TAALNOODHULP GR 10 – 12

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 1

 1. Gewilde hakiesvrae (Popular bracket questions)
 Afkortings van die dae van die week - Abbreviations for days of the week (First two letters and a
fullstop)
Ma. Vr.
Di. Sa.
Wo. So.
Do.

 Afkortings vir die maande van die jaar – Abbreviations for the months of the year (First 3 letters and
fullstop, except for March!)
Jan. Aug.
Feb. Sep.
Mrt. Okt.
Apr. Nov.
Jun. Des.
Jul.

 Afkortings (Abreviations)
bv. = byvoorbeeld For example
asb. = asseblief Please
mev. = mevrou Mrs
mnr. = meneer Mr
m.a.w. = met ander woorde In other words
o.a. = onder andere Amongst others
bl. = bladsy Page
i.p.v. = in plaas van In stead of
no. / nr. = nommer Number
nm. = namiddag pm
vm. = voormiddag am
d.m.v. = deur middel van by means of
SA = Suid-Afrika South Africa (note the hyphen!)

 Een woord vir – One word for ...

In die oggende – soggens
In die middae – smiddae
In die aande – saans
Elke dag - daagliks

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 2

 Samestellings – combining two words (usually use an “s” to join them):
liefde+brief = liefdesbrief
man+ pak = manspak

BUT “kind” uses an “er” to join the words:

kind+boek = kinderboek
kind+verhaal = kinderverhaal

AND “lewe” uses “ns” to join the words:

lewe+storie = lewenstorie
lewe+geheim = lewensgeheim

AND “skip” becomes “skeeps”

skip + kaptein = skeepskaptein
skip + kombuis = skeepskombuis

 Skryf die nommer in woorde – write the number in words

12 = twaalf
13 = dertien
14 = veertien
17 = sewentien
19 = negentien
80 = tagtig

 Skryf die tyd in woorde – write the time (telling the time) in words (on the hour or half hour is always
one word, unless there are too many vowels, then use a hyphen).
- Also remember, in Afrikaans, in stead saying it is half PAST the hour, we say it is halfway TO the
next hour.

13:00 = eenuur 17:00 = vyfuur

14:00 = twee-uur 17:30 = halfses
15:00 = drie-uur 06:30 = halfsewe
16:00 = vieruur

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 3

 Voorsetsels (Prepositions)
Ons gaan met vakansie.
Ek is kwaad vir hom.
Hulle stap een vir een binne.
Jy reis per bus/trein/motor.
Ons vertrek om 08:00.
We go on holiday.
I am angry at him.
They walk in one by one.
You travel by bus/train/car.
We leave at 08:00.

 Spelling
onmiddellik
interessant

 Sinonieme (Synonyms)
onmiddellik / dadelik immediately
film / rolprent / fliek movie
kaal / naak naked
storie / verhaal story
geskenk / present gift
gratis / verniet free (no payment)
miskien / dalk maybe

 Meervoude (Plurals): stad – stede, skip – skepe, brug – brûe, dag- dae, maag-mae, vrug – vrugte, gesig
– gesigte, vlieg – vlieë, oorlog-oorloë, pad – paaie, hemp – hemde, bed – beddens, ma – ma’s, foto –
foto’s, duif – duiwe

 Verkleinwoorde (Diminutives): oom – oompie, wurm – wurmpie, mandjie – mandjietjie, koning –

koninkie, ring – ringetjie, blom – blommetjie, ma – ma’tjie, foto – foto’tjie

 Intensiewe vorme (Intensive forms – ALWAYS ONE WORD!): geel – goudgeel, swart – pikswart, verlief –
smoorverlief, dronk – smoordronk, kwaad – smoorkwaad, oud – stokoud, nat – papnat/sopnat,
goedkoop-spotgoedkoop, duur-peperduur, mak – hondmak, beroemd – wêreldbereoemd

 Trappe van vergelyking (Degrees of comparison): goed-beter-beste, baie-meer-meeste, lief-liewer-

liefste, duur-duurder-duurste, lekker-lekkerder-lekkerste, kwaad-kwater-kwaadste, ver-verder-verste,
hoog-hoër-hoogste, oud-ouer-oudste

 Betreklike voornaamwoorde (Relative pronouns, see page 28)

 Persoonlike en besitlike voornaamwoorde (Personal and possessive pronouns, see next page)

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 4

Persoonlike en besitlike voornaamwoorde (Personal and posessive pronouns)

☺ Ek
My
Ek sit voor die televisie.
Dit is my televisie.
I
My
Myne Die televisie is myne. Mine

→ Jy
Jou
Jy woon in daardie huis.
Dit is jou huis.
You
Your
Joune Die huis is joune. Yours

♀ Sy
Haar
Sy het ʼn baba.
Dit is haar baba.
She
Her
Hare Die baba is hare. Hers

♂ Hy
Sy
Hy het ʼn videomasjien.
Dit is sy videomasien.
He
His
Syne Die videomasjien is syne. His

♂+♀ Ons
Ons
Ons het vandag slim kinders.
Ons kinders is slim.
We
Our
Ons s’n Die slim kinders is ons sʼn . Ours

Julle Julle het teddiebere. You (plural)

♀+♂→ Julle Dit is julle teddiebere. Your (plural)
Julle s’n Die teddiebere is julle sʼn . Yours (plural)

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 5

 2. Woordorde (Word order)

S V1 T O M P V2 I
Who or Verb, or the When is the Who or How is the Where is Verb goes Infinitive:
what is helping verb being what is verb being the verb here if verb Why is the
doing the verb, if done? being done? being 1 was a verb being
verb? there is “verbed”? done? helping done?
one. verb. “Om ...te”

Very important: Every sentence does not have to have a subject, time, object, manner, place
and infinitive – leave out what is not there. A sentence may also have more than one of each as
well.

Also: You can start a sentence with ANY part of STOMPI, just keep the following in mind:

1. The second thing in the sentence has to be verb 1

2. If you start with a verb, your sentence is either a command or a question
3. Starting with the OBJECT implies passive voice and special rules apply – see page

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 6

 3.1 Tye: Verlede tyd (Past Tense)
Normally Verb one becomes “het” and the verb moves Sy sing mooi.
to the end of the sentence (V2) and gets a Sy het mooi gesing.
“ge”.
Helping verbs If you see the following helping verbs, the Sy kan ook dans.
helping verb will change, but nothing else Sy kon ook dans.
changes! Don’t move the sentence around –
simply change the helping verb. Zoid wil daar optree.
is –was kan – kon wil – wou Zoid wou daar optree.
moet – moes sal – sou
“Het” as a verb The word “het” can be used as a verb, which Sy het ʼn kitaar.
means “to have.” Sy het ʼn kitaar gehad.
For example:
Ek het vyf katte. (I have five cats.) Karen het ʼn goeie stem.
Karen het ʼn goeie stem gehad.
Just like normally, you add a “het” in as verb 1
and you move the original verb to the end of
the sentence BUT in this case the verb
changes:
HET  GEHAD
be- ge- her- er- If the verb starts with these letters, it still Die twee vroue gesels lekker.
ver- on- ont- moves to the end of the sentence, and you still Die twee vroue het lekker gesels.
mis- put a “het” in as verb 1, BUT you don’t add a
“ge-“ in front of the verb. THIS IS ONLY TRUE IF Ek verstaan haar lirieke.
THE VERB HAS MORE THAN ONE SYLLABLE! Ek het haar lirieke verstaan.
Two actions... If there are two verbs in the sentence and you Hy sit na die musiek en luister.
can do both at the same time (sit and read), Hy het na die musiek gesit en
move both to the verb2 space (separated by luister.
the “en”) and only the first verb will get a “ge-
“.

If there are two verbs, but they are done Sy sing en praat graag.
seperately (dance and sleep), both get their Sy het graag gesing en gepraat.
own “ge-“, but both still go to verb2, separated
by the “en”.
Divisible verbs If the verb 2 in your sentence is a preposition Zoid stem haar kitaar in.
(words like: aan, uit, op, by, agter, onder, na, Zoid het haar kitaar ingestem.
deur, om) then the verb has been cut in half
and you have to put it back together again in
the past (or future) tense. Sy trek haar leerbaadjie aan.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 7

 Sy het haar leerbaadjie
Use “het” as your verb 1 as usual and move aangetrek.
what used to be verb 1 to after the preposition,
using a “ge” to join them.

