i.l.nceleri, Camille Flammarion'un Le Cosmos dergisinde
yay1mlanan yaztlarmdan aktardijp.; Charles Cros'un 'Gezegen­
lerle ileti.§im Olanaklan Uzerine inceleme' adh kitabmdan o�­
rendigi tahmin ediliyor. Arna bu tahmin Rimbaud'nun onci.l. di.l.­
§i.l.nceleri benimsemi§ oldujp.mu ve bilimi dinselle§tirdigini de
kamthyor. Ote yandan, Rimbaud'nun Kahin di.l.§i.l.ncesinin, Vic-

12
 tor Hugo'nun Willam Shakespeare'ine, Ernest Renan'm Bili­
min Gelecegi'ne .;ok §ey bori;lu oldu� da gOril.lilyor. Renan'a go­
re, gelec�n insanh� bi!;imlendi� zaman "ideal olanm ve nes­
nelerin gizinin fethine dowu" ytlrilyecektir. Bu noktada, Rimba­
ud'nun, §airi " ate§ h1rsm" olarak nitelemesini anlamakta gU!;­
lilk !;ekmeyiz. $air, Prometeus'tur. $air, GORMU$ OLAN insan­
d1r, gizlere nilfuz etmi§, bu ke§fi ya§am1§ ve bu ke§fin sonu!;lan­
m Oteki insanlara aktaran, veren insand1r.
Rimbaud'nun Kahinlik'le ilgili dil§ilnceleri elbette kendi
Ozgiln dil§Unceleri d�, benimsedi� dil§ilnceler, kendisi do�a­
dan Once, Victor Hugo, M ichelet, Renan, Jean Reynaud tarafm­
dan dile getirilmi§, evrenin ve y�amm bilyilk yasalanyla ilgili
dil§ilnceler. Arna Rimbaud, bu benimsedi� dil§ilncelere katk1da
bulunuyor: $airin gOrevini yerine getirmesi i!;in, kendi ruhunu
i§leyip geli§tirmesi gerekmektedir ve bu "i§leyip geli§tirme", "bii­
tiin duyularm diizeninin uzun sure, sonsuzca ve bilinr;le bozul­
masi "m zorunlu kJ..lmaktad1r. Synaisthesis'ten (duyum beraber­
ligi, renkli i§itme) ve Baudelaire'in Les correspondances (uyum­
lar, kar§J..l!.klar, aktamnlar) kurammdan, daha do�su bu gene!
kuramdan yararlanan bu dil§ilnce, Rimbaud'nun Paul De­
meny'ye yazd1� ikinci Kahin'in Mektubu'nda yer almaktad1r.
Ancak burada !;Ok Onemli bir !;eviri sorunu var: Rimbaud "der eg­
lement de tous le sens" diyor. Buradaki le sens sOzcil�niln iki
Onemli kar§J..11� var tilrk!;ede: 1. DUYU (Be§ duyu: GOrme, kok­
lama, dokunma, tatma ve i§itme); 2. ANLAM. Soz konusu mek­
tubun bu sOzcil� izleyen cUmleleri onun anlammm DUYU ol­
mas1 gerekti�ni gOsteriyor: "Acmm, scvginin, delili�n biltiln bi­
!;imlerinde kendini aramak." Y ani §Bir ancak bu ya§amsal ve de­
neyimsel bi!;imleri de§erek, yenilerini bularak bilinmezi bilinir,
gOrilnmezi gOrilnUr kJ..labilir. Rimbaud bir anlam1, bir §eyin anla­
mm1 deeil, o anlam1 olu§turam, ya§am1 ve ya§amm aynntilan­
nm dilzenini bozmak, yenilemek ve d$§tirmek istiyor. Hi!; kU§­
kusuz o zaman anlam da p�§ecek. Rimbaud anlamm metinde,
sOzc:11klerde d�, ya§amda, ya§amm gOrilnilmlerinde oldu�nu
dil§ilndil� i!;in, nesneleri algtlayan be§ duyunun zorlanmasm1,
aralarmda duyum beraberligini (synaisthesis) ve bu be§ duyu­
nun algi alanlan arasmda bir tilr kar§ihklar ve aktarimlar ili§ki­
si Onermektedir. 0 zaman insanm duyulan zenginle§ecek ve yc­
ni anlam alanlan B!;ilacaktir. Louise Varese'in (Rimbaud, Illumi-

13
 nations and other Prose Poems, A New Directions Paperbook,
1957) bu stlzctl.� ingilizceye the senses olarak c;evirmes� yani
duyular anlam1yla c;evirmes� gtlril§Umtlze btiytlk bir destek sa�­
hyor. Bizde, tlzellikle iKiNC i YENi'den itibaren le sens stlzctl.�
anlam olarak dtl§Untlldu� ic;in �in kolay1na kac;tlm1:;;, Rimba­
ud'nun stlzctl.k.lerin anlamm1 bozmak ve kan:;;t1rmak istediAi. sa­
ntlm1:;;tir. Bu da :;;iirimiz ic;in btiytlk bir felaket olmu:;;tur. Bu felil.­
ketin sonucu olarak Rimbaud'nun anlams1z :;;iir yazd1� sonucu­
na vartlm1:;; ve baz1 :;;airier de :;;iirlerini bu korkunc; yantlsama­
nm ilzerine kurmu:;;lardtr. Hie; ku:;;kusuz her :;;air isterse :;;iirini
yanh:;; Uzerine de kurar. Arna do� santlan yanll§lll gene; :;;iiri­
mizi de etkiledi�ni gtlrilp bu yanh:;;m dilzeltilmesine c;ah:;;ma­
mak bizlere btiytlk sorumluluklar yilk.ler. Rimbaud, :;;iirin metin­
sel anlamm1 bozmayi. d�, dtinyamn ve anlammm de�:;;mesini
ve yeni :;;iirin bundan sonra kurulmas1n1 tlngtlri.iyordu. Rimba­
ud'ya gtlre :;;air, gtlri.inU:;;lerin gerisindeki evrensel uyumun bu­
yiik yasalann1 ke:;;federek KAH iN olacakt1. Rimbaud insanlar­
dan kopmak d� onlarla en derin anlamd.e. ileti:;;im kurmak is­
tiyordu. Bu nedenle, ktlk.lU d�:;;imleri, devrimi ve bUtUn yerle­
:;;ik d�erlerin tartl§tlmasm1 c;lkar yo! olarak gtlri.iyordu. Rimba­
ud bu evreden sonra, :;;iirsel stlylemde, :;;ilrsel dilde, :;; iirsel bic;im­
lerde d�imler dtl§Unmeye ba:;;lad1. Bu kayg:i ve gereksinimin
ktlkeninde bilimsel dU:;;Uncenin egemenli�ni kurma c;abalan
vard1r. Rimbaud'nun esrar ic;erek duyulannm dUzenini bozma­
ya, onlarm alanlarm1 gen�letmeye kalkl§mas1, kendi amac;lar1
do�tusunda, kendi dtl§Uncesiyle c;eli:;;memektedir. <;unku bu
eylem, bir bB1j1bozuk, kendiliAi.nden ve otomatik bir eylem de�,
denetim altmda tutulan, ytlnlendirilmi:;; bir deneydir.
1870 ytlmda :;;iire bB!jlayan ve 1875 ytlmda :;;iiri b1raktl� sa­
ntlan Rimbaud'nun Parnasc1 :;;iirden c;a�ctl :;;iire stlr�erden ge­
c;e g�e, evre evre zincirleme dtlnU:;;Umlerle u1Bljml§ oldu�·i..inu dU­
:;;ilnmek safdillilik olur. Rimbaud'nun :;;iirini, t1pk1 yBljamm1 ol­
duau gib� hoyrat d�imler (mtltasyonlar) tlzetler.
Rimbaud :;;iire 1870 ytlmda ParnaSCI b�eni ic;inde bB1jlad1.
Bu ytl ic;inde ilk :;;iir kitabm1 tasarlad1. Charleville'deki tl�etme­
ni lzambard'm halalarmm (teyzelerinin) evinde, Douai'de. Bura­
da, Paul Demeny admda bir tB1jral1 :;;airle tan1:;;t1. 0 zamana ka­
dar yazd1� :;;iirleri bir s1raya koyup kopyasm1 bir deftere c;lkarta­
rak Demeny'ye verdi 'Demeny K.itab1' i.ki defterden olu:;;ur.

14
'Douai Defterleri'nin birincisinde eski ve Parnasc1 beA"eniye ba�­
h :;;iirleri yer ahr. ikincisinde ise ilk ka1;lljlan, serserilikleri, yol­
culuklan (ekim aymda, Bel1;ika) sl!'asmda yazd1� tamamen ye­
ni :;; iirlerine yer verilmi:;;tir. Bu iki defterde yer alan :;;iirlerin til­
mil, i!;E!rik ve duyarhk bak1mmdan yetenekli bir Parnes :;;airinin
yap1tlarmm 1;ok ilzerindedir. Arna geleneksel bi1;imler, Hl!;il ve
uyaklar kullantlm1:;;t1r.
10 Haziran 18 7 1 gilnil, Rimbaud, Demeny'nin bu kitab1 or­
tadan kald1rmasm1 ister. Qilnkil, bir ay Hnce gHnderdi� ve daha
sonra Kahin'in Mektubu olarak tanmacak olan mektubunda, :;; i­
irsel eskiliklere ve tats1z, yavan romantizme kar§l sava:;; a1;m1:;;­
t1r. Bu ba:;;kalanyla oldu� kadar kendisiyle de kopmad1r,bozu:;;­
mad1r. Eski edebiyatm yerine yeni edebiyat1, kendi eski :;; iirinin
yerine yeni :;; iirini g�irmek istemektedir. Bunu nastl yapt�m
kamtlamak i1;in de Hrnek :;;iirler gHnderir: ("le Coeur supplicie",
"Chant de guerre parisien", "Mes petites amoureuses", "Accrou­
pissements", "!es Poetes de sept ans", "!es Pauvres a l'eglise",
"Ce qu'on dit au poete apropos de fleurs"). Dekoratif :;; iirin kli:;;e­
leriyle, cicilikleriyle alay etti�, yi.k1c1 parodiler yaptigi gHr1llilr.
Ayn1 zamanda dilzenin ve devinimsizli�n sahiplerine saldmya
g�mi:;;tir. Komilnil desteklemi:;;, Komilnil gHrmil:;;, Babylone Kl:;;­
lasmda bulunmu:;; ve Kanh Hafta'y1 ya:;;am1:;; bir yeniyetmenin,
i!;E!ri� ve esin kayneklan tamamen deA'l:;;mi:;; ve duyularm dilze­
nini bilin1;le bozan bir :;;airin :;; iirleridir bunlar. Bu korkun1; deA'l­
:;;imin :;;iirsel dile de yans1d1gi gHr1llilr. Biltiln Rimbaud yorumcu­
lan 1 8 7 1 ytlmda yeni bir Rimbaud t1ms1 ba:;;l ad1gi konusunda
dil§ilnce birli� i1;indedirler: SHzcUk. dag-arma, sHzdizimine ve Hl­
!;ilye :;;iddet uygulamaktad1r.
1872 ytlmda her :;;ey deA'l:;;m i:;;tir. Rimbaud arti.k ariettalar,
romanslar, :;;a nsonlar dil:;;lemektedir. Qilnkil arti.k Verlaine var­
d1r yqammda. Paris'te, Bel1;ika'da ve Londra'da birlikte yqa­
di.klan s1rada Verlaine Romances sans paroles'ilnil yazarken,
Rimbaud 'romans par1;alar.i.' adm1 takt1gi :;;iirlere 1;allljmaktadir.
Bunlar, Verlaine'in daha sonra sHzilnil edeceA'i "Hnemsiz !;a11:;;­
malar"d1. iki 'serseri'nin 1;allljmalan arasmda bily11k. bir benzer­
likten sHz edilemez. Verlaine bu denemeleriyle k!Sa silre sonra,
kendisinin de yads1mad1�, Hznel :;; iirin yavanli.klarma varacak­
t1r. Rimbaud ise bir "masals1 opera" olmaktan korkmaktad1r.
Bu farkltlik, Temmuz 1873 Brilksel bozu:;; masmdan sonra

15
iyice belirginl�ir. Verlaine,yanm uyaklarm (assonances) tizgtlr­
ce kullamm1, dizelerin di.lzensizli� ve imgelerin tizgtlrce ba�lan­
ttlan kar§1Smda geriler. Ona gtire "kurahna uygun �air" in sonu­
dur bu deneyimler. Rimbaud'ya gelince arkad8§1m Gi.ln�in o�­
lu yapamayaca�n1 anlam1�tlr. Arna kendi sert.iveni kar§1smda
da bB§dClngi.lsi.lne kaptlm!§t1r. Bu duraklama am Cehennemde
Bir Mevsim'le ilgilidir. 1873 ytlmm may1s aymda Roche'ta ba�la­
d1� bu 'pagan kitap', bu 'kara kitap', Bri.lksel'deki cinayete kal­
k!§mada en iyi do�anmasm1 bulur. Bir kin ve oflte sergisi, yer­
yi.l.zi.1 cehenneminin sonuna bir yolculuk.tur bu kitap.
Kesin bir tarih vermesek de Cehennemde Bir Mevsim ve Jl.
luminations'la sonu!;lanacak olan kopu�ma 1873 ytl1 i!;inde ba�­
laml§ saytlabilir. Bu kopu�may11 bu iki kitabm kimi btili.lmleri­
nin Londra'ya yaztlm1� oldu�nu gtiz tini.lnde tutarak 1872'ye
kadar uzatabiliriz. Arna 1872 ytlmda di.lzenli yani dizeli �iirler
ile di.lzyaz1 �iirler (poemes en prose) ko�ut olarak yaztl1rken,
Rimbaud 1873'ten itibaren, birka!; tirnek d1�mda, di.lzenli �iiri
tamamen b1rakm1�t1r. llluminations'da iki istisna yer ahr: De­
niz Manzarasi ve Devinim. Cehennemde Bir Mevsim'de yer
alan di.lzenli �iirler ise, bence, di.lzenli �iirden !;Ok di.lzenli �iir pa­
rodisini di.l�i.lndi.lrmektedirler.

Nicin 'Cehennemde Bir Mevsim'

ve 'Illuminations' cevirisi?

Bu !;evirinin tizel ve nesnel nedenleri var: Birincisi, ilk

gen!;lik ytllanmda, Lautreamont ve Rimbaud'nun etkisiyle gele­
neksel dize �iirinden koparak, Kargi ( 1963) adh kita1mda yer
alan di.1zyaz1 �iirleri (1960- 1962) yazm1� ve bu deneyimin etkile­
rini hali. y8§1yor olmam; bunun yam s1ra, yirmi ya�1mdan bu ya­
na, Lautreamont'nunMaldoror'un $arhilan'yla birlikte (Maldo­
ror 'dan 1989'da kurtuldum) ya�am1m1 cehenneme !;eviren bir
tutkunun karabasmdan kurtulmak di!$
ikinci neden, nesnel neden ise, bu iki kitabm,Maldoror'un
$arhilan ile birlikte, yalmzca !;a�ctl �iirin de@, aym zamanda
gelecegin �iirinin de incilleri olduk.larma inanc1m. Ote yandan,
Rimbaud'nun Ki.hin'in Mektuplan'nda tine si.lrdi.I� di.l�i.lncele­
ri bu iki kitabmda ger!;ek.l�tirmi§ olmas1.
Rimbaud, Georges Izambard'a yazd1�, 13 May1s 1871 ta-

16
 rihli ilk Kahin'in Mektubu'nda JE EST UN AUTRE der. Yani
BEN BiR B�KASI'd1r. Bu cilmle, sanmm, oznel §iir ile nesnel
§iir arasmdaki ayrihk smmn1 i;izmektedir. Bu cilmledeki "Bir
ba:;;kas1" geri;ekten :;;airin d1:;;mda olan bir ba:;;kas1 m1d1r? Yanh:;;
sonui;lar verebilecek btiyle bir yorumun tehlikelerini unutma­
mak gerekir. $air elbette bir ba:;;kas1 de@dir. $air olsa olsa ka­
hinli�e ula:;;tlktan sonra kendini bir ba:;;kasmm yerinde varsaya­
bilir, btiyle bir tasarim1 belli oranlarda ba:;;ariya ula:;;abilir. Rim­
baud'nun stizilnil ettigi o "ba:;;kas1" yine :;;airin kendisidir. Rim­
baud bireyin "ben"i sorununa bir ba:;;ka ve geleneksel bak.1:;; a.;1s1-
nm d1:;;mda bakmaktad1r. Bu formill zamanm Fransasmda, ro­
mantik BEN'in yam s1ra kartezyen (Dekart.;1) BEN'i de ylkma­
ya i;al�arak kimlik sorununa el atmaktad1r. "Ben" ve "bir ba:;;ka­
s1" silrekli degi:;;im ve yenile:;;mcyi de temsil etmektedir bircyin
ki:;;iliginde: "Ben" olarak kalmay1 silrdilrecek "de�:;;mez ben" de­
@, bir ba:;;kas1 olma yctcnegi olan dcgi:;;imscl bir "bcn." Bir ba:;;­
kas1 olan ben'in yaratt1� ve bu "ben"i ele alan :;;iirlerdir bu iki ki­
tapta yer alan :;;iirler. Cehennemde Bir Meusim'de yer alan "Sti­
ziln Bilyi.l.sil" :;;iiri, o "ba:;;kas1"m ararken deliligi dencyen
"Ben"in en yak1c1 tirnegidir. $air, bu dilzyaz1 :;;iirlerde, tili;ti,
uyak, geleneksel dize zorunluluklarmdan tamamen kurtuldu�
ii;in biltiln duyulari birbirine kari:;;t1rm1:;;, biltiln duyular1 sonsuz­
ca ve bilini;le h1rpalam1:;;, evren ve evren gruplar1 (bitki ve hay­
van evreni) arasmda, canh ile cans1z arasmda, milzik ile renk
arasmda uyumlar ve aktarimlar denemi:;;tir. Buna ko:;;ut olarak,
dilzyaz1 :;;iirde yarim kaflyeler, milziksel cilmleler ve yeni dilsel
tm!lar da bulgulad1� gtiri.ililr. Biltiln bunlar ycpyeni bir insanm
yaratt1� yepyeni bir :;;iirle kar:;;1 ka�1ya bulundu�muzu duyum­
sat1yor bize. Bu :;;iir bir 'ba:;;ka' :;;iirdir. Artlk i;a�c!l :;;iirsel stiyle­
min ba:;;lam1:;; oldu� stiylenebilir. Kimi zaman bu :;;iirin anlam1
kapal1 ise, kapal1 olan dili de@ ttizildilr. Qilnkil kahin :;;air bir bi­
linmeyeni, bir duyulmayam, bir gtirilnmeyeni yans1tmaktad1r;
bilineni, duyulam, gtiri.ileni )tapatmamaktad1r. Rene Char, bu :;;i­
irleri "H1z1:itesi bir diyalektigin devinimi" olarak gtirmektedir.
Mallarme, La Musique et Lettres'de "Dizeye el silrdiller,"
demektedir. Dizeye el silren hi.; ku:;;kusuz Rimbaud olmal1d1r.
Rimbaud'nun dokunu:;;uyla dize hi.; ku:;;kusuz sona ermemi:;;tir,
ama kimi :;;airier ii;in degi:;;mi:;;, kimi :;;airier ii;in de sona ermi:;;­
tir. Rimbaud ile tizellikle Cehennemde Bir Meusim'le Illumina-

Cchennemde Bir Mevsim 17/2

tions'la, bundan ytlz yirmi yil Once iki bin yilhk bir §iir �a� ka­
panm1§ ve §iir i�in yeni bir �� ba§laml§t1r. Aym devrimi, aym
birka� yil i�inde, dahas1 birka� yi.l Once, Comte de Lautrea­
mont'un Maldoror'un �arkilan ile b8§8nnl§ olmas1 §8§lrt1cid1r.
Ustelik birbirlerinden habersiz.
Sonu� olarak: Walt Whitman'm <;imen Yapraklari (4 Tem­
muz 1855) ile Ozgilr ko§uk (Ol�suz §iir) alanmda ger�ekle§tirdi­
� buyilk d�§imi de unutmaksmn, Rimbaud'nun (ve Lautrea­
mont'un) §iirsel soylemin butun alanlarmda (§iirsel mantlk ve
semantik, yaplSal ve anlamsal kurgu, dikeylik ve �okanlamlillk,
imge duzeni, vb.) ger�ekle§tirdi� akilalmaz ati.l1mlarla �a�cil
(moderu) §iirin en buyilk kurucularmdan biri oldu�nu soyleye­
biliriz. 1830'lardan itibaren yava§ yava§ d�§meye ba§layan §iir
1870'lerin ba§mda onunla en buytlk yikicisina ve kurucusuna
(Lautreamont'la birlikte) kavu§mu§ ve §iirin architexte donemi
ba§lam1§t1r. Bu nedenle:
Bir §air olarak, bu iki §Ririe, Rimbaud ve Lautreamont'la
kapi§madan �a�da§ ve �a�cil §iir yazi.labilec�, §iirin zaman za­
man Onune �lkan engellerin &§i.labilec� kamsmda de�im.
Simdi, kendi §iirini bilmeden, kendi gelen� ile kapl§madan (ki­
misi yararlanmak diyecek) §air olunamayaca�m1 soyleyenler �1-
kacaktir. Bu bilinen ger�e�, gereksiz bir ele§tiriye yol a�mamak
i�in yaz1yorum. Onlarm da kar§1smda duruyor bu iki Kahin-Sa­
ir!
Bu Onsozu bir soru bir yamtla bitirmek istiyordum:
- Rimbaud §iiri ni�in yirmi bir ya§mda birakti?
-Cehennemde Bir Meusim ve Illuminations'dan sonra §iir
yazi.labilir miydi?
Sorunun da yamti bir soru olacakti...
Arna son anda, Magazine Litteraire'in Haziran 1991 say1-
smda, �k Onemli bir Rimbaud uzmam olan gen� Frans1z §airi
Alain Borer'in bir cUmlesine rastlad1m, onu aktanyorum:
'"Sonra, Rimbaud §iiri b1rakm1yor, §iiri tamaml1yor: Rimba­
ud sessizlige ula§mt§ olan ilk §&irdir. Illuminations'dan sonra
ne yazabilirdi? Bu soruyu, hence, bir sonraki yi.l.zyilm §airleri de
yamtlaml§ degi.Iler.'"

OZDEMiRiNCE
istanbul, 3 Haziran 1991

18
YARARLANILAN KAYNAKLAR:
1. Antoine Adam, 'Arthur Rimbaud, Oeuvres completu, Gallimard,
1972.
2. Suz.anne Bernard, "Oeuvres de Rimbaud", Editions Garnier Freres,
1960.
3. Antoine Raybaud, ''Arthur Rimbaud, Pots�. Une saison en enfer, Il­
luminations", Librairie Armand Colin, 1958.
4. Hubert Juin, '"Ouevres P�tiques Completes: 'Arthur Rimbaud, Char­
les Cros, Tristan Corbiere, Lautriamont", Robert LafTont, 1980.
5. J.-P. de Beawnarchais-Daniel Couty-Alain Rey, Dictionnaire des Lit­
teratures de langue fran�ise.

19
YA!;)AMI
 ZAMANDiZiN

1 854
Jean-Nicolas-Arthur Rimbaud, 20 Ekim gilnU, Charlevil­
le'de (Fransa) anne tarafmdan dedesi Jean-Nicolas Cuif'in evin­
de (Napoleon Saka� No. 12) dil.nyaya geldi. Bu sirada babas1
yil.zba�1 Frederic Rimbaud, Lyon Garnizonunda gHrevli bulunu­
yordu. Do�m yapt1�nda yirmi dokuz y8.§mda olan kHylil kH­
kenli annesi Vitalie Cuif, Charleville'e elli kilometre uzaklikta
olan Roche'ta (Attigny kantonu) do��tu. Vitalie ve babas1
!;iftli� k8.§arlanm1� bir ayya§ olan karde�i Charles-Auguste'e
(d. 1830) b1raklp Charleville'e yerle§r.1�lerdi. Ayya� Charles-A­
uguste, adaletin elin den kurtulmak i!;in Cezayir'e gHnilll il giden
ve 'Afrikal1' ad1yla am.Ian Jean-Charles Felix'in (d.1825) geri
dHnmesi ilzerine !;iftli� yHneti.mini ona b1rakacakt1r. Afrika­
h'nm erken Hlilmil (1 855) ve babasmm Hlilmil ( 1 858) ilzerine
!;iftlik Vitalie'ye miras kalacaktu. Yilzba�1 Rimbaud ile Vita.lie
Cuif 1 853 ytlmm �ubat aymda evlenmi�ler ve Jean-Nicolas-Art­
hur Rimbaud'dan Hnce Frederic ad.h bir o�lar1 olmu�tur
( 1853).

1855-1856
YilzbB.§1 Rimbaud Kmm seferine kattl1r.

1 85 7
4 Haziran gilnil do�an Victorine Pauline Vita.lie b i r ay son­
ra tililr.

1 858
15 Haziran gilnil, Vita.lie Rimbaud dilnyaya gelir. Vita.lie'
nin daha sonra tutaca� gilnlilk �airin y8.§ammm Hnemli olayla­
rma tan1khk edecektir.

23
 1 860
Isabelle Rimbaud dUnyaya gelir. Bu korucuyu k1zkardC§,
olUmUnden sonra §airin yazgisma goz kulak olacak ve onu bir
'kahraman' ve 'ermi§'e donU§tUrecek olan imgenin olU§masm1
sa�layacak.tir.
YUzba§l Rimbaud agustos aymda ailesinden kesin olarak
aynhr ve Grenoble'daki garnizona kat1hr. Bundan sonra hi�bir
ya.�am belirtisi vermez. Rimbaud 1872 ya da 1873 ytllannda yaz­
d1� Memoire (Am) adh §iirinde, d�§ik simgeler aractl1�yla,
bu "Adam"m gidi§ini dile getirecektir.

1 861
Ekim aymda Rimbaud, Rossat Okuluna girer. Burada yapti­
� odevlerin kusursuzluguyla dikkat �eker ve bUtUn bUyilk odi.11-
leri kazamr. Bu s1rada Bayan Rimbaud bir halk mahallesinde,
Bourbon Soka�, No. 73 adresinde oturmaktad1r. Rimbaud Poe­
tes de sept ans (Yedi Ya§mdaki �airier) adh §iirinde ya�ammm
bu evresini yans1tacak. ve yoksullarla arkadB§h�m, kom§u i§�i
k1zlarma duydugu ilk cinsel istek.leri ve "ozgi.lrlUk"Un partldad1-
� egzotik romanlar yazma tasartlanm dile getirecektir.

1 864
Ekim aymda Rimbaud altmc1 smlfa ba§lar. BUyUk bir olas1-
hk.1a 'on ya§ defteri'ni bu s1rada doldurur. ilk kez 1956 ytlmda
Suzanne Briet tarafmdan ortaya �lkarttlan bu defterde, desen­
ler, §airin kendi kendine yapt1jp. odevler ve mutlu bir aile tablo­
su - "ne§eli baba", "tath" ve "seven bir anne" - �izdi� bir "anla­
t1" yer almak.tad1r. Gelecekte bir gelirci (rantiye) olmak tasanla­
nm nUkteli bir §ekilde a�lklamak.tad1r.

1 865
Rimbaud'nun okulu paskalyadan sonra dE$§ir. O�lunun
din �timi de almasma tmem veren Bayan Rimbaud onu din
okulu owencileri ve laik o�encilerin birlikte din dersi izledikle­
ri bir koleje verir. Arthur bu donemle ilgili olarak 1870 ya da
1871 ytlmda Un coeu.r sous une soutane (Rahip CUbbesi Altmda
Bir Yurek) adh, bu din owencilerinden birinin ozel ya§amm1
yans1tan, daha dowusu onunla dalga g�en alayh bir metin yaza­
cakt1r.

24
 1866
Bayan Rimbaud, Forest Soka� 20 numaraya·t8§1mr.

1868
Rimbaud U�ncU smlfta (Fransa'da smiflar TUrkiye'deki­
nin tersine numaralamr), klasi.klerin ve !:lzelli.kle de Boileau'­
nun hayram olan Ariste Lheritier'in etkisi altma·girer. Aym ytl,
kendisi gibi ilk Kudas ayinini yapan gen� imparatorluk prensi
i�in Latince yazd1� bir �iiri gizlice g!:lnderir prense.

1869
Douai Akademisi nin billteni olan Moniteur de l'enseigne­
'

ment secondaire special et classique (Ozel ve Klasik Orta!:lwe­

tim Ktlavuzu) 15 Ocak saylSmda, Rimbaud'nun Horatius'un bir
tasla� ("Ver erat": "ilkbahardi") Uzerine Latince kaleme ald1�
bir kompozisyonu yay1mlar. Bu "Owencinin dil�il", !:lgTetmenle­
rinin a�r derslerinden kaygtlanmayan yazann �air olmay1 kur­
du��mu g!:lsterir. Metinde Rimbaud'yu ta�landiran Apollan ona
"TU VATES ERIS" (�air olacaksm) demektedir. Aym bwten
Rimbaud'nun Jules Reboul'nun bir �iirinden yola pkarak yazd1-
� bir b&§ka kompozisyonu (Melek ve <;ocuk) 1 Haziran say1sm­
da yay1mlar. Douai Akademisinin Latince �iir dahnda a�1�
kompozisyon yari�masm1 da Rimbaud kazamr ( 2 Temmuz). Ba­
yan Rimbaud haziran aymda gene ev d��tirir, Meuse irma�­
nm k1y1smda ve koleje pek uzak olmayan bir eve (5 bis, quai de
la Madeleine) ta�m1r. Yeni !:lwetim ytlmd!l s!:lzbilim (retorik)
dersi !:lwetmenli�ne Feuillatre atamr. Arallk aymda Rimbaud
ilk �iiri olarak bilinen Les Etrennes des orphelins'i (Oksilzlerin
Ytlba�1 Arma�am) Frans1zca yazar. Revue pour tous adh dergiye
g!:lnderdi� bu uzun �iirde-J.Reboul ile Victor Hugo'nun Pauvres
Gens (Yoksul insanlar) adh �iirine !:lykilnmcktedir.

1870
2 Ocak tarihli say1S1nda, Revue pour tous Rimbaud'nun �i­
irini baz1 k1saltmalar yaparak yay1mlar. Ocak aymdan sonra
Feuillatre'm yerini yeni bir !:l�etmen al1r: Yirmi bir ya�mda bir
antibonapartist olan Georges Izambard, Baudelaire ve Parnas
�airleri hayramd1r ve gi.iniln �airlerini yakmdan izlemektedir.

25
Rimbaud yeni oa-retmenin verdi� kompozisyon konulanndan
yararlanarak, Le Chdtiment de Tartuffe (Tartuffe'Un Cezas1),
Ophelie (Ofelya), Le Bal des pendus ( Astlm�lann Balosu) adh
§iirleri yazar ve Moliere'in oyunu Uzerine kaleme ald� bir ince­
lemeyle birlikte yeni O�etmenine verir. Le Bal des pendus'de
belirgin bir Villon ve Th�dore de Banville etk.isi vardrr. Rimba­
ud bu srrada Ernest Delahaye ( 1879 ytlma kadar en yakm arka­
dllljl ve saygm Ozy&§am OykUsU yazan olacaktir) ve Parnasse
contemporain adh derginin baz1 saytlann1 kendisine veren Paul
Labarriere ile arkad&§hk kurar. Rimbaud, Alphonse Lemerre ta­
rafmdan yayunlanan ve yeni §ilri savunan bu dergide Banville,
Dienc, Valade gibi §airlerin yan1 s1ra Verlaine'i ve Baudelaire'in
yeni Fleurs du M al ini k�feder. 24 May1s g(lnU vann1 yo�nu
'

One surerek ya da bizim dilde "Ya Herru ya Merru" diyerek,

uzun bir mektup e§li�de Sensation (Duyu) , Ophelie ve Credo
in unam adh §iirlerini Theodore de B anville'e gOnderir. Rimba­
ud, son §iirin ( Credo in unam) yeni §iir okulunun "Credo"su (A­
mentUs11, ilkesi) olmasm1 dilemektedir. Banville §airi yan1tlar,
ama "Credo" yay1mlanmaz.
19 Temmuz gtl.nU Fransa, Prusya'ya sav&§ ilan eder. Sava§
Charleville'in yakmlanna kadar gelir. Bir Rochefort okuru ve
antibonapartist olan Rimbaud (Le Forgeron, "Demirci" adh §ii­
rinde devrimci tllljk mhA'J. y1l.celtir), nefret etti� burjuva toplumu­
nu hor gOrtlr. A la musique, Roman, vb., §iirlerinde bu toplumu
a1;lk4;8 ele§tirir ve Mort de quatre-vingt-douze (Doksan iki Olu­
stl) adh sonesinde rejimin gazeteci taslaklanna 1;atar ... Bu §iir
daha sonra bi1;im d�§tirir.
Izambard, Rossat Okulu owetmeni Deverriere ve kendisin­
den daha sonra sOz edilecek olan Charles-Auguste Bretagne ile
stlrek.li gOrtl§Ur. Yeni bir Odill kazand� gtln (6 A�tos) impara­
torluk'un Wissembourg'da ilk buytlk. yenilgisine uwad1g"l oweni­
lir. Sava§ y1l.zUnden Charleville'den 1;lkamayan Rimbaud, Izam­
bard'm evine s1g"lmr (kendisinde evin anahtan vard1r) ve eline
g�en bUtUn kitaplan okur. Dort s ayfahk bir mizah gazetesi
olan La Charge 13 A�tos sayismda Comedie en trois baisers'­
sini yay1mlar. A�abeyi Fred�ric kentten g�en bir birli�n pe§in­
den $stos aymda Metz'e gider. Ve birli�n maskotu olur. Bu
"son derece budala kent"te bunalan Rimbaud 29 A�tos g\lnU

26
 trene binip Paris'e gitmeye karar verir. Once Kuzeye ( C harle­
roi) gidip oradan Saint-Quentin yoluyla qatJ inmesi gerekmek­
tedir. YolculuQ'u sUrdUrmek i1;in yeterli paras1 yoktur, arna ka­
!;&kyolculuQ'u dener, fakat bir !ianss1zhk sonucu Gare du Nord'a
gelince yakalanir ve Mazas Hapisanesine gllnderilir. Sedan'da
sanlan III. Napoleon ve Mac Macon 2 Eylill gO.nU teslim olurlar.
4 Eylill gO.nU DcuncU Cumhuriyet ilan edilir ve Ulusal Savunma
hUk.Umeti kurulur. Rimbaud hapisaneden bir1;ok mektup yazar.
Izambard borcunu lldeyerek onu hapisaneden kurtanr. Demir­
yolu kapah old$ i1;in Charleville'e geri dllnemeyen Rimbaud,
lzambard'm Gindre halalannm (tcyzelerinin) evine, Douai'ye gi­
der. lzambard bu s1rada onlann yanmda kalmaktad1r. Burada
gO.nleri iyi ge!;er ve belediye s�mleri haz1rhklan Uzerine bir ye­
rel gazetede yaz1 yay1mlar. Burada, Paul Demeny admda yirmi
alt1 yqmda ve Paris'te yeni bir kitap (Les Glaneuses) yay1mlan­
m� olan suadan bir !iairle gll�Ur ve son !iiirlerini onun i1;in
kopya eder. Arna, annesinin 1;al}lrmas1 Uzerine, lzambard'la bir­
likte Charleville'e geri dllner.
Bununla birlikte, annesinin uyartlarma kar!im yeniden yo­
la pkmakta gecikmez. Fumay ve Givet Uzerinden kuzeye, sm1ra
yllnelir. Meuse 1rma�n1 izler ve okul arkada!ilannda konaklar.
Charleroi'da Cabaret-Vert'de dinlenir ve burada yerel gazetenin
sahibiyle gllrU!iUr, ama aralarmda bir anla!ima olmaz. Brilksel'e
gider, burada bir sure kaldlktan sonra Douai'ye dllner. Ardm­
dan onu aramaya 1;lkan lzambard, Rimbaud'yu Abbaye sokal}ln­
daki eve yerl�mi!i bulur. Rimbaud, Demeny i1;in haz1rlad1� !iiir
defterini son serserilik dllneminde yazd1� Reve pour elle, Ma
Boheme, vb. !iiirlerle tamamlar. Sonra, annesi uzaktan ortah�
velveleye verdi� i1;in,jandarma marifetiyle trene bindirilir. Blly­
lece Izambard'dan bir daha ka�tla!imamak ilzere ayrtl1r. Bunun­
la birlikte 1871 ytlmm a�tos ayma kadar yaz1!imay1 silrdUre­
ceklerdir. Askeri hastaneye dllnU!itUrillen kolej hlla kapal1 oldu­
Qu i1;in Delahaye ile birlikte'1;evrede gezintiler yapar. Bu aylak­
llk dllneminde !iiir de yazar: Les Corbeaux (Kargalar), Les Dou­
aniers ( GUmrUkeo.Ier).

