RYNEK PIENIĄDZA KRAJOWEGO

Równowaga na rynku pieniądza krajowego

➢ Podaż pieniądza krajowego = Popyt na pieniądz krajowy

• (M) Podaż pieniądza krajowego = CU (gotówka w obiegu) + D (depozyty)

M (money) - podaż pieniądza krajowego

CU - Gotówka w obiegu

D - depozyty

Depozyty to pieniądze trzymane przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, instytucje na

rachunkach w bankach.

1. Czynniki wpływające na podaż pieniądza krajowego w gospodarce

CU - gotówka w obiegu
RE - rezerwy bankowe;
cu - decyzja portfelowa ludności i przedsiębiorstw,
re - decyzja portfelowa banków

➢ Wielkość podaży pieniądza krajowego – M (czyli suma gotówki w obiegu i depozytów w systemie
finansowym, głównie w bankach) zależy od decyzji portfelowych:

• ludności i przedsiębiorstw,
• banków,
• banku centralnego.

➢ Decyzja portfelowa ludności i przedsiębiorstw (cu) - jaką część zasobów pieniężnych trzymać w
formie gotówki (CU), a jaką w formie depozytów (D); cu = 𝐂𝐔/𝐃

➢ Decyzja portfelowa banków (re) - jaką część depozytów (D) wpłacanych do banków, „zamrozić” w
postaci rezerw (RE); re = 𝐑𝐄/𝐃

➢ Decyzja portfelowa banku centralnego - jaka ma być struktura bazy monetarnej Baza monetarna
(M0) = Gotówka w obiegu (CU) + Rezerwy banków (RE)

Ogólne wyjaśnienie dotyczące czynników wpływających na podaż pieniądza krajowego, M

➢ Wielkość kredytów bezgotówkowych udzielonych przez banki ma wpływ na podaż pieniądza

krajowego (M).

• Jeśli bank udziela kredytu bezgotówkowego, np. przedsiębiorstwu, to przelewa ten kredyt na
rachunek bankowy tego przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo korzysta z tego kredytu płacąc swoim
dostawcom za materiały, maszyny itp., przelewami na ich konta. Zatem przedsiębiorstwo
(kredytobiorca) wykorzystuje kredyt bezgotówkowy do obsługi swoich transakcji kupna-sprzedaży,
dokładnie tak samo jak wykorzystałoby pieniądz gotówkowy.
➢ Im więcej banki udzielają kredytów bezgotówkowych, tym większa podaż pieniądza krajowego.

➢ Im więcej banki mają depozytów, tym więcej mogą udzielić kredytów.

➢ Im więcej jest wypłat gotówkowych z banków, tym banki mają mniej depozytów i w konsekwencji
mogą udzielić mniej kredytów

Wyjaśnienie dotyczące decyzji portfelowej banków (re) Co to są rezerwy banków?

➢ RE (rezerwy banków) = rezerwy obowiązkowe + rezerwy nadwyżkowe (czyli

ponadobowiązkowe, zwane też wolnymi środkami)

Całość rezerw (obowiązkowe + nadwyżkowe) banki utrzymują na swoich rachunkach bieżących w BC.

▪ Rezerwy obowiązkowe – banki są zobowiązywane prawnie do utrzymywania rezerw

obowiązkowych na swoich rachunkach bieżących w banku centralnym

Rezerwy obowiązkowe = stopa rezerw obowiązkowych x depozyty

Stopa rezerw obowiązkowych - procent depozytów, który musi być „zamrożony” przez każdy bank
(bank nie może tych środków przeznaczać na udzielanie kredytów; NBP płaci bankom od
zdeponowanych rezerw obowiązkowych 1,75%); stopę rezerw obowiązkowych ustala BC (aktualnie w
Polsce 2%). Rezerwy obowiązkowe są narzędziem polityki monetarnej BC (są za małe, aby
gwarantowały wypłacalność banków - wypłacalność banków gwarantuje Bankowy Fundusz
Gwarancyjny, utworzony przez banki).

