A.

Điều tâm đắc tại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch

Khoảng thời gian một tháng thực tập ở bệnh viện Phạm Ngọc Thạch không quá ngắn
cũng không quá dài nhưng chúng em đã học tập được nhiều điều từ chuyến đi này. Chúng
em hiểu thêm về nội kiểm hay biết rõ hơn về ngoại kiểm và hơn hết là những kiến thức
bổ ích khi đọc kết quả xét nghiệm HbA1c.
I. Định nghĩa và các phương pháp phân tích HbA1c
HbA1c là một loại hemoglobin đặc biệt kết hợp giữa hemoglobin và đường glucose, nó
đại diện cho tình trạng gắn kết của đường trên Hb hồng cầu. HbA1c tồn tại trong hồng
cầu, có chức năng vận chuyển oxy và glucose đi nuôi cơ thể.
Glucose kết hợp với hemoglobin (Hb) liên tục và gần như không hồi phục trong suốt đời
sống của hồng cầu. Khi nồng độ glucose máu tăng cao hơn mức bình thường trong thời
gian đủ dài, glucose sẽ phản ứng với Hb mà không cần sự xúc tác của enzym. Phản ứng
xẩy ra trong hồng cầu, glucose sẽ phản ứng với Hb tạo thành hemoglobin bị glycosyl
hóa.

Trong hồng cầu có 3 loại Hb: HbA1 chiếm 97- 99%, HbA2 chiếm 1- 3%, HbF ở bào thai
khi sinh ra chỉ còn vết. HbA1 có 3 nhóm HbA1a, HbA1b và HbA1c trong đó HbA1c
chiếm 80%. Để biểu thị hemoglobin bị glycosyl hóa người ta định lượng phần HbA1c bị
glycosyl hóa, gọi tắt là HbA1c, tính ra đơn vị %.
Phân tích HbA1c hiện nay có thể chia thành 2 phương pháp chính dựa trên:
+ Phân tích và định lượng các thành phần
+ Phản ứng hóa học
Phương pháp Nguyên lý Ưu điểm Nhược điểm
Sắc ký lỏng hiệu HbA1c có điểm đẳng + Cho hình ảnh đầy Có thể bị ảnh
năng cao (HPLC) trương thấp và được đủ về HbA1c và hưởng bởi biến thể.
tách ra khỏi các biến thể trong Tuy nhiên hiện nay
Hemoglobin khác Hemoglobin. các phương pháp đã
khi đi qua Cartridge + Cho thấy sự ảnh loại bỏ tối đa những
mang điện tích âm hưởng của HbF, có ảnh hưởng này.
độ chính xác cao.
+ Là phương pháp
tham chiếu chuẩn
của IFCC.
Điện di mao quản Dựa trên sự khác Cho hình ảnh đầy Có thể bị ảnh
(CE) biệt điện tích và dưới đủ về HbA1c và hưởng bởi biến thể
tác dụng của điện một số biến thể
trường.
Sắc ký ái lực (AC) HbA1c chứa glucose Giảm tối đa ảnh + Không chỉ đo
gắn M – hưởng từ các biến HbA1c mà đo tất cả
Aminophenylboronic thể trong kết quả loại Hemoglobin có
và được tách ra khỏi HbA1c gắn glucose. Chỉ có
hemoglobin khi đi 2 đỉnh sắc ký là:
qua Cartridge chứa gắn đường
Boronate (HbA1c) và không
gắn đường (các
Hemoglobin khác)
+ Không có khả
năng phát hiện các
biến thể
Hemoglobin
+ Có thể gây sai
lệch kết quả nếu
trong trường hợp
biến thể gắn với
glucose (ví dụ: HbF
cao)
Phương pháp miễn Phân tách HbA1c Ít hoặc không bị Bị ảnh hưởng bởi
dịch độ đục dựa trên sự gắn đặc ảnh hưởng bởi biến HbF, HbF cao có
hiệu của 3 – 5 acid thể HbE và HbD thể gây kết quả
amin đầu N-tận của hoặc carbamylated thấp đi so với thực
chuỗi β – globin. Hb tế, không cho kết
Tiến hành đo quang quả của các biến
Hb tổng và đo độ thể gây ra các nhầm
 đục phức hợp kháng lẫn khi diễn giải kết
thể polyhapten quả HbA1c trong
(HbA1c) theo dõi và chẩn
đoán đái tháo
đường
Phương pháp Dựa trên sự tác dụng Không bị ảnh Không phát hiện
enzyme của enzyme với hưởng bởi các biến được các biến thể.
HbA1c và các thành thể Có thể gây ra nhầm
phần của lẫn trong diễn giải
Hemoglobin kết quả HbA1c
trong theo dõi và
chẩn đoán điều trị
đái tháo đường
(Nếu có biến thể thì
HbA1c không nên
dùng để theo dõi và
chẩn đoán đái tháo
đường mà nên
chuyển qua các
phương pháp khác
như glucose)
II. Xem xét kết quả HbA1c
Phòng xét nghiệm tại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch đang sử dụng phân tích HbA1c bằng
phương pháp sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) và khi xem xét kết quả gồm các bước
như sau:
Bước 1: Theo dõi Retention Time Windows của từng lô thuốc. Mỗi lô thuốc có từng
Retention Time Windows riêng biệt do hãng cung cấp.
Bảng: Bảng Retention Time Windows của lô thuốc đang sử dụng
Peak Name Retention Time (minutes) Window (minutes)
A1c 0.180 0.120 – 0.240
A1b 0.290 0.240 – 0.340
F 0.545 0.470 – 0.620
Lac/CHb-1 0.665 0.620 – 0.710
Lac/CHb-2 0.755 0.705 – 0.805
A1c 0.880 0.737 – 1.023
P3 1.320 1.270 – 1.370
A0 1.435 1.370 – 1.500
E-window 1.548 1.510 – 1.586
D, S-window 1.638 1.586 – 1.690
C-window 1.810 1.750 – 1.870
Bước 2: Xem xét sắc ký đồ trong Patient Report trước khi trả kết quả