27
 1871
28 ocak gilni.l. Prusya ile silih bll'alu§mas1 imzalamr. 8 �u­
bat tarihinde yeni U!usal Meclis s�imi yap1hr. Kralctlarm s�i­
mi kazanmasma kllllln cumhuriyetciler bi.l.ytik kentlerde co�n­
luktadirlar. 1 7 �ubat gilni.l., Thiers htiki.l.metin bqma getirilir.
Bu siyasal o!ay!an dikkatle izleyen Rimbaud trene binip Paris'e
gider. Burada yoksul bir ortamda yqar, ama ba�kentte maya­
!anmaya b�!ayan ayaklanma havasm1 icine ceker. Kisa bir si.l.re
karikati.l.rist Andre Gill'in attllyesinde gori.l.ni.l.r, bi.l.ti.l.n kitapctla­
ri dol11Ji1r ve paras1 suyunu cekince Ardenler'e yaya olarak do­
ner.
Sekiz gi.l.n sonra, 18 Mart gi.l.nii, Komi.l.n ilan edilir ve Rim­
baud bu haberi co�kuyla kar�tlar. Kisa bir si.l.re Le Progres des
Ardennes adh bir muhalif gazetcye yaz1 yazar; bu gazete 17 Ni­
sanda yaymma son verir. Bu tarihle 13- 15 May1s tarihleri ara­
smda uzanan donemde Komi.l.nci.llere kattlm1� olmah. Delahaye,
Rimbaud'nun Komi.l.n'e kattlm1� oldu�nu do�lamaktad1r.
Verlaine onun Baby!one Ki�!asmda gori.ildi.l.�ni.l. soyler. Fran­
s1z po!isinin bir gizli raporu (Haziran 1873) onun Komi.l.n s1ra­
smda goni.llli.l. oldu�nu d0Wulamaktad1r. Rimbaud, 13 May1s
gi.l.ni.l., "Kahin'in Mektup!ari" olarak amlan mcktuplarmdan ilki­
ni lzambud'a yazar. ("Les lettres du uoyant') Bu mektubunda
"Ben bir ba�kas1d1r" (Je est un autre) der ve sezgilerini acik.la­
yan Le Coeur supplicie (i�kence Edilen Yi.l.rek) adh �iirini ekler.
Izambard'a gonderdigi mektubun icinde yer alan bu �iir Le coe­
ur du pitre (Palyaconun Yi.l.r�i) ad1yla bilinir. Arkada�1 Dc­
meny'ye yazd1� 15 May1s tarihli mektupta lzambard'a yazd1�
di.l.�i.l.ncelerini uzun uzun aciklamaktadll' (ki bu mektup "Ka­
hin"in ikinci mektubudur). �iirde bilinmeze, �iirin bilinmezine
ulqabilmek icin "Butan duyularin uzun, geni� boyutlu ve eni
konu di.l.�i.l.ni.llmi.l.� duzen bozumuna ugramasi"m o�tlemekte,
sahk vermektedir. Bunun icin "bi.l.ytik !Bnetli, bi.l.ytik k1yac1" ol­
mak gerekmektedir. KiyacL yani cani. Bu mektuba i.l.c �iir �lik
eder: Acijc ve s�ik bir �ekilde Komi.l.n yanhs1 Chant de guerre
parisien (Paris Sava�mm Ti.l.rki.l.si.l.), i�eli bir kadm di.l.�manh�
yapan Mes petites amoureuses (Benim A�ik Kizca�zlar1m) ve
kilise ka�1tc1S1 kaba bir �iir olan Accroupissements (\:timelme­
ler). Yazma tarzm1 deW�tirmi�tir Rimbaud: Artik bir Parnasc1

28
de@., ayaklanmay1 §iirsel yazma sokan bir asi yazard1r. May1s
ay1 sonunda, Kanh Hafta i!;inde Komiln kesinlikle yenilgiye u�­
rar. Yaz boyunca bir "serseri" §air olmaya !;ali§Ir, ama bu onun
'<i
Les Premieres Communions lk Kudas Ayinleri), L'Hommejus­
te (Dowu Adam) - bu §iiri yeni cumhuriyet!;i iktidarla !;Ok uzak­
la§mI§ gBrilnen Victor Hugo'ya kar§I yazm1§t1r-, kendini bir mi­
tos haline getirdi� Les Poetes de sept ans (Yedi Ya§mda Ozan­
lar), temmuz aymda Banville'e gBnderdi� ve bir alayc1 art poeti­
que olu§tUran Ce qu'on dit au Poete apropos de fleurs gibi ola�a­
nilstil par!;alar yazmasma engel olamaz. Arkada§lanyla ve B�et­
menleriyle ili§kisini silrdilrilr. Yeni kurulan Le Nord-Est adh
muhalif gazeteye birka!; makale yazmak ister, ama bir sonu!; ala­
maz. Bu s1rada, daha Bnce Fampoux'da Verlaine'le tam§mI§
olan Charles- Auguste Bretagne'1 da gBri.ir. Alto !;al an, e§ref saat­
lerinde felsefeyle ilgilenen ve bir §iirsever olan Bretagne, Rimba­
ud'ya yakmhk duymaktad1r. Verlaine'e kendinin adm1 vererek
mektup yazmasm1 salik veren de odur zaten. Rimbaud onun de­
di�ni yaz sonu ya par ve mektubuna birka!; §iir de ekler: Les Ef­
fares ( Urkmil§ler), Accroupissements, Les Douaniers, Le Coeur
vole (<;almmI§ Yilrek), Les Assis (Yerle§ikler), daha sonra Mes
petites amoureuses, Paris se repeuple ( Paris Yeniden insanlam­
yor), les Premieres Communions. Verlaine onu yamtlamakla
kalmaz, "Geliniz, sevgili bilyilk ruh, bekleniyorsunuz" diyerek
davet de eder. Rimbaud yola !;ikmadan Bnce eyliil ba§mda, san­
ki Parislileri §a§1rtmak istermi§cesine ola�anilstil bir §cy yap1p
Sarho§ Ge mi 'sini (Bateau ivre) yazdiktan sonra ba§kent treni­
ne biner.
ilkin Verlaine'in evine, daha dowusu Verlaine'in Mont­
martre'm a§a� kesiminde Nicolet SokaW,nda oturan kaymbaba­
smm evine yerle§ir. Verlaine evlidir ve gen!; kans1 ( 17 ya§mda)
bir !;Ocuk beklemektedir ( Georges ekim aymda do�acaktir).
Rimbaud, Verlaine'in yanmda, dBnemin §airleriyle, Banville gi­
bi en bilyilkleriyle, ama Bzel i ikle, Verlaine'in !;evresinde kil!;ilk
bir topluluk olU§turan Komiln'iln eski yanda§J §airlerle tam§1r.
Vilains Bonshommes toplantilarmda yenilen ak§am yemekle­
rinde gBrilnilr. Bunlardan birinde kendisini bir "balk klZI" ola­
rak ammsayacak olan Mallarme'yle de tam§ir. M allarme, iri k1r­
m1Z1 elleri y11zilnden, "!;amqirc1 k1z"a benzetir onu. Sarho§ Ge-

29
mi'yi okumBB1 O.zerine §iir §�kmhk ve hayranhk..la ka�ilamr
(Valade'm Blemont'a yazd1� 5 Ekim tarihli mektup).
Verlaine'in kaymbabas1 Mautelerin evinden ayri.lmas1 tlze­
rine, srrayla Charles Cros (bizde <;irozname adh §iiriyle tanman
gelec�n §airi) ve Banville tarafmdan konuk edilir; sonra Hotel
des Etrangers'ye yerl�ir. Charles Cros burada Ziitistler (toplu­
ma "Ztlt", "Allah kahretsin!" diyenler) ad1yla g�ici bir sanat1;1-
lar kultlbO. kurmu§tur ( 18 7 1 - 1872). Uyeler arasmda Charles
Cros'un iki karde§i (Henri ve Antoine), Verlaine, Valade, Me­
rat, tuhaf Henri Mercier, veremli ve e§cinsel bir hayalperest
olan mO.zisyen Cabaner vard1r. Rimbaud bu so.re i1;inde l'Album
zutique'e sO.rekli yazar. $iir de yazar: Coppe tarzmda baz1 §iir­
ler, §a§1rt1cr Remembrances du vieillard idiot, ve Voyelles (Sesli­
ler) sonesi.

1872
187 1 yilmm sonuna do� Verlaine, Rimbaud i1;in Mont­
parnasse'da Campagne-Premiere Soka�nda sefi.l bir d6§eli oda
bulur. Matilde, §iddetli bir kavganm ardmdan 1;ocu�yla birlik­
te Perigueux'ye gider. Rimbaud ba§ar1 kazamr ve bir y1�n tuhaf­
hk..lar yapar. Ho§a gitmeyen davram§lan, "Gavroche" lakab1yla
anilan ve bo.yilk. bir desen ressam1 olmaya aday Forain d1§mda,
kendisine d�er veren insanlarm to.mo.no. kendinden uzakla§tl­
nr. Auguste Creissels adh s1radan bir §air bir sonesini okurken
"Merde" (Bok, pislik, Allah kahretsin, yuh be, tO.h) s6zcil�no.
tekrarlar. Foto�af1;1 Carjat'nm sone §airinin yanmda yer al1p
kendisine hakaret etmesi O.zerine, Rimbaud fotowaf1;1ya Verla­
ine'in §i§li bastonuyla saldmr ve onu hafif1;e yaralar. Bu dala§­
ma Rimbaud'yu §airier loncasmm g6z0.nden dil§Uri.lr. Bu s1rada
O.nlo. Coin de table adh tablosunu (bu tabloda Rimbaud'nun ya­
m s1ra Verlaine, Valade, Biemont, Aicart ve Merat yer alacak­
tir) bitirmek O.zere olan Fantin-Latour, Albert Merat'm tabloda
yer almay1 reddetmesi Uzerine onun yerine bir 1;i1;ek vazosu kon­
durur. Bunun..la birlikte, Verlaine, kendisinden Rimbaud'yu
uzakla§t1rmas1111 isteyen Matilde'in dayatmalan sonunda teslim
olur. Ve Rimbaud, mart aymda, 6nce Arras'a daha sonra da
Charleville'e gider. Burada Delahaye'i bulur, ama Verlaine'le
mektupla§may1 sO.rdO.ri.lr. Bu arada La Riviere de Cassis, Larme
 (Cassi s Deres� G�zyq1) ve Bannieres de mai (Maylll Bayrakla­
ri) adh �iirlerini yazar. Verlaine'e "dertli mektuplar"1n1 yazar,
bu mektuplarda durumundan yak1n1r ve dostunu stlu�tinr. Ver­
laine sonunda c;$nr onu ve Rimbaud 10 May1Sa doA"ru Paris'e
d�ner ve �nee Monsieur-le-Prince SokaA'!na yerl�ir, daha sonra
Sorbonne yakinlanndaki Hotel de Cluny'ye gec;er. Yo�n bir �i­
ir, ic;ki filemi ve Verlaine'le �cinsel ili�ki d�nemi (Bk. Verla­
ine'in Le Bon Disciple ad.Ii sonesi). Arna Verlaine ailesine b�h
kahr. 6 Temmuz gilni.I Rimbaud �iir seri.lvenini tek ba�ina si.lr­
di.lrmeye karar verir. Verlaine'e bir ayrtllk mektubu g�nderir,
ama Verlaine onunla birlikte gitmeye karar verir. Arras'a trenle
giderler. Burada ku�ku uyand1ran davram�lar1 yi.lzUnden tutuk­
lan1rlar. Paris'e d�nmek zorunda kahrlar, ama tekrar trene bi­
nerler. Charleville'e gidip Bretagne'a konuk olurlar. Bretagne
onlar1 gizlice s1nirdan gec;irir. Belc;ika'ya giderler. Si.lrgiln Ko­
mi.lnci.llerle g�ri.l�i.lrler, �iir yazarlar. Verlaine Romances sans
paroles'i.I yazar. Bununla birlikte, Verlaine'in kar1s1 ve annesi
kac;a� geri g�tUrmek ic;in 21 Temmuz gilni.I Bri.lksel'e gelirler.
Verlaine teslim olur ve onlarla birlikte trene biner. Arna onlar1
s1n1rda, Quievrain istasyonunda yi.lzi.lsti.I b1rak1r. Artlk bir ytl bo­
yunca Rimbaud'yla ya�ayacakt1r. Ve bir daha Matilde'yi g�rme­
yecektir. ikisi eylill ayinda ingiltere'ye gitmek i.lzere Ostende'­
den gemiye binerler. Londra'da eski Komi.lncillerden Eugene
Vermersch'in evine (34, Howland Street) yerl�irler. Regamey,
Lissagaray, Andrieu, Matuscewicz gibi eski Komi.lnci.llerle g�ri.i­
�i.lrler. Verlaine'in paras1n1 harcarlar (Halas1 Louise Grandje­
an'dan kalan miras ya da annesinin paras1). Londra'y1 ve c;evre­
sini dola�1rlar, di! ��enirler ve British Museum'un Reading Ro­
om'unda (Okuma Odas1) uzun okuma seanslar1 yaparlar. !;liir de
yazarlar: Rimbaud Illuminations'un, painted plates (resimli ya
da boyah levhalar) sayd.1� di.lzyaz1 �iirlerine �a11�1r; Verlaine,
davran1�1n1 aklamak ic;in bir �zyqam�yki.lsel romana ba�lar,
kendisini "c;ok temiz" saym aktad1r. Arallk ay1nda, Paris'te Mau­
teleri ve Bayan Verlaine'i g�rmeye giden annesinin c;a�rmas1
i.lzerine Charleville'e geri d�ner, ama k1Sa bir sure ic;in. Qi.lnki.1
hastalanan Verlaine'in c;a�1s1 Uzerine 1 873 ytl1 ocak a)'l bqla­
nnda tekrar Londra yolunu tutar.

31
 1 8 73
Verlaine ve Rimbaud bir a§k ve kin dOnemi y&§arlar. Bu
ya§amm baz1 yans1malann1 Cehennemde Bir Mevsim'de (Sayik­
lamalar I) bir sOylence sOylemi i�inde buluruz. Verlaine, her §e­
ye kar§m, kendisinden ayrtlmak isteyen Matilde'e dOnmek iste­
mektedir. Oysa, Rimbaud §iir serUveninde kendisine tamamen
ba�ml1 bir yold8§ olsun istemektedir. Kaygtlanan Verlaine ye­
niden Fransa'ya dOnmek dil§leri kurar. 4 Nisan gilnil Osten­
de'e gitmek Uzere Douvres'dan gemiye biner, buradan Namur'e
(Bel�ika) g�er ve daha sonra Jehonville'de (Bel�ika Luxembo­
urg'u) ya§ayan Evrard halasma konuk olur. Belki Rimbaud da
onunla birlikte yola �ikml§tlr ... �uras1 kesin ki, Once Charlevil­
le, daha sonra da Roche'ta gOrill ilr. Nisan aymda burada kahr
ve Charleville ile Jehonville arasmda bulunan kU�ilk sm1r ken­
ti Bouillon'da Verlaine'le bulu§ur. Delahaye'ye yazd1� bir mek­
tupta (may1S ay1) bir "Pagan kitap ya da kara kitap" yazmakta
oldu�nu haber verir, bu kitaba baz1 tilyler ilrpertici Oykil gire­
cektir. Hi� kU§kusuz Cehennemde Bir Mevsim'in ilk yazmas1
sOz konusudur. Verlaine'le kimi "dilzyaz1 metinler" degi.§ toku§
ettikini de bildirir. Belki de Jlluminations'dan par�alard1r bun­
lar. Bouillon'daki bulu§malanndan birinde Verlaine ingilte­
re'ye donmek niyetinden sOz eder. Rimbaud onu izler. 27 Ma­
y1s gilnil ingiltere'ye gitmek ilzere gemiye binerler. Londra'da
Great College Street No. 8 adresinde otururlar. Bu tilr ili§kide
tahmin edilecek olaylar birbirini izler. Yorgun dil§en ve akhn­
dan Matilde'i �ikartamayan Verlaine, Rimbaud'dan 3 Temmuz
gilnil ayrtl1r. Once Anvers'e, sonra BrUksel'e gider. Buradan an­
nesine ve Matilde'e mektuplar yollar. Zaman zaman intihar et­
meyi dil§ilnilr, daha sonra karlistlere (ispanya iktidar kavgasm­
da Don Carlos yanda§lan) kattl1r. 7 Temmuz gilnil Rimbaud'ya
bir telgraf gOndererek karlist lejyona girecegini bildirir. Para­
s1z kalml§ olan Rimbaud onun yanma gider. Arna "zavalh kar­
de§"i gene karannz bulur; Charleville'e dOnmek ya da Paris'e
gitmek niyetinden sOz eder. Bunun Uzerine Verlaine, annesi­
nin huzurunda, Hotel de la Ville de Courtra'daki odalannda
Rimbaud'ya iki el at� eder ve onu sol el bileAinden hafif�e ya­
ralar. Arna Rimbaud gitmekte diretir. Verlaine ve annesiyle bir­
likte Sud istasyonuna gider. Burada Verlaine'in kendisine yeni-

32
den ate§ edec�ni sanan Rimbaud durumu bir polise bildirir.
Polis Verlaine'i karakola gotilrilr. Burada Uc;Untin ifadesi alm­
diktan sonra Verlaine tutuklamr. Saha sonra Rimbaud, Saint-­
Jean Hastanesinde tedavi edilir. Rimbaud §ikayetinden vazg�­
mesine kar§m Verlaine'in mahkeme ontine !;ikmasma engel ola­
maz. Rimbaud yola !;ikar ve 8 Temmuz gtinti Verlaine iki ytl ha­
pis ve 200 frank para cezasma mahkum olur; once Briiksel'in
Petits-Carmcs Hapisanesine, daha sonra da Mons hapisanesine
gonderilir. Roche'a donen Rimbaud, burada bir !;iftlik odasmda
Cehennemde Bir Mevsim'i bitirir. Kitabm altmda yaztl1§ tarihi
olarak "Nisan-Agustos 1 8 73 " gortl!Ur. Elyazmas1, hukuk kitapla­
n konusunda uzmanla§mI§ bir yaymevinin sahibi olan Jacques

Poot'a (Briikse!) ya gonderilir ya da elden verilir. Rimbaud kita­

bm yay1mlanmas1 i!;in bir miktar avans verir. 22 Ekim gtinti ki­
tab1 almak Uzere Briiksel'e gelir. Kitab1 vermek Uzere Petits-Car­
mes cezaevine ug-rar, ama Verlaine aynlmi§tir buradan. Rimba­
ud daha sonra Paris'e gider. Forain, Ponchon ve Gineste'e kitap
verir. Charleville'de de Delahaye ve Millot'ya verir. Paris'te
onemsiz §air Alfred Poussin 'e rastlar, belki de ilk kez Germain
Nouveau ile tam§1r. Sonra Charleville ya da Roche'a doner ve
btiytik bir olastli.kla Illuminations'a !;al1§1r.

1874
Mart ay1 ortalarmda Paris'e gider ve §air Germain Nou­
veau ( 2 1 ) ile tam§1r ya da bulu§ur. Nouveau, ingiltere yolunda
Rimbaud'nun pe§inden gider. Londra'da 1 78, Stamford Street
adresine yerle§irler. Rimbaud Frans1zca dersleri vermeyi dener.
Bu arada llluminations'la ilgilenir. Germain Nouveau'nun yard1-
m1yla (Kentler (I) ve Burun adh §iirlerde onun elyaz1s1 bellidir)
baz1 §iirleri temize !;eker. Nouveau bilinmeyen bir nedenden do­
lay1 haziran aymda Fransa'ya doner. Bu arada btiyiik bir olas1-
li.kla Rimbaud hastalamr ve annesini yanma !;a1?mr. Annesi, k1z­
karde§i Vitalie ile birlikte temmuz aymda Londra'ya gelir. Bu
bir ayhk donemle ilgili olarak Vitalie olduk!;a ayrmttl 1 bir gtin­
lii.k b1rakm1§tir. Rimbaud bu s1rada ktic;i.ik ilanlarla i§ arar ve
British Museum'un Reading Room'una (Okuma Odas1) devam
eder. 3 1 Temmuz gtinti bilinmeyen bir yone yola !;Ikar. Annesi
ve k1zkarde§i ardmdan Londra'dan ayr1hrlar. Ekim aymda, ru;-

Cehennemde Bir Mevsim 33/ 3

ve k..izkarde§i ardindan Londra'dan aynhrlar. Ekim ayinda, as­
kerlik kuruluna gitmesi gerekmektedir, ama gitmez. Belediye
bqkan1 yokluAi.inda onun adma kOUI bir kurra r;eker. Arna kar­
de§i Frederic askere ahnIIll§ olduAi.i ir;in, ba��ik tutulur.
9 Kas1m tarihli Times onun bir ilanin1 yayunlar: "Derin bir
edebiyat ve dilbilgisi bilgisine vakif, konu§masi mllkemmel
"BiR PARiSLi BEY" (20) Gllney ya da Dogu lllkelerine yolculuk
yapmak isteyen bir GENTLEMAN'e (tercihan sanatr;i) ya da bir
aileye REFAKAT ETMEKTEN mutlu olacaktir. iyi referans­
lar. " Bu s1rada Reading'de (Oscar Wilde'in 1 895-1897 ytllar1 ara­
sinda hapis yatt1� kent) oturmakta ve Frans1zca owetmeni Ca­
mille Le Clair admda birinin yaninda vekil O�etmenlik yap­
maktad1r. Aralik ay:i sonunda Charleville'e doner.

1875
13 !;lubatta Stutgart'a gider ve burada sanat tarihr;isi ve O�­
retmeni Luebke'nin yaninda Wagner Soka�nda oturur. Di! O�­
renir, 2 Mart gilnt.1, oc.ak ay:inda Mons Hapisanesinden r;ikm1�
olan Verlaine, Stuttgard'a gelir ve Rimbaud ile aralar1ni duzelt­
meye r;al1�1r. Bqartl1 olamaz. Hatta aralannda kavga r;ikt1� soy­
lenir. Bununla birlikte, kentte bulundu� s1rada, Rimbaud ken­
disine bir Illuminations dosyas1 verir (Dosyay1 Germain Nou­
veau'ya ula�t1rmas1 gerekmektedir. Germain Nouveau kitab1 ya­
y1m1atmak olanaklan arayac.aktll'.) 1 May1s tarihinde Verlaine,
Delahaye'a, "Rimbaud, benden kendi dt.1zyaz1 �iirlerini yay:imlat­
manu rica ettL .. " diye yazacaktir. 1 888 ytlinda Hammes d'aujo­
urd'hui'de Rimbaud il.zerine yazd1� bir makalede Illuminati­
ons un yazmalann1 "bunlarla ilgilenecek birine Stuttgard'ta ve­
'

rildigi."ni do�ayacaktll'.
Rimbaud 15 Marttan itibaren Marienhadstrasse No: 2 ad­
resine yerle§ir. Sonra Alp Da�larin1 yt.lrilyerek 3.§ar. Delahaye'in
yazd1�na gore, eski Zutistlerden Henri Mercier'in bir sabunha­
neye sahip olduAi.i bir Yunan adasma (Ceos ya da Zea) gitmeyi
tasarlamaktad1r. Milano'da bir " vedova molto civile" (r;ok uygar
bir dul kadm) tarafindan konuk edilir. Bu nedenle, Delahaye'e
elindeki Cehennemde Bir Mevsim nU.Shasin1 gondermesini ya­
zar. Gt.lneye do� yoluna devam eder, ama Sienna yolunda gil­
ne§ r;arpar ve Livourne Konsoloslu� tarafindan General Paoli

34
gemisiyle Fransa'ya gOnderilir. Marsilya'da hastaneye yatar. Da­
ha sonra Karlistler'e kattlmay1 dener ve avans para ahr, ama ka­
!;arak Paris'e gider. Paris'te annesini ve k1zkarde§i lsabelle'i gO­
rtlr (Isabelle, Rimbaud'nun bu sirada Maisons-Alfort'da mUzake­
recilik yapt1�n1 sOyleyecektir). Ponchon, Cabaner ve Mercier
ile g0rtl!1Ur. Sonunda Charleville'e geri dOner. 14 Ekim gUnU, De­
lahaye'e i!;inde Reve (DU!1) adh !1iirinin de yer allh� bir mektup
gOnderir. Andre Breton'a gore ger!;ek bir "yazmsal vasiyet"tir
bu. Guzun, annesine bir piyano aldmp p iyano !;almay1 owen­
mek ister.
Eklem veremi olan k1zkard�i Vitalie 18 Aralik gUnU O!Ur.
Sinir bunalun1 g�iren !1air sa!;lann1 kokUnden kaz1hr.

1876
Bir Onceki gezisini yeterli gOrmeyen Rimbaud, mart aym­
da Viyana yolculu�na !;ikar. Buradan Varna'ya (Bulgaristan)
g�ip Mercier'nin ya!1ad1� Yunan Adas1 i!;in gemiye binmeyi ta­
sarlamaktad1r. Arna Viyana'da parasm1 !;aldmr ve "Yeni Gezgin
Yahudi" Uzerinde parampar!;a giysisi, b�mda eskimi!1 "ha­
ut-de-forme" !1apkasi, �zmda piposu, da�lar tepeler a!1arak yU­
rtlye yUrtlye Ardenler'e geri dOner. May1s aymda kuzeye yonelir,
Briiksel'de Hollanda sOmUrge ordusuna girer. Harderwijk'e gOn­
derilir. Burada 10 Hazirana kadar bekler. 10 Haziran gUnU. Ba­
tavia (Java) gitmek Uzere Nieuwe ·Diep'ten demir alan Prens
van Oranje adh gemiye doksan piyade (onu Frans1z) eriyle bir­
likte biner. Bu garip gOnUllU Napoli'ye u�adiktan sonra Bata­
via i!;in demir al1r ve Samarang'a ula!11r. Sonra da�dan g�erek
Salagida'ya yaya giderler. On b� gUn sonra, Assomption gUnU
(Meryem Anamn gOklere kald1rtlmas1 olayi, bu olaym kutland1-
� gUn, 15 A�tos) ayin yap1hrken ka!;&r.
Enid Starkie ve V.P.Underwood'un yazdiklanna gore, Sa­
marang'a yaya olarak ula!11r ve burada Edwin Holmes ad1yla,
Wandering Chief (Gezgin !;'ef) adli, hafif tonajh bir isk� gemisi­
ne mUrettebat olarak girer. On kadar mUrettebati olan gemi
Umit Burnu'nu dol&§tiktan sonra mUthi!1 bir f1rtmaya yakala­
n1r, Azor adalarmdan g�erek Queenstown'a <ingiltere) ul8.§ir.
Rimbaud buradan aynldiktan sonra Paris'ten g�rek Charvil­
le'e dOner. Delahaye'in 9 Aralikta Charville'e gelditini yazmas1-
na kar�m, isabelle, Rimbaud'nun yil. sonunda kente dtlnmU� ol­
duAunu ileri surer.

18 77-1878
Rimbaud, yolculuk tasartlar1y!a yan1p tutu�arak k1�1 Arden­
ler'de ge<;irir. MaylB aymda Hollanda ordusu hesabma (belki) as­
ker toplar. 14 May1s g\.lnU, ABD Donanmasma kattlmak amac1y­
la bu iilkenin Bremen'de bulunan konso!os!u�na yan1ts1z ka­
lan bir dilek<;e verir. Kendisini 4 7. Piyade Alaymdan (babas1-
nm) ka<;m1� bir Frans1z olarak tamt1p, dilek<;eyi John Arthur
Rimbaud olarak imzalar. Temmuz aymda, Loisset sirkine katl­
hp Bel<;ika, Almanya ve Hollanda'y1 dola�t1� santl1yor. Yaz so­
nunda Charlevill e'e dtlner. Arna g\.lzUn, isken deriye'ye gitmek
Uzere Marsilya'dan gemiye biner. Hastalamp Civita-Vccchia'da
gemiden inmek zorunda kahr. iyile§ince bUyi.ik bir olastllkla Ro­
ma'ya gider. Daha sonra Marsilya Uzerinden Roche'a gider ve
her zaman oldu� gibi k1�1 buralarda ge<;irir. Delahaye, kendisi­
ni 1878 paskalyasmda Paris'te gtlrdU�nU ileri sUrmektedir.
Arna yaz aylarm1 Roche'ta ge<;irip hasat kald1rmaya yard1m etti­
� kesin. Ki�tan sakmmak i<;in, 20 Ekim 1878 gi.\nU Charlevil­
le'den ayrtl1r, karh Vosges Da�!arm1 yaya olarak ge<;er, Alt­
dorf'a kadar trene biner ve Saint-Gothard'1 yar1m metreyi bu­
lan kar!arm i<;inde yi.irt.lyerek yaya olarak ge<;er. Bu yolculu�­
nu mizah dolu ola�anUstU bir mektupta ailesine anlat!r. 19 Ka­
s1m g\.lnU iskenderiye'ye gitmek Uzere Cenova'dan gemiye bi­
ner. iskenderiye'ye gelince � bulamaz, ama E.Jean ve Thia!
admda iki Frans1z mUhendisiyle arkada� olur, bunlar kendisini
Kibr1S1ta bulunan �antiyeleri i<;in �ef olarak tutarlar. K.ibr1s'ta
Larnaka yak111!armdaki bir t&§ oca�nda �antiye �efi olarak <;al1-
�1r.

18 79
Tifoya yakalanan Rimbaud may1s ay1 sonlarmda Roche'a
dtlner. Yaz boyunca yav&§ yava� iyil�ir. Eyliil aymda, Delahaye
onu son kez gtlrt.lr: Esmer tenli, hafif sari sakalh; sesi de��mi�­
tir, sesinin kalm tm1s1 �a�1rt1r onu. Kimileri, Rimbaud'nun M1-
s1r'a gitmek niyetiyle Marsilya'ya indi�ni, ama hastalamp geri
dtlnmek zorunda kald1�n1 dU�UnUyorlar.

36
 1880
K.!§1 (KBS1m 1 879-Mart 1 880) Roche'ta gec;irir. Bu s1rada
Verlaine, Roche yalunlannda bulunan Coulommes'da ogullar1
Lucien'e li.§ik oldu� Letinoislarla gC>rtl§mektedir. ilkbaharda
Rimbaud yola c;ikar. Marsilya'dan M1s1r'a gider, ama bir kez da­
ha Kibns'a gec;er. Burada, adanm valisi Wolseley ic;in Troodos
Da�lannda yaptmlan yazlik konutun yap1mmda ekip §efi ola­
rak c;ah§1r. Kisa bir sure sonra Limassol Limanmdan gemiye bi­
nip M1s1r'a gec;er. Bu ani ayrtl1§, kendisinin sorumlu oldu�, bir
i§c;inin C>ldtlrtll mesiyle ilgili olabilir.
Bir kcz daha SUvey§ Kanahndan gec;erek Afrika limanlan­
na uwar: Souakin, Massaouah, Hodeidah. Arabistan'da hastala­
n1r ve bir ticaret acentesi olan Bay Trebuchet'ye rastlar. Trebuc­
het Aden'e gidip, bir ma�aza ac;an Alfred Bartley ile ili§ki kurma­
s1n1 salik verir. Bir serbest liman olan Aden'de eski bir albay,
Monsieur Dubar, kendisini i§e al1r. Bu s1rada Alfred Bartley, bir
§Ube ac;mak Uzere gitti� Harar'da, Do� Afrika'da bulunmakta­
d1r. Rimbaud, artik ma�azada memur olarak c;al1§makta ve kah­
ve ayiklama atC>lyesini yC>netmektedir. Kendisi gibi yirmi alt! ya­
§mda olan A.Bartley ekim aymda geri dC>ner ve Rimbaud'yu be­
�enir. Aden'in iklimine dayanamayan Rimbaud, Bardcy'in tem­
silcili�ni yapmak Uzere Harar'a gitmeyi kabul eder. Kiztldeniz'i
gec;er ve yirmi gtlnde Somali QC>ltlntl ve da�lan a§tiktan sonra
Harar'a ula§1r. 40.000 nUfuslu Harar ytlksekte ve denizden 300
kilometre ic;erdedir. H alk1 Musltlman olup 1875 ytlmdan bu ya­
na M1S1r yC>netiminde bulunmaktad1r.

1 881
Ba§langic;ta yeni gC>revinden ho§nuttur. Kahve, fildi§�
zamk, misk, altm levha ve altm ytlzilk satin alan Rimbaud bir
sure sonra homurdanmaya ba§lar. BuyO.k bir olastlikla frengiye
yakalanir. Nisan aymda, Alfred Bartley, Mazeran ve ba§larmda
piskopos Taurin-Chagne olmak tlzere rahipler kente gelirler.
Bartley ve Mazeran aralik ayma kadar burada kal1rlar. Sik sik
hasta olmasma kal'§m Rimbaud Ulke ic;ine birkac; yolculuk ya­
par ve ticaret merkezleri kurar. Yerli halkm gC>reneklerini ka­
bul etmeye yatkm olan Rimbaud, Kuran okur ve yolculuklarm­
da Mtlsltlmanlar gibi giyinir. Bununla birlikte, ma�azanm ba§l-

37
na g�irilmed�ne (bu gtlrevi Pierre Bardey ahr) ilzu.len Rimba­
ud gtlrevinden istifa edip tekrar Aden'de �all§maya b&§lar ve da­
ha iyi bir gtlrev almayi bek.ler.

1 882
Bardeylerin yanindan aynhp Zanzibar'a, Panama Kanal1-
na ya da Choa'ya (Hab�istan) gitmeyi dil§!.lnmesine kar§ln, i§­
verenleriyle stlzl�mesini yeniler. Bu dtlnemde, Gallalar ilzerine
resimli, fotowafl1 bir kitap yazmay1 tasarlamaktad1r. Bu kitab1,
Alfred Bardey'in 1880 yihndan bu yana ilyesi bulundu� Co�af­
ya DerneA'i i�in haz1rlamak istemektedir. Bu ytl can1 alabildi�­
ne slk.tl1r: " ...dilerim bu ya§am hen tam amen f1tt1rmadan sona
erer." ( 10 Mayis 1882)

1 883
Gene Aden'dedir. Harar eubesine mildilr olmay1 (A.Bar­
dey bu olastl1� sezinletmi§tir kendisine) ya da hastal1� yilziln­
den Aden'den ayrtl1p Fransa'ya dtlnecek olan Dubar'in yerine
g�meyi dtl§ilnmektedir. Bir yild1r edinmek istedi� o ilnlil fotoA'­
raf makinesini kendisine Lyon'dan bu Du bar gtlnderecektir.
28 Ocak gilnil ambarc1 Ali eemmak.11 tokatlar. Ali eemmak.
onu mahkemeye vermek istemektedir. Bardey, Rimbaud'nun ya­
ninda yer alll', ama Aden 'den ayrtlmak zorundad1r artlk. Stlzle§­
mesini yeniledikten sonra 22 Mart gilnil aynhr. Harar eubesine
m!.ld!.lr olacaktir. Yunan Sotiro yard1mc1s1d1r. Harar'a gelince,
kolll§u topraklarda incelemeler yapar. Sotiro, Ogadine u.lkesine
gi.der. Bunun sonucu olarak Rimbaud yetkin bir Frans1zcayla
bir rapor yazar ve Cowafya DerneA'ine iletilmek ilzere A.Bar­
dey'e gtlnderir. Bu rapor stlz konusu dern�n yazanaklarinda
ertesi ytl yayimlanacak.t1r ( 1 eubat). Ayn1 ytl, Verlaine Lutece
dergisinde (5-1 7 Kas1m) Rimbaud ilzerine uzun bir inceleme ya­
y1mlayaca.k. ve bu yaz1yi Les Poetes maudits (Li.netli eairler) ad­
h kitabina alacaktll' (Vanier editeur).

