۱۳۰

‫د ماشوم روزنې ‪ ۰۳۱‬ټکي‬ ‫‪.............‬‬ ‫د کتاب نوم‪:‬‬

‫دوکتور احمد املزید‬ ‫‪.............‬‬ ‫لیکوال‪:‬‬

‫طالبعلم صالح الدین‬ ‫‪.............‬‬ ‫اردو ژباړه‪:‬‬

‫رحمت شاه (فراز)‬ ‫‪.............‬‬ ‫پښتو ژباړه‪:‬‬

‫رحمت شاه (فراز)‬ ‫‪.............‬‬ ‫ډیزاین او کمپوز‪:‬‬

‫‪ ،82 ،8102‬جوالی‪ ،‬دوشنبه‬ ‫‪.............‬‬ ‫د ژباړې نېټه‪:‬‬

‫د ماشومانو روزنه یو فن دی او ډېری خلک له دې فن څخه ناخربه دي‪ .‬د ماشومانو د روزنې اړوند په ټوله‬
‫نړۍ کې ګڼ شمېر کتابونه لیکل شوي دي‪(( .‬ډاکټر احمد املزید)) په لنډ ډول د ‪ ۰۳۱‬ټکو په لیکلو د‬
‫مېندو او پلرونو یوه لویه ستونزه هواره کړې‪ .‬د دې ‪ ۰۳۱‬الرو په وسیله ماشومان نېغې الرې ته راوستل‬
‫کېدی يش‪ .‬وايي چې د روزنې په پیل کې لږ ناړامې د ټول ژوند لپاره د اوږو بار ګرځي‪.‬‬

‫د کتابونو په دې انبارونو او د وخت اړتیا ته په کتو دا کتاب یو داسې لنډیز دی چې په لنډ ډول پکې د‬
‫ماشومانو د روزنې په اړه ټولو خلکو او په ځانګړي ډول مور او پالر ته الرښوونې شوې دي‪ .‬ښايي د دې هڅې‬
‫له امله خلک د خپلو ماشومانو د روزنې په اړه ګټور پوهاوی ترالسه کړي او د همدې الرو په خپلولو له خپلو‬
‫ماشومانو څخه د درناوي مېوه ترالسه کړي‪ .‬دا ‪ ۰۳۱‬ټکي په لنډ ډول راوړل شوي دي‪ ،‬هر کس د خپلو حاالتو‬
‫له مخې درس ترې اخیستی او کاروی يش‪ .‬هللا تعالی دې زموږ د ټولو مالتړی او مرستندوی وي‪.‬‬
‫‪ -۰‬د یو وايل عقیده باید د ماشوم په زړه کې له کوچنیوايل وپالل يش‪ .‬پکار ده چې ماشوم پوه کړی يش‬
‫چې په ((ال اله)) کې د دې خربې نفي شوې چې اړتیا پوره کوونکی او معبود نشته‪(( ...‬اال هللا)) کې باید دا‬
‫ورته ثابت کړی يش چې یوازې هللا تعالی هغه ذات دی چې د ټولو پالونکی دی‪ .‬لنډه يې دا چې ماشومانو‬
‫ته باید لومړۍ کلمه او د هغې معنا په ټینګار رسه ور زده کړی يش‪.‬‬

‫‪ -۲‬له ماشوم نه پوښتنه وکړئ چې هللا تعالی موږ ولې پیدا کړي یو؟ د پوښتنې له امله به له ماشوم رسه د‬
‫ځواب موندلو تنده پیدا يش‪ .‬نو اوس هغه ته ور زده کړئ چې هللا تعالی موږ ټول د خپل عبادت او د هغه د‬
‫احکامو د پر ځای کولو لپاره پیدا کړي یو‪ .‬موږ ته ښايي چې په هر کار کې د هللا تعالی خوښه ولټوو‪.‬‬

‫‪ -۳‬د ماشوم په ذهن کې باید د جهنم او د هللا تعالی د عذاب تصور ډېر وانه چول يش‪ .‬تر څو د هغه په‬
‫ذهن کې د هللا تعالی په اړه یوازې وېره او ډار شتون ونه لري‪ .‬بلکې هغه ته باید ور وښیو چې د ښو ښو‬
‫کارونو په کولو به دا دا نعمتونو ترالسه کړو‪ .‬هو‪ ،‬که ماشوم کله شوخي وکړي نو ښه به وي چې په کمه کچه‬
‫يې له جهنم او عذاب څخه هم ووېروو‪.‬‬

‫‪ -۴‬ماشوم ته باید هر وخت د هللا تعالی نعمتونه ور یاد کړی يش‪ .‬هغه ته ور وښيئ چې هللا تعالی موږ ټول‬
‫داسې ښکيل پیدا کړي یو‪ ،‬موږ ته يې دا ښایسته نړۍ راکړې‪ ،‬موږ ته يې خواړه راکړي‪ ،‬پیسې يې راکړې او‬
‫داسې نور‪ .‬په دې رسه به د ماشوم په زړه کې د هللا تعالی مینه را وټوکېږي‪.‬‬

‫‪ -۵‬د ماشوم په ذهن کې دا خربه په ښه ډول ور ځای کړئ چې هللا تعالی موږ په هر حال کې ویني‪ .‬که څه‬
‫موږ یوازې یو‪ ،‬په بند اطاق کې یو‪ ،‬یا هم په څادر کې پټ یو‪ .‬د همدې لپاره پکار ده چې په یوازیتوب کې‬
‫هم د بدو چارو په اړه فکر ونه وکړو‪.‬‬

‫‪ -۶‬ماشوم ته دعاوې ور زده کړئ‪ .‬د هر کار په پیل کې بسم هللا ویل‪ ،‬له ډوډۍ څخه وروسته الحمد هللا‬
‫ویل‪ .‬او دغه راز نور اذکار او دعاوې ور زده کړئ‪.‬‬