Some divisible verbs don’t have prepositions as
verb 2’s. For example “skoonmaak”
Conjunctions When there is a conjunction in the sentence,
and change both sentences to past tense.
DAWN / WAND
Iemand maak die verhoog skoon.
Iemand het die verhoog
skoongemaak.
Sy is moeg, want sy dans baie.
Sy was moeg, want Sy het baie
gedans.

Just remember to use the conjunction rule for Sy is moeg omdat sy baie dans.
the conjunction correctly – especially when it’s Sy was moeg omdat sy baie
a group 3 conjunction and you are adding gedans het.
“het”.

VERY IMPORTANT: You can never use the
conjunctions “wanneer” , “as” or “dan” and
the word “nou” in the past tense. If you see
them in the sentence that you are planning to
change to the past tense – they have to change
to “toe”.
Ek sing nou die liedjie.
Ek het toe die liedjie gesing.
Sy lag wanneer sy my hoor sing.
Sy het gelag toe sy my hoor sing
het.

Use the acronym DAWN to remember these
words.
Remember that “dan/toe” is a group 2
conjunction and “wanneer/toe” and “as/toe”
are group 3 conjunctions (see the examples).
Sy sing, dan speel sy kitaar.
Sy het gesing, toe het sy kitaar
gespeel.
Sy huil as sy sing.
Sy het gehuil toe sy gesing het.

Remember: When the examiners force you to start your sentence with TIME (as they often do)
then STOMPI changes to TSOMPI – and even more importantly – the verb 1 is still the second
part of the sentence, like this:

T v1 S O M P v2 I
For example:

Die sangeres staan op die verhoog. (Môre ...)

Môre sal die sangeres op die verhoog staan.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 8

 3.2 Tye: Toekomende tyd (Future tense)
EASY RULE TO REMEMBER: VERB 1 IN THE FUTURE TENSE IS ALWAYS “SAL”

Normally Verb 1 becomes “sal” and the verb moves Ek luister na musiek.
to verb 2. Ek sal na musiek luister.
Helping verbs If there is a helping verb (moet, kan, wil) Ek wil ook sing.
along with the proper verb – it will simply Ek sal ook wil sing.
move to just before the verb 2. VERB 1
STAYS “SAL”
IS “Is” is a verb that becomes “wees” in the Hy is ʼn tenoor.
future tense. It still moves to verb 2 and Hy sal ʼn tenoor wees.
“sal” is still verb 1.
“HET” as a verb When “het” is used as a verb (meaning “to Hy het ʼn harde stem.
have”) in the future tense – it changes to Hy sal ʼn harde stem hê.
“hê”. It still moves to verb 2 and verb 1 is
still “sal”.
Divisible verbs If the verb 2 in your sentence is a Hy skakel die mikrofoon aan.
preposition (words like: aan, uit, op, by, Hy sal die mikrofoon aanskakel.
agter, onder, na, deur, om) then the verb
has been cut in half and you have to put it
back together again in the future (or past) Hy prop die mikrofoon uit.
tense. Hy sal die mikrofoon uitprop.

Use “sal” as your verb 1 as usual and move

what used to be verb 1 to after the
preposition, joining them together as ONE
WORD.
Conjunctions When there is a conjunction in the Hy sing lekker hard, want hy is
sentence, change both sentences to future dronk.
tense. Hy sal lekker hard sing, want hy
sal dronk wees.

Just remember to use the conjunction rule Hy sing lekker hard omdat hy
for the conjunction correctly. dronk is.
Hy sal lekker hard sing omdat hy
dronk sal wees.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 9

 REMEMBER:

There are many words that CHANGE in the past tense, but in the future tense there are only 2:

IS (wees)
AND

HET (hê)

3.3 Tye: Gemeng (mixed)

Tense indicators ...

Toekomende Tyd – Future Tense

Môre Tomorrow
Oormôre Day after tomorrow
Oor drie dae In three days time
Volgende week Next week
In die toekoms In the future
Later vandag Later today
Binnekort Soon

Verlede Tyd – Past Tense

Gister Yesterday
Eergister Day before yesterday
In die verlede In the past
Drie dae gelede Three days ago
Verlede jaar Last year
Toe ek klein was When I was little
Daardie dag That day

If you don’t know what these mean, you won’t know whether they want past or future tense!

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 10

 4. Ontkenning / Negatiewe (Negatives)
Normally - 1st “nie” goes after the 1st verb (doing
word)
- 2nd “nie” goes at the end of the sentence
Question Nee, S v1 nie ... nie.
- Nee, Subject, Verb 1 nie ... nie.
- It helps to remember that these questions
START with VERB 1
- Look out for personal pronouns that
change!
Command - Start with “Moenie” which is now your
verb1 AND your first negative
- Move your verb to the verb 2 space
- 2nd negative is the “nie” at the end of the
sentence
Commands with “asseblief”: The recipe will
then changes as follows:
Moet asseblief nie (subject) (rest of
sentence) (verb) nie.
In other words, the asseblief breaks up the
“moenie” into two seperate words “moet”
and “nie” with the “asseblief inbetween.
Words that  Iemand – niemand
change  Ooit – nooit
 Êrens – nêrens
 Al – nog nie
 Al ooit – nog nooit
 Nog – nie meer
 Iets – niks
 óf ... óf – nóg ... nóg (no “nie”’s!)
 sowel ... as – nóg ... nóg
Please note: When you have a word that
changes it becomes your first negative and
replaces what would have been your first
“nie”.
Die man is ʼn bleeksiel.
Die man is nie ʼn bleeksiel nie.
Kyk die man by die venster uit?
Nee, die man kyk nie by die venster uit nie.
Het jy my rekenaar gebruik?
Nee, ek het nie jou rekenaar gebruik nie.
Het julle my rekenaar gebruik?
Nee, ons het nie jou rekenaar gebruik nie.
Gebruik die internet!
Moenie die internet gebruik nie!
Druk die knoppie!
Moenie die knoppie druk nie!
Gebruik asseblief die internet!
Moet asseblief nie die internet gebruik nie!
Die rekenaar is êrens. – Die rekenaar is nêrens
nie.
Ek het al ʼn weerwebtuiste gesien. - Ek het nog nie
ʼn weerwebtuiste gesien nie.
Het jy al ooit die internet gebruik? – Nee, ek het
nog nooit die internet gebruik nie.
Is daar nog bandwydte oor? – Nee, daar is nie
meer bandwydte oor nie.
Hy het iets gesien. – Hy het niks gesien nie.
Hy wil óf eet óf ontspan.
Hy wil nóg eet nóg ontspan.
| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 11
 5. Voegwoorde (Conjunctions)
What is a conjunction/voegwoord?

A conjunction (voegwoord) joins one or more sentences together. For example:

 Joyce eats the apple. There is a worm in it. (but)

 Joyce eats the apple, but there is a worm in it.

To make it easier we divide the conjunctions up into three groups so that you know what to do when you
encounter a conjunction. If you don’t know in what group a conjunction is, you won’t be able to join the
sentences together – so know these off by heart!

