KALITATE ESTRATEGIA

EUSKAL HERRIKO LANBIDE HEZIKETAN

Lanbide Heziketako Kalitaterako eta Gaitasuna Ebaluatzeko Euskal Agentzia Agencia Vasca para la Evaluacin de la Competencia y la Calidad de la Formacin Profesional

KALITATE-ESTRATEGIA LH-N
I) SARRERA
Gaitasuna eta Kalitatea Ebaluatzeko Euskal Agentzia kalitatearen esparruko planak eta proiektuak diseinatzeaz eta hedatzeaz arduratzen den erakundea da. Esan dezakegu 2007ko urte bukaeran Lanbide Heziketako gure sistemaren kalitate-prozesuko etapa bat amaitu dela. Lanbide Heziketako Sailburuordetzak 2007ko abendura bitarteko epea ezarri zuen Ikastetxe Integralen Sareko zentroek 400 punturi dagokion kudeaketa-kalitatearen maila (EFQM ereduaren arabera) eskuratzeko. Esan daiteke amaitu dugun etaparen abiapuntua 1997. urtean onartu zen LHko lehen Euskal Plana izan zela; honako ezaugarri hau zuen plan hark ezarri zuen kalitate-estrategiak: "kalitatearen ikuspegiek homologarriak izan behar dute industriak eta zerbitzuek orain arte erabilitakoekin". Estrategia hori bultzatzeko, SAREka programa sortu zen ikastetxe publikoetarako, eta ISO 9.001 arauan oinarritutako kalitate-sistema ezartzea izan zen helburua; ordurako, zenbait ikastetxe publikok ezarrita zeukaten, arrakasta handiz. Itunpeko ikastetxeetako elkarteei ere laguntza ekonomikoak eman zitzaizkien, haiek beren kudeaketa-sistemak sor zitzaten eta Euskalitek (Kalitaterako Euskal Fundazioa) hezkuntza-sektorerako sortu zituen programetan integra zitezen; Euskalit Fundazioaren erreferentea bikaintasunerako EFQM eredua zen. Estrategia horrek, zalantzarik gabe, Lanbide Heziketako emaitza orokorrak hobetzen lagundu zuen, eta, gaur egun, ez du inork zalantzan jartzen hala izan zenik. Esan dezakegu Lanbide Heziketan ezarritako kalitatesistemak emaitza onak lortzeko lagungarriak eta eragingarriak izan direla, baina ez dira bakarrak izan; pertsonek egin duten lana beharrezkoa izan da, eta, horrezaz gain, berebiziko garrantzia izan dute LHko Euskal Planak egindako inbertsioek eta emandako baliabideek, hobekuntza-ekimen eta -proiektu ugari egiteko aukera eman baitute. Jarraian, kudeaketa-kalitateari buruzko ziurtagirien inguruan Lanbide Heziketan lortutako emaitzak adierazten dira: kalitatea segurtatzeko sistema (ISO 9.001), EFQM ereduaren araberako kudeaketa-bikaintasuna (urrezko Q eta zilarrezko Q), ingurumenaren kudeaketa-bikaintasuna (Ekoscan, ISO 14001) eta pertsonen kudeaketabikaintasuna (Investors in People).
RESULTADOS CALIDAD 20-12-07
IiP Ekoscan ISO 14.001 Q Oro 500 EFQM Q Plata 400 EFQM ISO 9.001 0 10 20 30 N de CENTROS 40 45 50 60 8 49 10 8 15

Hona hemen LHko 2004-07 Euskal Planak azpimarratu zuena: "estandarrak aplikatzeak ISO 9001 araua eta Bikaintasunerako EFQM eredua, esaterako, emaitza bikainak eman ditu, zentroen kudeaketa hobetu egin baita. Horrenbestez, kalitate-estrategia orain arte egindako lana egiten jarraitzera eta sakontzera bideratu behar da; nahikotzat jotzen den kudeaketa-bikaintasunaren maila lortzea (EFQM ereduko 400 puntu) da kontua eta, maila hori lortu ondoren, horri eutsi behar zaio eta hobetu egin behar da, autoebaluazioen eta hobekuntza-planen diseinu eta kudeaketaren bidez, eta horien barne- zein kanpo-auditoriak eginez". Esan dezakegu LHko kalitatearen erronka nagusia, 400 puntuak eskuratzea, lortu dela; zentro guztiak zoriondu behar ditugu lortu dituzten emaitzengatik, eta, halaber, pertsona guztiei eskerrak eman behar dizkiegu horretarako egin behar izan duten ahaleginagatik. Orain, beste epealdi bati ekin behar diogu, eta gure sistemak dituen beharretara egokitutako estrategia diseinatu eta hedatu behar dugu. Eta kalitatearen arloan izan dugun egitura aprobetxa dezakegu, hausnartzeko eta geroari erreparatzeko.
3

