METABOLIČNI PROCESI

- ANABOLIČKE REAKCIJE – reakcije sinteze, izgradnje

- KATABOLIČKE REAKCIJE – reakcije razgradnje – oslobađa se energija
- METABOLIZAM - niz reakcija u organizmu pri čemu dolazi do
promjena tvari i energije
- Izvori energije: Ugljikohidrati, lipidi, bjelančevine

- razgradnja hrane = oslobođena energija

 ~ 40 % toplinska energija, ostalo za sintezu ATP
- ATP (ADENOZIN-TRIFOSFAT) – spoj bogat energijom
 adenozin (adenin + riboza) + trifosfat
 nastaje vezanjem pojedinačnih fosfata na adenozin
 stanica treba energiju  ATP se razgrađuje
 dvije veze između fosfata su visokoenergetske  kidanjem
svake veze
 oslobodi se 50,2 kJ energije (E)
 ATP  ADP + Pi  ADP  AMP + Pi
- KALORIMETAR – uređaj
 osušeni (dehidrirani) uzorak usitnjene hrane se spaljuje u
prisustvu kisika - toplina koja se pri tom razvija se
preračunava u džule
 iskazuje se u kilodžulima (kJ) ili u kilokalorijama (kcal)
 1 kcal= 4.184 kJ, 1 kJ= 0.2388 kcal
- BAZALNI METABOLIZAM – količina energije koju troši organizam u
stanju mirovanja (spavanja) kroz 24 sata
  za održavanje temeljnih životnih funkcija (disanje, rad srca,
mozga, crijeva... )
 čovjek 70 kg, 20 godina  5020 kJ (1200 kcal)

- RADNI METABOLIZAM – opisuje koliko energije potroši čovjek s

prosječnim radnim opterećenjem
 RADNI METABOLIZAM = BAZALNI METABOLIZAM
+ RAD
 unos energije ovisi o ovisi tjelesnoj masi, spolu, dobi, klimi,
aktivnostima,
 različitim fiziološkim stanjima (trudnoća, dojenje) ili o
bolesti
- Koliko energije treba unijeti hranom?  Unos ovisi o: dobi, tjelesnoj
masi, aktivnosti i drugim faktorima
- Otprilike samo za bazalni metabolizam (stanje mirovanja) muškarcu mase
od 70kg u dobi od 20 godina treba oko 5020 kJ (1200 kcal)
- Ukupni unos energije za radni metabolizam muškarca treba biti oko
10000 kJ (2400 kcal)
- trudnoća ~ 10% više energije
 esencijalne aminokiseline – većinom u mesu
 moguć i kretenizam  nenormalan razvoj mozga
- dojenje ~ 40 % više energije
- TJELESNA MASNOĆA
 Za opstanak nam je potrebno: 3-5% za muškarce, 10-12% za
žene
 Niska tjelesna masnoća povezana s odgođenim fizičkim
sazrijevanjem tijekom adolescencije, neplodnosti, ubrzanim
gubitkom koštane mase, simptomi gladovanja

- VITAMINI I MINERALI – za normalno odvijanje izmjene tvari u

našem tijelu
 "pomoćnici“ enzima - vitamini
 vitamini se uglavnom ne mogu sintetizirati u organizmu
 male količine pojedinih vitamina
  Sinteza vitamina u našem organizmu: vitamin D (pod
utjecajem sunčevih zraka), vitamin K i vitamin H (biotin) uz
pomoć crijevne mikroflore, vitamin B3 (niacin) iz
aminokiselina triptofana
 ESENCIJALNI VITAMINI
 moraju se unijeti hranom

A vitamin - retinol
Vitamini B-kompleksi:
B1 – tiamin
B2 - riboflavin
B3 – nijacin, nikotinska kis., nikotin amid
B5 - pantotenska kis.
B6 - piridoksin
B9 – folna kis. (folatin, vit. M)
B12 – cianokobalamin
C vitamin - askorbinska kiselina
D vitamin - kalciferol
E vitamin – tokoferol
K vitamin