‫د نېکو اخالقو او سپېڅلو صفاتو یادونه کوئ‪ .‬تر څو د هغه په‬ ‫‪ -۷‬د ماشوم په مخکې پرلپسې د پیغمرب‬
‫مینه ځای وکړي‪ .‬د هغه په وړاندې د سپېڅيل سیرت کیسې په ښکيل اسلوب وکړئ‪.‬‬ ‫زړه کې د پیغمرب‬
‫باندې‬ ‫د ځان لپاره یو ایډیال (منونه) وګرځوي‪ .‬ماشوم په پیغمرب‬ ‫په دې ډول به ماشوم نبي کریم‬
‫پر درود لېږلو عادت کړئ‪.‬‬

‫‪ -۸‬ماشوم د قضا او قدر پر عقیده پوه کړئ‪ .‬په دې يې پوه کړئ چې هللا تعالی څه غواړي هغه کېږي او څه‬
‫چې نه غواړي هغه پخپله نه يش کېدی‪ .‬هر څه د هللا تعالی د قدرت په ولکه کې دي‪.‬‬

‫‪ -۹‬ماشومانو ته د ایامن پنځه ارکانه ور زده کړئ‪ ،‬یعنې‪ :‬سپېڅلې کلمه‪ ،‬ملونځ‪ ،‬روژه‪ ،‬زکات او حج‪.‬‬

‫‪ -۰۱‬له ماشوم نه د عقیدې اړوند پوښتنې وکړئ‪ .‬مثالً له هغه وپوښتئ چې ستا رب څوک دی؟ ستا دین څه‬
‫دی؟ ستا پیغمرب څوک دی؟ موږ چا پیدا کړي یو؟ موږ ته څوک رزق راکوي؟ څوک موږ ته خواړه راکوي او‬
‫له ناروغیو شفا راکوي؟ توحید څه شی دی؟ کفر او نفاق څه شی دی؟ د مرشک‪ ،‬منافق او کافر پایله څه‬
‫ده؟ او داسې نور‪.‬‬

‫‪ -۰۰‬خپل ماشوم ته د اسالم پنځه ارکانه ور وپېژنئ‪.‬‬

‫‪ -۰۲‬هغه له ملانځه رسه عادت کړئ‪ .‬په حدیث رشیف کې راځي‪(( :‬کله چې ستاسې ماشومان اوه کلن يش‬
‫نو پر ملانځه يې پابند کړئ او کله چې لس کلن يش‪ ،‬نو د ملانځه په نه کولو يې ووهئ‪)).‬‬

‫‪ -۰۳‬هلکان له ځان رسه د ملانځه لپاره بیايئ او هغوی ته د اوداسه طریقه ور زده کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۴‬ماشومانو ته د جومات درناوی او اداب ور زده کړئ‪ .‬هغوی د جومات د سپېڅلتیا ساتلو په لور‬
‫وهڅوئ‪.‬‬

‫‪ -۰۵‬ماشومان له روژې نیولو رسه عادت کړئ څو په لویینې کې د روژې نیول ورته ستونزمن نه وي‪ .‬پکار ده‬
‫چې د روژو په نیولو يې حوصلې لوړې کړو‪.‬‬

‫‪ -۰۶‬په ماشومانو کې د قرآن کریم د حفظ کولو لېوالتیا پیدا کړئ‪ .‬نبوي احادیث‪ ،‬اوراد او اذکار ور زده‬
‫کړئ‪ .‬د هغوی په وړاندې د قرآن کریم د حفظ کولو ثواب او درجات یاد کړئ‪.‬‬
‫‪ -۰۷‬هر کله چې ماشوم په درس کې پرمختګ وکړي‪ ،‬نو له هامغه رسه سم انعام ورکړئ او حوصله يې ور‬
‫فرمايي‪ ،‬زما پالر یوه ورځ راته وویل‪(( :‬اې زویه! د حدیثو علم‬ ‫(رح)‬
‫لوړه کړئ‪ .‬حرضت ابراهیم بن ادهم‬
‫ترالسه کړه او هر کله چې تا کوم حدیث واورېد او زده دې کړ نو تا ته به یو درهم درکول کېږي‪ )).‬ابراهیم‬
‫بن ادهم فرمايي‪(( :‬همدې هڅونې او د انعام ترالسه کولو لېوالتیا زه د حدیثو له علم څخه برخمن کړم‪)).‬‬

‫‪ -۰۸‬ماشوم باید هر وخت په لیک‪ ،‬لوست او د مدرسې په کارونو کې بوخت ونه ساتل يش تر څو ماشوم دا‬
‫کارونه د ځان لپاره سزا ونه ګڼي او د قرآن کریم له حفظ او نورو درسونو څخه زړه تورنی نه يش‪.‬‬

‫‪ -۰۹‬پوه شئ! تاسې د خپلو ماشومانو لپاره ایډیال او الرښود یاستئ‪ .‬اوس که تاسې د عباداتو او الهي‬
‫احکاماتو په تررسه کولو کې له تنبلۍ او غفلت څخه کار واخلئ نو ماشومان به هم له تاسې ناسم اغېز‬
‫واخيل او د عباداتو تررسه کول به پر ځان بوج وګڼي او په پرېښودو به يې هېڅ لړزانده نه وي‪.‬‬

‫‪ -۲۱‬خلک ماشومانو ته پیسې ورکوي او ماشومان زیاتره وختونه هغه پیسې زېرمه کوي‪ .‬په داسې صورت کې‬
‫کله نا کله د ماشوم په مخکې له خپل جېب څخه کوم بېوزيل ته یو څه ورکوئ‪ .‬یا يې د ماشومانو په الس‬
‫ورکوئ‪ .‬په دې رسه به په ماشومانو کې د هللا تعالی په الره کې د صدقې مینه او ځواک پیدا يش‪ .‬هغوی ښه‬
‫وهڅوئ چې له خپله جېبه څه نا څه خامخا د هللا تعالی په الر کې ولګوي‪ .‬تاسې د احادیثو او د صدقې د‬
‫فضایلو په اورولو هم د ماشومانو په ذهن کې دا خربه ور کېنولی شئ‪.‬‬