II) IZAN DUGUN ESPERIENTZIARI BURUZKO HAUSNARKETA

ISO arauarekin eta EFQM ereduarekin, gure bi erreferente nagusiekin, lanean aritu ondoren, zer ondorio atera ditzakegu? a) ISO araua ISO arauak kalitatea ziurtatuta dagoela adierazten du, eta zerbitzuetan eta prozesuetan oinarritzen da. Arauak honako hauek zehaztea eskatzen du: zerbitzua (nolakoa den) eta prozesua (nola egiten den), zerbitzuetan eta prozesuetan lortu nahi diren helburuak edo kalitate-mailak, maila horiek lortzen diren ikuskatzea, desbideratzeak erregistratzea (ez-adostasunak) eta hobekuntza-ekintzen bidez hobetzea. ISO 9.001 ziurtagiria izateak konfiantza eta izen ona ematen du, bezeroen beharretara egokitutako produktuak eta zerbitzuak emateko gaitasuna duela adierazten baitu. Euskal Autonomia Erkidegoko LHn ISO araua ezartzeak izugarri lagundu du; esate baterako, zentroen antolaketa nabarmen hobetu da, gure lan-prozesuekiko kontrola hobea da eta gure ikasleekiko zerbitzuak ere hobeak dira; egiten dugula esaten dugun hori benetan egiten dugula froga dezakegu, eta, halaber, LHko agenteen artean izen ona eta haien konfiantza lortu dugu (enpresak, administrazioak...). Arazoei dagokienez, hona hemen horietako zenbait: Produktuen eta zerbitzuen kalitatean dago oinarrituta batik bat (oraindik ere, zerbitzuak ziurtatzen dira), baina plangintzari, prestakuntzari, baliabideen kudeaketari, komunikazioari, bezeroen satisfazio-mailaren ebaluazioari, diseinuari eta etengabeko hobekuntzari buruzko baldintzak ere hartzen ditu arauak. Ziurtagiria irudi oneko elementu gisa bakarrik erabiltzeko tentazioa esate baterako, bigarren mailako zerbitzuen ziurtapena lortuta ez izaten ahalegindu gara; oro har, zentroaren kudeaketa-sistema eratzeko erabili da araua; oso positiboa izan da, inolako zalantzarik gabe, baina, zenbaitetan, prozeduretan oinarritutako sistema baino ez dugu lortu, eta, prozesuetan oinarritutako kudeaketa lortze aldera 2000ko ISO arauaren helburua, ez dugu nahikoa aurrera egin. Ez-adostasunekiko beldurra, lana gaizki egin izanaren seinale izango balitz bezala hartzen baita; horrek, askotan, helburu errazagoak ezartzeko tentaldia izatea ekarri du, edo arrazoien azterketa formalegia eta ez oso erabilgarria egitea. ISO 9.001-2000 arauaren araberako kalitatearen kudeaketa-sistemak ere ez gaitu eramango uneko geure zerbitzuei buruzko hausnarketa egitera, ezta gure estrategiari buruz hausnartzera ere. Izan ere, beharrezkoa da zenbait elementuri buruz hausnartzea; esate baterako, zuzendaritzaren zereginak duen garrantzia eta erakundearen maila garrantzitsuenetan helburuak ezartzea. Egia da funtsezkoa dela gure zerbitzuei eta gure helburuei buruz berriz ere hausnartzea; izan ere, arlo guztietan gertatzen ari dira aldaketa nabarmenak, baita LHn ere, eta are gehiago, gaur egun. Azkenik, ISO arauan oinarritutako sistemak, ohituragatik eta bere garaian diseinatu genituen moduagatik, nahiko burokratikoak dira; egun, badakigu premiazkoak ez diren inprimaki eta dokumentu gehiegi pilatzen ditugula. b) EFQM eredua EFQM erabateko kalitatearen eredua da; "erabatekoa" izateak esan nahi du erakundearen jarduera guztietan kalitatea ziurtatuta dagoela. Helburua ez da kalitatea zerbitzuetan bakarrik ziurtatzea, kudeaketa osoaren kalitatea hobetzea baizik. EFQM ereduak ikuspegi zabalagoa eman digu; izan ere, zerbitzuez gain, honako hauek hartzen ditu kontuan ereduak: liderren jarrera eta haien inplikazioa (xede eta balioekiko, hobekuntzarekiko, bezero eta intereseko taldeekiko, kalitatearen kulturarekiko, aldaketarekiko...), pertsonak kudeatzeko modua (haien prestakuntza, onespena, lanpostua, inplikazioa eta ardurekiko jarrera, kontratazioa, sustapena, komunikazioa...), baliabideak (ekonomikoak, eraikinak, teknologia, informatika-ekipamendua eta haien ezaguera), prozesuak (estandarizazioa, hobekuntza eta berrikuntza, produktuak eta zerbitzuak, produkzioa eta zerbitzuak, bezeroekiko harremanak...) eta, azkenik, estrategiaren kudeaketa (interes-taldeetan eta haien beharretan oinarrituta, informazioan eta ikaskuntzan oinarrituta, horiek eguneratuta eta prozesu guztietara hedatuta...). Azken hori funtsezkoa da. Lortzen diren emaitzak ere hartzen ditu kontuan ereduak, erakundeak planifikatu dituen emaitzez gain, bezeroen, pertsonen eta gizartearen arloetan lortutakoak ere bai.

