លំហាត់និងចេម្លើយ

េលើ
្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់

ស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

េរៀបេរៀងេដាយ ពិន វន្នី

 បញ្ជ អត្ថ
ី បទ

ទំព័រ

១. ស្រមាយបញ្ជ ក់េដាយេ្របើឧទាហរណ៍ផ្ទញ់ ១

២. ស្រមាយបញ្ជ ក់េដាយផា្ទល់ ២

៣. ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម ៨

៤. ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទុយពីការពិត ១៣

៥. ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមេទ្វលក្ខខណ្ឌ ១៩
លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់

១. ស្រមាយបញ្ជ ក់េដាយេ្របើឧទាហរណ៍ផ្ទញ់

េគេ្របើឧទាហរណ៍ផ្ទញ់ េដើម្បីបញ្ជ ក់ថា សំេណើមួយ ជាសំេណើមិនពិត។

• យក 𝑆 ជា សំណុំ មួយ។ េដើម្បី បងា្ហញថា សំេណើ [∀𝑥 ∈ 𝑆, 𝑃(𝑥)] មិន ពិត េយើង ្រគាន់ ែត រក ធាតុ 𝑥 មួយ ៃន 𝑆
ែដល 𝑃(𝑥) មិនពិត េនាះវា្រគប់្រគាន់េហើយែដលអាចបញ ្ជ ក់ថា សំេណើ [∀𝑥 ∈ 𝑆, 𝑃(𝑥)] មិនពិត។ ធាតុ 𝑥 មួយ
ៃន 𝑆 ែដល 𝑃(𝑥) មិនពិតេនះ េហថា ឧទាហរណ៍ផ្ទញ់។
• េបើសំេណើែដល្រត�វបងា្ហញថាមិនពិតេនាះ មានទ្រមង់ 𝑝 ⇒ 𝑞 េយើង្រត�វរកឧទាហរណ៍ផ្ទញ់ែដល េផ្ទ�ងផា្ទត់ 𝑝 ែត
មិនេផ្ទ�ងផា្ទត់ 𝑞 ។

លំហាត់ ១.១

បងា្ហញថា សំេណើនីមួយៗខាងេ្រកាម ជាសំេណើមិនពិត។

ក. ្រគប់្របាសាទែខ្មរ សុទ្ធែតឋិតេនេខត្តេសៀមរាប។
ខ. ្រគប់ចំនួនបឋម ជាចំនួនគត់េសស។
គ. 6 ជាតួែចកវ ិជ្ជមានធំជាងេគៃន 12។
ឃ. 𝑥
2 > 0 ចំេពាះ្រគប់ចំនួនពិត 𝑥 ។

ចេម្លើយ
បងា្ហញថា សំេណើខាងេ្រកាម មិនពិត។
ក. ្រគប់្របាសាទែខ្មរ សុទ្ធែតឋិតេនេខត្តេសៀមរាប។
្ទ ់ : ្របាសាទភ្នំជីសូរ ជា្របាសាទែខ្មរ ែតវាឋិតេនេខត្តតាែកវ។
ឧទាហរណ៍ផញ

ដូេច្នះ សំេណើែដលឱ្យ ជាសំេណើមិនពិត។

ខ. ្រគប់ចំនួនបឋម ជាចំនួនគត់េសស។
្ទ ់ : 2 ជាចំនួនបឋម ែត 2 ជាចំនួនគត់គូ។
ឧទាហរណ៍ផញ

ដូេច្នះ សំេណើែដលឱ្យ ជាសំេណើមិនពិត។

គ. 6 ជាតួែចកវ ិជ្ជមានធំជាងេគៃន 12។

្ទ ់ : 12 ជាតួែចកវ ិជ្ជមានៃន 12 េហើយ 12
ឧទាហរណ៍ផញ > 6។
ដូេច្នះ សំេណើែដលឱ្យ ជាសំេណើមិនពិត។

ឃ. 𝑥
2 > 0 ចំេពាះ្រគប់ចំនួនពិត 𝑥 ។

្ទ ់ : យក
ឧទាហរណ៍ផញ 𝑥 = 0 េនាះ 𝑥 ជាចំនួនពិត
2
និង 𝑥 = 0។

ដូេច្នះ សំេណើែដលឱ្យ ជាសំេណើមិនពិត។

លំហាត់ ១.២

បងា្ហញថា សំេណើនីមួយៗខាងេ្រកាម ជាសំេណើមិនពិត។

ក. េបើ 𝑎 2 = 𝑏 2 េនាះ 𝑎 = 𝑏 ចំេពាះ្រគប់ 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ។
2 2
ខ. េបើ 𝑎 ≠ 𝑏 េនាះ 𝑎 ≠ 𝑏 ចំេពាះ្រគប់ 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ចេម្លើយ
បងា្ហញថា សំេណើខាងេ្រកាម មិនពិត។
ក. េបើ𝑎 2 = 𝑏 2 េនាះ 𝑎 = 𝑏 ចំេពាះ្រគប់ 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ។
ឧទាហរណ៍ផញ
2 2 2 2
្ទ ់ : យក 𝑎 = 5 , 𝑏 = −5 េនាះ 𝑎 = 5 = 25 និង 𝑏 = (−5) = 25។
2 2
េហតុេនះ 𝑎 = 𝑏 ែត 𝑎 ≠ 𝑏 ពីេ្រពាះ 5 ≠ −5។

ដូេច្នះ សំេណើែដលឱ្យ ជាសំេណើមិនពិត។

ខ. េបើ𝑎 ≠ 𝑏 េនាះ 𝑎 2 ≠ 𝑏 2 ចំេពាះ្រគប់ 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ។

2 2 2 2
្ទ ់ : យក 𝑎 = 3 និង 𝑏 = −3 េនាះ 𝑎 = 3 = 9 និង 𝑏 = (−3) = 9។
ឧទាហរណ៍ផញ
2
េហតុេនះ 𝑎 ≠ 𝑏 ពីេ្រពាះ 3 ≠ −3 ែត 𝑎 = 𝑏 ។
2

ដូេច្នះ សំេណើែដលឱ្យ ជាសំេណើមិនពិត។

២. ស្រមាយបញ្ជ ក់េដាយផា្ទល់

ស្រមាយបញ្ជ ក់ េដាយផា្ទល់ មាន សារសំខាន់ េន េពល ែដល េយើង ្រត�វ �សាយ បញ្ជ ក់សំេណើ ឈា្នប់ នាំ ឱ្យ ឬ សំេណើ
លក្ខខណ្ឌ េពាលគឺ សំេណើក្នុងទ្រមង់𝑝 ⇒ 𝑞 ។ េដើម្បីបងា្ហញថាសំេណើ 𝑝 ⇒ 𝑞 ពិត េយើងេផ្ដើមេចញពីសម្មតិកម្ម 𝑝
រួចទាញឱ្យបានវ ិបាក 𝑞 ។ មានន័យថា េយើងេ្របើភាពពិតៃនសម្មតិកម្ម 𝑝 និង្រទឹសីេផ្សងៗ
្ដ ក្នុងគណិតវ ិទយ េដើម្បីទាញ
ឱ្យបានសំេណើ 𝑞 ពិត។ វ ិធីសា�ស្តែដលេ្របើសម្មតិកម្ម 𝑝 េដាយផា្ទល់ េដើម្បីទាញឱ្យបានវ ិបាក 𝑞 េនះ េហថា ស្រមាយ
បញ្ជ ក់េដាយផា្ទល់។