‫‪ -۲۰‬که غواړئ چې خپل ماشومان د رښتینولۍ بېلګه وګرځوئ نو د هغوی په زړونو کې د وېرې تخم مه‬
‫کرئ‪ .‬ځکه که د رښتیا په ویلو هغوی یو ځلې وهل وخوري نو پر دوهم ځلې تېروتنې به هېڅکله رښتیا ونه‬
‫وايي بلکې د درواغو یوه کیسه به راجوړه کړي او د ځان د ژغورلو هڅه به وکړي‪.‬‬

‫‪ -۲۲‬خپل ځان د رښتینولۍ او صداقت بېلګه کړئ‪ .‬له غولونې او ناوړه خربو ځان وساتئ‪ .‬بیا وګورئ ماشوم‬
‫به مو هم له تاسې رښتینويل او صداقت زده کړي‪.‬‬

‫‪ -۲۳‬ماشومانو ته تل د امانت او رښتینولۍ درس ورکړئ او پر هغه ترالسه کېدونکي اجرونه او انعامونه یاد‬
‫کړئ‪.‬‬
 ‫‪ -۲۴‬په غیر محسوس ډول ماشوم وازمايئ چې څومره امانت ساتونکی او څومره د باور وړ دی‪.‬‬

‫‪ -۲۵‬په ماشوم کې د صرب عادت وروزئ‪ .‬په یوه کار کې له بېړې کولو او بې فکره د یوه کار له کولو يې منع‬
‫کړئ‪ .‬په دې خربه باندې د ماشوم د ښه پوهاوي لپاره کولی شئ په هغه روژې ونیسئ‪ .‬یا داسې کارونه پرې‬
‫وکړئ چې په هغو کې له صرب او انتظار پرته بله هېڅ چاره نه وي‪ .‬ترڅو ماشوم د ډاډ او صرب له مفهوم رسه‬
‫بلد يش‪.‬‬

‫‪ -۲۶‬ټولو ماشومانو ته په یوه سرتګه وګورئ‪ .‬بې علته یو چاته زیات وخت مه ورکوئ تر څو نور ماشومان‬
‫ځان کم ونه ګڼي‪ .‬د مساوي چلند په کولو به د هغوی په ذهنونو کې د عدل صفت ریښې وکړي‪.‬‬

‫‪ -۲۷‬ایثار وايي نورو ته پخپل ځان لومړیتوب او ترجیح ورکولو ته‪ .‬ماشومان عادت کړئ چې هغوی تل نور‬
‫خلک له ځان څخه لوړ وګڼي‪ .‬هغوی ته د صحابه کرامو د ایثار کیسې واوروئ‪.‬‬

‫‪ -۲۸‬په غولونې‪ ،‬مالوټ‪ ،‬درواغو او غال باندې څومره لويې سزاګانې ورکول کېږي او هللا تعالی پرې څومره‬
‫خفه کېږي؟ د ماشومانو په مخکې د دې څرګنداوی وکړئ تر څو له دې ډول رټل شوو کارونو څخه د تل‬
‫لپاره ځان وسايت‪.‬‬

‫‪ -۲۹‬ماشوم که په کوم ځای کې زړورتیا وښيي نو افرینی پرې ورکړئ‪ .‬هغه ته وښيئ چې زړورتیا او مېرانه‬
‫د مسلامن لپاره خورا اړینه ده‪ .‬هللا تعالی هم زړور مؤمنان خوښوي‪.‬‬

‫‪ -۳۱‬د سختي لهجې او د ډېر زیات رعب اچولو له امله د ماشومانو په ذهن کې ستاسې ناسم تصور ځای‬
‫نیيس‪ .‬له دا ډول لهجو ځان وساتئ‪.‬‬

‫‪ -۳۰‬ماشوم له عاجزۍ او خاکسارۍ رسه روږدی کړئ‪ .‬له تکرب او لويي کولو يې منع کړئ‪ .‬د تکرب په غوره‬
‫کولو انسان په هامغه وخت د خلکو له سرتګو لوېږي‪ .‬په دې معنا چې د تکرب سزا ډېره ژر ورکول کېږي‪.‬‬

‫‪ -۳۲‬د ماشوم په ذهن کې د دې خربې پخلی وکړئ چې د ښې کورنۍ او د مال او اسبابو له امله چاته لوړې‬
‫درجې نه ورکول کېږي‪ .‬بلکې د تقوا او د نېکو کارونو په تررسه کولو خلک پرمختګ کوي او بریا مومي‪.‬‬

‫‪ -۳۳‬ماشوم ته وښيئ چې ظلم او زیاتی د بې زړه خلکو کار دی‪ .‬الس اچول او خربه نه منل انسان د ذلت په‬
‫کنده کې غورځوي‪ .‬خیانت کوونکی د هالکت په لور درومي‪.‬‬
‫‪ -۳۴‬په ځینو شیانو کې چې ډېر نازکه توپیرونه شتون لري‪ ،‬ماشومان باید له هغو خرب کړی يش‪ .‬مثالً دا‬
‫چې د زړورتیا او بې ځایه ظلم او مداخلت کولو تر منځ څه توپیر دی؟ حیا او رشمندګۍ څه توپیر لري؟ په‬
‫عاجزۍ او ذلت کې څه توپیر دی؟ په هوښیارۍ او غولونې کې څه توپیر دی؟ دا ډول نورې هغه خربې چې‬
‫ماشوم پرې نه پوهېږي‪ ،‬هغه ته یې ور ښيئ او په دې يې پابند کړئ چې په هغو کې ښه کارونه را خپل کړي‬
‫او له بدو کارونو ځان وسايت‪.‬‬

‫‪ -۳۵‬اوالد مو پراخ السی (سخي) اموخته کړئ‪ .‬داسې چې په کور کې هم پراخ السی وي او په خپل ځان‬
‫باندې نورو خویندو وروڼو ته لومړیتوب ورکړي او له کوره بهر هم د نېکیو او احساناتو تررسه کوونکی وي‪.‬‬

