VÙN BA

ÃNAÀPHÛÚNG THÛÁC
AÂ TÊÌM
V QUAN TROÅNG
CUÃ
A ÀOÅC HIÏÍU VÙN
ÃNAÀ
BA
PHÛÚNG THÛÁC
Th S. TRÊÌN THÕ NGOÅC*

Abstract
: Multimodal texts in teaching Literature at secondary schools in Vietnam has not been mentioned much, although it
communicative competence. Awareness of the importance of reading comprehension of these texts in the context of internatio
student cultivate knowledge, develop skills, expand relationship and adapt the real life easily.
Keywords: Multimodal texts; text comprehension multimodal.

1. Vùn baãn àa phûúng thûác (VBÀPT) aãnh;daång khöng in laâ coá sûå kïët húåp cuãa hònh aãnh,
Vúái caác nûúác coá nïìn giaáo duåc tiïn tiïën, VBÀPT àaämaâu sùæc, êm thanh...; daång töíng húåplaâ daång àêìy àuã
àûúåc àûa vaâo chûúng trònh giaãng daåy bêåc THPT. ÚÃ coá sûå kïët húåp cuãa caác phûúng thûác biïíu àaåt àûúåc sûã
Viïåt Nam, VBÀPT chûa àûúåc quan têm nhiïìu, búãi duång úã daång in vaâ khöng in.
vêåy thuêåt ngûä “VBÀPT” dûúâng nhû coân rêët múái meã. 2. Têìm quan troång cuãa àoåc hiïíu VBÀPT
Trong cuöën saách VCE Oxford English 1&2, 2.1. Trong àúâi söëng. Sûå thay àöíi cuãa böëi caãnh
re-imagining VCE English (2009), nhoám taác giaã quöëc tïë vaâ trong nûúác àùåt ra nhûäng cú höåi vaâ thaách
Michael Home, Ryan Johnstone, Susan Leslie cho thûác múái cho möîi quöëc gia, möîi dên töåc, möîi caá nhên.
rùçng VBÀPT laâ sûå kïët húåp cuãa hai hay nhiïìu phûúng Hiïån nay, thïë giúái àang hûúáng túái xu thïë höåi nhêåp,
thûác biïíu àaåt khaác nhau trong cuâng möåt vùn baãn. Caác thöëng nhêët trong àa daång. Vò thïë giúái àang xñch laåi
phûúng thûác biïíu àaåt àoá laâ: ngön ngûä, hònh aãnh, audio, gêìn nhau nïn thõ trûúâng lao àöång àûúåc múã ra. Thõ
cûã àöång, khöng gian. trûúâng lao àöång àoâi hoãi cêìn coá nhûäng cöng dên toaân
Theo Annemaree O ’Brien, “àa phûúng thûác laâ sûå cêìu, lûåc lûúång lao àöång toaân cêìu àaáp ûáng àûúåc caác
kïët húåp cuãa hai hay nhiïìu phûúng thûác khaác nhau. àoâi hoãi cuãa xaä höåi hiïån àaåi. Do àoá, con ngûúâi phaãi
Àïí taåo thaânh VBÀPT, chuáng ta coá thïí sûã duång hai hoåc têåp thûúâng xuyïn, hoåc têåp suöët àúâi; quaá trònh
