ISSN: 2146-9717 ULUSLARARASI TICARET VE TAHKiM HUKUKU DERGIiSi JOURNAL OF INTERNATIONAL TRADE AND ARBITRATION LAW Yil 2015 Cilt 4 Say 1 Year 2015 Volume 4 Issue 1 Bu dergi yilda iki say: olarak yayimlanan hakemli bir dergidir. This is a peer-reviewed bi-annual journal.Uluslararasi Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi Journal of International Trade and Arbitration Law “Hakemli Dergidir” / “Peer reviewed Journal” Yil 2015 Cilt 4 Say 1 Year 2015 Volume 4 Issue 1 Yayin Sahibi / Publisher: Sorumlu Yaz1 isleri Miidirit Responsible Manager: Yayimeimin Adi / Name of Publishing Company: Bastmeinn Adk / Printed by Basildiga Yer / Place of Publication: Basim Tarihi / Publication Date: Yinetim Yeri / Place of Manageme E-posta / E-mail: URL: Yayin Tiiri / Type of Publication Legal Yayincihk A.$. adina Sahibi ve Genel Yayin Yénetmeni/On Behalf of Legal Yayincilik INC. Publisher and Executive Editor AvJ/Anty. Liitftirrahman BASOZ AvJAuty, Ramazan (AKMAKCL Legal Yayinethik A.S. (Sertifika No. / Certificate No. 27563) Tel.: 0 216 449 04 86 Net Kurtasiye Tamitim ve Matbaa San. Tic. Ltd. Sti (Net Copy Center) (Sertifika No/Certificate No. 13723) Tel. 0212 249 40 60 inénii Cad. Beytiilmalct Sk. No: 23/A. Giimiissuyw/Beyogtu-istanbul 2015 Bahariye Cad. No: 63/6 Kadikéy/istanbul Tel.: (216) 449 04 85 — 449 04 86 Faks (Fax): (216) 449 04 87 (Sertifika No/Certificate No. 16191) legal @ legal.com.tr www.legal.com.tr Bu dergi ytlda iki sayt olarak yayimlanan yerel, siireli hakemli bir hukuk dergisidit/ This is a national peer-reviewed law journal published bi- annually ISSN: 2146-9717FIDIC TAHKiIMiINDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR PROBLEMS ARISING FROM FIDIC ARBITRATION Prof. Dr. Nuray EKSi Yeditepe Universitesi Hukuk Fakiiltesi Milletlerarasi Ozel Hukuk Anabilim Dali Yeditepe University Faculty of Law Department of Private International law Ozet FIDIC sézlesmelerinin “talepler, uyusmazhiklar ve tahkim” basli- gim tasryan 20. maddesinde, insaat sézlegmelerinden dogan uyusmaz- liklarin géziim yollart diizenlenmistir. FIDIC s6ézlesmelerinin 20. mad- desinde, cok asamali uyusmazlik céziimii Sngériilmiistiir. Uyusmazlik 6: asamalari olarak “DAB”, “dostane géziim” ve “tahkim” olmak iizere tig asamaya yer verilmistir. Ancak FIDIC sézlesmelerinin 20. maddesi birgok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlarin bir kismi basta tahkimde paralel davalar ve ¢ok tarafli tahkim olmak tizere genel sorunlar olup ICC Tahkim Kurallari’nda ¢géziime kavusturulmaya calisilmistir. Buna karsin 20. maddede éng6riilen tahkim éncesi asama- lar tiiketilmeden tahkime basvurulup vurulamayacagi; DAB kararinin ne zaman ba§glayicilik kazanacagi; DAB kararimin ne zaman kesinlesmis saytlacagi ve hakem heyetinin DAB kararinin icrasina karar verip vere- meyecegi 20. maddenin uygulanmasindan kaynaklanan baslica sorunlart teskil etmektedir. Calismamizda, 20. madde kapsaminda FIDIC tahki- mine iliskin sorunlar incelenecektir. Anahtar Kelimeler FIDIC Tahkimi, Uyusmazhk Géziim Kurulu, DAB, Dostane Géziim32 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar Abstract Under the title of “claim, disputes and arbitration”, Article 20 of the FIDIC contracts addresses the methods for resolution of disputes arising from construction contracts. Article 20 of the FIDIC contracts is a multi-tiered dispute settlement clause and sets forth three stages as methods of resolution of the disputes: “DAB”, “amicable settlement” and “arbitration”. However, Article 20 of the FIDIC contracts introduces many problems. Some of these problems including parallel proceedings and multi-party arbitration are general problems which are mainly handled by the ICC Arbitration Rules. On the other hand, whether it is possible to commence arbitration without exhausting pre-arbitral proceedings determined in Article 20; when a decision of DAB becomes binding or when a decision of DAB becomes binding and final as well as whether the arbitral tribunal order specific performance of DAB decisions are the main problems occur in practice from the implementation of Article 20. In this study, problems arising from the FIDIC arbitration under Article 20 will cumulatively be analyzed. Keywords FIDIC Arbitration, Dispute Adjudication Board, DAB, Amicable Settlement ee igindekiler L Genel Olarak FIDIC ve FIDIC Tarafindan Hazirlanan Sézlesmeler II. FIDIC Sézlesmelerinin Uyusmazhk Céziimiine iliskin 20. Mad- desi Il. FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar A. Genel Olarak 1. Alt Miiteahhitlik Sézlesmesinde Ana Miiteahhidin Taraf Oldugu FIDIC Sézlesmesine Atif Yapilmasi Halinde Alt Miiteahhitlik S6zlesmesi Taraflarinin 20. Maddeyle Bagh Olup Olmayacagi Meselesi 2. FIDIC Tahkiminde Paralel Davalar 3. Cok Tarafli Tahkim B. FIDIC Sézlesmelerinde Uyusmazlik Céziimiinii Diizenleyen 20. Maddeden Kaynaklanan Sorunlar UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 33 t FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesinin Cok Asamali Uyus- mazlik Céziim Klozu Niteliginde Olmasi ve Bu Maddede Ongériilen Agamalar FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesindeki Tahkim Oncesi Agamalar Tiiketilmeden Tahkime Gidilip Gidilmeyecegi Meselesi a. Doktrinde Hakim Olan Gériise Gére FIDIC Sézles- melerinin 20. Maddesindeki Tahkim Oncesi Asamalar Tiiketilmeden Tahkime Gidilememesi b. isvigre Federal Mahkemesi’nin 7.7.2014 Tarihli Karart Isiginda FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesindeki Tah- kim Oncesi Asamalarin Tiiketilmesi Zorunlulugu c. FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesindeki Tahkim On- cesi Asamalarin Tiiketilmesi Zorunlulugunun istisnalari aa. Kesin ve Baglayic: Olan DAB Kararima Uyulma- mast bb. Uyusmazhigin DAB’in Atanmasinin Sona Ermesin- den Sonra Ortaya Cikmasi C. DAB’dan Kaynaklanan Sorunlar Sonug VT DAB Kararinin icrasi a. Taraflarea DAB Kararma Kars Memnuniyetsizlik Bildirilmemesi Halinde DAB Kararinin icrasi b. Taraflarca DAB Kararina Kars Memnuniyetsizlik Bildirilmesi Halinde DAB Kararinn icra Edilip Edile- meyecegi Meselesi 2. DAB Kararinin Hakem Heyetince icrasina Karar Verilip Verilemeyecegi Meselesi a. DAB Kararinin Hakem