Here is the list:

Groep 1 Groep 2 Groep 3

en , al dat

,maar ; anders omdat

,want , toe (then) sodat

óf ...óf , dan nadat

nóg ...nóg ; daarom voordat

, trouens ; dus totdat

, inteendeel, ; daarna terwyl

Sowel ... as ; derhalwe wanneer

; tog hoewel

; gevolglik sodra

; nogtans as

; verder indien

; intussen aangesien

; nietemin toe (when)

; buitendien asof

tensy

mits

sedert

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 12

GROEP 1 – Maklik!
en, maar and Simply take the full stop away and make it
want one sentence. Don’t change the order of
the sentence AT ALL.
REMEMBER: if you are using “maar” or
“want” you need to put a comma before
it!
óf ...óf and  óf ...óf is the same as the English “either Wiskunde is maklik. Geskiedenis is maklik.
nóg ...nóg ... or”
 nóg ...nóg is the same as the English
“neither ...nor”
The point is that instead of two sentences
stating almost exactly the same thing, you
narrow it down to one sentence – it does,
however, change the meaning of the
sentence as do many other conjunctions.
Sowel ... as  Used when two people are doing the
same verb or two actions are being
done
 Similar to the English “Lisa as well as
Sandra were eating an apple.”
OR You can dance as well as swim on
Saturday.
 It can also be used in stead of EN
| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush
Jan doen sy wiskunde. Sannie speel buite.
(maar)
Jan doen sy wiskunde, maar Sannie speel
buite.
Die onderwyser skree. Die kind lê en slaap.
(en)
Die onderwyser skree en die kind lê en
slaap.
Óf wiskunde óf geskiedenis is maklik.
Or the same thing, but in the negative:
Nóg wiskunde, nóg geskiedenis is maklik.
Lisa werk hard. Sandra werk hard.
Sowel Lisa as Sandra werk hard.
Jy kan werk. Jy kan dans.
Jy kan sowel werk as dans.
Jy kan werk en dans.
Jy kan sowel werk as dans.
13
GROEP 2 – Een eenvoudige reël!

Joining two  Put the verb 1 of the second sentence Die studente lag vir hom. Hy huil. (dus)
sentences – directly after the conjunction. Die studente lag vir hom, dus huil hy.
one simple
rule ... Leon skryf ʼn toets. Hy sal hard leer. (daarom)
Leon skryf ʼn toets; daarom sal hy hard leer.
Punctuation
 All group 2 conjunctions get a ; except Hy werk hard. Hy is moeg. (al)
the security company, ADT Hy werk hard, al is hy moeg.
, al
, dan
, toe

Starting a  Check, by looking at the meaning of
sentence with the two sentences, which one will
a group 2 have to go first and which one second.
conjunction  Just as with any other group 2
conjunction, the verb 1 goes just after
the conjunction.
 Finish the first sentence off with a
comma and put the verb 1 of the next
sentence after the comma and leave
the rest as is.
Lara is baie moeg. Sy werk baie hard.
Al ...
Al is Lara baie moeg, werk sy baie hard.
Julle moet julle huiswerk doen. Julle lê in die
huis rond.
Al ...
Al moet julle julle huiswerk doen, lê julle in die
huis rond.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 14

Groep 3 – Net 3 dinge om te onthou!
Sentence with  Take away the full stop between the Die studente skree. Hulle is baie kwaad. (omdat)
one verb two sentences and put the Die studente skree omdat hulle baie kwaad is.
(present conjunction in there – No
tense) punctuation! Ek eet my kos. Ek leer vir die toets. (terwyl)
 Take the verb of the second Ek eet my kos terwyl ek vir die toets leer.
sentence and put it at the end, but
never after the infinitive.

Sentence with  Take out the full stop and put the
helping verbs: conjunction between the two
sal, sou, wil, sentences – No punctuation!
wou, moet,  Take BOTH the verb and the helping
moes, kan, verb from the second sentence and
kon, and put both at the end of the
sometimes sentence. First the helping verb
laat and gaan. and then the proper verb at the
end (but before the infinitive).
Pa vertel vir my. Hy kan my help. (dat)
Pa vertel vir my dat hy my kan help.
Piet is ongelukkig. Hy moet vandag die toets skryf.
(omdat)
Piet is ongelukkig omdat hy vandag die toets moet
skryf.

Sentence with  Same as all the previous, except Ek was baie moeg. Ek het die hele nag geleer.
“het” as past that HET goes right at the very end (omdat)
tense AFTER the proper verb. Ek was baie moeg omdat ek die hele nag geleer het.
indicator!
Ek was in die moeilikheid. Ek het nie my huiswerk
gedoen nie. (omdat)
Ek was in die moeilikheid omdat ek nie my huiswerk
gedoen het nie.

Another way of representing group 3 conjunction rules is as follows:

Conjunction (verbs to the end) hv V het Infinitive

SAL, WIL, The actual

KAN, MOET, doing-
GAAN, MAG word

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 15

Starting a  Look at the meaning of the
sentence with sentences to ensure you know
a group 3 which one is supposed to go first.
conjunction  Just like usual the verb of the
sentence (now the first sentence)
goes to the end of the sentence.
 Just as usual, if there is a helping
verb it goes to the end before the
verb EXCEPT for het, which goes
after.
 Once again, finish the first sentence
off with a comma and put down
verb 1 of the second sentence
therafter.
Jan is moeg. Hy lê op die vloer.
Omdat ...
Omdat Jan moeg is, lê hy op die vloer.
Jan wil die prys wen. Hy sal baie hard werk.
Omdat ...
Omdat Jan die prys wil wen, sal hy baie hard werk.
Dit het baie warm geword. Hy het baie water
gedrink.
Omdat ...
Omdat dit baie warm geword het, het hy baie water
gedrink.

VERY IMPORTANT!!!

There are two GROUP 3 conjunctions with a special rule attached to them:

TOE = both sentences HAVE TO BE PAST TENSE!

NADAT = Only the sentence DIRECTLY AFTER THIS CONJUNCTION has to be PAST TENSE!

STARTING WITH CONJUNCTIONS (a summary)

1. Apply the conjunction group rule to the first sentence

2. Comma

3. Verb 1 of the next sentence (after the comma)

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 16

 6. Meervoude (Plurals)

rots – rotse +e
vark – varke
hond – honde
wang – wange
boek – boeke
papier – papiere
kombers – komberse
wenkbrou – wenkbroue
muskiet – muskiete

pen – penne +e
das – dasse
but double the consonant
lap – lappe
to keep the last sound of
boekrak – boekrakke
the singular short
prinses – prinsesse
muurprop – muurproppe
haas – hase +e
plaas – plase
but take away one vowel as
been – bene
the syllable now ends on
selfoon – selfone
the vowel and is therefore
bobbejaan – bobbejane
already a long sound
liniaal – liniale
potlood – potlode

tafel – tafels +s
wurm – wurms
leeu – leeus
vinger – vingers
ouma – oumas
gogga – goggas
kamer – kamers
piesang – piesangs
ketting – kettings
onderwyser – onderwysers

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 17

duif – duiwe -f
wolf – wolwe
stoof – stowe + we
golf – golwe Also take away a vowel if a
syllable ends on a vowel for
a long sound
vlieg – vlieë -g
oorlog – oorloë
oog – oë +ë
elmboog – elmboë As above, take a vowel
verhoog – verhoë away for long sounds as the
ë indicates a new syllable
ma – ma’s + ‘s
bikini – bikini’s
For words of more than one
radio – radio’s
syllable ending in I, O or U
foto – foto’s
or an accentuated A.
skadu – skadu’s
Also used for abbreviations.
TV – TV’s
CD – CD’s

stad – stede Some interesting

skip – skepe exceptions!
bed – beddens
bad – baddens
lig – ligte
vrug – vrugte
kas – kaste
gesig – gesigte
skoolhoof – skoolhoofde
musikus – musici
politikus – politici
kritikus – kritici
pad – paaie
skilpad – skilpaaie
hemp – hemde
dag – dae
brug – brûe
speelding – speelgoed

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 18

 7. Verkleinwoorde (Diminutives)

vuur – vuurtjie + tjie

skoen - skoentjie
papier – papiertjie
fontein - fonteintjie
skoenlapper - skoenlappertjie
hoed – hoedjie + jie
tand – tandjie
words that end in d
voet – voetjie
or t
kaart – kaartjie
olifant – olifantjie
boek – boekie +ie
wolf – wolfie
rots – rotsie
neus – neusie
sak – sakkie +ie
prop – proppie
but double the
lap – lappie
consonant to keep
kas – kassie
the sound short
lig – liggie
haas – hasie + ie
kaas – kasie
but take away one
vraag – vragie
vowel as the syllable
seep – sepie
now ends on the
laag – lagie
vowel and is
saak – sakie
therefore already a
kraag – kragie
long sound
blom – blommetjie + etjie
pan – pannetjie
but double the
pen – pennetjie
consonant to keep
rib – ribbetjie
the sound short
ding – dingetjie + etjie
ring – ringetjie
words that are one
kring – kringetjie
syllable and end on
ng
koning – koninkie - g + kie
doring – dorinkie
| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 19
toring – torinkie words with more
besering – beserinkie than one syllable
ending on ng
wurm – wurmpie + pie
duim – duimpie
boom – boompie

mandjie – mandjietjie (ie/jie) + tjie

ertjie – ertjietjie
aspersie - aspersietjie

ma – ma’tjie + ‘tjie
radio – radio’tjie
For words of more
bikini – bikini’tjie
than one syllable
skadu – skadu’tjie
ending in I, O or U or
an accentuated A.
Also used for
abbreviations