លំហាត់ ២.១

បងា្ហញថា ចំេពាះ 𝑥 ∈ ℝ េបើ 𝑥 > 2 េនាះ −2 𝑥 + 3 < −1។

ជំន ួយ ២.១

សំេណើែដលេយើង្រត�វបងា្ហញ មានទ្រមង់ 𝑝 ⇒ 𝑞 ែដល

(𝑝 : 𝑥 > 2) និង (𝑞 : −2 𝑥 + 3 < −1)។
េយើងនឹងចាប់េផ្ដើមពីសម្មតិកម្ម 𝑥 > 2 រួចទាញឱ្យបានវ ិបាក
−2 𝑥 + 3 < −1។

ចេម្លើយ
េយើងមាន 𝑥>2
[ ]
េយើងបាន −2 𝑥 < 2(−2) គុណអង្គទាំងពីរនឹង −2
−2 𝑥 < −4
[ ]
−2 𝑥 + 3 < −4 + 3 ែថម 3 េលើអង្គទាំងពីរ

−2 𝑥 + 3 < −1
ដូេច្នះ េបើ 𝑥 > 2 េនាះ −2 𝑥 + 3 < −1។

លំហាត់ ២.២

បងា្ហញថា េបើ 𝑥 = −3 េនាះ 2 𝑥 + 7 = 1។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ២

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ចេម្លើយ
េយើងមាន 𝑥 = −3។ េយើងបាន
2 𝑥 + 7 = 2(−3) + 7
= −6 + 7
=1
ដូេច្នះ េបើ 𝑥 = −3 េនាះ 2 𝑥 + 7 = 1។

លំហាត់ ២.៣

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑎 ∈ ℤ េបើ 𝑎 ជាចំនួនគត់គូ

េនាះ 7 𝑎 + 3 ជាចំនួនគត់េសស។

ជំន ួយ ២.២

• ចំនួន 𝑛 ∈ ℤ ជាចំនួនគត់គូ កាលណា មាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល

𝑛 = 2𝑘។
• ចំនួន 𝑛 ∈ ℤ ជាចំនួនគត់េសស កាលណា មាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល
𝑛 = 2 𝑘 + 1។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑎 ជាចំនួនគត់គូ េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 2 𝑘 ។ េគបាន
7 𝑎 + 3 = 7(2 𝑘) + 3
= 2(7 𝑘) + 2 + 1
= 2(7 𝑘 + 1) + 1
= 2𝑚 + 1 ជាចំនួនគត់េសស
ែដល 𝑚 = 7 𝑘 + 1 និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑎 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 7 𝑎 + 3 ជាចំនួនគត់េសស។

សមា្គល់ ២.១

ផលបូក ផលដក និងផលគុណ ៃនចំនួនគត់រឡាទី

ុឺ ប ជាចំនួនគត់
រុឡាទី
ឺ ប។
េបើ 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ េនាះ (𝑎 ± 𝑏) ∈ ℤ , (𝑎𝑏) ∈ ℤ។

លំហាត់ ២.៤

បងា្ហញថា ចំេពាះ 𝑎 ∈ ℤ េបើ 𝑎 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 3 𝑎 + 1 ជាចំនួនគត់គូ។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑎 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 2 𝑘 + 1។
េគបាន
3 𝑎 + 1 = 3 (2 𝑘 + 1 ) + 1

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៣

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

= 6𝑘 + 3 + 1
= 6𝑘 + 4
= 2(3 𝑘 + 2)
= 2𝑚 ជាចំនួនគត់គូ
ែដល 𝑚 = 3 𝑘 + 2 និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑎 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 3 𝑎 + 1 ជាចំនួនគត់គូ។

លំហាត់ ២.៥

បងា្ហញថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 2

ជាចំនួនគត់គូ។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 ។ េគបាន
𝑛 2 = (2 𝑘)2
= 4𝑘2
= 2 (2 𝑘 2 )
= 2𝑚 ជាចំនួនគត់គូ

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់គូ។

លំហាត់ ២.៦

បងា្ហញថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់េសស។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 + 1។
េគបាន
𝑛 2 = (2 𝑘 + 1)2
= (2 𝑘)2 + 2(2 𝑘)(1) + 12
= 4𝑘2 + 4𝑘 + 1
= 2(2 𝑘 2 + 2 𝑘) + 1
= 2𝑚 + 1 ជាចំនួនគត់េសស

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 + 2 𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់េសស។

លំហាត់ ២.៧

បងា្ហញថា ចំេពាះ 𝑎 ∈ ℤ េបើ 𝑎 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑎 2 ជាពហុគុណៃន 3។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៤

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ជំន ួយ ២.៣

𝑛 ∈ ℤ ជាពហុគុណៃន 3 កាលណាមាន 𝑘 ∈ ℤ
ចំនួន
ែដល 𝑛 = 3 𝑘 ។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑎 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 3 𝑘 ។ េគបាន
𝑎 2 = (3 𝑘)2
= 9𝑘2
= 3(3 𝑘 2 )
= 3𝑚 ជាពហុគុណៃន 3

ែដល 𝑚 = 3 𝑘 2 និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑎 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑎 2 ជាពហុគុ◌ុណៃន 3។

លំហាត់ ២.៨

បងា្ហញថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑛 2 ក៏មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 ែដរ។

ជំន ួយ ២.៤

ចំនួនគត់រឡាទី
ុឺ បែដលមិនែមនជាពហុគុណៃន 3 អាចសរេសរ
ជាទ្រមង់ 3 𝑘 + 1 ឬ 3 𝑘 + 2 ែដល 𝑘 ∈ ℤ។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑛 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 3 𝑘 + 1 ឬ 𝑛 = 3 𝑘 + 2។
• ចំេពាះ 𝑛 = 3 𝑘 + 1 េគបាន
𝑛 2 = (3 𝑘 + 1)2
= (3 𝑘)2 + 2(3 𝑘)(1) + 12
= 9𝑘2 + 6𝑘 + 1
= 3(3 𝑘 2 + 2 𝑘) + 1
= 3𝑚 + 1 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3

ែដល 𝑚 = 3 𝑘 2 + 2 𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។
• ចំេពាះ 𝑛 = 3 𝑘 + 2 េគបាន
𝑛 2 = (3 𝑘 + 2)2
= (3 𝑘)2 + 2(3 𝑘)(2) + 22
= 9 𝑘 2 + 12 𝑘 + 4
= 9 𝑘 2 + 12 𝑘 + 3 + 1
= 3(3 𝑘 2 + 4 𝑘 + 1) + 1
= 3𝑚 ′ + 1 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3
′ 2 ′
ែដល 𝑚 = 3 𝑘 + 4 𝑘 + 1 និង 𝑚 ∈ ℤ។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៥

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ដូេច្នះ េបើ 𝑛 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑛 2 ក៏មិនែមនជា

ពហុគុណៃន 3 ែដរ។

លំហាត់ ២.៩

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑚, 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑚 និង 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះផលគុណ 𝑚𝑛 ជា

ចំនួនគត់េសស។

ចេម្លើយ
′
េបើ 𝑚 និង 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘, 𝑘 ∈ ℤ ែដល
𝑚 = 2 𝑘 + 1 និង 𝑛 = 2 𝑘 ′ + 1។ េគបាន
𝑚𝑛 = (2 𝑘 + 1)(2 𝑘 ′ + 1)
= 4 𝑘 𝑘′ + 2 𝑘 + 2 𝑘′ + 1
= 2(2 𝑘 𝑘 ′ + 𝑘 + 𝑘 ′) + 1
= 2𝑚 + 1 ជាចំនួនគត់េសស
′ ′
ែដល 𝑚 = 2 𝑘 𝑘 + 𝑘 + 𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។

ដូេច្នះ េបើ 𝑚 និង 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះផលគុណ 𝑚𝑛 ជាចំនួនគត់េសស។

