Nagel E.

„Struktura nauki“

Nauka i zdrowy rozsądek

Ludzie posiedli pewną wiedzę o wielu aspektach rzeczywistości nie czekając na

pojawienie się nowoczesnej nauki i świadome stosowanie jej metod.

Nauka – ma wyróżniać ten rodzaj wiedzy, przynieść szczególne miano, jest rzekomo
w posiadaniu ostatecznej prawdy.

Tendencja do pozbawiania terminu naukowy wyjątkowości – np. autorzy reklam.

Niewłaściwe jest pozostawianie terminu naukowy jedynie dla rzeczy prawdziwych
ponad wszelką wątpliwość.

Wyrazy „nauka“ i „naukowy“ odnoszą się do określonego procesu badawczego czy

też jego itelektualnych wytworów i często posługujemy się nimi, żeby odróżnić owe
wytwory od innych przedmiotów.

Nikt nie kwestionuje tego, że wiele istniejących nauk szczegółowych wywodzi się
z praktycznych zainteresowań codziennego życia.

Nauka = uporządkowana, zorganizowana wiedza zdroworozsądkowa.

Nauki są zorganizowanymi systemami wiedzy, w każdym z nich klasyfikacja

materiałów na zasadnicze typy i rodzaje jest niezbędnym zadaniem.

Trudność – proponowana formuła nie określa, jaki rodzaj organizacji lub klasfikacji
jest nauką właściwy.

Zdrowy rozsądek – usiłuje wyjaśnić stwierdzane przez siebie fakty, zazwyczaj nie
sprawdza się krytycznie powiązania tych wyjaśnień z faktami.

Nauka rodzi się z dążenia do uzyskania wyjaśnień systematycznych, a równocześnie

nie podlegających kontroli w oparciu o dane, i właśnie specyficznym celem nauki jest
organizacja i klasyfikacja wiedzy w oparciu o zasady wyjaśniające. Nauki dążą do
odkrycia i sformułowania w ogólnych terminach warunków, w jakich zachodzą
zdarzeia różnego typu, przy czym ustalenie takich warunków determinujących jest
wyjaśnieniem odpowiednich zdarzeń.
Owo uporządkowanie przyjmuje czasem postać systemu dedukcyjnego.
Ścisła logiczna systematyzacja – pozostaje ideałem.

Wyjaśnianie, ustalanie związków zależości między z pozoru nie powiązanymi

zdaniami, ukazywanie systematycznych powiązań między z pozoru różnorakimi
elemetami informacji, to czynności charakterystyczne dla badań naukowych.

Dalsze różnice między wiedzą zdroworozsądkową to konsekwencje systematycznego

charakteru nauki.
Wiedza – może być dokłada, rzadko towarzyszy jej świadomśc granic jej ważności
oraz granic powodzenia opartej na niej praktyki.

Wiedza zdroworozsądkowa jest najbardziej przydatna wówczas, gdy pewna liczba

czynników pozostaje iezmienna. Nie zawsze zauważa się jej zależność od tych
czynników, a w związku z tym również istnienie tych czynników.
Zadaniem systematycznej auki jest usunięcie tych braków.

To, co uważa się za wiedzę zdroworozsądkową, w znacznej mierze dotyczy wpływ,

jaki znane zjawiska wywierają na sprawy dla człowieka doniosłe.

Konflikty między sądami – jeden z bodźców rozwouj nauki.

Wiele pospolitych przekoań może przetwać przetrwać bardzo długi czas – w

przeciwieństwie do względnie krótkiego istnienia nowych twierdzeń naukowych.

Język, w którym formułujemy i przekazujemy wiedzę zdroworozsądkową, może

zdradzać nieokreślony charakter pod dwoma względami:
 Terminy mowy potoznej mogą być całkowicie nieostre
 Terminy mowy potocznej mogą nie posiadać dostatecznego stopnia
dokładności

Trudno kontrolować eksperymentalnie przekonanie zdroworozsądkowe. Przekonań

przednaukowych często nie można poddawać określoym testom doświadczalnym po
prostu dlatego, że przekonania owe mogą być zgodne w sposób niejasny
z nieokreśloną klasą nie analizowanych faktów.

Wysokie wymagania zgodności – trudniejsze wynalezienie teorii, która nie zostanie

obalona.

Większa precyzja, większa podatość na obalanie twierdzeń naukowych. Jednocześnie

można je łatwiej niż wiedzę zdroworozsądkową włączyć do obszernych, lecz jasno
formułowanych systemów wyjaśnień.

Zwiększenie precyzji twierdzeń i włączenie ich w ogólne systemy wyjaśnień –

potęgowanie zdolności selektywnej metody sprawdzania nowoczesnej nauki i
uzyskanie przez nią nowych źródeł danych przydatnych dla swych rozstrzygnięć.

Wiedza zdroworozsądkowa – koncenruje się na badaniu wpływu zdarzeń na sprawy

mające szczególną wartość dla ludzi, teoria naukowa nie ma takiego ograniczenia.
Poszukiwanie systematycznych wyjaśnień wymaga, ażeby badania dotyczyły
związków zależności między przedmiotami niezależnie od ich stosunku do ludzkich
wartości.

Nauka świadomie pomija zewnętrzne walory przedmiotów i twierdzenia naukowe

często zdają się mieć jedynie nikły związek z wydarzeniami i właściwościami
codziennego życia.
Wysoce abstrakcyjny charakter pojęć naukowych i ich pozorne oddalenie od cech,
jakie stwierdzamy w przedmiotach w naszym potocznym doświadczeniu –
nieuiknione następstwo poszukiwania systematcznych i ogólnych wyaśnień.

Wiedza zdroworozsądkowa również posługuje się pojęciami abstrakcyjnymi.

Pojęcia naukowe różnią się od pojęć zdroworozsądkowych nie tylkoswą

abstrakcyjnością. Różnią się tym, że charakteryzują wewnętrzne strukturalne
własności, wyabstrahowane ze znanych własności, przejawianie przez ograniczone
klasy przedmiotów zazwyczaj w bardzo specjalnych warunkach, formułuje się je po
to, by systematycznie wyjaśniać obszerne klasy różnorodnych zjawisk.

Twierdzenia naukowe – kontrolowane przez precyzyjną analizę danych uzyskaną w

starannie kontrolowanych warunkach.

Przekonań zdroworozsądkowych nie poddaje się krytycznej analizie.

Poszukiwanie wyjaśnień w nauce – poszukiwanie hipotez, które mogą zostać

odrzucone.

Wnioski naukowe – są rezultatami stosowania metody naukowej

Stosowanie metody naukowej – polega na wytrwałym sprawdzaniu uzasadnień,

dokonywanymi zgodnie z ustalonymi zasadami, które służą do oceny metody
uzyskiwania przesłanek oraz do ustalania siły uzasadniającej tych przesłanek.

Wnioski naukowe są owocem zinstytucjonalizowanego systemu badawczego, który w

ludzkim życiu zaczyna odgrywać coraz ważniejszą rolę.