1 884
Gerici meczup Mahdi'nin yabanctlan kovmak i�in derv�le­
ri ayaklandirdi� Sudan'da (ingiltere'nin himayesi altinda bulu­
nan Mum hidivl�e ba�hydi o s1rada Sudan) meydana gelen

38
olaylar sonunda, MlSlr Harar'daki egemenli�nden vazg�r. in­
gilizlerin g�revlendirdi� Emir Abdullah'm yabanc1 dtl�manh�
yerli olmayan ttlccarlari zor durumda b1ralur. Cezayir, Yunanis­
tan ve Hindistan'da yeni �ubeler a�m1� olan Bartley karde§ler
Harar'daki �ubelerini kapatmaya karar verirler. Rimbaud mart
aymda Harar'dan ayrihp alt1 hafta stlren yolculuktan sonra
Aden'e gelir. Buradaki �ube de kapanacaktlr. Rimbaud birka�
ayhk prim alarak izne ayrihr. "Belli ki buraya mutlu olmak i�in
gelmemi�im." (24 May1s) Temmuz aymda, Alfred Bartley,
Lyon'dan d�ner; ma�aza tekrar �al1�maya ba�lar. Rimbaud yeni­
den i�e ahmr ( 19 HaziTan). A.Bartley, Fran�oise Grisard'm ve
Ottorino Rosa'nm tan1khklarma g�re Rimbaud bu s1rada
Choa'h bir Habe� kadmla ya�amaktad1r: Uzun boylu, zarif, siga­
ra i�en bir kadm. Ertesi ytl kad1m ( Eylil.1 1885) g�ndermi� olma­
h.

1885-1888
10 Ocakta, Bardeylerle s�Zle§mesini bir yil yeniler. Ha.la
Aden'de slkmt1 �ekmektedir. Choa'nm (Menelik' in y�netti�
Habe§istan Kralh�) Ankober kentinde oturan bir Frans1zla, Pi­
erre Labatut ile ortak olur, g�revinden istifa ederek (ona g�re
Bardeyler Mdilkten ba�ka bir �ey degi.ldir) varm1 yo�nu orta­
ya koyar: Kervanla silah ve mermi ta�1yacakt1r. Avrupa'da el­
den g�irilen bu silahlarm Menelik'e sat1�mdan ortaklar (Laba­
tut ve Rimbaud) en azmdan 30.000 altm frank kazanacaktlr.
Rimbaud, ekim aymda, Obock topraklarmm yakmlarmda
bulunan Frans1z limam Tarjourah'ya gider. 2000 ttlfek ve
60.000 mermi dolaylarmda olan y\lki.l bu limandan almas1 ge­
rekmektedir. Arna, silah ka�ak.�111� ingilizler tarafmdan yasak­
lanm1� ve bu yasa�a Fransa da uym�tur. Bununla birlikte ayri­
callkh bir izin almay1 b&§ar1r, ama hastalamp Fransa'ya d�n­
mek zorunda kalan Labatut yil sonunda �11.lr. Rimbaud bunun
tlzerine, ekim aymda, tek ba�ma sefere pkmaya karar verir.
Aym yil ( 1 886) bu sorunlari ��ztlmlemek i�in btlttln gtlctl­
ntl harcarken, sembolistlerin dergisi La Vogue da Cehen nemde
'

Bir Meusim ve Illuminations'un btly\lk bir b�ltlmtl ( dt1zyaz1 � iir­

ler ve "yeni �iirler" birlikte) yayimlamr ( 13, 23 May1s, 3, 13, 20
Haziran). Bunlar yil sonunda Verlaine'in k!Sa bir tamtma yaz1-
s1yla birlikte kitap olarak yayimlamr.
Ekim 1886'da, yil.z deve ve bir o kadar insandan olll§an ker­
van Danakils'in �tillerine, volkanik topraklarma dalar. Kervan
6 !;jubat 1 887 'de Chao'nun b&§kenti Ankober'e u1�1r. Kral Me­
nelik yoktur. Birliklerinden birine sald1rm1� olan Harar Emiri
Abdullah'1 cezaland1rmaya gitmi§tir. Menelik, Shalanko'da bu
iddial1 emiri yener. Bundan yararlanarak Harar'1 topraklarma
katar. Rimbaud, Ankober'de Labatut'nun alacakli.larmm ve yer­
li kari.larmm kurbam olur. Bir �ans eseri tamd1� Frans1z i�let­
meci Jules Borelli ile, hilkilmdarm bulundu� Entotto'ya gitme­
ye karar verir. Menelik ile ili�ki kurar. Durumdan yararlanmak
isteyen kurnaz Menelik, tililniln bor�larm1 tidemesi gerekti� ba­
hanesiyle silahlar i�in �ok dil�ilk bir fiyat tinerir. Rimbaud onun
isteklerine boyun e�er ve 14.000 altm frank.Ilk senet a11r. Mene­
lik'in dam�mam olan isvi�reli milhendis Alfred Ilg ile iyi ili�ki
kurar.
1 May1s gtinil, Rimbaud ve Borelli, Harar'a gi.tmek ilzere
Entotto'dan ayri.l1rlar. Rimbaud, Harar'a gelince, kralm kuzeni
ve generali, kentin valisi olan Makonnen'le gtiril�ilr. c,;ok zeki
ve kadm tav1rh biridir bu Makonnen. Harar acmacak durumda­
d1r. Rimbaud sonunda Zeilah'a sonra da Aden'e ula�1r.
A�stos 1887 'de Mis1r'a gitmek ilzere gemiye biner. Yanm­
da gen� u�a� Djami Wadai vard1r. Elindeki senetleri paraya �e­
virmek i�in Massaouah Limamnda iner; pasaportu olmad1�
i�in tutuklamr ve o s1rada onu "Tilccar oldu�nu stiyleyen Rim­
baud Bey" olarak gtiren konsolos yard1mc1S1 Merciniez tarafm­
dan, Fransa'nm Aden konsolosu M.de Gaspary'den hesab1 hak­
kmda gerekli bilgi gelinceye kadar alikonulur. "Messegeries ma­
ritimes"in vapurlarmdan biriyle Silvey�'e gider, daha sonra Ka­
hire'ye g�er (20 A�tos) ve burada Avrupa Otelinde be§ hafta­
ya yak.in kal1r. Burada son yolcul� ilzerine yazd1� yazi.lar, i�­
letmeci arkada�mm karde§i Octave Borelli sayesinde, Le Bosp­
hore egyptien'de hemen yay1mlanU" ( 2 7 ve 27 A�stos). Ailesine
"Hayat1m tehlikede," diye yazar. Say1S1z tasari.lar yapar, Aden'e
dtinmemek i�in: Zanzibar'a gitmey� Chao i�in bir katU" tilril ya­
ratmay1 d�ilnilr. Bununla birlikte 8 Ekim gilnil kilrk� dilkka­
n1 Aden'e dtiner. Temps, Figaro ve Courrier des Ardennes'e, vb.,
makale gtindermeyi tasarlar. Eski bir Charleville'li olan Paul Bo-

40
urde kendisini ytl.rek.lendirir, ama Rimbaud bu rtiportajlar ic;in
yaksek paralar ister.
1 888 y1hnda, Makonnen ya da Menelik'e silah t�1mak ic;in
Armand Savoure ile anla�1r. Arna Frans1z hilki.lmetinin tutumu
yilzi.lnden bu tasaris1 gerc;ek.l�mez. Bunun i.lzerine, Harar'a
ara�t1rma yapmaya gider ve buraya yerl�meye karar verir.
Mart aymda Aden'e dtini.lnce, Cesar Tian'la ili�ki kurup onun
temsilcili�ni i.lstlenir. 3 May1s g1lni.1, Harar'da onun �ubesini
ac;ar: Deri, kahve, fi.l di�i, altm ve misk ahr, Avrupa'dan gelen ku­
ma�lar1 ve mamill i.lri.lnleri satar. Arna k1sa bir sure sonra slk.m­
t1 bastmr: " ... ailesiz, entellekti.lel bir c;a11�ma yapmadan, Zencile­
rin ortasmda bu ya�am, zavalh de@ mi..." (4 Agustos 1888). Bu­
nunla birlikte, acentesi Avrupah gezgin ve ti.lccarlarm slk. slk. u�­
rad1� bir merkez durumuna gelir: Borelli, Savoure, Kont Tele­
ki, Ilg. Rimbaud c;akt1rmadan alay eden, kendisini gtirmeye ge­
lenleri, alayc1 stizleriyle kmp gec;iren tuhaf bir ev sahibidir, ama
her zaman sakm1mh davrand1� ve kendisini tanimak isteyenle­
ri uzak tuttugu di.l�i.lnill i.lr.

1889
Mahdi yanhs1 ayak.lanmanm yay1lmas1 ve imparator Jo­
hannes'in toprak.larm1 tehdit etmesi i.lzerine, imparator ka�!llk.
verir, ama tam zafer kazanmak i.lzereyken, Metekka sava�mda,
18 May1s gi.lnU, bir kaza kur�unuyla ti!Ur. Yerine gec;en o�lu yete­
neksiz biri oldugu ic;in bu tili.lm sonuc;suz kalmaz ve ayni y!lm
10 Kas1m gi.lni.1, Menelik HabC§i�tan Kral1 olarak tac; giyer. Bir­
le�ik Hab�i�tan, Tigre (kuzey btilge) , Godjam, Cho a (gi.lney btil­
ge) ve Harar'dan olu�ur. Rimbaud ha.Ia hilki.lmdarm dan1�man1-
d1r. Ticareti birc;ok yerle�im yerinde geli�ir. Onemli ticaret mal­
larmm c;ogu onun acentesinden gec;ip kervanla Zeilah'a ve son­
ra Aden'e gider.
Rimbaud, 2 Arallk. gtl.ni.1, c;ok iyi ili�kiler kurdugu Ilg'e mek­
tup yazara.k h1zh bir katir1a iki ktite ister. Ilg bu isteA'i geri c;evi­
rir, ama Rimbaud 1srar eder. E.Starkie'nin kitabmda Rimba­
ud'nun Zenci ticareti yapti� sonucunda varmasmm nedeni bu
mektuplar ve bunlarm yanh� yorumudur. Rimbaud, Afrika gele­
n�ne uygun olaralr., yalnizca hizmetinde kullanmak Uzere iki
kale istem� olmal1.

41
 1 890
Rimbaud gtl�Ukler i�inde ticaretini stlrdUTilr. Kralh�n ka­
salannda hemen hemen para yoktur; aldJ.ki mallann kal'§tl1�m
"kahve" ile l)demektedir.
Marsilya'da yaymlanan, La France modeme adh kU� bir
edebiyat dergi.sinin yl)neticisi olan Laurent de Gavoty'den ald1�
1 7 Temmuz tarihli mektup Rimbaud'ya i11birli� Onerir. Mektup­
tan, " Dekadan ve sembolist okulun 11efi" kabul edildi�ni O�e­
nir. Para kazanmak isteyen Rimbaud, arahk aymda, Tian'dan
ayrtlmaya karar verir.

1 891
Ocak aymdan itibaren, sa� aya�mm zonklamasmdan kay­
gtlanmaya ba11lar. Ac1 btiyi.l.r ve dizinin 11i11mesiyle sonu�lamr. Ki­
sa bir sure sonra "yumruk bUyi.l.klU�nde" bir 11i11kinlik olu11ur.
Mart sonunda, elindeki mal stoklanm satamadan, Harar' -
dan ayrtlmaya karar verir. Bir kervanla yola �i.kar, Zeilah Lima­
nma kadar bir sedyede ta111mr. Ya�ur mevsimi bu yolculugu
alabildi�ne gtl�le§tirir. 19 Nisan gtlnU Aden'e gitmek Uzere ge­
miye iner. Aden'de hemen hastaneye kaldmhr. Doktor Nouks
tehlikeli bir evreye ul�mllj " synovite" tams1 koyar. Baca�nm
kesilmesi Onerilir, ama Rimbaud kabul etmez ve Fransa'ya dt>n­
mek karan verir. 20. MayISta Marsilya'ya vanr ve hemen Con­
ception Hastanesine kald1rtl1r. Doktorlar "neoplazma"dan, "car­
cinome"dan st>z ederler, yani kanserdir hastal1�. Ameliyat ge­
rekmektedir. Bunun Uzerine annesine telgrafla (22 May1s) ha­
ber verir ve ertesi gtln ailesine bir mektup yazar.
Annesi ve k1zkarde§ine yazd1� 23 Mayis 1891, cuma tarih­
li bu mektubu, Onemini gt>z l)ntinde tutarak, Tahsin Sara�'m ha­
zrrlad1� "Rimbaud'nun Mektuplan" adh kitaptan oldugu gibi
aktanyoruz: "Seugili annecikim, sevgil{ kizkarde§im / Korkun�
acilardan sonra, kendimi Aden 'de tedavi ettiremedikim i�in, ge­
miye binip Fransa ya dondii.m. / On ii� gii.n acilar i�inde kivran­
diktan sonra dun vardim. Geldikimde kendimi �ok zayif buldu­
tumdan ve ii§iittii.kii.mden Conception saynlareuine yatmak zo­
runda kaldim; burada, doktor masraflan da i�inde olmak ii.ze­
re, gii.nde on frank odii.yorum. / Kotii.yii.m, �ok kotii.: �u anda iyi­
ce §i§mi§ olan ve kocaman bir balkahatina benzeyen sak baca-

42
 gimdciRi bu saynlik yi.izi.inden iskelete dondi.im. Bir sinovit, bir
hidrartroz, bir eklem ve kemik saynligi bu. / ihtilatlar bacagin
kesilmesi zorunlugunu yaratmazsa, iyile§mesi r;ok uzun zaman
alacak. Ne olursa olsun, sakat kalacagim sonunda. Ama uzun
ya§ayacagimi pek sanmiyorum. Ya§amak olanaksiz artik benim
ir;in. Yazgim ne karaymi§! Ne karayazgili oldum! / Paris Ulusal
Acentasindan r;ekecegim otuz alti bin sekiz yi.iz franklik bir poli­
r;em var. Ama bu parayi almakla ugra§acak kimsem yok. Bense,
yataktan bir adim atacak durumda degilim. Aynca i.izerimde
saklamasinipek beceremedigim bir miktar para var. Neylersin?
Ne aci ya§am! / Bana hi<; yardiminiz olmaz m i ? " Annesi birka!;
gtin sonra gelir, ama ameliyat gecikir. Nihayet 27 May1s gtinil
sag" bacag-t kesilir. Yalvarmalanna ka?"§ln annesi yaninda kal­
maz. Bundan b()y!e Isabelle'e mektup yazacakt1r. Haziran· ay1
boyunca Aden ve Harar'daki dostlanna, Righas kard�lere, Ma­
konnen'e, Sotiro'ya, vb., mektuplar yazar; geri d()nebilecegini
d�ilnmektedir.
Hastanede ba!jka bir hastaltk kapmaktan korktug"u i!;in ka­
!;ar ve trenle Roche'a gider. Roche'ta bir ay aile !;iftliginde kal1r,
bu silre i!;inde hastaltk yay1.hr, ()teki baca�na ve kollarina Sl!;­
rar. inme yi.l.zilnden mektup yazamaz olur. Kimi z.aman arabay­
!a k1rlarda gezinir. Qog"u zaman odasmdad1r, k1zkarde!jine haz1r­
!attig-I ha!jha!j suyunun etkisiyle sayJ.k..l ar. Harar'dan, ticaretten
konu!jur ve yatag-In1n yanina yerl�tirilmi!j olan laternanin kolu­
nu !;evirir durmadan. A�stos sonunda, her !jeye kar!jln yo!a !;Lk­
mak ister. Treni ka!;lrmamak i!;in biltiln gece uyumaz. Arna ge­
ne de ka!;1r1r. Ak.!jam treniyle Paris'e gider. Burada kalmamaya
ve hemen Marsilya trenine binmek ilzere Lyon Ganna gitmeye
karar verir. 24 A�stos gilnil, Marsilya'ya gelir gelmez MISlr'a gi­
decek gemiye binmeyi umar, ama gene Conception Hastanesine
kaldmhr. Arttk ona Isabelle g()z kulak olacakt1r. Q()zya!j!an, s1-
k1nti terleri, intihar !;a�tlari. Ancak !;Ok yi.l.ksek dozda morfin
sayesinde biraz ferah!ar. B()y!e an!arda olag"anilstil !jeyler anla­
t1r. Isabelle bu anlan 1897 ytlinda yazacak ve iyi anlatabilmek
i!;in llluminations'un s()zcilk dag"arindan yarar!anacakt1r.
Isabelle �abeyinin rahat ()Jmesini istemektedir. 25 Ekim
Pazar gilnil ona gilnah !;Lkartmay1 b8!jar1rlar. Papaz!ardan biri
Isabelle'e �abeyinin o!ag"anUstO. inancindan s()z eder.

43
 9 Kas1m gilnil Rimbaud, denizyollan mildilrO.ne gonderil­
mek ilzere bir mektup yazdinr. Mektup di§ (hi� ku11kusuz fi.ldi­
§i) hisselerinin say1m1yla b&§lar, sonra Aphinar diye birinden
yard1m ister. Aphinar'm kim oldu� ha.la bilinmemektedir.
10 Kas1m gilnU. saat lO'da Rimbaud olilr. Yap1tlarmm ilk
kitab1 olan Reliquaire, Rudolphe Darzens'in onsozilyle Leon Ge­
nonceaux tarafmdan aym giln (ya da bir giln once) yay1mlamr.
Yaymc1 ile onsoz yazan arasmda bir anla11mazh.k oldu� i�in ki­
tap hemen satl§tan kaldm.hr. Rimbaud'nun cesedi Charleville'e
gotilrO.lilr. Cenaze toreni 14 Kas1m gil.nil saat onda yaptl1r: Bu bi­
rinci smJ.f cenaze torenine be§ kilise 11ark1C1s1, sekiz koro �ocu�
ve yirmi mum ta111y1c1 �ocu.k katihr. Bu bilinmeyen olilyti mezar­
h�a gotilren cenaze arabasmm arkasmda yalmzca iki ki§i var­
d1r: Annesi ve k1zkarde11i.

44
KAfliN'iN MEKTUPLARI
 GEORGES IZAMBARD'A1

Charleville, 13 Mayis 1 871

Saym Bay,
i§te yine ogretmensiniz. Kendimizi topluma feda edi­
yoruz, demi§tiniz bana; ogretim kurulunda yer ahyorsu­
nuz: Herkesin gitti� yoldan gidiyorsunuz.-Ben de kendi
ilkemi izliyorum: Hayas1zca kendime baktzrzyorum; oku­
lun eski budalalanm bulup ortaya �1kartiyorum: Hareket
olarak, soz olarak, kafadan uydurabilece�m ne kadar ap­
talca, pis ve kotti. §ey varsa hepsini kendilerine sunuyo­
rum: B unun ka111h�m bira ve §arap olarak odti.yorlar ba­
na. Stat mater dolorosa, dum pendet filius. 2 -Kendimi
topluma feda ediyorum, dogru,-ve hakhyim.-Siz de hak­
hsm1z, §imdilik. Ger�ekte, kendi ilkenize gore oznel §iir­
den ba§ka bir §ey gormti.yorsunuz: Universite yemli�­
ne-ba�§laym-yeniden kavu§makta direnmeniz bunu ka­
mthyor. Arna sonunda gene, hi�bir §ey yapmak istemedi�
i�in hi�bir §ey yapmaml§ olan bir doygun olarak bulacaksa­
mz kendinizi. 0 oznel §iirinizin her zaman korkun� tats1z
bir §ey olaca�nm sozti.nti. etmek de gereksiz. Sanmm, bir
gti.n,-ba§kalan da aym §eyi dti.§ti.nti.yorlar-ilkenize nes­
nel §iirin3 girdigini de gorecegim, sizin olaca�mzdan daha
i�tenlikle gorecegim bunu!-Bir emek¢ olaca�m: C';ilgmca
otkeler, beni, §imdi size bu mektubu yazarken ha.Ia nice i§­
�inin oldti.k\.i. Paris sava§ma dogru iterken, beni burada tu­
tan dti.§ti.nce bu! .. $imdi hi�bir zaman �l§mam, asla; grev­
deyim.
$imdilerde, olabildi�nce sefihle§iyorum. Neden mi?
$air olmak istiyorum ve gori.ilmezi goren ktihin4 olmaya

47
�l§Iyorum: Siz hi� anlamayacaksm1z bunu ve ben de size
anlatmayi a§B.gi yukan beceremem. Butiin duyularzn ka­
n§t.mlmas1yla, diizenlerinin bozulmas1yla bilinmeze ula§­
mak soz konusu . . . Ac1lar �ok biiyi.ik, ama gii �lii olmak, §8.­
ir dogmak gerek ve kendimi �r olarak gori.iyorum. Bu
hi� de benim su�um de�l. "Dii§iiniiyorum," demek yanh§
biqey. "Beni dii§iiniiyorlar," demeli.5 Sozciik oyununu ba­
gt§layin.
BEN bir ba§kas1d1r. 6 Kendini keman olarak d uyumsa­
yan oduna yaz1k! Hi� bilmedikleri konularda tarti§an bi­
lin�siz insanlan kii�iimsiiyorum!
Siz benim i9n bir Ogretmen de�lsiniz. Size bir §iir
gonderiyorum: Ta§lama m1 diyeceksiniz bakahm buna?
Yoksa §iir mi? Yine de dii§lem.- Ama rica ediyorum, altI­
m ne kalemle �izin, ne de fazlaca akilla:

i�KENCE EDiLEN YUREK

(Le Coeur supplicie)

Benim kederli yi.ire�m . . . . . . . . . . . . .

vb .

Hi� de anlams1z de�l bu.

Adresim: Bay Deverriere eliyle A.R.
Yiirekten selam.

ARTH. RIMBAUD

48
 PAUL DEMENY'YE1
Douai'de

Charleville, 15 Mayis 1871

Size bir saatlik yeni yazm dersi vermeye karar ver­

dim. i§e bir gtincel mezmurla ba§hyorum:
PARiS SAVA$ININ T0RK0S0
(Chant de guerre parisien)

Bahar gtin gibi ortada, �iinkii . . .

vb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A .RIMBAU D

-i�te size �iirin gelecegi ilzerine bir dilzyaz1:-

Her eskil �iirin sonu Grek �iirine var1r, uyumlu Ya�ama.
-Eski Yunan'dan romantik okula kadar, - Orta1;a�1-papaz 1;0-
mezleri ve ozans!lar (milt�airler) vard1r. Ennius'tan Therol­
dus'a, Thcroldus'tan Casimir Delavigne'ye, her �ey uyakh dilzya­
z1d1r, bir oyundur, bir1;ok budala ku�a�n olgtinlilk ve ovilncesi­
dir: En katlks1zd1r, en g111;lildilr, en bilyilktilr Racine2 .-Uyakla­
nna iifleseniz, yanmdizelerini kan§t.J.rsamz, bu Koca Bu­
dala Kokenler'in3 herhangi bir yazan kadar bilinmez biri
olur bugtin.-Racine'den sonra oyun kiiflendi. ik.i bin ,Yll
siirdii!
Ne §aka, ne de �eli§ki. Usum, bir Jeune-France'm4
hi�bir zaman duymad1A1 ofkeden daha biiytik ger�eklikler
esinliyor bana, bu konuda. Zaten, atalanna lanet okumak­
ta ozgtirdiir yeniler: Kendi iilkemizdeyiz ve zamamm1z
var.
Romantizm hi�bir zaman iyi de�erlendirilmedi. Kim
de�erlendirecekti? Ele§tirmenler mi? $arkmm, yani §3.rlu­
cmm dile getirdi� ve herkesin anlad1g1 dii§iincenin, pek

Cehennemde Bir Mevsim 4 9/ 4

ender durumda bir yap1t oldu�nu pek giizel kamtlamuj
olmalanna ka�m romantikler mi?
<;unki.i Ben bir ba§kas1d1r. 5 E�-er balm bir borazan
olarak uyamrsa, onun bir su�u yoktur. Bu benim i�in gi.in
gibi ortada: Dii§iincemin do�§una tamk oluyorum: Ona
baklyor, onu dinliyorum: Kemamn yaym1 harekete ge�iri­
yorum: Senfoni derinlerde klm1ldamaya ba§hyor ya da bir
s1�rayi§ta sahneye geliyor.
Eski budalalar Ben'den yalmzca yanh§ anlam �1kar­
mam1§ olsalard1, binlerce yildir, kendilerinin yazarlan ol­
duklanm hayklrarak kls1r zekalannm i.iri.inlerini i.ist i.iste
y1�an §U milyonlarca iskeleti si.ipi.irmek zorunda kalma­
m1§ olurduk.
Eski Yunan'da §iirler ve lirler Eyleme ahenk verirle,.S
demi§tim. Sonra, miizik ve uyak, oyun ve dinlenme arac1-
na donii§iir. Bu ge�mi§in incelenmesi m�raklilan biiyi.ili.i­
yor: Bir�oklan bu ilk�� yap1tlanm yenilemekten ho§lam­
yorlar:-Onlara gore bir §ey. Evrensel zeka, do�as1 gere�,
kendi dii§iincelerini ortaya atmi§tlr her zaman; insanlar
beyinin bu i.iri.inlerinin bir bOli.imi.ini.i topluyorlard1: Bun­
lardan yola �1karak kitaplanm yaz1yorlard1: insan kendi
(varhgi O.i.) i.izerinde �;a.h§mad1gi, heni.iz uyanmad1gi i�in
ya da heni.iz bi.iyi.ik dii§iin olgunluk evresinde olmad1gi
i�in i§ler bOyle yi.iri.iyordu. Memurlar, katipler vard1: Ya­
zar, yaratic1, §8..i r denen insan hi�bir zaman varolmami§ti!
�air olmak isteyen insanm yapacagi ilk ozel �I§ma,
kendi varhgim biiti.ini.iyle tammaktir; kendi ruhunu arar,
onu dikkatle inceler, onu smar, onu o�enir. Kendi ruhu­
nu tamd1gi andan itibaren onu geli§tirmek zorundad1r; bu
kolay bir §eymi§ gibi gori.iniir: Her beyinde do� bir geli­
§im olur; nice bencil kendini yazar diye ilan eder; niceleri
de vard1r ki dii§iinsel geli§melerini kendilerine mal eder­
ler!-Ama ruhu iirki.in�le§tirmektir soz konusu olan:
Comprachicolar7 gibi orne�n! Kendi yi.izi.ine si�ller eken
ve bunlan yeti§tirip geli§tiren bir insan dii§iini.in.

50
 Kdhin olmak, kdhin 'e donti§mek gerekir diyorum.
$air, biitiin duyulan uzun st.ire, sonsuzca ve bilin�le
karz§tzrarak dii.zensizle§tirerek kdhin 'le§ir. 8 Sevginin, ac1-
nm, �ilgmb�n9 butt.in bi�imlerinde kendini arar, kendin­
de ttim agulan ttiketir ve bunlann yalmzca oztinti, en gti­
zel klsmm1 tutar kendinde. $airin, tam bir inanca, tam bir
insantistti gt.ice gereksinim duydugu, herkesin arasmda en
btiyiik hasta, en btiyiik c.8.ni, en btiyiik lanetli ve en yiice
Bilgin10 oldugu dille anlatilmaz i§kencedir, ac1d1r bu!-­
Ctinkti bilinmez'e ula§maktad1r §air! Ctinkti, daha once
herkesinkinden daha zengin olan ruhunu i§leyip geli§tir­
mi§tir! Bilinmeze ula§ml§tlr, ama �ilgma dontip isterse giz­
li gortilerini (visions) sonunda alg:ilayamaz duruma gelsin,
bir kere onlan gordti ya, ona yeter! Duyulmam1§ ve adlan­
dmlamaz §eyler kar§1smda yapm1§ oldugu s1�ramada ister­
se gebersin: Ardmdan ba§ka korkun� emek�iler gelecektir;
otekinin silinip gittigi ufuklardan ba§layacaklard1r i§e!
-Arkas1 Alu Dakika Sonra-
Burada, araya metin dl§l ikinci bir mezmur sokuyo­
rum: Dost bir kulakla dinleyin ltitfen,-ve herkes btiyiile­
necektir.-Keman ya,Yl elimde, ba§hyorum:
BENiM A.$IK KIZCACIZLARIM
(Mes petites amoureuses)
Y1klyor gozya§b bir su . . . . .
vb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
AR.

i� bOyle. Hem §Unu da soylemek isterim ki, size 60

santimden fazla pasta ticreti Odetmekten �ekinmesey­
dim,-yedi ayd1r, ben zavalb �klmn 1 1 eline bir tek bronz
mangir g�medi!-yi.iz dizelik (altJ ol�tilti) Amants de Pa­
ris'yi gonderirdim size. Ba,Ylm, iki yiiz dizelik Mort de Pa­
ris §iirimi de! 1 2

51
 -Konuya dontiyorum:
Demek ki �r gerc;ekten ate� h1rsmd1r. 13
insanhktan sorumludur �r, dahas1 hayvan lardan da
sorumludur; bulgulanm duyumsatmak, yordamlatmak,
dinletmek zorunda olacaktlr; oradan getirdi� �eyin bic;imi
varsa, onu bic;imli verir; bic;imsiz ise bic;imsiz aktanr. Bir
dil bulmak zorundad1r;-Zaten her soz bir dti�tince oldugu
ic;in, bir evrensel dilin zamam gelecektir! Hangi dilde olur­
sa olsun bir sozltik\i tamamlamak ic;in bir fosilden daha olti
akademi tiyesi olmak gerek.ir. Alfabenin ilk harfi tizerinde
dii.§ii.nmeye ba�layan kit ak1lhlar hemen kafayi oynat1rlar­
d114!
Ruha ruh olacaktlr bu dil, her �eyi, kokulan, sesleri,
renkleri, dti�tinceyi bulup c;1karan dti�tinceyi ozetleyen bir
dil15• Kendi zamanmda evrensel ruhta uyanan bir y1W,n bi­
linmezi tammlayacaktlr �air: Dti�tincenin formtiltinden,
ilerlemeye dogru gidi§in iminden daha fazlasm1 verecek­
tir! Herkes tarafindan sindirilen olc;tistizltik (kurals1zhk)
olc;ti (kural) olacaW,ndan, �r ilerlemenin bir 9ogaltani ola­
cakt1r!
Goreceksiniz, materyalist olacakt1r bu gelecek16. Hep
Uyum ve Armoni ile yi.iklti olan bu �iirler kahc1 olmak ic;in
yaz1lacakt1r.-Ashnda, yine de bir par� eski Yunan �iiri
olacaktlr.
�airier yurtta� olduklan ic;in bu kal1c1 sanatln i�lev­
leri olacaktir. �iir art.Ik eyleme ahenk tutmayacak; onde
olacakt.J.r. 17
Bu ttir �rler var olacaktlr! Kadmm18 sonsuz koleli�
sona erince, kadm kendi varhW,.yla, kendisi ic;in ya�maya
ba�layinca, �imdiye kadar i�enc; olan erkek ona ozgtirltik\i­
nti geri verince, kadm da �r olacaktlr. Kadm da bilinmezi
bulgulayacaktlr! Kadmm dti�tince evrenleri bizimkilerden
fark.11 m1 olacaktlr?-Tuhaf, akll ermez, yeniden stirgi.in ve­
ren, nefis �eyler bulacaktlr; biz bunlan alacaW,z ve anlaya­
caW,z.

52
 Bu arada, §airlerden yenilik isteyelim,-ch.i.�ti.nce ve bi­
�im yenilikleri. Butt.in kurnazlar bu istegi kar�1lam1� ol­
duklanm sanacaklar hemen.-Ama bbyle bir �ey sbz konu­
su degil!
Ilk romantikler farluna varmaksmn kahindiler: Ruh­
lannm geli�mesi kazalarla b8.§lad1: Terk edilmi�, ama ray­
lann ti.zerinde bir sti.re dahayanan lokomotifler.-Lamarti­
ne bazan kahindir, ama eski bi�im tarafindan bogulmu�­
tur -{:'ok inat�l olan Hugo son kitaplannda derin gorii sa­
.

hibidir ger�ekten: Seflller ger�ek bir �iirdir. Les Chtiti­

ments elimin altmda; Stella, Hugo'nun19 gbrme yetene�­
nin yak18.§1k bir bl�ti.sti.nti. verir. Bol miktarda Belmonte2°
ve Lemannais, Yehovalar ve dikilita�lar, gebermi� eski a�1-
nhklar.
M usset, bizler i�in, yani onun melek tembelliginin sal­
d1rd1gi, ac1h ve gizli gbtii ntti.lere (visions) kap1lm1� ku�­
lar i�in, on dart kez daha igren�tir� Ei Yavan bykti.ler ve
atasbzleri! ey geceler� ey Rolla, ey Namouna, ey la Coupe!
hepsi Frans1zca, yani son derece igren� Frans1zca; Frans1z­
ca, ama Paris dili degil! Rabelais, Voltaire, Bay Taine'in21
yorumlad1� Jean La Fontaine'i! esinlemi� olan bu igren�
perinin biryap1tl daha! Musset'in baharhkyetenegi! Sevgi­
si sevimli! i�te size mineli resim, sa�lam �iir! Fransiz �iirin­
den daha uzun sure ho�lanacaklar, ama Fransa'da. Her
bakk.al �ira� Rollavari laflar say1p dbkebilir, her papaz
okulu b�rencisi22 bir defterin gizli yerinde be� yti.z uyak bu­
lundurabilir. Bu tutku at.J.hmlan, on be� ya�mda, gen�leri
cinsel bak1mdan azd1rabilir; on alti ya�mda, bunlan yiirek­
le ezbere okumakla yetinirler; on sekiz ya�mda, hatta on
yedi ya�mda, olana� oLan her kolej bgrencisi Rolla'hk
eder, bir Rolla2J yazar! Kimileri hala onun yti.zti.nden ol­
mektedir, belki. Musset hi�bir �ey yapamad1: Tti.l perdele­
rin arkasmda gizli gbrti.ntti.ler vard1: 0 gbzlerini kapatt.J..
Koy kahvesi ile kolej s1ralan arasmda sti.rten bu yoksuF4
Frans1z, bu gi.i.zel blti. blmti.�tti.r ve artik tiksinmelerimizle

53
onu uyand1rmak zahmetine bile kallu§mayahm.
ikinci ku§Rk romantikler �ok kdhin'dirler: Th. Gauti­
er, Leconte de Lisle, Th. de Banville. Arna gortilmezi ar�­
tJ.rmak, duyulmaz1 i§itmek ohi §eylerin ruhunu tekrar ya­
kalamaktan ba§ka bir §ey oldugu i�in, §&irlerin krah Bau­
delaire ilk kahindir, gerr;ek bir Tanr1 'd1r. Bununla birlikte,
�ok sanat�1 bir ortamda ya§8d1; ve onda bunca ovtilen bi­
�im onemsizdir: Bilinmezlik ke§ifleri yeni bi�imler gerekti­
rir. 25
A.Renaud,-Rolla'sm1 yarattl; L.Grandet,-Rolla's1m
yarattl;-Galyalilar ve Mussetler, G.La.fenestre, Coran,
Cl.Popelin, Soulary, L. Salles; ogrenciler, Marc, Aicard,
Theuriet; oh.iler ve budalalar, Autran, Barbier, L.Pichet,
Lemoyne, Deschampslar, Desessartlar; gazeteciler, L.Cla­
del, Robert Luzarches, X. de Ricard; uyduruk�ular, C.Men­
des; derbederler; kadmlar; yetenekler, Lon Dierx, Sully-­
Prudhomme, Coppee gibi bOnler arasmda ve eski bi�imle­
rin ustas1 olmu§ Parnasse denen yeni okulda iki kahin var­
d1r: Albert Merat ve ger�ek bir §3..i r olan Paul Verlaine.-i§­
te bOyle.-Boylece kendimi kdhin'e don'i.i§ti.irmeye �1§1yo­
rum.-Mektubu dindar bir §Srluyla bitirelim.