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 20

 8. Trappe van vergelyking (Degrees of comparison)

STELLENDE TRAP VERGROTENDE TRAP OORTREFFENDE TRAP

Warm Warmer Warmste
Soet Soeter Soetste
Diep Dieper Diepste
Sterk Sterker Sterkste
Belangrik Belangriker Belangrikste
Add “ER” and “STE”

Vars Varser Varsste

Trots Trotser Trotsste
Add “ER” and “STE” (There will be two s’s)

Skoon Skoner Skoonste

Groot Groter Grootste
Skaam Skamer Skaamste
Drop a vowel, because you now have two syllables (a syllable that ends in a vowel is a long sound)

Slim Slimmer Slimste

Dun Dunner Dunste
Vol Voller Volste
Add a consonant to keep the sound short

Lank Langer Langste

Jonk Jonger Jongste
K becomes G in the second and third groups

Oud Ouer Oudste

Koud Kouer Koudste
Drop the D in the second group

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 21

Lief Liewer Liefste
Laf Lawwer Lafste
Replace F with W in the second group (double the consonant to keep the sound short when needed)

Hoog Hoër Hoogste

Droog Droër Droogste
Moeg Moeër Moegste
Vroeg Vroeër Vroegste
Drop the G and add “ËR” in the second group (the Ë shows you where the new syllable starts)

Sag Sagter Sagste

Ver Verder Verste
Donker Donkerder Donkerste
Add “DER” or “TER” in the second group

Kwaad Kwater Kwaadste

Drop a vowel and replace D with T in the second group

Lekker Lekkerder Lekkerste

Helder Helderder Helderste
Add “DER” in the second group

Opgewonde Meer opgewonde Mees opgewonde

Tevrede Meer tevrede Mees tevrede
Words that have more than one syllable and end in E get “Meer” and “Mees”

Baie Meer Meeste

Goed Beter Beste
Interesting exceptions

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 22

 9. Intensiewe vorme (Intensive forms)
Blitsvinnig Very fast Smoorkwaad Very angry

Bloedjonk Very young Smoorverlief Very in love

Bloedrooi Very red Spekvet Very fat

Brandarm Very poor Spierwit Very white

Brandmaer Very skinny Splinternuut Very new

Dolgelukkig Very happy Spotgoedkoop Very cheap

Doodbang Very scared Stokoud Very old

Doodmoeg Very tired Stoksielalleen Very alone

Doodstil Very quiet Vuurwarm Very hot

Goudgeel Very yellow Wêreldberoemd Very famous

Grasgroen Very green Wildvreemd Very unknown

Hondmak Very tame Yskoud Very cold

Koeëlrond Very round

Kuikenswak Very weak

Papnat / Sopnat Very wet

Peperduur Very expensive

Piepklein Very small

Pikswart Very black

Potblou Very blue

Propvol / Stampvol Very full

Silwerskoon Very clean

Silwerskoon Very clean

Skatryk Very rich

Skreeulelik Very ugly

Smoordronk Very drunk

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 23

 10. Direkte en Indirekte rede (Direct and indirect speech)
What is direct and indirect speech?

The woman says: “There is a famous movie star.” -> Direct speech

The woman says that there is a famous movie star. -> Indirect speech

When the sentence is a simple statement, you use “that” to join the two parts. In Afrikaans you use “dat”.

Here’s the good news!

When you re-write a sentence from direct to indirect speech, you will always be using a group 3 conjunction –
you remember those rules?

Group 3 conjunction rules:

 The verb goes to the end of the sentence

 Helping verbs go to the end, but BEFORE the real verb
 EXCEPT “het” which always goes AFTER the real verb

For example:

 Die vrou sê: “Daar is ʼn beroemde filmster.”

Die vrou sê dat daar ʼn beroemde filmster is.

 Die vrou sê: “Die filmster gaan ʼn koppie koffie drink.”

Die vrou sê dat die filmster ʼn koppie koffie gaan drink.

 Die vrou sê: “Die filmster het ʼn koppie koffie gedrink.”

Die vrou sê dat die filmster ʼn koppie koffie gedrink het.

Personal pronouns

Keep in mind that most personal pronouns will change from direct to indirct speech, for example:

The woman says: “I am a famous movie star.”

The woman says that she is a famous movie star.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 24

In Afrikaans:

 Die vrou sê: “Ek is ʼn beroemde filmster.”

Die vrou sê dat sy ʼn beroemde filmster is.

 Die man sê vir die aktrise: “Jy is my liefling.”

Die man sê vir die aktrise dat sy sy liefling is. (she ; his)

 Die regisseur sê vir die vervaardigers: “Julle moet beter akteurs vind.”

Die regisseur sê vir die vervaardigers dat hulle beter akteurs moet vind.

Vrae (Questions)

In English we rewrite questions by using “if”, for example:

Sarah asks: “May I watch that movie?”

Sarah asks if she may watch that movie.

In Afrikaans, we use “of”, which STILL FUNCTIONS AS A GROUP 3 CONJUNCTION, for example:

 Sandra vra: “Mag ek die fliek kyk?”

Sandra vra of sy die fliek mag kyk.

 Deon vra vir Lisa: “Wil jy saam met my gaan fliek?”

Deon vra vir Lisa of sy saam met hom wil gaan fliek.

 Deon vra vir Lisa: “Het jy al ooit die fliek gesien?”

Deon vra vir Lisa of sy al ooit die fliek gesien het.

Tyd (Time – when would I change the tense of an indirect sentence?)

You only change the tense of the sentence if the first part is in the past tense, for example:

Sarah says: “I want to be an actress.”

Sarah said that she wanted to be an actress.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 25

Or in Afrikaans:

 Sarah sê: “Ek wil ‘n aktrise word.”

Sarah het gesê dat sy ‘n aktrise wou word.

As soon as this part is past tense, you need to change the whole sentence to past tense and also change TIME
and PLACE words (list follows). Ensure you change the sentence to past tense while keeping in mind that you
are working with a group 3 conjunction!

Tyd-woorde wat in die verlede tyd verander (time words that change in the past tense)

vandag daardie dag

môre die volgende dag
oormôre oor twee dae
gister die vorige dag
eergister twee dae tevore
hierdie jaar daardie jaar
nou toe

Plek-woorde wat in die verlede tyd verander (place words that change in the past tense)

hier daar
hiervandaan daarvandaan
hierheen daarheen

Voorbeelde:

 Deon sê: “Ek wil môre vir Sandra na ‘n fliek toe nooi.”

Deon het gesê dat hy die volgende dag vir Sandra na ‘n fliek toe wou nooi.

 Sandra sê: “Ek kyk vandag ‘n fliek.”

Sandra het gesê dat sy daardie dag ‘n fliek gekyk het.

 Deon sê: “Ek ontmoet vandag vir Sandra hier.”

Deon het gesê dat hy daardie dag vir Sandra daar ontmoet het.

 Sandra sê: “Ek het gister ‘n rol in ‘n fliek gekry.”