Quan sát sắc ký đồ trong Patient report theo hướng dẫn sau:
Bước Mục Quan sát
1 Hình dạng đỉnh A1c Nhọn và đồng đều (ví dụ: không rộng, có đuôi,…)
2 Đường cơ số Bắt đầu ở 0.02 ở trục y
3 Đỉnh A1c và A0 Xác định chính xác
4 Thời gian lưu A1c và Nằm trong khoảng tham chiếu (Retention Time
A0 Windows)
5 Đỉnh F ≤ 10%
6 LA1c/CHb-2 ≤ 3.5%
7 Đỉnh B3 ≤10%
8 Tổng diện tích 1.0 – 5.0 triệu
 9 Kết quả HbA1c Trong khoảng tham chiếu
Các tiêu chuẩn thông số của sắc ký đồ:
Mục Tiêu chuẩn
Total Area + 1.0 – 5.0 triệu
+ Nếu tổng diện tích nằm ngoài dải, cần pha loãng mẫu và chạy
lại
QC Giá trị nên nằm trong khoảng tham chiếu
Khoảng báo cáo + NGSP: 3.9 – 18.8%
của HbA1c + IFCC: 19 – 182 mmol/mol
+ Những mẫu có kết quả > 15% hoặc >140 mmol/mol có thể nghi
ngờ do biến thể Hemoglobin
HbF + ≤10% không ảnh hưởng đến xét nghiệm. HbF >10% có thể cho
kết quả cao HbA1c
+ Mẫu với HbF >5% có thể mang bệnh về Hemoglobin
LA1c/CHb-1 ≤ 6% không ảnh hưởng đến xét nghiệm
LA1c/CHb-2 ≤ 3.5% không ảnh hưởng đến xét nghiệm
Đỉnh P3 Mẫu có đỉnh >10% có thể mang biến thể Hemoglobin
E-, D-, S-, C- Nếu tổng diện tích ≥ 50%, kết quả HbA1c không nên được báo
window cáo
Các đỉnh Mẫu có đỉnh >10% có thể mang biến thể Hemoglobin
“unknown”
Các lỗi có thể hiển thị:
Cờ báo lỗi Mô tả
np Không có đỉnh
* % diện tích đỉnh ngoài phạm vi, tổng diện tích ngoài phạm vi
hoặc HbF >10%
! Hiệu chuẩn không thành công
Các nguyên nhân xảy ra sự cố và biện pháp khắc phục:
Sự cố Nguyên nhân có thể Giải pháp đề xuất
Không có đỉnh nào 1. Không đủ mẫu 1. Pha loãng mẫu theo cách thủ
xuất hiện trên sắc 2. Mẫu vón cục công và chạy lại
ký đồ; báo cáo 3. Mẫu pha loãng trước, 2. Pha loãng mẫu theo cách thủ
không hiển thị dữ không được trộn công và chạy lại
liệu 4. Chai dung dịch rửa/ pha 3. Chuẩn bị lại mẫu pha loãng
loãng hết hoặc còn ít trước, trộn và chạy lại
5. Có khí trong đường dẫn 4. Nếu mức thấp, hãy lắp chai
ống bơm mẫu dung dịch rửa/ pha loãng mới
6. Áp suất máy bơm HPLC vào.
không ổn định, hệ thống 5. Kiểm tra đường dẫn chất lỏng
không được mồi chính xem có rò rỉ hoặc kết nối hở hay
 xác không, không siết chặt quá mức
7. Kết nối lỏng hoặc hở kết nối bị lỏng hoặc hở.
8. Ống dẫn mẫu hoặc kim 6. Thay thế kim hút