- Nedostatak minerala: anemija, rahitis, gušavost

- Anemija – uglavnom zbog nedostatka željeza zbog smanjenog broja
eritrocita
  Simptomi: umor, loša raspoloženja, vrtoglavica, zadihanost
kod blagih, napora, bljedoća kože
- Gušavost
- Rahitis – kod djece i adolescenata ne dolazi do adekvatne kalcifikacije →
deformacije kosti
 Zbog nedostatka vitamina D, rjeđe zbog nedostatka kalcija ili
fosfora
 Vitamin D3 (kolekalciferol) nastaje u koži od kolesterola
djelovanjem UV-B zraka

- REGULACIJA ŠEĆERA U KRVI

- Šuk, guk 5,55 mmol/L
- HIPERGLIKEMIJA – povišena konc. glukoze u krvi
 nedostatak inzulina  aktivira specifičnog prijenosnika
glukoze za transport glukoze u stanice
 glukoza može sama difundirati u mozak, jetru, eritrocite,
crijeva, preko posteljice
- Kronične komplikacije:
 difuzno progresivno sužavanje malih krvnih žila
(mikroangiopatija) i velikih krvnih žila (makroangiopatija)
 mikroangiopatske promjene: na oku, bubrezima, probavnom
traktu, živcima
 makroangiopatske: na srcu, mozgu, krvnim žilama nogu
- HIPOGLIKEMIJA – mogući samo dio reakcija nužan za homeostazu
 oštećenja stanica
 glad, znojenje, drhtavicu, bljedilo, nesvjesticu, vrtoglavicu,
pojačan rad srca
 glukoza u krvi i dalje pada: agresivno i neprikladno
ponašanje, smetnje vida i koncentracije, poremećaji svijesti,
sve do kome

- GLIKOGEN = jetreni šećer

- - polimer glukoze
- - spremišni šećer u jetri (500 –800g = za 2 – 3 dana gladovanja) 
održava razinu GUK
- GLIKOGENEZA – proces stvaranja glikogena
- GLIKOGENOLIZA – razgradnja glikogena (na mol. glukoze)
- GLUKONEOGENEZA – tvorba glukoze iz bjelančevina i glicerolskog
dijela masti
- GLUKAGON
- razgrađuje glikogen  povisuje razinu glukoze u krvi
- ADRENALIN – hormon srži nadbubrežne žlijezde; stres, strah
 - MOBILIZACIJA GLUKOZE IZ GLIKOGENA + ŽIVČANI SUST.
BRŽE PROVODI IMPULSE = ORGANIZAM REAGIRA BRŽE
- Gladovanje: glikogen; masti; tkivne bjelančevine
- Hormoni koji omogućuju resintezu masti i ak. u šećere:
 TIROKSIN - štitnjača
 GLUKOKORTIKOIDI - kora nadbubrežne žlijezde
- Metabolizam ugljikohidrata:
o glikoliza
o ciklus limunske kis.
o transportni lanac elektrona
- Metabolizam masti:
o do glicerola (glikolitički put) i masnih kis. (u acetil CoA)
- Metabolizam bjelančevina:
o DEAMINACIJA – odvajanje amino skupine
o oslobađa se amonijak – u jetri se pretvara u ureju tj. KARBAMID

- suvišak aminokiselina dobivenih razgradnjom unesenih bjelančevina se ne

može pohraniti
- ureja je oblik izlučivanja suvišnog dušika iz organizma, dobivenog
deaminacijom onog viška aminokiselina koji se nije mogao iskoristiti za
sintezu bjelančevina, već su te aminokiseline iskorištene drugačije
- UREMIJA – nakupljanje ureje u tjelesnim tekućinama

Hlađenje tijela:
- VAZODILATACIJA – smanjenje razgradnje hrane  hormonalna
regulacija
- VRUĆICA – patogeni mikroorganizmi  toksini (pirogene tvari)
- ANTIPIRETICI - lijekovi
- TERMOREGULACIJA
- normalna tjelesna temp. 36,5
- HOMEOTERMNI ORGANZMI
- HIPOTALAMUS – dio mozga, središte za regulaciju tjelesne
temperature, informacije dobiva živčanim putem, (termoreceptori u koži)
ili prema temperaturi krvi
a) središte za produkciju topline
b) središte za redukciju topline

Zagrijavanje tijela:
- VAZOKONSTRIKCIJA
- KATABOLIČKE REAKCIJE – razgradnja hranjivih tvari  produkcija
topline, stimulira TIROKSIN
FOTOSINTEZA