Sandra het gesê dat sy die vorige dag ‘n rol in ‘n fliek gekry het.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 26

 11. Aktief en Passief / Lydend en Bedrywend (Active and passive speech)
Passive speech is what you use when you start a sentence with the OBJECT instead of the SUBJECT. The
following rules then apply – I call it OTMSPI, pronounced “Autumn-spi”:

Present tense: word

Past tense: is ALWAYS deur before subject

Future tense: sal ALWAYS gets a “ge-”

If the sentence has a helping verb, Also add word for

keep this as your verb 1(usually gaan or moet) future tense AND if
your verb 1 is a helping verb

Another way of remembering this, is as follows:

v1 Before Subject V2
Present tense word deur ge___
Past tense is deur ge___
Future tense sal deur ge___ word
Helping verb helping verb deur ge___ word

Voorbeelde:
 Sandra eet die toebroodjie.
Die toebroodjie word deur Sandra geëet.
 Sandra het die toebroodjie geëet.
Die toebroodjie is deur Sandra geëet. (Note that the “het” is completely replaced by “is”)
 Sandra sal die toebroodjie eet.
Die broodjie sal deur Sandra geëet word.
 Sandra gaan die toebroodjie eet.
Die toebroodjie gaan deur Sandra geëet word.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 27

The placement of TIME is very important and is a common mistake. Look at the following of example:
 Sandra gaan vandag die toebroodjie eet.
Die toebroodjie gaan vandag deur Sandra geëet word.

Also remember that “EK” as a subject will change to “MY”, just like it would in English:
I eat the sandwhich. Ek eet die toebroodjie.
The sandwhich is eaten by me. Die toebroodjie word deur my geëet.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 28

 12. Betreklike voornaamwoorde (Relative pronouns)
In English, these are the words referring back to something / someone that was previously mentioned:
The dog that ate my homework.
The girl who I love.
The lady to whom I write the letter.
The chair on which I sit.

The rule in Afrikaans is not complicated – it consists of three things to remember:

1. If there is no preposition (related to the thing / person) use WAT
Dit is die man wat gepraat het.
Dit is die hond wat geblaf het.

2. If there is a preposition AND you are talking about a human, use WIE
Dit is die vrou met wie ek praat.
Sandra is die meisie aan wie ek skryf.

3. If there is a preposition AND you are talking about an animal or object, you combine the preposition
and WAT to make a new word
wat + in = waarin
wat + op = waarop
wat + agter = waaragter
wat + aan = waaraan
wat + teen = waarteen
wat + vir = waarvoor
These are the only two examples that don’t follow the pattern exactly
wat + met = waarmee
Dit is die stoep waarop ek sit.
Dit is die dier waaraan ek gedink het.
Dit is die pen waarmee ek skryf.
Dit is die geskenk waarvoor ek gevra het.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 29

Most often these are asked as part of the bracket questions, but if you are asked to join two sentences using a
relative pronoun, always remember that they are ALL group 3 conjunctions!

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 30

 13. BEHOORT EN HOEF

 BOTH become your verb 1

BEHOORT (should)
 BOTH replace “moet”, if there is one
HOEF (don’t have to)  BOTH get a “te” before verb 2

The only difference between the two, is that HOEF is negative.

Here are a few examples:

 Sara eet gesonde kos.

Sara behoort gesonde kos te eet.
Sara hoef nie gesonde kos te eets nie.

 Gert moet die skottelgoed was.

Gert behoort die skottelgoed te was.
Gert hoef nie die skottelgoed te was nie.

Note the infinitive!

 Lisa moet die kos maak om haar ma te help.
Lisa behoort die kos te maak om haar ma te help.
Lisa hoef nie die kos te maak om haar ma te help nie.

If there is a conjunction, the rule only applies to the first sentence (or the sentence in which the “behoort”or
“hoef” is placed, BUT ensure your last “nie” for the negative “hoef”, goes at the very end!
 Die kok maak ‘n heerlike gereg omdat die koningin kom kuier.
 Die kok behoort ‘n heerlike gereg te maak omdat die koningin kom kuier.
 Die kok hoef nie ‘n heerlike gereg te maak omdat die koningin kom kuier nie.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 31

If your verb is “is” or “het”, they will change to their future tense counterparts when moved to verb 2:
 Die seun is ‘n vegetariër.
 Die seun behoort ‘n vegetariër te wees.
 Die seun hoef nie ‘n vegetariër te wees nie.

 Die rugbyspeler het ‘n enorme eetlus.

 Die rugbyspeler behoort ‘n enorme eetlus te hê.
 Die rugbyspeler hoef nie ‘n enorme eetlus te hê nie.

Divisible verbs are cut into three parts when used with behoort or hoef:
 Hanna eet al haar kos op.
 Hanna behoort al haar kos op te eet.
 Hanna hoef nie al haar kos op te eet nie.

 Leon moet die oorskietkos weggooi.

 Leon behoort die oorskietkos weg te gooi.
 Leon hoef nie die oorskietkos weg te gooi nie.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 32

 OEFENINGE

1. Hakiesvrae

Ek het verlede (1.3.1 Donderdag – gee die korrekte afkorting) om (1.3.2 10:00 – skryf in woorde) by my ouma
en oupa gaan kuier. (1.3.3 In die oggende – gee een woord) bak my ouma beskuit en my oupa skryf
(1.3.4 kind+verhale – gee die samestelling). Ek het my (1.3.5 hulp / help – kies die korrekte woord)
aangebied, maar my ouma het daarop aangedring dat ek sit en (1.3.6 12 – skryf in woorde) van haar heerlike
koekies eet. Daar is beslis niks (1.3.7 lekker – gee die vergrotende trap) as een van my ouma se koekies nie, sy
is die (1.3.8 goed – gee die oortreffende trap) bakster in die dorp!

My ouma is die een mens (1.3.9 waarvan / van wat / vir wie) ek enigiets sal vertel en ek het haar daardie dag
van die (1.3.10 vreemde – gee die intensiewe vorm) man (1.3.11 wat / wie) vir my ‘n klein goue (1.3.12 ring –
gee die verkleiningsvorm) gegee het, vertel. Ek het haar vertel dat ek (1.3.13 bang – gee die intensiewe vorm)
was en dat ek (1.3.14 onmiddellik / onmidellik / onmiddelik – verskaf die korrekte spelling) weggehardloop
het en nooit weer alleen wil (1.3.15 rys / reis – kies die korrekte woord) of (1.3.16 op / met / vir – kies die
korrekte voorsetsel) vakansie gaan nie.

Twee weke later het ek met ‘n glimlag vir my ouma die ring gewys (1.3.17 wat+van – verskaf die korrekte
betreklike voornaamwoord) ek gepraat het.

2. Woordorde

Herskryf die volgende sinne deur met die onderstreepde woord te begin: (start with the underlined word)

2.1 Ek; ʼn geskenk; om my ouma te verras; koop; by NetGifts; elke jaar.

2.2 Die jong man; vir twee maande; gewerk; hard; om geld te verdien; by Netflorist; het.

2.3 Die mense by NetGifts; die geskenke; sal; sit; in mooi boksies; altyd.

2.4 Johan; vinnig; by NetGifts; koop; om tyd te spaar; ʼn geskenk; wil.

2.5 NetGifts; om hulle klante se lewens te vergemaklik; enige plek in Suid-Afrika; kan; aflewer.

2.6 My ouma; haar geskenk; gister; ontvang; met ʼn glimlag; het.

2.7 Ek; ʼn bos blomme; deur Netflorist; stuur; aan my meisie; om haar knieë lam te maak; sal; op
Valentynsdag.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 33

3.1 Verlede Tyd

Herskryf die volgende sinne deur te begin soon aangedui: (Rewrite the sentences by starting as indicated)