EFQM ereduaren araberako ebaluazioa egiteko, erakundeek beren benetako kudeaketa ebidentziak eta ereduak eskaintzen dituen praktika onak aldera ditzakete. Autoebaluazioaren bidez, erakundeek alderdi indartsuak eta hobetzeko arloak bereizi ahal izango dituzte, kudeaketa hobetzeko plana diseinatu eta haren aurrerapenak balioetsi ahal izango dituzte. Ikastetxe Integralen Sarea osatzen duten ia zentro guztiek egin dituzte autoebaluazioak EFQM eredua oinarri hartuta, eta kanpoko enpresek ere egin dizkiete ebaluazioak, Euskalit fundazioak Kalitaterako Euskal Fundazioakesaterako; fundazioak, kudeaketa-modua ebaluatu ondoren, sariak ematen dizkie, urrezko Q eta zilarrezko Q, kudeaketa-maila jakin bat lortzen duten erakundeei 500 eta 400 puntu, hurrenez hurren; Ebaluatzaileen Klubeko ebaluatzaileek egiten dute kanpo-ebaluazioa. EFQM ereduak zentroen kudeaketa-sistemari egindako ekarpen nagusiak, laburbilduta, honako hauek dira: kalitatearen ikuspegia ez da bakarrik zerbitzuetara bideratzen, kudeaketa guztira baizik; kalitatearen ikuspegi zabalagoa eta globalagoa; gure prozesuei eta zerbitzuei buruz etengabe hausnartzea; emaitzak prozesuen elementu gidaritzat hartzea; interes-taldeen beharrak eta itxaropenak asebetetzera bideratutako estrategia eta helburuak. EFQM ez da izan autoebaluazioak egiteko eredua bakarrik; kudeaketa-eredua izan da eta hala izaten jarraitzen du oraindik ere, eta ez da ISO arauarekiko bateraezina izan; erabat aurkakoa gertatu da, prozesuak estandarizatzeko ISO araua erabiltzea gomendatzen baitu. Jarraian, zentroetan EFQM ereduarekin lan egitean izan ditugun zenbait arazo azalduko ditugu: Hasieran, eredua hezkuntzara egokitzeko egindako egokitzapenekin lan egiteko joera hedatu zen, eta horiek edukia murrizten zuten; horri dagokionez, eduki guztia aplikagarritzat hartu eta interpretatzeko ahalegina egitea erabaki genuen, LHko zentroen errealitatea oinarri hartuta; horregatik argitaratu genuen 2003an Interpretazio Gida. Irizpideen arabera egituratuta egoteak ebaluazioa egitea zailagoa egiten du; izan ere, prozesuetan oinarritutako kudeaketa egiten da, eta ebaluaziorako, berriz, kudeaketa-irizpideak hartzen dira oinarri (liderrak, pertsonak, planak, baliabideak eta prozesuak kudeatzeko modua eta zer emaitza lortzen diren); eta horiek, egia esan, zentroaren prozesu guztiei eragiten diete. Ebidentziei buruz barne-ebaluatzaileek izaten duten pertzepzioa oso desberdina izaten da, eta gauza bera gertatzen da kanpo-ebaluatzaileek horiei buruz egiten duten balioespenarekin. Ohartu gara nahitaezkoa dela espezializazio- eta ezaguera-maila handia izatea, EFQM eredua oinarri hartuta ebaluatzeko. Ereduak kontzeptu asko erabiltzen ditu eta jarraibideak ematen ditu, baina zentroei ez zaie batere erraza suertatu horiek interpretatzea. Memoriak egitea oso konplexua da eta beharrezkoa da horiek idazteko trebetasuna eta metodologia izatea; hortaz, ez da erraza izan horiei ekitea kanpoko laguntzarik izan gabe; bestalde, memorietan emaitza positiboak erakutsi eta negatiboak ahalik eta gehien ezkutatu direnez, ez dugu lortu zentroak lerrokatzea, ezta emaitzen eta errendimenduaren adierazle egokienak elkarren artean trukatzea ere. Onenarekin alderatzeak ez du lagundu zentroak sistema beraren kide gisa sentiarazten; horrenbestez, LHko sistemari egindako ekarpena terminoa hobeto egokitzen da gure beharretara. c) Prebentzioa eta ingurumena Ingurumenarekin eta arriskuen prebentzioarekin zerikusia duten gaiak ere landu dituzte zentroek, eta, horretarako ere, "ikuspegi homologatuak" erabili dituzte; esate baterako, Ekoscan, ISO 14.001 eta OSHAS 18.001. Benetan positibotzat jotzen dugu zentroek arlo horietan egindako lana; horri buruz adieraz dezakegun arazo bakarra sistemak ugaritzea da, hau da, batera zenbait sistema erabili behar izatea: bat kalitatea kudeatzeko, beste bat ingurumena kudeatzeko eta hirugarren bat arriskuen prebentziorako. Dagoeneko, zentroak ohartu dira, enpresa askotan gertatu den bezala, guztiak kudeaketa-sistema bakar batean integratzeko beharra dagoela. d) Investors in People Pertsonen kudeaketarako estandar hori izan dugu oinarri, eta esperientzia positiboa izan da, batez ere bi alderditan. Lehendabizikoa emaitzetara bideratuta dago; hau da, ez da ebaluatzen ea badituzten ikuspegiak, prozesuak edo dokumentuak (garai bateko ISO auditorietan ohikoa), baizik eta ea estandarrak eskatzen dituen emaitzak lortzen diren. Bigarrena diagnosia egiteko erabiltzen duen metodologia da; hau da, elkarrizketen bidez pertsonek berek ikuspegiak berrestean oinarritzen da. Kasu horretan ere, honako arazo hau izan dugu: "beste sistema bat" izatea dakarrela, baina pertsonen kudeaketarako.
5

e) Kalitatearekiko jarrerak Azkenik, beste alderdi bat balioetsi behar da: zentroetako pertsonek, guztiok, kalitatearekiko dugun jarrera; esan dezakegu aurrera egin dugula, asko gainera, kalitate-sistema ezartzeak eskatzen duen ardura-banaketari dagokionez; hau da, inplikatuta dauden pertsonek ardurak beren gain hartzen dituzte; baina, hala ere, askotan, bereganatze hori formala izaten da, eta ez benetakoa. Agian, ez da gehiegizkoa esatea sistemak aldatu ditugula eta horietara moldatu garela baina aldaketa handiena ez dugula benetan barneratu, gure prozesuen eta gure lanaren kudeaketarekiko aldaketa kulturala, alegia.

III) KALITATE-ESTRATEGIA DATORREN EPEALDIRAKO.

Datozen urteetarako gure kalitate-estrategia ideia bakar batekin adierazi behar bagenuke, hau izan daiteke esaldia: kalitatea denon ardura da. Orain arte, kalitatea ezarri beharreko sistematzat hartu dugu, tresnatzat. Etorkizunean, kalitatea handiagoa lotu behar genuke portaerarekin, jarrerarekin, lan egiteko moduarekin; kalitatea ez da gure eguneroko lanari eransten zaion zerbait, ez da lanaz gain egin behar dugun zerbait. Kalitatea ez datza inprimakiak betetzean; lan egiteko modu jakin bat adierazten du, gure lana hobeto egiteko modu bat ere bai, itxaropenak dituzten pertsonei zein kolektiboei ematen diegun zerbitzua hobetzeko modua egoera guztietan eta uneoro adierazten du, nolabaiteko etekina eskuratzea espero baitute. Zer egin behar da, eta nola, Euskadiko LHko sistema osatzen dugun guztiok kalitatearen ikuspegi hori izateko? Hiru estrategia landu nahi ditugu.

