Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 15

‫ّإ‌اٍل٘ٔ‌رٍاىضٌاختٖ‌‬

‫‌‬ ‫‌‬
‫کوک‬
‫دستَرالعول‌داًطگاُ‌جاًس‌ّاپکٌ٘س‌‬
‫‌‬
‫فْرست‌‬

‫ٔمسٔ‪7................................ ................................ ................................ ................................ ................................ ٝ‬‬


‫ز‪٤‬جبچ‪ ٝ‬چٍ‪ ٝ٘ٛ‬ث‪ ٝ‬ا‪ٙ٤‬ؼب ضس‪٥‬س‪ٓ٤‬؟ ‪9...................... ................................ ................................ ................................‬‬
‫لسضزا٘‪17 .......................... ................................ ................................ ................................ ................................ ٣‬‬
‫فصل ‪ 1‬وٕه‪ٞ‬ب‪ ٢‬ا‪ ١٥ِٚ‬ض‪ٚ‬اٖض‪ٙ‬بذش‪٣‬؛ سؼط‪٤‬ف ‪ ٚ‬سبض‪٤‬رچ‪22 ........................................ ................................ ٝ‬‬
‫فصل ‪ 2‬د‪٥‬بٔس‪ٞ‬ب‪ ٢‬ض‪ٚ‬اٖض‪ٙ‬بذش‪ ٣‬آس‪٥‬ت؛ آ٘چ‪ ٝ‬زض غح‪ ٝٙ‬ثب آٖ ٔ‪ٛ‬اػ‪ ٝ‬ذ‪ٛ‬ا‪٥ٞ‬س ضس ‪47 ....................................‬‬
‫فصل ‪ٚ 3‬لش‪ ٣‬فبػؼ‪ ٝ‬ضخ زاز ‪ -‬ظٔ‪ٝٙ٥‬ا‪ٌ ٢‬سشطز‪ ٜ‬ثطا‪71 .................................... ................................ PFA ٢‬‬
‫فصل ‪ -R 4‬ا‪٤‬ؼبز اضسجبط ‪ٌٛ ٚ‬ش زازٖ ثبظسبث‪111....................... ................................ ................................ ٣‬‬
‫فصل ‪ -A 5‬اضظ‪٤‬بث‪٣‬؛ ٌ‪ٛ‬ش زازٖ ث‪ٔ ٝ‬بػطا ‪134............................... ................................ ................................‬‬
‫فصل ‪ -P 6‬سط‪٤‬بغ ض‪ٚ‬اٖض‪ٙ‬بذش‪٣‬؛ ا‪٤ِٛٚ‬زث‪ٙ‬س‪149........................... ................................ ................................ ٢‬‬
‫فصل ‪ -I 7‬سساث‪٥‬ط ٔساذّ‪ ٝ‬ثطا‪ ٢‬ا‪٤‬ؼبز طجبر ‪ ٚ‬وب‪ٞ‬ص دط‪٤‬طب٘‪ ٣‬حبز ‪161......................... ................................‬‬
‫فصل ‪ –D 8‬سؼ‪ٚ ٗ٥٥‬ضؼ‪٥‬ز ‪ ٚ‬سس‪ ُ٥ٟ‬زسشطس‪ ٣‬ث‪ٔ ٝ‬طالجز ٔسا‪192.......................... ................................ ْٚ‬‬
‫فصل ‪ 9‬ذ‪ٛ‬زٔطالجش‪ٔ :٣‬طالجز اظ ز‪ٍ٤‬طاٖ ثب ٔطالجز اظ ذ‪ٛ‬ز‪ ،‬آغبظ (‪ ٚ‬سٕبْ) ٔ‪٣‬ض‪ٛ‬ز ‪213.................................‬‬
‫ضٕ‪231......................... ................................ ................................ ................................ ................................ ٕٝ٥‬‬
‫زضثبض‪٤ٛ٘ ٠‬س‪ٙ‬سٌبٖ ‪233......................................... ................................ ................................ ................................‬‬
‫‪ٚ‬اغ‪ٜ٘‬بٔ‪ ١‬اٍّ٘‪٥‬س‪ ٣‬ث‪ ٝ‬فبضس‪237......................... ................................ ................................ ................................ ٣‬‬
‫‪ٚ‬اغ‪ٜ٘‬بٔ‪ ١‬فبضس‪ ٣‬ث‪ ٝ‬اٍّ٘‪٥‬س‪239......................... ................................ ................................ ................................ ٣‬‬

‫«‪»5‬‬
‫هقذهِ‬
‫ٵؼبٔ‪ ٬‬ي ثالٔب ىٍ ٽ‪ ًٍٚ‬ډب ‪ ٫ًٕٙ‬ثبالٔٓ ىاٍوي‪ ،‬ثىبثَأه آډًُٗ ولًِ ډَاٹجزَوبْ ايڅٕوٍ‬
‫اُ ډ‪ٞ‬ييډبن أىڂًوٍ كًاىص ثٍ دَٕىڄ اډوياىْ ي ىٍډوبوٓ ػوِي ‪١‬وَئٍبر إوز‪ .‬اُ‬
‫‪َ٥‬ٵٓ ٔپٓ اُ ډُمشَٔه إٕٓتَبٔٓ ٽٍ َىڂبڇ ثَيُ ثالٔب ٭وبٍ‪ ٟ‬ډوٓ‪ٙ‬وًوي‪ ،‬ډ‪ٚ‬وپالر‬
‫ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ َٖشىي ٽٍ ثٍ وٖجز ٕبَٔ ػىجٍَبْ وٕبُډىي اډياى ي ىٍډبن سوب كوي ُٔوبىْ‬
‫ډٲٶًڃ ډبويٌاوي‪ .‬ثىبثَأه ‪َ١‬يٍر ىاٍى سب ٽمټَبْ ايڅٍٕ ىٍ كًُِ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ وِٕ ثوٍ‬
‫‪ٙ‬پڄ ډٖشىي ي ا‪ًٝ‬څٓ‪ ،‬ي ثَځَٵشٍ اُ ډشًن ٭چمٓ‪ ،‬ثٍ اٵوَاىْ ٽوٍ سلوز َوَ ٭ىوًان ىٍ‬
‫‪ٝ‬لىّ ٽمټٍٕبوٓ كب‪١‬وَ ډوٓ‪ٙ‬وًوي آډوًُٗ ىاىٌ ‪ٙ‬وًى‪ .‬أوه ډً‪١‬وً‪ٙ ٫‬وبډڄ كوبڃ‬
‫ډٖئًالوٓ ٽٍ ي‪ٕ٩‬ٶّ سيثَٕ اډًٍ ډَثً‪ ٍ٥‬ي ډئَٔز ثلَان ٍا ثَ ٭ُيٌ ىاٍوي وِٕ ډٓ‪ًٙ‬ى‪.‬‬
‫ٽشبة ٍاَىمبْ ىاو‪ٚ‬ڂبٌ ػبوَِبدپٕىِ ىٍ ډًٍى ٽمټَبْ ايڅّٕ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ‪ ،‬ډىجٮوٓ‬
‫ډىبٕت ثَاْ أه َيٳ ډٓثب‪ٙ‬ي ٽٍ ىٍ ىي ثو٘ ي وٍ ٵ‪ٞ‬ڄ سيئه ‪ٙ‬يٌ إز‪ .‬ثوو٘ ايڃ‬
‫ثب ٭ىًان «ٽمټَبْ ايڅّٕ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ – ٔټ ٭چڈ» ثٍ ثٕبن سٮَٔوٴ‪ ،‬سبٍٔوـوٍ‪ ،‬دٕبډويَب ي‬
‫ډٮٕبٍَووب ډووٓدووَىاُى ي ثووو٘ ىيڇ ثووب ٭ىووًان «ٽمووټَووبْ ايڅٕووّ ٍيان‪ٙ‬ووىبهشٓ –‬
‫ثٍٽبٍثٖشه َىَ» ثٍ سجٕٕه ولًِ اٍسجب‪ ،٣‬أٍُبثٓ‪ ،‬ايڅًٔزثىيْ‪ ،‬سٮٕٕه ٍيَٗوبْ ډياهچوٍ ي‬
‫هًىډَاٹجشٓ اهش‪ٞ‬ب‪ ٛ‬ىاٍى‪ٍ .‬اَپبٍَبْ أه ٽشبة‪ ،‬ډجشىٓ ثوَ سئوًٍْ ي ‪ٙ‬وًاَي ثوبڅٕىٓ‬
‫إز ي كشٓ ثَاْ ٽٖبوٓ ٽٍ ىاو٘ ٹجچٓ ٍيان‪ٙ‬ىبٕٓ وياٍوي اُ ػمچوٍ وَٕيَوبْ َوالڃ‬
‫اكمَ‪ ،‬آس٘و‪ٚ‬بوبن‪ ،‬وَٕيَبْ و‪٪‬بډٓ‪ ،‬اوش‪٪‬بډٓ ي ډٌَجٓ وِٕ ٽبٍآډي إز‪.‬‬
‫ډَٽِ سلٺٕٺبر سَيډب ي دْيََ٘بْ ػَاكٓ ٕٕىب ثب سًػٍ ثٍ اَمٕز ډً‪ ٫ً١‬ي ٍٕوبڅز‬
‫هًى‪ ،‬سَػمّ أه ٽشبة اٍُ‪ٙ‬مىي ٍا ىٍ ىٕشًٍ ٽبٍ ٹَاٍ ىاى ٽوٍ أوه ډُوڈ ثوٍ َموز ٕوَٽبٍ‬
‫هبوڈ اڅٍُٕبىار اڅًاوٓ ي ػىبة آٹبْ ىٽشَ ډُيْ ‪َٔٙ‬ٴاڅلٖٕىٓ ډلٺٸ ځَىٔي‪ .‬اډٕوي إوز‬
‫ٽٍ ثٍ ولً ‪ٙ‬بٖٔشٍ ډًٍى إشٶبىٌ ٹَاٍ ځَٕى ي ثشًاوي اُ آالڇ دَ‪ٙ‬مبٍ ډ‪ٞ‬ييډبن ثالٔب ثپبَي‪.‬‬