▪ Rezerwy nadwyżkowe (czyli rezerwy ponadobowiązkowe) to wolne środki, które banki mogą
utrzymywać powyżej poziomu rezerw obowiązkowych na swoich rachunkach bieżących w banku
centralnym. Celem utrzymywania przez bank rezerw nadwyżkowych jest zagwarantowanie bankowi
płynności. Banki mogą wykorzystywać rezerwy nadwyżkowe (wolne środki) do udzielania kredytów

Wyjaśnienie dotyczące decyzji banku centralnego o strukturze bazy monetarnej

M0 (baza monetarna) = CU + RE

Bank centralny z dużą dokładnością może kontrolować (zwiększać, zmniejszać) bazę monetarną,
ponieważ:

- BC kontroluje wielkość gotówki w obiegu, gdyż jest jedyną instytucją w państwie, która ma prawo
do emisji pieniądza,

- BC ma narzędzia, przy pomocy których może zwiększyć lub zmniejszyć rezerwy banków i w
konsekwencji bazę monetarną.

Np. jeśli BC chce dostarczyć bankom więcej pieniędzy, to obniży stopę rezerw obowiązkowych (tak
zrobił bank centralny w Polsce w kwietniu 2020).
Popyt na pieniądz krajowy (MD - Money Demand)

➢ Popyt na pieniądz to zapotrzebowanie na pieniądz, czyli zapotrzebowanie na gotówkę oraz

depozyty.

➢ Potrzebujemy pieniądza, aby:

▪ kupować dobra i usługi; do obsługi transakcji kupna-sprzedaży potrzebujemy gotówki oraz

depozytów bieżących,

▪ aby gromadzić oszczędności w jakimś celu: na zakup dóbr i usług w przyszłości – lokaty
oszczędnościowe (to są depozyty terminowe), „na czarną godzinę”, w tym na starość – depozyty
terminowe,

▪ aby zdywersyfikować (zróżnicować) portfel aktywów; zatem inwestorzy potrzebują depozytów

terminowych (lokat bankowych).

➢ Popyt na pieniądz ze strony inwestorów to popyt (zapotrzebowanie) na lokaty bankowe.

Wyjaśnienie dotyczące popytu na pieniądz ze strony inwestorów

➢ Inwestorzy mają portfel aktywów, tzn. swój majątek (kapitał) mają ulokowany w różnych
aktywach, takich jak nieruchomości, papiery wartościowe oraz na lokatach bankowych.

➢ Stwierdzenie „rośnie popyt na pieniądz ze strony inwestorów” oznacza, że rośnie udział lokat
bankowych (depozytów terminowych) w portfelu aktywów inwestorów.

➢ Jeśli oprocentowanie lokat bankowych jest bardzo niskie (tak jak obecnie w Polsce), to oznacza, że
część inwestorów likwiduje lokaty bankowe i kupuje inne aktywa.

➢ Likwidowanie lokat bankowych (czyli likwidowanie depozytów terminowych) przez inwestorów

oznacza, że spada popyt na pieniądz ze strony inwestorów.

Terminologia związana z rodzajami popytu na pieniądz

➢ W zależności od tego, czy popyt na pieniądz odnosi się do zapotrzebowania na:

- gotówkę,

- depozyty bieżące (np. ROR-y - rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy – rodzaj rachunku

bankowego, przeznaczonego dla osób fizycznych; ROR-y są popularnie zwane „kontami osobistymi”
lub „rachunkami osobistymi”; na podstawie ROR-ów banki wystawiają karty płatnicze),

- depozyty terminowe (lokaty bankowe),

są używane następujące określenia rodzajów popytu na pieniądz:

1. Transakcyjny popyt na pieniądz - bieżący transakcyjny popyt na pieniądz - odłożony w czasie

transakcyjny popyt na pieniądz
2. Ostrożnościowy popyt na pieniądz
3. Spekulacyjny popyt na pieniądz
Transakcyjny popyt na pieniądz
BIEŻĄCY TRANSAKCYJNY POPYT NA PIENIĄDZ