1.- KUDEAKETA-SISTEMA BAKARRA, PROZESUETAN OINARRITUTAKO KUDEAKETA SISTEMA (POK)

Hori litzateke gure lehendabiziko estrategia, eta zentroek duten kudeaketa-sistemari buruzkoa da; kudeaketasistema esaten dugunean, zentroek duten kudeatzeko modua esan nahi da. Hala, estrategia gisa proposatzen dugu sistema hori PROZESUETAN oinarritutako Kudeaketa Sistema izatea. Hori litzateke proposatzen dugun guztiaren oinarria. Zentroek estandar, arau eta eredu askorekin egin dute lan, eta horrek zalantzak eta nahasketa eragiten ditu; besteak beste, eta ez dira guztiak aipatzen, hauek erabili dituzte: ISO 9.001, ISO 14.001, OSHAS 18.001, Ekoscan, Investors... Horiek guztiek badute ezaugarri komun bat: ziurtagiria lortzeko erakundeek betebeharreko baldintzak ezartzen dituzte. Jakina, zoragarria litzateke zentro guztietako POK sistemek baldintza horiek bete ditzaten lortzea, baina gure asmoa ez da gure kudeaketa-sistemek arau horiek oinarritzat izatea, geure prozesuak baizik. Hauxe litzateke mezu nagusia: prozesuetan oinarritutako eta antolatutako kudeaketa-sistema dugu. Prozesuen bidez egituratutako sistema BAKARRA esaten dugu, baina, zer prozesu? Zentro bakoitzak, berea. Horren haritik, LHko eta EPko Sailburuordetzak identifikatutako prozesuak oinarri hartuta, proposamen bat diseinatu dugu. Hona hemen gure proposamena: POK deitu dugun sistema hori zentroen erreferentea izatea, nork berea diseina dezan. ISO berria deitu izan zaio proposamen horri, baina ez da oso izen egokia, gure estrategia ez baita "ISO edukitzea" baizik eta "sistema bat izatea". Diseinatu dugun sisteman, prozesuen jabeak eta taldeak izendatzen dira, eta horiek prozesuen ardura, nork berea, bere gain hartzen dute; kudeaketa deszentralizatzearen aldeko apustu garbia da, eta jabeengan eta taldeengan konfiantza izanda nork bere prozesua autokudea dezan. Hala, lehendabizikoa litzateke prozesuen jabeetan eta taldeetan oinarritutako sistema ona izatea; Euskalit fundazioak egindako kanpo-ebaluazioak aztertu ondoren, gure ustez, hori da landu beharreko hobekuntza-arlo nagusiena. Hori bai, diseinatu dugun POK sistemak ISO 9.001 arauaren baldintza guztiak betetzen ditu eta, hura ezarriz gero, kanpo-auditoriak arazorik gabe gaindituko lituzke; hain zuzen ere, Sailburuordetzaren azken kanpoauditoria prozesuetan oinarrituta egin zen. POK sistemaren ikuspegiak kudeaketaren ardura jabeek izatea eskatzen du; hortaz, arduradunak "zaindari" bakarra izateari uzten dio, baita, askotan gertatu izan den bezala, sistemaren arduradun izateari ere kalitate6