Heyetince icrasima Karar Veri- lip Verilemeyecegine Iliskin Goriisler, ICC Hakem Ka- rarlari ve Singapur Temyiz Mahkemesi’nin 28.7.2011 Tarihli Karari b. DAB Kararmm Hakem Heyetince icrasina Karar Veri- lip Verilemeyecegine iliskin Gériislerin ve Kararlarm Degerlendirilmesi ve Kanaatimiz Yararlanilan Kaynaklar UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 134 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar Kisaltmalar ADR : Alternative Dispute Resolution APA : Assessment Panel for Adjudicators ASA : Association Suisse de l’Arbitrage ATCEA : Association of Turkish Consulting Engineers and Architects Bkz. (bkz.) : Bakiniz BPC : Business Practice Committee CBC : Capacity Building Committee cc : Contracts Committee CLint. : Construction Law International DAB : Dispute Adjudication DenizHD : Deniz Hukuku Dergisi E. : Esas FIDIC : Internationale des Ingénieurs-Conseils HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu Icc : International Chamber of Commerce ICCA : International Congress and Convention Association ICC Bull. : International Court of Arbitration Bulletin ICLR : International Construction Law Review IMC : Integrity Management Committee Int.A.L.R. : International Arbitration Law Review J. Int’l, Arb, : Journal of International Arbitration K. : Karar MemC : Membership Committee MTK : Milletleraras: Tahkim Kanunu RC : Risk Committee Ss. : Sayfa SDC : Sustainable Development Committee a : Tarih UTTDER : Uluslararasi Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi Vol. : Volume YPF : Young Professionals Forum. UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 35 I. Genel Olarak FIDIC ve FIDIC Tarafindan Hazirlanan Sdézlesmeler Cenevre’de bulunan ve Fransizca adinin kisaltmasi ile kisaca “FIDIC” (Fédération Internationale des Ingénieurs-Conseils) olarak anilan Miisavir Mihendisler Milletleraras: Federasyonu (International Federation of Consulting Engineers), 1913 yilinda kurulmustur!. FIDIC’in organlari, calisma usul ve esaslari ile FIDIC iiyeligi, FIDIC Statiisii ve FIDIC Talimatlariyla (Statutes and By-Laws International Federation of Consulting Engineers) diizenlenmistir. FIDIC Statii ve Talimatlan en son 2014 yilinda gézden gecirilmistir?, FIDIC’in 99 ityesi bulunmaktadir. Tiirk Miisavir Miihendisler ve Mimarlar Birligi (ATCEA-Association of Turkish Consulting Engineers and Architects), FIDIC’in iiyeleri arasinda yer almaktadir?. FIDIC, galigmalarim, FIDIC Genel Kurulu (FIDIC General Assembly), FIDIC Sekreterligi (FIDIC Secretariat) ve FIDIC icra Komitesi’nin (FIDIC Executice Committee) yant sira fark alanlarda faaliyet gdsteren birgok komite ile yiiriitmekte- dir. FIDIC komiteleri ve forumu gunlardir*: - Uyusmazlik Céziimiinde Gérev Alacaklar1 Degerlendirme Paneli (Assessment Panel for Adjudicators-APA) - Ticari Uygulamalar Komitesi (Business Practice Committee-BPC) - Kapasite Olusturma Komitesi (Capacity Building Committee-CBC) - Sézlesmeler Komitesi (Contracts Committee-CC) - YGnetim Biitinliigii Komitesi (Integrity Management Committee-IMC) - Uyelik Komitesi (Membership Committee-MemC) - Risk Komitesi (Risk Committee-RC) - Siirdiiriilebilir _Kalkinma Komitesi (Sustainable Development Committee-SDC) - Geng Meslektaslar Forumu (Young Professionals Forum-YPF) Milletlerarasi nitelikli insaat sézlesmelerinin diizenlenmesinde FIDIC’in standart sézlesmelerinden énemli dlciide yararlanilmaktadir. | http://fidic.org/about-fidic (22.2.2015). 2 FIDIC Statii ve Talimatlan’nin metni igin bkz. http://fidic.org/node/769 (22.2.2015). 99 iilkeden FIDIC’e iiye olan milsavir miihendis birlikleri igin bkz. http://fidic.org/ members (22.2.201 + hup:/Mfidic.org/about-fidic (22.2.2015). UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 136 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar FIDIC tarafindan ingaat alaninda hazirlanan standart sézlegmeler, muh- telif kitaplarda toplanmistir. Renkleriyle anilan, muhtelif dénemlerde gézden gecirilerek yayinlanan ve sézlesmelere iliskin kurallari igeren baslica kitaplar arasinda “Kirmizi Kitap”, “Sar: Kitap”, “Yesil Kitap”, “Giimiis Kitap” ve “Alun Kitap” yer almaktadir. insaat sektdriine kredi ve finansman saglayan uluslararast kuru- luslar, FIDIC tarafindan hazirlanan sézlesmelerin esas alinmasini talep etmektedirler®. Ayrica taraflar da, énceden bilinen ve insaat sézlesmeleri alaninda yaygin olarak uygulanan kurallarla hukuki iliskilerini diizenle- meyi tercih etmektedirler®. Diger bir ifadeyle, ingaat sézlesmelerinde, taraflar, FIDIC kurallarini esas almakta ve béylece milletlerarasi yetkin bir meslek kurumunun bilgi ve tecriibesinden yararlanmaktadirlar’. Alt yap1 projelerinde kullanilmak tizere FIDIC tarafindan hazirlanan model sdzlesmeler de milletlerarasi alanda yaygin kabul gérmiistiir, Tiirk Mii- savir Miihendisler ve Mimarlar Birligi, FIDIC tarafindan hazirlanan ve kitap olarak yayinlanan standart sézlesmeleri Tiirkceye cevirmis ve ya- yinlamistir®, FIDIC tarafindan hazirlanan baslica model sézlesmeler sunlardir’: (1) isveren Tarafindan Tasarlanmig Mihendislik isleri ve insaat Sézlesmesi Sartlari—Kirmizi Kitap 1999 (Conditions of Contract for Construction Building and Engineering Works Designed by the Employer-Red Book). (2) isveren Tarafindan Tasarlanmis Elektrik ve Makine Tesis Tasa- rim Yapim ve Yiiklenici ingsa ve Mithendis isleri Sézlesmesi Kogullari— Sart Kitap 1999 (Conditions of Contract for Plant and Design Build for Electrical and Mechanical Plant and for Building and Engineering Works Designed by the Contractor—Yellow Book). Tunay KOKSAL, Uluslararast insaat Sézlesmeleri Is Ortakhigr Sézlesmeleri ve Uyusmazhklann Céziim Yollar1, Ankara 2009, s. 96-97. © Nuray EKSi, Milletlerarasi Ticaret Hukuku, istanbul 2010, s. 514. Cemal SANLI, Milletlerarast Ticari Akitlerin Hazirlanmast ve Uyusmazhiklarin Coziim Yollan, 5. basi, Istanbul 2013, s. 382-383. Ayrintil bilgi igin bkz. http://tmmmb.org.tr/images/yayinlar/kitaplar/Yayin_listesi_ ‘Temmuz_2014_ING.pdf (6.1.2015). ° EKSI, Milletlerarasi Ticaret Hukuku, 512-513. UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 37 (3) Tedarik Sézlesmesi Sartlar1 Anahtar Teslim Projeleri-Giimiis Kitap 1999 (Conditions of Contract for EPC/Turnkey Projects—Silver Book). (4) Kisa Formath Sézlesme-Yesil Kitap 1999 (Short Form of Contract-Green Book). (5) Tasarla Yap islet Projelerine iliskin Sézlegme Sartlan—Altin Kitap 2008 (Conditions of Contracts for Design Build and Opreate Projects—Gold Book). FIDIC kurallari, milletlerarast insaat hukuku alaninda yaygin ola- rak uygulanmakla birlikte herhangi bir milli hukuk sistemine dahil ol- mayan kurallardir'®. Bu nitelikleri itibariyle sz konusu kurallar, ancak taraflarca bunlara atif yapilmasi veya sdzlesmenin hiikmii veya eki ha- line getirilmesiyle taraflar igin baglayicik vasfi_ kazanacaklardir'!. Taraflar FIDIC sartlarim aynen kabul edebilecekleri gibi degistirerek ‘© BKSI, Milletlerarast Ticaret Hukuku, 514; Ziya AKINCI, Milletlerarast Ozel Hu- kukta ingaat Sézlesmeleri, izmir 1996, s. 12. 