Zapotrzebowanie na pieniądz do obsługi bieżących transakcji kupna-sprzedaży, czyli zapotrzebowanie

na gotówkę i depozyty bieżące

ODŁOŻONY W CZASIE TRANSAKCYJNY POPYT NA PIENIĄDZ

Zapotrzebowanie na pieniądz do obsługi transakcji kupna-sprzedaży w przyszłości, czyli

zapotrzebowanie na: lokaty oszczędnościowe przeznaczone na zakup dóbr i usług w przyszłości, np.
dóbr trwałego użytku - sprzęt, samochód - na zakup usług, np. wyjazdów wakacyjnych

Ostrożnościowy popyt na pieniądz

➢ Ludzie powinni mieć oszczędności „na czarną godzinę”, zatem ostrożnościowy popyt na pieniądz
to zapotrzebowanie na depozyty terminowe (lokaty bankowe) utrzymane jako bufor bezpieczeństwa,
który można wykorzystać w trudnych życiowo sytuacjach.

Spekulacyjny popyt na pieniądz ze strony inwestorów

➢ Jedną z zasad portfela aktywów jest dywersyfikacja portfela – lokowanie kapitału w różne aktywa.
➢ Zmieniając strukturę portfela inwestor może zrealizować dwa cele:

- uzyskać pożądany zysk – zwiększając udział aktywów, których rentowność rośnie,

- uzyskać akceptowany przez siebie poziom ryzyka.

➢ Spekulacyjny popyt na pieniądz to zapotrzebowanie na lokaty bankowe (czyli depozyty

terminowe) ze strony inwestorów.

Czynniki wpływające na popyt na pieniądz

➢ Poziom dochodu w gospodarce

➢ Poziom cen w gospodarce

➢ Oczekiwania inflacyjne

➢ Poziom średniej stopy procentowej w gospodarce

➢ Poziom ryzyka akceptowany przez inwestorów

Wzrost poziomu dochodu w gospodarce
Wpływa on na wzrost bieżącego transakcyjnego popytu na pieniądz w gospodarce (zarówno
bieżącego jak i odłożonego w czasie) oraz wzrost ostrożnościowego popytu na pieniądz

➢ Jeśli rośnie poziom dochodu w gospodarce (czyli rosną płace i rosną zyski), to rośnie liczba
transakcji kupna-sprzedaży.

➢ Do obsługi transakcji kupna-sprzedaży potrzebny jest pieniądz, zatem:

↑ dochód w gospodarce → wzrost popytu na pieniądz do obsługi bieżących transakcji kupna-

sprzedaży, czyli wzrost bieżącego transakcyjnego popytu na pieniądz

Ale również wzrost dochodu umożliwia gospodarstwom domowym:

- zwiększenie oszczędności przeznaczonych na zakup dóbr i usług w przyszłości, zatem rośnie

odłożony w czasie transakcyjny popyt na pieniądz,

- zwiększenie oszczędności „na czarną godzinę”, zatem rośnie ostrożnościowy popyt na pieniądz.

Wzrost poziomu cen w gospodarce

Wpływa on na wzrost bieżącego transakcyjnego popytu na pieniądz

➢ Wzrost cen bieżących w gospodarce oznacza, że potrzebujemy więcej pieniędzy, aby kupić dobra i
usługi, zatem:

wzrost cen w gospodarce (czyli wzrost inflacji) → wzrost popytu na pieniądz do obsługi bieżących
transakcji kupna-sprzedaży, czyli wzrost bieżącego transakcyjnego popytu na pieniądz

Oczekiwania inflacyjne
Wpływają na spadek odłożonego w czasie transakcyjnego popytu na pieniądz oraz na spadek
spekulacyjnego popytu na pieniądz ze strony inwestorów

➢ Wzrost oczekiwań inflacyjnych oznacza, że konsumenci oczekują wzrostu cen dóbr i usług w
przyszłości, czyli obawiają się spadku wartości pieniądza w przyszłości.

• Konsumenci starają się „obronić” przed oczekiwanym wzrostem cen i już teraz, zanim ceny
wzrosną, kupują dobra i usługi.

• Te przyśpieszone (w obawie przed wzrostem cen w przyszłości) zakupy dóbr i usług powodują, że
gospodarstwa domowe likwidują lub zmniejszają swoje lokaty terminowe, które były utrzymywane w
celu sfinansowania przyszłych zakupów.