arduradunaren kontua bakarrik balitz bezala kalitatea; bideratzailea izan behar luke, jabeei eta taldeei prozesuak kudeatzen laguntzeko eta irakasteko, eta ziurtatzeko POK sistema ezartzen ari dela eta behar bezala gauzatzen ari dela. Horrelako sistema ezarri dugu Sailburuordetzan, eta badakigu zenbateko lana ematen duen hura finkatzeak, prozesu baten eta bestaren artean sortzen diren "nahasketak" konpontzeak, eta, halaber, badakigu zenbat denbora eskatzen duen jabeei laguntza emateak eta lana errazteak. Joan den ikasturtean, lanean aritu ginen POK sistema zentro-sare batean ezartzeko, eta, aurten, bigarren sare batean ezartzeko ari gara lanean. Hau izan da esperientzia horren gauzarik interesgarriena: lehendabiziko aldiz, zuzenean aritu gara lanean, zentroek berek izendatutako prozesu-jabeekin; gure ustez, ekimena ona izan da, eta, jabeentzat, estimulagarria izan da esperientziak elkarren artean trukatzea; hain zuzen ere, ikasturte honetan, denbora luzeago ematen diegu topaketa horiei. Izan dugun eskari-kopurua dela-eta, datorren ikasturterako, beste bi sare antolatu nahi genituzke, interesa duten zentro guztiek, itunpekoek zein publikoek, sistema ezartzeko aukera izan dezaten. Laburbilduz, honako hau da gure estrategia: zentro bat, kudeaketa-sistema bat eta bakarra; hau da, prozesuetan oinarritutako kudeaketa-sistema, haren jabeekin. Sistema bakar horrek gero eta hobea izan behar du, eta gai izan behar du, une honetan bertan, ISO 9.001 auditoria gainditzeko. Hori da gure lehendabiziko erronka handia. Prozesuetan oinarritutako kudeaketa-sistema integratua, POKI. Etorkizunean, sistema horrek berak, prozesu berak dituela, gai izan behar luke ingurumenari buruzko auditoria gainditzeko (Ekoscan edo ISO 14.001), edo arriskuen prebentzioari buruzkoa gainditzeko (OSHAS 18.001); baina gure estrategia ez da kalitaterako sistema bat edukitzea, prebentziorako beste bat, ingurumenerako beste bat, eta beste bat... Gure ikuspuntua litzateke guk GEURE sistema hobetzea, arauek eskatzen dituzten baldintza guztiak betetzeko. Nola lortuko dugu? Ingurumenari edo prebentzioari buruzko baldintzak bete ahal izateko nahitaezkoak diren jarduerak gure prozesuetan erantsita. Hau da, ingurumenari buruzko auditoria gainditu nahi badugu, zenbait jarduera jakin erantsi beharko ditugu aktiboak eta baliabideak kudeatzen dituen prozesuan, eta beste jarduera batzuk bestelako prozesuetan. Baina gure POK sistemari eutsi behar genioke, prozesuetan eta jabeetan oinarritutako sistema bakarra. Beraz, gure POK sistema integratua litzateke; hau da, POKI. Hala, edozein estandarrekin aritu ahal izango ginateke; izan LAP, Ekoscan, izan pertsonak kudeatzeko estandarra (liP, esaterako); kontua da ez genituzkeela gure sistemak sortu behar estandar bakoitzaren baldintzei jarraituz, baizik eta gure sistema, POK sistema, hobetu behar genuke, zentroko gure estrategian ezarritako estandarretakoak betetzeko gai izan dadin. Ingurumenari eta prebentzioari buruzko estandarrei dagokienez, proiektu-talde bat ari da lanean, egun, zenbait zentrorekin eta aholkularitza batekin; estandar horiek ezartzen dituzten baldintzak betetzeko geratzen zaienari buruzko diagnosia egina dute dagoeneko. Hau litzateke hurrengo urratsa: estandar horiek eskatzen dutena lortzeko zer egin behar den paperean zehaztu, eta, zehatz-mehatz, prozesuetan erantsi beharreko jarduerak zein diren zehaztu, arau bakoitzak ezartzen dituen baldintzak bete ahal izateko. Ondoren, ekintza horiek ezartzeak eragingo lukeen kostuaren arazoa izango genuke, eta, hobetze-planen barruan, zehaztu behar genuke arlo horiei buruzko helburuak proposatzen dituzten zentroei zenbateko laguntza eman. Baina garbi dago zerk duen lehentasuna: POK sistemak, ahal dela LHko zentro guztietan. Guneka proiektua. Gure artean, askotan izaten dugu arazoa hau: nola uztartzen dira prozesuetan oinarritutako kudeaketa eta Guneka egitura? Bateragarriak dira edo ikuspegi desberdinak eskatzen dituzte? Guneka, berez, prozesuetan oinarritutako kudeaketari dagokionez, ikuspegi erradikalagoa da, prozesuen autokudeaketa baitu helburu; baina autokudeaketa hori ez du jabe baten edo zentroko talde baten bidez lortu nahi, baizik eta erakundearen oinarrian bertan ezarrita, zerbitzua ematen den tokian ezarrita eta zerbitzua ematen duten pertsonek kudeatzen dute; horrek esan nahi du, esate baterako, hasierako prestakuntzaren prozesua zentroan dauden pertsonen %80 edo 90 dago inplikatuta horretan ez duela jabe batek edo talde batek kudeatu behar, ziklo bakoitzeko taldeak Ikasguneak modu autonomoan baizik; hau da, Guneka egituraren arabera, hasierako prestakuntzaren prozesuaren jabeak irakasle-taldeak berak dira, formazio ziklo bakoitzean zerbitzua ematen duten pertsonak, alegia. Bolumena dela-eta, etengabeko prestakuntzaren prozesuak pertsona asko hartzen baditu, Guneka ikuspegiaren arabera, zerbitzu horren ardura beren burua kudeatzen duten talde antolatuena litzateke; esate baterako,
7

jakintza-arloka banatuta. Modu hori baliagarria da pertsona-kopuru handia hartzen duten zentroko zerbitzu guztietan. Esate baterako, Alorgune bakoitza arduratzen da bere kudeaketa egiteaz, pertsonena (prestakuntza, harrera, ordutegiak, zaintzak...), baliabideena (gelak, tailerrak). Hortaz, prozesuetan oinarritutako kudeaketa are nabarmenagoa da Guneka proiektuan. Aplikazio informatikoa POK sistemaren estrategiak badu beste atal bat, automatizazioari buruzkoa; paper-kontuak errazteko eta murrizteko ahalegina egin nahi dugu, funtsezkora iristeko, eta funtsezkoa baztertu gabe. Prozesuak automatizatzea ona da, baldin eta, prozesuen autokudeaketa benetakoa eta bideragarria izan dadin, nahitaezkoa den malgutasuna galtzen ez bada; erronka horri heldu nahi diogu, zentroei prozesuak kudeatzeko tresna erabilgarria emanda. Une honetan, Sortzen Taldean ari gara lanean, aplikazio bat diseinatzen eta prestatzen; aplikazioa Sailburuordetzak horren inguruan ezarritako estandarretan oinarrituta egongo da. Horrezaz gain, zentroen sare pilotu bat dugu, eta taldearen proposamen teknikoak balioztatuko ditu.