hay nhiïìu caác phûúng thûác sau: vùn baãn ngön ngûä giaáo duåc phaãi àûúåc tiïën haânh liïn tuåc àïí ngûúâi lao
noái vaâ ngön ngûä viïët thöng qua sûã duång tûâ vûång, cêëuàöång thñch nghi vúái nhûäng àöíi múái cuãa tiïën böå khoa
truác chung vaâ ngûä phaáp; êm nhaåc vúái hiïåu ûáng êmhoåc - cöng nghïå.
thanh, thöng qua sûã duång khöëi lûúång, cûúâng àöå vaâ Khi àúâi söëng xaä höåi vaâ khoa hoåc kô thuêåt ngaây
nhõp àiïåu; hònh aãnh thöng qua sûã duång maâu sùæc, böëcaâng phaát triïín, nhiïìu loaåi vùn baãn àûúåc taåo ra
cuåc trang, àõnh daång maân hònh, biïíu tûúång thõ giaác, bùçng caác hònh thûác biïíu àaåt khaác nhau. Möåt trong
àõnh khung hònh, khoaãng caách vêåt vaâ goác, chuyïín nhûäng yïu cêìu maâ ngûúâi lao àöång coá trònh àöå vùn
àöång cuãa camera, chuã thïí chuyïín àöång; cûã chó cuãa hoáa cêìn àaåt àûúåc àïí tiïëp tuåc hoåc têåp, nghiïn cûáu
cú thïí, tay vaâ mùæt, neát mùåt, ngön ngûä cú thïí vaâ sûãhoùåc lao àöång laâ phaãi coá nhûäng hiïíu biïët töëi thiïíu
duång caác nhõp àiïåu, töëc àöå, sûå yïn tônh vaâ goác; khöngvïì VBÀPT. Tûâ àoá, ngûúâi lao àöång seä hònh thaânh vaâ
gian liïn quan àïën khöng gian möi trûúâng vaâ khöng phaát triïín nùng lûåc giao tiïëp bùçng VBÀPT: nghe
gian kiïën truác, sûã duång sûå gêìn guäi, böë trñ, võ trñ cuãahiïíu
töí àa phûúng thûác, àoåc hiïíu àa phûúng thûác,
chûác vaâ caác àöëi tûúång trong khöng gian ” [1]. viïët VBÀPT vaâ trònh baây VBÀPT trong àoá àoåc hiïíu
Nhû vêåy, coá thïí hiïíu, VBÀPT laâ möåt vùn baãn coá sûåVBÀPT laâ phûúng diïån rêët quan troång búãi Noá “
kïët húåp cuãa hai hay nhiïìu phûúng thûác biïíu àaåt khaác khöng chó laâ möåt yïu cêìu trong suöët thúâi kò treã thú
nhau. Quaãng caáo, saách àiïån tûã, vùn baãn siïu liïn úã nhaâ trûúâng phöí thöng maâ noá coân trúã thaânh nhên
kïët... laâ nhûäng vñ duå vïì VBÀPT coá sûå kïët húåp cuãa ngöntöë quan troång trong viïåc xêy dûång, múã röång nhûäng
ngûä, hònh aãnh, audio, cûã àöång, khöng gian. kiïën thûác, kô nùng vaâ chiïën lûúåc cuãa möîi caá nhên
VBÀPT àûúåc chia thaânh ba loaåi: Daång in àûúåc
hiïíu laâ vùn baãn coá sûå kïët húåp cuãa ngön ngûä vaâ hònh * Trûúâng Àaåi hoåc Sû phaåm - Àaåi hoåc Thaái Nguyïn