1 Yargitay da, FIDIC sézlesmelerini esas alarak karar vermektedir. 15. Hukuk Dai- si’nin, 17.9.2002 tarihli kararina konu olan uyusmazlik, 30.3.1994 giinlii Erzincan Hiikiimet Konutlarinin yeniden yapumi sézlesmesi uygulamasindan kaynaklanmisti, Davaet yiiklenici, sézlesme ile isin teslim giinii olarak kararlastirilan 1.11.1994 ta- rihinin uygulamada ortaya gikan nedenlerle 9.9.1995 tarihine kadar uzatilmast ge- rektigini, bundan 6tiirii haksiz. yere kesilen 31,254.134.607 TL gecikme cezast ve simdilik 4.000.000.000 TL islemis faizi, ayrica siire uzatim verilmeyisinden dolayt uygulanamayan katsay1 sebebiyle de tahakkuk edecek 40.101.093.376 TL ve bunun iglemis faizinden simdilik 1,000.000,000 TL’nin tahsilini talep ve dava etr Yargitay, FIDIC sdzlesmelerinde siire uzatim istemlerinin sikt sekil sartlarna bag- Jandiga, siire uzatim incelemelerinin ancak bu sartlara uyulmast halinde yapilabile- cegini; somut olayda davaci yiikleniciye siire uzatumt verilmesini gerektiren neden- lerin bir kismr igin basvurusunun olmamasi sebebiyle FIDIC sézlesmesi hiikiimle- rine gére siirenin uzatilamayacagina karar vermistir (15. HD, E. 2001/3595, K. 2002/3931, T. 17.9.2002: EKSi, Milletlerarast Ticaret Hukuku, 514-515). 15, Hukuk Dairesi, 26.2.2001 tarihinde verdigi diger bir kararnda, FIDIC insaat sdzlesmelerinde uzatimt taleplerinin, milletlerarast_yeknesakhgi saglamak amactyla siki kurallara baglandigim; siire uzatiminda muhtemel hakstzhiklarin n- Jenmesi bakimmdan taleplerin zamanmda yapilmast ve delillendirilmesinin énem arz ettigini; bu nedenle davacinin siiresinde sézlesmeye uygun talepte bulunmamast ve belgelendirilmemesi nedeniyle sire uzatim taleplerinin miihendis sirketce red- dedilmesinde sézlesmeye aykint bir tutum ve davrams olmadigim; davacmin dava- daki alacak taleplerinin sire uzatumina hak kazanmasina baghi olup, ortada davactya verilmesi gereken siire olmadigina karar vermistir (15. HD, E. 2000/4429, K. 2001/1032, T. 26.2.2001: EKSI, Milletlerarasi Ticaret Hukuku, 515). UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 138 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar veya bir kismini gikararak da kabul edebilirler'?. FIDIC sézlesmeleri dénem dénem gézden gegirilmekte ve ihtiyaglar dogrultusunda yenilen- mektedir, Taraflar, FIDIC sézlesmelerinin, ingaat sézlesmesi yapilirken meveut olan versiyonuna atif yapabilecekleri gibi eski versiyonuna da atif yapabilirler. FIDIC sézlesmeleri oldukga ayrintil hiikiimlerle ve sézlegmeye iliskin biitiin hususlari diizenleyecek sekilde hazirlanmistir. Bununla beraber standart veya genel islem sartlari seklinde yapilan sézlesmelerin taraflan, bu sézlesmeleri, hukuk sistemleri ile destekleme ihtiyacim duymaktadirlar'>, Bu ihtiyact gidermek amactyla taraflar, ayrintil bir sekilde diizenlenmis sézlesmelerine ragmen her ihtimale kars1 hukuk segimine iliskin bir klozu da sézlesmelerine koymaktadirlar. Genel islem sartlarim veya standart kurallari igeren sézlegmede bir bosluk bulunmasi durumunda, bu bosluk, segilen milli hukuk kurallan ile doldurulmaktadir'*. O halde insaat sézlesmelerinde FIDIC kurallari esas alinmakla birlikte hukuk segimi de yapilmis olabilir. Yani taraflar, aralarindaki iliskiyi esas itibariyle FIDIC kurallari cergevesinde diizenlemekle bera- ber bu kurallarda ortaya cikmasi muhtemel bosluklar igin, taraflarin, milli bir hukukun uygulanmasini kararlastirmalari da miimkiindiir. Bu durumda, FIDIC kurallarinin herhangi bir hiikmiiniin segilen milli huku- kun emredici kurallarima aykir olmasi halinde, FIDIC kurallarinin séz konusu hiikmii gecersiz olacaktir!’. Il. FIDIC Sézlesmelerinin Uyusmazhk Céziimiine iliskin 20. Maddesi FIDIC tarafindan hazirlanan kitaplarda yer alan kurallarin 20. maddesi uyusmazlik géziimiinii diizenlemektedir. Madde igerikleri he- men hemen ayn oldugundan galismamuzda Kirmizi Kitabin 20. maddesi ibrahim KAPLAN, ingaat Sézlesmeleri Hukuku ve Endiistri Yatirim Sézlesmeleri, Ankara 2013, s. 387. John HONNOLD, Uniform Law for International Sales under the 1980 United Nations Convention, 2"! edition, Boston 1991, s. 77; F. Fox WILLIAM, International Commercial Agreements, 3 edition, Hague 1998, s. 151 Nuray EKSi, Kanunlar fhtiléfi Alaninda “Incorporation”, (1999-2000) 1-2 MHB, Prof. Dr. Aysel Celikel’e Armagan, istanbul 2001, s. 275; EKSI, Milletlerarast Ti- caret Hukuku, 76. 'S BKSi, Kanunlar fhtilafi Alaninda Incorporation, 280. UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 39 esas alinacaktr Ancak gerekli olan hallerde Sar Kitap, Giimiig Kitap ve Altin Kitabin 20. maddesine de yer verilecektir. FIDIC Kirmuzi Kitabin ilk basim1 1957 yilinda yapilmig ve bu ba- simda uyusmazlik géziim klozunda miihendise ve miihendisin verdigi kararin karsilikh olarak kabul edilmemesi halinde tahkime basvuru ol- mak iizere iki agama Sngériilmiistii!®. 1969 yilinda ikinci basim yaptlan ve ardindan muhtelif tarihlerde gézden gegirilen Kirmizi Kitabin 67. maddesindeki tig agama!” muhafaza edilmekle beraber tahkimde ICC’ye basvurulmasi esas getirilmisti. Uyugmazlik Céziim Kurulu (Dispute Adjudication Board-DAB), ilk defa 1995 yilinda Turuncu Kitap (Tasarla Yap ve Anahtar Teslimi Sézlesme Sartlari-Conditions of Contract for Design-Build and Turnkey 1995) ile kabul edilmistir. Turuncu Kitap ile kabul edilen DAB, 1999 yilinda Kirmizi Kitap, Sari Kitap ve Giimiis Kitabin 20. maddelerine de dahil edilmis; baylece iki asamali uyusmaz- lik géziimiinden “DAB”, “dostane géziim” ve “tahkim”den olusan iig asamali uyusmazhk gdziimiine gecilmistir'®. Aslnda 1996 yilinda Kir mizi Kitaba ve 1997 yilinda Sari Kitaba yapilan ilave (supplemental) diizenlemelerle, miihendisin tahkim éncesi roliiniin DAB’a verilmesine iliskin alternatif hiikiimler getirilmisti. 