‫دکتر محمدرضا ظفرقندی‬


‫إشبى ػَاكٓ ٭َيٷ ي سَيډب‬
‫ٍئٕٔ ډَٽِ سلٺٕٺبر سَيډب ي دْيََ٘بْ ػَاكٓ ٕٕىب‬
‫ىاو‪ٚ‬ڂبٌ ٭چًڇ دِ‪ٙ‬پٓ سَُان‬
‫«‪»7‬‬
‫دٗباچِ‌‬
‫چگًَِ‌بِ‌اٌٗجا‌رس٘ذٗن؟‌‬

‫اَمٕز كمبٔز اُ ٵَىْ ٽٍ ىؿبٍ ٔټ دَٔ‪ٚ‬بوٓ ډجوَڇ ‪ٙ‬ويٌ ثوئُٓ إوز‪ .‬هوًاٌ أوه‬
‫كمبٔز ىٍ ډًٹٮٕشٓ ډبوىي كمالر ‪ٕ 11‬ذشبډجَ ‪ 2001‬ثب‪ٙ‬ي ٔب ىٍ ‪ً٥‬ٵبن ٽبسَٔىب ىٍ ٕوبڃ‬
‫‪ ،2005‬ثٕمبٍْ اثًال ىٍ سڂِآ ٕبڃ ‪ ،2014‬كموالر سَئٍٖوشٓ ىٍ ٕوه ثَووبٍىٔىً ي‬
‫دبٍٔٔ ٕبڃ ‪ٔ 2015‬ب ثَيٽٖڄ ٕبڃ ‪ ،2016‬ي ٔب دبٕوٓ ثب‪ٙ‬ي ثٍ ٭ًاٹت آسًُْٕ٘ ٔټ‬
‫هبوٍ ٔب ٔټ ثلَان دِ‪ٙ‬پٓ؛ ثٍ ََ كبڃ آوـٍ ډٖچڈ إز څِيڇ ٽمټ ثٍ اٵَاى ىٍځٕوَ ىٍ‬
‫أهځًوٍ ٍهياىَب إز‪ .‬اډب ؿِْٕ ٽٍ ډمپه إز ٽمشَ ډ‪ٚ‬و‪ ٜ‬ثب‪ٙ‬ي ؿڂًوڂٓ ٽمټ‬
‫ثٍ آوُب إز‪ ،‬ثٍئٌْ ىٍ ډًٍى ٵ‪ٚ‬بٍَبْ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ‪ .‬ىٍ أه ٽشبة ثَاْ اٍائوّ كمبٔوز‬
‫ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ثٍ اٵَاى سلز ٵ‪ٚ‬بٍَبْ كبى‪ ،‬ډيڅٓ ٵَاَڈ ‪ٙ‬يٌ إز ٽٍ آن ٍا ٽمټَوبْ‬
‫ايڅّٕ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ‪ )PFA(1‬وبډٕيٌأڈ‪ .‬ىٍ و‪ َ٪‬ىا‪ٙ‬شٍ ثب‪ٕٙ‬ي َمبن‪ ًٍ٥‬ٽٍ ٽمټَبْ ايڅٕوّ‬
‫ػٖمٓ ٔوټ اٹوياڇ دِ‪ٙ‬وپٓ إوز‪ ،‬ٽموټَوبْ ايڅٕوّ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ َوڈ ٔوټ اٹوياڇ‬
‫ٍيانىٍډبوٓ ډلًٖة ډٓ‪ًٙ‬ى‪ .‬ىٍ أه ٽشبة ثوٍ ډويڃ ‪ RAPID PFA‬اُ ىاو‪ٚ‬وڂبٌ ػوبوِ‬
‫َبدپٕىِ دَىاهشٍ ډٓ‪ًٙ‬ى ٽٍ ډيڅٓ ډىل‪ َٞ‬ثٍ ٵَى ثب ډجىوبْ و‪٪‬وَْ ي ډجشىوٓ ثوَ ‪ٙ‬وًاَي‬
‫إز‪.‬‬
‫ثٕبٕٔي ثب وڂبَٓ ٽًسبٌ ثٍ ځٌ‪ٙ‬شٍ ‪َٙ‬ي‪ ٫‬ٽىٕڈ‪َ .‬مبن‪ ًٍ٥‬ٽٍ ىٍ ٵ‪ٞ‬ڄ ايڃ وِٕ هًإَوي‬
‫ىٔي أؼبى ډيڃ كب‪ َ١‬ىٹٕٺبً ثب سبٍٔوـّ ٽچٓ ‪َ PFA‬ڈٍإوشب وٕٖوز‪ .‬ثىوبثَأه ډوش‪ٞ‬وَ ًا‬
‫سً‪ٕ١‬ق هًإَڈ ىاى ٽٍ ؿڂًوٍ ثٍ أىؼب ٍٕٕئڈ‪ .‬سپبډڄ أه ډويڃ ثوٍ سؼَثٕوبر اثويا‪-٫‬‬
‫ٽىىيځبن آن اُ ػمچٍ ؤًٖىيِ ايڃ َمٕه ٽشبة ثَ ډٓځَىى‪ .‬سؼبٍثٓ ٽٍ كب‪ٝ‬وڄ ك‪٢‬وًٍ‬
‫ؤًٖىيځبن ىٍ ٽًٔزِ ثٮي اُ ػىڀ ‪ 1990-91‬ثًى ي ‪َ١‬يٍسٓ ٽٍ ثَاْ سًػٍ ثٕ‪ٚ‬وشَ ثوٍ‬
‫ډٺًڅّ سبةآيٍْ اػشمب٭ٓ ي أؼبى ٍ‪ٙ‬شٍاْ ػئيْ ىٍ ثُيا‪ٙ‬وز ٍياووٓ اكٖوبٓ ‪ٙ‬وي‬
‫(كييى ‪.)1992‬‬