Taåp chñ Giaáo duåc SÖË ÀÙÅC BIÏÅT 67

(Thaáng 4/2016)
 trong suöët cuöåc àúâi khi hoå tham gia vaâo caác hoaåt Hiïån nay, phêìn lúán caác hïå thöëng giaáo duåc phöí
àöång úã nhûäng tònh huöëng khaác nhau trong möëi thöng trïn thïë giúái àaä cöng nhêån giaáo viïn daåy têët caã
quan hïå vúái ngûúâi xung quanh, cuäng nhû trong caã caác böå mön àïìu cêìn phaãi daåy hoåc sinh caách maâ ngön
cöång àöìng röång lúán” [2; tr 357] . ngûä vaâ hònh aãnh àùåc trûng trong caác mön hoåc àoá xêy
2.2. Trong giaáo duåc. Hiïån nay, nhaâ trûúâng phöí dûång, truyïìn taãi nöåi dung kiïën thûác chuyïn mön cuãa
thöng Viïåt Nam àaä coá nhiïìu thay àöíi trong caách ngaânh hoåc àoá. Viïåc phaát triïín nùng lûåc àoåc hiïíu töëi
nhòn nhêån vïì vùn baãn. Vùn baãn khöng àún giaãn thiïíu cho hoåc sinh laâ möåt vêën àïì quan troång mang
chó coá kïnh chûä maâ coân coá sûå kïët húåp cuãa caác hònh tñnh chêët cú baãn àöëi vúái viïåc hoåc têåp cuãa hoåc sinh
thûác biïíu àaåt khaác. Àùåc biïåt, tûâ sau khi tham gia trong têët caã caác mön hoåc. Búãi leä, khi hoåc sinh hoåc lïn
chûúng trònh àaánh giaá hoåc sinh quöëc tïë (PISA) nùm bêåc hoåc cao hún, hoå cêìn hoåc caác mön nhû khoa hoåc
2012, caách hiïíu vïì vùn baãn àaä àûúåc múã röång. Theo tûå nhiïn (Vêåt lñ, Hoáa hoåc, Sinh hoåc ) vaâ caác mön khoa
PISA, ngoaâi vùn baãn liïìn maåch(àûúåc hiïíu laâ möåt hoåc xaä höåiLõch ( sûã, Àõa lñ...) vúái mûác àöå phûác taåp ngaây
àoaån vùn, möåt phêìn, möåt baâi, möåt chûúng... hoaân caâng tùng dêìn àïí coá thïí hûúáng túái súã hûäu kiïën thûác
chónh, liïìn maåch; loaåi vùn baãn naây bao göìm caác chuyïn mön cao cuãa caác ngaânh khoa hoåc naây. Àiïìu
daång vùn baãn: tûå sûå, giaãi thñch, miïu taã, lêåp luêån,àoá coá nghôa laâ hoåc sinh cêìn phaãi hoåc nhûäng daång thûác
giúái thiïåu, tû liïåu hoùåc ghi cheáp...) coân töìn taåi vùn ngön ngûä chuyïn biïåt cho tûâng loaåi chuyïn ngaânh
baãn khöng liïìn maåch(laâ caác daång vùn baãn kïët húåpkhoa hoåc vaâ viïåc naây khöng chó liïn quan àïën viïåc
nhiïìu hònh thûác thïí hiïån, nhiïìu kñ hiïåu khaác nhau... hoåc tûâ vûång hay thuêåt ngûä chuyïn ngaânh maâ coân liïn
khöng àûúåc kïët cêëu bùçng nhûäng àoaån vùn liïìn quan àïën nhûäng daång thûác ngûä phaáp cuãa ngön ngûä
maåch; loaåi vùn baãn naây bao göìm: biïíu àöì vaâ àöì thõ,trong vùn baãn viïët vúái chûác nùng truyïìn taãi kiïën thûác
baãng biïíu vaâ ma trêån, sú àöì, baãn àöì, thöng tin túâ chuyïn sêu hún vaâ trûâu tûúång hún.
rúi, tñn hiïåu vaâ quaãng caáo, hoaá àún, chûáng tûâ, vùn Vò vêåy, àoåc hiïíu VBÀPT khöng chó laâ cú súã cho
bùçng, chûáng chó...). Tuy nhiïn, àoá múái chó laâ möåthoåc mön Ngûä vùnmaâ coân laâ cú súã cho viïåc àoåc hiïíu
böå phêån nhoã maâ phêìn lúán chûúng trònh Ngûä vùncaác mön hoåc khaác (caác mön khoa hoåc tûå nhiïn vaâ