hút bị tắc do các hạt mẫu
không hòa tan
9. Kim hút bị cong
Tổng diện tích cao 1. Mẫu quá đặc 1. Pha loãng mẫu theo cách
2. Không đủ dung dịch thủ công, theo tỉ lệ pha
rủa kim hút mẫu hoặc loãng cao hơn (1:400) và
không xả đủ buồng pha chạy lại
loãng 2. Kiểm tra buồng pha loãng
3. Máy bơm ống bơm và cổng rửa kim hút để
không hoạt động đúng xem có bị tràng không.
cách Thực hiện quy trình làm
4. Có khí trong đường sạch giếng pha loãng
dẫn ống bơm mẫu 3. Gọi dịch vụ kỹ thuật
5. Sự cố với thông khí
ống mẫu
Tổng diện tích thấp 1. Mẫu thấp 1. Đảm bảo có đủ mẫu trong
2. Mẫu pha loãng quá ống
mức 2. Pha loãng mẫu theo cách
3. Mẫu vón cục thủ công, theo tỷ lệ pha
4. Mẫu pha loãng trước, loãng thấp hơn (1:100) và
không được trộn chạy lại
5. Rò rỉ ở buồng pha 3. Chuẩn bị lại mẫu pha
loãng loãng trước, trộn và chạy
6. Có khí trong đường lại
dẫn ống bơm mẫu 4. Gọi dịch vụ kỹ thuật
7. Ống dẫn mẫu hoặc kim
hút bị tắc do các hạt
mẫu không hòa tan
III. Kết luận
- Phải xem biểu đồ kết quả HbA1c có đạt chuẩn không trước khi trả kết quả.
- Hình HbA1c biến dạng, lưu ý biến thể Hemoglobin
- Nếu P3 hoặc F hoặc Unknown >10% hay E-, D-, S- window ≥50%, nghi ngờ có
biến thể Hemoglobin thì không trả kết quả.
- Ghi chú: “BỆNH NHÂN CÓ BỆNH LÝ HEMOGLOBIN, KHÔNG ĐO ĐƯỢC
HbA1c. ĐỀ NGHỊ BÁC SĨ LÀM FRUCTOSAMINE.”
IV. Áp dụng thực tế
1. Trường hợp 1
Tiêu chuẩn Vi phạm
+ Đường cơ sở bắt đầu từ 0.02 của trục + Hình dạng đỉnh A1c không nhọn
y + Kết quả HbA1c không nằm trong
+ Xuất hiện chỉ số A1c và A0 khoảng tham chiếu
+ Thời gian lưu A1c và A0 nằm trong + %A0 < 70% và E-window >50%
khoảng tham chiếu
+ Đỉnh F ≤10%
+ Đỉnh P3 ≤10%
+ Tổng diện tích nằm trong khoảng 1 –
5 triệu
 Kết luận: “BỆNH NHÂN CÓ BỆNH LÝ HEMOGLOBIN, KHÔNG ĐO
ĐƯỢC HbA1c. ĐỀ NGHỊ BÁC SĨ LÀM FRUCTOSAMINE.”
2. Trường hợp 2

Tiêu chuẩn Vi phạm

+ Hình dạng đỉnh A1c không nhọn + Tổng diện tích không nằm trong
+ Đường cơ sở bắt đầu từ 0.02 của trục khoảng 1 – 5 triệu
y
+ Xuất hiện chỉ số A1c và A0
+ Thời gian lưu A1c và A0 nằm trong
khoảng tham chiếu
+ Kết quả HbA1c nằm trong khoảng
tham chiếu
+ Đỉnh F ≤10%
+ Đỉnh P3 ≤10%
 Xử lý: Pha loãng thủ công mẫu theo tỉ lệ 1:100 và chạy lại mẫu.