<;6MELMELER
(Accrouppissements)

Ge� vakit, midesinin buland1�m duyumsad1�nda,

vb. . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . ..

Mektubumu yamtlamazsamz �ok koti.i biri olursu­

nuz: Elinizi �buk tutun, �unku sekiz gi.in sonra Paris'te
olacagiin belki.26
Ho§� kalm.
A RIMBAUD

54
CEHENNEMDE BiR MEVSiM
 Ozgiin ad1
Une Saison En Enfer
 *****

"Eskiden, iyi amms1yorsam eger bir �6len­

di ya�m, butun yiireklerin ai;ild1gi., butun
�aplarm akt1gi..
Guzellik'i dizlerime oturttum bir ak­
�.-Ve ac1 buldum onu.-Ve s6vdum ona.
Onlem ald1m toplumsal duzene kar�l.
Uzakla�t1m. Ey buyiicu kadmlar, ey yok­
sull uk, ey kin, hazinem sizlere emanet edildi.
Ba�ard1m usumun armmasm1 butun in­
sanc1l umutlardan. Bir yirt1c1 hayvanm sessiz
s11;rayi�1yla uzerine i;ulland1m her k1vancm,
bogazlamak ii;in onlarl.
Cellatlar1 i;agi.rd1m, olurken di�lemek ii;in
tufeklerinin dipi;igini. Afetlere i;agn i;ikar­
d1m, kumla, kanla sol uksuz b1rakmak ii;in ken­
dimi. Mutsuzluk tannmd1 benim. <;amura
uzand1m boylu boyumca. Kuruland1m sui;un
ruzgarmda. Ve delilige yaman bir oyun oyna­
d1m.
Ve budalanm korkuni; giilu�unu getirdi
bana ilkyaz.
Ama, daha gei;enlerde, son falsomu 1 ! yap­
mak uzereyken, aramayi du�undum, belki de
beni inanc1ma yeniden kavu�turacak olan o es­
ki �olenin anahtarml.

57
 iyiliktir bu anahtar.-Kamthyorbu du�un­
ce du� gonnu� oldugumu.
11Sirtlan kalacaksm... 11 falan diye haykir1-
yor b�1ma �ok ho� bir h�ha� �elengi takan
�eytan. 11Butun tutkularmla, ve bencilliginle
ve butun gtinahlarmda kazan olumu. 11
Ah! gma geldi ondan:-Ama daha az ofkeli
bir gozbebegi rica edecegim senden sevgili �ey­
tan! ve bu arada gecikmi� birka� ku�uk al�ak­
hk, lanetli defterimden birka� igren� yaprak
kopartiyorum, yazarda betimleyici ya da egiti­
ci yeteneklerin bulunmamasmdan ho�lanan
sana.

58
 KOTU KAN

Galyah atalarrmdan kal1ttir u�uk mavi

gozlerim, dar kafam, ve sav8.§ta sakarhgtm.
Onlarmki kadar barbarca buluyorum giyimi-
mi. Arna ya�la:rmyorum sa�lar1rm.
<;a�larmm en yeteneksiz hayvan yi.i.zi.i.cu­
leriydi, ot yak1ctlar1ydl Galyalilar.
Onlardan kal1t bana: Putataparhk ve gi.i.­
nah sevdas1;-ah! bu.tun kotuhikler, ofke, kos­
nuculuk,-gorkemli kosni.i.ci.i.li.i.k-Ozellikle de
yalan ve tembellik.
i�eniyorum bi.i.ti.i.n mesleklerden. Usta
ve i§�i, hepsi andavalh, i�en� hepsi. E§de�er­
de kalem tut.an el ile sapan tutan el.-Ey eller
�gi!-Benim kendi elim olmayacak hi�bir za­
man. Sonu �ok kotuye varrr u§akhgtn, sonra.

Durustlugii. uzuntu veriyor bana dilenciligin.

Katiller tiksinti verir i�di§ler gibi: Temizim
hen, ve bu VIzgeliyor bana.
Arna! Yapan kim dilimi bu denli dalavere­
ci, yol gostersin ve 'korusun diye §imdiye ka­
dar tembelligimi? Ya§811IBk i�in bilP kullanma­
dan bedenimi, ve her yerde Y8.§8.d1m karakur­
ba�asmdan daha aylak. Bir tek Avrupah aile
yok tammadlgI:m.-Benim ailem gibi her §eyi

59
 insan Haklan Bildirgesi'ne borc;lu aileleri de­
mek istiyorum.-Tamd1m bi.iti.in iyi aile c;ocuk­
larmi.

Fransa tarihinin herhangi bir yerinde gec;­

mi§im olsayd1!
Ama hayir, hic;bir §eyim yok.
Her zaman a§agi bir soydan geldigim gi.in
gibi ortada. Nedir ba§kaldm, bilemedim. Yag­
malamak ic;in ayakland1 benim soyum, yalmz­
ca: T1pk1 oldi.irmedikleri hayvana kurtlarm
yapt1gi gibi.
Amms1yorum Kilise'nin bi.iyi.ik k1z1 Fran­
sa'nm tarihini. Ben, koyli.i, sefer yapmahyd1m
kutsal topraklara: kafamda Suab ovalarmm
yollar1, Bizans rnanzaralar1, Yeri.i§alim'in sur­
lar1: c;arrmha gerilen isa'ya ac1ma uyandmyor
ic;imde Meryem tapmc1, dine yabanc1 binlerce
periler arasmda.-Ben ci.izzamh, oturmU§UID
kmk c;omlekler, IS1rganlar arasmda, gi.ine§in
kemirdigi duvar dibinde.-Daha sonra, hen
Fransa hizmetinde c;al1§an Alman si.ivari, ac;1k
ordugah kurmu§ olmahy1m Almanya gecele­
rinde.
Ah ! gene: Co§kuyla raksediyorum k1rrmz1
bir orman di.izli.igunde, ya§hlar ve c;ocuklarla
birlikte.
Ammsam1yorum bu di.inyadan ve H1risti­
yanhktan daha otesini. Sona ermeyecek ken-
60
dimi hep bu gec;mii;;te dui;;unmem. Arna her za­
man yalmz; kimsesiz; dahas1 hangi dili konu­
i;;uyordum hen? isa'nm din kurallarmda du­
i;;unmedim hic;bir zaman kendimi; ne de soylu­
larm meclislerinde,-isa'nm temsilcilerinin.
Neydim hen gec;en yiizyilda? Ancak bu­
giin buluyorum kendimi. Yok art1k goc;ebeler,
yok art1k anlai;;1lmaz sava§lar. Her i;;eye ege­
men oldu ai;;agi soy-halk, hani derler ya us;
ulus ve bilim.
Ah! bilim! Gozden gec;irildigi. her i;;ey. Be­
den ic;in kocakar1 ilac;lar1 yerine tip var; felsefe
var tin ic;in, son Kudas ayini ve duzenlenmii;;
halk turkuleri yerine. Ve hukumdarlarm eg­
lenceleri, o yasaklad1klar1 oyunlar! Cografya,
kozmografya, mekanik, kimya! . .
Bilim, yeni soyluluk! ilerleme. Yuruyor
dunya! Neden donmuyordu peki?
Sayilarm tans1gi bu. Us'ad1r bizim yolu­
muz. <;ok kesindir, biliciliktir, soyledigi.m i;;ey.
Anhyorum, ve putatapar sozcukler olmaks1-
zm dui;;uncelerimi ac;1klayamayacagima gore,
susmak isterdim.

*
.

Geri geliyor putatapar kan! Yakmd1r Kut-

sal Ruh, soyluluk ve ozgiirlUk bagii;;layarak ru­
h uma, isa neden yard1m etmiyor bana? Yaz1k!
Doldu vadesi incil'in! incil! incil.
Tanriyi bekliyorum oburca. En 3.§agi soy-
61
 damm oldum olas1.
i§te Brotanya k1yismdayim. l§ildasm kent­
ier geceleyin. Tamam oldu giinum; aynhyo­
rum Avrupa'dan. Yakacak ci�erlerimi deniz
havas1; y$zl8.§bracak derimi yitik mevsim­
ler. Yuzmek, avlanrnak, ot dovmek, ozellikle
tutun tutturmek; kaynar madenler gibi sert i�­
kiler i�mek-ate§lerin �evresinde yaptiklar1
gibi sevgili atalarmun.
Geri donecegim, demirden kollar ve ba­
caklarla, kararrm§ derimle, ofkeli gozle: Gu�­
lu soydan oldugumu dii§iinecekler, yiizume
bakarak. Altm1m olacak: Aylak ve kaba olaca­
gim. S1cak ulkelerden donen k1yic1 sakatlara
bakar kadmlar. Siyasal olaylara kar1§3cagim.
Kurtulacagim.
�imdi lanetliyim hen, tiksiniyorum vatan­
dan. En iyisi, §6yle esash bir sarho§ uyku �ek­
mek, kumsalda.

Gitmiyorum.-Buradan yollara dii§elim

gene, kotuliigiimle yiiklu, us �a�mdan bu ya­
na ac1 koklerini bogt'ume suren-gokyiizune
yiikselen, beni yenen, beni yerlere �an, beni
yerlerde surukleyen kotuliigii mle.
Son safuk ve son �ekingenlik. Tamam, an­
la§bk. Dunyaya sergilenmeyecek tiksintile­
rim ve ihanetlerim.
Haydi, ileri! Yuriiyii§, yiik , �ol, can s1kmti-
62
s1 ve ofke.
Kime kiralayaca�m kendimi? Hangi hay­
vana tapmmam gerek? Hangi kutsal surete
saldrrmah? Hangi kalpleri k1raca�m? Hangi
yalan1 desteklemeliyim?-Hangi kanda yiiru­
meli?
Daha do�usu, yasadan sakmmak.-Ya­
� ac1mas1z, al1kla�ma kolay,-kald1rmak
gO.c;suz bir elle, ta.butun kapagi.m, oturmak, bo­
gulur gibi olmak. Ne y8§hhk boylece, ne de
tehlike: Frans1z de�ldir deh�et.
-Ah ! oylesine kimsesizim ki herhangi bir
kutsal surete sunuyorum sevgilerimi yetkinli­
�e do�u.
Ey benim ozverim, ey benim yiice Tanr1
sevgim! �u olumlu dunyada, yine de!
De profundis Domine1 , amma da budala­
yim!

Hep zindana kapat1lan o yola gelmez ku­

rek mahkumuna hayrand1m daha c;ocuklu­
gumda; gormeye giderdim konak.layarak kut­
sall8§tlrd1� evleri ve hanlar1; onun imgelemiy­
le gorurdUm. mavi gokyiizunu ve kirlarm c;ic;ek­
'
lenmi� u�a�1m; onun almyaz1s1m duyumsar­
drm kentlerde. Daha gO.c;luydu bir ermi�ten,
daha sa�duyuluydu bir gezginden-ve o, yal­
mzca o! tam�yd1 b8§mdaki aylarun ve usu­
nun.

63
 Yollarda, k1� geceleri, barmaks1z, giyecek­
siz, az1ks1zken, bir ses ku�tirdi donmu� yiire­
gimi: "Gu�suzluk ya da go.�: Al sana, i�te go.�.
Bilmiyorsun nereye gittigini, bilmiyorsun ni­
�in gittigini oraya, gir her yere, yamtla her �e­
yi. Bir ceset olsaydm ancak bu kadar oldurebi­
lirlerdi seni." Sabahleyin bak1�1m oylesine yi­
tik ve davram�1m oylesine olgtin olurdu ki,
rastlad1gun insanlar belki de gormezlerdi beni.
Kentlerde birden k1rnuz1 ve kara gorunu­
yordu �arnur bana, tipk1 bir ayna gibi bir lam­
ba dola�tigmda yan odada, bir hazine gibi or­
manda. Bahtm1z a�1k olsun, diye haykmyor­
dum ve bir alev ve duman denizi goruyordum
gokyiizunde; ve, sagda, solda, bir milyar yild1-
r1m gibi yanan butun zenginlikler.
Amayasakti bana eglence ve kadmlarla ar­
kada�hk. Bir arkada� bile. O fkeli bir kalabah­
gm kar�1smda goruyordum kendimi, bir idarn
mangas1 kar�1smda, anlayamad1klar1 mutsuz­
luga aglarken ve bagi�larken!-T1pk1 Jeanne
d'Arc gibi!-"Rahipler, ogretmenler, efendi­
ler, yan1hyorsunuz beni adalete teslim eder­
ken. Bu halktan olmad1m hi�bir zaman ; hi� H1-
ristiyan olmad1m; i�kence altmda �k1 soyle­
yen soydan1m; anlamam yasalardan; yoktur
bende torel anlayi�, hen bir canavar1m; yan1h­
yorsunuz . . . "
Evet, gozlerim kapal1 sizin i�1g-Imza. Bir
hayvamm hen, bir zenci. Kurtulabilirim ama.
Duzmece zencilersiniz hepiniz, sizler, man­
yaklar, kan dokuculer, cimriler. Tuccar, zenci-
 sin sen; yargi�, zencisin sen; general, zencisin
sen; imparator, y8§h k8§m ti, zencisin sen: Ver­
gisiz bir i�ki i�tin, �eytan'm yaptigt.-Sayrihk
ate§i ve kanser esinler bu halk1. Sakatlar ve
ya§hlar oylesine saygind1rlar ki kaynatilmala­
ri gerekir.-Bu zavalhlara rehine bulabilmek
i�in deliligin dolamp durduku bu anakaradan
aynlmaktir en kotu §ey. Giriyorum Ham'm2
�ocuklar1mn ger�ek kralhgtna.
Henuz tamyor muyum do�ayi? Tan1yor
muyum kendimi?-Arnk sozcukler yeter. Kar­
ruma gomuyorum olweri. <;1�hklar, davullar,
dans, dans, dans, dans! Hi�li�e yuvarlanaca­
gtm giinu kestiremiyorum bile, beyazlar kara-
•
ya �1kmca.
A�hk, susuzluk, �1�hk, dans, dans, dans,
dans!

Karayi �1k1yor beyazlar! Kilise yasas1! Bo­

yun e�ek gerek vaftize, giyinmek, �alt§mak.
Yuregimden yedim oldurucu darbeyi. Ah!
beklemiyordum bunu.
Hi� kotuluk yapmad1m. Kaygis1z ge�ecek
giinlerim, uzak duracak benden pi§manhk. Ya­
§aIIUlll§ olacagtm, ·cenaze mumlar1 gibi kati
l§lk veren, iyili�e k&r§l yar1 olu ruhun acilar1-
m. iyi aile �ocu�tmun yazgis1, duru gozya§la­
riyla kaph mevsimsiz tabut. Aptalhk hi� ku§­
kusuz sefahat, kotuluk hi� ku§kusuz aptalhk;
bir kenara atmal1 ahlaks1zh�. Arna yalmzca
Cehennemde Bir Mevsim 65/5
 katk1s1z acmm saatini �mayi ba�amaya­
cak, art1k �alar saat ! Ka�mlacak nuyim bir �o­
cuk gibi, cennette oynamak i�in, tum ac1lar1
unutarak?
<;abuk! var nu ba§ka ya�ar?-Olanak­
s1zd1r, vars1lhkta uyku. Kamu mal1yd1 her za­
man varsilhk. Yalmzca tannsal sevgi verir bili­
min anahtar1m. Goruyorum ki bir iyili�n ser­
gilenmesinden ba§ka bir §ey de�l do�a. Elve­
da ger�ekle§meyecek du§ler, ulkuler, yanilgi­
lar.
Meleklerin uscul §ark1s1 yO.kseliyor kurta­
r1c1 gemiden: Kutsal sevgidir bu.-iki sevi! ole­
bilirim dunyasal seviden, olebilirim ozveri­
den. Aynld1m, gidi§imle acilar1 artacak olan
ruhlardan! Beni se�iyorsunuz deniz kazasma
uwanu§lar arasmdan; dostlanm de�l mi geri­
de kalanlar?
Kurtarm onlar1?
Ak1l ba§lad1 bende. iyidir dunya. Kutsaya­
ca�m ya§am1. Sevece�m karde§lerimi. <;o­
cukca vaitler de�l bunlar. Ne de ya§hhk ve
olumden kapp kurtulma umudu. Tann g(l­
cumdur benim, ve overim Tannyi.

A§k1m de�l art1k can s1kmt1s1. Butun co§­

kularm1 ve yik1mlarm1 tan1d1�m kudurganhk­
lar, ahlaks1zhklar, delilik,-indirildi butun yO.­
kum. De�erlendirelim sersemlemeden safl1�­
nun enginligini.
66
 isteyemezdim artik bir dayagi.n avuntusu­
nu. Bir evlili�e kalk1�cagi.rm sanrmyorum,
kaynatamm isa oldu�.
Usumun tutsagi. de�lim hen. De<lim: Tan­
n. OzgO.rluk istiyorum buyi.i.k kurtulu�ta: Na­

s1l ele ge�irece�m ozgO.rlugu? Birak.ti beni

u�ar1 istekler. Gerek yok artik ozveriye, ne de
kutsal seviye. Yerinmiyorum duyarh yiire kle­
rin �agi.na. Herkesin ken di usu var, ho�goru
ve erdemi: Kendime yer ayiriyorum, sa�duyu­
m.�n bu meleksi merdiveninin son basamagi.n­
da.
Yerle�ik mutlulu�a gelince, ister evcil ol­
sun, ister olmasm . . . hayir, beceremem. <;ok
haylaz1m, �ok gO.�suzum. <;abayla �i�eklenir
ya�, beylik ger�ek: Bana gelince, yeterin­
ce zahmetli de�l ya�armm. Eylemin uzerin­
de u�uyor ve geziniyor uzaklarda, dunyamn
bu de�erli noktasmm.
Nas1l da ya�h bir k1za donu�uyorum, olu­
mu sevmek cesaretinden yoksun kalacak!
Tann bir verseydi bana, Tanr1sal, goksel
dinginli�, tapmmayi,-eski ermi�ler benze­
ri.-Ermi�ler, gO.�luler! ke�i�ler, sanat�1lar is­
temedi�n kadar!
Sonsuz gO.ldi.iru! Aglatacakti beni masum­
lu�m. Bir gO.ldurudur ya�am, hepimizin ya­
� zorunda oldu�.

67
 Yeter! i§te ceza.-ileri!
Ah! yamyor ci�erlerim, g\irlO.yor §Skakla­
rim! Gece yuvarlamyor gozlerimde, bu g\ine§
l§lgtnda! yfuek . . . kollar ve bacaklar...
Nereye gidiyoruz? Sava§a rm? GO.�sO.zO.m
hen! ilerliyor otekiler. Ara�-gere�ler, silah­
lar... zaman !..
Ate§! Ate§ edin banal Buraya! teslim olu­
rum yoksa.-Korkaklar!-OldO.rO.yorum ken­
dimi! Atiyorum kendimi atlarm ayaklarma!
Ah!..
-Al1§8cagtm buna.
Frans1z y8.§8.llll olurdu, onurun yolu!

68
 CEHENNEMiN GECESi

Yiikhi. bir zehir yuttum.-U� kez kutsan­

sm bana ula§fill ogut!-Bir yangm var karmm­
da. Kollarmu, bacak.larmu buruyor agu, bi­
�irusizle�tiriyor beni, yere seriyor. Ohi.yorum
susuzluktan, soluk alanuyorum, bagi.ranuyo­
rum. Cehennem bu, sonsuz ceza! Gori.in na­
sil da yeniden yi.i.kseliyor ate�! Nas1l da yan1-
yorum tam anlanuyla. Haydi, ileri, �eytan!
Gorur gibi olmu�tum iyilik ve mutluluga
donu�o.. kurtulu�u. Betimleyebilir miyim tan­
s1�? Ho� gormez ilahileri cehennem havas1!
Milyonlarca sevimli yaratikti bunlar, ho� bir
tinsel birlik, gti.� ve bari�, soylu tutkular, ne­
yin nesidir bunlar, nereden bileyim?
Soylu tutkular!
Ve ha.la Y8.§31Il bu i�te!-Ya sonsuzsa ce­
hennem azab1! Tam bir iblistir kendini sakat­
lamak isteyen bir insan, oyle degil mi? Ce­
hennemde san1yorum kendimi, cehennemde­
yim oyleyse. Uygul'amas1 bu, din kitabmm.
Kolesiyim hen vaftizimin. Beni ve kendinizi
mutsuz ettiniz anababam. Zavalh masum!­
Sald1ramaz cehennem putataparlara.-Bu ya-
1}8IIld1r gene de! Daha sonra, daha da buyi.i.ye-
69
 eek cehennem azabmm zevkleri. Bir sm;, <;a­
buk, bir su<;, hi<;lige yuvarlanayim, insan yasa­
s1 adma.
Sus, kapat <;eneni! .. Utan<; ve ayiplama,
burada: Atei;;in pis, ofkemin alabildigine sa<;­
ma oldugunu soyleyen �eytan.-Yeter!. . . Ba­
na f1s1ldanan yanhi;; dui;;u nceler, buyi.i.ler. duz­
mece kokular, <;ocuksu muzikler.-Kim derdi
ki egemenim ger<;ege, algihyorum tuzeyi:
Saglam ve keskin bir sagduyum var, hazmm
yetkinlige . . . Gurur.-Kuruyor kafamm deri­
si. Merhamet! Tannm, korkuyorum. Susa­
d1m, <;ok susad1m! Ah ! <;ocukluk, ot, yagmur,
tai;;larm uzerindeki gal, ay l§lgi, i;an kulesi
saat on ikiyi i;alarken <;an kulesindeki i;;ey­
. . .

tan, bu saatte. Meryem! Kutsal Bakire! . . -­

Korkun<;lugu budalahgimm.
�uradakiler, do.rust insanlar degil mi, iyi­
ligimi isteyen? . . Gelin . . Bir yast1k var agznru­
zm uzerinde, duymuyorlar beni, hayalet bun­
lar. Zaten, kimse dui;; unmuyor bir bai;;k as.m.
Yaklai;;masm kimse. Hi<; kui;;k usuz, san1gim
kufu.r ii;;l emekten.
Sayis1zd1r sannlar. Ger<;ekten, her za­
man bildigim i;;ey: iman yok art1k tarihte,
unutului;;u ilkelerin. Konui;;mayacagim bu ko­
nuda: Kiskanabilir meczuplar ve i;;airler. Bin
kez en vars1l benim, deniz gibi hasis olahm.
Tuhafl durdu yai;;a.mm saati az once. Dun­
yada degilim art1k.-Ciddidir dinbilim, cehen­
nem hi<; kui;;kusuz a§agida-ve cennet yuka­
r1da.--C oi;;ku, karabasan, uyku bir yalmtlar

70
yuvasmda.
Nice hile k1rdaki gozlemde . . . $eyta.n, Fer­
dinand 1, ko�uyor yaban1l tohumlarla birlik­
te . . . Y'iiruyor isa mor bogurtlenlerin uzerin­
de, e�eden hii;birini . . . Yurudu isa ofkeli su­
larm uzerinde. Bize dimdik ayakta gosterdi
onu fener, beyazlar giymi� ve kara sai; orgii­
lu, yamacmda zumrut bir dalganm . . .
Ortaya i;1kartaca�m butun gizleri: Din­
sel ya da dogal gizler, alum, dogum, gelecek,
gei;mi�, kozmogoni2, hii;lik. Ustas1yim gorun­
tu oyunlarmm.
Dinleyin! . .
Turntine sahibim yeteneklerin!-Kimse
yok burada ve biri var: Sai;1p savurmak iste­
mezdim hazinemi.-Zenci turkuleri ister mi­
siniz, huri danslar1 ister misiniz? ister misi­
niz gorunmez olayim, yiiziigii.3 bulmak ii;in
suya dalayim? ister misiniz? Altm yapaca­
�m, ilai;lar yapaca�m.
inanm oyleyse bana, yat1�tmr inani;, yol
gosterir, iyile�tirir. Gelin hepiniz,-kui;uk i;o­
cuklar da,-avundurayim sizi, yi.ire�mi vere­
yim size, tans1kh yi.ire�mi!-Zavalh insanlar,
emeki;iler! Yakar1 istemiyorum; mutlu olaca­
�m giiveninizle yalmzca.
-Ve beni du�unelim. Az. uzulmemi sag­
lar bu benim dunyaya. Talihliyim daha i;ok
ac1 i;ekmedi�m ii;in. Ho� i;1lgmhklar oldu yal­
mzca ya�mda, acmacak bir �ey.
Adam sen de! akla gelebilecek butun ho�­
nutsuzluklar1 denedim.

71
 Hi� ku�ku yok, d1�mdayiz dunyanm. Hi�
ses yok artik. Yitirdim dokunma duyumu.
Ah '§atom, Sakyonya'm, so�t ormamm. Ak­
§HIItlar, sabahlar, geceler, giinduzler... Nas1l
da yorgunum.
Kendi cehennemim olmahyd1 ofke i�in,
gurur i�in kendi cehennemim,-ve cehenne­
mi sevginin; bir cehennemler birligi.
010.yorum yorgunluktan. Gomut bu, solu­
canlara gidiyorum, korkuncun korkuncu!
$eytan, sen soytan, yok etmek istiyorsun be­
ni, buyi.i.lerinle. istiyorum. istiyorum! bir dir­
gen darbesi, bir damla ate�.
Ah! ya§8111da yeniden dogrnak istiyorum!
Gozlerimi �evirmek bi�imsizliklerin uzerine.
Ve bu zehir, bin kez kargmrm� opu�. Zayifh­
�m, dunyanm ac1mas1zh�! Tanr1m, merha­
met, gizle beni, �ok kotu davran1yorum!-Giz­
liyim ve gizli degilim.
Ate�tir bu yeniden yi.i.kselen, cehennem­
ligiyle birlikte.

72
 SAYIKLAMALAR
I
DELl BAKiRE1
<;EKiLMEZ GUvEY

Bir cehennem e§inin itiraflarm1 dinleye­

lim:
"Ey kutsal koca, Tanr1m, hizmet�ilerin­
den en peri§811tmn geri �evirme sakm itiraf1-
m. Mahvolinu§um. SarhO§Um. Erdemsizim.
Ne ya§&ffi !
"Ba�§la, yi.i.ce Tanr1m, ba�§la! Ah! b�§­
la! Nice gozy�lar1! Ve daha nice gozy�lan,
samnm, daha sonra!
"Daha sonra, taruyaca�m kutsal Koca'yi!
O'nun kolesi olarak dogdum ben.-Dovebilir
§imdi beni oteki!
"�u anda, dunyarun dibindeyim, ey dost­
lar1m!..2 hayir, dostlar1m degil.. . Ne hi� boyle
sayiklamalar, ne de boyle i§kenceler ... Nas1l
da sa�ma!
"Ah! ac1 �ekiyorum, hayk1r1yorum. Ger­
�ekten ac1 �ekiyorum. istedigimi yapabilirim
yine de, en 8!Jl$hk yi.ireklerin horgorusuyle
dolu hen.
"Arna , soyleyelim gizimizi, yine de, yirmi

73
 kez yinelemek pahasma da olsa,-boylesine
ii;: karartic1, boylesine anlams1z!
"Kolesiyim hen, deli bakirelerini yitiren
i;:ekilmez Koca'nm. Geri;:ek bir iblistir o. Bir
hortlak de�ldir, bir hayalet de�ldir. Arna er­
demi yitirmi§im, kargmmI§lffi ve oh.iyiim
dunyada,-oldurmeyecekler beni!
"Nas1l betimlemeli size onu! Konu§mayi
bile bilmiyorum artik. Yastayim, aghyorum,
korkuyorum. Biraz serinlik, Tannm, diler­
sen, yeter ki dile sen!
"Dulum ben ... -Duldum ... -ah, evet, i;:ok
ciddi biriydim bir zamanlar, ve bir iskelet ol­
mak ii;:in gelmedim dunyaya!..-Neredeyse
bir i;:ocuktu o . . . Gizemli incelikleri ba§tan p­
kartrm§tl beni. Unuttum butun toplumsal go­
revlerimi, gitmek ii;:in ardmdan. Ne ya§am!
Geri;:ek ya§3lll yok. Dunyada de�liz biz. Gidi­
yorum, boyle gerekiyor, onun gitti� yere. Ve
i;:ogu zarnan , k1z1yor bana, ben zavalli insana.
iblis!-Bir iblistir o, biliyorsunuz, bir insan
degildir.
"O diyor: 'Kadmlar1 sevmem hen: Yeni­
den ke§fedilmelidir a§k, bu bilinen bir §ey.
Guvenli bir konumdan ba§ka bir §ey istemez
kadmlar. Guvenlik kazamlmca bir yana b1ra­
k1hr yiirek de giizellik de: Bir §ey kalmaz ge­
riye soguk horgoruden, giinumuzun evlilik
besininden ba§ka. Ya da kadmlar goruyorum,
mutluluk imleriyle birlikte, iyi arkad8.§lar ya­
pabilirim kendime onlar1, en ba§ta yakmahk­
lar3 gibi duyarh canavarlann pari;:alad1� arka-

74
d8.§lar...
"Utanc1 bir oviince, zulmii bir gi.i.zelli�e
doniil?tiiriirken dinliyorum onu. 'Uzak bir
soydamm hen: iskandinav'd1 atalar1m; bo�r­
lerini delip i�erlerdi kendi kanlarm1.-Haca­
matlataca�m biitiin bedenimi dovmelerle do­
nataca�m, olmak istiyorum bir Mo�ol4 gibi
�irkin: Goreceksin, ul uyaca�m sokaklarda.
Z1rdeli olmak istiyorum. Kesinlikle miicev­
her gosterme bana, yerlerde siiriiniiriim, ha­
lmm iizerine k1vnlmm yoksa. Kana bulamak
isterdim zenginligimi tepeden tirna�a, �ahl?­
mayaca�m asla . . . ' Nice geceler, yakahyordu
beni onun iblisi, yuvarlamyorduk yerde, bo­
�l?uyordum onunla!-Geceler, �o� zaman,
sarhol?, sokaklarda ya da evlerde pusu kuru­
yordu, olesiye korkutmak i�in beni.-'Ger�ek­
ten bo�az1rm kesecekler; igren� bir l?eY ola­
cak yaptiklar1.' Ah! onun cinayet havas1 i�in­
de yiiriidii� gi.i.nler!
"Duygulu ta.§ra a�z1yla, pil?manhk geti­
ren oliimden soz eder bazan, hfila varolan
mutsuzluklardan, yorucu il?lerden, yiirekleri
paralayan gidil?lerden soz eder. Kafa �ekip
sarhol? oldugumuz batakhanelerde, �evremiz­
deki l?eylere bakarak a�lard1, yoksullu�n
hayvan1. Karanhk sokaklarda aya�a kaldmr­
d1 ayy8.§lar1. Kotii' bir anne sevecenligi vard1
kii�iik �ocuklara karl?l yiireginde.-Ahr bal?l­
m giderdi, sevimliligiyle din dersine giden
kii�iik bir k1zm.-Her konuda bilgiliymil? ha­
vas1 atarch, tecim il?lerinde, sanatta, tip ko-

75
 nusunda.-Pe�inden giderclim, boylesi gere­
kirdi!
"Gortiyorsun, kafasmda, ii;inde YR§B.dl�
i;evreyi: Giysiler, i;uhalar, mobilyalar; silah­
lar veriyordum ona, bir b8.§ka yiiz. Onunla il­
gili her �eyi goriiyordum, tipkI onun kendi
gonltince yaratmak. istedigi gibi. Dalgm ve
durgun gortindugi.i.nde bana, izliyordum onu,
hen, tuhaf ve karma�1k i�lerde, uzaktan, iyi
ya da kotu i�lerde: Kesinlikle biliyordum hii;­
bir zaman giremedigimi onun dunyasma.
Uyuyan sevgili govdesinin yamnda, nice uya­
mk saatler gei;irdim geceleri, du�unerek ger­
i;eklikten neden bunca kai;mak istedigini.
Boyle bir dilegi olmanu�tl hii; kimsenin. ina­
myordum,-korkmaks1zm onun ii;in-btiyiik
bir tehlike olabilecegine toplum ii;inde.-Bel­
ki de ya§amz degi§tirecek gizleri vard1? Ha­
yir, diye yamthyordum kendimi, bu gizleri
ar1yor yalmzca. Sizin anlayaca�mz, buyiilu­
dtir erdemi ve hen tut�yun onun. Yeterin­
ce gticu-umutsuzluk gticu!-bulamazd1 bir
b8.§ka tin kendine, dayanmak ii;in onun buyii­
lu erdemine, onca korunmak, onca sevilmek
ii;in. Zaten bir b8.§ka tinle birlikte du�unme­
dim hii; onu: insa.n kendi melegini gorur, bir
b8.§kasmm melegini asla-bana kahrsa. Tinin­
deydim onun, tipk1 insa.nm kendisi kadar 8.§8.·
�lik birini gormemek ii;in bo�ttl� bir sa.ray­
daynu�1m gibi: Hepsi bu. Ne yazi.k ki, geri;ek­
ten ba�un.hydim ona. Arna ne istiyordu be­
nim s1kic1, korkak varh�mdan? Oldi.i.rmuyor-

76
sa da ondu.rmuyordu beni! 'Anhyorum seni'
diyordum bazan ona, 1nzgm ve kederli.
Omuz silkiyordu.
"Boylece ac1m durmadan tazelenmi§, ve
kendi gozlerimde-herkes tarafmdan sonsu­
za dek unutulmaya yazgih olmasayd1m, tipk1

bana bakmak. isteyebilecek gozlerde olaca�

gibi!-daha yitik gorunen acrmla giderek da­
ha �ok gereksinim duyuyordum onun iyiligi­
ne. Opii..§leriyle ve dost kucaklamalar1yla, ger­
�ek bir cennetti, i�ine girdi� ve yoksul, sa­
�r, dilsiz ve kor b1rakil.mak isteyece� bir
karanhk cennet. <;; oktan al1§1yorum buna. iki
iyi �ocuk olarak goruyordum bizi, huzun cen­
netinde ozgiirce dol8.§8.bilen. Uyum i�indey­
dik. Alabildigine heyecanh, �1§1yorduk bir­
likte. Arna, i�e i§leyen bir ok§8.IIl.8dan sonra
§6yle diyordu: 'Artik hen burada olmad1�m
zaman, ne kadar tuhaf gelecek her §ey sana,
§imdiye kadar y8§8d1klarm. Kolum ba§mm al­
tmda olmad1g-I zaman , ne O.zerinde dinlenece­
gin yO.regim, ne de bu ag-Iz gozlerinin ii.zerin­
de. Gitmem gerekecek �ii.nkii. bir giin uzakla­
ra. BS§kalarma da yard1m etmeliyim artik:
Benim gorevim bu. Hi� ho§ olmasa da... sevgi­
li ruh .. .' Birden o gitmi§, ba§im donii.yormu§
gibi duyumsardnn kendimi, en korkun� ka­
ranhg-a yuvarlamyormu§wn gibi: 010.me. Be­
ni b1rakmayaca�ma soz vermesini isterdim.
Yirmi kez verdi, bu �1k sozu. Ona: 'Seni anli­
yorum,' demem kadar bo§tu bu soz ashnda.
"Ah! hi� k1skanmad1m onu. Beni b1rakma-

77
 yacak, sanmm. Ne olacak o? Hic;bir l?eY bilrni­
yor; c;a111?mayacak hic;bir zaman . Bir uyurge­
zer gibi ya� istiyor. Ne var ki, iyilik ve
erderni, ona ya� hakk1 sag-layabilir miy­
di gerc;ek dunyada? Unutuyorum ic;ine d'ii1?t'ii ­
gum ac1mayi kimi zaman : 0 giic;lendirecek
beni, yolculug-a c;1kaca�z birlikte, c;ollerde av­
lanaca�z, uyuyaca�z bilinmez kentlerin ta1?­
lari iizerinde, kimsesiz, kaygis1z. Ya da uyana­
ca�m ki yasalar, toreler deg-1.l?rnil? olacak,-o­
nun buyii gii cu sayesinde; ya da dunya, hie;
deg-1.l?meden, ba1?ba1?3 b1rakacak beni istekle­
rimle, sevinc;lerimle, ald1rmazhklanmla. Ah !
c;ocuk kitaplarmdaki seruven yal?arrum, odul­
lendirmek ic;in beni, c;ok ac1 c;ektim, verecek
misin bana? Veremez. Bilmiyorum ki ulkusu
ne? O zlemleri, umutlar1 oldug-unu soyledi ba­
na: Bu ilgilendirmez beni. Tannya sesleniyor
mu? Tannya ba1?vurmal1yim belki de. En di­
bindeyim uc;urumun, ve bilrniyorum artik ya­
karmayi.
"Acilar1m ac;sayd1 bana, alaylarmdan da­
ha iyi anlar nnyd1m onlar1 acaba? Saldmyor
bana, saatler gec;iriyor dunyada beni duygu­
land1ran her l?eyden beni utand1rarak ve k1z1-
yor ag-lasam.
"-Guzel ve sa.kin eve giren delikanhyi go­
ruyors'un: Duval'dir ad1, Dufour, Armand, Ma­
urice ya da ne bileyim? Bu kotu yO.rekli buda­
layi sevmeye adad1 kendini bir kadm: Oldu
kadm, hie; kul?kusuz l?imdi bir ermi1?tir cen­
nette. Oldureceksin beni, tipk1 onun oldurdu-

78
� gibi bu kad1m. Yazgumz bu bizim, bizim
yazgirmz, iyiliksever yi.ireklerin... Yaz1k! <;ah­
� butun insanlarm ona sayiklamalarm gi.i­
lun� oyuncaklari gibi gorundu� saatler var­
d1; berbat gi.ilu�uyle gi.ilerdi, uzun uzun.­
Sonra, bir gen� anne tavr1 takmird1, bir abla.
Kurtulabilirdik, daha az yabaml olsa! Arna ol­
durucudur sevecenli� de. Kolesiyim
onun.-Ah! deliyim hen!
"Bir gi.in yitecek tans1kh bir �ekilde belki
de; ama bilmeliyim, bir cennete mi u�acak yi­
ne, gorebilmeliyim biraz goge a��m1 sevgili
dostumun!"
Tuhaf �ift!