3.1.1 Daar is baie tipes musiek. (In die verlede ...)

3.1.2 My ouma neem my oupa na die opera. (Gister ...)

3.1.3 My oupa sit in die gehoor en slaap. (Daardie aand ...)

3.1.4 Ek wil graag in die skoolkoor sing. (Verlede jaar ...)

3.1.5 Ek herken die oulike wysie. (Eergister ...)

3.1.6 My tannie sing nie baie mooi nie. (Twee jaar gelede ...)

3.1.7 Ek het ʼn klavier by die huis om op te oefen. (In my kinderjare ...)

3.1.8 Ek maak die klavier oop om ‘n bietjie te speel. (‘n Paar dae gelede ...)

3.1.9 Ek speel baie goed omdat ek baie hard oefen. (Baie jare gelede ...)

3.1.10 My hond blaf wanneer ek op die klavier speel. (2 dae gelede ...)

3.1.11 My tannie sit, dan speel sy die viool. (Lank gelede ...)

3.2 Toekomende Tyd

3.2.1 Ouma en Oupa luister elke aand na hulle plate. (In die toekoms ...)

3.2.2 Oupa het ʼn groot versameling plate om na te luister. (Oor ʼn jaar ...)

3.2.3 Ouma kan vir ure na Bles Bridges luister. (Volgende naweek ...)

3.2.4 Oupa is ʼn aanhanger van Mimi Coertse. (Môre ...)

3.2.5 Ek moet Oupa smeek om ook na my musiek te luister. (Oormôre ...)

3.2.6 Ouma en Oupa dans in die sitkamer. (Twee weke van nou af ...)

3.2.7 Oupa steek sy pyp aan. (Oor ‘n rukkie ...)

3.2.8 Ouma tel die plaat versigtig op om dit in die speler te sit. (5 jaar van nou af ...)

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 34

3.3 Gemeng

3.3.1 Goeie musiek kan ʼn mens rustig maak. (Volgende jaar ...)

3.3.2 Ek luister na die Parlotones om te ontspan. (ʼn Week gelede ...)

3.3.3 Ek het een klassieke CD om na te luister as ek studeer. (Verlede jaar ...)

3.3.4 Die Parlotones is ʼn Suid-Afrikaanse groep. (In die toekoms ...)

3.3.5 My sussie wil nie na my musiek luister nie. (Eergister ...)

3.3.6 My ma lê in die bad na Bles Bridges en luister. (ʼn Week gelede ...)

3.3.7 Ek het ʼn probleem met my ma se musieksmaak. (Oormôre ...)

3.3.8 My pa moet die radio afskakel. (Gister ...)

3.3.9 Bles Bridges is ʼn aantreklike man. (Baie jare gelede ...)

3.3.10 Ek gaan na Karen Zoid se konsert om na haar te luister. (Later vandag ...)

3.3.11 My sussie kan mooi sing wanneer niemand luister nie. (Verlede week ...)

3.3.12 My pa skakel die radio af om te gaan slaap. (‘n Rukkie gelede ...)

3.3.13 My sussie steel my CD omdat sy daarna wil luister. (‘n Maand gelede ...)

3.3.14 Ek wil die konsert bywoon om na my gunstelinggroep te luister. (Môre ...)

3.3.15 Die musikant rus voordat hy op die verhoog stap. (In die verlede ...)

3.3.16 Ek koop my kaartjie by die hek. (Gister ...)

3.3.17 Die musikant is wêreldberoemd omdat hy so baie geld maak. (Volgende jaar ...)

3.3.18 Ek gooi my koeldrank weg en stap na die skare mense. (5 dae gelede ...)

3.3.19 Ek luister nou na die wonderlike musiek wat die musikant speel. (Laas week ...)

3.3.20 Die musikant kan vir ure aaneen speel. (Eergister ...)

3.3.21 Die musikant is kwaad as iemand se selfoon lui. (Daardie dag ...)

3.3.22 Ek het drie kaartjies vir die musikant se volgende kosert. (In die toekoms ...)

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 35

4. Ontkenning

Herskryf die volgende sinne in die ontkennende vorm:

4.1 Die man gebruik sy rekenaar om na die weervoorspelling te kyk.

4.2 Hy sit die hele dag in die huis en werk.

4.3 Hy het al tien webtuistes besoek om die inligting te soek.

4.4 Iemand moet met die man praat.

4.5 Hy het sy houvas op die realiteit verloor.

4.6 Die man werk óf in die tuin óf in die kombuis.

Beantwoord die volgende vrae in die ontkennende vorm. Begin elke keer jou sin met “Nee,”:

4.7 Het die man vars lug gekry?

4.8 Hou hy van rekenaarspeletjies?

4.9 Het jy al ooit tien uur voor die rekenaar spandeer om inligting te soek?

4.10 Het julle ʼn rekenaar by die huis?

4.11 Mag ek nog tyd op die rekenaar spandeer?

Herskryf die volgende sinne in die ontkennende vorm:

4.12 Gebruik die rekenaar!

4.13 Kyk na die skerm!

4.14 Kry ʼn bietjie oefening!

4.15 Lees asseblief ʼn boek!

4.16 Tik asseblief vinniger!

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 36

5. Voegwoorde

Verbind die volgende sinne deur die voegwoord tussen hakies te gebruik: (Join the sentences by using the
conjunction between brackets)

5.1 Die onderwyser verduidelik die werk. Die leerlinge verstaan. (al)

5.2 Die leerlinge doen die huiswerk. Hulle kry goeie resultate. (dus)

5.3 Die musiek speel. Die leerlinge doen die werk. (terwyl)

5.4 Sandra voel positief. Sy het hard vir die toets geleer. (omdat)

5.5 Riaan is moeg. Hy moet nog vir die toets leer. (maar)

5.6 Hulle is baie opgewonde. Hulle kry hulle resultate. (wanneer)

5.7 Sandra konsentreer. Sy moet vir die toets leer. (as)

5.8 Riaan slaap. Hy vergeet om vir die toets te leer. (gevolglik)

5.9 Riaan moet tien minute slaap. Hy kan vir die toets leer om goeie punte te kry. (voordat)

5.10 Sandra leer haar Wiskunde. Sandra leer haar Geskiedenis. (óf ... óf)

5.11 Sandra leer vir Wiskunde. Sandra leer vir Geskiedenis. (sowel ... as)

5.12 Riaan is ongelukkig. Hy kry sy resultate. (toe)

5.13 Riaan werk harder. Sy onderwyser motiveer hom. (nadat)

Herskryf die volgende sinne deur te begin soos aangedui: (Rewrite the sentences starting as indicated)

5.14 Sy is gemotiveerd. Sy voltooi die taak.

Omdat ...

5.15 Die onderwyser leer die leerlinge om entoesiasties te wees. Die leerlinge is opgewonde.

Aangesien ...

5.16 Riaan het tydens baie lesse geslaap. Hy het die toets geslaag.

Al ...

5.17 Hy kan rustig slaap. Hy moet vir die toets leer.

Voordat ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 37

5.18 Hy let in die klas op. Hy absorbeer al die inligting.

Terwyl ...

5.19 Die onderwyser maak die venster oop. Die hele klas skep diep asem.

Sodra ...

5.20 Die onderwyser verduidelik die werk op die bord. Riaan luister aandagtig.

Toe ...

5.21 Riaan staan op om sy bene te strek. Hy sien die antwoord op Sandra se vraestel.

Toe ...

5.22 Ek doen my werk. Ek rus om te herstel.

Nadat ...

5.23 Hy skryf nie dit neer nie. Riaan sien Sandra se antwoord.

Nadat ...

5.24 Ek kry goeie punte. Ek studeer lank voor die toets.

Wanneer ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 38

10. Direkte en indirekte rede

Herskryf die volgende sinne deur te begin soon aangedui: (Rewrite the sentences by starting as indicated)

10.1 Robert De Nero sê: “Dit is ‘n fantastiese fliek.”

Robert De Nero sê dat ...

10.2 Meryl Streep sê: “Die akteurs kan die rolle goed vertolk.”

Meryl Streep sê dat ...

10.3 Robert Pattison sê: “Dit was ‘n lekker fliek om in te speel.”

Robert Pattison sê dat ...

10.4 Tom Hanks sê: “Die fliek het almal laat lag.”

Tom Hanks sê dat ...

10.5 Will Smith sê: “Ek het die fliek baie geniet.”

Will Smith sê dat ...

10.6 Morgan Freeman sê: “Ek wil nie my eie fliek sien nie.”

Morgan Freeman sê dat ...

10.7 Morgan Freeman sê vir Meryl Streep: “Jy moet my nuwe fliek sien om kommentaar te kan lewer.”

Morgan Freeman sê vir Meryl Streep dat ...

10.8 Robert Pattison sê vir die skare: “Julle moet Twilight kyk.”

Robert Pattison sê vir die skare dat ...

10.9 Angelina Jolie vra: “Het die fliek ‘n prys gewen?”

Angelina Jolie vra of ...