1999 yilinda gézden gegirilerek kabul edilen Kirmizi Kitap, Sar Kitap ve Giimiis Kitapta ise, uyusmaz- lik halinde mithendise basvurulmasi esasi terk edilmis ve miihendisin yerine Uyusmazlik C6: Kurulu’na basvurulmast esast éngériilmiistiir'®. FIDIC s6ézlesmelerinin uyusmazlik ¢géziimiine iliskin 67. maddesi- nin yerini, 1999 yilindan itibaren 20. madde almustir. FIDIC Sézlesme Sartlari’nin 20. maddesi, gok asamali uyusmazlik ¢géziim klozudur (multi-tiered dispute resolution clause). Bu klozda aslinda dért agama Sngériilmiistiir; Birincisi, miihendise basvuru; ikincisi, DAB (Uyusmaz- 16 Ellis BAKER/Ben MELLORS/Scott. CHALMERS/Anthony LAVERS, FIDIC Contracts: Law and Practice, London 2009, s. 505-506. Bu asamalar Karayalen tarafindan “miihendis tarafindan zorunlu_uzlastirma”, “dostane géziim” ve “tahkim” olarak siralanmisur (Yasar KARAYALCIN, FIDIC ingaat Sézlesmesi Genel Sartlarinda Miihendisin Hukuki Durumu, insaat sézles- meleri, Yénetici, isletmeci, Miihendis ve Hukukcular icin Ortak Seminer, 2. bast, Banka ve Ticaret Hukuku Arastirma Enstitiisti, Ankara 2001, s. 301-304). BAKER/MELLORS/CHALMERS/LAVERS, 507; Geremy GLOVER/Simon HUGHES, Understanding the New FIDIC Red Book A Clause by Clause Commentary, London 2006, s. 377. BAKER/MELLORS/CHALMERS/LAVERS, 507. UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 140 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar m Kurulu-Dispute Adjudication Board); , dostane mii- zakere ve dérdiinciisii tahkim?°. Ancak bu asamalardan sadece son ii¢! uyugmazlik ¢éziimiine iliskindir. Belirtmek gerekir ki, miihendisin rolii uyusmazlik ortaya cikmadan énceki asamaya iliskindir. 67. maddeden farkh olarak, 20. madde agisindan miihendisin, uyusmazlik gézme rolii yoktur?!, 20. maddenin (1). paragrafi uyarinca mithendise sadece “talep- ier” igin basvurulmakta ve “uyusmazhk” ortaya ciktiktan sonra ard ar- dina siralanan DAB, dostane géziim ve tahkim olmak iizere tig agama yer almaktadir. FIDIC sézlesmelerinin sekiz paragraftan olusan 20. madde- sinde éngériilen asamalar ve bu asamalar arasindaki gecisler séyledir: (1) 20. 1 Miiteahhidin Talepleri FIDIC sézlesmesinin herhangi bir hiikmii uyarmca miiteahhit, siire uzatimi ve/veya ek iicret ya da s6zlesmeyle baglantili baska bir “ta- lep”te” bulunmak isterse, miimkiin olan en kisa siirede ancak en ge¢ talebe sebebiyet veren olayin vukuuna vakif oldugu veya vakif olmasi gerektigi andan itibaren 28 giin iginde bu talebini miihendise yapacaktir. Miihendis, talebi reddedebilir. Miihendisin ret kararina, miiteahhit itiraz edebilir. Miiteahhidin itiraz etmesiyle birlikte “talep” (claim), “uyus- mazliga” (dispute) déniigmektedir?. (2) 20.2 DAB’n Atanmasi insaat sézlesmesinden veya insaat sézlesmesine iliskin bir uyus- mazligin ortaya gikmasi iizerine uyusmazligin géziimii igin taraflardan biri DAB’a basvurabilir. DAB, bir veya tig kisiden olusmaktadir. Taraf- larca aksi kararlastirilmamis ise DAB, iig tiyeden olusacaktir. Ug iiyeden olusmasi halinde, taraflar birer iiye segerler ve bu iiyelerin de gériisii alinarak DAB’a baskanlik edecek iigiineii tiye yine taraflarca segilir. 2 Dimitar Hristoforov KONDEY, Is Dispute Adjudication under FIDIC Contracts for Major Works Indeed a Precondition to Arbitration? (2014) ICLR, s. 256; Axel- Volkmar JAEGER/Gétz-Sebastian HOK, FIDIC-A Guide for Practitioners, Heidelberg 2010, s. 393. 21 Kirmizi Kitab 1987 versiyonunun 67. maddesin uyarmca miihendisin uyusmazhk géziimiindeki rolii hakkinda ayrintil: bilgi igin bkz. KARAYALCIN, 298 vd.. Kaplan, “claim” kelimesini, “uyusmazhk” olarak nitelendirmis ve uyusmazhgin miihendise géttiriilecegini ifade etmis (KAPLAN, 403) ise de 20. maddedeki “claim”in karsiligi, “talep”tr. *® KONDEY, 258. UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 41 (3) 20.3 DAB in Taraflarca Atanamamast DAB'mn tek veya tig tiyesinin taraflarca atanamamasi halinde, ta- raflarca s6zlesmede belirlenen kurum ya da kisi atamayt yapacaktir. (4) 20.4 DAB Karart Szlesmeden veya sézlesmeyle baglantih konulardan ya da isin ifasindan ortaya gikan bir uyusmazhgin céziimii igin taraflardan her- hangi biri yazili olarak DAB’a basvurabilir. DAB ii¢ kisiden oluguyorsa, basvurunun, baskan tarafindan alindigi an, bavurunun yapildigi andir. Basvuruya, mithendis ve karsi tarafa génderilecek suret de eklenir. DAB’n hakemler gibi gérev gérmeyecegi kabul edilir. DAB’In 84 giin iginde veya DAB tarafindan istenilen ve taraflarca tasdik edilen siire iginde kararm vermesi gerekir. DAB karari gerekceli olmalidir. DAB karari baglayicidir, megerki dostane géziim yoluyla yapilan miizakere- lerde veya tahkimde dedistirilmis olsun DAB kararinin taraflarca kabul edilmesi halinde, DAB karar1 hem baglayici (binding) hem de nihai (final) hale gelir’*. (5) 20.5 Dostane Céziim Taraflardan birinin, DAB kararina kargi 28 giin iginde memnuni- yetsizlik bildiriminde bulunmasi?> (dissatisfaction notification) iizerine ya da DAB’in 84 giin iginde kararim verememesi hdlinde, taraflar dos- tane ¢6ziim yoluna bagvuracaklardir. Dostane miizakereleryoluyla uyusmazhigi ¢dzmek igin taninan siire 56 giindiir. (6) 20.6 Tahkim Dostane miizakerelerin sonug vermemesi iizerine son agama olan tahkim yoluna basvurulacaktir. Dostane ¢éziimle karara baglananlar ha- Michael D. ROBINSON, An Employer's and Engineer's Guide to the FIDIC Conditions of Contract, Wiley Blackwell Publishing 2013, s. 70; JAEGER/HOK, 405. FIDIC sézlesmelerinin 20. maddesinde, DAB kararma karg1 taraflardan birinin “memnuniyetsizlik bildiriminde” bulunmasindan (dissatisfaction notification) séz edilmistir. Ashnda burada kastedilen, taraflardan birinin DAB kararina “itiraz” et- mesidir. Ancak ¢alismamuzda, FIDIC sézlesmelerinin 20. maddesinde yer alan “dissatisfaction notification” ifadesine sadik kalnarak bu ifadenin kargihigi olarak “memnuniyetsizlik bildirimi” kavrami kullamimistr, UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 142 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar ric, DAB kararinm baglayici ve kesin hale gelmedigi her uyusmazlik, milletlerarasi tahkim yoluyla nihai olarak karara baglamir. (7) 20.7 DAB Kararina Uyulmamasi DAB kararinin tebelliig edilmesinden itibaren 28 giin iginde taraf- lardan herhangi biri karara itiraz etmemis ise DAB karari kesin ve bag- layici hale gelir. Taraflardan biri, baglayici ve kesin hale gelen DAB kararina uymadigi takdirde, karsi taraf, diger haklari sakli kalmak kay- diyla, DAB kararina uyulmamasin: tahkime gotiirebilir. Bu durumda 20.4 uyarinca yeniden DAB kararinin alinmasina gerek yoktur ve 20.5. paragrafta ng6riilen dostane miizakereler yoluna basvurulmaksizin dog- rudan tahkime gidilebilir. (8) 20.8 DAB’in Atanmasinin Sona Ermesi® DAB"1n atanmasinin sona ermesi veya baska bir sebeple DAB’in meveut olmadig: durumlarda, sézlesmeden veya sézlesmeye baglantili olarak ya da isin icrasina iliskin olarak taraflar arasinda ortaya gikan uyusmazhiklar, 20.4. paragrafta dngériilen DAB’a ve 20.5. paragrafta Sngériilen dostane ¢éziim yollarina basvurulmaksizin, 20.6. paragrafa istinaden dogrudan tahkime gétiirilebilir FIDIC sézlesmelerinin 20. maddesinden anlasilacagi iizere heniiz uyusmazlik ortaya ¢ikmadan 6nce, miiteahhit, eger varsa, taleplerini (claims) miihendise iletecektir. Mihendisin bu taleplere verdigi cevaba miiteaddit itiraz ederse, talep, uyusmazhga déniisecektir, Uyusmazlik ortaya giktiktan sonra sirastyla takip edilmesi gereken tig agama bulun- maktadir: (1) DAB’a basvuru, (2) dostane ¢éziim ve (3) tahkim. Uyusmazlik g6ziim kurullari (disputes boards) muhtelif sekillerde olusturulmaktadir, Uyusmazhk g6ziim kurullarmin muhtelif tiirleri sun- lardir: Tavsiyede (recommendation) bulunmasi igin olusturulan uyus- mazlik géziim kurullan; karar verici uyusmazlik géziim kurullari (decision maker dispute boards); daimi uyusmazhk ¢éziim kurullart “Uyusmazhk Céziim Kurulunun Atanmasinin Sona Ermesi” ifadesi, yadirganabilir olmakla beraber FIDIC sézlesmelerinin 20.8. paragrafinin bashigi olan “Expiry of Dispute Adjudication Board’s Appointment” tam Tiirkge kargiligim teskil etmekte- dir. 20.8. paragrafin igeriginde ise “DAB’in atanmasinin sona ermesi veya baska bir sebeple DAB’in mevcut olmadigi durumlarda” (whether by reason of expiry of DAB's appointment or otherwise) ifadesi kullanilmistir. UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 43 (standing dispute adjudication board); ad hoc uyusmazlik gézim kurul- lar (ad hoc dispute adjudication board) ve hem tavsiyede bulunan hem de karar verici konumunda olan karma nitelikli uyusmazlik ¢dziim ku- rullari (combined disputes boards). FIDIC tarafindan hazirlanan sézlesmelerde DAB, ya daimi ya da ad hoc niteliktedir. Kirmizi Kitap’ta (md. 20.2), insaat projesinin basin- dan itibaren olusturulan “daimi DAB”; Giimiis Kitap’ta ve Sart Kitap’ta (md. 20.2) ise uyusmazligin ortaya cikmastyla birlikte olusturulan “ad hoc DAB” yer almaktadir?’. Ayrica FIDIC sézlesmelerinde yer alan DAB ‘tn verdigi karar “tavsiye” olmayip “baglayici” nitelikte bir karardir. DAB, hakem heyeti benzeri bir miiessese olmakla beraber hakem heyetinin sahip oldugu tim yetkilere sahip degildir. Zaten FIDIC siz- lesmelerinin 20. maddesinin (4). paragrafinin (3). bendinde, “DAB’in, hakem heyeti gibi hareket etmedigi farz edilir” ifadesine yer verilerek iki miiessesenin birbirinden farkli oldugu vurgulanmaya calisilmistir. DAB karari, kesin hiikiim niteligi tasimamaktadir; ancak DAB da adil yargi- lama yapmak ve savunma haklarina riayet etmekle yiikiimliidiir. DAB, FIDIC tarafindan hazirlanan usule iliskin kurallar1 uygulamakla beraber somut olayin 6zellikleri ve ihtiyaglar dogrultusunda bu kurallari sekil- lendirebilir’®. DAB, sézlesmeden dogan veya sézlesmeye iliskin olan ya da isin ifasimdan dogan biitiin uyusmazliklani ¢ézmekle yiikiimlii oldu- Sundan, hukuki uyugmazhiklar hakkinda da karar verecektir. Bu karari verirken, taraflar arasindaki sézlesmenin yani sira sézlegmede segilen ya da sézlesmede hukuk segimi yapilmamis olan hallerde kanunlar ihtilafi kurallarina gore tespit edilecek hukuku uygulayacaktir?. DAB karan, taraflar arasinda yapilan dostane miizakerelerde veya dostane miizakerelerin sonug vermemesi iizerine baslatilan tahkim yar- gilamasinda degistirilene kadar taraflar icin baglayieidir®’. Ayrica DAB kararina kars taraflardan herhangi biri, memnuniyetsizlik bildiriminde (dissatisfaction notification) bulunmazsa yani itiraz etmezse, uyusmazlik bu kararla gdziimlenmig ve karar ayn zamanda kesinlesmis olur*!. Eger, 27 KONDEV, 258. 28 JAEGER/HOK, 405. ” JAEGER/HOK, 406-407. © KONDEY, 258. 5! KONDEY, 258. UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 144 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar taraflardan herhangi biri, karara kars1 memnuniyetsizlik bildiriminde bulunursa, o zaman dostane ¢éziim asamasina; dostane miizakerelerden de sonug alinamamasi halinde ICC tahkimi asamasina gegilir. DAB kararina memnuniyetsizlik bildirimi yapildiktan sonra dos- tane ¢éziim yoluyla da bir sonuca varilamamast iizerine tahkime gidile- cektir. Ancak tahkime basvuru agisindan bir siire Gngériilmemistir. Tah- kime basvuru acisindan siire Sngértilmediginden bazen, DAB karari aleyhine olan taraf, tahkime basvurmay geciktirmekte ve DAB karari lehine olan taraf tahkime basvurmak zorunda kalmaktadir**. Bu nedenle, DAB kararina karsi memnuniyetsizlik bildirimi yapilmasi halinde ne kadar siire iginde tahkime basvurulacaginin 20.6. paragrafta agikea dii- zenlenmesinin; ayrica bu siireye uyulmamasi halinde DAB kararmmn bailayici ve kesin hale gelecegine iliskin bir hiikmiin 20.6. paragrafa ilave edilmesinin gerektigi ifade edilmistir. Ti. FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar A. Genel Olarak 1. Alt Miiteahhitlik Sézlesmesinde Ana Miiteahhidin Taraf Ol- dugu FIDIC Sézlesmesine Atif Yapilmasi Halinde Alt Miiteah- hitlik Sézlesmesi Taraflarinin 20. Maddeyle Bagh Olup Olma- yacagi Meselesi Alt miiteahhitlik s6zlesmelerine konulan klozlarla, ana miiteahhit- lik sézlesmesine atif yapilmakta (incorporation by reference) ve ana miiteahhitlik sézlegmesinde yer alan hiikiimler, alt miiteahhitlik sézles- mesinin hiikmii haline getirilmektedir. Alt miiteahhitlik s6zlesmesinden, ana miiteahhitlik sézlesmesine bagh konularla ilgili olarak uyusmazhk cikmasi halinde, ana miiteahhitlik sézlesmesinde yer alan uyusmazlik géziimiine iligkin 20. maddenin, alt miiteahhitlik sézlesmesi agismmdan da baglayici olup olmadigi hususunda tereddiit edilebilir™, 20. maddede hem tahkim éncesi agama hem de tahkim diizenlenmistir. Dolayistyla alt miiteahhitlik sézlesmelerinde, ana miiteahhitlik sézlegmesine yapilan atif ® David BROWN/Oana SOMIULESCU, Enforcement of Binding But Not Final DAB Decisions: The Impact of ICC Case 16948/GZ, 7(2012-2013)3 Const. L. Int'l, s. 10. BROWN/SOMIULESCU, 11. Christopher R. SEPPALA, International Construction Contract Disputes: Commentary on ICC Awards Dealing with the FIDIC International Contract, The ICC International Court of Arbitration Bulletin, Vol. 9 No. 2 November 1998, s. 37. UTTDER « Yil 2015 Cilt 4 Sayt 1Prof. Dr. Nuray EKSi 45 her iki asamay: da kapsayacaktr, Ancak alt miiteahhitlik sézlesmeleri agisindan da, tahkim 6ncesi agama, yani DAB’a basvurulmaksizin ya da 20. maddede Gngériilen sekilde DAB usulii tamamlanmaksizin tahkime gidilip gidilemeyecegi de ayri bir sorun teskil etmektedir. Tiirk tahkim mevzuatinda ve 6zellikle UNCITRAL Model Ka- nunu’nu esas alan devletlerin tahkim kanunlarinda, tahkim anlasmasinin incorporation yoluyla yapilmasi kabul edilmistir®’. Tahkim anlasmalari- nin incorporation yoluyla yapihp yapilamayacag hususuna 6100 sayilt HMK ve 4686 sayili MTK ile agiklik getirilmistir. Tahkim anlasmasinin incorporation yoluyla yapilmasi, gerek 6100 sayil HMK’nin 412(3). maddesi gerekse 4686 sayilt MTK’nin 4(2). maddesinde agikca kabul edilmistir. Hatta her iki madde uyarinca, atif yapilirken 6zellikle tahkime iliskin hiikiimden agikga séz edilmesine bile gerek yoktur. HMK’nin 412(3). ve MTK’nin 4(2). maddesine gére, asil sézlesmenin bir pargasi haline getirilmek amactyla tahkim sarti igeren bir belgeye yollama ya- pilmast halinde de tahkim sézlegmesi yapilmig sayihir. 2. FIDIC Tahkiminde Paralel Davalar Milletlerarasi_ tahkimde paralel davalar (parallel proceedings/ parallel litigations)**, tahkimin yam sira mahkemede dava agilmast seklinde olabilecegi gibi iki ayr: tahkim davasinin aymi anda gériilmesi seklinde de olabilir. Bununla birlikte tipik bir paralel dava érnegi teskil etmesine ragmen, esas davanin tahkimde ve bu davaya iliskin ihtiyati tedbir talebinin mahkemede dava konusu yapilmasina, milli tahkim mevzuatlarinin yani sira tahkime iliskin milletlerarasi antlasmalar da cevaz vermektedir™”. Tahkimde paralel davalar, uyusmazhgin esasinin iki ayri tahkim yargilamasina konu olmast veya derdest tahkim yargilamasina ragmen > Incorporation yoluyla yapilan tahkim anlasmalart hakkinda ayrintil bilgi igin bkz. Nuray EKSi, Milletlerarast Deniz. Ticareti Alainda “Incorporation” Yoluyla Ya- pilan Tahkim Anlasmalar, istanbul 2004; Nuray EKSi, Milletlerarast Deniz. Tica- reti Alaninda “Incorporation” Yoluyla Yapilan Tahkim Anlasmalart ve Bu Anlas- malarin Ugiineii Kisilere Etkisi, (2003)1-4 DenizHD, s. 1-23. Milletlerarast_ tahkimde paralel dava Smekleri, paralel davalan dnlemek igin basvurulan miiesseseler, paralel davalarin milletlerarast tahkime dzgii miiesseselerle engellenmesi hakkinda ayrintil bilgi igin bkz. Nuray EKSi, Milletlerarast Tah- kimde Paralel Davalar (Parallel Litigation), 2(2013)2 UTTDER, s. 15-51. EKSI, Milletlerarasi Tahkimde Paralel Davalar, 49. UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 146 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar ayrica mahkemede dava agilmasi hallerinde sorun gikarmaktadir, Her ne sekilde olursa olsun, paralel davalar, birbirine zit kararlarin verilmesi basta olmak iizere bazi sorunlari da beraberinde getirmektedir. Bu so- runlarin ortaya cikmamasi ve tahkimde paralel davalar énlemek icin Oncelikle adli yargida kullanilan kesin hiikiim, derdestlik, bekletici me- sele, anti-suit injunction ve forum non-convenience miiesseselerine bas- vurulmustur’’, Ancak adli yargidan farkh olarak, hakem mahkemesinin yetkisini tahkim anlasmasindan almasi, ayn: anda birbirine paralel yar- gilamalari énlemek icin hakemlerin varacagi sonuglarm da birbirinden farkli olmasina yol agmaktadir, Adli yargi miiesseseleri olan kesin hii- kiim, derdestlik, bekletici mesele, anti-suit injunction ve forum non- convenience itirazlarint hakem heyetleri olduk¢a nadir olarak kabul et- mistir. Diger bir ifadeyle, adli yargida kullanilan yéntemlerle tahkimde paralel davalarin énlenmesi miimkiin olmamistir®. Bunun iizerine para- lel davalarin, milletleraras1 tahkime zgii miiesseselerle engellenmesi igin bir takim adimlar atilmistir. Tahkim anlasmasinn ulusal mahkeme- lerin yetkisini kaldirmasina iliskin hiikiimler ve bu hiikiimlerle paralel davalarin engellenmesi; paralel davalarin yolun gatallasmasi klozu ile engellenmesi; paralel davalara géziim olarak davalanin birlestirilmesi ve paralel davalarda fark kararlarin ortaya cikmasint engellemek igin her iki yargilamayi yiiriitmek iizere ayni hakem heyetinin atanmasi, paralel davalari énlemek igin gelistirilen tahkime 6zgii miiesseselerdir. Ancak ne adli yargi miiesseseleri ne de tahkime 6zgii miiesseseler, milletlerarast tahkim yargilamalarinda paralel davalari engellemek igin etkin bir rol oynamistir®”, Uluslararasi insaat sézlesmeleri, paralel davalarin ortaya gikmasina sebep olmaktadir. Ciinkii bu s6ézlesmelerde, ¢ok sayida taseron ile ayri sézlegmeler yapilmaktadir. Taseronlar, isin farkli kisimlarini ifa etmek- tedir ve uyusmazlik ¢6ziim yolu olarak her bir kisma iliskin s6zlesmede fark yéntemler Sngériilebilmektedir. Dolayisiyla ayni projeden kay- naklanan uyusmazliklar, birden fazla sézlesmeyi ve bu sézlesmelere 58 S6z konusu miiesseseler hakkinda ayrintil: bilgi igin bkz. EKSI, Milletleraras1 Tah- kimde Paralel Davalar, 25-32. EKSi, Milletlerarast Tahkimde Parale! Davalar, 50, EKSi, Milletlerarasi Tahkimde Paralel Davalar, UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 47 taraf olan cok sayida kisiyi ilgilendirdigi igin farkl tilkelerde davalar acilabilmektedir*!. Ana miiteahhit ile igveren arasinda derdest bir tahkim yargilamasi varken ayni anda ana miiteahhit ile alt miiteahhit arasinda da tahkim yar- gilamasi baslatilmus olabilir, Boyle bir durumda iki tahkim yargilamasi- nin birlestirilip birlestirilmeyecegi ya da tahkim yargilamalarindan biri- nin digeri igin bekletici mesele yapilp yapilmayacagi FIDIC tahkiminde karsilasilan énemli sorunlar arasinda yer almaktadir. FIDIC Sézlesme Sartlari’nin 20. maddesinde bu sorunlara iliskin hiikiimler bulunma- maktadir. FIDIC sézlesmelerinde 6ngériilen tahkim yolu ICC tahkimidir. 