79
 SAYIKLAMALAR
II
SOZUN BDYDCULUGU

Dinleyin beni. i�te c;1lgmhklar1mdan biri­

nin oykusu.
BO.tun olas1 gorunumleri nicedir elimde
bulundurmakla boburleniyordum, ve gi.i.lunc;
buluyordum c;a�c1l resim ve �iirin unlulerini.
Seviyordum sac;ma sapan resimleri, kap1
aynahklar1m, sahne dekorlar1m, cambaz per­
delerini, dukkan tabelalar1m, halk bezemele­
rini; modas1 gec;mi� yaz1m, kilise latincesini,
yaznm bozuk a�k kitaplarm1, atalarmuzm se­
ruven kitaplar1m, peri masallar1m, c;ocuklu­
�n kuc;uk kitaplar1m, eski operalar1, budala
nakaratlar1, yapmac1ks1z ahenkleri.
Seferler du�luyordum, oykusu yaz1lma­
nu� ke�if yolculuklar1m, h1rgiirsuz cumhuri­
yetleri, bastmlnu� din sav8.§lar1m, tore dev­
rimlerini, irklarm ye anakaralarm yer de��­
tirmelerini: inan1yordum butun buyi.i.lere.
Rengini buldum sesli harflerin!-A kara,
6 ak, i k1rnuz1, 0 mavi, 0 ye�il.-Saptad1m
her sessiz harfin bic;im ve devinimlerini, ve,
ic;giidusel ahenklerle, ergec; butun du:rularla
Cehennemde Bir Mevsim 81/6
 ul8§1labilecek bir §iirsel dil bulmakla gurur­
land1m. Sakh tutuyorum �eviri hakkm1.
Bir denemeydi bu ba§langi�ta. Sessizlik­
leri ve geceleri yaz1yordum, not ediyordum
dile s1�z1. Saptiyordum b8.§d6nmelerini.

Ku§lardan, surti.lerden, koylu kadmlardan

uzakta,
Diz �okmU.§ durumda, ne i�iyordum boyle,
Korpe fmd1k a�a�lar1yla �evrili fundahkta,
Ihk ve ye§il bir ikindi uzeri, sisler i�inde?

Bu gen� Oise'da hen boyle ne i�ebilirdim,

-Karaa�a�lar suskun, �yir �i�eksiz,
gok kapah!­
i�mek sari asmakabaklarmdan, uzaklarmda
sevgili kulUbemin?
Terleten altm likoru biraz, alt taraf'i.

�upheli bir han tabelas1yd1m sanki orada.

-Bir firtma gelip kovdu go�. Ak§8.Illd 1,
Yitiyordu ormanlarm suyu erden kumlarda,
Buz par�alar1 f1rlatiyordu goklcre Tanrmm
ruzgar1;

�hyordum,-i�emiyordum
artik,-goruyordum altm1.

82
 Sabahm dordo., mevsim yaz burada,
Surmekte ha.la 9.§km derin uykusu.
Buharl9.§1yor korulann altmda
Kutlanrm§ ak§am.m kokusu.

Geni§ kocaman i§liklerinde, orada,

Bat1 Kizlarmm 1 giine§i altmda
Gomlekli dulgerler var
Qoktan 98h§mayi b1rakrm§lar.

Rahatt1rlar kendi yosun c;ollerinde,

De�erli kaplamalar haz1rhyorlar ki
Qizip betimleyecek kent gene
Onlarm O.zerine yapay goklerini.

Ah, bir Babil kralmm sevimli uyruklar1,

Bu i§c;iler ic;in, haydi bir an
Ayr1l art1k Venus bir an olsun, haydi,
Yurekleri tac;h 8.§iklarmdan!

Ey Qobanlar. Kralic;esi,
i c;ki sun ki bu yorgun i§c;ilere,
Dinlensin biraz olsun gii c;leri
O�leyi beklerken, girmek ic;in denize.

�iirsel eskiliklerin onemli payi vard1 soz

bo.yo.co.lo.�mde.
Ali§tlm basit sa.nr1ya: Bir fabrikanm yeri­
ne bir cami gorO.yordum dupeduz, melekle­
rin olu§turdu� bir davulcu toplulu�, gokyo.­
zfulO.n yollarmda faytonlar, bir golun dibinde
 bir salon; canavarlar, gizli dinsel torenler; bii­
yiik korkular dikiyordu oniime bir vodvil ad1.
Sonra sozciiklerin sanns1yla a�ikladim
buyii lii safsatalarmu!
Kutsal buldum sonunda usumun diizen­
sizli�ni. Aylaktim, kurbamyd1m bir yiiksek
ate11in: imreniyorum mutluluguna hayvanla­
rm,-Vaftizsiz olen bebeler cennetinin ma­
sumlugunu simgeleyen tlrt1llarm, o erdenlik
uykusu olan kostebeklerin!
H1r�mla111yordu ki11ili�m. Ho11�a kal di­
yordum diinyaya bir tiir romanslarda:

EN YUKSEK KULENiN T0RK0S0

Gelsin, gelsin artik,

0 sevdaland1�rmz �a�.

Sabrettim uzun zaman

Artik hi� unutamam.
Yukselip gitti goklere
Korkular ve ac1lar.
Ve bulandmyor bak i11te
Damarlarmu hasta susuzluklar.

Gelsin, gelsin artlk,

0 sevdaland1�rmz ��·

Teslim olmu11 unutulu!]8

Bir �ayir gibi tlpk1,
Gunlukle ve karamukla

84
 BuyO.yO.p �i�eklenmi§,
Pis sineklerin sanki
Yabaml u�ltusunda.

Gelsin, gelsin artik,

0 sevdaland1g-Inuz �g.

Qolu sevdim, yan1k meyve bah�elerini,

rengi atrm§ dukkanlar1, ihnnu§ i�kileri. Ayak­
lanrm suruyerek yO.ruyordum pis kokulu da­
rac1k sokaklarda ve, gozlerim kapal1, sunuyor­
dum kendimi ate§ tanns1 gi.ine§e.
"General, yik1k tabyalarmm uzerinde es­
ki bir top kald1ysa eger, topa tut bizi toprak
kesekleriyle. Gorkemli dukkanlarm aynala­
rmda, salonlarda! Kendi tozunu yedir kente.
Pasland1r oluklar1. Kizgm yakut tozlar1yla
doldur kadmlarm suslenme odalarm1 . . . "
Ah ! hanm genel i§eme yerinde esrimi§
ku�uk sinek, hodanm vurgunu, ve erittigi bir
gi.ine§ l§Ir mm!

AQLIK

i§tahlm varsa eger, a� degilim

Yalmzca ta§8. ve topraga.
Ogle yemeginde havadir yedigim,
Kaya, komur ve demir var masada.

Donlin a�hklanm. A�hklarrm,

Otlayin-�yirmda seslerin.
Emin o ne§eli, §3.krak zehirini
Kahkaha �i�eklerinin.

85
 Yiyin krrtlan � ta§lanm ,
Kocarm§ ta§lanm kiliselerin;
Gri vadilere sac;1lmi§ ekmeklerdir
Eski tufanlardan kalan c;aktllar.

Uluyordu kurt yapraklann altmda

KU.mes ziyafetinden art.a kalan
Guzel tuyler tukurerek sag-a sola:
Helak oluyorum hen de onunla.

Salatalar ve meyvelar, i§te

Emre 8.made, hasat hekliyor;
Arna §U c;itlerin orumceg-i de
Yalmzca mormenek§e yiyor.

Uyuyayim! kaynayayim hen

Suleyman'm sunaklarmda.
Pasm uzerinde ko§uyor etsuyu
Ve kar1§1yor Kidron'un2 sularma.

En sonunda, ey mutluluk, ey us, ayird1m

gokyi.izunden mavisini, ki o karad1r aslmda,
ve ya§ad1m hen, katkzszz l§Ig-in altm k1V1lc1-
nu. Sevinc;ten, hir anlam al1yordu yi.izum ola­

hildig-ince soytan ve §S§km:

Kavu§tU i§te hir daha!

Neye? Sonsuzlug-a.
Denizdir sonsuzluk.
Gune§e kar1§rm§t1r.

86
 010.msO.z ruhum,
Verdi� sozo. tut,
Unut yalmz geceyi
Ve yanan go.no. unut.

Haydi kurtar kendini

insanlarm oylarmdan
Ve ortak coi;;kulardan,
Ui;: haydi, gonlO.nce ui;: . . .

-Umut diye bir i;; ey yok.

Ne de orieturi var.
Bilim ve sab1r
Ve ii;;k ence, istemedigin kadar.

Yarm diye bir i;;ey yok,

BO.tun korlar atlastan,
Gorevdir i;;imdi
Sizin coi;;k unuz.

Kavui;;tu ii;;te bir daha!

Neye?-Sonsuzlug"a.
GO.nei;; e kar1i_;;II1l i_;; denizdir
Sonsuzluk.

Masals1 bir ope:ta oldum: Bir mutluluk

yazgis1 tai;;1d1g"m1 gordO.m bO.tO.n varhklarm:
Yai;;am degildir eylem, arna bir go.co. boi;;a har­
cama bii;:imi, bir k1zginhk. Beyinin yetersizli­

gidir aktore.
Her varhga, 1' 'Ula oyle geliyor ki, kendi

87
 varhg-im bor�ludur bir�ok bQ.§ka ya�. Ne
yaptig-im bilmiyor bu bay: Bir melektir o. Bir
yuva dolusu ittir §U aile. Bir�ok insamn onO.n­
de, oteki y8¥ffi.larmdan birinin bir aruyla ko­
IlU§tUm yi.i.ksek sesle.-Bir domuz sevdim
boylece.
(iilgmhg-in,-tunarhanelik deliligin-, saf­
satalarmdan hi�birini unutmad1m: Hepsini
ezbere soyleyebilirim yeniden, egemenim
yonteme.
Tehlikedeydi sag-hg-im. Geliyordu bO.yi.i.k
korku. Dahyordum birka� gl.i.nlO.k uykulara
ve, kalk1p sO.rdO.rO.yordum en kederli dO.§leri.
Olecek durumdayd1m, ve tehlikelerle dolu
bir yolda dO.nyanm bir ucuna, karanhg-in ve
kasirgalarm yurdu Kimmerler O.lkesinin s1-
mrlarma sO.riiklO.yordu beni zayifl1g-im.
Yolculuk yapmak, beynimde toplanan bO.­
yi.i.leri oyalarnak zorunda kald1m. YO.kseldigi­
ni gorO.yordum avundurucu ha�m beni bir
kirden paklayacakrm§ gibi sevdigim denizin
O.zerinde. Lanetlemi§ti beni gokku§8g-i. Alm­
yaz1md1 mutluluk, pi§manhk acilar1m, i�im­
deki kurt: GO.ce ve giizellig-e adanmayacak ka­
dar u�suz bucaks1z olacaktl hep ya§8llll m.
Mutluluk! Onun tath rm tath di§i uyar1-
yordu beni horoz4 oterken,--ad matutinums
Christus venif' okunurken,-en karanhk
kentlerde:

88
 Ey rnevsimler, ey �tolar !
Var nu hatas1z insanlar?

Yaptirn bO.yi.i.10. rnutluluk ar8.§tlrrnas1m,

Bunu hii; yaprnayan insan var nu?

Selfunlayahrn, esenleyelirn onu

Her otO.�O.nde Galya horozu.

Ah! kalrnad1 artik hii; hevesirn:

El koydu ya�anurna benirn.

Aldi bu bO.yi.i. ruhurnu, bedenirni

Ve dagitti bO.tO.n gi.ii;lerirni.

Ey rnevsimler, ey �atolar!

Kurtulu� saati, ne yaz1k ki!

Ah! olacak olfunO.n saati.

Ey rnevsimler, ey �tolar!

Bunlar olup bitti. GO.zelli� selfunlarnayi

biliyorurn �irndi.

89
 OLANAKSIZ

Ah! §U Y8§8Illl �ocuklugumun, buyiik yol

her turlu havada, ihmhydim dogaustu ola­
rak, daha �1kar giitmezdim dilencilerin en iyi­
sinden, gururluydum ne ulkem, ne de dostla­
r1m var diye, nas1l da budalahkti. Bunu an­
cak §imdi anhyorum!
-Hakhyd1m, bugiin bizimle pek az uyu­
§8.Il kadmlarmuzm temizlik ve safhg-Inm asa­
lag-t §U herifleri horgorurken, bir ok�a f1r­
satm1 bile ka�1rmayanlar1.
Hakhyd1m butun ku�urnsemelerimde:
Ka�tig-tma gore!
Ka�1yor muyum?
Durun anlatayim size.
Daha dun ahlar vahlar ediyordum: "Tan­
r1m! biz lanetlilerden yeterince yok mu bu
dunyada! Ben, �oktan, nice zaman var ki ka­
tild1m onlarm surulerine! Tan1yorum hepsi­
ni. Tanmz her zaman birbirimizi; tiksiniriz
birbiri?ll zden. iyilik nedir bilmeyiz. Arna ter­
biyeliyiz; �ok kusursuzdur dunyayla ili§kileri­
miz." Tuhaf nu? Dunya, tecimenler, basit in­
sanlar!-Onursuz degi.liz.-Ama se�kinler, na­
s1l konuk edecekler bizi? Oysa, kendilerine

90
 yak.18..§mak i«;in cesa.ret ya da al«;akgonulhiluk
gereksindi�mize gore, demek ki huysuz ve
ne�li insanlar, duzmece seirkinler var. Biri­
cik se«;kinlerdir bunlar. Kutsayic1lar de�l!
iki paralik usuma kavu§unca-hemen gi­
diveriyor!-Bat1da bulundu�uzu yeterince
erken kavramarni § olmaktan kaynakland1�­
ru anhyorum tedirginliklerimin. l§l�n soldu­

gunu, bi«;imin biizii§tiiglinii, devinimin yitti­

�ni dii§iindu�mden de�l. . . Guzel! Dogu­
nun sonundan bu yana bilincin ge«;irmi§ oldu­
gu butun ac1mas1z geli§melerin sorumlulugu­
nu kesinlikle ustlenmek istiyor bilincim. . . is­
tiyor bunu, bilincim!
. . . Harcanrm§tlr iki parahk usum!-Gii«;­
tiir bilin«;, Bat1da ol marm istiyor. Susturmam
gerek onu, istedi�m _s6ziime ula§mak i«;in.
Cehennemin dibine diyordum §ehitlerin
onur «;elenkleri, sanatm 1§1�, bulucularm gu­
ruru, yagmac1larm §iddeti; Doguya donuyor­
dum ve ilk ve 6liimsiiz bilgeli�e.-Bir dii§ii
bu galiba baya� tembelli�n!
Yine de, hi«; mi hi«; dii§iinmiiybrdum k1-
vancm1 ira�c1l ac1lardan kurtulmanm. Geirir­
miyordum akhmdan Kuran'm bozulmu§ bil­
-geligini.-Ama, bilimin §U bildirisinden, H1-
ristiyanhktan bu yana, gerirek bir i§kence
yok mudur insanm kendini kandirmasinda,
gerireklikleri kendine kan1tlamasmda, bu ka­
mtlar1 yinelemek zevkiyle §i§inmesinde, ve
yalmzca boyle ya�yabilmesinde? incelikli ve
budalaca i§kence; kayna� tinsel sairmahklan-

91
 mm. Doganm cam s1ktlabilir, belki! isa ile bir­

likte dogdu Monsieur Prudhomme. 1

Sis ekip bic;tigimiz ic;in degil mi? Saynhk
ate§i yiyoruz sulu sebzelerimizle birlikte. Ve
ayya§hk! ve tiitiin! ve bilgisizlik! ve ozveriler!
Dii§iinceden, Dogunun, ana yurdun bilgeli­
ginden oldukc;a uzak degil mi biitiin bunlar?
Neye yarar c;agctl diinya, bunca zehir ortaya
c;1k1yorsa!
Kilisenin adamlar1 diyecekler: Anl8§1ld1.
Arna Aden'den2 soz etmek istiyorsunuz siz.
Sizinle ilgili bir §ey yok Dogu halklarmm tari­
hinde.-Dogu; Aden'di dii§iindiigiim! Nas1l
da bir dii§tiir, §U eski irklarm katk1s1zhg-I!
Filozoflar: Y8§1 yoktur diinyanm. Yer de­
gi§tirir insanhk yalmzca. Batidas1mz, ama oz­
gi.irsiiniiz gonliiniizce eski olan kendi Dogu­
nuzda ya§amakta,-ve iyi ya§amakta. Yenik
biri olmaym1z. Filozoflar, kendi Batimzdas1-
mz.
Dikkat et, bilincim. Yok sert kurtulu§ ka­
rarlari. Qal111!-Ah! bizim ic;in yeterince h1zh
degil bilim!
- Arna goriiyorum uyudugunu bilinci­
mm.

Belki de aglayan melekleriyle bizi yalmz

b1rakmayan gerc;eklige ula§Sbilirdik, hep uya­
mk 9lsayd1 §U andan itibaren!..-Uyan1k ol­
sayd1 §U Ana kadar, boyun egIDezdim zararh
ic;gi.idiilere, c;ok eski bir zaman da!..-Yelken
ac;ard1m bilgeligin ac;1k denizlerinde, uyamk
olsayd1 her zaman !..

92
 Ah armrm§hk! armrm§hk!
�u uyamkhk dakikas1d1r, bana arinrm§­
hk dii§iincesini sunan!-Bilin� yoluyla gidilir
Tannya!
Yurek paralayic1 mutsuzluk!

93
 insan emegi! Bu patlamad1r zaman za­
man u�urumu aydmlatan.
"Hi�bir �ey ho� degil; haydi bilime ve ile­
ri!" diye haykmyor 98�c1l Vaiz1 , yani Herkes.
Ve yine de kotulerin ve tembellerin cesetleri
du�uyor otekilerin yiireklerinin uzerine . . .

Ah! 98buk, 98buk biraz; orada, gecenin otesin­

de, �u gelecekteki olumsuz oduller . . . Ka�rra­
cak nuyiz onlar1 elimizden?
-Ne yapabilirim orada? Bilirim nedir �a­
h�mak; ve bilim �ok yav�. Dortnala gitsin ya­
kar1� ve g'ii mburdesin i�ik . . . goruyorum bunu
a�1kca. <;ok basit, ve �ok s1cak; yapabilecek­
ler bensiz. Gorevim var benim; gurur duyaca­
gim bundan bir�oklar1 gibi, onu bir kenara
koyarak.
Y1prannu� y8§8llllm. Tamam! oykunelim,
tembellik edelim, ey ac1ma! Ve e�lenmeyi
surdurecegiz varolduk98, aykm �klar ve ola­
�anustu evrenler du�leyerek, homurdanarak
ve paylayarak dunyanm gorunumlerini, soy­
tar1yi, dilenciyi, sanat�1yi, haydutu,-rahibi!
Keskin bir g'ii nnuk kokusu geliyor burnuma,
hastane yatagtmda: Kutsal kokularm bek�isi,

94
gO.nah �1karan papaz, kurban ...
Pis �ocukluk egitimimi bulguluyorum
orada. BR§ka ne? .. Yirmi ytl yiiri.imek, e�er
-
hR§kalar1 yiiri.iyecekse yirmi yd...
Hayir! Hayir! ba§kald1nyorum §imdi oli.i­
me! <;ok hafif geliyor �I§ma gururuma: <;ok
az bir i§kence olabilir di.inyaya ihanetim. Son
anda sald1raca�z, sa�a, sola...
0 zaman,-ah!-sevgili zavalh ruh, yitir­
mi§ olmayacak rmyiz sonsuzlugu?

95
 SABAH

Vaktiyle, bir gen�lik ya§81I18.dtm rm, oyle

·
altm sayfalara yaz1lacak, ho�, yi�t, masals1,
ve buylik bir talih! Hangi su�, hangi hata yli­
zunden hak ettim bugO.nku gO.�suzlu@.mu?
Hayvanlarm ac1dan h1�k1rdiklar1m, hastala­
rm umutlar1m yitirdiklerini, olulerin kotu
du� gorduklerini ileri suren sizler, haydi be­
timlemeye �ah�m du�u�umu ve uykumu.
Ben, dilencinin, kendini, ard1 arkas1 kesilme­
yen Pater'leri1 ve Ave Maria'lar12 ile dile ge­
tirmesinden daha iyi anlatarmyorum artik
kendimi. Konu§amiyorum artik!
Yine de, san1nm bitirdim bugO.n cehen­
nemimin oykusunu. Ger�ek cehennemdi, o
eski, insanoglunun kap1lar1m a�tigi cehen­
nem.
Aym �olde, aym gecede, goruyor yorgun
gozlerim ilk kez gO.mu� yild1z1, her zaman ,
h eyecanlanmadan Y8.§Rllllll krallar1, o u� mu­
neccim3, ylirek, tin ve us. Ne zaman gidece­
�z. kumsallarm, tepelerin otesine, selamla­
mak i�in yeni eme�n dogu�unu, yeni bilgeli­
�. zorbalarm ve iblislerin ka�1�rm, sonunu
bo�inan�larm, ne zaman gidece�z tapmma-

96
 ya-ilkler olarak!-Noel'e yeryi.izfmde?
Goklerin tiirkiisii, uluslarm yiiriiyii§ii!
Koleler, kargi§lamayahm y8.§8Dll.

Cehennemde Bir Mevsim 97/ 7

 ELVEDA

Guz geldi bile!-Ama bir olumsuz giine§e

yerinmek neden, adanu§sak kutsal l§lg-i bul­
gulamaya kendimizi,-mevsimler i�in kendi­
ni yiyip bitiren insanlardan uzak.
Guz. Yoksullugun limanma, gokleri kan­
la ve �amurla lekeli buyiik kente yoneliyor
devinimsiz siste yiikselen teknemiz. Ah ! �u­
rumO.§ pa�avralar, yagIDurda islanmi§ ek­
mek, esriklik, beni �miha geren binlerce
sevda! Demek, hi� olmeyecek, olu ve yargzla­
nacak ruhlarm ve govdelerin bu gulyabani
ecesi! <;amur ve veba kemirmi§ derimi, sa�la­
rimda ve koltukaltlar1mda kayna§311 kurtlar
ve yiiregimde daha buyiik kurtlar, uzanmi§
olarak goruyorum kendimi yine, ya§Slz ve
duygusuz yabanc1lar arasmda... Olebilirdim
orada. .. Korkun� �ag"r1§1m! La.net okuyorum
yoksulluga.
Ve. korkuyorum ki§tan, �unku gonen�
mevsimidir k1§! Kivan�h beyaz uluslarla kap­
h. sonsuz kumsallar gorurum gokyiizunde, ki­
mi zaman . Sabah melteminde �ok renkli bay­
raklar1m dalgalandmr, b81j1min uzerinde, bir
buyiik tekne, altmdan. Yarattlm butun §en-

98
likleri, butlin utkular1, butun yikunlar1 yarat­
trm. Denedim, yeni �i�ekler, yeni yild1zlar,
yeni bedenler bulmayi. Do�austu gii�ler edin­
digirni sand1m. i§te! gommeliyim imgelemi­
mi ve ac1larmu! Kazamlrm§ de�erli bir sanat­
�1 ve oykucu unu.
Ben! her turlu aktoreden bagI§ik munec­
cim ya da melek oldugunu ileri suren hen,
topra�a geri dondum, ara§tmp bulunacak bir
gorev ve kucaklanacak kaba bir ger�eklikle!
Andavalh!
Yan1ld1m nn? Olumun k1zkarde§i olacak
nnyd1 benim i�in iyilik?
Eh ne yapahm, ozur dileyecegi.m besledi­
gi.m i�in kendimi yalanla. Haydi gidelim ar­
tik.
Arna bir dost el yok! ve yard1m i�in nere­
ye ba§vurmah?

Evet, hi� olmazsa �ok yalm yeni donem.

<;unku utku kazand1m diyebilirim: Azah­
yor di§ gic1rtilar1, ate§in h1§1rtis1, pis kokulu
i� �eki§ler. Siliniyor butun igren� amlar.
Uzakla§iyor son pi§manhklar1m,-dilencile­
re, haydutlara, olumun dostlarma, her turlu
geri zekahlara duyulan k1skan�hklar.-ihlis­
ler, ya alsayd1m ocurhu!
Kesinlikle i;a�cll olmak gerek.
Hayir ilahilere: Elden buak.mamah kaza­
mmlan. Kati gece! yi.i.zumde . tutuyor kuru­
mu§ kan, ve hi�bir §ey yok arkamda §U kor-
 kun� �a��Iktan b8.§ka! .. Tinsel saV8.§lm da in­
sanlarm saV8§1 kadar hoyrat98; ama yalmz
Tanrimn k1vmc1du tuze saplantis1.
Yine de uyan1kliktu bu. iyi kar§tlayal1m
oyleyse i�imize dolan gO.cu ve ger�ek sevecen­
li�. Ve, ¢ak vakti, ate§li sab1rla donanrm§
durumda, girece�z gorkemli kentlere.
Neden bir dost elden soz ediyorum! Bu­
yiik bir ba�nd1r eski uyduruk 8.§klara gO.le­
bilmem ve utand1rabilmem §U yalanc1 �iftle­
ri,-cehennemini gordiim kadmlarm, orada.
Elimde olacak, bir ruh ve bir bedende sa­
hip olmak gerceklik'e, ozgO.rce.

Nisan-A�stos 1873

100
ILLUMINATIONS1
 Ozg\in ad1
Illuminations
 TUFANDAN SONRA1

Bo§8 �1kar �1kmaz Tufan dii§lemi,

Bir tav§Wl durdu evliyaotlar1 ve devingen
�an�i�ekleri arasmda, ve yakard1 gokku§Sgt­
na, oriimcek a�lar1 ortasmda!
Ah, gizleniyordu de�erli ta§lar,-bak1yor­
du �i�ekler daha §imdiden �evrelerine.
Tezgahlar kuruldu pis sokaklarda, ve �e­
kildi kayiklar, tipk1 oyma resimlerdeki gibi
yukar1ya yerle§mi§ denize dogI"u.
Kan akti, Mavi Sakal'm evinde,-mezba­
halarda-Tanrmm miih iiriiniin2 pencereleri
solgunla§tlrd1gi cambazhanelerde. Akti kan
ve siit.
Konut dikti kunduzlar.3 "Mazaganlar"4
tutti.I kii�iik kahvelerde.
Tans1kh resimlere bakti yash �ocuklar,
hfila ya�ur damlalarmm siiziildii@ biiyiik
cam evde.
Bir kap1 �arpti; ve, koyiin alanmda, kolla­
rim sallad1, riizgar giillerinin ve her yerdeki
� kulesi horozlarmm anlad1gt �ocuk, giiriil
giiriil sa�agtn altmda.
Bir piyano yerle§tirdi Alp Da�larma Ba­
yan Ayin ve ilk Kudas� torenleri yapild1 ka-
···.

103
 tedralin yiiz bir sunag-inda.
Yola �1kti kervanlar. Ve buzlar ve kutup
gecesinin kaosunda yapdd1 Splendide-H6tel.
0 zaman bu zamandir, kekik �ollerinde
pavkiran i;akallari duydu Ay,-ve meyve bah­
�elerinde soylenen nalmh �oban ti.i.rki.i.lerini.
Daha sonra, tomurcuklanrm§, mor renkli ulu
ormanda, eucharis6 ilkyazm geldigini soyledi
bana.
F1§k1r, golci.i.k;-Kopi.i.k, yuvarlan kopri.i.­
de ve ormanlarm i.i.zerinde;-ta§m ve yuvarla­
nm,-kara orti.i.ler ve orglar,-§im§ekler ve
gokgi.i.ri.i.lti.i.si.i.;-ta§m ve si.i.rdi.i.ri.i.n Tufanlan,
Sular ve kederler.
Qi.i.nki.i. sona erdi ereli Tufanlar,-gomi.i.­
len deg-erli ta§lar ve a�rm§ �i�ekler!-dayand­
maz bir §ey bu! Ece, toprak �omlekte ate§ini
yakan Bi.i.yi.i.ci.i., kendisinin bildigi ve bizim bil­
medigimiz §eyi asla anlatmak istemeyecek bi­
ze.

104
 <;OCUKLUK

Bu put, kara gozlu ve sari yeleli, kimse­

siz ve avlusuz, daha soylu Meksika ve Fla­
man masallarmdan; yurtlugu, kustah mavi­
lik ve ye�illik, ko�ar teknesiz dalgalarm
Grek, Slav ve Kelt adlarla ac1mas1zca adlan­
d1rd1gI kumsallarda.

Ormanm sm1rmda,-�mlar, �atlar, i�1tir

du� �i�ekleri,-�ayirlardan kaynayan duru tu­
fanda bagda� kurmu� turuncu dudakh k1z,
ebemku�larmm, bitki ortO.sO.nO.n, denizin
golgeledigi, i�ine i�ledigi ve giydirdigi pplak­
hk.

Cevrine �evrine donen kadmlar denize

koIIl§u tara�arda; �ocuklar ve devler, bak.1r
�1gi kopugii.n i�inde gorkemli zenciler, ko­
rularm ve buzlarm �ozulmu� bah�elerin bi­
tek topraginda dimdik mO.cevherler,-bak1�la­
r1 ha� yolculuklar1yla dolu gen� analar ve ab­
lalar, h amm sultanlar, zorba tavirh ve zorba
giysili prensesler, ku�O.k yabanc1 bayanlar ve
hafif�e mutsuz han1mefendiler.

105
 Ne sikmti, "sevgili beden" ve "sevgili yi.i­
rek"in �gi.

II

i§te o, kuiruk 610. k1z1 giil ag"airlarmm arka­

smda.-iniyor basamakh sekiyi 610. genir an­
ne.-Yeg"enin faytonu gicird1yor kumsal­
da.-Kuiruk karde§ (Hindistan'dachr) orada,
giinbatmunm 6nunde, karanfil irayirmda.­
�ebboylu tabyaya dimdik g6mulen ya§hlar.

Altm yapraklar ordusu sarnu§ generalin

evini.-Kirnuz1 yoldan gidiliyor bo§ hana. �a­
to satihk; s6kulm0.§ panjurlar.-Kilisenin
anahtar1m g6turm0.§ olmah rahip.-Parkm
irevresinde oturan kimseler yok bekiri kulube­
lerinde. Oylesine yi.iksek ki iritler, yalmzca h1-
§1rtih tepeleri g6runuyor ag"airlarm. Zaten, g6-
rulecek hiirbir §ey yok iireride, aslmda.

Horozsuz, 6rssuz k6ylere uzan1yor �yir­

lar. Su bendinin kapag-I air1k. Ey hairh tepeler
ve 1J6lun deg-irmenleri, adalar ve kuru ot yi­
g-Inlar1.

V1z'1ld1yordu buyi.ilu iriirekler. Be§ikte sal­

hyordu onu bayirlar. Masals1 giizellikte hay­
vanlar dola§iyordu ortal1kta. S1cak g6zya§lar1-
nm 610.msuzlugi.i.nden olu§8I1 air1k denizin
uzerinde yig-Ihyordu bulutlar.

106
 III

Bir km� var ormanda, durdurur ve utand1-

r1r seni turkusu.

<;almayan bir saat var.

Bir su birikintisi var, bir yi�n beyaz hay­

vanla birlikte.

Ali;alan bir katedral var ve yiik selen bir

gol.

Terk edilmi§ bir ku�uk araba var koru­

lukta ya da patikada ilerleyen, kurdeleyle be­
zeli.

Ku�uk bir oyuncular toplulugu var, oyun

giysileri i�inde, bir an gorunuveren orman s1-
nmndaki yolda.

Ve nihayet biri var, a� ve susuz oldugu­

nuzda sizi kovalayan biri.

IV

Ermi§irn hen, tara�alarda yakaran,-tipk1

Filistin denizine kadar otlayan bar1§�1l hay­
vanlar benzeri.

107
 Bilginim hen, o karanhk koltukta. Ag-a�
dallar1 ve yagmur atarlar kendilerini kitaph­
�n pencere camlarma.

Yayas1yim hen anayolun, bodur ormanlar­

dan ge�en; ayak seslerimi bastmr su bendle­
rinin ugultusu. Uzun sure gorurum huzunlu
altm antmasm1 glinbatmun m.

Ku§kusuz bendim, engine a�ilan dalga.k.1-

randaki terk edilmi§ �ocuk, a�a�h yolda yliru­
yen, alm gokylizune de�en o ku�O.k u§ak.

Engebelidir patikalar. Kat1rtirnaklar1yla

kaphd1r ku�O.k tepeler. Hava durgun. Nas1l
da uzaktalar ku§lar ve pmarlar! Dunyanm so­
nu olabilir bu ancak, gide gide.

Kiralasmlar art1k ban.a §U gomutu, kire�

badanal1, kabartma �imento �izgili,-yer altm­
da, �ok uzaklarda.

Masaya dayiyorum dirseklerimi, hen bu­

dalanm done done okudugu gazeteleri aydm­
latiyor lambanm parlak 1§1�, §U yarars1z ki­
taplari.-

Kok sahyor evler, sisler toplamyor, �ok

yukarlarmda yeralti odanun. <;amur, k1rnuz1

108
ya da siyah. Kent O.rkO.tO.cO., gece sonsuz!

Daha yakmlarda ana Ia�mlar. Yanlarda,

yerkO.renin derin kalmh�. yalmzca. Belki de
gok u�urumlar1, ate!l kuyulari. Belki de bu
dO.zlemlerde bulu!lmakta aylar ve kuyruklu­
yild1zlar, denizler ve masallar.

UzO.nt0.10. donemlerde, safir ve maden

toplar canlanchrmm kafarnda. Sessizlik usta­
s1yim hen. Ni�in sarar1p gitsin !lU hava deligi­
ne benzeyen !ley, tonozun k6!lesinde?