hiïån haânh vêîn bõ giúái haån trong caách hiïíu truyïìn khoa hoåc xaä höåi). Vúái nhûäng hiïíu biïët vïì àoåc hiïíu
thöëng vïì vùn baãn (vùn baãn chó àún giaãn laâ kïnh VBÀPT, hoåc sinh coá phûúng tiïån àïí coá thïí àoåc àûúåc
chûä). Coá thïí noái, viïåc daåy àoåc hiïíu Ngûä vùn vêîncaác thïí loaåi vùn baãn khaác nhau nhùçm muåc àñch “Baáo
nùçm trong vùn baãn truyïìn thöëng. Hïå thöëng saách caáo hoùåc tûúâng thuêåt” (vñ duå Tûúâng thuêåt laåi quaá trònh
giaáo khoa, saách baâi têåp, saách giaáo viïn Ngûä vùn thñ nghiïåm möåt hiïån tûúång gò àoá vaâ Baáo caáo kïët quaá
cêëpTHPT sûã duång kïnh chûä laâ hònh thûác biïíu àaåt thñ nghiïåm), “Giaãi thñch” (vñ duå giaãi thñch möåt hiïån tûúång
chuã yïëu, rêët ñt sûã duång kïnh hònh. khoa hoåc) hoùåc “Tranh luêån” (vñ duå trònh baây yá kiïën vïì
Trong khi àoá, xu thïë quöëc tïë cuãa caác nûúác coá nïìn möåt hiïån tûúång trong àúâi söëng vúái nhûäng quan àiïím
kinh tïë phaát triïín àaä chuyïín sang giaáo duåc àa phûúng khaác nhau nhû “mùåc aáo daâi truyïìn thöëng àïën trûúâng
thûác. Trong chûúng trònh giaáo duåc cuãa caác nûúác UÁc,hay mùåc àöìng phuåc múái”)...
Mô, Anh, Haân Quöëc, daåy àoåc hiïíu VBÀPT trong mön PGS.TS. Nguyïîn Thaânh Thi àaä khùèng àõnh vai
Ngûä vùnàaä trúã thaânh möåt yïu cêìu bùæt buöåc. Hiïån nay,troâ cuãa hïå thöëng vùn baãn trong xêy dûång chûúng
hoå coân tiïëp tuåc múã röång khaái niïåm VBÀPT, noá khöng trònh, chuêín kô nùng mön Ngûä vùn. Theo taác giaã,
chó laâ sûå kïët húåp cuãa kïnh chûä vúái kïnh hònh, sú àöì, “nguöìn vùn baãn phaãi bao göìm hai maãng vùn baãn vùn
baãng biïíu... maâ coân kïët húåp vúái caác hònh thûác biïíuhoåc vaâ vùn baãn thöng tin. Tó troång giûäa hai maãng naây
hiïån cuãa nhiïìu ngaânh khaác nhau nhû: hònh aãnh tônh, phaãi húåp ”lñ[3; tr 140]. Baâi biïët àaä chó roävùn “ baãn
hònh aãnh àöång, êm thanh, maâu sùæc... Sûå phaát triïín thöng tin hay vùn baãn cung cêëp thöng tin göìm nhiïìu
cuãa giaáo duåc noái chung vaâ mön Ngûä vùnnoái riïng àoâi daång thûác nhû: vùn baãn thïí hiïån, trònh baây, bònh luêån,
hoâi hoåc sinh phaãi vêån duång nhiïìu giaác quan àïí tiïëp baâi viïët, baâi phaát biïíu, noái chuyïån, vùn baãn tiïíu sûã, baâi
nhêån, thûúãng thûác möåt VBÀPT. Nïëu trûúác àêy, ngûúâi baáo, vùn baãn lõch sûã, vùn baãn khoa hoåc daânh cho àaåi
hoåc chó sûã duång thõ giaác àïí nhòn, àoåc thò hiïån nay hoåcchuáng...vaâ daång vùn baãn pha tröån ” [3; tr 142]. Vùn
sinh phaãi vêån duång thõ giaác àïí quan saát kô, kïët húåpbaãn thöng tin chñnh laâ möåt trong nhûäng daång biïíu
thñnh giaác àïí nghe, àöìng thúâi vêån duång caác giaác quan hiïån cuãa VBÀPT, bao göìm sûå kïët húåp cuãa hai hay
khaác àïí caãm nhêån, nöëi kïët nhiïìu hiïíu biïët vïì kiïën thûác nhiïìu phûúng thûác biïíu àaåt khaác nhau. Nhû vêåy, taác
cuãa caác lônh vûåc. (Xem tiïëp trang 64)