‫‪ -۳۶‬له یو چا رسه کړې ژمنه تل پوره کوئ‪.‬په ځانګړې ډول له ماشومانو رسه چې د کوم يش ژمنه شوې وي‬
‫هغه پخپل وخت تر هغو ور ورسوئ‪ ،‬څو ماشومان مو د ژمنې له پرځای کولو رسه روږي يش او د ژمنې له‬
‫ماتولو څخه د ځان ساتنې عادت خپل کړي‪.‬‬

‫‪ -۳۷‬کور ته د ننوتو پر مهال په ماشومانو باندې سالم واچوئ‪ .‬هغوی هم له سالم اچولو رسه عادت کړئ‪.‬‬

‫‪ -۳۸‬د ماشومانو په مخکې جامې او داسې نور مه بدلوئ‪ .‬که اړین وي نو د پردې خیال وساتئ او د‬
‫ماشومانو په مخکې د سرت له پرانیستلو ځان وساتئ‪.‬‬

‫‪ -۳۹‬له ګاونډیانو رسه ښه چلند وکړئ‪ .‬ماشومان هم د ګاونډیانو له حقونو خرب کړئ‪.‬‬

‫‪ -۴۱‬ګاونډیانو ته له تکلیف او کړاو رسولو څخه د ځان ساتنې ترغیب او درس ورکړئ‪.‬‬

‫‪ -۴۰‬مور او پالر د ښه چلند ډېر مستحق دي‪ .‬د چا چې مور او پالر ژوندي نه وي‪ ،‬له هغو د هغوی قدر‬
‫وپوښتئ نو یو څه اندازه به درته ولګېږي‪ .‬یو چا څه ښه ویيل دي‪:‬‬

‫پیار کــــهتے هیں کسے اور مـــــــامتا کیا چیز ہے‬

‫کوئی ان بچوں سے پوچهے جن کی مرجاتی هے ماں!‬

‫[اردو ژباړن]‬
 ‫مــــــــــينه څه ته وايـي او دا څه وي د مور مينه‬
‫ودې پوښتي هغه چې يې مـــــور په ګور کې وينه‬

‫[پښتو ژباړن]‬

‫له همدې امله له والدینو رسه ډېر ښه چلند وکړئ‪ .‬له خپلوانو رسه مو اړیکې وپالئ‪ .‬پر هغوی پام وساتئ‪.‬‬
‫په غم او ښادۍ کې يې ګډون وکړئ‪ .‬خپل ماشومان په دې ټولو چارو کې له خپل ځان رسه ولرئ او هغوی‬
‫ته هم له والدینو او خپلوانو رسه د ښه چلند الرښوونه وکړئ‪.‬‬

‫‪ -۴۲‬ماشومانو ته وښيئ چې خلک له هغه ماشوم رسه مینه کوي چې مهذبه وي او نورو ته له رضر رسولو‬
‫ځان سايت‪.‬‬

‫‪ -۴۳‬پخپله د خپلو ماشومانو لپاره د هغوی په نوم یو لیک یا یو لنډ کتابګوټکی ولیکئ چې پکې اداب‪،‬‬
‫پندونه او سپارښتنې وي‪ .‬ماشوم به دا ډول شیان له ځان رسه سايت او کله چې لوی يش‪ ،‬پر هغو به عمل‬
‫کوي‪.‬‬

‫‪ -۴۴‬ماشومانو ته باید وښودل چې ځینې کارونه شیطاين کارونه وي چې له هغو نه د تل لپاره ځان ساتل‬
‫پکار دي لکه درواغ ویل‪ ،‬دوکه ورکول‪ ،‬کنځلې کول او داسې نور‪.‬‬

‫‪ -۴۵‬د ورځې په پای کې له خپلو ماشومانو رسه کېنئ‪ ،‬خربې وررسه وکړئ او هره ورځ له نبوي ادابو څخه‬
‫یو ادب ور وښیئ‪ .‬بیا د پخوانیو ادابو په اړه د هغوی د عمل په باب پوښتنې وکړئ چې دوی پر هغو څنګه‬
‫او څومره عمل ک وي‪ .‬که امکان لري نو لیکل شوي اداب په ماشومانو ولولئ او تاسې ورته غوږ کېږدئ او‬
‫تېروتنې يې ور سمې کړئ‪.‬‬

‫‪ -۴۶‬که له ماشوم نه تېروتنه ويش‪ ،‬د ټولو په مخکې يې له رټلو او سزا ورکولو ځان وساتئ‪ .‬هو‪ ،‬په یوازيتوب‬
‫کې یې پوه کړئ او د بدو کارونو له پایلو يې خرب کړئ‪.‬‬

‫‪ -۴۷‬ماشومان د امکان تر بریده مالمت او د خپلې غوسې نښه مه ګرځوئ‪ .‬بلکې یوه ښه موقع ورته وګورئ‬
‫– داسې چې مناسبه وي – بیا له ماشومانو رسه پر اعتدال والړ چلند وکړئ‪.‬‬
‫‪ -۴۸‬د ماشومانو کوټې ته له ورتګ مخکې‪،‬له هغو اجازه وغواړئ‪ .‬په دې ډول به ماشومان یو چېرته له ننوتو‬
‫مخکې د اجازې له اخیستلو رسه عادت يش‪ .‬او په دې ډول به د اسالم د ((استیذان)) پر حکم عمل ورته‬
‫شونی يش‪ .‬که د ناڅاپه ورننوتو له امله کوم کار درنه پټ کړي نو په راتلونکي کې به يې په داسې طریقو‬
‫وکړي چې د کوښښ رسبېره به هم تاسې پرې پوه نه شئ‪ .‬ځکه شیطان د بدو کارونو لپاره نوې نوې الرې‬
‫پرانیزي‪ .‬هو‪ ،‬پکار ده چې کله نا کله په پټه توګه د ماشومانو څارنه او د هغوی د ملګرو په اړه پوښتنه‬
‫ګروېږنه ويش‪.‬‬

‫‪ -۴۹‬دا مته مه لرئ چې ماشوم به په یو ځل پوهولو پوه يش او بیا ځلې به ورته د کوم څه ښودلو اړتیا نه وي‪.‬‬
‫بلکې ماشومانو ته يې باید هر وخت ور په یادکړئ او ویې څارئ‪.‬‬