2.- KUDEAKETA-EREDU PARTEKATUA ETA LERROKATUTA, HOBBIDE

Sistema eta eredu hitzak desberdindu egiten ditugu. Sistema gure egiteko moduari deitzen diogu, eta eredua, egiteko modu hori hobetzeko erabiltzen dugun erreferenteari. Horren haritik, EFQM gure eredu edo ispilua izan da, hari begiratuta hobetzeko. Gure bigarren estrategia Hobbide eredua da. Baina, zertarako aldatu ereduz?, ezin al dugu orain arte bezala EFQM ereduarekin lan egiten jarraitu? Bai, jakina, jarrai genezakeen. Baina Hobbide ez da EFQMren aurkako eredua edo desberdina. EFQM eredua aurkezteko modu desberdina baino ez da; gure ustez, Hobbide egokiagoa da, eta gure sistemarekin hobeto lerrokatuta dago. Egia da EFQM ereduarekin asko ikasi dugula; kudeaketari buruzko ikuspegi hobea eta osatuagoa eman digu; baina nolabaiteko dualtasuna dago gure kudeatzeko moduaren (prozesuak) eta ebaluatzeko moduaren (irizpideak) artean; oso nekeza egin zaigu gure sistema ebaluatzea EFQM ereduarekin. Bestalde, 400 puntuak lortzeko presiopean egon gara, eta, Euskalit fundazioak egindako kanpo-ebaluazioen balantzea oso arrakastatsua izan bada ere, LHko Euskal Planak proposatzen duen ikuspegiaren arabera, egungo kudeaketamailari eutsi nahi zaio eta "ebaluazioak eta hobetze-planak" eginez lan egin, guretzat kudeaketaren erreferentzia dena ahaztu gabe, hau da, 400 puntuak. Alderdi horri dagokionez, galdera hauek egiten dizkiogu gure buruari: irizpidetan antolatuta dagoen EFQM eredua erabilita ebaluatzea eta REDER sistemaren bidez memoriak ebaluatzea egokiena al da? Honako hau da gure erantzuna: egokiagoa litzateke EFQM ereduaren irakurketa horizontala egitea, gure POK sistemarekin lerrokatu ondoren; izan ere, hala, eredua lagungarriagoa izango da prozesuen jabeentzat, prozesuak hobetzeko, eta lan gehiago eta hobeto egiten lagundu dezake. Hona hemen Hobbideren helburua: EFQM ereduaren irakurketa horizontalean oinarritutako eredua izan nahi du, Euskadiko LHren testuingurua kontuan hartzen duela, eta gure sistema kudeaketarekin, POK sistemarekin, lerrokatuta. Gure POK sistemako prozesuak errazago ebaluatzeko eredua izan nahi du, horretarako galdetegiak erabilita. Hobetze-planak egiteko moduko eredua izan nahi du, eta ezaguera, praktika onak eta proiektuak partekatzeko moduko eredua. Berriz ere, zera adierazi nahi dugu: kudeaketa-sistema bakar baten aldeko apustua egin nahi dugu, eta, hortaz, kudeaketa-, ebaluazio- eta hobekuntza-eredu baten aldekoa, sistemarekin lerrokatuta egongo dena; prozesuak ebaluatzeko jabeek eta taldeak non begiratu izan dezaten nahi dugu; horixe da Hobbide, EFQM baina kudeaketa-gaitan antolatuta eta zentroetako prozesuekin lerrokatuta. Horrenbestez, Hobbide erabat homologarria izango da EFQM ereduarekiko, ez bakarrik edukiari dagokionez, baita lortutako puntuazioei dagokienez ere. 2005. urteaz geroztik ari gara lanean proiektu horretan. Une honetan, zentroetako kalitate-arduradunak prestatzea da gure helburua, Hobbideko lizentziadunak izan daitezen. Oinarrizko prestakuntzari dagokion aldia amaitu da, eta, harrera ona izateaz gain, balioespena oso ona izan da; helburua lortu dugu, bai parte-hartzeari dagokionez, bai parte-hartzaileek ikastaroari buruz egindako ebaluazioari dagokionez. Orain, lizentziadunek proiektuan egiten dute lan; hau da, zentroaren ebaluazio osoa egingo dute Hobbide erabilita, eta, bide batez, behin betiko bertsioa prestatuko dugu. 2010. urterako zentro guztiek bigarren ebaluazioa egina izatea da gure
8

helburua, eta taldeen eta jabeen bidez egitea. Baina, aurretik, prestakuntzan, ahalegin handia egin nahi dugu, eta zenbait proba pilotu. Zentroetan autoebaluazioak egiteko eta haiek ere hobetze-planak egiteko, aplikazio informatiko bat sortzen ari gara. Hari esker, zentro guztien artean partekatzea eta lankidetzan aritzea lortuko dugu; hala, denon ekarpenak jaso beharko dituen sistema osatuko dugu.

3.- PERTSONENGANDIK HURBILAGOA DEN ESKU-HARTZEA

Dagoeneko, 10 urte daramatzagu kalitate-prozesuetan lanean, eta orain arteko parte-hartzea nolakoa izan den aztertu eta berrikusi behar dugu; esan dezakegu batik bat sareetan aritu garela lanean, eta, horretan asmatu bagenuen ere, sare horietako benetako protagonistak zuzendariak eta/edo kalitate-arduradunak izan dira. Beste ekimen batzuk ere jarri ditugu abian; esaterako, prestakuntza-ikastaroak, praktika onen topaketak... Baina, orain, bete urrats bat egin nahi dugu, "kalitatea denon ardura da" printzipioari jarraituz, eta, hortaz, kalitateestrategiarekin batera esku-hartzeko plan egokia behar dugu, protagonista guztientzat. Oro har, ideia litzateke adierazitako estrategien esparruan zentroetatik eta haien beharretik hurbilago eskuhartzea, baina inplikatuta dauden kolektibo guztien beharrei eta itxaropenei aurre eginda. Horretarako, esku-hartzeko hiru modu adierazi nahi ditugu: 1. ESKU-HARTZEKO PROIEKTUAK. Kalitate-arloaren esku-hartzea orain arte proiektuen bidez egin izan da, eta Proiektu eta Hobetze Taldeak (PHT) deitzen diegu. Egun, hauek dira gure PHTak: POK (1 eta 2), KSI (kudeaketa-sistema integratua) eta ePOK Sortzen (aplikazio informatikoa). Guneka 1, 2 eta 3 (Guneka proiektua ezartzeko). EFQM 3 (memoriak egiteko). Hobbide (kudeaketa-, autoebaluazio- eta hobekuntza-eredua). IiP 2 (Investors in people). PHT Sailburuordetza (Sailburuordetzaren POK sistema garatzeko). KAPEKA (kalitate-arduradunen praktika-taldea). Norabide horri eusteko asmoa dugu, baina mota horretako proiektuetan zentroek gehiago parte-hartzea nahi dugu, parte-hartzea bultzatuko duten proiektuak garatuta, eta irizpide hauek kontuan hartzen direla: Proiektuetan aukera-berdintasunaren printzipioa aplikatzea, zentro guztientzat, publikoak zein itunpekoak izan. Parte-hartzaileek konpromisoa hartzea, parte hartzeko baldintzak eta emaitzak ezarrita edo zentroak egingo dituen ekarpenak ezarrita. Proiektu guztiek hauek izatea: o Komunikazio-plana eta aldaketarako kudeaketa-plana, hala badagokio. o Jarraipena egiteko nork bere plana. o Proiektuaren ebaluazioa egiteko aurretiko proposamena. o Prestakuntzarako premiazkoak diren ekintzak.