68 Taåp chñ Giaáo duåc SÖË ÀÙÅC BIÏÅT

(Thaáng 4/2016)
 giuáp cho GV vaâ treã coá sûå kiïím àõnh vaâ àiïìu chónh sao HÀN coá yá nghôa quan troång khi taåo cho treã cú höåi
cho phuâ húåp vaâ hiïåu quaã. Chñnh vò thïë quaá trònh töí chûác àïí phaát triïín nhêån thûác, hònh thaânh vaâ reân luyïån phêím
àaánh giaá cêìn phaãi àûúåctöí chûác möåtcaách thûúâng xuyïn,chêët quan troång nhû tñnh chuã àöång, àöåc lêåp, tñch cûåc.
liïn tuåc. Trong quaá trònh töí chûác, treã àûúåc tûå àaánh giaá, tûå
Hún thïë nûäa, khi tham gia HÀN, treã coá cú höåi phaát
nïu yá kiïën vïì thaânh tñch hoaåt àöång cuãa baãn thên nhû: triïín khaã nùng giao tiïëp vaâ möåt söë nùng lûåc cêìn thiïët
Con àaä cuâng caác baån thaão luêån, con àaä cuâng lûåa choån nhû khaã nùng húåp taác, biïët chia seã, lùæng nghe... Töí
hònh aãnh phuâ húåp, con àaä tòm ra caách giaãi quyïët nhiïåmchûác HÀN àïí treã àûúåc hoåc bùçng BÀTD laâ möåt caách
vuå GV giao cho,... Caách àaánh giaá naây seä giuáp treã nhònlaâm múái, phuâ húåp vaâ khaã thi trong nhaâ trûúâng mêìm
nhêån laåi baãn thên vaâ caác baån, tûâ àoá treã biïët so saánh, non, goáp phêìn phaát triïín tû duy cho treã, kñch thñch sûå
àaánh giaá vúái baån cuâng nhoám, lúáp vaâ chia seã, giuáp àúäsaáng lêîn taåo vaâ têåp dûúåt cho treã möåt söë kô nùng giao tiïëp
nhau hoåc têåp kinh nghiïåm. vaâ húåp taác. 
Cêìn phaãi xaác àõnh àûúåc caác saãn phêím maâ treã cêìn
àaåt àûúåc trong HÀN, trong àoá coá caã saãn phêím vêåtTaâi liïåu tham khaão
chêët vaâ saãn phêím tinh thêìn. Nghôa laâ, treã chó àûúåc GV[1] Buzan Tony (2006). The mind map book. Pearson
cöng nhêån, àûúåc khen khi vûâa cuâng laâm ra saãn phêím Education Limited, UK.
(BÀTD) vûâa biïët húåp taác vúái nhau trong quaá trònh hoaåt[2] Nguyïîn Thõ AÁnh Tuyïët - Nguyïîn Thõ Nhû Mai
àöång chung. Caách àaánh giaá naây seä kñch thñch àöång (2008). Giaáo trònh sûå phaát triïín têm lñ treã em lûáa tuöíi
mêìm non. NXB Giaáo duåc.
cú, hûáng thuá hoaåt àöång húåp taác, tinh thêìn traách nhiïåm,[3] Nguyïîn Thõ Myä Löåc - Àinh Thõ Kim Thoa - Phan
khaã nùng saáng taåo, reân luyïån tinh thêìn bïìn bó, kiïn trò, Thõ Thaão Hûúng (2011).Giaáo duåc giaá trõ söëng vaâ kô
nùng lûåc àaánh giaá cho treã. nùng söëng cho treã mêìm non . NXB Àaåi hoåc Quöëc gia
Kïët thuác quaá trònh àaánh giaá, GV töíng kïët laåi têët caãHaâ Nöåi.
kïët quaã hoaåt àöång cuãa treã àaä laâm àûúåc. Sûã duång BÀTD [4] Buzan Tony (biïn dõch: Lï Huy Lêm) (2008).
hoaân chónh giuáp treã khaái quaát laåi nhûäng nöåi dung chñnh, Hûúáng dêîn kô nùng hoåc têåp theo phûúng phaáp Buzan .
NXB Töíng húåp TP. Höì Chñ Minh.
toám tùæt nhûäng nöåi dung treã àaä tòm hiïíu àöìng thúâi nhêën [5] Deladrieâre Jean-Luc - Brihan Freádeáric - Mongin
maånh laåi möåt lêìn nûäa cho treã biïët, kïët quaã naây laâ sûåPierre
nöî - Rebaund Denis (2009), (biïn dõch: Trêìn Chaánh
lûåc phêën àêëu cuãa caác baån trong lúáp. Nguyïn). Sùæp xïëp yá tûúãng vúái sú àöì.tû NXB
duy Töíng
húåp TP. Höì Chñ Minh.
***