- Biljke su zelena zato što se ta valna duljina reflektira  biljke apsorbiraju

sve boje osim zelene

- jednadžba ≠ shematski prikaz

1. REAKCIJE OVISNE O SVJETLU (PRIMARNE REAKCIJE)

- u tilakoidima ili na membrani tilakoida
- na molekulama klorofila
- FOTOSISTEM = reakcijsko središte(klorofil a) + primarni akceptor
elektrona (NADP+) + antenski kompleks (pigmenti)
-
- e s ekscitiranog klorofila hvata primarni akceptor elektrona (NADP+) te
prelazi u reducirani NADPH
 - FOTOLIZA H2O – oslobađanje O2
- 2 H2O → O2 + 4 H+ + 4 e
 ovi e- trebaju klorofilu koji je izgubio svoja 2e-
- stvara se ATP (FOTOFOSFORILACIJA)
- ne nastaju ugljikohidrati

2. REAKCIJE NEOVISNE O SVJETLOSTI (CALVINOV CIKLUS =

SEKUNDARNE REAKCIJE)
- u stromi kloroplasta
- upotreba tvari bogatih energijom
- (NADPH i ATP) iz reakcija ovisnih o svjetlosti da redukcijom CO2
nastanu ugljikohidrati (glukoza)
- iz NADPH i ATP nastaju NADP+ i ADP i Pi (fosfat)
- Nastanak 1 glukoze:
 6 CO2 , utrošak 18 ATP, utrošak 12 NADPH
- KARBOKSILACIJA – vezanje CO2 na ribulozu difosfat (RuBP, 5 C)
pomoću enzima RUBISKO
- enzim RUBISCO (ribuloza-1,5-difosfat karboksilaza oksigenaza)
- u ciklus ulazi CO2, izlazi gliceraldehid-3-fosfat (3 C)
- ugljikohidrati iz ciklusa dalje u saharozu (transport, sinteza u citoplazmi) i
primarni ili asimilaciski škrob (pohrana u stromi)
- C3 biljke – prvi stabilni spoj u ciklusu ima 3 C-atoma
 C3, C4, C5 , C6
- C4 biljke – 4 C-atoma
- Faktori koju utječu na intenzitet fotosinteze:
 Voda  za fotosintezu potrebne neznatne količine vode
 • posredni utjecaj → malo vode, zatvaraju se puči, CO2 ne
može ući u list
  Svjetlost  povećanje intenziteta – povećanje stope
fotosinteze, nakon postizanja SVJETLOSNOG ZASIĆENJA
daljnje povećanje intenziteta svjetlosti nema učinka
(karakteristično za vrstu), prejako osvjetljenje → oštećenja
fotosintetskog aparata → stopa fotosinteze opada
 Temperatura
 koncentracija CO2  povećanje stope fotosinteze

STANIČNI METABOLIZAM
- Metabolizam – Skup svih biokemijskih procesa
 izmjena tvari i energije
- KATABOLIZAM – razgradnja složenih molekula(organskih) na
jednostavne uz oslobađanje energije
- ANABOLIZAM – sinteza složenih molekula (organskih) iz jednostavnih
uz utrošak energije
- Stanični metabolizam – izmjena tvari i energije
 BIOLOŠKA OKSIDACIJA  gubitak e-
- glukoza se razgrađuje kroz 3 metabolička puta:
- 1. GLIKOLIZA
- 2. KREBSOV CIKLUS (ciklus limunske kiseline)
- 3. DIŠNI LANAC (transportni lanac elektrona, oksidativna fosforilacija)
- STANIČNO DISANJE – metabolički put razgradnje molekula hrane
(glukoza) do anorganskih spojeva u prisustvu kisika

1.GLIKOLIZA
- citoplazma
- anaeroban proces
- glukoza – 2 molekule pirogrožđane kis. (piruvat – 3 C-atoma)
- nastaje NADH iz NAD+
- NAD+  NIKOTINAMID-ADENIN-DINUKLEOTID – oksidirani oblik
 - FAD  FLAVIN- ADENIN -DINUKLEOTID – oksidirani oblik