‫‪1. Psychological First Aid‬‬


‫«‪»9‬‬
‫ووٖشٕه سالٗ ػيْ ډب ثَاْ أؼبى ډيڃَبْ كمبٔز ٍيان‪ٙ‬ىبهشِٓ ثلَان‪-‬ډلًٍ اُ‬
‫َمٕه ػىڀ ‪َٙ‬ي‪ٙ ٫‬ي‪ .‬ٽًٔز ٽٍ ىٍ ثو‪ ٓٚ‬اُ ‪ٙ‬جٍ ػَِِٔ ٭َثٖشبن ٹَاٍ ځَٵشوٍ إوز‪،‬‬
‫‪ٝ‬بكت ٔپٓ اُ ىي ثىيٍځبٌ ډُڈ ي ‪٥‬جٕٮٓ هچٕغ ٵبٍٓ إز ي ثٍ هب‪ٕ َ٥‬بٽىبن ٵٮوبڃ ي‬
‫اډشٕبُاسٓ ٽٍ ثٍ ٭ىًان ٔټ ډَٽِ سؼبٍْ ىاٍى اُ آياٌُاْ ‪ً٥‬الوٓ ثَهوًٍىاٍ إوز‪ .‬أوه‬
‫ٽ‪ ًٍٚ‬اُ ايإ‪ ٤‬ٹَن َؼيَڈ ثٍ ٭ىوًان ٔوټ ٹ‪٦‬وت اٹش‪ٞ‬وبىْ سإٔؤٕ ‪ٙ‬وي ي سًٕوٮّ‬
‫سؼبٍْ هًى ٍا ٭ميسبً ثب ثبٍُځبوٓ‪ٕٝ ،‬ي ډَيأٍي ي سجبىڃ ٽبال اىاډٍ ىاى سب ٹَن ثٕٖشڈ ٽٍ‬
‫وٶز ىٍ هبيٍډٕبوٍ ٽ‪ٚ‬ٴ ‪ٙ‬ي‪ .‬ىٍ ٕبڃ ‪ٔ ،1938‬ټ ډٕيان ثٍِٿ وٶشٓ ىٍ ډى‪٦‬ٺّ ثًٍځوبن‬
‫ٽًٔز ٽ‪ٚ‬ٴ ي ىٍ ٕبڃ ‪ٝ 1946‬بىٍار وٶشٓ أه ٽ‪ ًٍٚ‬آٱبُ ‪ٙ‬ي‪ .‬ىٍ ٕبڃ ‪ 1981‬ثوَاْ‬
‫سُٖٕڄ َمپبٍْ ډٕبن ٽ‪ًٍَٚ‬بْ سًڅٕي ٽىىويِ وٶوز‪ٙ ،‬وًٍاْ َمپوبٍْ هچوٕغ ٵوبٍٓ‬
‫ډش‪ٚ‬پڄ اُ ٽًٔز‪ ،‬ثلَٔه‪ ،‬٭مبن‪ ،‬ٹ‪ ،َ٦‬٭َثٖشبن ٕٮًىْ ي اډبٍار ډشليِ ٭َثٓ س‪ٚ‬وپٕڄ‬
‫‪ٙ‬ي‪ .‬ثٍََ سٺئَ وٶز‪ ،‬٭ًأي ُٔبىْ و‪ٕٞ‬ت ٽًٔز ٽَى‪ .‬سوب أىپوٍ ىٍ ‪ 17‬ػوًالْ ‪1990‬‬
‫‪ٝ‬ياڇ كٖٕه‪ٍ ،‬ئٕٔ ػمًٍُ ٭َاٷ ‪-‬ٽٍ ٽ‪ ًٍٗٚ‬ثٍ ٕوجت ػىوڀ ‪٥‬وًالوٓ ثوب أوَان اُ‬
‫ٽبَ٘ سًڅٕي وٶز ٍوغ ډٓثَى‪ -‬ٽًٔز ٍا ډشُڈ ٽَى ٽٍ ثوب اٵوِأ٘ سًڅٕوي‪ ،‬ثب٭وض اٵوز‬
‫ٹٕمز وٶز ‪ٙ‬يٌ إز‪.‬‬
‫ىٍ ‪ 2‬آځًٕز ‪ 1990‬اٍس٘ ٭َاٷ ثٍ ٽًٔز كمچٍ ٽَى ي ‪ َُٙ‬ي سإٕٖٔبر ډُڈ وٶشٓ‬
‫ٍا ثٍ ا‪ٙ‬ٲبڃ هًى ىٍآيٍى‪ .‬ىٍ ډٺبثڄ‪ ،‬ػًٍع ىثچًٕ ثًٗ ٍئؤٕ ػمُوًٍ أوبالر ډشلويٌ‬
‫ثَاْ آُاىٕبُْ ٽًٔز ٔټ ائشالٳ و‪٪‬وبډٓ س‪ٚ‬وپٕڄ ىاى‪ .‬ىٍ ‪ّ 16‬اؤًوٍ ‪ 1991‬وَٕيَوبْ‬
‫ډشلي‪ ،‬وجَى ًَأٓ ٍا آٱبُ ٽَىوي ي ىٍ دٓ آن ٔټ ٭مچٕبر ُډٕىوٓ ثوَاْ ثٕوَين ٍاووين‬
‫وَٕيَبْ ٭َاٹٓ اُ ٽًٔز اوؼبڇ ‪ٙ‬ي‪ 26 .‬ٵًٍّٔ َموبن ٕوبڃ‪ ،‬ٽًٔوز ثوٍ ‪٥‬وًٍ ٽبډوڄ اُ‬
‫ا‪ٙ‬ٲبڃ ٭َاٷ ىٍآډي‪.‬‬
‫ىٍ آئٍڄ ‪ٕٙ 1992‬ن ػبثَ االكمي اڅ‪ٞ‬جبف‪ ،‬اډَٕ ٽًٔز ثٍ ډى‪ ًٍ٪‬اٍائّ «سًانثو‪»ِٓٚ‬‬
‫ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ثٍ اٵَاىْ ٽٍ اُ ا‪ٙ‬ٲبڃ ٽًٔز إٕٓت ىٔيٌ ثًىوي‪ ،‬اىاٍِ سًٕٮّ اػشموب٭ٓ ٍا‬
‫ىٍ ىٵشَ هًى دبٍٔځٌاٍْ ٽَى‪ .‬ىٍ ٕبڃ ‪ 1992‬ثوٍ ىٍهًإوز ډوئَان أوه اىاٌٍ (ىٽشوَ‬
‫ثَسَاڇ ثَاين ي ىٽشَ اڅَ‪ٕٙ‬يْ) اُ ؤًٖىيِ ايڃ َمٕه ٽشوبة ثوَاْ سًٕوٮّ ثَوبډوٍَوبْ‬
‫آډًُ‪ ٓٙ‬ى٭ًر ثٍ ٭مڄ آډي ي ٕذٔ ثٍ ٭ىًان ډ‪ٚ‬وبيٍ اٍ‪ٙ‬وي سلٺٕٺوبر ىٍ ىٵشوَ اډٕوَ‬
‫ٽًٔز ډى‪ًٞ‬ة ‪ٙ‬ي‪.‬‬

‫«‪»12‬‬
‫ىٍ ٽًٔز ىي ډبو‪ ٬‬ػيْ دٕ٘ ٍي ثًى‪ :‬ايالً ىٍهًإوز هويډبر ثُيا‪ٙ‬وز ٍياووٓ‪،‬‬
‫وً٭ٓ وىڀ سچٺٓ ډٓ‪ٙ‬ي؛ ي ىيډبً ثب ٽمجًى اٵَاى آډًُٗىٔيٌ ثَاْ ٵًٍٔزَوبْ ثُيا‪ٙ‬وز‬
‫ٍياوٓ ي ىٍډبن إٕٓتَبْ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ډًاػٍ ثًىٔڈ‪ .‬اسوبً ٔټ ٍئپَى ٕىشٓ إٓوٕت‪-‬‬
‫‪ٙ‬ىبهشٓ ثَاْ اٍائّ هيډبر ثُيا‪ٙ‬ز ٍياوٓ ډمپه وجًى‪ ،‬ؿَا ٽٍ اهشالڃ إشَٓ دؤ اُ‬
‫ٕبولٍ‪ )PTSD( 1‬ي وِٕ اٵَٖىځٓ دٔ اُ إٕٓت ثب ‪ًٕٙ‬٭ٓ كييى ‪ 18‬سب ‪ 40‬ىٍ‪ٝ‬وي ثوٕه‬
‫ډَىڇ ٽًٔز ٵَاځَٕ ‪ٙ‬يٌ ثًى‪ .‬ثىبثَأه س‪ٞ‬مٕڈ ځَٵشٕڈ ثَاْ اٍائّ هيډبر ثُيا‪ٙ‬ز ٍياوٓ‬
‫اُ ٔټ ٍئپَى سبةآيٍاوٍ إشٶبىٌ ٽىٕڈ‪.‬‬
‫ََؿىي سالَٗبْ ُٔبىْ ثَاْ آډًُٗ ٍيان‪ٙ‬ىبٕبن ي دِ‪ٙ‬پبن ٽًٔشٓ ىٍ س‪ٚ‬ووٕ‪ٜ‬‬
‫ي ىٍډبن إٕٓت ٍياوٓ اوؼبڇ ‪ٙ‬ي‪ ،‬اډب ػُز ٱچجٍ ثَ ډًاوو‪ٔ ٬‬بى‪ٙ‬ويٌ الُڇ ثوًى ٍئپوَىْ‬
‫ډشٶبير ثَاْ ‪ٙ‬ىبٕبٔٓ ي ډياهچٍ اسوبً ‪ًٙ‬ى‪ٍ .‬ئپَى سبةآيٍاوٍ ډىبٕوت ثوٍو‪٪‬وَ ډوٓ‪-‬‬
‫ٍٕٕي‪ ،‬ؿَا ٽٍ ډٓسًاوٖز اُ ‪َٔ٥‬ٸ سُٖٕڄ ٕبُځبٍْ اٵَاى ثب ډًٹٮٕز ؿبڅ‪ ٓٚ‬دٕ٘آډيٌ‪،‬‬
‫ثٕ‪ٚ‬شَ اُ ىٍډبن إٕٓت‪ٙ‬ىبٕبوٍ ي ٍئپَى سًانثو‪ ٓٚ‬ثٍ آوُب ٽمټ ٽىي سب أوه ي‪١‬وٮٕز‬
‫ډ‪ٚ‬ٺزثبٍ ٍا د‪ٚ‬ز َٕ ثڂٌاٍوي‪.‬‬
‫ډب اثشيا ثٍ ثٍَٕٓ ډ‪٦‬بڅٮبسٓ دَىاهشٕڈ ٽٍ ثَاْ ډوياهالر ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ ىٍ ‪ٙ‬وَأ‪٤‬‬
‫ثلَاوٓ‪ ،‬آن َڈ ثٍ يٕٕچّ اٵَاىْ هبٍع اُ كَٵّ ثُيا‪ٙ‬ز ٍياوٓ‪ٍ ،‬يَٗبْ ډوشچٶوٓ ٍا‬
‫دٕ‪ٚ‬ىُبى ٽَىٌ ثًىوي‪ .‬أه ٍيَٗب ډمپه ثًى ىٍ ‪َٙ‬أ‪ ٤‬ٵٮچٓ ډٶٕي ياٹ‪ًٙ ٬‬وي‪ .‬اڅجشوٍ َوَ‬
‫ډياهچٍ كٕه ثلَان وجبٔي ىٍډبن ىٍ و‪ َ٪‬ځَٵشٍ ‪ًٙ‬ى‪ ،‬ثچپٍ ثبٔي ثوٍ ٭ىوًان اثوِاٍْ ثوَاْ‬
‫سٺًٔز سبةآيٍْ ٹچمياى ‪ًٙ‬ى سب ثشًاوي ثَاْ ځٌٍ اُ ٕوشَٓب ثٍ اٵَاى ٽمټ ٽىي‪ٙ .‬وبٔي‬
‫ووٖشٕه ‪ًٙ‬اَي ػبډٮٓ ٽٍ و‪ٚ‬بن ډٓىَي ډيڃ ثلَان‪-‬ډلًٍ‪ ،‬ٹبثڄ إشٶبىٌ إز ډَثوً‪٣‬‬
‫ثٍ سالٗ َبْ ٕبڅمًن ثب‪ٙ‬ي‪ .‬اي ډياهالر ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ٱَٕٕوىشٓ ي ػئويْ ٍا ثوَاْ‬
‫ٽٖبوٓ ٽٍ ىٍ ‪ً٥‬ڃ ػىڀ ػُبوٓ ايڃ ىؿبٍ ډًع اوٶؼبٍ ي اهشالڃ ٭‪ٞ‬جٓ ‪ٙ‬يٌ ثًىوي ثٍ‪-‬‬
‫ٽبٍ ثَى ي ډ‪ٚ‬بَيٌ ٽَى ٽٍ ډياهچٍ ىٍ ثلَان وٖوجز ثوٍ ٍيانىٍډوبوڂَْ ٕوىشٓ ډوإطَسَ‬
‫إز‪ٔ ،‬بٵشٍاْ ٽٍ دٔ اُ كمالر سَئٍٖشٓ ‪ٕ 11‬ذشبډجَ وِٕ سإٔٔوي ‪ٙ‬وي‪ٙ .‬وًاَي ٹبثوڄ‬
‫سًػٍ ىٔڂَْ وِٕ دٔ اُ كبىطّ ٱڈاوڂِٕ آسًُْٕ٘ ٽچًح ‪ٙ‬جبوّ ثٕ‪ ّٚ‬وبٍځٕوڄ ىٍ ٕوبڃ‬
‫‪ 1942‬اُ ٽبٍ أٍټ څٕىيډه (‪ )1944‬ي ػَاڅي ٽبدالن (‪ )1964‬ىٍ ٍياندِ‪ٙ‬پٓ اػشموب٭ٓ‬