លំហាត់ ២.១០

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑎, 𝑏, 𝑐 ∈ ℤ េបើ 𝑎 | 𝑏 និង 𝑎 | 𝑐 េនាះ 𝑎 | (𝑏 + 𝑐)។

ជំន ួយ ២.៥

• សំេណរ 𝑎 | 𝑏 មានន័យថា “ 𝑎 ែចកដាច់ 𝑏 ”។

• ចំេពាះ 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ សំេណើខាងេ្រកាម ជាសំេណើសមមូល។
𝑖) 𝑎 ែចកដាច់ 𝑏 ។
𝑖𝑖) 𝑎 ជាតួែចកៃន 𝑏 ។
𝑖𝑖𝑖) 𝑏 ែចកដាច់នឹង 𝑎 ។
𝑖𝑣) 𝑏 ជាពហុគុណៃន 𝑎 ។
𝑣) 𝑏 = 𝑎𝑘, 𝑘 ∈ ℤ។

ចេម្លើយ
′ ′
េបើ 𝑎 | 𝑏 និង 𝑎 | 𝑐 េនាះមាន 𝑘, 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑏 = 𝑎 𝑘 និង 𝑐 = 𝑎 𝑘 ។ េគបាន
𝑏 + 𝑐 = 𝑎𝑘 + 𝑎𝑘 ′
= 𝑎(𝑘 + 𝑘 ′)
= 𝑎𝑚 ជាពហុគុណៃន 𝑎 ឬ 𝑎 | (𝑏 + 𝑐)
ែដល 𝑚 = 𝑘 + 𝑘 ′ និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑎 | 𝑏 និង 𝑎 | 𝑐 េនាះ 𝑎 | (𝑏 + 𝑐)។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៦

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

លំហាត់ ២.១១

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑎, 𝑏, 𝑐 ∈ ℤ េបើ 𝑎 | 𝑏 និង 𝑏 | 𝑐 េនាះ 𝑎 | 𝑐 ។

ចេម្លើយ
′
េបើ 𝑎|𝑏 និង 𝑏|𝑐 េនាះមាន 𝑘, 𝑘 ∈ ℤ ែដល
{
𝑏 = 𝑎𝑘 (𝑖)
𝑐 = 𝑏𝑘 ′ (𝑖𝑖)
យក 𝑏 = 𝑎 𝑘 ជំនួសក្នុង (𝑖𝑖) េគបាន
𝑐 = 𝑎𝑘 𝑘 ′
= 𝑎𝑚 ជាពហុគុណៃន 𝑎 ឬ 𝑎 | 𝑐
ែដល 𝑚 = 𝑘 𝑘 ′ និង 𝑚 ∈ ℤ។
ដូេច្នះ េបើ 𝑎 | 𝑏 និង 𝑏 | 𝑐 េនាះ 𝑎 | 𝑐 ។

លំហាត់ ២.១២

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ្រគប់ 𝑎, 𝑏 ∈ ℝ :

2 2
េបើ |𝑎| > |𝑏| េនាះ 𝑎 > 𝑏 ។

ជំន ួយ ២.៦

េ្របើលក្ខខណៈខាងេ្រកាម៖
• ចំេពាះ្រគប់ 𝑥 ∈ ℝ, |𝑥| 2 = 𝑥 2 ។
2 2
• ចំេពាះ្រគប់ចំនួនពិត 𝑥, 𝑦 > 0 េបើ 𝑥 > 𝑦 េនាះ 𝑥 > 𝑦 ។

ចេម្លើយ
េបើ |𝑎| > |𝑏|
េនាះ |𝑎| 2 > |𝑏| 2
𝑎 2 > 𝑏 2 (ពីេ្រពាះ |𝑎| 2 = 𝑎 2 , |𝑏| 2 = 𝑏 2 )
ដូេច្នះ េបើ |𝑎| > |𝑏| េនាះ 𝑎 2 > 𝑏 2 ។

លំហាត់ ២.១៣

�សាយបញ្ជ ក់ថា ផលបូកៃនពីរចំនួនសនិទានជាចំនួនសនិទាន។

ជំន ួយ ២.៧

ចំេពាះ្របធានលំហាត់េនះ េយើងេឃើញថា វាមិនមានទ្រមង់ 𝑝 ⇒ 𝑞 េដាយផា្ទល់ ដូច្របធានលំហាត់មុនៗេទ ែត

អត្ថន័យរបស់វា គឺជា្របេភទសំេណើលក្ខខណ្ឌដូចគា្ន។ អត្ថន័យរបស់្របធានលំហាត់គឺ េបើេគមានពីរចំនួនសនិទាន
𝑎 និង 𝑏 េនាះេគបានផលបូក 𝑎 + 𝑏 ជាចំនួនសនិទាន។ េហតុេនះ េយើងអាចចាប់េផ្ដើមស្រមាយបញ្ជក់ េដាយ
េ្រជើសេរ ើសយកពីរចំនួនសនិទានណាក៏បាន រួចទាញេអាយបានផលបូកវា ជាចំនួនសនិទាន។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៧

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ចេម្លើយ
យក 𝑎 និង 𝑏 ជាពីរចំនួនសនិទានណាក៏បាន។ េយើងនឹងបងា្ហញថា 𝑎 + 𝑏 ជាចំនួនសនិទាន។
𝑚 𝑝
េបើ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនសនិទាន េនាះមាន 𝑚, 𝑛, 𝑝, 𝑞 ∈ ℤ និង 𝑛, 𝑞 ≠ 0 ែដល 𝑎 = និង 𝑏 = ។ េគបាន
𝑛 𝑞
𝑚 𝑝
𝑎+𝑏 = +
𝑛 𝑞
𝑚𝑞 + 𝑛𝑝
=
𝑛𝑞
𝑥
= ជាចំនួនសនិទាន
𝑦
ែដល 𝑥 = 𝑚𝑞 + 𝑛𝑝, 𝑦 = 𝑛𝑞 និង 𝑥, 𝑦 ∈ ℤ, 𝑦 ≠ 0។

ដូេច្នះ ផលបូកៃនពីរចំនួនសនិទាន ជាចំនួនសនិទាន។

លំហាត់ ២.១៤

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 8 | (𝑛 2 − 1)។

ចេម្លើយ
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 + 1។
េគបាន
𝑛 2 − 1 = (2 𝑘 + 1)2 − 1
= (2 𝑘)2 + 2(2 𝑘)(1) + 12 − 1
= 4𝑘2 + 4𝑘 + 1 − 1
= 4𝑘2 + 4𝑘
= 4 𝑘(𝑘 + 1)
េដាយ 𝑘 ∈ ℤ េនាះក្នុងចំេណាម 𝑘 និង 𝑘 + 1 ្រត�វែតមានមួយ ជាចំនួនគត់គូ នាំឱ្យមាន 𝑚 ∈ ℤ ែដល 𝑘(𝑘 + 1) =
2𝑚 ។
េគបាន 𝑛 2 − 1 = 4(2𝑚) = 8𝑚 ែចកដាច់នឹង 8 ឬ 8 | (𝑛 2 − 1)។
ដូេច្នះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 8 | (𝑛 2 − 1)។

៣. ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទយ
ុ ពីសម្មតិកម្ម

𝑞 ⇒ 𝑝 េហថាសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម
រ ំលឹក : សំេណើ
ៃនសំេណើ 𝑝 ⇒ 𝑞 ។