2. KREBSOV CIKLUS (ciklus limunske kiseline) – matriks mitohondrija

- ulazi acetil-CoA (nastao iz piruvata u mitohondrijima)
- oksidacija do CO2 i H2O
- nosači elektrona NAD+ i FAD se reduciraju u NADH i FADH2
- 2 ATP
- ATP
 FOSFORILACIJA – nastanak ATP-a
 Iz ATP za nastajanje ADP se oslobodi 50,2 kJ/mol energije u
tijelu (izvan tijela 30.6kJ/mol)
 Iz ADP također 50,2 kJ/mol energije za nastajanje AMP+P
- NAD+  NIKOTINAMIDADENIN DINUKLEOTID
 oksidirani oblik
 NADH – reducirani oblik
- FAD – FLAVINADENIN DINUKLEOTID
 oksidirani oblik
 FADH2 – reducirani oblik
- 2C atoma ulaze kao acetil i izlaze kao 2 CO2 molekule →
DEKARBOKSILACIJA

3. DIŠNI LANAC (transportni lanac elektrona, oksidativna fosforilacija)

- unutarnja membrana mitohondrija
- nosači npr. CITOKROMI
- koenzim Q10 – nosač – nije vezan za membranu
- oksidacija NADH i FADH2
- e- završe na O2 (krajnji akceptor e-) → redukcija (H2O)
 - O2 + 4 H+ + 4 e- → 2 H2O
- posljedica toka e- iz ADP i Pi → ATP
 oksidacija NADH = 3 ATP
 oksidacija FADH2 = 2 ATP
 34 ATP
- Odsustvo kisika → transport elektrona staje → NADH se ne može
prevesti natrag u NAD+ → ciklus limunske kiseline staje
- oksidacija 1 mol. GLUKOZE →2 ATP + 2 ATP + 34 ATP = 38 molekula
ATP
- OPĆA JEDNADŽBA STANIČNOG
- DISANJA
C6H12O6 + 6 O2 → 6 CO2 + 6 H2O + 38 ATP + toplina
C6H12O6+ 6 O2 + 6 H2O → 6 CO2 + 12 H2O + 38 ATP + toplina

- Od 1 mola glukoze (180g) se potpunom oksidacijom oslobodi 2872 kJ

energije (686 kcal)
- Od toga se 1908 kJ (456 kcal) pohrani u obliku ATP-a tj. ukupni korisni
učinak prijenosa energije je 66%
- Ostalih 34% energije (980 kJ = 230 kcal) se “gubi” u obliku topline

3. VRENJE (fermentacija)
- proces kojim anaerobni mikroorganizmi dolaze do energije
- u određenim uvjetima, odvija se i kod aerobnih organizama
- anaerobni proces nepotpune razgradnje
- djelovanjem enzima i mikroorganizama
- da bi se NADH iz glikolize regenerirao u NAD+ redukcijom kroz reakcije
vrenja
- kod aerobnih organizama se regenerira na dišnom lancu
- Ovisno o supstratu:
 MLIJEČNO VRENJE  pirogrožđana kiselina → mliječna
kiselina (npr. jogurt)
 OCTENO VRENJE (aerobni proces – razlika od ostalih
vrenja)  pirogrožđana kiselina → octena kiselina + H2O
(etanol → octena kis. + H2O)
 ALKOHOLNO VRENJE  pirogrožđana kis. → etanol +
CO2
opća jednadžba alkoholnog vrenja
METABOLIZAM LIPIDA
- lipidi su u našem organizmu prisutni kao trigliceridi
- Hidroliza triglicerida:
 na GLICEROL I MASNE KISELINE
 glicerol se uključuje u glikolizu preko
FOSFOGLICERALDEHIDA
- masne kiseline se razgrađuju OKSIDACIJOM (zbiva se na 2.C atomu
masne kiseline)
- skraćuje se za po 2 C-atoma iz kojih nastaje acetil-CoA (koji se uključuje
u Krebsov ciklus)

METABOLIZAM PROTEINA
- proteini se koriste kao izvor energije ako nema dostupnih ugljikohidrata i
lipida
- aminokiseline se DEAMINIRAJU (gube amino skupinu) do organskih
kiselina
- nastali amonijak će se u jetri prevesti u UREU (karbamid) i izlučiti se
mokraćom
- zatajenje bubrega: nakupljanje amonijaka i uree u krvi
- nastale organske kiseline se uključuju u metaboličke putove na nekom od
navedenih mjesta:
1. PIRUVAT
2. ACETIL-CoA
3. međuprodukt Krebsova ciklusa