‫‪1. Post-Traumatic Stress Disorder: PTSD‬‬


‫«‪»11‬‬
‫ثٍىٕز آډي‪ .‬ي ىٕز آهَ َڈ‪ ،‬سٮ‪ٕ٦‬چٓ ثٕمبٍٕشبنَبْ هب‪ٍ ٛ‬ياندِ‪ٙ‬وپٓ ثوًى ٽوٍ ثوٍ‬
‫‪ ًٍُ٩‬ػىج٘ ٕالډز ٍياوٓ اػشمب٭ٓ ىٍ ىٍََبْ ‪ 1960‬ي ‪ 1970‬اوؼبډٕي‪ .‬ىٍ آن ډٺ‪٦‬و‪٬‬‬
‫ثٖٕبٍْ اُ ډَاٽِ ثُيا‪ٙ‬ز ٍياوٓ‪ ،‬ډشپٓ ثٍ ػمو‪َ٬‬وبْ ىاي‪٥‬چجبووٍاْ ‪ٙ‬وي ٽوٍ ثوٍ ‪٥‬وًٍ‬
‫اهش‪ٞ‬ب‪ ٓٝ‬ىٍ ډًٍى ډياهچّ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ىٍ ثلَان‪ ،‬آډًُٗ ډٓىٔيوي‪.‬‬
‫وڂبٍويِ ايڃ أه ٽشبة دٔ اُ ډيسٓ ډشًػٍ ‪ٙ‬وي ىاي‪٥‬چجوبوٓ ٽوٍ دوٕ٘سوَ كشوٓ ىٍ‬
‫ډئَٔز ثبٍُځبوٓ ٔب كٖبثياٍْ سل‪ٕٞ‬ڄ ٽَىٌ ثًىووي‪ ،‬دؤ اُ ٽٖوت آډوًُٗ الُڇ ىٍ‬
‫٭َ‪ ّٝ‬ثُيا‪ٙ‬ز ٍياوٓ‪ ،‬ٵٮبڅٕشٓ ٽبډال ډإطَ دٕيا ډٓٽَىوي‪ .‬ثىبثَأه‪ ،‬س‪ٞ‬ومٕڈ ځَٵشوٍ ‪ٙ‬وي‬
‫ٔټ ثَوبډّ آډًُٗ سًٕٮّ اػشمب٭ٓ أؼبى ‪ًٙ‬ى ي ثٍ ؿٌََُبْ ډشىٶٌ اػشمب٭ٓ‪ ،‬ډَثٕوبن‪،‬‬
‫وَٕيَبْ ىٍډوبوٓ ي اٵٖوَان دچؤٕ ٽًٔوز‪ ،‬آډوًُٗ الُڇ ثوَاْ اٍائوّ هويډبر ايڅٕوّ‬
‫ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ىٍ ٽچٕىٕټَبْ ٭مًډٓ ٔب اُ ‪َٔ٥‬ٸ سچٶه ىاىٌ ‪ًٙ‬ى‪ .‬أىُب اٵَاىْ ثًىووي ٽوٍ‬
‫ثب ُثبن ډلچٓ‪ ،‬ػٲَاٵٕب‪ ،‬ٵََىڀ ي ډبَٕز ٵبػٮٍ آ‪ٙ‬ىبٔٓ ٽبډڄ ىا‪ٙ‬وشىي‪ََ .‬ؿىوي ىٍ أوه‬
‫ثَوبډّ آډًُ‪ ٓٙ‬ثٍ ٭ىًان «ٽمټَبْ ايڅّٕ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ» ا‪ٙ‬بٌٍاْ و‪ٚ‬وي اډوب ىٍ ياٹٮٕوز‬
‫َمٕه ثَوبډٍ ثٍ ډٺيډٍاْ ثَاْ ثَوبډوّ آډًُ‪ٙ‬وٓ ٽموټَوبْ ايڅٕوّ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ ډويڃ‬
‫‪ RAPID‬ىٍ ىاو‪ٚ‬ڂبٌ ػبوِ َبدپٕىِ ي ٭ىب‪ َٝ‬ا‪ٝ‬وچٓ آن ‪ٙ‬وبډڄ أؼوبى اٍسجوب‪ ،٣‬أٍُوبثٓ‪،‬‬
‫سَٔبّ‪ ،‬ٽبَ٘ ٭ًاٍ‪ ٟ‬ي دٕڂَْٕ سجئڄ ‪ٙ‬ي‪ٙ .‬بٔي ډُمشَٔه ػىجّ ثَوبډّ ٔبى‪ٙ‬يٌ أه ثًى‬
‫ٽٍ كشٓ ثٍ ٽٖبوٓ ٽٍ ٹجالً آډًُ‪ ٓٙ‬ىٍ ه‪ٞ‬وً‪ٍ ٛ‬ياندِ‪ٙ‬وپٓ ٔوب ٍيان‪ٙ‬ىبٕوٓ وئويٌ‬
‫ثًىوي ٔبى ډٓ ىاى ؿ‪ ًٍ٦‬ثشًاوىي ثب يػًى ډًاو‪ ٬‬ٵََىڂٓ ي څؼٖشٕپٓ ثٍ اٵَاى إٕٓت ىٔيٌ‪،‬‬
‫ډَاٹجزَبْ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ٭َ‪ ٍ١‬ٽىىي‪.‬‬
‫ٽشبة كب‪ َ١‬وشٕؼّ ا‪ٝ‬الكبر ي سلٺٕٺبر ُٔبىْ إز ٽٍ ٍيْ أه ډيڃ اوؼبڇ ‪ٙ‬ي‪.‬‬
‫ثٍ ََ سٺئَ هبٕشڂبٌ ډيڃ ‪ RAPID‬ػبوِ َبدپٕىِ ثٍ َمبن اوياٌُ ٽٍ ثٍ ػىج٘ اػشمب٭ٓ‬
‫ٕالډز ٍيان ىَّ ‪ 1960‬سٮچٸ ىاٍى‪ ،‬ثٍ ثَوبډّ اػَا‪ٙ‬ويٌ ىٍ ‪ٙ‬وجٍ ػِٔوَِ ٭َثٖوشبن وٕوِ‬
‫ډئًن إز‪.‬‬
‫ډأډًٍٔز ىٍ ٽًٔز ىٍ آئٍڄ ‪ 2001‬ثوٍ دبٔوبن ٍٕوٕي‪ .‬ىٍ ‪ٕ 11‬وذشبډجَ َموبن ٕوبڃ‬
‫كمالر سَئٍٖشٓ ثٍ دىشبځًن ىٍ وِىٔپٓ يا‪ٙ‬ىڂشه ىْ ٕٓ ي ثَعَبْ سؼبٍر ػُبوٓ‬
‫ىٍ ؤًًٍٕٻ ٍم ىاى؛ كمالسٓ ٽٍ ٽڄ ىوٕب ٍا ثٍ ‪٥‬وَٷ ډوشچوٴ سلوز سوأطَٕ ٹوَاٍ ىاى ي‬
‫ٵَ‪ٝ‬شٓ ثَاْ سًٕٮّ ډيڃ وً‪ٙ PFA ًٍُ٩‬ي‪ .‬ځَيٌ ډب ؿىي ٍيُ دٔ اُ كمالر ػُوز‬