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren uygulamaya konulan 2012 ICC Tahkim Kurallari’nda (Rules of Arbitration of the International Chamber of Commerce in force as from 1 January 2012), paralel davalara géziim olarak, davalarin birlestirilmesi éngériilmiistiir, 2012 ICC Tahkim Ku- rallar’nm “davalarin birlestirilmesi” bash gimi tasryan 10. maddesinde belirtilen sartlarla, iki ayri tahkim yargilamasi ilk baslatilan tahkim yar- gilamasi ile birlestirilebilir. ICC Tahkim Kurallarr’nin 9. maddesinde, paralel davalarda fark kararlarin ortaya gikmasin: engellemek igin, her iki yargilamay1 yiiriitmek iizere ayn hakem heyetinin atanmasi da 6ngd- riilmiistiir. 3. Cok Tarafli Tahkim Ayrica alt miiteahhidin, ana miiteahhit ile igveren arasindaki tah- kim yargilamasina miidahil olup olmayacagi da ayri bir sorun tegskil et- mektedir. FIDIC sézlesmelerinin 20. maddesinde éngériilen tahkim, ICC tahkimidir. ICC Tahkim Kurallari’nda bu soruna géziim getirilmistir. ICC Tahkim Kurallari’nn 7-8. maddesinde, davanin ihbarina ve davaya katilima izin verilmistir. ‘| Kaj HOBER, Parallel Arbitration Proceedings-Duties of the Arbitrators, Parallel State and Arbitral Procedures in International Arbitration, Dossiers-ICC Institute of World Business Law Edited by Bernardo M. Cremades/Julian D.M. Lew, ICC Publication No. 692, Paris 2005, s. 243. UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 148 FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar B. FIDIC Sézlesmelerinde Uyusmazhk Cé 20. Maddeden Kaynaklanan Sorunlar 1, _ FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesinin Cok Asamal Uyusmaz- hk Céziim Klozu Niteliginde Olmasi ve Bu Maddede Ongorii- len Asamalar miinii_ Diizenleyen Bazen tahkim sézlesmesi, tahkimin yam sira uyusmazlik géziim yollarina iliskin baska kayitlar da igerebilir. Nitekim s6ézlegmelerde tah- kim klozunun yani sira tahkime basvurulmadan énce bazi asamalarin tiiketilmesine iligkin kayitlara da yer verilmektedir, Bu kayitlara, “tah- kim 6ncesi asamalar” denilmektedir. Tahkim 6ncesi tiiketilmesi gereken asamalari da igeren klozlar; “cok asamali uyusmazlik ¢éziim klozu” (multi-tiered dispute resolution clauses), “cok asamali alternatif uyus- mazlik géziim klozu” (multi-step alternative dispute resolution clauses) veya “kademeli uyusmazlik ¢6ziim klozu” (escalation clause) ya da “dn- celikle alternatif uyusmazlik ¢éziimiine basvurulmasi klozu” (ADR first clause) olarak anilmaktadirlar*?. Mahkeme veya tahkim dncesi uyusmaz- lik zim Klozlarimt ifade etmek igin, “entegre uyusmazhk céziim klozlarr” (integrated dispute resolution clauses) kavram: da kullanil- maktadir’’, Daha & ifade edildigi tizere, FIDIC sézlesmelerinde yer alan uyusmazlik m klozu yani 20. madde, cok asamalidir. ilk agama, heniiz uyusmazhga déniismemis taleplere iliskindir, Bu asamada taraflar taleplerini miihendise iletmektedir. [Ik asamada, drnegin, miiteahhit, sire uzatimi ve ek hak edis veya sézlesmeyle baglantili diger taleplerini mii- hendise bildirmektedir. Miihendis, talebi reddeder ve miiteahhit ret kara- nina uyarsa bu durumda bir uyusmazligin varligindan séz edilmeyecek- tir. Buna karsin mithendisin ret kararina karsi miiteahhit memnuniyet- sizlik bildiriminde bulunursa, “talep”, “uyusmazliga” déniismektedir. Talebin uyusmazhga déniismesiyle birlikte ikinci asama olan DAB sii- reci baslamaktadir. Uyusmazlik olmadan DAB’a basvurulmasi s6z ko- ® Klaus Peter BERGER, Law and Practice of Escalation Clauses, 22(2006)I Arbitration International, s. 1; Didem KAYALI, Enforceability of Multi-Tiered Dispute Resolution Clauses, 27(2010)6 J. Int’l. Arb., s. 552; Jesus ESPARZA, Multi-tiered Resolution Clauses in Construction, 25(2014)9 Construction Europe, s. 18. James H. CARTER, Part I Issues Arising from the Integrated Dispute Resolution Clauses, in New Horizons in International Commercial Arbitration and Beyond, ICCA Congress Series No. 12, Editor A.J. van den Berg, 2005, s. 456. UTTDER « Yil 2015 Cilt 4 Sayt 1Prof. Dr. Nuray EKSi 49 nusu degildir. DAB, insaat sézlesmesinden veya isin ifasindan dogan biitiin uyusmazliklara bakmaya yetkilidir. DAB kararina karsi taraflarin veya taraflardan herhangi birinin memnuniyetsizlik bildiriminde bulun- masi halinde, iigiincii agama olan dostane ¢éziim yolu; bu yolun da sonug vermemesi tizerine son agama olan tahkime basvurulmaktadir. 2. FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesindeki Tahkim Oncesi Asa- malar Tiiketilmeden Tahkime Gidilip Gidilmeyecegi Meselesi a. Doktrinde Hakim Olan Goriise Gore FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesindeki Tahkim Oncesi Asamalar Tiiketilmeden Tahkime Gidilememesi FIDIC s6zlesmelerinin 20. maddesinde yer alan asamalarin sira- siyla tiketilmesinin zorunlu olup olmadigi; bu asamalar tiiketilmeden tahkime gidilip gidilemeyecegi tartismalt bir meseledir. insaat sézlesme- sine iliskin talebin mithendise iletilmesi, mithendisin talebi reddetmesi ve miihendisin ret kararina kars1 miiteahhidin memnuniyetsizligini ifade etmesi tizerine gikan uyusmazligin DAB’a gétiiriilmesi; DAB kararma karsi taraflardan birinin memnuniyetsizlik bildiriminde bulunmasi tize- rine dostane ¢éziim yoluna basvurulmasi seklindeki asamalar, doktrinde hakim olan gériis tarafindan, FIDIC tahkiminin baslatilabilmesi igin én sartlar olarak kabul edilmektedir“*. Diger bir ifadeyle, “mithendise tale- bin iletilmesi”, “DAB” ve “dostane ¢éziim yolu” seklindeki tig agama, FIDIC tahkiminden énce tiiketilmesi gereken zorunlu asamalardir. Bu asamalar tiiketilmeden tahkime gidilmesi halinde, hakem