‫‪ -۵۱‬کله چې ټول د ډوډۍ لپاره کېني نو له ډوډۍ پیلولو مخکې په لږ لوړ غږ بسم هللا ووایئ‪ .‬څو ماشومان‬
‫له ډوډۍ خوړلو مخکې له ((بسم هللا)) ویلو رسه روږدي يش‪ .‬په همدې ډول له ډوډۍ وروسته‬
‫((الحمدهللا)) ووايئ‪.‬‬

‫‪ -۵۰‬انسان تل تېروتنې کوي‪ .‬په ځانګړي ډول ماشومان خو بیا هر وخت شوخي کوي‪ .‬د ماشومانو په هره‬
‫تېروتنه او هره شوخي د هغو نیول‪ ،‬رټل او سزا ورکول عادت مه ګرځوئ‪ ،‬بلکې ځینې وختونه پرې سرتګې‬
‫هم پټوئ‪ .‬پخپله سینه کې د ماشومانو د شوخیو او تېروتنو کتاب مه پرانیزئ‪.‬‬

‫‪ -۵۲‬که په کوم کار کې له تاسې تېروتنه ويش نو د ماشوم په وړاندې باید له بښنې غوښتلو ونه رشمېږئ‪.‬‬
‫کېدی يش هغه ستاسې د بښنې غوښتنې له چلند نه ښه درس واخيل‪.‬‬

‫‪ -۵۳‬ماشوم ته ګټه او تاوان ور وپېژنئ‪ .‬هغه دې ته تیار کړئ چې ته یو با ادبه ماشوم يې او ته به د ښه او‬
‫بد کار تر منځ له فرق کولو وروسته‪ ،‬ښه کار تررسه کوې او له بد کار نه به ځان ساتې‪.‬‬

‫‪ -۵۴‬ماشومانو ته کوم ځانګړی کار ور وسپارئ چې هغوی پر همدې کرښو په راتلونکي ژوند کې کار وکړي‪.‬‬
‫مثالً یو ماشوم د معلم کېدو لپاره وهڅوئ‪ ،‬بل د پیلوټ کېدو او یو بل د ډاکټر کېدو او داسې نور‪.‬‬

‫‪ -۵۵‬د ماشومانو په خربو یا کوم کار پورې ټوکې او رشخند مه وهئ‪ .‬په دې ډول د ماشوم پر نفس اعتامد‬
‫)‪ (self - confidence‬کمېږي‪.‬‬
 ‫‪ -۵۶‬ماشومانو ته د مبارکۍ‪ ،‬ښه راغالست او خدمت پر مهال کارېدونکي الفاظ ور زده کړئ‪.‬‬

‫‪ -۵۷‬د ماشومانو ناز او نخرو ته په غاړې اېښودو کې مبالغه مه کوئ‪.‬‬

‫‪ -۵۸‬د دنیا په مادي شیانو کې باید د ماشوم ذهن بوخت نه کړی يش‪ .‬په مادیت باندې د باور په صورت‬
‫کې په انسان کې د اعتامد ځانګړنه کمېږي او د پیاوړي ګام اخیستو وړتیا له السه ورکوي‪.‬‬

‫‪ -۵۹‬د ماشومانو ملګري شئ او د ملګرو په څېر چلند وررسه وکړئ تر څو هر ډول مسئله دررسه رشیکولی‬
‫ويش‪.‬‬

‫‪ -۶۱‬ماشومانو ته د لوبو لپاره کايف وخت ورکړئ تر څو جسامين روغتیا يې هم ښه وي او په ماشومانو کې‬
‫د لوبو کومه هیله او خواهش چې وي هغه هم پوره يش‪.‬‬

‫‪ -۶۰‬هغوی په ګټورو او ذهن روښانونکو لوبو بوخت کړئ‪.‬‬

‫‪ -۶۲‬هغوی ته خپلواکي ورکړئ چې پخپله هر څه غواړي تررسه کړي‪ .‬البته څارنه يې وکړئ‪.‬‬

‫‪ -۶۳‬ماشومان له المبو‪ ،‬نښه ویشتلو او داسې نورو فعالیتونو رسه اشنا کړئ‪.‬‬

‫‪ -۶۴‬له ماشومانو رسه لوبې وکړئ او کله نا کله د بریا په صورت کې هم لوبه ترې وبایلئ‪.‬‬

‫‪ -۶۵‬ماشومانو ته باید ګټور روغتیايي خواړه ورکړی يش‪.‬‬

‫‪ -۶۶‬د ماشومانو توکو او خوراک څښاک او ‪ ...‬ته پاملرنه کوئ‪.‬‬

‫‪ -۶۷‬د خوراک څښاک په معامله کې په ماشومانو پام ساتئ چې له بریده تېری ونه کړي یا بېکاره شیان ونه‬
‫خوري‪.‬‬

‫‪ -۶۸‬که ماشوم کومه شوخي کړې وي نو د ډوډۍ پر مهال باید ونه وهل يش‪.‬‬
‫‪ -۶۹‬په ماشومانو د هغوی د خوښې خواړه وخورئ‪ .‬کوم خواړه چې هغوی ته په زړه پورې نه وي‪ ،‬په زوره يې‬
‫مه پرې خورئ‪.‬‬

‫‪ -۷۱‬د ماشوم خربه باید په غور واورېدل يش او هر ټکی يې په بشپړې پاملرنې رسه له اورېدو وروسته د‬
‫هغه ستونزه حل کړی يش‪.‬‬

‫‪ -۷۰‬ماشوم ته داسې روزنه ورکړئ چې خپلې ستونزې پخپله حل کول زده کړي‪ .‬که تاسې پوهېږئ چې له‬
‫کوښښ رسبېره هم نه بریالی کېږي نو په پټه په داسې ډول له کومک وررسه وکړئ چې پرې پوه نه يش‪ .‬له‬
‫داسې کولو به په هغه کې د پرمختګ حوصله او پر ځان باور پیدا يش‪.‬‬