‫«‪»12‬‬
‫آډًُٗ ي ٽمټ ثٍ اػوَاْ ثَوبډوٍَوبْ ډياهچوّ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ ىٍ ثلوَان ى٭وًر ثوٍ‬
‫َمپبٍْ ‪ٙ‬ي‪ .‬سالٗ ډب ىٍ يَچّ ايڃ‪ ،‬آډًُٗ ي اػَاْ ډياهالر ثلَان ثوَاْ دَٕوىڄ‬
‫اوش‪٪‬بډٓ ثًى ٽٍ اُ كمالر سأطَٕ ډىٶٓ ځَٵشٍ ثًىوي‪ .‬ثىبثَ أه ٽبٍ آډًُٗ ثوٍ أوه اٵوَاى‬
‫كشٓ اځَ آ‪ٙ‬ىبٔٓ ٹجچٓ ثب ډٺًالر ٍيان‪ٙ‬ىبٕٓ ويا‪ٙ‬شىي‪ ،‬آٱبُ ‪ٙ‬ي ثٍ ولًْ ٽٍ ثشًاوىي ىٍ‬
‫ډٕبن َمپبٍاو‪ٚ‬بن وِٕ وٺ٘ كمبٔشٓ أٶب ٽىىوي‪ .‬ىٍ اىاډوٍ ىٍٔوبٵشٕڈ ٽوٍ آډوًَُٗوب ثبٔوي‬
‫هال‪ ٍٝ‬ي َيٳډلًٍ ثب‪ٙ‬ىي‪ ًٍْ٥ ،‬ٽٍ ثَاْ ٔټ ډياهچّ ډٮمًڅٓ ‪ 15‬سب ‪ 20‬ىٹٕٺوٍ َوڈ‬
‫ٽٶبٔز ٽىي‪ .‬سؼَثّ ٍٕ ٕبڃ ٽبٍ ثب وَٕيَبْ اډىٕشٓ ي دچؤٕ ىٍ ؤًٕوًٍٻ ي وًٕػَٕوٓ‪،‬‬
‫ثَوبډّ ډياهچٍ ىٍ ثلَان ىاو‪ٚ‬ڂبٌ ٍاسڂَُ‪ ،‬ي ‪ ...‬ثٍ اٍائّ ٵَڇ وُوبٔٓ ډويڃ ػوبوِ َوبدپٕىِ‬
‫اوؼبډٕي ٽٍ ثب كمبٔز ي ډ‪ٚ‬بٍٽز ىاو‪ٚ‬پيِ ثُيا‪ٙ‬ز ٭مًډٓ ػبوِ َبدپٕىِِ ثچوًډجَٿ ي‬
‫ډَٽِ ٽىشَڃ ي دٕ‪ٚ‬ڂَْٕ ثٕمبٍَْبْ آډَٔپب اػَأٓ ‪ٙ‬ي‪ .‬أوه َموٍ كب‪ٝ‬وڄ ٍاَىموبٔٓ‪،‬‬
‫كمبٔز ي ډ‪ٚ‬بٍٽز ډئَ اٍ‪ٙ‬ي ډَٽِ ٽىشَڃ ثٕمبٍَْب ىٽشَ ػبن څٕىپِ ي َمَآَ ىٽشوَ‬
‫ٕٕىيْ دبٍٽَ‪ ،‬ىٽشَ اُ‪ .‬څٓ ډټٽت‪ ،‬ىٽشوَ ىاوٕوڄ ثبٍووز‪ ،‬وبسوبڅٓ ٕوٕمًن ي ٽوبٍيڃ ثوٓ‪.‬‬
‫سبډذًٖن ثًى‪َ .‬مـىٕه ٽبسًٍا ثالوي ىٍ اػَاْ ثَوبډٍَبْ آډًُ‪ ٓٙ‬ثٍ ډب ٔوبٍْ ٍٕوبوي ي‬
‫آوئٍب ايٍڅٓ ثَاْ اٍسٺبْ ډ‪٦‬بڅٮبر ډًٍىْ ٽٍ ىٍ ٽشبة إشٶبىٌ ‪ٙ‬يٌ‪ ،‬و‪َ٪‬ار هالٹبوٍ ي‬
‫ثٍٍيُْ ډ‪َ٦‬ف ٽَى‪.‬‬
‫ډيڃ ‪ RAPID PFA‬ثٍ ٭ىًان ډلوًٍ ا‪ٝ‬وچٓ أوه ٽشوبة‪ ،‬آهؤَه وٖووٍ اُ ٵَأىوي‬
‫ډياهچٍاْ إز ٽٍ ثَ إبٓ ډ‪ًٍٚ‬ر ي اػمب‪ ٫‬هجَځبن ي ٵٮبڅٕوزَوبْ ډٕوياوٓ ډويايڇ‬
‫ا‪ٝ‬الف ‪ٙ‬يٌ ي ډ‪ٚ‬و‪ٞ‬بً ٵَاسَ اُ ډيڃ ايڅّٕ كموبٔشٓ ٭َ‪١‬وٍ ‪ٙ‬ويٌ سًٕو‪ ٤‬ډَٽوِ ٽىشوَڃ‬
‫ثٕمبٍَْبٕز‪ ٓ٥ .‬أه ٵَآٔىي ٕبىٌ ثٍ إٓبوٓ ډٓآډًُٔي ٽٍ ؿڂًوٍ اُ ‪َٔ٥‬ٸ ځًٗ ىاىن‬
‫ثبُسبثٓ ثشًاوٕي ثب اٵَاى اٍسجب‪ ٣‬ثَٹَاٍ ٽىٕي‪ ،‬ډِٕان ا‪َ٦١‬اة ٵٮچٓ آوُب ٍا أٍُوبثٓ ومبٕٔوي‪،‬‬
‫ايڅًٔز دبٕنَبٔٓ ٽٍ ثبٔي ىاى ي ٵًٍٔز‪ٙ‬بن ٍا ث‪ٚ‬ىبٕٕي‪ ،‬ثوَاْ أؼوبى طجوبر ي ٽوبَ٘‬
‫ٵ‪ٚ‬بٍ ٍياوٓ سپىٕټَبْ ٕبىٌاْ ثٍٽبٍ ثڂَٕٔي ي ىٍوُبٔز ثياوٕي ؿوٍ ډًٹو‪ ٬‬الُڇ إوز‬
‫ىٕشَٕٓ ثٍ ډَاٹجز ىٍ ٕ‪ً٦‬ف ثبالسَ ٍا ٵَاَڈ ٽىٕي‪َ .‬مـىٕه ىٍ ډًٍى اَمٕوز ډَاٹجوز‬
‫اُ هًىسبن ثٍ ٭ىًان ٽٖٓ ٽٍ ٽمټَب ٍا اٍائٍ ډٓىَي وپبسٓ ٍا ٵَا ډٓځَٕٔي‪.‬‬
‫‪ PFA‬وٍ ٍيانىٍډبوٓ إز ي وٍ ػبٔڂِٔه آن‪١ ،‬مه آن ٽوٍ ډش‪٢‬ومه س‪ٚ‬ووٕ‪ٔ ٜ‬وب‬
‫ىٍډبن َڈ وٕٖز‪ PFA .‬ثٍئٌْ ىٍ ډىب‪٥‬ٺٓ ٽوٍ ثوب ٵٺوَ ډىوبث‪ ٬‬ثُيا‪ٙ‬وشٓ ٔوب ډلوييىٔز‬