109
 MASAL

Uziiliiyordu bir hiikiimdar adad1� u;m

kendini bayagI comertliklerin giizelligine.
Ola�aniistii devrimler ongoriiyordu a�k konu­
sunda, ama ku�ku duyuyordu kadmlarmm
Tann ve zenginligin siisledigi o kolece goniil
ok§ayic1hklarm1 �caklarmdan. Gormek isti­
yordu gen;egi, mutlak cinsel istek ve mutlak
doyum anmi. i�te buydu istegi, ister sapma
olsun, ister olmasm, dindarhktan. Yeterince
diinyasal giii; vard1 elinde, en azmdan.
idam edildi onunla yatan biitiin kadmlar:
Nas1l bir talan bu giizelligin bahi;esinde! Onu
kutsad1 hepsi satirm altmda 0 da yeni kadm­
lar istemedi hii;.-Yeniden ortaya i;1kti kadm­
lnr.
Avdan ya da �arap �olenlerinden sonra
herkesi oldiirdii yanmda bulunan.-Pe�in­
den geliyordu onlar da.
E�lendi, de�erli hayvanlar1 bo�azlayarak.
Ate�e verdi saraylar1. Uzerlerine saldmp par­
i;a pari;a ediyordu insanlar1.-Gene de eksil­
miyordu kalabal1k, yald1zh i;attlar, de�erli
hayvanlar.
Kiyunla kendinden gei;erek, kan doke­
rek geni;le�ebilir mi insan? S1zlanmad1 halk.
Kimse de destek olma.d1 gorii�leriyle.

1 10
 Dortnala sfu'O.yordu atm1 gururla, bir ak­
l?ftlll· Bir Peri gorO.ndO., dile s1gtnaz, ak1l al­
maz gii.zellikte dahasi. Degl§ik ve karm.B.§lk
bir B.§k! sozle anlat1lmaz, dahas1 dayamlmaz
bir mutluluk! mu§tusu vardl Peri'nin yiizO.n­
de ve davrani§larmda. HO.kO.mdar ve Peri ola
ki tam saghk ic;inde yok olup gittiler. Nas1l ol­
mesinler? Birlikte oldo..l er uzun sozO.n k1sasi.
Arna saraymda oldo. Ho.ko.mdar, vadesi
gelince, dogal 610.mle. HO.kO.mdar, Peri'ydi.
Peri de HO.kO.mdar.
Bir sec;kin mO.zik eksikligi. var tutkumuz-
da.

111
 GOSTERMELiK1

<;ok gii�liidiir diizenbazlar. Somiirdii

diinyamz1 bir�ogu. Gereksinim duyrnadan,
parlak. yeteneklerini ve vicdanlar1mzla ilgili
bilgilerini pek oyle kullanmak zorunda kal­
madan. Nasll da olgun insanlar! Yaz gecesine
benzeyen �km gozler, k1rmiz1 ve siyah, ii�
renkli, altm yild1z kak.mal1 �elik rengi; bi�im­
siz yiizler, kur�uni, solgun, alev alev; §8.krak.
ses kmlmalar1! Siislii giysilerin ac1mas1z yii­
riiyii�ii! Birka� gen� var,-Nas1l bak.abilecek­
ler Kerubi'ye2? Sesleri korkun� ve baz1 tehli­
keli yetenekleri var. Arkadan ge�irip kente
yolluyorlar onlar1, i�en� bir zenginligin gii­
liin� giysileri i�inde.
Ey ofkeli yii z buru�turmanm en korkun�
cenneti! Kar�lla�tmnak gerekmez Fak.irleri­
nizle ve oteki sahne soytarllar1yla. Sanki ko­
tii bir dii�teyrni� gibi, ortaoyunlan oynuyor­
lar, serserilerin ve tinsel yar1 tanrllarm traje­
dilerini oynuyorlar, tuluat giysileri i�inde,
sanki tarih ve dinler bundan daha tinsel ola­
mazlarmI� gibi. <;inliler, Hotantolar, �ingene­
ler, budalalar, s1rtlanlar, Molekler3, ya�h bu­
naklar, uguI"suz iblisler, karman �orman edi-

112
 yorlar hayvanca tavirlar ve sevgilerle ana�
halk oyunlarm1. Yeni oyunlar oynayabilirler,
"duygulu" �kilar soyleyebilirler. Usta hok­
kabazlar bunlar, degi�tiriyorlar meka.m ve ki­
�ilikleri ve buyO.leyici giildiiriiden yararlan1-
yorlar. Alev sa�1yor gozler, �kl soyliiyor
kan, geni�liyor kemikler, sel gibi ak1yor goz­
ya�lar1 ve k1rnuz1 darnlalar. Bir dakika siirii­
yor soytar1llklar1 ya da deh�etleri, ya da aylar
boyunca.
Bir tek bende var yabanil gosterinin
anahtar1.

Cehennemde Bir Mevsim 113/8

 ESKiL

Pan'm sevimli oglu! 0 degerli yuvarlar

devinir, gozlerin, �i�eklerle, defnelerle ta�­
lanrm� alnmm �evresinde. Qukurla�1r kahve­
rengi �ap tortusuyla lekeli yanaklarm. I�1l­
dar uzun sivri di�lerin. Gitara benzer gog­
sO.n, �mlamalar dola�1r solgun kollarmda.
Qarpar yiiregin, �ift e�eyin uyudugu bu karm­
da. Q1k dola�, geceleyin, usul usul devindire­
rek �u budunu, sonra �u ikincisini, sonra da
sol bacagim.

114
 GUZEL YARATIK

Uzun boylu Guzel bir Yarat1k, karm

onunde. Yukar1 c;1kartiyor, yayiyor ve titreti­
yor tlpk1 bir tayf gibi, bu tap1lan bedeni,
610.m ishklar1 ve gizli muzik c;emberleri; la.I
rengi ve kara yaralar beliriyor birdenbire gor­
kemli tende.-Koyula§iyor ya�n gerc;ek
renkleri, oynuyor ve yayihyor c;evresinde Giz­
li Goruntu'nun, ortaya c;1karken.-Ve yiikseli­
yor O.rpermeler, gurulduyorlar, ve arkarmzda­
ki c;ok uzaklardaki diinyanm, giizellik anarm­
zm O.zerine sald1� olo.mcul ishklarla, gizli
muziklerle c;.arp1§8Il bu gii c;lerin c;1lgm ta­
d1,-geriliyor giizellik anarmz, aya�a kalk1-
yor. Ah! yeni bir 8§1k govde giyiniyor kemik­
lerimiz.

***

Ey kulrengi yiiz, yeleli arma, bilhlr kol­

lar! O.zerine at1lmak zorunda oldu�m nam­
lu, a�ac;larla hafif havanm arasmdaki sava§ta.

1 15
 Y�AMLAR

Ey kutsal ulkenin geni§ caddeleri, tara<;:a­

lan tapmagm! Ne oldu bana Meseller'i a<;:1kla­
yan brahmana? 0 zamandan, o yerden, goru­
yorum ha.la o aym ya§h kadmlan! Amms1yo­
rum o giimii§ ve giin e§ anlan irmaklara do�­
ru, omuzumda k1rlarm eli, ve biberli ovalar­
da aya�a l:alkrm§ ok�alanrmz1.-Dii§iince­
min <;:evresinde giirluyor k1rrmz1 giivercinle­
rin bir u<;:u§u.-Burada, surgii n umde, butun
yazmlarm tiyatro ba§yap1tlarmm oynand1gi
bir sahnem oldu. Duyuhnarm§ zenginlikler
gosterecektim size. Tarihini inceliyorum bul­
dugunuz definelerin. Sonu goruyorum! Hor­
gorulmekte bilgeligim kaos kadar. Nedir ki
benim hi<;:ligim sizi bekleyen uyu§uklugun
yamnda?

II

Kendimden oncekilerin hepsinden <;:ok

daha ha§ka turlu yetenekleri olan bir bulucu­
yum hen; bir muzik<;:iyim dahas1, S§km anah­
tarma benzer bir §ey bulmu§ olan. �imdi, ya-

1 16
lm goklO. sert bir kmn soylusu olarak duygu­
lanmaya i;.ah�1yorum, dilenci i;ocuklu�mun,
prakh�mm ya da tahta kunduralarla geli�i­
min, kalem tart1�malanmn, be� ya da alt1 kez
dullu�n, dik kafanun arkada�larm dO.zeyine
pkmama engel oldu� birkai; �olenin ams1y­
la. Yerinmiyorum olag-anO.stO. �enlikteki eski
payima: Alabildigine besliyor ku�kuculugu­
mu, bu kat1 kmn havasi. Arna art1k kullanila­
mayaca� ii;in bu ku�kuculuk, ve zaten hen
de yeni bir karga�aya adad1�m ii;in kendi­
mi,-Deli olmayi bekliyorum, i;ok korkuni;.

III

On iki ya�1mda beni kapattiklar1 bir tava­

narasmda tamd1m hen dO.nyayi, ai;1klad1m in­
sanhk komedyasmi. Bir �ap mahzeninde
ogrendim t.arihi. BO.tun kadmlarma rastla­
d1m eski resim ustalannm, bir kuzey kenti­
nin gece �enliklerinde. Eski bir kapal1c;ar�1-
smda Paris'in ogrettiler bana klasik bilimle­
ri. BO.tun Do�nun ku�tt1� gorkemli bir ko­
nutta, t.amamlad1m ui;suz bucaks1z yap1t1-
nu ve O.nlO. inzivanu ya�ad1m. Harmanlad1m

kan1nu. Gorevim geri verildi bana. Art1k bu­

nu hii; dO.�O.nmemeli· bir daha. Geri;ekten go­
mO.totesindenim, ve yok ozel gorevim.

117
 YOLA QIKU�

Yeterince gorO.ldO.. BO.tun k1hklara girdi

gizli gorO.ntO..
Yeterince oldu. Kentin Ugultular1, ak­
�eyin ve giine�te, ve her zaman .
Yeterince ya§Slld l. Ya§Snun durakla­
n.-Ey ugultular ve Gizli GorO.ntO.ler!
Yola c;:1k1�, yeni sevgi ve yeni gorO.ntO.ler
ic;:inde.

118
 KRALLIK

Sabahlardan bir sabah, uysal bir halkm

ya�d1gi bir ulkede haykmyordu bir alanda
bir yiice kadmla bir yiice erkek: "Dostlar1m,
krali�e olsun istiyorum bu kadm!" "Krali�e ol­
mak istiyorum!" Guluyordu ve titriyordu ka­
dm. Vahiyden, sona eren yik1mdan soz edi­
yordu dostlarma adam. Esriyip dayan1yorlar­
d1 birbirlerine.
Ger�ekten de, hukumdar oldular evlerin
lal rengi suslemelerle donatild1gi butun bir
sabah, ve butun bir o�le sonras1, yiirurlerken
hurma bah�eleri boyunca.

119
 BiR USA

Ate�leyip bo§a..ltiyor btittin sesleri, parma­

gmm bir tek vuru�u davula ve ba�hyor yeni
uyum.

Ayaklanmas1d1r yeni insanlarm attigm

bir ad1m ve ilerlemesidir onlarm, ytirtimele­
n.

<;eviriyorsun ba�1m: Yeni a�k! Geri �eviri­

yorsun ba�1m: Yeni a�k!

"Degi�tir paym11z 1, k1smetirnizi, dov, kal­

burla harmanlarm11z1, ba�layarak zaman ­
dan," diye �ark1 soyltiyor sana bu �ocuklar.
"Nerede olursa olsun ytikselt toztinti dilekle­
rirnizin, yazgilarmuzm," diye yalvar1yorlar sa­
na.

Sen, sonsuzun geli�i, her yere gidecek

olan.

120
 ESRiKLiK SABAHI

Ey benim iyim! Ey benim Giizelim!" Hi<;

sendeletmiyor beni korkun<; sava:;; havas1!
Ola�aniistii i:;;kence sehpas1. Ya�m benzer­
siz sonu<; ve ya�m e:;;siz beden, ya�sm ilk
kez! <;; ocuklarm giilii:;;iiyle ba:;;lad1 bu, bitecek
onlarla. Biitiin damarlarm11zda kalacak bu ze­
hir, rmz1ka gidip eski uyumsuzlugumuz geri
donse bile. Ey :;;i mdi, bu i:;;kencelere bunca la­
yik biz! birle:;;tirelim tutkuyla, yaratilrm:;; be­
denimize ve ruhumuza yapilan bir insaniistii
vaadi: Bu vaadi, bu i;ilgmhgI. incelik, bilim,
:;;i ddet! Yaratahm diye o alabildigi.ne kat1ks1z
a..:;;k1rmz1, iyilik ve kotiiliik a�acm1 karanh�a
gommek, zorba diiriistliikleri siirgiin e gon­
dermek sozii verilmi:;;ti bize. Birtak.1m tiksin­
tilerle ba:;;lad1 bu ve bitiyor,-bu sonsuzlugu
hemen ele ge<;iremedigi.miz i<;in-bitiyor i:;;te
bir kokular bozgununda.
<;; ocuklarm giilii:;;ii , kolelerin agJ.rba..:;;h h­
gi, bakirelerin sertligi., iirkiin<;liikti <;evredeki
yi.izlerin ve nesnelerin, kutsasm sizi bu uya­
mkhgJ.n amsi. Tiirlii hodiikliikle ba§lruru:;;t 1,
bakm bitiyor i:;;t e alev ve buz perileriyle.
K.isac1k esrime uyan1khgi, kutsal uyan1k­
hk! ama ke:;;ke bizi odiillendirdigi.n 0 maske

121
 i�in olmu§ olsayd1 yalmzca. Seni dog-ruluyo­
ruz, yontem! Omiirlerimizi yiiceltti�ni unut­
muyoruz di.in hepimizin. inancmuz var zehi­
re. Her giin nasil verece�mizi biliyoruz, ya§8-
mmu z1 tiimiiyle.

i§te Ha§ha§iler1 �a�.

122
 CUMLELER

Dort ��km gozumuz i�in tek bir kara or­

mana indirgendiginde dunya,-bir kumsala,
birbirine gonulden bag"h iki �ocuk i�in,-bir
ezgili eve, bizim apa�1k duyguda�hg"muz
i�in,-i�te o zaman bulacag-im sizi.
Dingin ve ya�h bir adarndan ba�ka kimse
kalmazsa dunyada, bir "gorulmemi� zengin­
lik"le ku�t1lrm� ya�h adarndan,-i�te o za­
man ocag"m1za du�ecegim sizin.
Amlarm1zm t'i.i.m'i.i.n'i.i. kavrarsa.m,-sizi
s1ms1k1 bag"layan kadm hen olursam,-i�te o
zaman bog"azlayacag-im sizi.

Qok g'i.i.�lu oldug-umuz zaman ,-gerileyen

kim? alabildigine ne�eli,-kimin umurunda
g'i.i.lun� olmak? Qok kotu oldug-umuz zaman,
ne yaparlardl bizimle?
Suslenin, oynaym, g'i.i.lun. Hi�bir zaman
flrlat1p atamayacag-im pencereden A§k1.

Arkada�1m, dilenci k1z, canavar �ocuk! na­

s1l da vizgeliyor sana, �u mutsuz kadmlar, �u
el emek�ileri ve benim s1kmt1lar1m! Bag"lan

123
 bize o dayamlmaz sesinle, sesin! biricik yal­
tak.�1s1 �u al«;:ak umutsuzlu�.
*

Kapa11 bir sabah, tenunuz aymda. Bir kO.l

tad1 u�u�makta havada; terleyen bir odun ko­
kusu ocakta,-�iylenmi� �i�ekler,-gezinti
yerlerinin talam,-kanallarm �isentisi tarla­
larda,-peki nerede kald1 �u oyuncaklar ve
gti.nnO.k kokusu?
*
ipler gerdim kuleden kuleye; pencere-
den pencereye �i�ek bezekleri; altm zincirler
yild1zdan yild1za, ve i�te dans ediyorum.
*

SO.rekli tO.tmekte yukar1 golcO.k. Hangi

bO.yiicO. kadm yiikselecek ak gti.nbatnnmda?
Hangi mor yapraklar dO.�ecek?
*
TO.kenirken karde�lik �6lenlerinde dev-
let paras1, bir pembe ate� �1 �al1yor bulut­
larda.
*
Ho� bir �ini mO.rekkep tad1 uyand1ran ka-
ra bir .toz ya�yor gece uyamkhgi.mm O.zerine
usulca.-Kis1p lambayi, yataga at1yorum ken­
dimi, ve, yiizO.m d6n0.k karanliktan yana, siz­
leri g6r0.yorum, k1zlar1m, ecelerim benim!
*

124
 i�<;iLER

Ey �u s1cak �ubat sabah1! Sa�ma yoksul­

luk amlarmuz1 ca.nlandird1 zarnan s1z Guney,
gen� yoksullugumuzu.
Siyah-beyaz kareli pamuklu bir etekligi
vard1 Henrika'nm ge�en yiizyilda giyilen,
kurdeleli bir ba�h� ve bir ipek �ah. Bu, daha
ac1 vericiydi bir yastan. Dola�1yorduk yore­
kentte. Kapahyd1 hava, ve harap bah�elerin,
kurumu� �ayirlarm pis kokularm1 k1�k1rtiyor­
d u �u Guney ruzgari.
Benim kadar yorma.ml� olmahyd1 bu, ka­
rirm. Olduk�a yiiksek bir patikada, ge�en
aym ta§kmmdan artakalan bir su birikintisin­
de ku�uk bal1klar gosterdi bana Henrika.
Duman1yla ve dokuma tezgahlarmm gi.i.­
rultusuyle izliyordu bizi kent ta uzaklara ka­
dar, yollarda. Ey oteki dunya, gokyU.zunun
ve karanhklarm kutsad1� barmak! Qocuklu­
gumun mutsuz olaylarm1 anunsatiyordu ba­
na gi.i.ney ruzgar1, yaz umutsuzluklar1rm, yaz­
gmm her zaman benden gizledigi gi.i.cun ve
bilimin o korkun� niceligini. Hayir! ge�irme­
yecegiz yaz1, oksuz ni�hlardan b8§ka bir
�ey ola.mayaca�rmz bu verimsiz ulkede. Bir
sevgili anz 'yi artik suruklemesin yanmda bu
kat1l8§rm� kol.

125
 K O P RU L E R

Billtlr grisi gokler. Tuhaf bir orgii olu�tu­

ran kopri.i.ler, kimileri di.i.mdi.i.z, kimileri ke­
merli, kimileri de birincilerle ac;1 yaparak ini­
yor ya da yanlamasma geliyor; ve yineleniyor
bu bic;imler kanalm aydmlannu� k1vrimlarm­
da, ama oylesine uzun ve narin ki hepsi, alc;a­
hp kuc;uluyor kubbelerle dolu k1yilar. Hahl vi­
ranelerin i�gali altmda kimi kopri.i.ler. Direk­
ler, i�etler, dayan1ks1z korkuluklar ta�1yor
kimileri. Kesi�ip yiikseliyor minor akorlar;
telli c;algilar yiikseliyor yarnac;lardan. Kirnuz1
bir ceket gori.i.ni.i.yor, ba�ka giysiler ve ba�ka
muzik aletleri, belki. Halk havalar1 nu, dere­
beylik konserlerinden parc;alar nu, halk ezgi­
lerinin kalmt1lar1 nu bunlar? Kulrengi ve ma­
vidir su, bir korfez kadar geni�.-Son veriyor
bu giildi.i.ri.i.ye, gogi.in yiicelerinden di.i.�en bir
beyaz i�m.

126
 KE N T

Ken tin tasarmda oldugu kadar evlerin do­

�emelerinde ve d1� gorunu�lerinde de butun
bilinen beg"eniler umursa.nmad1g-I ic;in c;ag"c1l
oldugu sa.nilan bir anakentin gec;ici ve ho�­
nutsuzlugu pek a�m olmayan bir hem�erisi­
yim. Hic;bir bo�inanc; an1tmm izlerini gostere­
mezsiniz burada. En basit anlamlarma indir­
geniyor sonunda aktore ve dil ! Oylesine aym
ki birbirlerini tammak gereksinimi duyma­
yan bu milyonlarca insa.nm eg-itimleri, mes­
lekleri ve ya�hhklar11 bir sac;ma sayilamamn
Avrupa halklar1 ic;in buldugu ya�tan birkac;
kez daha k1sa olmah ya�armm s'i.i.resi. Bu
yii z den, yogi.in ve sonsuz bir kom'i.i.r dumam
ic;inde-bizim ormanhk golgemiz, bizim yaz
gecelerimiz!-yuvarlanan yeni hayaletler go­
r'i.i.yorum penceremden, (her �ey ona benzedi­
g-i ic;in) yurdum ve kalbim olan kuc;uk k1r evi­
min onunde yeni b e; Tanric;alari, 1 h amarat ve
hizmet eden kiz1miz g6zy8.§s1z O lum, umut­
suz A§k ve g'i.i.zel bir Sue;, sokag-In c;amurunda
uluyan.

127
 TEKERLEK iZLERi

Sagda uyand1nyor yapraklar1, bug"Ular1

ve parkm bir ko�esinin giirultulerini yaz �afa­
gi, ve nemli yolun binlerce h1zh tekerlek izi­
ni tutuyor mor golgelerinde sol k1yilar. Peri­
ler alemi gec;it toreni. Gerc;ekten: Yald1zh
tahta hayvanlar, direkler ve alacal1 bulacah
perdeler yiiklu arabalar, pek h1zh, benekli
yirmi sirk ati, ve c;ocuklar ve erkekler en ola­
g"anustu hayvanlar uzerinde;-Kentsel bir
pastoral ic;in giyindirilmi� c;ocuklarla dolu,
tipk1 eski zaman ya da peri masah saltanat
arabalar1 gibi bayraklara donanrm�, c;ic;ekler­
le bezenmi� yirmi cafcafl1 ta�1t.-Dahas1, ken­
di sayvanlarmm altmda, abanoz sorguc;lar di­
ken, mavi ve kara kadana k1sraklarm tms1yla
ilerleyen tabutlar.

128
 KENTLE R

Kentler bunlar! Bir ulus bu, onun ic;:in di­

kildi bu Allehenyler1 ve bu du� LO.bnanlar1!
Gori.i.nmez raylann, goriinmez makaralarm
O.zerinde devinen billO.r ko�kler. Ezgiyle kiik­
riiyor dev yontular ve bak.lI' hurma a�ac;:lar1y­
la sar1lrm� eski yanard� a�zlar1, ate�ler ic;:in­
de. Ko�klerin arkasmda as1h duran su yollar1
O.zerinde �gr1 yap1yor sevdah �enlikler. <;an
havalarmm avi hay1rn1yor s1rtlarda. Toplan1-
yor dev f?RI'kic1lar loncas1, doruklarm i�1� gi­
bi parlak giysiler ic;:inde, goz a11c1 sancaklarla.
Sahanhklarda, uc;:urumlarm ortasmda, yig-1.t­
liklerini ilan ediyor Rolandlar2• Bayrak.larla
siisliiyor direkleri gokyi.i.ziiniin yak1c1h�,
uc;:urumun merdivenlerinde, hanlarm �tila­
n O.zerinde. Meleksi di�i Kentaurlarm3 dola�­
tl� yi.i.ksek k1rlara ula.§1yor c;:okii�O. tanr1l8.§­
tlI'malarm, sular1 Veniis'O.n 610.msiiz do��uy­
la bularum�, Orpheon4 donanmalar1yla ve in­
cilerin ve de�erli muhre boncuklarmm ugul­
tular1yla yi..i.klu bir deniz,---Oliimciil par1ltilar­
la karar1yor deniz kimi zaman . Bo�riiyor ya­
mac;:larda, armalarmuz, kupalarlilll z iriligin­
de c;:ic;:ek hasatlarl. Koyaklardan c;:1k1yor kula
rengi ve siit beyaz giysiler ic;:inde Peri alayla-
Cehennemde Bir Mevsim 129/9
 ri. Yukar1da, ayaklar1 ��layanm ve bo�rt­
lenlerin ii;inde Diana'nm� memesini emiyor
geyikler. H1i;kmyor yorekent Bakkhalan6, ya­
myor ve uluyor ay. Demircilerin ve ke�i�le­
rin ma�aralarma giriyor Venus. Halklarm ka­
mlarm1 dile getiriyor gozetleme kulesi i;an
topluluklari. Gizemli bir miizik yiikseliyor
kemiklerle yap11Iru� §atolardan. Geli�iyor bii­
tiin efsaneler ve sald1nyor kasabalarm iizeri­
ne ren geyikleri. Y1k1hyor firtmalar cenneti.
Durmadan oynuyor yabamllar gece �enlikle­
rinde. Ve, arkada� topluluklarmm, yogun
meltem altmda, bulu§3caklar1 tepelerin ma­
sals1 hayaletlerini atlatamadan dola�arak ye­
ni i;ah�ma diizenini ovdiikleri bir Ba�dat Cad­
desinin kalabal1�ma dald1m, bir saat.
Uykularnrun ve en kiii;iik devinimleri­
min geldigi. bu bolgeyi hangi iyi kollar, hangi
giizel i;a� geri verecek bana?

130
 SERSERiLER

Zavalh karde§! nice acnnas1z ak.§8.mlar1

kendisine borc;lu oldu�m! "Tutkuyla ve CO§­
kuyla sanlrmyordum bu giri§ime. Alay etmi§­
tim giic;suzluguyle. Surgiine gidiyorduk yeni­
den, benim hatam yi.i.zunden." Qok tuhaf bir
talihsizlik ve c;ok garip bir safhk oldu�nu sa­
myordu bende, ve kaygI verici kamtlar ekli­
yordu.
B1yik altmdan gi.i.lerek yan1thyord um bu
§eytans1yi.i.ce bilgini ve pencerenin yanma gidi­
yordum sonunda. E§siz muzik topluluklarmm
dola§tlg-I kirlarm otesinde, hayaletleriniyarat1-
yordum gelece�n olag"anustu gecelerinin.
Bu birazc1k sag"hkla ilgili eg"lenceden son­
ra, uzan1yordum bir ot mindere. Ve, hemen
hemen her gece, daha koyar koymaz yast1g"a
h8.§m1, kalk1yordu zavalh karde§, ag"z1 koku§­
IDU§, gozler yerinden ug-rarm§,-tipk1 kendini
du§ledi� gibi! ve o budalaca uzuntulu du§'Unu
uluyarak surukluyordu salona beni.
Butun tinsel ic;ter;i.li�mle, gerc;ekten, onu
asil bic;imi olan Gune§'in og"luna don'U§t'Urme­
ye adarm§trm kendimi,-ve hen, yeri ve yonte­
mi bulmak zorunda, pmarlarm1 §8.l'ab1 ve yo­
lun peksimetiyle beslenerek dola§IP duruyor­
duk boyle.

131
 KENTLER

Abartir �g-da§ barbarhk anlayi!ilarmm

en buyUklerini resmi Akropol. Olanaks1z be­
timlemek !iU her zarnan kulrengi gokyii.zu­
n'iin yaratt1gi gO.nu, yap1lnrm e!isiz par1ltis1m,
ve yeryiizunun 610.msuz kar1m. Tuhaf bir a!i1-
n buyii.kluk beg-enisine gore, yeniden uretil­
di mimarinin klasik harikalar1, ve resim ser­
gileri gordum Hampton-Court'dan1 yirmi
kez daha geni!i yerlerde ai;1lan. Ne resim! Ba­
kanhk binalarma merdivenler yaptird1 bir
Norvei;li Nabukodnosor2; Brahmanlardan3 da­
ha kurumlu gordugi.i.m astlar, ve titredim
dev yontularm beki;ilerinin ve yap1 gorevlile­
rinin gorunO.!ileri kar!i1smda. Ayagtm kayd1r­
d1lar arabac1larm, binalan alanlarm, avlula­
rm ve kapal1 tarai;alarm i;evresinde toplaya­
rak. D stun bir ustahkla i!ilenmi!i ilkel dog-ayi
simgeliyor parklar. Garip bolumleri var yuka­
r1 mahallelerin: Gemisiz bir koy var, yuvarh­
yor sulusepken mavisi ortusunu dev sokak fe­
nerleriyle donannu!i r1htimlar arasmda. Sain­
te-Chapelle'in kubbesinin tam altmdaki gizli
bir kap1ya vanyor bir kui;uk kopru. Yakl8.!i1k
dart bin be!i yii.z metre i;apmda sanatsal bir
i;elik yap1d1r bu kubbe.

132
 Halleri ve yap1 ayaklanm �evreleyen ba­
k1r yaya koprO.lerinin, sahanhklarm kimi
noktalarma bakarak, kestirebilirim sand1m
kentin derinligini! Kavrayamad1gim tans1k
bu: Akropol'O.n altmdaki ya da O.stO.ndeki ote­
ki mahallelerin dO.zeyi ne? GO.nfunO.z yaban­
c1s1 i�in olanaks1z bir §ey bir ke§if yapma. Ke­
merli ge�itleriyle, tek bi�em bir panayir yeri­
dir ticaret mahallesi. GorO.nmO.yor dO.kkan­
lar, ama kar1 �i�emni§ sokagm; elmas bir
arabaya dogru gidiyor, bir pazar sabah1 Lond­
ra gezginleri kadar ender gorO.len birka�
MO.slO.man Hind prensi. Kirrmz1 kadifeden
hirka� sedir: Fiyat1 sekiz yii z ile sekiz bin ru­
pi4 arasmda degi§en kutup i�kileri sunuyor­
lar. Bu panayir yerinde tiyatrolar aramak d0.­
§0.ncesine kar§l, olduk� ac1kh drarnlara ta­
mk olmah, diyorum kendime, do.kkanlar. Bir
polis org'i.i.tO. vard1r diye d0.§0.nO.yorum; ama
alabildigine olagandl§l olmah yasa., bir kan1ya
varmaktan vazge�iyorwn bunun O.zerine, bu­
rah serO.venciler hakkmda.
Bir Paris sokagi kadar zarif bir kenar ma­
halle, l§iktan b�r gokle donaruru§. Birka� yiiz
dolayinda demokrasiyi benimsemi§ insan sa­
yisi. Yan yana degi.l evler burada hela; tuhaf
bir bi�im�.e yitiyor ki.rda kenar mahalle , bu
ormanlann ve yabaml soylulann kendi yarat­
tlklan l§lgill altmda kendi dedikodular1m av­
lad1klan �ok .bO.yiik tarrm i§letmelerinin
610.msO.z batism1 dolduran "Kontluk."

133
 GECE TOPLANTILARI
I
I�1ktan bir erin� bu, ne sayr1hk ate�i, ne
bitkinlik, yata.kta ya da �ayirda.

Dost bu, ne ate�li ne de gU.�sO.z. Dost.

Sevgili bu, ne ac1 �ektiren ne de ac1h.

Sevgili.

Gok ve yeryi.i.zO., hi� aranmayan. Ya�.

-Ger�ekten bu mu?

-Sotuyor du�.

II

Yeniden gorO.nO.yor i�ik yap1 direginde.

iki ucundan salonun, anlams1z bezekler, bir-

134
le�iyor uyumsal yiikseklikler. Hava efrizleri­
nin ve ku�larmm, yerbilimsel engebelerin
kesitlerinin ruhsal ard1�1khg-id1r gece bek�isi­
nin kar�1smdaki duvar.-Her goriinii�ten,
her tiirden insanlarla birlikte duygusal toplu­
luk.larm yogun ve h1zh dii�ii.

III

Dalga sesi pkart1yor ak�n lambalari

ve hal1lar1, geceleyin, tekne boyunca ve gii­
vertenin �evresinde.

Ak.�1.m denizi, t1pk1 Amelie'nin meme­

leri.

Duvar hal1lar1, yar1ya kadar, i�inden ak�­

mm giivercinlerinin fi.rlad1g-i ziimriit renkli
dantela korular.

Kara ocag-in kapag-i, ger�ek giine�leri

kumsallarm: Ah! biiyiiniin kuyulan; bu kez,
tamn biricik goriini.imii.

135
 GiZEMLi

Tepenin yarnacmda, i;:elik ve zO.mrO.t ot­

lar arasmda, yiin giysilerini dondO.rO.yor me­
lekler.
Tepenin doru�na kadar s1i;:riyor alev i;:a­
yirlar. Solda ho.tun cinayetlerin ve ho.tun sa­
va�larm i;:ign.edi� dag s1rtmm h O.mO.sO., ve
yaylarm1 i;:iziyor ho.tun yak1c1 giirO.ltO.ler. Sag­
daki dag s1rtmm ardmda, do�larm, ilerleme-
nm i;:1zgisi.
. . . .

Ve denizlerin mO.hre honcuklarmm ve in­

sansal gecelerin donen ve sald1ran u�ltusu
kenar i;:izgisini olu�tururken tahlonun yukar1-
smda,
Bayirm kar�1sma iniyor yild1zlarm ve
gokyiizO.nO.n ve geri kalanm i;:ii;:ekli dinginli­
�. tipk1 hir sepet gihi,-tam yiizO.mO.ze kar�1,
ve i;:ii;:eklendirip mavile�tiriyor 8.§ag"ldaki ui;:u­
rumu.

136
 TAN

Sar1ld1m yaz ¢agma.

lfo;:hir �ey kmuldanuyordu daha alnacm­

da saraylarm. Oh.i.ydu su. Orman yolundan
ayr1lrmyordu alacakaranhgm konak yerleri.
Yurudum, diri ve ihk soluklar1 uyandmp; ve
hakti de�erli ta�lar, ve gi.i.rultusuzce havalan­
d1 kanatlar.

�imdiden yepyeni ve solgun i�1klarla do­

lu hir patikada, hir "i"ek yapti ilk giri�imi ve
ad.Im soyledi hana.

Gulumsedim "8ffi.larm arasmda sa"1m da­

�tan sar1�m ��layana: Ke�fettim tanr1�yi
gi.i.mu� rengi dorukta.

0 zarnan kaldird1m ortweri hirer hirer.

�a"h yolda sa.llayip kollarmu. Onu horoza
gosterdigim ovada. <;an kuleleri ve kuhheler
arasmda ka"1yordu huyi.i.k kentte, ve, tipk1
hir dilenci gihi, ko!?Rrak koval1yordum onu
mermer nhtmtlarda.

Yolun yukansmda, hir defne ormanmm

kiyismd.a, sardrm onu kat kat ortweriyle, ve

137
 duyumsad1m m;suz bucaks1z govdesini. Or­
mamn alt yanma indi tan ve ftOcuk.

Ogle olmu§tu uyand1klarmda.

138
 CiCEKLER

Altm bir sekiden,-ipek sicimler, kulren­

gi tuller, ye�il kadifeler ve giine�te tun!J ben­
zeri kararan billur kurslar arasmda,-giimu�
telkarilerden, gtizlerden ve sa!Jlardan bir hah
uzerinde a1J1ld1g-Im gtiruyorum yi.i.ksukotu­
nun.
Akik uzerine serpilmi� sari altm paralar,
zumrut bir kubbeyi ta�1yan maun direkler,
beyaz canfes demetleri ve ince yakut kanu�­
lar !Jevreliyor SU giil0.n U.
Ko caman mavi gtizlu ve vii cudu kar bi­
!Jimli bir tanr1 gibi tlpk1, deniz ve gtikyi.i.zu, o
ktirpe ve gii!JlO. gi.i.l yig-Inlarm1 !Jekiyorlar mer­
mer tara!Jalara.

139
 BAYAC:H GECE MUZi<ii

Operasa.l gedikler a<;1yor duvarlarda bir

soluk,-bozuyor kendi eksenleri <;evresinde
donO.�O.nO. <;O.rO.mO.� <;atllarm,-dagitiyor sm1r­
larm1 ocaklarm,-kapatiyor pencerelerin onu­
nu.
Bag- boyunca, ayagtrm bir olug-a daya­
yip,-indim, d1�bukey camlardan, kabar1k
kaplarnalardan ve f1rdolayi sedirlerden done-
mi yeterince anl�1lan bu saltanat arabasma.
Kimsesiz cenaze arabas1 uykumun, budalah­
gtrmn <;oban evi ta�1t yon de��tiriyor unutul­
mu� anayolun O.zerinde: Ve sag- canun yukar1-
smda bir bo�lukta <;evrine <;evrine donuyor
solgun de�rmi yiizler, yapraklar ve meme­
ler.
-Yok koyu bir ye�il ve <;ok koyu bir mavi
kaphyor manzarayi.
Q1kart1hyor ko�umlar bir <;ak.1lh kum le­
kesinin yanmda.
-Burada duduk <;alacaklar f1rtmaya ve
Sodomlara ve Yeru§oalimlere, ve yirtic1 hay­
vanlara ve ordulara,
-(Araba surucusu ve du� hayvanlan ye­
niden b�layacaklar rm en soluk kesici ulu or­
manlann altmda gozleri.me kadar daldirmak

140
i�in beni ipek kaynaga?)
-Ve s1�rayan sulann ve dokiilmO.§ i�kile­
rin arasmda kam�tlayarak bizi buldoklarm
havlamalanna do� yuvarlayacaklar...
-Bir soluk d$t1yor oca�n sl.Dll'lanm.