• Spadek depozytów terminowych (oszczędności przeznaczonych na sfinansowanie zakupów w

przyszłości) oznacza spadek odłożonego w czasie transakcyjnego popytu na pieniądz.
➢ Wzrost oczekiwań inflacyjnych skłania inwestorów do zmiany struktury swoich portfeli
inwestycyjnych.

• Wzrost oczekiwanej inflacji oznacza spadek wartości pieniądza w przyszłości, zatem inwestorzy
likwidują lub zmniejszają lokaty bankowe, aby kupić aktywa, które nie będą traciły na wartości, np.
nieruchomości, złoto.

• Spadek udziału depozytów terminowych (lokat bankowych) w portfelach inwestorów oznacza

spadek spekulacyjnego popytu na pieniądz ze strony inwestorów.

*Wzrost bieżących cen (bieżąca inflacja) powoduje wzrost bieżącego transakcyjnego popytu na
pieniądz, ale wzrost oczekiwań inflacyjnych powoduje:

- spadek odłożonego w czasie transakcyjnego popytu na pieniądz,

- spadek spekulacyjnego popytu na pieniądz ze strony inwestorów

Poziom ryzyka akceptowany przez inwestorów

➢ Przyjmijmy założenie, że w portfelu aktywów inwestorzy mają tylko trzy rodzaje aktywów, które
różnią się ryzykiem:

• najmniejsze ryzyko - lokaty bankowe

• średni poziom ryzyka - obligacje

• wysoki poziom ryzyka - akcje.

➢ Jeśli inwestorzy w kraju preferują niski poziom ryzyka, to w swoich portfelach mają niski udział
akcji, natomiast wysoki udział lokat.

o Preferowanie przez inwestorów niskiego poziomu ryzyka → wzrost spekulacyjnego popytu na

pieniądz ze strony inwestorów.

o Preferowanie przez inwestorów wysokiego poziomu ryzyka → spadek spekulacyjnego popytu na

pieniądz ze strony inwestorów.

Poziom średniej stopy procentowej w gospodarce

➢ Jeśli rośnie średnia stopa procentowa w gospodarce, to oznacza, że rośnie m.in. średnia stopa
procentowa kredytów (czyli kredyty drożeją).

Wzrost średniej stopy % w gospodarce → spadek popytu na kredyty, co oznacza spadek liczby
transakcji kupna-sprzedaży, a to oznacza spadek bieżącego transakcyjnego popytu na pieniądz w
gospodarce.

o Wzrost średniej stopy procentowej w gospodarce oznacza także, że:

- rośnie oprocentowanie depozytów (lokat bankowych),

- rośnie oprocentowanie obligacji skarbowych.

 o Zwykle wzrost średniej stopy % depozytów < wzrost średniej stopy % obligacji skarbowych, zatem
inwestorzy zmniejszą udział lokat bankowych w portfelach aktywów.

Wzrost średniej stopy % w gospodarce → spadek spekulacyjnego popytu na pieniądz ze strony

inwestorów

Podsumowanie - czynniki wpływające na popyt na pieniądz w gospodarce

1. Wzrost dochodu w gospodarce → wzrost transakcyjnego (zarówno bieżącego jak i odłożonego w
czasie) popytu na pieniądz w gospodarce

2. Wzrost poziomu cen bieżących w gospodarce (wzrost bieżącej inflacji) → wzrost bieżącego
transakcyjnego popytu na pieniądz w gospodarce

3. Wzrost oczekiwań inflacyjnych:

- spadek odłożonego w czasie transakcyjnego popytu na pieniądz,

- spadek spekulacyjnego popytu na pieniądz ze strony inwestorów, czyli, ogólnie, wzrost oczekiwań
inflacyjnych → spadek popytu na depozyty terminowe.

4. Wysoki poziom ryzyka akceptowanego przez inwestorów → spadek popytu na pieniądz ze strony
inwestorów (czyli wzrost popytu inwestorów na akcje)

5. Wzrost średniej stopy procentowej w gospodarce → spadek bieżącego transakcyjnego popytu na

pieniądz w gospodarce oraz spadek spekulacyjnego popytu na pieniądz ze strony inwestorów