‫«‪»13‬‬
‫ىٕشَٕٓ ثٍ ډَاٹجزَبْ ايٍّاوٖٓ ډًاػوٍاووي ٔوټ ډياهچوّ ډٶٕوي ىٍ ػُوز ٕوالډز‬
‫٭مًډٓ ډلًٖة ډٓ‪ًٙ‬ى‪َ ،‬مـىٕه ىٍ ػبَبٔٓ ٽٍ ثوٍ ىوجوبڃ ٍهوياىَبٔٓ ډظوڄ ثالٔوبْ‬
‫‪٥‬جٕٮٓ ي ه‪ًٚ‬وزَبْ اػشموب٭ٓ ٔوب دَهب‪ٙ‬وڂََْوبْ ډَثوً‪ ٣‬ثوٍ ډلوٕ‪ ٤‬ٽوبٍ ىؿوبٍ‬
‫وبډالٔمبر ‪ٙ‬يٌاوي ‪َ٩‬ٵٕز ٭مًډٓ ٍا ثٍ ډٺياٍ ٹبثوڄ ډالك‪٪‬وٍاْ ثوبال ډوٓثوَى‪ .‬ثوٍو‪٪‬وَ‬
‫ډٍٕٓي أه ٍيٗ ثشًاوي ثب إشٶبىٌ اُ اٵَاىْ ٽٍ ثب ٵ‪٢‬ب ي ٵََىڀ ثًډٓ آ‪ٙ‬وىب َٖوشىي ي‬
‫اُ ‪َٔ٥‬ٸ ثبال ثَىن ‪َ٩‬ٵٕز ٭مًډٓ‪ ،‬ىٍ اٵِأ٘ سبة آيٍْ َمڂبوٓ ډإطَ ثب‪ٙ‬ي‪ .‬ي ثبالهٌَ‬
‫أىپٍ أه ٍيٗ ډٓسًاوي اثِاٍْ ثَاْ اٍسٺبْ ٕالډز ٍٵشبٍْ ػبډٮٍ سچٺٓ ځَىى‪.‬‬
‫ٕبهشبٍ أه ٽشبة ثب سً‪ ّٕٝ‬څئًوبٍىي ىائىـٓ ډ‪٦‬بثٺز ىاٍى ٽٍ ډٓځًٔوي اثشويا ثبٔوي‬
‫٭چڈ ٍا آډًهز‪ ،‬ي ٕذٔ َىَِ ډشًڅي ‪ٙ‬يٌ اُ آن ٍا ثٍٽبٍ ځَٵز‪ .‬ٽشوبة ىاٍاْ ىي ثوو٘‬
‫ا‪ٝ‬چٓ إز‪ :‬اثشيا «ٽمټ َبْ ايڅّٕ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ‪ٔ :‬ټ ٭چڈ» ي ٕذٔ «ٽموټَوبْ ايڅٕوّ‬
‫ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ‪ :‬ثٍٽبٍ ثٖشه َىَ»‪ .‬ثو٘ ووٖز ثٍ سٮبٍٔٴ‪ ،‬ډٶبَٕڈ ي سبٍٔوـوّ ‪ ،PFA‬ي‬
‫ډَيٍ ٭ًاٹت ٍياوٓ إٕٓت ي ثالٔب ډٓدَىاُى‪َ .‬مـىٕه ياٽىَ٘بْ ٍأغ ي ٹبثڄ اوش‪٪‬وبٍْ‬
‫ٍا ٽٍ ډمپه إز ىٍ ‪ٝ‬لىّ كبىطٍ ثب آن ډًاػٍ ‪ًٔٙ‬ي ثٍَٕٓ ډٓٽىي‪ .‬ثئه سَسٕت أوه‬
‫ډَيٍ ډٓسًاوي ډجىبْ سؼَثٓ سًٕٮٍ ي اػَاْ ثَوبډٍَبْ ‪ PFA‬ثب‪ٙ‬ي‪.‬‬
‫‪RAPID‬‬ ‫ىٍ ثو٘ ىيڇ ثٍٽبٍ ثٖشه ‪ٍ PFA‬ا ‪َٙ‬ف ډٓىَٕڈ ي ثوَاْ آډوًُٗ ډويڃ‬
‫‪ PFA‬ػبوِ َبدپٕىِ ٔټ ٍئپَى ځبڇ ثٍ ځبڇ اٍائوٍ ډوٓٽىوٕڈ‪ .‬ىٍ ٕوبهشبٍ َوَ ٵ‪ٞ‬وڄ ثوٍ‬
‫سٮَٔٴ ډإڅٶٍَب‪ ،‬ثٍَٕٓ ډَٖٕ ‪ٙ‬پڄځَْٕ‪ ،‬ي سٶُٕڈ ډپبوٕٖڈَبْ ډًٍى ثلض ډٓدَىأُڈ‬
‫ي ٕذٔ ٍاَپبٍَبْ اػَأٓ ٍا ډ‪َ٦‬ف ډٓٽىٕڈ‪ٕ .‬ذٔ ٭ًاډڄ ډإطَ ََ ثوو٘ اُ ډياهچوٍ‬
‫ثَ إبٓ ٔټ ډ‪٦‬بڅٮّ ډًٍىْ سجٕٕه ډٓ‪ًٙ‬ى ي ىٍ وُبٔز ٵ‪ٞ‬ڄ ٍا ثب ډَيٍ وپوبر ٽچٕويْ‬
‫ثٍ دبٔبن ډٓثَٔڈ‪.‬‬
‫ثٍ ََكبڃ ډياهالر ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ىٍ ثلَان ي ٕالډز ٍياوٓ ىٍ ثالٔب‪ ،‬ي وٕوِ هوًى‬
‫‪ PFA‬ٽٍ ډٓسًاوي ػِء ا‪ٝ‬چٓ آوُب ډلًٖة ‪ًٙ‬ى َمـىبن ثٍ سپبډڄ هًى اىاډٍ ډٓىَىوي‪،‬‬
‫ؿَا ٽٍ سؼَثٕبر ػئي ثب٭ض سٲَٕٕ ىٍٻ ي ولًِ اػَا ډٓ‪ٙ‬وًوي‪ .‬ىٽشوَ ثَسوَاڇ ثوَاين‪،‬‬
‫ډئَ ٕبثٸ ډإّٕٖ ډچٓ ٍيان‪ٙ‬ىبٕٓ ٕوالډز‪ ،‬ډوي٭ٓ إوز ىٍ أوه كٕ‪٦‬وٍ إوشبوياٍى‬
‫ٽبډچٓ يػًى وياٍى ي آوـٍ َٖز ډًٍى اهشالٳ إز‪٥ .‬جٮبً دٕڂَْٕ ٔټ ډٖئچّ ؿبڅ‪ٚ‬وٓ‬
‫ثب ٕوشٓ ثٕ‪ٚ‬شَْ ډًاػٍ هًاَي ثًى‪ .‬اډٕي إز ٽشبة دِٕ٘ ٍي ىٍ أه ُډٕىٍ ي اثُبډوبر‬

‫«‪»14‬‬
.‫ي‬ٙ‫ىڂَ ثب‬ٙ‫ٍ ٍي‬٥ً‫ډَث‬

‫هٌاتع‬
Caplan, G. (1964). Principles of preventive psychiatry. New York, NY: Basic
Books.
Lindemann, E. (1944). Symptomatology and management of acute grief .
American Journal of Psychiatry, 101, 141–148 . .http://dx.doi.org/
10.117/ ajp .101.2.141.
Salmon, T. (1919). War neuroses and their lesson. New York Medical
Journal ,108, 993–994.

»15«
‫قذرداًٖ‌‬
‫أه ٽشبة كب‪ٝ‬ڄ ؿُبٍ ىٍَ سؼَثٍ إز‪ ،‬ثىبثَأه اٵَاى ثٓ‪ٙ‬مبٍْ ىٍ ‪ٙ‬وپڄځٕوَْ آن وٺو٘‬
‫ىا‪ٙ‬شٍاوي‪ ،‬اُ ػمچٍ سَثٕزٽىىيځبن ٵپَْ ډه ىٍ ىاو‪ٚ‬ڂبٌ َبٍياٍى‪ ،‬ىٽشوَ ډٕچوًن ي ىٽشوَ ډوټ‬
‫ٽچچىي؛ ىٽشَ ډٕـڄ ٽٍ ثٍ ډه آډًهز ؿڂًوٍ ثَ ثٓو‪٪‬مٓ ٵبٔٸ ‪ًٙ‬ڇ؛ ىٽشَ دبٍٽَ‪ ،‬ىٽشَ ثبٍووز‬
‫ي وبسبڅٓ ٕٕمًن ىٍ ىاو‪ٚ‬پيٌ ثُيا‪ٙ‬ز ٭مًډٓ ػبوِ َبدپٕىِ ثچًډجَٿ ٽٍ ثٍ ډه ٽمټ ٽَىووي‬
‫اُ ىٍډبنځَ ثٍ دْيَ٘ځَ سجئڄ ‪ًٙ‬ڇ؛ ي وِٕ ىٽشَ څٕىپِ ٽٍ َمٕ‪ ٍٚ‬ډئًن اي َٖوشڈ ؿوَا ٽوٍ‬
‫ثب٭ض ٍوٖبؤ كَٵٍاْ ډه ‪ٙ‬ي‪ .‬اُ َمّ أ‪ٚ‬بن ٕذبٕڂِاٍڇ‪( .‬ػًٍع اِيٍِڅٓ)‬

‫اُ ىٽشَ ثًوً‪ ،‬ثَاْ ثٕٖز ي دىغ ٕبڃ ډَثٓځَْ ي ىيٕشٓ ٕذبٕڂِاٍ َٖشڈ‪َ .‬مـىوٕه اُ‬
‫ىٽشَ دَٔشؾ‪ ،‬ډئَ (ثبُو‪ٖٚ‬شّ) أٍُبثٓ ٽبٍډىيان ٕىبْ آډَٔپب س‪ٚ‬پَ ډوٓٽوىڈ‪ .‬اُ ډوبٍٻ‬
‫ىؤِټ‪ ،‬ىٵشَ اډىٕز ىٔذچمبسٕټ يُاٍر اډًٍ هبٍػٍ آډَٔپب؛ ي آڅه ډوټىځوبڃ‪ ،‬ډوئَ ي‬
‫َمبَىڀٽىىيِ سٕڈ ياٽى٘ ا‪َ٦١‬اٍْ ىٍ ډؼشم‪ ٬‬ٵًالىٕبُْ ثبثوز س‪ٚ‬ؤًٸ‪ ،‬ىڅٖوًُْ ي‬
‫أٖشبىځٓاٗ ىٍ دٕ‪ٚ‬جَى إشٶبىٌ اُ ٽمټَبْ ايڅّٕ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ډمىًناڇ ي أىپٍ ثٍ ډه‬
‫اػبٌُ ىاى ىٍ ػم‪ ٬‬آوُب ثب‪ٙ‬ڈ‪ .‬ي اُ َمٍ ډُڈسَ‪ ،‬ډمىًن هبوًاىٌاڇ َٖشڈ ٽٍ ثَأڈ إٓبٔ٘‪،‬‬
‫كمبٔز ي ػبٔٓ ثٍ وبڇ هبوٍ ٍا ٵَاَڈ ٽَىوي‪( .‬ػٶَْ څشٕىڀ)‬