មានសំេណើ លក្ខខណ្ឌ (𝑝 ⇒ 𝑞) ជា េ្រចើន ែដល ពិបាក ក្នុង ការ �សាយ បញ្ជក់ េដាយ ផា្ទល់ បាន ែត សំេណើ ផ្ទុយ ពី
សម្មតិកម្មរបស់វា (𝑞 ⇒ 𝑝) មានភាពងាយ�ស�លក្នុងការ�សាយបញ ្ជ ក់ជាង។ េហតុេនះ ជំនួសឱ្យការ�សាយបញ ្ជ ក់
សំេណើ 𝑝 ⇒ 𝑞 េដាយផា្ទល់ េយើង្រត�វ�សាយបញ ្ជ ក់ សំេណើ 𝑞 ⇒ 𝑝 េដាយផា្ទល់ វ ិញ។ េនេពលែដលេយើងអាច
បងា្ហញថាសំេណើ 𝑞 ⇒ 𝑝 ពិត េនាះេយើងអាចសន្និដា្ឋនបានថាសំេណើ 𝑝 ⇒ 𝑞 ពិតដូចគា្ន ពីេ្រពាះសំេណើ 𝑝 ⇒ 𝑞
និងសំេណើ 𝑞 ⇒ 𝑝 ជាសំេណើសមមូល។ វ ិធីសា�ស្តេនះ េហថាស្រមាយបញ ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៨

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

លំហាត់ ៣.១

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 7𝑛 + 3 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។

ជំន ួយ ៣.១

ចំេពាះ្រគប់ចំនួនគត់រឡាទី
ុឺ ប 𝑎 េបើវាមិនែមនជាចំនួនគត់គូ េនាះវាជាចំនួនគត់េសស េហើយេបើវាមិនែមនជាចំនួន
គត់េសស េនាះវាជាចំនួនគត់គូ។

ចេម្លើយ
េយើងនឹង�សាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម។ េយើងនឹងបងា្ហញថា េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 7𝑛 + 3 ជា
ចំនួនគត់គូ។
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 + 1។
េគបាន
7𝑛 + 3 = 7(2 𝑘 + 1) + 3
= 14𝑛 + 7 + 3
= 14𝑛 + 10
= 2(7𝑛 + 5)
= 2𝑚 ជាចំនួនគត់គូ
ែដល 𝑚 = 7𝑛 + 5 និង 𝑚 ∈ ℤ។
េហតុេនះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 7𝑛 + 3 ជាចំនួនគត់គូ។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េនាះេគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 7𝑛 + 3 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។

លំហាត់ ៣.២

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑥 ∈ ℤ េបើ 𝑥 2 − 6 𝑥 + 5 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑥 ជាចំនួនគត់េសស។

ចេម្លើយ
េយើងនឹង�សាយបញ្ជ ក់ តាមសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម។ េយើងនឹងបងា្ហញថា េបើ 𝑥 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑥 2 − 6 𝑥 + 5
ជាចំនួនគត់េសស។
េបើ 𝑥 ជាចំនួនគត់គូ េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑥 = 2 𝑘 ។ េគបាន
𝑥 2 − 6 𝑥 + 5 = (2 𝑘)2 − 6(2 𝑘) + 5
= 4 𝑘 2 − 12 𝑘 + 5
= 4 𝑘 2 − 12 𝑘 + 4 + 1
= 2(2 𝑘 2 − 6 𝑘 + 2) + 1
= 2𝑚 + 1 ជាចំនួនគត់េសស

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 − 6 𝑘 + 1 និង 𝑚 ∈ ℤ។
2
េហតុេនះ េបើ 𝑥 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑥 − 6 𝑥 + 5 ជាចំនួនគត់េសស។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េនាះេគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 𝑥 2 − 6 𝑥 + 5 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑥 ជាចំនួនគត់េសស។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ៩

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

លំហាត់ ៣.៣

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។

ចេម្លើយ
េយើង នឹង �សាយបញ្ជ ក់ តាមសំេណើ ផ្ទុយ ពី សម្មតិកម្ម។ េយើង នឹង បងា្ហញថា េបើ 𝑛 ជា ចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 2 ជា
ចំនួនគត់េសស។
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 + 1។
េគបាន
𝑛 2 = (2 𝑘 + 1)2
= (2 𝑘)2 + 2(2 𝑘)(1) + 12
= 4𝑘2 + 4𝑘 + 1
= 2(2 𝑘 2 + 2 𝑘) + 1
= 2𝑚 + 1 ជាចំនួនគត់េសស

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 + 2 𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។
2
េហតុេនះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។

លំហាត់ ៣.៤

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស។

ចេម្លើយ
េយើង នឹង �សាយ បញ្ជ ក់ តាម សំេណើ ផ្ទុយ ពី សម្មតិកម្ម។ េយើង នឹង បងា្ហញថា េបើ 𝑛 ជា ចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 2 ជា
ចំនួនគត់គូ។
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 ។ េគបាន
𝑛 2 = (2 𝑘)2
= 4𝑘2
= 2(2 𝑘 2 )
= 2𝑚 ជាចំនួនគត់គូ

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 និង 𝑚 ∈ ℤ។
2
េហតុេនះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស។

លំហាត់ ៣.៥

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ េបើផលបូក 𝑎 + 𝑏 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑎 ឬ 𝑏 ជាចំនួនគត់គេសស។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១០

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ជំន ួយ ៣.២

លក្ខណៈដឺម៉េជន : ចំេពាះ្រគប់សំេណើ 𝑝 និង 𝑞 េគបាន

•𝑝 ∧𝑞=𝑝∨𝑞
•𝑝 ∨ 𝑞 = 𝑝 ∧ 𝑞
តាមលក្ខណៈេនះ សំេណើបដិេសធៃន “ 𝑎 ឬ 𝑏 ជាចំនួនគត់េសស” គឺ “ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ”។

ចេម្លើយ
េយើងនឹង�សាយបញ្ជ ក់ តាមសំេណើផ្ទុយពី សម្មតិកម្ម។ េយើងនឹងបងា្ហញថា េបើ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនគត់ គូ េនាះ 𝑎 + 𝑏
ជាចំនួនគត់គូ។
េបើ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ េនាះមាន 𝑘, 𝑘 ′ ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 2 𝑘 និង 𝑏 = 2 𝑘 ′។ េគបាន
𝑎 + 𝑏 = 2 𝑘 + 2 𝑘′
= 2(𝑘 + 𝑘 ′)
= 2𝑚 ជាចំនួនគត់គូ
ែដល 𝑚 = 𝑘 + 𝑘 ′ និង 𝑚 ∈ ℤ។
េហតុេនះ េបើ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑎 + 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 𝑎 + 𝑏 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑎 ឬ 𝑏 ជាចំនួនគត់េសស។

លំហាត់ ៣.៦

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ េបើ 𝑛 2 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑛 ជាពហុគុណៃន 3។

ចេម្លើយ
េយើង នឹង �សាយបញ 𝑛 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑛 2
្ជ ក់ តាមសំេណើ ផ្ទុយ ពី សម្មតិកម្ម។ េយើង នឹង បងា្ហថា េបើ
មិនែមនជាពហុគុណៃន 3។ េបើ 𝑛 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 3 𝑘 + 1 ឬ 𝑛 = 3 𝑘 + 2។
• ចំេពាះ 𝑛 = 3 𝑘 + 1 េគបាន
𝑛 2 = (3 𝑘 + 1)2
= (3 𝑘)2 + 2(3 𝑘)(1) + 12
= 9𝑘2 + 6𝑘 + 1
= 3(3 𝑘 2 + 2 𝑘) + 1
= 3𝑚 + 1 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3