Vùn baãn àa phûúng

... thûác
Taâi liïåu tham khaão
(Tiïëp theo trang 68) [1] Annemaree O’Brien. Creating multimodal texts,
http://creatingmultimodaltexts.com
giaã àaä khùèng àõnh têìm quan troång cuãa àoåc hiïíuVBÀPT [2] Àöî Ngoåc Thöëng (2011). Chûúng trònh Ngûä vùn
àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa mön
Ngûä vùnnoái riïng vaâ sûå trong nhaâ trûúâng phöí thöng Viïåt Nam . NXB Giaáo
phaát triïín cuãa giaáo duåc noái chung. duåc Viïåt Nam.
*** [3] Nguyïîn Thaânh Thi (2014).Nùng lûåc giao tiïëp
Àûáng trûúác hiïån traång cuãa daåy hoåc Ngûä vùn hiïånnhû laâ kïët quaã phaát triïín töíng húåp kiïën thûác vaâ caác
nay vaâ vúái xu thïë phaát triïín cuãa caác nûúác coá nïìn giaáokô nùng àoåc, viïët, noái, nghe trong daåy hoåc Ngûä . vùn
duåc tiïn tiïën, Böå GD-ÀT àang biïn soaån laåi chûúng Taåp chñ khoa hoåc, Àaåi hoåc Sû phaåm TP. Höì Chñ Minh,
trònh Ngûä vùn vúái àõnh hûúánggiuáp “ hoåc sinh coá thïí söë 56.
[4] Böå GD-ÀT (2015).Dûå thaão chûúng trònh giaáo duåc
sûã duång tiïëng Viïåt thaânh thaåo àïí giao tiïëp hiïåu quaã
phöí thöng töíng thïí.
trong cuöåc söëng haâng ngaây vaâ hoåc têåp caác mön hoåc
[5] Multimodal Text - Glossary Term, http://www.
khaác; coá thïí àoåc, viïët, noái, nghe caác daång vùn baãnaustralian curriculum.edu
phöí biïën vaâ thiïët yïëu, àöìng thúâi qua mön hoåc, hoåc [6] Nhiïìu taác giaã (2011). Söí tay Pisa daânh cho caán böå
sinh àûúåc böìi dûúäng vaâ phaát triïín vïì têm höìn vaâ quaãn lñ giaáo duåc vaâ giaáo viïn trung, Haâ hoåcNöåi.
nhên caách... Kiïën thûác tiïëng Viïåt vaâ vùn hoåc àûúåc [7] Michael Home - Ryan Johnstone - Susan Leslie
tñch húåp trong quaá trònh daåy hoåc àoåc, viïët, noái vaâ (2009). VCE Oxford English 1&2, re-imagining VCE
nghe thöng qua caác vùn baãn vùn hoåc vaâ vùn baãn English. Oxford University Press, Australia & New
thöng tin ” [4; tr 15].  Zealand.

64 Taåp chñ Giaáo duåc SÖË ÀÙÅC BIÏÅT

(Thaáng 4/2016)