2. JABEDUN SAREAK Egindako aurreikuspenen arabera, datorren epealdian oso garrantzitsua izango da prozesuen jabeak sareetan inplikatzeko eta horietan parte hartzeko ahaleginak egitea. Dagoeneko, prozesuen jabeen esparru horretan, jarri dira abian lehendabiziko ekimenak, POK sistema ezartzeko sareen bidez; prozesu guztietako jabeekin batera antolatu dira, eta, oraingoz, emaitzak oso onak dira. Bestalde, jabeen sare horiei eusteko aukeraz hausnartzen ari gara; hau da, sareak helburua lortu ondoren, kasu honetan POK sistema ezarri ondoren, hura ez desegiteko aukeraz.
9

Ildo beretik jarraituz, gainerako esku-hartze proiektuetan parte hartzen dutenekin zuzenago lan egitea litzateke. 3. JABEEN PRESTAKUNTZA Gure ustez, jabeen kudeaketa-gaitasunak hobetzeko ahaleginak egin behar ditugu, eta, bereziki, hiru arlo hauetan: taldeen kudeaketa, prozesuen kudeaketa eta autoebaluazioa, Hobbide eredua erabilita. Jabeen artean harremana izateko ere, modu ona litzateke.

4. KALITATE-ARDURADUNEN PRAKTIKA-TALDEA (KAPEKA) Hasiberria bada ere, abian da kalitate-arduradunen praktika-taldea; hau da talde horren helburua: zentro guztietako arduradunen esperientziak elkarren artean trukatzea eta esperientzia horietatik ikastea. KAPEKA taldearentzat burutan dugun lehendabiziko erronka zera da: 2010eko ebaluazioak egiteko erabiliko dugun Hobbideren bertsioa adostea; horretarako, 2008an lizentziadunak egiten ari diren ebaluazio-proiektuaren ondorioz bilduko ditugun iradokizunak izango dituzte abiapuntu. Nahikoa adostasun-maila duten iradokizunak txertatzea da helburua. 5. KALITATE-ARDURADUNEN PRESTAKUNTZA Kalitate-arduradunekiko bigarren erronka zera da: haien prestakuntza eta haiek birziklatzea; prestakuntzaproiektu handiagoa bideratzea da gure asmoa, zuzendari-taldeentzat antolatzen diren modulu horien tankerakoa, zentroetan dituzten eginkizunetarako lagungarriak izango diren metodologiei buruzkoa; hau da, dagoeneko Hobbidek abian jarrita daukan prestakuntzaren ildo berekoa. Zenbait gai erants daitezke, esate baterako: diseinu estrategikorako metodologia, helburuen hedapena, prozesuen kudeaketa, ingurumen-kudeaketa eta arrisku-prebentzioaren kudeaketa, autokudeaketa Guneka, metodologia didaktiko eta pedagogiko berriak, gaitasunen kudeaketa, pertsonen diagnosia eta kudeaketa, taldeen kudeaketa, zaintza teknologikoa eta berrikuntza, eguneratzea kudeaketa-gaietan... Halakoak gauzatuz gero, kudeaketaren aholkulariak izango genituzke sistemaren barruan, zenbait kudeaketaarlotan espezializatuak, eta, hartara, zentroetan esku-hartzeko ahalmena handiagoa litzateke. 6. HOBETZE-PLANAK BULTZATU Bigarren Hobbide estrategian aurrera eginez gero, zentroek hobetze-planak identifikatuko dituzte. Plan horiek bultzatzeko moduren bat asmatu behar dugu; planak mota askotakoak izan daitezke eta zentro gutxi batzuek edo askok parteka ditzakete; hortaz, esku-hartzeko modu berritzaileak beharko ditugu. Esate baterako, bi modu hauetara egin dezakegu: o Zentroetako praktika onak identifikatuta edo sistematik kanpoko zentroetakoak, eta horiek Bikain topaketetan aurkez genitzake, eta, agian, topaketa horiek zabaldu. Azokaren edo hobekuntzen merkatuaren moduko topaketak antolatuta, zentroetako hobetze-planak erreferentzia gisa hartzen direla. Antzeko planak sortzeko interesa duten zentroek ere parte hartu ahal izango dute, beste zentro batzuekin harremanak lantzeko, eta hobetzeko berariazko proiektuak Sailburuordetzaren dirulaguntza izan dezakete horiek sortzeko itunak ezartzeko.