ែដល 𝑚 = 3 𝑘 2 + 2 𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។
• ចំេពាះ 𝑛 = 3 𝑘 + 2 េគបាន
𝑛 2 = (3 𝑘 + 2)2
= (3 𝑘)2 + 2(3 𝑘)(2) + 22
= 9 𝑘 2 + 12 𝑘 + 4
= 9 𝑘 2 + 12 𝑘 + 3 + 1
= 3(3 𝑘 2 + 4 𝑘 + 1) + 1
= 3𝑚 ′ + 1 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១១

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ែដល𝑚 ′ = 3 𝑘 2 + 4 𝑘 + 1 និង 𝑚 ′ ∈ ℤ។
2
េហតុេនះ េបើ 𝑛 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑛 មិនមិនែមនជាពហុគុណៃន 3។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 𝑛 2 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑛 ជាពហុគុណៃន 3។

លំហាត់ ៣.៧

�សាយ បញ្ជ ក់ ថា ចំេពាះ 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ េបើ ផល គុណ 𝑎𝑏 មិន ែមន ជា ពហុគុណ ៃន 3 េនាះ 𝑎 និង 𝑏 មិនែមន ជា
ពហុគុណៃន 3។

ចេម្លើយ
េយើងនឹង�សាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម។ េយើងនឹងបងា្ហញថា
េបើ 𝑎 ឬ 𝑏 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះផលគុណ 𝑎𝑏 ជាពហុគុណៃន 3។
• េបើ 𝑎 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 3 𝑘 ។
េគបាន
𝑎𝑏 = 3 𝑘 × 𝑏
= 3𝑏𝑘
= 3𝑚 ជាពហុគុណៃន 3
ែដល 𝑚 = 𝑏𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។
• េបើ 𝑏 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះមាន 𝑘 ′ ∈ ℤ ែដល 𝑏 = 3 𝑘 ′។
េគបាន
𝑎𝑏 = 𝑎 × 3 𝑘 ′
= 3𝑎 𝑘′
= 3𝑚 ′ ជាពហុគុណៃន 3
ែដល 𝑚 ′ = 𝑎𝑘 ′ និង 𝑚 ′ ∈ ℤ។
• េបើ 𝑎 និង 𝑏 ជាពហុគុណៃន 3 េគបាន
𝑎𝑏 = (3 𝑘)(3 𝑘 ′)
= 3(3 𝑘 𝑘 ′)
= 3𝑝 ជាពហុគុណៃន 3
ែដល𝑝 = 3 𝑘 𝑘 ′ និង 𝑝 ∈ ℤ។
េហតុេនះ េបើ 𝑎 ឬ 𝑏 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះផលគុណ 𝑎𝑏 ជាពហុគុណៃន 3។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើផលគុណ 𝑎𝑏 មិនែមនជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 𝑎 និង 𝑏 មិនែមនជាពហុគុណៃន3។

លំហាត់ ៣.៨

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑥, 𝑦 ∈ ℤ េបើ 5 ∤ 𝑥𝑦 េនាះ 5 ∤ 𝑥 និង 5 ∤ 𝑦 ។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១២

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ជំន ួយ ៣.៣

សំេណរ 𝑎 ∤ 𝑏 មានន័យថា “ 𝑎 ែចកមិនដាច់ 𝑏 ”។

ចេម្លើយ
េយើងនឹង�សាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្ម។ េយើងនឹងបងា្ហញថា
េបើ 5 | 𝑥 ឬ 5 | 𝑦 េនាះ 5 | 𝑥 𝑦 ។
• េបើ 5 | 𝑥 េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑥 = 5 𝑘 ។ េគបាន
𝑥 𝑦 = 5𝑘 × 𝑦
= 5𝑘 𝑦
= 5𝑚 ជាពហុគុណៃន 5 ឬ 5 | 𝑥𝑦
ែដល 𝑚 = 𝑘 𝑦 និង 𝑚 ∈ ℤ។
′ ′
• េបើ 5 | 𝑦 េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑦 = 5 𝑘 ។ េគបាន
𝑥 𝑦 = 𝑥 × 5 𝑘′
= 5 𝑥𝑘 ′
= 5𝑚 ′ ជាពហុគុណៃន 5 ឬ 5 | 𝑥𝑦
ែដល 𝑚 ′ = 𝑥 𝑘 ′ និង 𝑚 ′ ∈ ℤ។
• េបើ 5 | 𝑥 និង 5 | 𝑦 េគបាន
𝑥𝑦 = 5 𝑘 × 5 𝑘 ′
= 5(5 𝑘 𝑘 ′)
= 5 𝑝 ជាពហុគុណៃន 5 ឬ 5 | 𝑥 𝑦
′
ែដល 𝑝 = 5 𝑘 𝑘 និង 𝑝 ∈ ℤ។
េហតុេនះ េបើ 5 | 𝑥 ឬ 5 | 𝑦 េនាះ 5 | 𝑥𝑦 ។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។

ដូេច្នះ េបើ 5 ∤ 𝑥 និង 5 ∤ 𝑦 េនាះ 5 ∤ 𝑥𝑦 ។

៤. ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទយ
ុ ពីការពិត
√
មានសំេណើមួយចំនួន ែដលេយើងមិនអាចសរេសរទ្រមង់ 𝑝 ⇒ 𝑞 បានេទ ដូចជា “ 2 ជាចំនួនអសនិទាន”។ េហតុ
េនះ េន ក្នុង ការ �សាយ បញ ្ជ ក់ េយើង មិន ដឹង ថា ្រត�វ ចាប់ េផ្ដើម ពី ចំណុច ណា េនាះ េទ។ គំនិត ៃនស្រមាយបញ្ជ ក់ តាម
សំេណើ ផ្ទុយ ពី ការ ពិត គឺថា េយើង ឧបមាថា សំេណើ ែដល ្រត�វ បងា្ហញ ជា សំេណើ មិន ពិត េហើយ េយើង នឹង បងា្ហញថា ការ
ឧបមានេនះ នឹងេធ្វើឱ្យេយើងទាញបាននូវអំណះអំណាងមួយែដលមិនពិតឬមិនអាចទទួលយកបាន។ េហតុេនះ េយើង
អាចសន្និដា្ឋនបានថា ការឧបមានេនះខុសឬជាករណីែដលមិនអាចេទរួច នាំឱ្យសំេណើេដើម ជាសំេណើពិត។

ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមសំេណើផ្ទយ
ុ ពីការពិត
វЋធាន : យក 𝑝 ជាសំេណើមួយែដល្រត�វ�សាយបញ្ជក់។
១. ឧបមាថា 𝑝 មិនពិត មានន័យថា 𝑝 ពិត។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៣

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

២. បងា្ហញថាការឧបមាេនះ ជាករណីែដលមិនអាចេទរួច មានន័យថា 𝑝 មិនពិត។

៣. សន្និដា្ឋន : សំេណើ 𝑝 ពិត។

លំហាត់ ៤.១

�សាយបញ្ជ ក់ថា គា្មនចំនួនគត់រឡាទី

ុឺ បែដលធំបំផុតេនាះេទ។

ជំន ួយ ៤.១

េយើងនឹងចាប់េផ្ដើម េដាយឧបមាថា មានចំនួនគត់រុឡាទី

ឺ បធំបំផុត េហើយេយើងនឹងរកឧទាហរណ៍ផ្ទញ់ េដើម្បី
បញ្ជ ក់ថាការឧបមាេនះ ជាករណីែដលមិនអាចេទរួច។

ចេម្លើយ
ឧបមាថាមានចំនួនគត់រឡាទី
ុឺ បធំបំផុត តាងេដាយ 𝑁។
យក 𝑀 = 𝑁 + 1 េនាះ 𝑀 ∈ ℤ និង 𝑀 > 𝑁 ។ វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា 𝑁 ជាចំនួនគត់រុឡាទី
ឺ បែដលធំជាង
េគ។