‫اُ اُ‪ .‬څٓ ډټ ٽٕت ىٍ ىاو‪ٚ‬وپيِ دِ‪ٙ‬وپٓ ػوبوِ َوبدپٕىِ ٽوٍ ٔپوٓ اُ كَٵوٍاْ سؤَه ي‬
‫سأطَٕځٌاٍسَٔه اٵَاىْ إز ٽٍ سب ثٍ كبڃ ‪ٙ‬ىبهشٍأڈ س‪ٚ‬پَ ډٓٽىوٕڈ‪َ .‬مـىوٕه اُ ىٽشوَ‬
‫ډبٔپڄ ػٓ ٽچڀ‪ٍ ،‬ئؤٕ ىاو‪ٚ‬وپيِ ثُيا‪ٙ‬وز ٭موًډٓ ػوبوِ َوبدپٕىِ ثچوًډجَٿ ثوَاْ‬
‫كمبٔزَبٔٓ ٽٍ ډىؼَ ثٍ أؼبى ډيڃ ‪ RAPID PFA‬ي أه ٽشبة ‪ٙ‬ي‪ٕ ،‬ذبٕڂِاٍ َٖوشٕڈ‪.‬‬
‫اُ آوئٍب ايٍڅٓ ثٍ ٕجت هالٹٕش٘ ىٍ اٍسٺبْ ډ‪٦‬بڅٮبر ډًٍىْ إوشٶبىٌ ‪ٙ‬ويٌ ىٍ ٽشوبة‬
‫ٹيٍىاوٓ ډٓٽىٕڈ‪ .‬اُ ػىٕٶَ ًَر ثَاْ ٽمټ ىٍ سيئه‪ ،‬اُ ٍاثٕه ىثچٕوً ٽچموه‪ ،‬ػًڅٕبووب‬
‫ډټ ٽبٍسٓ‪ ،‬آويٌٍ ثبٍر‪َٕ ،‬الٍْ ّاٽموه‪ ،‬أوِال َمٕچشوًن ي اوش‪ٚ‬وبٍار ىاو‪ٚ‬وڂبٌ ػوبوِ‬
‫َبدپٕىِ ثَاْ ثٍٍيٍُٕبوٓ ډشه‪ ،‬ئَإشبٍْ‪ٝ ،‬جَ ي ‪ٙ‬پٕجبٔٓ ىٍ ‪ً٥‬ڃ دَيٌّ‪ ،‬ي ٽمټ ثٍ‬
‫ثبُأٍبثٓ س‪ٚ‬پَ ډٓٽىٕڈ‪ .‬ىٍ وُبٔز‪ ،‬ثٍ هب‪ٕ َ٥‬بُډبنىَٓ ي ډُبٍرَبْ ٵىٓ ىٍ ٽمټ ثٍ‬
‫سپمٕڄ أه دَيٌّ‪ ،‬ٹيٍىان سَٖٔٓ ډبٍسٕىً َٖشٕڈ‪.‬‬

‫«‪»17‬‬
‫بخش اٍل‬
‫کوکهای اٍلیۀ رٍاىشٌاختی‬
‫یک علن‬
‫فصل‌‪‌1‬‬

‫ّإ‌اٍل٘ٔ‌رٍاىضٌاختٖ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫کوک‬
‫تعرٗف‌ٍ‌تارٗخچِ‌‬

‫ثٕ‪ٚ‬شَ هًاوىيځبن أه ٽشبة ډٖشٺٕمبً ‪ٙ‬بَي أوه ثوًىٌاووي ٽوٍ ٵوَى ىٔڂوَْ ډبوىوي ٔوټ‬
‫ىيٕز‪ٔ ،‬پٓ اُ ا٭‪٢‬بْ هبوًاىٌ‪ٔ ،‬ټ َمپبٍ ٔب كشٓ ٔټ ٱَٔجٍ َُٔ ٵ‪ٚ‬وبٍ ٍياووٓ ٹوَاٍ‬
‫ځَٵشٍ ثب‪ٙ‬ي‪ .‬ثٍَمٕه سَسٕت ََ ٽياڇ اُ ډب يٹشٓ ثب وڂَاوٓ ٽٖٓ ٍيثَي ‪ٙ‬يٌأوڈ ډٮموًالً‬
‫ىٍ ‪ٝ‬يى كمبٔز اُ اي ثَآډيٌأڈ سب ٍوؼ٘ ٍا ٽمشَ ٽىٕڈ‪ .‬سوالٗ ډوب ځوبَٓ ډوإطَ ثوًىٌ‬
‫إز ي ځبَٓ وٍ‪ .‬كشٓ ثٮ‪٢‬بً ثب يػًى ٕٮٓ ډب‪ ،‬ډ‪ٚ‬پڄ كبىسَ ‪ٙ‬يٌ ي دَٔ‪ٚ‬بوٓ ٍا س‪ٚ‬وئي‬
‫ٽَىٌ إز‪ .‬ىٍ ؿىٕه ي‪١‬ٮٕشٓ سإٔٴ هًٍىٌأڈ ٽٍ ؿَا ٔټ ػبىيْ ٍيان‪ٙ‬ىبٕٓ ٔب ؿوٍ‬
‫ثٖب ى٭بٔٓ يػًى وياٍى سب ىٍى ي ٱڈ ٍا ثٓىٍوڀ سمبڇ ٽىي ي ث‪ًٚ‬ى أوه ؤًوي ٍا ىاى ٽوٍ‬
‫«َمٍ ؿِٕ ٍيثٍ ٍاٌ ډٓ‪ًٙ‬ى»‪ .‬ىٍ ډؼچّ ٍياندِ‪ٙ‬پٓ آډَٔپب َمًٖ ثوب ‪ٙ‬وًاَي ډوب ا‪ُ٩‬وبٍ‬
‫‪ٙ‬يٌ «آوـٍ ثالٵب‪ٝ‬چٍ ثٮي اُ ََ ٍئياى إٕٓتُا ډُڈ إز كمبٔز ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ٭مچوٓ‬
‫ي ياٹ‪٬‬ثٕىبوٍ َمَاٌ ثب َميڅٓ إوز» (ثٕٖوًن ي َمپوبٍان‪ .)1017 .ٛ ،2007 ،‬اځَؿوٍ‬
‫ډشإٔٶبوٍ ؿِْٕ ډظڄ ػبىيْ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ٔب ٔټ ٽالڇ ډٺيٓ ىٍ ٽبٍ وٕٖز‪ ،‬اډب سؼَثوّ‬
‫‪Psychological First Aid:‬‬ ‫‪ٝ‬ي ٕبڅٍاْ سلز ٭ىًان ٽمټَوبْ ايڅٕوّ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ (‬
‫‪ )PFA‬يػًى ىاٍى ٽٍ اډَيُ ثٍ آن إشىبى ډٓٽىٕڈ‪.‬‬

‫تعزٗف کوکّإ اٍل٘ٔ رٍاىؽٌاختٖ‬


‫‪ٙ‬بٔي ثُشَٔه ٍاٌ ثَاْ ثٕبن ډٶًُڇ ‪ PFA‬آن إز ٽٍ ثڂًٕٔڈ أه ٽمټَوب ډٮوبىڃ َموبن‬
‫ٽمټ َبْ ايڅّٕ ػٖمٓ َٖشىي ډىشُب ثَاْ ٕالډز ٍياوٓ‪ٍ PFA .‬ا ډٓسًان ثٍ ‪ٕ ًٍ٥‬بىٌ‬
‫«‪»22‬‬
‫‪21‬‬ ‫فصل ‪ :1‬وٕه‪ٞ‬ب‪ ٢‬ا‪ ١٥ِٚ‬ض‪ٚ‬اٖض‪ٙ‬بذش‪ ،٣‬سؼط‪٤‬ف ‪ ٚ‬سبض‪٤‬رچ‪ٝ‬‬

‫ك‪َ ًٍ٢‬ميالوٍ ي كمبٔزځَاوٍاْ ىاوٖز ٽٍ ثَاْ أؼبى طجبر ي ٽوبَ٘ ٵ‪ٚ‬وبٍ كوبى ي‬
‫وِٕ سُٖٕڄ ىٕشَٕٓ ثٍ ډَاٹجز ډيايڇ ‪َ٥‬فٍِْٔ ‪ٙ‬يٌ إز‪ PFA .‬ډش‪٢‬مه س‪ٚ‬وٕ‪ٔ ٜ‬وب‬
‫ىٍډبن وٕٖز‪ .‬أه ٽمټَب كب‪ٝ‬ڄ سپبډڄ ‪ٝ‬يٕبڅّ َموّ ډياهچوٍَوبْ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ ىٍ‬
‫ثلَان إز‪ .‬ىٍ أه ٽشبة‪ ،‬ثٍ ډيڃ ‪ RAPID PFA‬ىاو‪ٚ‬ڂبٌ ػبوِ َوبدپٕىِ ډوٓدوَىأُڈ‪.‬‬
‫اَياٳ أه ډيڃ ٭جبٍراوي اُ‪:‬‬