7. BANA-BANAKO LAGUNTZA Begi bistan dago zentroetan beren neurri egindako esku-hartze proiektuak gauzatzeko eta haiei banan-banan laguntzeko moduan ez gaudela oraindik, baina bideragarria izan daiteke, kalitate-arduradunei eta prozesuen jabeei bideratuta lana gogor eginez gero, eta metodologia jakinetan espezializatutako barne-aholkulariak izateko ideia ondo landuz gero. 8. GUNEKA EBALUAZIOA ETA GHIDA (GARAPENA ETA IKASKUNTZA) Guneka proiektuaren ebaluazioa egiteko konpromisoa hartu dugu; liP estandarrarekin egiten diren diagnosietan erabiltzen den ebaluazio-metodologiaren antzekoa erabiltzeko asmoa dugu. Kasu horretan, Guneka zentroetako
10

emaitzen konparazio-ebaluazioa egingo dugu, eta, horrezaz gain, ereduaren ezartze-mailaren ebaluazioa, Agentziako Guneka argitalpen ofizialean adierazten den erreferentea abiapuntu hartuta. Lan hori egin behar dugula aprobetxatuta, bide batez, pertsonen kudeaketaren diagnosia egiteko metodologia diseinatu nahi dugu, eta, hartara, hobetze-planetan arlo hori landu behar duten ikastetxeek erabili ahal izango dute. Metodo horren oinarria Hobbide izango da, eta, liP estandarrarekin, trazabilitatea izango du. Pertsonen kudeaketarako estandarren gaiari (liP izan daiteke) heltzeko asmoa dugu, kalitateari, ingurumenari eta prebentzioari buruzko arauekin egin dugun bezalaxe. Hau da, pertsonen kudeaketa-prozesuak eta liderren kudeaketa-prozesuak hobetu nahi ditugu, estandarrak eskatzen dituen baldintzak betetzeko. DMP izeneko tresna oso egokia litzateke, pertsonei buruzko berariazko diagnosia egiteko.

IV) EMAITZAK
Nola neurtuko ditugu prozesu horren guztiaren emaitzak? Datorren epealdirako ezarritako helburuen betetzemailaren arabera. Eta zein izango dira helburu horiek? 2012. urte bukaerarako, kalitateari buruzko helburu estrategiko hauek lortzea dugu xede: 1.- LHko zentroek 2007. urte amaierarako lortuta zeuzkaten kalitateko emaitzak, beren horretan iraunarazteaz gain, hobetu egin dituzte, erantsi dugun taulan ikus daitekeen bezala. 1.1.- Dagoeneko, 45 zentrok ezarri dute POK sistema, eta ISO 9.001 arauak ematen duen ziurtagiria lortu dute. 1.2.- 20 zentrok lortu dute POKI sistema ziurtatzea, prebentzioari eta ingurumenari buruzko arauak beteta. 1.3.- 45 zentrok egin dituzte gutxienez hiru autoebaluazio Hobbide eredua erabilita (lizentziadunek egindako autoebaluazioa barne), eta lortu dituzte Hobbideren 400 puntu. 2.- Lizentziadunen prestakuntzak (kalitatearen arduradunak) hobera egin du nabarmen: 2.1.- 61 lizentziadun daude (zentro guztiek dute lizentziadun bana). 2.2.- Katalogo modularreko prestakuntza-ikastaroa 61 kalitate-arduradunek egin dute; modulu guztiak egin dituzte eta horietatik %80k birziklatze-saioetan hartu dute parte. 2.2.- 50 barne-aholkulari ditugu, arlo guztietarako. 3.- Prozesuen eta gaien jabeen prestakuntzan ere, nabarmen aurreratu da: 3.1.- Hobbide-jabeak izeneko oinarrizko prestakuntza 420 prozesu-jabek egin dute (batez beste, 7 jabeko 60 zentro). 3.2.- Prozesu-jabe guztiek (420) eskuratu dituzte kudeaketarako oinarrizko gaitasunak (taldeak, prozesuak eta Hobbide ereduaren ebaluazioa, aplikazioak barne). 4.- Zentroen arteko itunak finkatu dira, hobetze-planak egiteko. 4.1.- Azokaren esparruan, 30 proiektu baino gehiago egin dira, eta, guztira, 150 zentrok hartu dute parte. 5.- Kalitatearen estrategiarekiko zentroetako zuzendaritza-taldekoen asetze-maila (kalitate-saileko zuzendariak eta arduradunak) 8 puntu izan da 10etik; eta prozesuen jabeena, berriz, 7,5 puntu 10etik.

ESKU-HARTZEKO PLANA 2012

Jarraian, 2012. urterako esku-hartzeko planaren elementu nagusiak aurkezten dira (ikusi dokumentu hau: 2012 kalitate-planaren kronograma)

OHARRA: Esku artean duzun dokumentua berrikusteko dago, datorren epealdirako Lanbide Heziketako Plan berrian ezarritako helburuen eta Sailburuordetzaren estrategia nagusiaren zain baitago.

11

JARDUEREN KRONOGRAMA OROKORRA 2008-2012

2007
EKINTZAK JABEA
API UZT ABE API

2008
UZT ABE API

2009
UZT ABE API

2010
UZT ABE API

2011
UZT ABE API

2012
UZT ABE

HELBURU ESTRATEGIKOA

POK diseinatzea, ezartzea eta ziurtagiria: 1. sarea POK diseinatzea, ezartzea eta ziurtagiria: 2. sarea POK diseinatzea, ezartzea eta ziurtagiria: 3. eta 4. sareak POKI diseinatzea, ezartzea eta ziurtagiria: 1. sarea POKI sare berria (aurreikuspena) POKI sare berria (aurreikuspena) ePOK diseinatzea eta ezartzea Memoriak EFQM 3 Guneka proiektuaren ebaluazioa Guneka 1 ezartzea Guneka 2 ezartzea Guneka 3 ezartzea Alorburuak ZZn prestatzea eta ezartzea Hobbide lizentziadun-ikastaroa Lizentziadunak birziklatzeko ekintzak Ikastaro modularrak lizentziadunentzat Aholkulariak kudeaketa-arloetan Autoebaluazioa Hobbiderekin (proiektu pilotua barne) Hobbide prestakuntza jabeentzat Jabeak oinarrizko gaitasunak Azoka: hobekuntza-planen itunak 61 48 61 50 45 (400p) 420 420 30 / 150 20 (Guneka) 20 (PRL+ISO 14001) 45 (ePOK) 2 (zilarrezko Q) 45 ISO (POK)

12