ដូេច្នះ គា្មនចំនួនគត់រឡាទី
ុឺ បែដលធំបំផុតេនាះេទ។

លំហាត់ ៤.២

�សាយបញ្ជ ក់ថា គា្មនចំនួនពិតវ ិជ្ជមានែដលតូចបំផុតេនាះេទ។

ចេម្លើយ
ឧបមាថាមានចំនួនពិតវ ិជ្ជមានតូចបំផុត តាងេដាយ 𝜀។
𝜀
យក 𝛿= េនាះ 𝛿 ជាចំនួនពិតវ ិជ្ជមាន និង 𝛿 < 𝜀។ វាផ្ទុយពី ការឧបមាែដលថា 𝜀 ជាចំនួនពិតវ ិជ្ជមានែដលតូច
2
ជាងេគ។

ដូេច្នះ គា្មនចំនួនពិតវ ិជ្ជមានែដលតូចបំផុតេនាះេទ។

លំហាត់ ៤.៣
√
�សាយបញ្ជ ក់ថា 2 ជាចំនួនអសនិទាន។

ជំន ួយ ៤.២
√ √
េយើងនឹងឧបមាថា 2 មិនែមនជាចំនួនអសនិទាន មានន័យថា វាជាចំនួនសនិទាន។ េយើងអាចសរេសរ 2=
𝑎 𝑎
ែដល 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ និង 𝑏 ≠ 0។ េលើស ពី េនះេទៀត េយើង ឧបមា បែន្ថម េទៀតថា ឋិត េន ក្នុង ទ្រមង់ ែដល
𝑏 𝑏
ស្រម�លរួច ឬ gcd(𝑎, 𝑏) = 1។

ចេម្លើយ
(វЋធីទី១)
√
ឧបមាថា 2 ជាចំនួនសនិទាន។ េនាះមាន 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ, 𝑏 ≠ 0 និង gcd(𝑎, 𝑏) = 1 ែដល
√ 𝑎
2=
𝑏
េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៤
លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

(√ ) 2 ( 𝑎 )2
2 =
𝑏
𝑎2
2=
𝑏2
2𝑏 2 = 𝑎 2 (∗)
(∗) បញ្ជក់ថា 𝑎 2 ជាចំនួនគត់គូ នាំឱ្យ 𝑎 ជាចំនួនគត់គូ។
(តាមលំហាត់ (៣.៣))
េហតុេនះ មាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 2 𝑘 ។
យក 𝑎 = 2 𝑘 ជំនួសក្នុង (∗)។

(∗) : 2𝑏 2 = 𝑎 2
2𝑏 2 = (2 𝑘)2
2𝑏 2 = 4 𝑘 2
𝑏 2 = 2 𝑘 2 (∗∗)
(∗∗) បញ្ជក់ថា 𝑏 2 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ។
េដាយ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនគត់គូដូចគា្ន េគបាន gcd(𝑎, 𝑏) ≠ 1។
វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា gcd(𝑎, 𝑏) = 1។
√
ដូេច្នះ 2 ជាចំនួនអសនិទាន។
ចេម្លើយ
(វЋធីទី២)
េនក្នុងវ ិធីទី២ខាងេ្រកាម េយើងេ្របើ្រទឹសីបទ
្ដ ខាងេ្រកាម។

្រទឹស្ដី បទ ្រគឹះ ៃន នព្វន ្ត : ្រគប់ ចំនួន គត់ វ ិជ្ជមាន ធំ ជាង 1 អាច ជា ចំនួន បឋមឬ អាច សរេសរ ជាផលគុណ ៃន កតា្តបឋម
បានែតមួយរេបៀបគត់។

√
ឧបមាថា 2 ជាចំនួនសនិទាន។ េនាះមាន 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ+ ែដល
√ 𝑎
2=
𝑏
(√ ) 2 ( 𝑎 )2
2 =
𝑏
𝑎2
2=
𝑏2
𝑎 2 = 2𝑏 2 (∗)
𝑒 𝑒 𝑒 𝑓 𝑓 𝑓
យក 𝑎 = 𝑎 11 𝑎 22 · · · 𝑎 𝑚𝑚 និង 𝑏 = 𝑏11 𝑏22 · · · 𝑏 𝑛𝑛
(បំែបក 𝑎 និង 𝑏 ជាផលគុណៃនកតា្តបឋម) ែដល
{
𝑎 𝑖 និង 𝑏 𝑗 ជាចំនួនបឋម
និង 𝑖 = 1 , 𝑚, 𝑗 = 1 , 𝑛 ។
𝑒𝑖 , 𝑓 𝑗 ∈ ℕ
(∗) េទជា
( 𝑒 𝑒 ) ( )2
𝑒𝑚 2 𝑓1 𝑓2 𝑓𝑛
𝑎1 𝑎2 · · · 𝑎 𝑚
1 2 = 2 𝑏1 𝑏2 · · · 𝑏 𝑛 (∗∗) ។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៥

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ចំនួនកតា្តបឋមក្នុងអង្គទី១ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់គូ ចំែណកឯចំនួនកតា្តបឋមក្នុងអង្គទី ២ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់ េសស

√
េហតុេនះ អង្គទាំងពីរៃន (∗∗) ឬ (∗) មិនអាចេស្មើគា្នេនាះេទ។ វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា 2 ជាចំនួនសនិទាន។
√
ដូេច្នះ 2 ជាចំនួនអសនិទាន។

លំហាត់ ៤.៤
√
�សាយបញ្ជ ក់ថា 3 ជាចំនួនអសនិទាន។

ចេម្លើយ
(វЋធីទី១)
√
ឧបមាថា 3 ជាចំនួនសនិទាន។ េនាះមាន 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ, 𝑏 ≠ 0 និង gcd(𝑎, 𝑏) = 1 ែដល
√ 𝑎
3=
𝑏
(√ ) 2 ( 𝑎 )2
3 =
𝑏
𝑎2
3=
𝑏2
3𝑏 2 = 𝑎 2 (∗)
(∗) បញ្ជក់ថា 𝑎 2 ជាពហុគុណៃន 3 េនាះ 3 ជាពហុគុណៃន 3។
(តាមលំហាត់ (៣.៦))
េហតុេនះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 3 𝑘 ។
យក 𝑎 = 3 𝑘 ជំនួសក្នុង (∗)។

(∗) : 3𝑏 2 = 𝑎 2
3𝑏 2 = (3 𝑘)2
3𝑏 2 = 9 𝑘 2
𝑏 2 = 3 𝑘 2 (∗∗)
(∗∗) បញ្ជក់ថា 𝑏 2 ជាពហុគុណៃន 3 នាំឱ្យ 𝑏 ជាពហុគុណៃន 3។
េដាយ 𝑎 និង 𝑏 ជាពហុគុណៃន 3 ដូចគា្ន េគបាន gcd(𝑎, 𝑏) ≠ 1។
វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា gcd(𝑎, 𝑏) = 1។
√
ដូេច្នះ 3 ជាចំនួនអសនិទាន។
ចេម្លើយ
(វЋធីទី២)
√
ឧបមាថា 3 ជាចំនួនសនិទាន។ េនាះមាន 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ+ ែដល
√ 𝑎
3=
𝑏
(√ ) 2 ( 𝑎 )2
3 =
𝑏
𝑎2
3=
𝑏2
𝑎 = 3𝑏 2 (∗)
2