141
 DENiZ RESMi

GU.mu§ ve bak1r arabalar-

<;elik ve giimU.§ pruvalar­
DoVU.yorlar kopuk harmamm,­
Dalgaland1nyorlar bo�tlen dallar1m.
Funda11gm akmt1lar1,
Ve w;:suz bucaks1z tekerlek izleri
Geri <;:ekilen sularm,
Ak1yorlar halka halka doguya,
Ormanm direklerine dogru,­
Ko§esine l§lk burga<;:larmm <;:arpt1gi,
Dalgak.1ranm so.tun govdelerine dogru.

142
 KI� �OLENi

Ugulduyor ��layan, kuhibelerinin arka­

smda gii hin� operanm. Menderes'e kom§U
meyve bah�elerinde ve a�a�h yollarda surdu­
ruyor �ark1felekler,-k1rrmztlarm1 ve ye§ille­
rini gii nbatirmnm. Horatius'un 1 Su perileri,
Birinci imparatorluk tarzmda yap1lrm§ sa�la­
r1,-Sibirya Danslar1, Boucher'in2 <;inli k1zla­
ri.

143
 KAYGI

Olabilir mi ki durmadan yok edilen tut­

kular i�in bagI§latsm beni Kadm,-onarsm
yoksul ytllan s1kmtis1z bir son,-azaltsm yaz­
gisal yeteneksizligimizin utanc1m bir ba§&rih
..
gu n.?
(Ey hurma a�a�lar1! elmas!-A§k, gO.�!­
daha da yiiksek butun unlerden ve butun k1-
van�lardan!-ne olursa olsun,-her yerde, ib­
lis, tann,-Gen�ligi, bu kimsenin: Ben!)
Olabilir mi ki bilimsel harikalarm olgula­
n ve toplumsal karde§lik akmtlar1, ilk ozgO.r­
lug-iimuzun a�1 onarimI olarak kutlu sa­
yilsm?
Arna bizim i�in uygun gordu� §eyle e�­
lenmemizi, yoksa daha da e�lendirici olmarm­
z1 buyuruyor, bizi usland1ran Di§i Vampir.
Yuvarlanmak yaralaruruzda, bezdirici
ruzgarda ve denizde; ac1larmuzda, sularm ve
k1yic1 havanm suskunlu�tmda; onlarm sessiz­
liklerinin korkun� dalgasmda gO.len i§kence­
lerde.

144
 METROPOLITAIN1

<;ivit rengi bo�azdan Ossian'm2 denizleri­

ne kadar, §&rap rengi gokyiizO.nO.n yikad1gI o
pembe ve turuncu kumsalda, birbiriyle kesi­
§en anayollar ortaya c;:1kmaya ba§lad1, manav­
lardan beslenen gene;: ve yoksul ailelerin ka§­
la goz arasmda yerle§ti� bullO.r bulvarlar.
Zengin arama.-Kent!
Yash Okyanusun c;:1kartabildi� en u�r­
suz dumanm olu§turdu� o k1vrilan, gerile­
yen, alc;:alan gokyo.zO.nde, korkunc;: so.ruler ha­
linde sira sira dizilmi§ sis katmanlar1yla bir­
likte bozguna u�ayip asfalt c;:olO.nden kac;:an
tolgalar, tekerler, kayiklar, sa�ilar.-Sava§!
Kald1r ba§im: $u tahta koprO., kemerli;
Samiriye'nin3 son bostanlar1; so�k gecenin
kamc;:1lad1gI sokak fenerinin altmdaki §U k1z1l­
la§Illl§ yiizler; giysisi gl.i.rO.lt0.10. hon su perisi,
irmagin alt yanmda; bezelye kar1klarmdaki
§U l§lkh kafataslar1,-ve b8.§ka do�aO.stO. olay­
lar.-Kir.
iki yan1 demir parmakhklar ve duvarlar­
la donanrru§, ormanciklar1m gtl.c;:lO.kle zapte­
den yollar, ve belki 8.§k ya da me§k ad1 veri­
len korkunc;: c;:ic;:ekler, uzakhgI4 ldnetleyen
$am,-Ren otesinin bO.yiilO. soylu smlflarmm
Cehennemde Bir Mevsim 145/ 10
 mah , eskilerin ezgilerini ha.Ia duyabilen Ja­
pon kadmlar ve Guaranis� yerlisi kadm­
lar,-artik kap1larm1 bir daha kesinlikle a�­
mayacak hanlar;-prensesler var ve, �ok bu­
nalrm§ degilsen, yild1z bilimi var.--GokyO.zii.
�u kar pariltilar1, §U ye§il dudaklar, §U
buzullar, §U kara bayraklar ve §U mavi l§m­
lar, ve §U kutuplar gline§inin k1zil kokulan
arasmda onunla birlikte �1rpmd1�rmz sa­
bah.-Giiciin.

146
 YABAN

Gunlerden ve mevsimlerden, insa.nlar­

dan ve ulkelerden �ok sonra,
Kanh etten sancak.lar, ipegi. 'ii zerinde de­
nizlerin ve kuzey �i�eklerinin; (yok onlar.)
Yeniden ku�nui;; o eski kahramanhk
havalar1m,-o ha.la y'ii regi.mize ve kafanuza
sald1ran,-eski katillerden uzak,
-Ah! kanh etten sancaklar, ipegi. 'ii zerinde
denizlerin ve kuzey �i�eklerinin; (yok onlar.)
Mutluluklar!
Kor kayna�lar1, k1ragi. boralarmca ya­
g-an.-Mutluluklar!-Bizim i�in sonsuza dek
komurlei;;mii;; yerkurenin y'ii regi.nin savurdu­
g-u elmas yeli ya�urunca yag-an par1lt1-
lar.-Ey dunya!
(0 ha.la ii;;itilen ve duyumsanan eski fe­
ner alaylarmdan, eski yalmtlardan uzak.)
Korlarve kopukler. Muzik, girdaplarm do­
nui;;u ve buz par�armrn 98rpmas1 yild1zlara.
Ey mutluluklar, ey dunya, ey muzik! Ve
'
orada, bi�imler, terler , sa�lar ve gozler, dalga­
lanan. Ve ak gozy�lar1, kaynayan-ey mutlu­
luklar!-kadm sesi, kuzey volkanlaruun ve
mag-aralarmrn dibine ul8§8I1.
Sancak....

147
 UCUZLUK

Satihk, hi� sa.tmad1� §ey Yahudilerin, sa.­

tihk ne soyluluk ne de su�un tadma bakti�
§ey, satihk karginnu§ &§km ve yi�nlarm i�­
ren� dtirO.sth.i.gi.i.nO.n bilmedi�! satihk ne za­
manm ne de bilimin bilmek zorunda oldugu
§ey;
Eski durumuna gelmi§ sesler; dost� uya­
Ill§l koro ve orkestra erklerinin ve birden kul­
lamlmalar1 tO.mO.nO.n; biricik f1rsat, duyular1-
nuz1 ozgi.i.r b1rakmak i�in.
Satihk paha bi�ilmez bedenler, bO.tO.n
uluslarm, bO.tO.n dO.nyanm, bO.tO.n e§eylerin,
bO.tO.n soylarm di§mda! Her durumda f1§k1ran
varstlhklar! Denetimsiz ucuzluk elmaslarda!
Sattl1k, yi�nlar i�in karga�; yo.ksek der­
meciler i�in 6n0.ne ge�ilmez sevin�ler; tO.yler
tirpertici olo.mler mO.minler ve 8.§lklar i�in!
Satihk evler ve go�ler, sporlar, peri oyun­
lan ve kusursuz rahathklar, ve �1kard1klar1
gi.i.rO.ltO., yaptiklan etkinlik ve yarattiklar1 ge­
lecek bunlarm.
Satilik hesap �l§malan ve gori.i.lmemi§
uyurn s1�ramalan. Hi� dO.§lenmemi§ bulu§lar
ve �oz'i.i.ln yollar1, hemen kullam.m.
Deli§men ve sonsuz gono.l bag,. gorO.n-

148
mez gorkemlere, duyulmaz tatlara,-ve her
ttirlO. koto.10.k i�in us almaz gizleri onun-ve
halk i�in korkun� ne§esi.
Satillk Bedenler, sesler, yadslilDl8Z bO.­
yi.i.k bolluk, hi�bir zaman sablmayacak §ey­
ler. Ucuzlu� bitirmiyor sabctlar! Yolcularm
simsariyelerini lusa zamanda odemeleri ge­
rekmiyor nastl olsa..

149
 FAIRY1

Elbirli� yapti erden golgelerde sO.slO. oz­

sular1 ve yild1zsal sessizlikte kaygis1z i111klar,
Helen u�una. Dilsiz ku11lara emanet edildi
yazm yak.1c1 s1ca� ve bir paha bic;:ilmez yaz
sandalma b1rak1ld1 zorunlu uyu11ukluk, koyla­
rmda 610. a11klarm ve goc;:m0.11 kokularm.
-Oduncu k1zlarm !Jfil'kl soyledikleri an­
dan sonra ormanlarm yikmtismm altmdaki
selin ugultusuna, sO.rO. c;:anlarmm c;:mgirakla­
rmdan sonra derelerin yank1sma ve bozkmn
c;:1�hklarma. -
Helen'in c;:ocuklugu ic;:in O.rperdi kO.rkler
ve golgeler-ve yoksullarm ba�1, ve gokyii zO.­
nO.n efsaneleri.
Ve de�erli par1ltilardan daha O.stO.n gozle­
ri ve dans1 emanet edildi soguk etkilere, ben­
zersiz gorO.nO.m ve zamamn k1vancma.

150
 SAV�

Qocukken gtirO.�O.mO. biledi kimi gtikler;

yi.izO.me ayrmt1h niteliklerini verdi bO.tO.n ki­
�ilikler. Harekete ge�ti Olgular.-$imdi, du­
rumlarm yazgisal sapmalar1 ve matemati�n
sonsuzlugu onO.ne katrm� gtitO.rO.yor beni, ola­
�and1�1 �ocuklarm ve ola�anO.stO. sevgilerin
saygis1m kazanan benim bO.tO.n toplumsal ba­
�1lara kavu�tugum bu dO.nyada.-Bir sava­
�1, dO.�O.nO.yorum durmadan, bir hak ya da
gii� sava�1, bir mant1k sava.§1, hi� hesapta ol­
mayan.
Yalm, bir mO.zik cO.mlesi kadar.

151
 GENCLiK
I

PAZAR

Hesaplar bir yana, gokyiizunun kai;1rul­

maz baskm1, sokun edi�i anllarm ve dizemle­
rin toplant1s1, ele ge<;iriyor insanm barma�­
m, beynini ve dunyasm1.
-Bir at kai;1yor kent _i;ayirmda, ve ekin
tarlalar1 ve a�ai;lar boyunca, yakalannu� kar­
bonik vebaya. Zavalh ac1h bir kadm, herhan­
gi bir yerinde dunyanm, ii; i;ekiyor olas1hk­
tan uzak ayr1hklarm ardmdan. Bekliyor ser­
seriler f1rtmayi, sarho�lu� ve yaralar1, sab1r­
s1zhkla. Karg:i�lar1 bo�yor i;ocuklar irmak
boylarmda.
Qal1�maya tekrar b8.§layal1m, kitlelerde
toplanan ve yiikselen giicun ayaklanmasm­
da.

152
 II
SONNET
Ola�an yap1h jnsan, meyve bah�esinde
sarkan bir meyve de�l miydi tensel istek, ey
�ocuk gi.i.nler! sa�1p savrulacak bir hazine de­
� miydi beden; Psykhe'nin1 kar§l kar§iya bu­
lundu� tehlike mi yoksa gi.i.cu mu onun, ey
sevmek? Hukumdarlar, sanat�1lar bak.1mm ­
dan verimli yama�lan vard1 dunyanm, ve yas­
lara ve su�lara ozendiriyordu sizi soyunuz ve
sopunuz: Yazg:m1z ve kar§iruzdaki tehlike,
dunya. Arna §imdi, i§te ta�land1 91ba, sen, se­
nin hesaplarm,-sen, senin sabrrs1zhklarm,
bS§ka bir §ey de� arti.k smrrlandirilmami§
ve hi� zorlanmanu§ dansm1zdan ve sesiniz­
den, bir neden olsa da o ikili sonucuna bulgu
ve b8.§8Imm,-bir irngesiz evrende, karde§�e
ve Sa.km1mh inse.nhkta;-Gu� ve hak ye.ns1ti­
yor, ancak §imdi ger�ek de�erini bule.n sesini­
zi ve dans1mzi.

153
 III

Yi RMi Y�
Egitici surgii n sesler . . . Ac1 bir bic;imde yi­
tirilen bedensel safhk . . . Adagio.-Ah ! sonsuz
bencilligi yeniyetmeligin, c;al1�kan iyimser­
lik: Nas1l da c;ic;eklerle doluydu o yaz! Olen
goriinii�ler ve bic;imler. . . Bir koro, gidermek
ic;in giic;suzliigi.i ve yoksunlugu ! Bir camlar,
bir gece muzigi korosu . . . Gerc;ekten, hemen
demir tarayacak. sinirler.

154
 IV

$eytana kaptlma evresindesin Ermi� An­

toine'in 1 . Oyna�mas1 gi.i.diik kalrru� ate�li �­
banm, kotii al1�kanhklar1 �ocuk98 gururun,
tinsel �okii� ve deh�et.
Ama ba�layacaksm bu i�e: Co�cak, maka­
rrumn �evresinde biitiin uyumsal ve oreksel
olanaklar. Deneylerine sunacaklar kendileri­
ni senin, yetkin ve umulmad1k insanlar. Hay­
retle ii�ii�ecek �evrene eski halklarm ve ay­
lak varsilhgm meraki. Yarat1c1 i�gi.i.diiniin az1-
gi olacak yalmzca, bellegin ve duyularm. Dun­
yaya gelince, ne olacak o, sen ortaya �1kmca?
Herhalde, hi�bir �ey �imdiki goriinii�lerin­
den.

155
 BUR UN

Epiros ve Peloponnesos ya da buyii k Ja­

ponya Adas1 ya da Arabistan kadar buyiik bir
burun olu§turan bu villanm ve onun ek yap1-
larmm tarn kar§1smda ac;1k denizde bul uyor
iki direkli teknemizi altm tanyeri ve urperen
ak§8lil! Dinsel temsilciler kurulu toren alayi­
nm don'i.i.§0.nun aydmlatt1� tapmaklar; c;a�c1l
kiyilarm savunmasmm ola�anustu gorunum­
leri; s1cak c;ic;eklerin ve Bakus §enliklerinin
l§l�a bo�du� kumullar; Kartaca'nm buyiik
su yollar1 ve ku§kU uyand1ran Venedik'in
Rihtmtlar1; uyu§uk puskurmeleri Etnalarm
ve c;ic;eklerin ve buzul sularmm yar1klar1; Al­
manya kavaklar1yla c;evrili genel yunak.hklar,
Japan a�ac1 doruklarm1 e�en benzersiz park
yamac;lar1; Scarbrorough ve Brooklyn'in "Ro­
yal"lerinin ya da "Grand"1 larmm yuvarlak. al­
nac;lar1; ve demiryollar1, §irndi l§iklarla, ic;ki­
lerle ve zengin meltemlerle dolu pencere ve
tarac;alar1 yolcularm ve soylularm d'i.i.§gi.icune
ac;1k olan-ve gi.inun her saat inde, k1ytlarm
bu.tun Taranto danslanna,-ve dahas1 sa.na­
tm unlu vadilerinin na.k.aratlarma Burun-Sa­
ray'm alnac;larm1 benzersiz bir bic;imde beze­
meleri ic;in izin veren, italya, Arnerika ve As-

156
ya'mn o en zarif ve en buyU.k yap1lanndan se­
�ilip ahmru� otelin ek yaptlarma, saflarma
yandan saldmyorlar, yar1p ge�iyorlar ve uzer­
lerine �ullaruyorlar.

157
 SAHNELER1

Uyumlan izliyor ve �obaml §iirleri bolu­

yor eski Gulduru:
Cambaz tiyatrosu bulvarlar1.
Bir yabaml ulusun �1plak a�a�lar altmda
dola§tlgi. kayal1k bir tarla boyunca bir u�tan
bir uca ah�p iskele.2
Siyah tul koridorlarda, fenerleriyle ve ki­
taplanyla gezinenlerin pe§inden giden yaba­
ml ulus.
Dinsel oyunlarm ku§lan �ullan1yor, seyir­
cilerin tekneleriyle kaph talnmadamn sallan­
d1� duvarc1 i§i dubanm uzerine.
E�liyor, modern kuluplerin ya da eski
Do� salonlarmm �evresindeki �atl odalarm­
da, flut ve davul e§li�nde opera sahneleri.
Talim yap1yor peri oyunu korulukla ta�­
lanrm§ bir amfitiyatronun tepesinde-devini­
yorlar ve makamlar uzerinde geziniyorlar
Boiotial1lar3 i�in, dalgalanan korularm golge­
sinde, ekili tarlalarm doruk �izgisinde.
Balkon seyircisiyle on l§tklar arasmda
yO.kselen on bolmenin kesi§im �izgisinde bo­
lunuyor g'i.i.lun�lu opera, sahnemizde.

158
 TARi HSE L �AM

Bir ak�, ornegin, ekonomik korkular1-

nuzdan el etek �ektigi zarnan safdil gezgin,
�a}'lrlarm klavsenini uyandmr bir ustanm
eli; iskambil oynan1r krali�elerin ve giizel
gen� k1zlarm buyi.i.lii aynas1 olan golun dibin­
de; ermiij kadmlar, pe�eler, uyum telleri var­
d1r, ve dillere destan ezgi tonlan, gO.nun bati­
nunda.
Titrer safdil gezgin, ge�erken av hayvan­
lar1 ve go�ebeler. Guldurunun damlarnas1, �i­
men cambaz tiyatrolarmm uzerine. Ve yok­
sullarm ve gO.�suzlerin s1kmtilar1, !jU aptal
duzluklerel
Kole goruntusu karij1smda onun, idam
sehpas1 kurar kendine Almanya, aylara do�­
ru; aydmlan1r Tatar �olleri; mayalan1r Gok­
sel imparatorluk'un1 gobeginde eski isyan­
lar; merdivenlerde ve ta§ koltuklarda, kurula­
cak az sonra pek solgun ve yavan ku�uk bir
dunya, Afrika ve Ba.tilar. Sonra, bildik deniz­
ler ve geceler balesi, de�ersiz bir kimya ve ol­
mayacak ezgiler. Her yerde ayn1 kentsoylu
buyi.i., posta vapurunun bizi birakti� her yer­
de! Saptanmas1 daha ijimdiden derin bir
uzuntu olan bedensel i� actlarmm sisine, bu

159
 ki§isel ortama boyun e�enin artik olanak­
s1z oldu�nu duyumsar en basit fizik�i bile.
Hayrr! Eti.iv zamam, ka�1rllrm§ denizle­
rin, yeraltI yangmlarmm, ele ge�irilen geze­
genlerin ve tutarh k1ymtlarm zaman1, incil
ve Nornlarm2 o pek az koti.ili.ikle sozi.ini.i etti­
gi ve akh ba§mda insanm uymas1 gerekecek
ger�eklerin zamam.-Bu hi� de bir efsane
ger�egi olmayacak yine de!

160
 BOTTOM1

Benim buyo.k ki§iligim i�in gU.�luklerle

dolu olmasma kar§m ger�eklik,-yine de, Ha­
mm'm evinde, tavan silmelerine do�u hava­
lanan ve ak.§811lln karanhklarmda kanat su­
rukleyen kocaman kulrengi bir mavi ku§ ola­
rak buldum kendimi.
Tap1las1 mucevherlerini ve bedensel b8§­
yap1tlarm1 ta§Iyan karyola tavanh�nm ete­
ginde, di§etleri mor ve k1llan ac1dan pamuk
gibi a�arrm§ kocaman bir ayi oldum, konsolla­
rm bilh1r ve gU.mli§lerinde gozlerim.
Golgeye ve k1zgm akvaryuma donli§tli
her §ey. Sabahleyin,-kavgac1 bir haziran §8-
fa�,--e§ek olup ko§tum k1rlarda an1ra an1ra
ve yakmmanu savurarak, yorekentin Sabini2
kadmlar1 gelip boynuma atilmcaya kadar.

Cehennemde Bir Mevsim 161/11

 H

Gaddar davram�larma saldmyor, butun

yarad1h� aykmhklar1, Hortense'm. Kosnul
mekanizmad1r yalmzh�, yorgunlugu sevdah
dinamik. Bir�ok donemde, bir �ocuklugun go­
zetimi altmda, zorlu sa�hk bilgisiydi butun
soylarm. Kap1s1 yoksullu�a a�1k. Bedensiz ka­
hr ya§B.yan varhklarm aktore anlayi�1 onun
tutkusunda ya da eyleminde, orada.-Ey kor­
kun� urpertisi acemi a�klarm, kanh toprakta
ve saydam hidroj ende!1-bulun Hortense'i.

162
 DEviNiM

Zikzakh devinim irma�n i;.a.vlanlarmm

k1yismda,
Ki� bodoslamada u�urum,
Kupe�te ustunun �abuklu�,
Akmtmm buy'ii k h1z1
Ahp goturuyor olag-anustu i�1klarm
Ve kimyasal degi�melerin i�inden
Vadinin ve buy'ii k akmtmm
hortumlarmm
Sard1g-i yolcular1.

Ki�isel ve kimyasal servet arayan

Diinyanm fatihleridir bunlar;
Spor ve gonen� yolculuk yap1yor onlarla
birli.k.te;
Bu gemideki soylarm,
sm1flarm ve hayvanlarm
Egitimini goturuyorlar
Erince ve ba§dongiisune
Tufan i�1g-Ina,
Korkun� ��ma ak.§8.II1larma.

BU.tun aygitlar, kan, �i�ekler, ate�,

mucevherler,

163
 Bu ka� gemi bordasmdaki ate§li
hesaplar
Arasmda yapilan soyle§iden anla§lhr
-Devindirici SU yolunun otesinde bir
bend gibi yuvarlanan,
Sonsuzca aydmlanan o
canavars1-inceleme da�arlar1;
Uyumsal co§kuya suruklenmi§tir onlar
Ve bulgunun kahramanh�na.
En beklenmedik hava de�§ikliklerinde,
Kendi k6§esine �ekilir bir gen� �ift
gemide,
-ilkel utanga�hk rmd1r insanlarm
ba�§lad1klar1?­
Ve §Rrkl soylerler ve nobet tutarlar.

164
 TAPINMA

Kizkarde!lim Louise Vanaen de Voring­

hem' e: Kuzey Denizi'ne donuk mavi rahibe
ba!lhgi..-Deniz kazasma ugTayanlar ic;in.
Kizkarde!lim Leonie Aubois d'Ashby'ye.
Baou1-V1z1ldayan ve pis kokulu yaz otu.­
Sayr1hk ate$leri ic;in annelerin ve c;ocuklarm.
Lulu'ya-!leytana-Sevici Kadmlar c;ag"l­
nm ve eksik kalnu!l og"renimin dua yerlerine
ozlem duyan ona. Erkekler ic;in!-Mada­
me• • • 'a.
Bir zamanlar hen olan o yeniyetmeye. �u
YS§h ermi!le, ke!li!l kulubesi ya da dinsel go­
rev.
Yoksullarm ruhuna. <:;ok yi.i.ce bir rahip­
ler sm1fma.
Aym zaman da, her to.rlo. an1tsal tapmma
yerlerinde ve anhk ozlemlere ya da kendi cid­
di kusurlar1nuza gore teslim olmanuz gere­
ken her tO.rlO. olaym ortasmda, her tO.rlO. ta­
pmca.
Bu ak�, bahk gibi ya�h, ve k1rnuz1 ge­
cenin on ayi gibi canh renkli, yi.i.ksek buzulla­
rm Circeto'suna2-(amber ve kavd1r yi.i..re�),
!lU gece bolgeleri gibi sessiz, ve !l U kutup kar­
InB.§8.Smdan daha yaman yi�tliklerden once

165
 gelen benim biriCik yakar1m ic;in.
Ne pahasma ve nerede olursa olsun, da­
has1 dog-aotesi yolculuklarda.-Ama o zaman
ba�ka hic;.

166
 DEMOKRASi

"Bir berbat manzaraya gidiyor bayrak, ve

bastmyor §ivemiz davul un sesini.
"Kentlerde besleyece�z en hayas1z fuhu­
§U. Kilu;tan gei;irece�z usta yatkm ba§kald1-
nlar1.
"Biberli ve islak O.lkelerde!-smai ya da
askeri en canavarca somO.rO.lerin hizmetin­
de.
"Elveda buraya, neresi olursa olsun. iyi
dilegin acemi erleri olan bizlerin olacak ac1-
mas1z felsefe; bilimden habersiz, rahathk
ii;in deliren bizim; b1rak gebersin geberecek­
se dO.nya. Geri;ek geli§medir bu. Haydi, ileri."

167
 DO GAUST U YARATIK

Sevgi ve �imdidir o, mademki kopukh.i k1-

� ve yazm u�ltusuna ai;1k ev yapt1, odur ii;e­
cekleri ve yiyecekleri ar1tan, kai;ak yerlerin
buyii su ve duraklarm mutlulu� olan. Sevgi
ve gelecektir o, doymazhklar ve s1kmt1larm
ortasmda ayakta duran bizim, f1rtmah gokyii­
zunde ve esrime bayraklarmda gei;i�ini gor­
d ugiimuz o g'iic ve sevdad1r.
A§kt1r o, yetkin ve yeniden bulunmu� ol­
i;udur, tans1kh ve umulmad1k ustur, ve son­
suzluk: Yazgisal niteliklerin sevilen aracl. Ay­
ncal1�mn buyiik korkusunu biliyoruz ve
kendimizinkinin: Ey sa�h�nuzm tad1, yete­
neklerimizin co�kusu, ona olan bencil sevgi
ve tutku, kendi sonsuz ya� ii;in bizi seven
ona.
Ve biz amms1yoruz onu, yolculu�a i;1kt1
o ... Ve yitip giderse Buyiik Sevgi, i;a.1, verdigi
umut, onun i;amm i;al: "Savulun bo�inani;lar,
�u eski bedenler, �u i;iftler ve yillar. Yok olup
giden i;a�drr bu i;a�! .. "
Yitip gitmeyecek, yeniden inmeyecek
gokten, kadmlarm ofkelerinin, erkeklerin se­
vini;lerinin ve bu g'ii nahm tum'iin 'ii n odeme­
yecek fidyesini: Qunku geri;ektir o, var ola-

168
ra.k, sevilmi§ olarak.
Ey soluklar1 onun, ba§lar1 onun, devinim­
leri onun; bi�im.lerin ve eylemin yetkinli�­
nin korkun� �buklugu.
Ey usun dogurganhgi. ve u�suz bucaks1zh­
gi. evrenin.
Bedeni onun! dO.§lenen kurtulu§, yeni
§iddetin �apraz bagI§lamasmm kmlmas1!
Gorunumu, gorunumu onun! butun eski
diz �okmeler ve yiikselen ac1lar arkasmda
onun.
Aydmhgi. onun! BO.tun �mlamh ve devin­
gen ac1larm ortadan ka1kmas1 en yogun mu­
zikte.
Ad1rm onun! go�ler daha buyi.i.k eski isti­
lalardan.
Ey o ve biz! yitik erdemden daha iyilik�i
gurur.
Ey dunya! ve yeni mutsuzluklarm se�ik
turk usu!
0 tamd1 hepimizi ve hepimiz sevdik onu.
Bu kt§ gecesinde, bir burundan oteki buru­
na, gii.rult0.10. kutuptan §Stoya, kalabahktan
kumsala, seslenelim ona, gorelim onu, ve
gonderelim onu, ve gelgitlerin altmda ve kar
�ollerinin tepesinde izleyelim gorunumleri­
ni, izleyelim soluklar1m, izleyelim bedenini,
izleyelim aydmhgim.

169
 '

NOTLAR

KAHiN'iN MEKTUPLARI

GEORGES IZAMBART'a
1 . Bu mektup Izambard'a, Demeny'ye giinderilen ve Kahin'in
Mektubu olarak amlan mektupt.an iki giin once giinderildi. Izambard
siiz konusu mektubu 19 1 1 yihnda buldu ve 1926 yi.hnda yayimlad1.
2. Ressam ve heykelt1ra�lan �o� zaman esinlendirmi� olan bir
izlekten alayh bir �ekilde yararlamyor: <;amuh'm iini.inde Meryem, ma­
ter dolorosa. Rimbaud. hi� ku�kusuz kendi annesine giinderme yap1yor.
Rimbaud o s1rada, kendisini �h�maya zorlayan, yat1h okula ya da 1sla­
hevine vermekle tehdit eden 1mncsine ka111 bi.iy\ik bir isyan duyuyor­
du. Annesinin durumunu, isa'nm �rm1h1 iini.inde duran Meryem Ana­
ya benzetiyor.
3. Rimbaud, nesnel �iiri. iiznel �iirin, romantiklerin ya da benzer­
lerinin a�m lirizminin ka111sma koyuyor. Rimbaud, bilinmez'e ula�bil­
mek i�in kendi d1�ma �1kmak, kendinden kurtulmak istiyor. Verla­
ine'in de Londra'da insans1z �iir yazmayi dencdiki biliniyor. Rimbaud'­
nun etkisiyle belki. Illuminations'un baz1 �iirleri nesnel �iirin iirnekle­
ridir.
4. Keihin, le voyant siizcti� ilk kez bu mektupt.a kullamld1. Hi�
ku�kusuz bu siizci.i� Rimbaud bulmad1. incil'de yer ald1ti ve aym za­
manda XIX. y\izyihn kimi �irleri t.arafmdan kullamld1ti biliniyor. Or­
nekin, onun, Leconte de Lisle'in Le Pamasse contemporain dergisinde
yayi.nlanan Qain adh �iiri k8.J11smda hayranhk duydu�nu Delahaye'­
den ii�eniyoruz. Michelet, tarih kitaplannda bu kavram1 birka� kez
kullanm1�t1r: "KAhinler, peygamberler halkm i�inden �1karlar ve tap1-
natJ kullanmaks1zm Tannyla ili�ki kurarlar. Ballanche'm Orphtt'inde
(7. kit.ap), M1S1rh rahip, Thaniris'le �iiyle konu�ur: "Burada bir kiihin­
ler okulu bulaca.ksm, �i.inki.i ister ge�mi�� olsun, ister gelecekte, d1�
nesnelerin iirti.isi.ine ka11m gi:irmek, duyulann yamlsamasmm arasm­
dan gi:irmek, giincel olaylann ufukunun iitesini giirmek, �h�ma, eei­
tim ve dalm� ah�kanh� sayesinde insanda geli�en bir yetenektir:"
5. Penser (di.i�i.inmek) eylemi ile pan.ser (pansuman etmek, t1mar
etmek) eylemi arasmdaki e�seslilik dolayis1yla ortaya �1kan siizci.ik oyu-

171
nuna detiniyor. Paragrafin �daki ciimlelerde denetimsiz esinin alti­
ru �izerek ger�ekiistiiciilerin iiniine ge�iyor.
6. Olduk� basit bir psikolojik giizlemi dile getiren bu ciimle iize­
rine binlerce anlam ara�t1rmas1 yap 1ld1. Rimbaud, kendisinde �ir yete­
ne� oldu�1.mu, kendi sand1et ki�iden ya de Izambard'm tamd1et ki�iden
bir �kas1 oldutunu fark ediyor; Tann tarafmdan tutulmu�, esinin gi­
zemli etkisiyle de��ime u�am1� bir varhk, sanki ani bir Tannsal esi­
nin etkisiyle kendisini keman olarak duyumsuyor. T1pk1 bir mesa gibi,
bir sandalye gibi keman de aea�tan yap 1lm1�t1r; �ir de iiteki insanlar gi­
bi etten ve kemikten yap 1lm1�t1r, arna one uyumlu bir ses �1karma yete­
ne� verilmi�tir.
PAUL DEMENY'ye
1. Izambard'm arkada�1 clan Demeny 1870 )1hnda Les Glaneuses
admda bir �iir kitab1 ya)1nlanm1�t1. Rimbaud, Demeny ile Douai'de ta­
m�t1, kendisine 15 Ma)1s tarihli mektubun d1�mda iki mektup yazd1,
ama 'KB.hin'in Mektubu' olarak amlan 15 Ma)1s tarihli mektup Rimba­
ud'nun yaz1�malarmm en iinemli par�sm1 olu�turan bir beige niteli­
�ndedir. Bu mektup bir yandan kahinlik yiintemini a�1klar, bir yandan
de gelmi�in, �imdinin ve gelece�n �iiri iizerine di.i�iinceler i�erir. Oku­
malanrun etkilerini ta�1yan bu kuramlarm iizgtinlii�ne hayranhk bel­
ki biraz abart1lm1�t1r, ama bununla birlikte 16 ya�mdaki siizbilimcide
(retorik�i) 911r p1C1 bir ki�ilik ve olgunlu�, parlak bir imgelem gticiine
e�lik eden yazma ve bi�imlendirme yetene�ne tamkhk etmektedirler.
Hi� ku�kusuz, Eski Yunan'dan Romantizm'e kadar biitiin �irle­
ri mahkum edi�inde bir gen�lik a�mhet giize 911rpar, arna bu karann
gerek�eleri �ok ilgin�tir: $iir eskimi� ve kiihnele�mi�, �irler de hirer
memur, katip ve manzumeciye diinii�mii�lerdir. Rimbaud, �ire ger�ek
anlamm1, eski Yunan'daki anlamm1 vermek istemektedir: �ir, yarat1-
c1, biiyiici.i ve kahin (bilici) olmahd1r aym anda ve zamanda. $air yalmz­
ca her �eyi anlamak, her �eyin giz perdesini a�makla yiikiimlii de�ldir,
aym zamanda 911�a�larm1 de siiriiklemelidir: �ir onde olacakt1r.
Bu mektubun en iinemli biiliimii klihinlik yiintemini a�1klad1et
ciimledir: '$air, biitiin duyulan uzun siire, sonsuzca ve bilin�le kan�t1-
rarak, diizensizle�tirerek klihinle�ir.' Rimbaud, d1� diinya)1, nesnel ger­
�kli� algilamam1za, tammam1za yard1mc1 clan be� duyumuzun diize­
nini de��tirerek,.bu duyular arasmda etkile�im ili�kileri kurarak ken­
dimizi ve diinya)1 �ok de��ik boyutlarda algilayabilecetimizi a�1khyor.
Bu flOk iinemli. $air kendi varhetnda biitiin delilikleri, biitiin diizensel
de��imleri geli�tirerek toplumun d1�111 a �1kar ve en buyuk hasta, en bu­
yuk cani, en buyuk lanetli olur, ama ayni z.amanda, bilinmez'e ulqt1et
i�in de en yua bilgin'dir. Mektubun bu bOliimiinde mistik, gizemsel bir