10.10 Angelina Jolie vra vir Tom Hanks: “Was dit jou gunsteling fliek om in te speel?”

Angelina Jolie vra vir Tom Hanks of ...

10.11 Will Smith vra: “Waar kan ek die DVD koop om later te kyk?”

Will Smith vra ...

10.12 Halle Berry sê: “Ek wil later weer na die fliek kyk.”

Halle Berry het gesê ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 39
10.13 Matt Damon sê: “Ek kyk vandag na Angelina se nuwe fliek.”

Matt Damon het gesê ...

10.14 Angelina Jolie vra vir Matt Damon: “Geniet jy die fliek?”

Angelina Jolie het vir Matt Damon gevra ...

10.15 Johnny Depp vra vir Halle Berry: “Dans jy ook in hierdie fliek?”

Johnny Depp het vir Halle Berry gevra ...

10.16 Johnny vra vir Matt: “Het jy die fliek gesien waarin ek speel?”

Johnny het vir Matt gevra ...

10.17 Robin Williams vra vir Matt: “Kyk jy flieks wat jou bang maak?”

Robin Williams vra vir Matt ...

10.18 Robin sê vir Matt: “Ek wil weet hoe jy so jonk bly.”

Robin sê vir Matt ...

10.19 Robin sê vir Matt: “Jy lyk vandag of jy 16 jaar oud is.”

Robin het vir Matt gesê ...

10.20 Robin sê vir Angelina: “Ek sal jou môre na ‘n fantastiese restaurant neem om aandete te eet.”

Robin het vir Angelina gesê ...

10.21 Will Smith sê vir Halle Berry: “Ek stel in jou belang.”

Will Smith het vir Halle Berry gesê ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 40

11. Lydend en bedrywend / Aktief en Passief

Herskryf die volgende sinne deur te begin soos aangedui: (Rewrite the sentences by starting as indicated)

11.1 Koos eet elke dag groente.

Groente ...

11.2 Koos het elke dag groente geëet.

Groente ...

11.3 Koos sal elke dag groente eet.

Groente ...

11.4 Koos moet elke dag groente eet.

Groente ...

11.5 Honde eet enigiets om nie honger te ly nie.

Enigiets ...

11.6 Die kindertjies sal soms slakke eet.

Slakke ...

11.7 Die kok het lekker kos vir die mense gemaak.

Lekker kos ...

11.8 Die kok moet die vegatariërs in ag neem.

Die vegetariërs ...

11.9 Ek gaan vanaand ‘n heerlike aandete vir my gesin in die tuin voorberei.

‘n Heerlike aandete ...

11.10 Ek gooi die skille op die komposhoop weg om kompos te maak.

Die skille ...

11.11 Die mense spoeg dadelik die sop uit omdat dit sleg proe.

Die sop ...

11.12 Die kok het te veel sout in die sop gegooi.

Te veel sout ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 41
14. Gemengde oefening (mixed exercise)

Herskryf die volgende sinne deur te begin soos aangedui: (Rewrite the following sentences by starting as
indicated)

14.1 My ouma maak vir my oupa koffie. Hy drink nie graag koffie nie.

My ouma maak vir my oupa koffie, al ...

14.2 Ouma sê vir Oupa: “Ek is lief vir jou.”

Ouma sê vir Oupa dat ...

14.3 My sussie het ‘n obsessie met Robert Pattison.

Verlede jaar ...

14.4 Ek praat met my sussie om haar met haar obsessie te help.

Môre ...

14.5 Ek hou van Morgan Freeman. Ek hou van Matt Damon.

Ek hou van sowel ...

14.6 Matt Damon soen Angelina Jolie in die romantiese fliek om haar tone te laat omkrul.

Angelina Jolie ...

14.7 Lisa is verlief op Stefan omdat hy so sterk is.

Omdat ...

14.8 My sussie is irriterend wanneer sy nie wil ophou praat nie.

Eergister ...

14.9 My sussie vra vir Robert Pattison: “Wil jy nie met my trou nie?”

My sussie vra vir Robert Pattison of ...

14.10 Stefan hou van die aandag. Hy wil nie met Lisa praat nie.

Al ...

14.11 Ek wil nie dans nie. Ek wil nie soen nie.

Ek wil nóg ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 42

14.12 Die seun gaan vandag die ring vir die meisie gee om aan haar verloof te raak.

Die ring ...

14.13 Die skare is baie opgewonde om die beroemde paartjie te sien.

In die toekoms ...

14.14 Lisa sê vir Stefan: “Ek sal jou later vandag hier onder die boom ontmoet.”

Lisa het vir Stefan gesê ...

14.15 Die musikant tel die mikrofoon op as die mense stilbly.

‘n Rukkie gelede ...

14.16 Gert is populêr wanneer hy tussen die meisies staan.

Gert behoort ...

14.17 Stefan moet vir Lisa vra om met hom te trou.

Stefan hoef ...

14.18 Beroemdes moet hul eie gemors optel.

Beroemdes behoort ...

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 43

 MEMORANDUM VIR OEFENINGE
1. Hakiesvrae

Ek het verlede (1.3.1 Do.) om (1.3.2 tienuur) by my ouma en oupa gaan kuier. (1.3.3 Soggens) bak my ouma
beskuit en my oupa skryf (1.3.4 kinderverhale). Ek het my (1.3.5 hulp) aangebied, maar my ouma het daarop
aangedring dat ek sit en (1.3.6 twaalf) van haar heerlike koekies eet. Daar is beslis niks (1.3.7 lekkerder) as een
van my ouma se koekies nie, sy is die (1.3.8 beste) bakster in die dorp!

My ouma is die een mens (1.3.9 vir wie) ek enigiets sal vertel en ek het haar daardie dag van die
(1.3.10 wildvreemde) man (1.3.11 wat) vir my ‘n klein goue (1.3.12 ringetjie) gegee het, vertel. Ek het haar
vertel dat ek (1.3.13 doodbang) was en dat ek (1.3.14 onmiddellik) weggehardloop het en nooit weer allees wil
(1.3.15 reis) of (1.3.16 met) vakansie gaan nie.

Twee weke later het ek met ‘n glimlag vir my ouma die ring gewys (1.3.17 waarvan) ek gepraat het.

2. Woordorde

2.1 Ek koop elke jaar ‘n geskenk by NetGifts om my ouma te verras.

2.2 Vir twee maande het die jong man hard by Netflorist gewerk om geld te verdien.

2.3 Die mense by NetGifts sal altyd die geskenke in mooi boksies sit.

2.4 By NetGifts wil Johan ‘n geskenk vinnig koop om tyd te spaar.

2.5 Om hulle klante se lewens te vergemaklik kan NetGifts enige plek in Suid-Afrika aflewer.

2.6 My ouma het gister haar geskenk met ‘n glimlag ontvang.

2.7 Sal ek op Valentynsdag ‘n bos blomme aan my meisie deur Netflorist stuur om haar knieë lam te
maak?

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 44

3.1 Verlede Tyd

3.1.1 In die verlede was daar baie tipes musiek.

3.1.2 Gister het my ouma my oupa na die opera geneem.

3.1.3 Daardie aand het my oupa in die gehoor gesit en slaap.

3.1.4 Verlede jaar wou ek graag in die skoolkoor sing.

3.1.5 Eergister het ek die oulike wysie herken.

3.1.6 Twee jaar gelede het my tannie nie baie mooi gesing nie.

3.1.7 In my kinderjare het ek ‘n klavier by die huis gehad om op te oefen.

3.1.8 ‘n Paar dae gelede het ek die klavier oopgemaak om ‘n bietjie te speel.

3.1.9 Baie jare gelede het ek baie goed gespeel omdat ek baie hard geoefen het.

3.1.10 2 dae gelede het my hond geblaf toe ek op die klavier gespeel het.