‫‪ -۷۲‬ماشوم ته د عزت او مینې په سرتګه وګورئ‪ .‬که کوم ښه کار وکړي نو ښه عوض او بدله يې ورکړئ‪.‬‬

‫‪ -۷۳‬ماشومان د قسمونو خوړلو ته مه اړ کوئ بلکې د رښتیا ویلو رزونه ورکړئ او په ذهن کې يې دا خربه‬
‫ورځای کړئ چې پرته له قسم کولو هم ستا خربه سمه ګڼل کېږي‪.‬‬

‫‪ -۷۴‬د زیات ډارولو او سزا ورکولو له خربو ځان وساتئ‪.‬‬

‫‪ -۷۵‬ماشوم ته دا احساس مه ورکوئ چې هغه بد هلک دی یا ناالیق او تنبل دی‪.‬‬

‫‪ -۷۶‬زیاتره ماشومان ډېرې پوښتنې کوي‪ .‬په دې صورت کې د پوښتنو په کولو باید ونه وهل يش‪ ،‬بلکې د‬
‫ټولو پوښتنو ته يې څرګند او ډاډ بښونکي ځوابونه ورکړئ‪.‬‬

‫‪ -۷۷‬ماشوم په مینه او محبت سینې ته راجوخت کړئ او دا احساس ورکړئ چې مور او پالر دررسه ډېره‬
‫مینه لري‪ .‬او ته پر هغوی ډېر ګران يې‪.‬‬

‫‪ -۷۸‬په ځینو چارو کې له ماشومانو مشوره وغواړئ او د هغه پر مشوره عمل وکړئ‪ .‬که په کومه خربه نه‬
‫پوهېږي نو پوه يې کړئ او اصالح يې کړئ‪.‬‬

‫‪ -۷۹‬د کور دننه د خپلې خوښې په ځای کې د اوسېدو په معامله کې د ماشوم طبیعت ته وګورئ‪.‬‬
‫‪ -۸۱‬ماشومان د منډو‪ ،‬د قرآن مجید حفظولو او علمي سیالیو ته ور ولئ‪ .‬د قرآن کریم د حفظولو په حلقو‬
‫کې يې کېنوئ‪ .‬په نورو تفریحي فعالیتونو کې برخه ورکړئ تر څو په ماشومانو کې اضايف وړتیاوې وروزل‬
‫يش‪.‬‬

‫‪ -۸۰‬ماشوم ته مېلمه پالنه ور وښيئ‪ .‬روزنه ورکړئ چې د مېلمنو په مخکې خواړه‪ ،‬چای یا مېوه په څه ډول‬
‫اېښودل کېږي او د خوړلو بلنه څنګه ورکول کېږي‪.‬‬

‫‪ -۸۲‬کله چې تاسې له خپلو ملګرو رسه ناست اوسئ او په دې وخت کې مو ماشوم رايش نو هرکلی ورته‬
‫ووايئ او نورو ملګرو ته يې په ښه ډول ور وپېژنئ‪.‬‬

‫‪ -۸۳‬په ټولنیزو او مرستندویه فعالیتونه کې ماشومانو ته د برخې اخیستو موقع ورکړئ‪ .‬مثالً د یتیامنو او‬
‫کونډو د خدمت او مرستې کولو په ځای کې ماشومان ور وړاندې کړئ تر څو په هغوی کې د ټولنې له‬
‫بېوزله خلکو رسه د مرستې جذبه را پیدا يش‪.‬‬

‫‪ -۸۴‬ماشوم ته په بازار کې د پېر او پلور روزنه ورکړئ‪ .‬د حاللې ګټې فضیلت او الرې چارې ور وښيئ‪.‬‬

‫‪ -۸۵‬ماشومانو ته روزنه ورکړئ چې د نورو درد او خوږ احساس کړي او څومره چې امکان لري د هغوی د‬
‫کړاوونو په کمولو کې کومک وررسه وکړي‪.‬‬

‫ہیں لوګ وہیں جهاں میں اچهے‬

‫آتے ہیں جــــو کام دورسوں کے‬

‫په دنيا کې ښه هامغه انسانان دي‬

‫چـې په ښه ورځي د نـورو انسانانو‬

‫[پښتو ژباړن]‬
‫‪ -۸۶‬د ماشوم په اوږو د ټولې نړۍ بوج مه باروئ‪ .‬په دې معنا چې د هغه په مخکې د نړۍ داسې انځور مه‬
‫وړاندې کوئ چې له امله يې ماشوم ته د ټولې نړۍ فکر ور ولوېږي‪.‬‬

‫‪ -۸۷‬که د ټولنیزې ګټې یا مرستندویه فعالیت هر ډول کار تررسه کوئ‪ ،‬نو د ماشوم په مخکې يې یادونه‬
‫وکړئ‪.‬‬

‫‪ -۸۸‬له کور نه بهر د ځینو کارونو لپاره ماشومان لېږئ‪ .‬په دې اړه پر هغوی بشپړ باور ولرئ او وخت په‬
‫وخت الرښوونې ورته کوئ‪.‬‬

‫‪ -۸۹‬که ماشوم غواړي چې پخپله له کوم بل ماشوم رسه ملګرتیا وکړي نو بې له کوم معقول المله د هغه‬
‫ملګرتیا له منځه مه وړئ‪ .‬هو‪ ،‬ماشومانو ته د ښو او نېکو ملګرو د لټون نصحیت وکړئ‪.‬‬

‫‪ -۹۱‬د ماشومانو روغتیا ته ډېر پام کوئ‪ .‬هغوی روغ ساتئ‪.‬‬

‫‪ -۹۰‬ماشومانو ته په وخت ډوډۍ ورکوئ او په دې کار کې غفلت مه کوئ‪.‬‬

‫‪ -۹۲‬د درملو څومره کچه چې ټاکل شوې وي‪ ،‬له هغه زیات ماشوم ته مه ورکوئ‪.‬‬

‫‪ -۹۳‬په ماثورو دعاګانو او قرآين آیتونو يې دم کړئ‪.‬‬

‫‪ -۹۴‬ماشوم د شپې له ژر ویده کېدو او سهار له وختي پاڅېدو رسه عادت کړئ‪.‬‬

‫‪ -۹۵‬د ماشومانو پاکوايل ته پاملرنه وکړئ‪ .‬د هغوی بدن‪ ،‬غاښونه او جامې باید تل پاکې او سرته وي‪.‬‬