‫‪ٍ .1‬ٵ‪ ٬‬وٕبَُبْ ايڅٍٕ؛‬


‫‪ .2‬ثٍ طجبر ٍٕبوين ياٽىَ٘بْ كبى ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ي ٔب ٍٵشبٍْ؛‬
‫‪ .3‬ٽبَ٘ ٵ‪ٚ‬بٍ كبى ي اهشالڃ ٭مچپَى ٵَى ثَاْ ٍٕٕين ثٍ ٹبثچٕزَوبْ ٕوبُځبٍْ‬
‫(سبةآيٍْ)؛‬
‫‪ .4‬سٺًٔز ډٺبثچّ ‪٥‬جٕٮٓ ي ډپبوٕٖڈَبْ سبةآيٍْ؛ ي‬
‫‪ .5‬ىٍ ‪ًٍٝ‬ر وٕبُ‪ ،‬سُٖٕڄ ىٕشَٕٓ ثٍ كمبٔز ډيايڇ ٔب ډَاٹجزَبْ ٕ‪٦‬ق ثبالسَ‪.‬‬

‫ډيڃ ‪ RAPID PFA‬ثَاْ سلٺٸ اَياٳ ٔبى‪ٙ‬يٌ‪ ،‬ثٍ دىغ ځبڇ ػياځبووٍ ډشپوٓ إوز‪.‬‬
‫‪ RAPID‬سَٽٕت كَيٳ ايڃ أه ځبڇَب إز‪:‬‬
‫‪R—Rapport and reflective listening‬‬
‫اٍسجب‪ ٣‬ي ځًٗ ىاىن ثبُسبثٓ‪ -‬ډياهچّ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ډوإطَ‪ ،‬ډجشىوٓ ثوَ ثَٹوَاٍْ‬
‫اٍسجب‪ ٣‬ثب اٵَاى سلز ٵ‪ٚ‬بٍ إز‪ .‬أه اٍسجوب‪ ٣‬ثوٍ ډظبثوٍ ٔوټ ٍاث‪٦‬وّ ثوٕهٵوَىْ‪،‬‬
‫َُٔثىبْ ٕبَٔ ػىجٍَبْ ډيڃ هًاَي ثًى‪.‬‬
‫‪A—Assessment‬‬
‫أٍُبثٓ‪ -‬ياِّ أٍُبثٓ ٽٍ اُ أه دٔ ُٔبى إشٶبىٌ هًاَي ‪ٙ‬ي ثٍ ٱَثوبڃځوَْ ي‬
‫ثَآيٍى ا‪ٙ‬بٌٍ ىاٍى‪ .‬ٱَثبڃځَْ ٔٮىٓ آٔب ‪ًٙ‬اَيْ يػًى ىاٍى ٽٍ و‪ٚ‬وبن ىَوي ثوٍ‬
‫‪ PFA‬ي ٔب ٕبَٔ ډياهالر وٕبُ َٖز ي ثَآيٍى ٔٮىٓ ‪ٙ‬ير ٔب ډِٕان وٕبُ ؿٺويٍ‬
‫إز؟ أه ا‪٥‬ال٭بر وٍ اُ ‪َٔ٥‬ٸ ډ‪ٞ‬بكجّ ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ٔب آُډًنَبْ ٍياوٓ‪ ،‬ٽوٍ‬
‫ثب ځًٗ ىاىن ثٍ ىإشبن ‪ٙ‬و‪ ٜ‬دَٔ‪ٚ‬بن ثٍىٕز ډٓآٔىي‪ .‬ىإشبن ‪ٙ‬وبډڄ اسٶوبٹٓ‬
‫إز ٽٍ اٵشبىٌ (ٍئياى إشَُٓا) ي ياٽى٘ ٵَى ىٍ دبٕون ثوٍ آن (و‪ٚ‬وبوٍَوب ي‬
‫٭الئڈ)‪.‬‬
‫وٕه‪ٞ‬ب‪ ٢‬ا‪ ١٥ِٚ‬ض‪ٚ‬اٖض‪ٙ‬بذش‪٣‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪P—Prioritization‬‬
‫ايڅًٔزثىيْ‪ -‬ثبٔي َمِډبن ثب ‪ٙ‬ىٕين ىإشبن‪ ،‬وٕبُ ثٍ ډياهچوٍ ي ‪١‬وَيٍر آن ٍا‬
‫سٮٕٕه ٽَى‪ .‬أه ٽبٍ‪ٔ ،‬ټ سمَٔه سَٔبّ ٍيان‪ٙ‬ىبٕٓ إز‪.‬‬

‫‪I—Intervention‬‬
‫ډياهچٍ‪ -‬كٕه ‪ٙ‬ىٕين ىإشبن ي ياٽىَ٘بْ ډَسج‪ ٤‬ثب آن‪ ،‬اوؼبڇ ثَهوٓ اٹوياډبر‬
‫ثَاْ أؼبى طجبر ي ٽبَ٘ ياٽىَ٘بْ وبځًاٍ سً‪ ٍٕٝ‬ډٓ‪ًٙ‬ى‪ .‬ىٍ اىاډٍ‪ ،‬سپىٕټ‪-‬‬
‫َبْ ٽبٍثَىْ ي ډشٮيىْ ثَاْ ډياهچٍ ثٕبن هًاَي ‪ٙ‬ي‪.‬‬
‫‪D—Disposition‬‬
‫سٮٕٕه ي‪١‬ٮٕز‪َ -‬ىڂبڇ ځًٗ ىاىن ثٍ ىإشبن ٵَى ي اوؼبڇ ډياهچّ ډىبٕت‪ ،‬ثبٔوي‬
‫اٹياڇ ثٮيْ ٍا ډ‪ٚ‬و‪ ٜ‬ٽَى‪ .‬اُ هًىسبن ٔب ٵَىْ ٽٍ ٽمپو٘ ډوٓٽىٕوي ثذَٕوٕي‬
‫«ثٮي اُ أىؼب ٽؼب ثبٔي ٍٵز؟» ؿٍ ىٍ ‪َٙ‬أ‪ ٤‬ثُجًى ؿٍ ىٍ ‪ًٍٝ‬سٓ ٽوٍ وٕوبُ ثوٍ‬
‫اٍػب‪ ٫‬ثب‪ٙ‬ي‪ ،‬ثبٔي ثَاْ دٕبډيَبْ ٍٵشبٍْ ٍاَپبٍ ډىبٕت ىٍ و‪ َ٪‬ىا‪ٙ‬ز‪.‬‬

‫ډيڃ ‪ RAPID PFA‬ػبوِ َبدپٕىِ‪ ،‬ډىل‪ َٞ‬ثٍٵَى إز ؿوَا ٽوٍ ثَآډويٌ اُ ٔوټ و‪َٔ٪‬وٍ‬
‫إز‪ ،‬ډجشىٓ ثَ ‪ًٙ‬اَي إز ي ثٍ ‪ ًٍ٥‬سؼَثٓ ا٭شجبٍٔبثٓ ‪ٙ‬يٌ إز‪.‬‬

‫گغتزػ هفَْم ‪PFA‬‬

‫ػًٍع ٕبوشبٔبوب‪ ،‬ٵٕچًٖٳ ي ډًٍم ډٓځًٔي‪ :‬ٽٖبوٓ ٽوٍ سوبٍٔن ٍا ووًاوىوي ډلپوًڇ ثوٍ‬
‫سپَاٍ آن َٖشىي‪ٔ ،‬ب أىپٍ ىٍ ډًٹٮٕز ډ‪ٚ‬بثٍ ډؼجًٍوي ٽبٍْ ٍا ىيثبٌٍ اوؼبڇ ىَىي! دؤ‬
‫ثٕبٕٔي ٔټثبٍ ىٔڂَ ثٍ ‪ ًٍ٥‬اػمبڅٓ ىٍ سبٍٔوـوّ ‪ PFA‬ىٹٕوٸ ‪ٙ‬ؤًڈ‪ PFA .‬ثوَ ىي دبٔوّ‬
‫ډٶًُډٓ ي ٭مچٓ ثىب ‪ٙ‬يٌ إز‪ :‬ډياهچوّ ٍيان‪ٙ‬وىبهشٓ ىٍ ثلوَان ي ٽموټَوبْ ايڅٕوّ‬
‫دِ‪ٙ‬پٓ‪.‬‬
‫ثٍ ځٶشّ ٔپٓ اُ ؤًٖىيځبن دٕ‪ٚ‬ڂبڇ ىٍ ُډٕىّ ډياهالر ٍيان‪ٙ‬ىبهشٓ ثلوَان‪ٔ« ،‬وټ‬
‫ٽمټ ٽًؿټ‪َ ،‬يأز ډى‪٦‬ٺٓ ي سمَٽِ َيٵمىي ىٍ ُډبن ډىبٕت‪ ،‬اُ ٽموټ ځٖوشَىٌ ىٍ‬
‫ىيٌٍاْ ٽٍ َٕؼبن ٵَيٽ٘ ٽَىٌ اطَثو٘سَ إز» (ٍادبدًٍر‪ .)1965 ،‬ثٮيَب‪ًٕ ،‬اوًٖن‬
‫ي ٽَثه (‪ )1989‬ىٍ ٹبڅت ځِاٍٗ ٽبٍ ځَيَٓ اوؼمه ٍياندِ‪ٙ‬پٓ آډَٔپب ثوَاْ ىٍډوبن‬
‫اهشالالر ٍياندِ‪ٙ‬پٓ‪ ،‬ا‪ُ٩‬بٍ ىا‪ٙ‬شىي ٽٍ‪« :‬ډياهچٍ ىٍ ثلَان‪ ،‬ثَاْ ٽموټ ثوٍ ٍوؼوًٍْ‬

You might also like