172
anlam bulundutunu yadsunanuz olanaks1z gibi. Bu gizemsel anlam da,
Ger�kiistiiciilerin yorumlanna arka �ktyor: $iir, bir bilgi olana.A"t. gii n ­
delik ger�kler diinyaslill qma araci, herkes i�n. bilinmezden gizlerini
siikiip alma giicil oluyor: $air atq hlrstzuhr.
Rimbaud, heniiz sessizliti detil sozii (kelaimt) se�i� durumda.
Bu nedenle, bir p.ir i�in bir dil bulmarun gereklilitine i�t ediyor.
Arna yalmzca dilsel diizlemde iizgiin bir di! detil, ama nesnelerin do�­
s1yla ili�ki kurabilecek bir di!, eskilerin siizcii�n kendinde arad1klan
biiyiisel giicii ele ge�irme yeteneti olan bir di!... Bu da yetmiyor, bu di!
ruhlarla dolays1z ili�ki kurabilecek, ruhtan ruha seslenebilecek bir di!
de olmahdtr. Rimbaud'nun mektubunun bu biiliimiinde, Baudelaire,
Michelet ve Quinet'nin dii�iincelerinden etkilenditi gtiriiliiyor: Yeni iiz­
ler ancak yeni bi�imlerle verilebilir, dii�iinceler ve bi�imler bak1mm­
danyeni'yi getirmek zorunda olan §Bir, yeni �iirin gereksinimlerini kar­
�1lamaktan uzak olan eskimi� bi�imlerin yerine yeni bi�imler getirmeli­
dir. Rimbaud, bu dii�iincelerini �r olarak Illuminations'dr. biiyiik iil­
�iide ger�kle�tirecektir.
2. Rimbaud'nun Racine'le alay etmesi garip ka111lanabilir, ama
Racine, Rimbaud'nun kar�t �1kt1� usa ve bilince dayal1 klasik �iiri tem­
sil etmektedir.
3. Kokenler (Origines) siizcii� o s1ralar �k modayd1: Michelet "F­
rans1z Hukukunun Kiikenleri" (Origines du droit fran98-is); Renan "H1-
ristiyanh�n Kiikenlerinin Tarihi" (Histoires des origines du christia­
nisme) adh kitablill 1883 ythnda bitirmi�ti. Quinet'nin yazdt� kitabm
ad1 "Tannlann Kiikeni" (L'Origine des dieux) idi. Taine ise kitabma
"(,;a�q Fransamn Kiikenleri" (Les Origines de la France contempora­
ine) achm se�mi�ti. Aynt zamanda "kaynaklar" anlamma gelen bu kav­
rama Rimbaud "rasyonalist" dii�iinceyi dile getirditi i�in ke.111 �1kmak­
tadtr.
4. Jeune-France: Gen�-Fransa. l830'larda Romantiklere verilen
ad. Hermani kavgasma an1�ttrma yapan Rimbaud, bunlann klasisizmi
ve eski romantikleri ele�tirmelerini yeterli bulmuyor, kendi kendini de­
eerlendirmenin gii�lii�iin altl.Ill �ziyor.
6. Cunku Ben bir ba41uuul1r: Ciimlenin bqmda bulunan fiinku
siizcii�, ciimlenin bir iinceki ci.imle ile ba�lant1h oldupnu gtist.eriyor:
insan kendi kendini anlayamaz, §8.irin kendinde meydana gelen deti­
�imleri kavramaya �1�mas1 onu bir deha yapmaya yetmez. Rimbaud,
daha sonra, bir iinceki mektubun keman imgesinden borozan imgesine
ge�yor bu mektupta, ama "kemarun yayim harekete ge¢riyorum," diye­
rek kemana diin� yap1yor. $airde ortaya �kan bir gtiniil gtiziiyle gtir­
me gilcii, ortaiama insarun diizeyinin iizerinde olan dii�iinme, sanatm

173
(senfoni) ana �izgisi olan bu dii�iince, esin olarak da adlandmlabilir.
G. Rimbaud burada uyak oyunlanndan ba�ka bir �ey olmayan et­
lencelik �iirin k�1sma biiyii k �iiri, yani Homeros'tan Pindaros'a UZ.tl·
nan Eski Yunan �iirini �kart1yor. Esinli (gizemsel esinli) �ir ve biiyii ­
cii-�ire Victor Hugo'nun yam sire (Les Mages), Franciade'mda �ir ve
manzurpeci (miite�air) aresmdaki aynm1 belirten Ronsard da el atm1�­
t1r.
7. Comprachico(s}: Hugo'nun 1869 )'lhnda ya)'lmlanm1� olan L'­
Homme qui rit (Giilen Adam) adh romamna a�1k bir am�t1rma yup1-
yor. Hugo bu siizcii�. vilcutlur1m sakatlayarak dilenci yapmak ve s1rt­
larmdan para karonmak i�in �ocuk h1rs1zh1?1 yapanlan t.ammlamakta­
d1r.
8. A�1klamas1 bir iinceki mektupla ilgili olarak yap1!d1.
D. Rimbaud'nun Paris'teki ya�amm1 dile getiren iinemli bir a�1kla­
ma. Rimbaud la folie (delilik, �1lgmhk) siizcii�nii, Cehennemde Bir
Mcusim'in Sozun B uyuculUAu (Sayiklamalar, II) adh �iirinde kullamr:
'Dinleyin beni. i�te �1lgrnl1klar1mdan birinin iiykiisii.' 1 87 1 yazmda, ku­
ramlarm1 uygulamaya ba�lam1� gibidir
10. �airi bir hasta, bir cani ve bir la n etliye diinii�tii ren analli ve
diizensizlik (karga�a) bilinci ile 'eni konu dii�iiniilmii�". bilgin gibi siiz­
ciik ve kavramlann simgelediAi ki�ilik arasmdaki ilgin� ka111thk dikka­
ti c;ekiyor: Rimbaud'da bu iki n i telik her zaman bir arada bulunacakt1r:
Ana!list ve yiintemli epitken (P laton felsefesinde evreni diizenleyen
tanr1, demiurgos). Kimi ele�tirmenlerin Rimbaud konu�unda bir ka­
os'tan siiz etmelerinin, kimilerinin birinci iizelli�ne, kimilerinin de
ikinci nitel!�ne iinem vermelerinin nedeni budur. Arna Rimbaud'ya iiz­
gii bu ikiiili. (d .ialite) lllumination�·a da yans1d1� gibi �iirinin ana ekse­
nini olu�turmaktad•r.
1 1 . Rimhl!.ud, V e rlaine yazd1tJ mektupda, kilisede sandalye kiras1-
m iidemesi i�in, annesinin kendisine pazar gii n leri 10 santim (her pa­
:uir on santim) verdi�nden siiz eder.
12. Bu �iirlere ili�kin bilgi adlanndan ii teye gHmemektedir.
13. In311.I1 a vrrmek i.;in ate�i 9llan Prometheus'a am�t1rma Qui­
ntt. Promethee 'sinde, B ible de l'humanite adh kitabmda ise Michelet
bu simgeyi i�lemektedirler. Michel et'ye giire Prometheus insane iizgiir­
liik yolunu a��t1r. Rimbaud'nun �r-Prometheus' u ise insanl11i.tan
sorumludur.
14. Bumda dile getirilen dii�ilnce, Kabbalistlerin dii�iincelerine ol­
duk� yakmdJr. Bilindi� gibi Kabala, Yahudilerin harf�ilik ve sa)'lc1hk·
la kan�1k i�rek ve gizemsel evren ii�etisidir. Felsefel temeli Yunan sto­
ac1h1?1nm kamut.ann c1hti ve Yeni Platonculuk'tur. Kabala'ya gtire Tan-

174
n kendini di��tl1'J1\.l� ve evrendeki her �ey bu di�lqtmnayla olu�mu�­
tur.
15. Baudelaire'in iinlii Correspondances adli sonesinde a�1k.ladi�
uyu�um.lar, aktanmlar kurammm derin etkileri gi:iriil iiyor:

Birbirlerini ya111tlar kokular, renkler ve sesler

dizesinin Rimbaud'nun Sesliler (Sesli Harfler) �iirinin iizerindeki etki·

si gi:iriiliiyor.
16. Rimbaud bilinmezlik 'ten ilerleme'ye ge�erek beklenmedik bir
saptamayap1yor: "Giireceksiniz, materyalist olacakt1r bu gelecek." Rim­
baud'nun ilerici yazarlann dii�iincelerinden ve Komiinciiler'den etki­
lendi� gi:iriiliiyor.
17. Giiniimiizde "politikanm yede�nde, politikanm giidiimiinde
�iir ile "Politikadan ba�ms1z, onun iiniinde ve kendili�nden politik §i·
ir " tart1�malannm h414 siiriiyor olmas1 (iizellikle iilkemizde) �k il­
gin�. Rimbaud ·�iir art1k eyleme ahenk (tempo) tu tmayacak," diyor,
belki de �iirin eylemin gii d iimiinde olmamas1 gerekti�ni siiyliiyor. Za­
ten, onde olacakt1r saptamas1 ile, �iire iinciiliik giirevi verdi�ni a�1kla­
m1� oluyor.
18. Kad.mm iizgiirle�mesi dii�iincesi XVIII. yii zytldan itibaren ile­
rici yazm..m temel dii�iince izlek.lerinden birini olu�turmu�tur. Rimba­
ud'nun, kadm ve erke� e�itlik diizeyinde ele alan Platon'un (Devlet,
5.kitap) dii�iincelerinin yam s1ra Komiin'iin iinderlerinden Ver­
mersch'ten (Grand Testament) de etkilendi� giiriil iiyor:

E§itlilin gU.ni§iti
Sonunda aydinlaiinca kadin1
GU.ullilini elinden alarak
Bolamayacaklar ruhunu.

Kadinin kflhinliline gelince, ilkel t.oplumlarda kadmm kimi giin·

!er k4hin sayild1� biliniyor. La ooyante: Falci kadm.
19. Hugo da Stella'da CCM.liments'm VI.kitab1) �iire gi:irevler yii k ·
'
lemektedir:

Ey uluslar! ,)l(lkic1 �iir'im ben.

Musa'nin U..Urinde, Dante'nin U.zerlnde panldad1m.
Deniz as/.aru d§ik oldu bana.
Ge!iyor.Jm. Ayala kalkin, erdem, cuarel, inari¢
Dr:qU.nU.rler, bilginler ''kin kuleye nObet tutun;

175
 Af1l1n gozkapaklan; panldaym gozbebekleri;
Toprak, kanklanni Qf; yCl§am, yank1y1 uyandir;
AyCJla kalkin uyuyanlar;-Beni gozleyip izleyen,
<;unkii. on saflara, en ileriye gonderen beni,
Ozgii.rlii.k meletidir, l§lk devidir!

20. Belmontet: �imdi unutulmu� bir pjr.

2 1 . Taine, "La Fontaine et ses fables " ( 1 860) adh kitabmda bu il­
renf peri'den "Frans1zca"nm ve "Galya dili"nin simgesi olarak siiz eder.
22. Rimbaud, kolejde birlikte okudu� papaz okulu owencilerine
am�t1rma yap1yor.
23. Namouna ( 1 832) ve Rolla ( 1 833), Musset'nin diinemin genf
ku�klanm etkileyen kitapland1r. Gautier, L 'Histoire du romantis­
me 'de (Romantizmin Tarihi) Namouna'nm geni� bir aile yarattitma...
ve genf �irlerin ondan etkilendiklerine detinir.
24. Panadis siizciitun Panade (Tirit) siizciitunden, Rimbaud tara­
fmdan tiiretilditi dii�iiniiliiyor. Qeviride yoksul yerine tiritfi siizciitu­
nii de kullanabilirdik. Anc.ak Etre, tomber dans la panade (Yoksulluk
ifinde olmak, yoksulluta dii�mek) deyimi, yoksu.l s1fatm1 yetlememize
neden oldu.
25. Rimbaud eski bi�imler'le ili�kisini kesmek (yani klasik �iir bi­
fimleriyle) dii�iincesini dile getiriyor. Rimbaud, 187 1 yihnda "diizenli"
�iirler yazmayi siirdiirecektir. Fakat Son $iirler ' inde (Derniers vers)
diizensiz, az uyakh ya da uyaks1z �iirlerle bu tasar1sm1 uygulamaya bar
Jar. Rimbaud'nun kuramm1 tamamen uygulad1tJ �iirler elinizdeki ki­
tapta yer almaktad1r.
26. Rimbaud, Komiin sava�mda yer almak ifin Paris' e gitmeyi mi
dii�iiniiyordu? Olabilir. Bu ciimleden iiyle anla�1hyor. Qiinkii ' Kanh
Hafta'nm (21-28 Mayis) sekiz gii n sonra ba�lad1tJm biliyoruz. Bunun
sonunda Komiin yenilecek ve 'Versayhlar' kesin bir yengi kazanac.ak­
t1r. Komiin'iin yenilgisinin yansrmalaruu iizellikle Illuminations'da gii­
riiyoruz.

CEHENNEMDE BiR MEVSiM

*****
1. Falso (le rouac). Bir miizik aletiyle yanh�. uywnsuz ses flkart-
mak.

176
 KOTO KAN
1. De pro{undis, Domine: 'Enginlerden seni �A'Jnl!m ya Rab!'
(Tevrat, Mezmurlar, 130)
2. Ham: 'Nuh'un otullan Sam, Ham ve Yafetin ziirriyeti bunlar­
dir: ve tufandan sonra onlara otullar doA'du.' (Tevrat, Tekvin, 10) Gele­
ne� giire, siyah 1rkm atas1 Ham'd1r.
CEHENNEM GECESi
1. Ferdinand: Fransa'da, Vouziers biilgesi kiiyliilerinin �eyta.na
taktiklan ad.
2. Kazmagani (la cosmogonie). Evrenin yarat1h�1n1 inceleyen bi-
lim.
3. Yuzilk: Wagner'in, Alman destam, 'Nibelungenlerin �rk1s1"n­
dan yararlanarak yazd1� diirtlemenin sonunda, Hagen yii zii� aramak
i�in Ren Nehrinin sularma dalar. Rimbaud biiyiik bir olas1!Jkla bu 'yii ­
ziik"e giinderme yapmaktad1r.
SAYIKLAM.ALAR, I
1. Deli bakire: 'O zaman giiklerin melekiitu, kandillerini ahp gii ·
veyi ka�1lamaya �1kan on k1za benzeyecektir. Onlardan be�i ak1ls1z, be­
�i ak1lh idi. f;iinkii aktls1zlar kandilleri ald1klan zaman, yanlanna yaA­
almad1lar .. .' Cincil, Matta, 25/ 1 - 13) Deli Bakire, Verlaine'i simgeliyor,
9ekilmez Guvey de hi� ku�kusuz Rimbaud'yu.
2. Dastlanm: Deli bakireler.
3. Yakmal1k (le biicher): Oliilerin ya da mahkiimlann yaktld1A'J
odun y:i�m.
4. Magal Cle Mongol). le mangalisme: MoA"olluk; c;ekik gii z lii, yank
dilli, bas1k kafah ve yumu�k kemikli bir yap1yla birlikte arts.ya �1kan
do��tan geri zek!.hhk tiirii. Rimbaud, Paul Verlaine'nin biiyii k ba�ma
t1n1�t1rma yap1yor.
SAYIKLAMALAR. II
1. Bati kizlari: Hesperos ya da Bat! Kizlan diye amlan Hesperid­
ler, Hediodos'a gii re Okyanus 1rm$n1n iitesinde, geceyle gii n diiziin s1-
rurlannda oturan ince sesli perilerdir.
2. Kidron (Cedron): Yerii�im'i Zeytinlik D$ndan ay:iran dere.
Adi Tevrat'ta gec;er.
3. Orietur: Sii z liiklerde bulunmayan bir siizciik. Rimbaud uydur­
mu� olabilir.
4. Horoz oterken.: Petrus'un ihanetiyle ilgili gtinderme: 'L!kin Pet­
rus one dedi: Eter hepsi siir!;!! e ler bile ben siir�em. isa da ona dedi.
DoA"rusu sana derim: Bugiin , hatta bu gece, horoz iki kere iitmeden iin­
ce, sen beni ii� kere inkA.r edeceksin' ctncil, Markos, 14/27-31;
14/66-69; 14/72) ve tsa'nm siiyledikleri ger�k.le�ir.

Cehennemde Bir Mevstm 177/12

 5. Ad matutinum (Latince): Sabahleyin.
6. Christus uenit (Latince): isa geliyor. Ozellikle �toliklerin oku­
duklan sabah duas1.
OLANAKSIZ
1. Mons�ur Prudhomme: H.Monnier'nin 1857 yihnda yayimla­
nan Memoires de Joseph Prudhomme adh kitabma gtinderme.
2. Aden (!'eden): Cennet gibi yer, yeryii zii cenneti. 'Ve RAB Allah
�rka doet"u Adende bir bah�e dikti; ve yapt1e"I adam1 oraya koydu.'
(Tevrat, Tekvin, 2/8)
SiMSEK
1 Vaiz: 'Yeru1alimde kral olan Dauud'un otlu Vaiz'in sozleri. BD§·
lann bo§u, Vaiz diyor, bo§larin bo§U, her §ey bo§ . . ue gune§ altinda ye­
.

ni bir §ey yak. . . " (Teurat, Vaiz, Bap 1.)

SABAH
1. Pater: Hlristiyanhkta Pater duas1.
2. Aue Maria: Sel4m, Cebrail'in Meryem'e selarm. Meryem
Ana'ya yapilan yakan.
2. 0\: muneccim Oes Mages): <;ocuk isa'nm iiniinde ba�hhklanru
bildiren �banlar, krallar; 'Coban-krallar' da denir. 'imdi isa, kral Hi­
rodes'in giinlerinde, Yahudiye Beytleheminde dotdutu zaman, i1te,
1Uktan Yerii'81ime miineccimler gelip dediler. Yahudilerin krah dopn
zat nerededir. . . 1&rkta giirdiikleri ytl d1z iinlerince gidiyordu; ta �cutun
bulundutu yere kadar gelerek iizerinde durdu. Onlar da yildlZI gtirdiik­
leri zaman ta1k.m sevin�le sevindiler.' (incil, Matta, Bap 2)

ILLUMINATIONS

1. (Les) Illuminations: I11klandmna, aydmlatma; 111k donanmas1,

111klarla donatma; i<;e dotu1. i<;e do�a, esin (i)ham); tannsal esin (il­
ham1 il4hi). Arthur Rimbaud llluminations'un yazmalanm 1875 yih­
nm 1ubat ayinda, Stuttgard'ta, Germain Nouveau'ya ulqtmnas1 i�n
Paul Verlaine vermi1ti. Bilindi� kadanyla, yazma dosyasmm iizerinde
Illuminations ad1 bulunmuyordu. Bundan sonra yazmalann yazgis1
Verlaine, Nouveau, Charles de Sivry, Louis Le Cardonnel ve Gustave
Kahn'm ellerine kald1. llluminations'un biiytik bir biil iimii La Vogue
dergisinin 3, 13 ve 20 Haziran 1886 saytlannda yayimland1� s1rada
Rimbaud art1k Habe1istan'da bulunuyonlu (Fransa'da 1880 yihnda ay­
nlm11t1). Bu nedenle kitabmm adlandinlmasmda bir katk1s1 olmad1.
Arna Paul Verlaine kitabm ( 1886) iinsi:iziinde, Rimbaud'nun llluminati­
ons'u bir alt-bql.ik olarak yazdiA'Jru ve bunu i ngili zce CDulolU't?d pla-

178
tes'in (Renkli Gravilrler) anlam1J1da kulland1tim ileri siirmektedir. Bu
nedenle kit.abm isim baball�m Verlaine' in yapm1� oldutunu siiyleyebili­
riL Kitabm ad1 konusunda �ka savlar ve yorumlar da var. Bu bakun­
dan, Illuminations siizcii�niin ne siizciik anlamlanru, ne de anlanu
tart1�mall ingilizceden Frans1zcaya �viri adi Tiirk�de kullanabilme­
miz olas1.
Sonu� olarak, ba�ka dillere �eviri yapan �virmenlerin hemen he­
men tiimiiniin yapt1ti gibi kit.ablJI ad1m Tiirk�eye �virmiyorum.
TUFANDAN SONRA
1. Tufandan Sonra: Illuminations'u kavramak, anlamak i�in bir
kilit kavram durumunda olan 'Tufandan Sonra"ya bir�ok yorum getiril­
mi�tir. Rimbaud uzmanlarm1J1 �otunlutu, son zamanlarda, Yves De­
nis'nin Tufan'm Paris Komiinii'nii simgeledi� yorumuna katilmakta­
d1rlar. Zaten, Illuminations'un tiimiiniin geri plan1J1da Paris Komii­
'niin bulundutu ve kit.ablJI temel izleklerinden birinin Komiin eksenin­
den ge�i� duyumsanrnakt.ad1r.
2. Tann'nin miihiirii: Giine�.
3. Kunduz (le castor): Kunduzun bir anlam1 da 'Ortakl� konut
yapt1ran insanlar"d1r. Rimbaud'nun kunduz'a verdi� ikili anlam ve di­
ze i�inde kullanditi 'BBtir' (yaprnak, kurmak) liilinin anlam1, daha iin­
ceki dizelerde ge�n I.av� (burjuvazi), tezgah ve kan siizciikleriyle bir­
le�erek Yves Denis'in yorumunu 51lA'laml�t1rmakt.achr.
4. Mazagan: Kahve ve alkol kari�1m1 bir i�ki.
5. Kudas (la communion): �rap ve Ekme�n kutsand1ti dinsel t.0-
ren ... isa'mn havarileriyle yedi� son yeme� anmak i�in yap1llr. llk Ku­
das: 14 ya�mda, H1ristiyanh� giri� tiireni.
6. Eucharis:Fenelon'un TeUmaque adll yap1t1J1da Kalipso'nun ya­
k1m olan peri-tanm;a (Nympha).
G6STERMELiK
1. GOstermelik (la parade): Panayirlarda, �d1r tiyatrolanrun
iiniinde oynanan gtistermelik oyun.
2. Kerubi, Kerrllbi (le Cherubin). Tannmn en yakrm olan en bii­
yiik melek.. Katolik kilisesince de kabuJ edilen Yahudi inanC1.
3. Molekler (le moloch): tbranice: ha-Molek, ha melek. Kendisine
insan, iizellikle �cuk kurban ediien Yahudi t.anns1.
ESRiKLiK SABAHI
1. H��iler (l'assas i n, I'hachischin, l'haschischin). Esrar i�irile­
rek su� yiineltildikleri i¢n, �yhiilcebel (Hasan lbn AJ-Sibbah. 6Iii­
mii: 1 124, AlamO.t, iran) denen �eyhin miiritlerine verilen ad. Frans1z­
ca "Kaa til' anlam1J1a gelen l'a.ssasin siizcii� buradan plmektedir.
Rimbaud, l'assasin (kaatil) siizcUA"Unii kullanmakta, ancak �iirin tilmii

179
esrar i�n miiritlere gi:indenne yapt1� i�in �viride kaynak siizciik clan
h�ha§i kullamlm1�t1r.
KENT
1. 6� Tanri�lan (Erinnyes): Su� i�leyenin, iizellikle adam iildiire­
nin pe�ine tak1lan ve di�i kiipek olarak tasarlanan tanr1�ar.
KENTLER
1. Allehenyler (Allegheny Mountains ya da The Alleghenies):
ABD'de Apala� Dae"lanmn bir biiliimii.
2. Rolandlar: Charlemagne destamnm iinemli ki�ili�; A�1k Ro­
land, Orlando innamoratos Boiardo'nun romans1 destanmm kahrama­
m; Jean-Marie Roland de la Platiere ( 1734- 1793): Lyon'da komiin mec­
lisine ba�kanhk yapan ve Jakobenler Kuliibiinii kuran siyaset adam1.
Rimbaud bu ii� Roland'a giinderme yapm1� olabilir.
3. Kentaurlar (Kentauroi) : Yunan mitolojisinde at adamlar.
4. Orpheon: Telli ve klavyeli miizik aleti; fanfar.
5. Diana: Roma-it.alya t.anr1�s1.
6. Bakkhalar: Tanr1 Diunysos-Bakkhos'un dinsel tiirenini kutla­
yan kadmlar ala)'!.
KENTLER
1. Hampton-Court: Londra'ya 18 kilometre u zakhkt.a, XVI. yii zyil­
da yap1lm1� bir kralhk konutu.
2. Nu.bukodnosor: Yahudileri B11bil siirgii n iine yollad1� i�in ad1
Tevrat'ta da ge�n Babil krah.
3. Brahmanlar: Hind rahipleri. Kar1lar1 brahminlerle birlikte iil­
kenin en iistiin ve ayr1cahkh s1mf1m olu�turan din adamlan. Siizciik el­
yazmasmda ok unam1yor, Braui ya da Brahmanlar olarak tahmin edili­
yor. Biz �eviride ikinci siizciie"U ye�ledik.
4. R upi: Hindistan'm para birimi.
KIS S6 LENi
1. Horatius (Q uintus Horatius Flaccus): Latin i,;airi (i.0. 65-8)
2. Boucher, Fran�ois: Frans1z ressam (Paris, 1703-1770). Frans1z
ressamlarmm en i;inlisi olarak da tammr.
METROPOLITAiN
1. Le metropolitain: Anakente de�n, �yurda dee-gin (S1fat ola­
rak); metro, alt�1t, altul�1m./Rimbaud'nun bu ba�h� hangi anlam­
da kulland1� belli de�!. Rimbaud'nun birka� kez Londra'ya yai,;ad1�m
biliyoruz. Bilindi� gibi Londra konumuyla bir anakent iizellikleri �1-
maktad1r. bte yandan Londra metrosuyla (railway) ilgilendi� de bilini­
yor. Paris'te eski metro istasyonlannm giri�inde "Metropolit.ain" tabe­
las1 bulunmaktad1r.
2. Ossian <isko�): Mitolojik ozan. Oisin de denir. Morven kra11

180
Fingal'm o�lu YB da dos tu. Evir-Allin ile evlenmi�. isko�•a.hlar ile irlan­
dahlar aresmdaki sav�larda bir ka.hra.man olara.k y\icelmi�. sonunda
kiir olmu� ve destanlar YBZmI�.
3. Samiriye: Filistin'in Ya.hudiye ile Galile ar11.Smda bulunan bOl­
gesi; aynw eski isnill' in ba�kenti. ci.b. 880).
4 . Uzakl1k (longueur). Baz1 metinlerde langueur (Bitkinlik, gii�­
siizliik; }'lkmtl, i� ¢kiintiisii; cans1zhk, iilgiinliik) olarak YBZ1hyor. Bu
iki siizciik\in �m ile ili�kisi giiz iiniinde tutulara.k, uzakl1k uygun gii­
riildii.
6. Guaranis: Giiney Amerika yerlileri.
FAIRY
1. Fairy (Ing): Peri, peri km, gii zel, ak1lh kadm.fBiiy\iciiliik, peri
sanat1, peri oyunu, periler Alemi, (tiYBtroda) peri oyunu. Rimbaud'nun
bu ingilizce siizciie-ll hangi anlamda kulland1� belli olmad1� i�in ba�hk
olara.k oldu� gibi b1rakLld1.
SERSERi LER
l. Pmarlann (Caverne): 'Ma.f:a.ra' anlamma gelen 'La caverne"
stizciie-ll Rimbaud'nun do�du� Ardenler biilgesinde 'Pmar" ve 'Kll.y­
nak" anlanunda da kullanLl1yor. (Bk. Yararlamlan kaynaklar: Antoine
Adam ve Suzanne Bernard.)
GENCLiK. II. SONNET
1. Psykhe: Ruh anlamma gelen Psykhe, Latin YBzarJ Apuleius'un
'Diinii�iimler' adh YBPltlnda anlattl� 'Eros ile Psykhe' masa.hnm kah­
ra.man1d1r.
GENCLiK. N
1. Ermi� Antoine (Saint-Antoine): Biiy\ik Antoine olara.k amhr.
B UR UN
1. Royal ve Grand: Otel adlan.
SAHNELER
1. TiYBtro kavram1 Illuminations'da �ok iinemli bir yer tutar.
Rimbaud, bu �iirde, tiYBtro sahnesini bir dubah kiipriiye benzetiyor.
2. lskele (pier): Pier, iskele anlamma gelen ingilizce bir siizciik.
Rimbaud, kimi zaman, Frans1zcalan olm11.Sma ka�m ingilizce siizciik­
ler kullamyor, kimi zaman da Frans1zca siizciikleri ingilizce YBZ1m1yla
YB da ingilizcele�tirerek YBZlyor. Deniz Ma.n.zaras 1 adh �iirde de giiriildii­
e-ll gibi karaya, k1rsal �ma ili�kin durumlarda denizcilik deyimleri
kullamhyor.
3. Boiotial1lar: Boiotia orta Yunanistan'a verilen ad. ilk�R'da �­
kenti Thcbai olan Boiotia eski Yunan tarihinde iinemli bir rol oynad1.
Rimbaud 'Boiotia!Jlar'1 'kiiltiirsiiz, geli�memi� insanlar' anlammda
kullan1yor.

181
 TARiHSEL AKSAM
1. GOksel lmparotorluk: Qin.
2. Nornlar <iskandinavye): 'O� kader tanr1�1. Bakireler anlamm­
dad1r. Evrenin diizenini ve insamn yazg1S1ru belirlerler.
BOTTOM
1. Bottom: Shakespeare'in 'Bir Yaz Gecesi Dii�u· oyununda e�e�
donii�en kahramanm ad1dir. Bu �iirin ad1 ba�langi�ta 'Metamorpho­
ses' <Deti�imler) idi.
2. Sabini: Sabinler 1talya'nm en eski halklanndan biridir.
ff
1. Saydam hidrojen O'hydrogene clarteux): Rimbaud'nun clair
(saydam, parlak, duru, a�1k) SOZCU� yerine kullanditl c/arteu:t SOZ!iik·
lerde bulunmayan yerel bir sozciik. <Z. Zeligson, Dictionnaire des patois
romans ch la Moselle, ( 1922-1925) Rimbaud 'saydam oksijen'i, 'gaz'
anlammda kullamyor.
TAPINMA
1 . Baou: Batavia'da ya�m1� clan, Amsterdam 'Oniversitesi okut­
manlanndan De Jong'a gore, bau olarek yaz1hp baou gibi okunan ey­
lem o iilkenin dilinde pis kokmak anlamma gelmektedir. Yves Denis'ye
gtire ise, 1ngilizce 'selam' anlamma gelen 'Bow' sozcii�niln Frans1zca
�eviri yaz1m1d1r.
2. Circeto: Bu sozcii�n ne anlama gelditi bilinmiyor. Genellikle,
bir yer ad1 olmayip kadm ad1 oldu� kabul ediliyor. Arna Circeto'nun
yer ad1 oldu�nu dii�iinenler de var: Claude-Edmonde Magny'ye gtire
'Circeto' 1ngilizce 'Circetown'dan geliyor, yani Londra demek oluyor.
('Heu rs et malheurs des Rimbaldiens, �rard Legrand, Magazine Lit­
•

teraire, Sayi: 73, �ubat 1973) Rimbaud'nun ingilizceye dii�kiinlii� goz

oniinde tutulacak olursa bu yorum kabul edilebilir.

182
 i<;iNDEKiLER
"Ben Bir BCL§kaszdzr", Ama BCL§kasz Kim ? (Onsoz) . . . 5
Ya§amz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Kahin 'in Mektuplarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Georges lzambard'a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Paul Demeny'ye 49

CEHENNEMDE BIR MEVSJM (Une Saison En Enfer)

Eskiden, iyi Anzmszyorsam Eger . . . . . . . . . . . . . . . . 57

(Jadis, sij e me souviens bien)
Kt)U.1 Kan (Mauvais sang) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
Cehennemin Gecesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Sayik.lamalar I. Deli Bak.ire 73
(Delires I. Vierge folle) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sayik.lamalar II. St)zt.ln Bt.lyi.lctll t.1� 81
(Delires II. Alchimie du verbe)
Olanaks1z (L'Imposible) 90
!;)iDllje k (L'Eclair) 94
Sabah (Matin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Elveda (Adieu) 98

IU.UMINATIONS

Tufandan Sonra (Apres le deluge) 103

<;ocukluk. (Enfance) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Masal (Conte) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 10
Gt)stermelik (Parade) 1 12
Eskil (Antique) . ....................
. . . . . . . . . . . . . . . • 1 14
Gt.lzel Yaratlk (Being Beauteous) 115
YBl]amlar (Vies) 1 16
Yola <;lkllJ (Depart) 1 18
Krall ik (Royaute) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 19
Bir Usa (A une raison) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 120
Esrik.;ik Sabah1 (Matinee d'ivresse) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Ct.lmleler (Phn18ses) 123
 h!;iler (Ouvriers) 125
Ktiprill er (Pants) 126
Kent (Vill e) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 127
Tekerlek izleri (Ornieres) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
Ken tier: Kentler bunlar! (Villes: Ce sont des villes!) 129
Serseriler (Vagabonds) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Kentler: Abartir r;agda§ barbarlik 132
(Villes: L 'Acropole officielle)
Gece Toplanttlan(Veillees) 134
Gizemli (Mystique) 106
Tan (Aube) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 137
Qi!;ekler (Fleurs) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 139
BayaA"t Gece MO.zi� (Nocturne Vulgaire) 140
Deniz Resmi (Marine) 142
Ki� :;ltileni (Fete d'hiver) 143
Kaygi. (Angoisse) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Metropolitain 145
Yaban (Barbare) 147
U cu zl uk ( Saide) 148
Fairy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Sava� (Guerre) 151
Gen!;lik (Jeunesse) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. 152
Burun (Promontoire) 156
Sahneler ( Scenes) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Tarihsel Ak�am ( Soir historique) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Bottom 161
H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Devinim (Mouvement) 163
Tapinma (Devotion) 165
Demokrasi (Democratie) 167
Do�aUstO. Yaratlk ( Genie) 168

NOTLAR 171
 Arthur Rimbaud
CEHENNEMDE
BiR MEVSiM
ILLUMINATIONS
•

1 854 y1hnda dogd u. I Ii ya)mda � i i r ya z m aya ha§lad1, iii;- dort

ay i\indc iki bin ydhk � i i r a n b y1 ) m 1 vc yazma y(intcmini de­
gi§tirdi, 1 9 -2 1 ya§ l a n n d a cvn: nsd )iirin <lor u k l an olan Ce­
lzennemde Bir /\fe1•si111 i vc /l/11111i11atio11s ' u yazd1, 1875 yilm­
<la §iiri k c si n l i l d c Ima kt 1. ( iiirilr1 111 czi giirmck, bilinmezi bil­
m ck , hilimi cgc m c n k d m a k vc k ii h i n - �a i r olmak i st iyord u ,
· Ben hir ha) b \ 1 d r r " dcdi; ya�a111 1 dcgi) t i rmck ist i yord u , Pa­
ris Ko111ii111'i ' n il d� c k kdi, b i r,_, os ya lisl a n ayasa 1 asarlad1. Av­
rupa' n m u yga r � la n n l' l r.- ftl i vord u . ya�ad 1g1 \ag1 " H a§a§i­
ler <;; a g1" , " J\;.i<il k l \'a�•r" oi l. k J a 11111- yo r dt ...D ogu ' n u n i k li ­
m i nc vc hilgc l igi.-i c s r g m d J ( I l '"' ' Aden (Ara­
b is l a n ) . H ar a r ( rt a bc.�i st a n ) gihi k:�tn'iyalarda y a §ad1 vc
ona A hdo Ri111/Jo d c!.l,�loo•,.• I 1t�? I h; 1 ) l a n n d a H a r ar da hastalan­
d 1 , I ( ) Kas 1 nr1"'il) I de M a rsilya ' tl a ol d u . Re§ yd i i;i n dc �iirin
d i l ini , yap1sr n i . � i i rsc l so y k m i vc i mgc d i1zcnini tiimiiylc dc­
gi§lird i , �airi k {i h i n lc§l i r c r c k § i i r i <; a g d a � hl § l lrd1 , i;agc11la§llr­
d1. " R i m ba u d � i i r i n i <; i n 2 1 ya§ItHla l m a k t r ? " diyc soruyorlar.
Cehe1111cmdc Bir Mcl'si111 vc ll/11111i11ations' dan sonra §iir yazr­
labi l i r m iydi'! R i m baud � i i r i lm a k m ad 1 . §iiri l am am lad1 . R i m ­
b a u d scssizli(;c u fa.ya11 i l k � ai r d i r . " [{{umi11atio11s' dan sonra n c
yaz.da h i l i r " " sor u s u n u yuz. ydd 1 r h i \ k i m s c yamllavamad1.

Kapaktaki resim: Bir Afi�tcn KDV ii;;i ndedir

ISBN 975.51 0.333-3