‫‪ -۹۶‬د ناروغۍ زیاتېدو ته مه په مته کېږئ‪ ،‬ماشوم پر وخت ډاکټر ته ور ښکاره کړئ او دوا او داسې نور‬
‫ورته راوړئ‪.‬‬

‫‪ -۹۷‬کوم خلک چې په ساري (نورو ته تلونکو) ناروغیو اخته وي‪ ،‬له هغو څخه ماشومان لرې وساتئ‪.‬‬

‫‪ -۹۸‬ماشوم دې احساس ته مه پرېږدئ چې په کومه خطرناکه ناروغۍ اخته دی‪.‬‬

‫‪ -۹۹‬د هللا تعالی په حضور د ناروغۍ د شفا لپاره التجا او غوښتنه وکړئ‪ .‬له ټولو مرضونو څخه شفا له هللا‬
‫تعالی نه وغواړئ او د هامغه لور ته مخ وګرځوئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۱‬ماشومانو ته معاموې یعنې چیستانونه ورکړئ او له هغوی يې ځوابونه وغواړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۰‬په ماشومانو مقالې ولیکئ‪ .‬کومه موضوع ورکړئ او په هغې باندې په خپلو الفاظو کې د لیکلو دنده ور‬
‫وسپارئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۲‬ماشوم چې هر څه لیکي هغه لولئ‪ .‬تېروتنې يې په نښه کوئ او هره ورځ د نوې اسلوب او کلامتو‬
‫کارول ور زده کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۳‬ماشوم که په عبارت کې کومه نحوي یا لغوي تېروتنه کوي نو پر وخت يې ور اصالح کړئ‪ .‬اصالح يې‬
‫بل وخت ته مه پرېږدئ‪ ،‬داسې نه چې یوه تېروتنه يې داسې پخه يش چې په راتلونکي کې هم د ماشوم په‬
‫ذهن کې پاتې يش‪.‬‬

‫‪ -۰۱۴‬په ماشوم باندې عبارت په لوړ غږ ولولئ تر څو پر ځان يې باور پیدا يش او تلفظ يې صحیح يش‪ .‬او په‬
‫ویلو کې ورته اسانتيا وي‪.‬‬

‫‪ -۰۱۵‬ماشوم ته اختیار ورکړئ چې هغه کوم کتاب او کومه کیسه لوستل غواړي‪ .‬د ښوونځي لخوا له ټاکل‬
‫شوي نصاب پرته به دا یو اضايف فعالیت وي چې ماشوم به ترې ډېره ګټه وویني‪.‬‬

‫‪ -۰۱۶‬تاسې چې هر څه لولئ‪ ،‬خپل ماشوم هم د هغه په مطالعه کې دررسه رشیک کړئ او ځای ځای هغه ته‬
‫الرښوونه کوئ‪ .‬که تاسې د کوم لوی کتاب یا موضوع مطالعه کوئ نو ماشوم ته يې په لنډ او اسانه ډول ور‬
‫وپېژنئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۷‬په لوبو لوبو کې چې کوم درس ورکول کېږي هغه د ژوند تر پایه په حافظه کې ساتلی وي‪ .‬تاسې هم‬
‫پر ماشومانو ګټوري لوبې وکړئ او په پای کې په هغو کې د پټو درسونو یادونه ورته وکړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۸‬په ماشوم کې د ښوونځي په درسونو کې د ال زیاتو بریاوو لېوالتیا پیدا کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۱۹‬ماشوم د زده کړې په وخت کې د حارضۍ او زیار پابند کړئ تر څو په ازموینو کې ښې پایلې ترالسه‬
‫کړي‪.‬‬

‫‪ -۰۰۱‬پخپله هم له شعر او ادب رسه لېوالتیا پیدا کړئ او په ماشومانو باندې هم د پخوانیو خلکو شعرونه او‬
‫اديب پنځونې زده کړئ‪ .‬له دې شیانو رسه يې لېوالتیا پیدا کړئ‪ .‬تر ټولو ښه خربه دا ده چې ماشومانو ته‬
‫قرآين آیتونه او احادیث ور زده کړئ‪ .‬په احادیثو کې ادب هم شته او پند هم!‬

‫‪ -۰۰۰‬د عريب ادب یا په هره ژبه کې چې وي‪ ،‬ماشوم ته د هغه د فصاحت او بالغت اړوند مثالونه او عبارات‬
‫ور زده کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۰۲‬د وینا ځواک او د خطابت ملکه داسې یو شی دی چې په وسیله يې انسان د خیر خربه په غوره اسلوب‬
‫تر خلکو رسولی يش‪ ،‬پکار ده چې ماشومانو ته د وینا روزنه ورکول يش‪.‬‬

‫‪ -۰۰۳‬د خربو اترو او ورزش په سیالیو کې د ماشومانو لېوالتیا را وپنځوئ او ويې روزئ‪.‬‬

‫‪ -۰۰۴‬د بدن د ځواکمنولو او قوي اوسېدو لپاره ماشوم له خپل ځان رسه رشیک کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۰۵‬ماشوم ته د مورنۍ ژبې تر څنګ کومه بله مشهوره ژبه هم ور زده کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۰۶‬په کومو کارونو ثواب ورکول کېږي او په کومو کارونو هللا تعالی خفه کېږي او سزا پرې ورکوي‪ ،‬په‬
‫پوهوونکي او په زړه کې ځای نیوونکي انداز يې د ماشومانو په مخکې یادونه وکړئ‪ .‬بیا کله چې ماشومان‬
‫ښه کار وکړي نو هغوی ته انعام ورکړئ یا لږ تر لږه افرینی ورکړئ او که کومه شوخي وکړي نو له وخت‬
‫رسه سم وړ سزا ورکړئ‪ ،‬خو په سزا کې مبالغه مه کوئ‪.‬‬