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៦

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

𝑒 𝑒 𝑒 𝑓 𝑓 𝑓
យក 𝑎 = 𝑎 11 𝑎 22 · · · 𝑎 𝑚𝑚 និង 𝑏 = 𝑏11 𝑏22 · · · 𝑏 𝑛𝑛
(បំែបក 𝑎 និង 𝑏 ជាផលគុណៃនកតា្តបឋម) ែដល
{
𝑎 𝑖 និង 𝑏 𝑗 ជាចំនួនបឋម
និង 𝑖 = 1 , 𝑚, 𝑗 = 1 , 𝑛 ។
𝑒𝑖 , 𝑓 𝑗 ∈ ℕ
(∗) េទជា
( 𝑒 𝑒 ) ( )2
𝑒𝑚 2 𝑓1 𝑓2 𝑓𝑛
𝑎1 𝑎2 · · · 𝑎 𝑚
1 2 = 3 𝑏1 𝑏2 · · · 𝑏 𝑛 (∗∗) ។

ចំនួនកតា្តបឋមក្នុងអង្គទី១ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់គូ ចំែណកឯចំនួនកតា្តបឋមក្នុងអង្គទី ២ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់ េសស

√
េហតុេនះ អង្គទាំងពីរៃន (∗∗) ឬ (∗) មិនអាចេស្មើគា្នេនាះេទ។ វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា 3 ជាចំនួនសនិទាន។
√
ដូេច្នះ 3 ជាចំនួនអសនិទាន។

លំហាត់ ៤.៥
√
បងា្ហញថា 1 + 2 ជាចំនួនអសនិទាន។

ចេម្លើយ
√
ឧបមាថា 1 + 2 ជាចំនួនអសនិទាន។ េនាះមាន 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ, 𝑏 ≠ 0 និង gcd(𝑎, 𝑏) = 1 ែដល
√𝑎
1+ 2=
𝑏
√ 𝑎
2= −1
𝑏
√ 𝑎−𝑏
2=
𝑏
(√ ) 2 ( 𝑎 − 𝑏 ) 2
2 =
𝑏
(𝑎 − 𝑏)2
2=
𝑏2
2𝑏 2 = (𝑎 − 𝑏)2 (∗)
(∗) បញ្ជក់ថា (𝑎 − 𝑏)2 ជាចំនួនគត់គូ នាំឱ្យ 𝑎 − 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ។
(តាមលំហាត់ (៣.៣))
េហតុេនះ មាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល
𝑎 − 𝑏 = 2 𝑘 (∗∗)
យក 𝑎 − 𝑏 = 2 𝑘 ជំនួសក្នុង (∗)។
(∗) : 2𝑏 2 = (𝑎 − 𝑏)2
2𝑏 2 = (2 𝑘)2
2𝑏 2 = 4 𝑘 2
𝑏 2 = 2 𝑘 2 (∗ ∗ ∗)
(∗ ∗ ∗) បញ្ជក់ថា 𝑏 2 ជាចំនួនគត់គូ នាំឱ្យ 𝑏 ជាចំនួនគត់គូ។
េហតុេនះ មាន 𝑚 ∈ ℤ ែដល 𝑏 = 2𝑚 ។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៧

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

យក 𝑏 = 2𝑚 ជំនួសក្នុង (∗∗)។
(∗∗) : 𝑎 − 𝑏 = 2 𝑘
𝑎 − 2𝑚 = 2 𝑘
𝑎 = 2 𝑘 + 2𝑚
𝑎 = 2(𝑘 + 𝑚)
𝑎 = 2𝑛 ជាចំនួនគត់គូ
ែដល 𝑛 = 𝑘 + 𝑚 និង 𝑛 ∈ ℤ។
េដាយ 𝑎 និង 𝑏 ជាចំនួនគត់គូដូចគា្ន េគបាន gcd(𝑎, 𝑏) ≠ 1។
វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា gcd(𝑎, 𝑏) = 1។
√
ដូេច្នះ 1 + 2 ជាចំនួនអសនិទាន។

លំហាត់ ៤.៦
√
បងា្ហញថា 𝑝 ជាចំនួនអសនិទាន ចំេពាះ្រគប់ចំនួនបឋម 𝑝 ។

ចេម្លើយ
√
ឧបមាថា 𝑝 ជាចំនួនសនិទាន។ េនាះមាន 𝑎, 𝑏 ∈ ℤ+ ែដល
√ 𝑎
𝑝=
𝑏
(√ ) 2 ( 𝑎 ) 2
𝑝 =
𝑏
𝑎2
𝑝= 2
𝑏
𝑎 = 𝑝𝑏 2 (∗)
2

𝑒 𝑒 𝑒 𝑓 𝑓 𝑓
យក 𝑎 = 𝑎 11 𝑎 22 · · · 𝑎 𝑚𝑚 និង 𝑏 = 𝑏11 𝑏22 · · · 𝑏 𝑛𝑛
(បំែបក 𝑎 និង 𝑏 ជាផលគុណៃនកតា្តបឋម) ែដល
{
𝑎 𝑖 និង 𝑏 𝑗 ជាចំនួនបឋម
និង 𝑖 = 1 , 𝑚, 𝑗 = 1 , 𝑛 ។
𝑒𝑖 , 𝑓 𝑗 ∈ ℕ
(∗) េទជា
( 𝑒 𝑒 ) ( )2
𝑒𝑚 2 𝑓 𝑓 𝑓
𝑎1 𝑎2 · · · 𝑎 𝑚
1 2 = 𝑝 𝑏 11 𝑏22 · · · 𝑏 𝑛𝑛 (∗∗) ។

ចំនួនកតា្តបឋមក្នុងអង្គទី១ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់គូ ចំែណកឯចំនួនកតា្តបឋមក្នុងអង្គទី ២ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់ េសស

√
េហតុេនះ អង្គទាំងពីរៃន (∗∗) ឬ (∗) មិនអាចេស្មើគា្នេនាះេទ។ វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា 𝑝 ជាចំនួនសនិទាន។
√
ដូេច្នះ 𝑝 ជាចំនួនអសនិទាន។

លំហាត់ ៤.៧

បងា្ហញថា គា្មនចំនួនគត់រុឡាទី
ឺ ប 𝑎 និង 𝑏 ែដល 𝑎 2 = 4𝑏 + 2។

ចេម្លើយ

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៨

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

ឧបមាថា មានចំនួនគត់រឡាទី
ុឺ ប 𝑎 និង 𝑏 ែដល
𝑎 2 = 4𝑏 + 2
𝑎 2 = 2(2𝑏 + 1) (∗)
(∗) បញ្ជក់ថា 𝑎 2 ជាចំនួនគត់គូ នាំឱ្យ 𝑎 ជាចំនួនគត់គូ។
េហតុេនះ មាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑎 = 2 𝑘 ។
យក 𝑎 = 2 𝑘 ជំនួសក្នុង (∗)។

(∗) : 𝑎 2 = 2(2𝑏 + 1)
(2 𝑘)2 = 2(2𝑏 + 1)
4 𝑘 2 = 2(2𝑏 + 1)
2 𝑘 2 = 2𝑏 + 1 (∗∗)
អង្គទី១ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់គូ ចំែណកឯអង្គទី២ៃន (∗∗) ជាចំនួនគត់េសស។ េហតុេនះ អង្គទាំងពីមិនអាចេស្មគា
ើ ្ន បាន
េឡើយ។ វាផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា 𝑎 2 = 4 𝑏 + 2។