heyetinin da- vayi reddetmesi gerekir. Eger hakem heyeti uyusmazligi esastan karara baglarsa, yetkisiz oldugu bir konuda yargilama yapmis oldugundan ha- kem karar1 iptal edilebilir veya hakem karar1 tenfiz edilmeyebilir*>. Tahkim Gncesi asamalar, iki tirlii olabilir. Birincisi, tahkim Gncesi ihtiyari agama ve ikincisi tahkim éncesi zorunlu asamadir. Tahkim 6n- cesi miizakere veya uzlastirma klozlarinmn taraflar igin baglayic1 nitelik tasryip tasimadigi sorusunun cevabi, sézlesmede bu yollarin ihtiyari ni- “4 Gétz-Sebastian HOK, Dispute Adjudication in Civil Law Countries-Phantom or Effective Dispute Resolution Method?, (2011) ICLR, s. 423-424, 426; Christopher R. SEPPALA, The Arbitration Clause in FIDIC Contracts for Major Works, (2005) ICLR, s. 6-7; Dyala Jiménes FIGUERES, Multi-Tiered Dispute Resolution Clauses in ICC Arbitration, 11(2003)1 ICC Bull, s. 71 SEPPALA, The Arbitration Clause in FIDIC Contracts for Major Works, 6-7. UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 150. FIDIC Tahkiminden Kaynaklanan Sorunlar telikte mi yoksa zorunlu nitelikte mi éng ¢ bag olarak verile- cektir*®. Tahkim 6ncesi asamalarin ihtiyari nitelikte olmasi hilinde, bu asamalarin tiiketilip tiiketilmemesi tamamen taraflarin ihtiyarina bira- kilmistir. Dolayisiyla bu asamalara basvurmak istemeyen tarafin dogru- dan tahkime gitmesi miimkiindiir. Buna kargsin, tahkim 6ncesi asama zorunhu nitelik tastyorsa, bu asamalarin sirastyla takip edilmesi gerekir. FIDIC sézlesmelerinde dngériilen tahkim éncesi asamalar, 20.7 ve 20.8. paragraflarda belirtilen haller sakli kalmak kaydiyla, uyulmasi zorunlu olan asamalardir. Diger bir ifadeyle, bu asamalar tiiketilmeden dogrudan tahkime basvurulmasi miimkiin degildir. Tahkim éncesi asamalarin tii- ketilmesi zorunlulugu, bizzat ingaat sézlesmesinin 20. maddesinden kaynaklanmaktadir. Taraflarin, 6rnegin, FIDIC Kirmizi Kitaba tabi bir ingaat sézlesmesi yapmalari durumunda, eger 20. maddede herhangi bir degisiklik yapmamuislarsa, uyusmazlik halinde bu maddedeki agamalari takip etmeleri gerekir. Aksi halde, sézlesmeyi ihlal etmigs sayilirlar. 20. madde, sézlesme hiikmii olarak taraflar: baglar; bu hiikmiin tek tarafli olarak degistirilmesi miimkiin olmadigi gibi bu maddede éngériilen asamalara uyulmamasi sézlesmeye aykirilik teskil edecektir. b. — isvigre Federal Mahkemesi’nin 7.7.2014 Tarihli Karari Isi- ginda FIDIC Sézlesmelerinin 20. Maddesindeki Tahkim On- cesi Asamalarin Tiiketilmesi Zorunlulugu isvigre Federal Mahkemesi, 7.7.2014 tarihli_ kararinda“’, FIDIC Kurmuzi Kitabin 20. maddesinde dngériilen ve tahkimden énce basvu- rulmasi gereken asamalar tiiketilmeden tahkime gidilemeyecegine karar vermistir. isvigre Federal Mahkemesi, 7.7.2014 tarihli kararinda, her somut olayin ézellikleri ve tahkim dncesi asamanin amaci dikkate alina- rak, taraflar arasindaki sézlegmede tahkim 6ncesi asamaya iliskin olarak mecburiyet ifade eden kelimelerin kullanilmasi halinde ¢ok asamali Ayrintih bilgi igin bkz. Mine TAN DEHMEN, Tahkim Oncesi Miizakere Ya da Uslastirma Yollarmin Tiiketilmemis Olmasinin Tahkim Yargilamas (2005-2006)1-2 MHB Prof. Dr. Aslan Giindiiz’tin Anisina Armagan, s. 462 vd.; SANLI, Uluslararast Ticari Akitlerin Hazirlanmast ve Uyusmazhklarin Céziim Yollart, 412 vd... "4... SA v. B... SA, 4A_124/2014: Swiss Federal Court: http://www.swissarbitration decisions.com/sites/defaul/files/7%20juillet%2020 14%204A%20124%202014.pdt (7.1.2015). UTTDER « ¥il 2015 Cilt 4 Say 1Prof. Dr. Nuray EKSi 51 uyusmazlik ¢éziim klozlarinda yer alan tahkim éncesi usul tiiketilmeden tahkime gidilemeyecegi sonucuna varmistir. isvigre Federal Mahkemesi’nin 7.7.2014 tarihli kararina konu olan olayda, B... SA, yol insaatinda uzmanlasmis bir Fransiz sirketidir, A... SA ise karayolu ve yol yapmmindan sorumlu bir devlet sirketidir. isvigre Federal Mahkemesi kararinda séz konusu devletin adi belirtilmemistir. 76 kilometrelik karayolunda tamir yapilmasi igin 6.6.2006 tarihinde ta- raflar arasinda 5R8 ve 5R9 olmak iizere iki ayri sézlesme yapilmustir. Her iki sézlesmeye, isveren devletin hukukunun uygulanacagi kararlasti- rilmistir. Taraflar arasindaki sézlesmenin genel hiikiimleri olarak, FIDIC 1999 birinci basinin esas alinmasi éngériilmiistiir. Genel Sartlarin 20. maddesi, “Talepler, Uyusmazlik ve Tahkim” bashgi altinda alt: _kloz igermektedir. Taraflar arasindaki sézlegmeden veya miihendisin yapa- cag degerlendirmelerden bir uyusmazlik ortaya cikarsa, uyusmazhgin céziimlenmesi igin taraflarin éncelikle Uyusmazhk Cézim Kurulu’na (Dispute Adjudication Board-DAB) basvurabilecegi; DAB’in, uyusmaz- igi 84 gin iginde karara baglayacag1; DAB kararinm, taraflar arasindaki dostane miizakerelerle veya hakem karariyla degistirilene kadar taraflar igin baglayici olacagi; taraflarin, tebelliig tarihinden itibaren 28 giin iginde DAB kararina karsi itirazlarm diger tarafa_bildirebilecegi; DAB’ in 84 giin iginde kararim vermesi ya da DAB’n 84 giin iginde ka- rarini verememesi halinde, taraflardan her birinin 28 giin iginde diger tarafa, kararin tatmin edici olmadigint bildirebilecegi; taraflarin tahkime basvurmadan énce aralarmdaki uyusmazhig1 dostane miizakerelerle ¢&z- meye ¢alisacagi; taraflarca aksi Gngériilmedik¢e, dostane miizakerelerle uyusmazligin céziimiine tesebbiis edilmese bile DAB kararmin tatmin edici olmadiginin bildirilmesinden 56 giin sonra tahkime gidilebilecegi; uyusmazligin dostane miizakerelerle géziimi harig¢, DAB kararindan dogan uyusmazliklarin ICC tahkim yoluyla ¢éziimlenecegi ifade edil- mistir, 10.3.2011 tarihinde Fransiz sirketi, DAB’a basvurmak istedigini bildirmis ve DAB iiyesi olarak dért kiginin adini vermistir. Devlet ku- rumu, dért kisiyi de reddetmistir. Talepte iki degisiklik yapildiktan sonra deviet kurumu A... SA, C...’nin Fransiz sirketinin temsilcisi olarak DAB’ da yer almasim kabul etmistir. Daha sonra D..., devlet kurumunun DAB’daki temsilcisi olarak segilmistir. Ancak taraflar DAB baskan olacak kisi hususunda anlasamamislardir, Daha sonra taraflar G...’nin DAB baskan1 olmasi hususunda anlasmaya varmislardir. Fakat Fransiz sirketi, ICC tahkimine basvurmustur. Hakem heyeti tig kisi olarak olus- UTTDER * Year 2015 Volume 4 Issue 1