‫‪ -۰۰۷‬ماشومانو ته انعام ورکړئ‪ ،‬له سزا نه د امکان تر بریده ځان وساتئ‪.‬‬

‫‪ -۰۰۸‬د انعام ورکولو ګڼې الرې کېدی يش‪ .‬هر وخت پیسې ورکول ښه نه وي‪ ،‬بلکې ځای او وخت ته په کتو‬
‫هامغسې انعام ورکړئ‪ .‬مثالً له ځان رسه يې په کوم سفر بوځئ‪ ،‬په کمپیوټر کې د کوم ګېم کولو اجازه‬
‫ورکړئ‪ ،‬کومه ډالۍ ورکړئ یا له ملګري رسه دباندې د چکر وهلو اجازه ورکړئ‪.‬‬
‫‪ -۰۰۹‬سزاوې ډول ډول وي‪ .‬هرکله وهل ټکول د ستونزې حل الره نه وي‪ .‬کله یوازې په غوسې کتل هم بسنه‬
‫کوي‪ .‬کله بیا په ژبنۍ غوسې‪ ،‬کله تر یوې مودې پورې د خربو اترو د نه کولو‪ ،‬کله بیا د ورځني لګښت د نه‬
‫ورکولو او کله بیا د اونیزې تفریح د اجازې په نه ورکولو هم ماشوم پند اخيل‪.‬‬

‫‪ -۰۲۱‬په یاد ولرئ! مناسبه سزا ماشوم په راتلونکي کې له شوخۍ کولو راګرځوي او د غوره وايل په لور يې‬
‫بیايي‪.‬‬

‫کې یوه بېلګه هم‬ ‫هېڅکله کوم ماشوم نه دی وهلی‪ .‬په نبوي دور‬ ‫‪ -۰۲۰‬په یاد ولرئ چې پیغمرب‬
‫دې کوم ماشوم وهلی‪ -‬ډبولی وي یا سزا ورکړې وي‪ .‬له همدې امله‬ ‫داسې نه موندل کېږي چې پیغمرب‬
‫له وهلو ټکولو باید د امکان تر بریده ځان وساتئ‪.‬‬

‫‪ -۰۲۲‬لومړی ځل چې ماشوم کله شوخي وکړي نو مه يې وهئ‪ ،‬بلکې په مناسب ډول يې تنبیه کړئ او په‬
‫راتلونکي کې د داسې کار د نه کولو ژمنه ترې واخلئ‪.‬‬

‫‪ -۰۲۳‬د سزا د ورکولو پر مهال له سخت زړیتوب څخه کار مه اخلئ‪ .‬نه د داسې غوسې پر مهال سزا ورکوئ‬
‫چې له بریده وتلې وي‪ .‬هسې نه په سزا کې له حده تېری درنه ويش‪.‬‬

‫‪ -۰۲۴‬کله چې د سزا ورکول حتمي وي نو ماشوم ته د سزا علت هم وښيئ چې په فالنۍ تېروتنې دا سزا در‬
‫کول کېږي‪.‬‬

‫‪ -۰۲۵‬ماشوم باید هېڅکله دا احساس ونه کړي چې هغه ته د سزا له ورکولو تاسې خوند اخلئ یا مو زړه ته‬
‫پرې ارامتیا رسېږي‪ .‬دا ډېر ناوړه ظلم دی‪.‬‬

‫‪ -۰۲۶‬د خلکو په مخکې ماشوم مه وهئ‪ .‬په ځانګړي ډول د هغه د ملګرو په شتون کې هغه مه وهئ یا رټئ‪.‬‬
‫هو‪ ،‬د ملګرو په شتون کې په عمومي ډول د تېروتنې د په ګوته کولو او له هغه د ځان ساتنې تاکید وکړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۲۷‬ماشومان په مخ مه وهئ‪ .‬په وهلو کې سختي مه کوئ‪ .‬ډېر په زور يې مه وهئ‪ ،‬داسې نه چې له بریده‬
‫زیات کړاو ورته ورسېږي‪ .‬له لرې څخه ماشوم په کوم سخت يش مه ولئ‪ ،‬په دې کې د لوی زیان اندېښنه‬
‫پرته ده‪.‬‬
‫‪ -۰۲۸‬ځینې وختونه ماشوم تېروتنه وکړي او منډه کړي او په الس نه راځي‪ .‬پالر له هغه رسه ژمنه وکړي‬
‫چې راځه نه دي وهم‪ .‬په دې وخت کې خپله ژمنه په یاد ساتئ‪ ،‬تر څو ماشوم په تاسې بشپړ باور ولري‪.‬‬
‫داسې نه چې په الس راتلو رسه سم يې ډبول پیل کړئ‪.‬‬

‫‪ -۰۲۹‬ماشوم ته دا احساس ورکړئ چې دا وهل ډبول هم ستا د اصالح لپاره دي‪ ،‬که نه په دې کې مې څه‬
‫شخيص لېوالتیا نشته؛ ستا مینه ده چې تا رټم‪ ،‬که نه وهل ډبول مې ښه نه اېيس‪.‬‬

‫‪ -۰۳۱‬ماشوم د سزا له فلسفې نه خرب کړئ‪ .‬هغه ته وښيئ چې سزا یوازې د کړاو رسولو او تکلیفولو لپاره نه‬
‫وي‪ ،‬بلکې دا یوازې او یوازې د تأدیب لپاره ورکول کېږي‪.‬‬

‫له هللا تعالی نه موږ د الرښوونې او په نېغې الرې د تلو د توفیق غوښتونکي یو‪ .‬او درود او سالم دې وي په‬
‫چې زموږ د ټولو د رسونو تاج او په ټولو مخلوقاتو کې افضل دی‪.‬‬ ‫هغه نبي کریم‬

‫رحمت شاه (فراز)‬

‫احمد شاه بابا مېنه‪ ،‬کابل‪ -‬افغانستان‬