ដូេច្នះ គា្មនចំនួនគត់រុឡាទី
ឺ ប 𝑎 និង 𝑏 ែដល 𝑎 2 = 4𝑏 + 2 េនាះេទ។

លំហាត់ ៤.៨

�សាយបញ្ជ ក់ថា មានចំនួនបឋមេ្រចើនមិនកំណត់។

ចេម្លើយ
ឧបមាថា ចំនួនបឋម មានចំនួនកំណត់ តាងេដាយ 𝑝1 , 𝑝2 , 𝑝3 , . . . , 𝑝 𝑛 ែដល 𝑛 ∈ ℕ។
យក 𝑃 = 𝑝1 𝑝2 𝑝 3 · · · 𝑝 𝑛 + 1 េនាះ 𝑃 អាចជាចំនួនបឋមឬមិនែមនជាចំនួនបឋម។
• េបើ 𝑃 ជាចំនួនបឋម េនាះមានន័យថា មានចំនួនបឋម 𝑃 មួយេទៀតេផ្សងពី 𝑝 𝑖 ែដល 𝑖 = 1 , 𝑛 ។ វាផ្ទុយពីការ
ឧបមាែដលថា ចំនួនបឋមមានចំនួនកំណត់តាងេដាយ 𝑝 1 , 𝑝 2 , 𝑝 3 , . . . , 𝑝 𝑛 ។
• េបើ 𝑃 មិនែមនជាចំនួនបឋម វា្រត�វែតែចកដាច់នឹងចំនួនបឋម 𝑝 ណាមួយ។
– េបើ 𝑝 មិនែមនជាចំនួនបឋមមួយ ក្នុងចំេណាម 𝑝 𝑖 េនាះមានន័យថា មានចំនួនបឋម 𝑝 មួយេផ្សងេទៀត
ែដលផ្ទុយពីការឧបមាែដលថា ចំនួនបឋម មានចំនួនកំណត់តាងេដាយ 𝑝 1 , 𝑝 2 , 𝑝 3 , . . . , 𝑝 𝑛 ។
– េបើ 𝑝 ជាចំនួនបឋមណាមួយ ក្នុងចំេណាម 𝑝 𝑖 េនាះវា្រត�វែតែចកដាច់ 1 ពីេ្រពាះវាែចកដាច់ 𝑝 1 𝑝 2 𝑝 𝑝 3 · · · 𝑝 𝑛 ។
េនះជាករណីែដលមិនអាចេទរួច។ េហតុេនះ 𝑝 ជាចំនួនបឋមមួយេផ្សងេទៀត។
ដូេច្នះ មានចំនួនបឋមេ្រចើនមិនកំណត់។

៥. ស្រមាយបញ្ជ ក់តាមេទ្វលក្ខខណ្ឌ

េដើម្បី �សាយបញ្ជ ក់ សំេណើ េទ្វ លក្ខខណ្ឌ 𝑝 ⇔ 𝑞 េយើង ្រត�វ �សាយបញ្ជក់ សំេណើ លក្ខខណ្ឌ ពីរ គឺ 𝑝 ⇒ 𝑞 និង
𝑞 ⇒ 𝑝 ពីេ្រពាះសំេណើ
(𝑝 ⇒ 𝑞) ∧ (𝑞 ⇒ 𝑝) និង 𝑝 ⇔ 𝑞 ជាសំេណើសមមូល។

លំហាត់ ៥.១
�សាយបញ្ជ ក់ថា 𝑥 = 2 លុះ្រតាែត 3 𝑥 + 1 = 7។

ចេម្លើយ

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ១៩

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

• �សាយបញ្ជ ក់ថា (I): េបើ 𝑥 = 2 េនាះ 3 𝑥 + 1 = 7។

េយើងមាន 𝑥 = 2។ េយើងបាន
3 𝑥 + 1 = 3(2) + 1
=6+1
=7
េហតុេនះ (I) ពិត។
• �សាយបញ្ជ ក់ថា (II): េបើ 3 𝑥 + 1 = 7 េនាះ 𝑥 = 2។
េដាះ�សាយសមីការ
3𝑥 + 1 = 7
3𝑥 = 7 − 1
3𝑥 = 6
3𝑥 6
=
3 3
𝑥=2
េហតុេនះ (II) ពិត។
ដូេច្នះ 𝑥 = 2 លុះ្រតាែត 3 𝑥 + 1 = 7។

លំហាត់ ៥.២

�សាយបញ្ជ ក់ថា (𝑎 − 2)2 + (𝑏 − 3)2 = 0 លុះ្រតាែត 𝑎 = 2 និង 𝑏 = 3។

ចេម្លើយ
2 2
• បងា្ហញថា (I): េបើ (𝑎 − 2) + (𝑏 − 3) = 0
េនាះ 𝑎 = 2 និង 𝑏 = 3។
2 2
េយើងមាន (𝑎 − 2) + (𝑏 − 3) = 0។ េយើងបាន
{ {
(𝑎 − 2)2 = 0 𝑎−2=0
⇔
(𝑏 − 3)2 = 0 𝑏−3=0
{
𝑎=2
⇔
𝑏=3
េហតុេនះ (I) ពិត។
• បងា្ហញថា (II): េបើ 𝑎 = 2 និង 𝑏 = 3
េនាះ (𝑎 − 2)2 + (𝑏 − 3)2 = 0។
េយើងមាន 𝑎 = 2 និង 𝑏 = 3។ េយើងបាន
(𝑎 − 2)2 + (𝑏 − 3)2 = (2 − 2)2 + (3 − 3)2
= 02 + 02
=0+0
=0
េហតុេនះ (II) ពិត។

ដូេច្នះ (𝑎 − 2)2 + (𝑏 − 3)2 = 0 លុះ្រតាែត 𝑎 = 2 និង 𝑏 = 3។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ២០

លំហាត់េលើ្របេភទស្រមាយបញ្ជ ក់ លំហាត់គណិតវ ិទយស្រមាប់ថា្នក់ទី១០

លំហាត់ ៥.៣

�សាយបញ្ជ ក់ថា ចំេពាះ 𝑛 ∈ ℤ, 𝑛 2 ជាចំនួនគត់គូ លុះ្រតាែត 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។

ចេម្លើយ

• �សាយបញ
2
្ជ ក់ថា (I): េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 ។ េគបាន
𝑛 2 = (2 𝑘)2
= 4𝑘2
= 2 (2 𝑘 2 )
= 2𝑚 ជាចំនួនគត់គូ

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 និង 𝑚 ∈ ℤ។
េហតុេនះ (I) ពិត។
• �សាយបញ្ជ ក់ថា (II): េបើ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។
េយើងនឹង�សាយបញ្ជ ក់ តាមសំេណើផ្ទុយពី សម្មតិកម្ម។ េយើងនឹងបងា្ហញថា េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 2 ជា
ចំនួនគត់េសស។
េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះមាន 𝑘 ∈ ℤ ែដល 𝑛 = 2 𝑘 + 1។
េគបាន
𝑛 2 = (2 𝑘 + 1)2
= (2 𝑘)2 + 2(2 𝑘)(1) + 12
= 4𝑘2 + 4𝑘 + 1
= 2(2 𝑘 2 + 2 𝑘) + 1
= 2𝑚 + 1 ជាចំនួនគត់េសស

ែដល 𝑚 = 2 𝑘 2 + 2 𝑘 និង 𝑚 ∈ ℤ។
2
េហតុេនះ េបើ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស េនាះ 𝑛 ជាចំនួនគត់េសស។
េដាយសំេណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មពិត េគបានសំេណើេដើមពិត។
េហតុេនះ (II) ពិត។

ដូេច្នះ 𝑛 2 ជាចំនួនគត់គូ លុះ្រតាែត 𝑛 ជាចំនួនគត់គូ។

េរៀបេរៀងនិងវាយអត្ថបទេដាយ : ពិន វន្នី (េលខទូរស័ព្ទ : ០៧៧ ៩២៤ ៣៣៨) ២១