3.1.11 Lank gelede het my tannie gesit, toe het sy die viool gespeel.

3.2 Toekomende Tyd

3.2.1 In die toekoms sal Ouma en Oupa elke aand na hulle plate luister.

3.2.2 Oor ʼn jaar sal Oupa ‘n groot versameling plate hê om na te luister.

3.2.3 Volgende naweek sal Ouma vir ure na Bles Bridges kan luister.

3.2.4 Môre sal Oupa ‘n aanhanger van Mimi Coertse wees.

3.2.5 Oormôre sal ek Oupa moet smeek om ook na my musiek te luister.

3.2.6 Twee weke van nou af sal Ouma en Oupa in die sitkamer dans.

3.2.7 Oor ‘n rukkie sal Oupa sy pyp aansteek.

3.2.8 5 jaar van nou af sal Ouma die plaat versigtig optel om dit in die speler te sit.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 45

3.3 Gemeng

3.3.1 Volgende jaar sal goeie musiek ‘n mens rustig kan maak.

3.3.2 ʼn Week gelede het ek na die Parlotones geluister om te ontspan.

3.3.3 Verlede jaar het ek een klassieke CD gehad om na te luister toe ek studeer het.

3.3.4 In die toekoms sal die Parlotones ‘n Suid-Afrikaanse groep wees.

3.3.5 Eergister wou my sussie nie na my musiek luister nie.

3.3.6 ʼn Week gelede het my ma in die bad na Bles Bridges gelê en luister.

3.3.7 Oormôre sal ek ‘n probleem met my ma se musieksmaak hê.

3.3.8 Gister moes my pa die radio afskakel.

3.3.9 Baie jare gelede was Bles Bridges ‘n aantreklike man.

3.3.10 Later vandag sal ek na Karen Zoid se konsert gaan om na haar te luister.

3.3.11 Verlede week kon my sussie mooi sing toe niemand geluister het nie.

3.3.12 ‘n Rukkie gelede het my pa die radio afgeskakel om te gaan slaap.

3.3.13 ‘n Maand gelede het my sussie my CD gesteel omdat sy daarna wou luister.

3.3.14 Môre sal ek die konsert wil bywoon om na my gunstelinggroep te luister.

3.3.15 In die verlede het die musikant gerus voordat hy op die verhoog gestap het.

3.3.16 Gister het ek my kaartjie by die hek gekoop.

3.3.16 Volgende jaar sal die musikant wêreldberoemd wees omdat hy so baie geld sal maak.

3.3.17 5 dae gelede het ek my koeldrank weggegooi en na die skare mense gestap.

3.3.18 Laas week het ek toe na die wonderlike musiek geluister wat die musikant gespeel het.

3.3.19 Eergister kon die musikant vir ure aaneen speel.

3.3.20 Daardie dag was die musikant kwaad toe iemand se selfoon gelui het.

3.3.21 In die toekoms sal ek drie kaartjies vir die musikant se volgende konsert hê.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 46

4. Ontkenning

4.1 Die man gebruik nie sy rekenaar om na die weervoorspelling te kyk nie.

4.2 Hy sit nie die hele dag in die huis en werk nie.

4.3 Hy het nog nie tien webtuistes besoek om die inligting te soek nie.

4.4 Niemand moet met die man praat nie.

4.5 Hy het nie sy houvas op die realiteit verloor nie.

4.6 Die man werk nóg in die tuin nóg in die kombuis.

4.7 Nee, die man het nie vars lug gekry nie.

4.8 Nee, hy hou nie van rekenaarspeletjies nie.

4.9 Nee, ek het nog nooit tien uur voor die rekenaar spandeer om inligting te soek nie.

4.10 Nee ons het nie ‘n rekenaar by die huis nie.

4.11 Nee, jy mag nie meer tyd op die rekenaar spandeer nie.

Herskryf die volgende sinne in die ontkennende vorm:

4.12 Moenie die rekenaar gebruik nie!

4.13 Moenie na die skerm kyk nie!

4.14 Moenie ‘n bietjie oefening kry nie!

4.15 Moet asseblief nie ‘n boek lees nie!

4.16 Moet asseblief nie vinniger tik nie!

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 47

5. Voegwoorde

5.1 Die onderwyser verduidelik die werk, al verstaan die leerlinge.

5.2 Die leerlinge doen die huiswerk; dus kry hulle goeie resultate.

5.3 Die musiek speel terwyl die leerlinge die werk doen.

5.4 Sandra voel positief omdat sy hard vir die toets geleer het.

5.5 Riaan is moeg, maar hy moet nog vir die toets leer.

5.6 Hulle is baie opgewonde wanneer hulle die resultate kry.

5.7 Sandra konsentreer as sy vir die toets moet leer.

5.8 Riaan slaap; gevolglik vergeet hy om vir die toets te leer.

5.9 Riaan moet tien minute slaap voordat hy vir die toets kan leer om goeie punte te kry.

5.10 Sandra leer óf haar Wiskunde óf haar Geskiedenis.

5.11 Sandra leer vir Wiskunde sowel as Geskiedenis.

5.12 Riaan was ongelukkig toe hy sy resultate gekry het.

5.13 Riaan werk harder nadat sy onderwyser hom gemotiveer het.

5.14 Omdat sy gemotiveerd is, voltooi sy die taak.

5.15 Aangesien die onderwyser die leerlinge leer om entoesiasties te wees, is die leerlinge opgewonde.

5.16 Al het Riaan tydens baie lesse geslaap, het hy die toets geslaag.

5.17 Voordat hy rustig kan slaap, moet hy vir die toets leer.

5.18 Terwyl hy in die klas oplet, absorbeer hy al die inligting.

5.19 Sodra die onderwyser die venster oopmaak, skep die hele klas diep asem.

5.20 Toe die onderwyser die werk op die bord verduidelik het, het Riaan aandagtig geluister.

5.21 Toe Riaan opgestaan het om sy bene te strek, het hy die antwoord op Sandra se vraestel gesien.

5.22 Nadat ek my werk gedoen het, rus ek om te herstel.

5.23 Nadat Riaan Sandra se antwoord gesien het, skryf hy dit nie neer nie.

5.24 Wanneer ek lank voor die toets studeer, kry ek goeie punte.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 48

10. Direkte en indirekte rede

10.1 Robert De Nero sê dat dit ‘n fantastiese fliek is.

10.2 Meryl Streep sê dat die akteurs die rolle goed kan vertolk.

10.3 Robert Pattison sê dat dit ‘n lekker fliek was om in te speel.

10.4 Tom Hanks sê dat die fliek almal laat lag het.

10.5 Will Smith sê dat hy die fliek baie geniet het.

10.6 Morgan Freeman sê dat hy nie sy eie fliek wil sien nie.

10.7 Morgan Freeman sê vir Meryl Streep dat sy sy nuwe fliek moet sien om kommentaar te kan lewer.

10.8 Robert Pattison sê vir die skare dat hulle Twilight moet kyk.

10.9 Angelina Jolie vra of die fliek ‘n prys gewen het.

10.10 Angelina Jolie vra vir Tom Hanks of dit sy gunsteling fliek was om in te speel.

10.11 Will Smith vra waar hy die DVD kan koop om later te kyk.

10.12 Halle Berry het gesê dat sy later weer na die fliek wil kyk.

10.13 Matt Damon het gesê dat hy daardie dag na Angelina se nuwe fliek gekyk het.

10.14 Angelina Jolie het vir Matt Damon gevra of hy die fliek geniet het.

10.15 Johnny Depp het vir Halle Berry gevra of sy ook in daardie fliek dans.

10.16 Johnny het vir Matt gevra of hy die fliek gesien het waarin hy gespeel het.

10.17 Robin Williams vra vir Matt of hy fliek s kyk wat hom bang maak.

10.18 Robin sê vir Matt dat hy wil weet hoe hy so jonk bly.

10.19 Robin het vir Matt gesê dat hy daardie dag gelyk het of hy 16 jaar oud was.

10.20 Robin het vir Angelina gesê dat hy haar die volgende dag na ‘n fantastiese restaurant sou neem om
aandete te eet.

10.21 Will Smith het vir Halle Berry gesê dat hy in haar belangstel.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 49

11. Lydend en bedrywend / Aktief en Passief

11.1 Groente word elke dag deur Koos geëet.

11.2 Groente is elke dag deur Koos geëet.

11.3 Groente sal elke dag deur Koos geëet word.

11.4 Groente moet elke dag deur Koos geëet word.

11.5 Enigiets word deur honde geëet om nie honger te ly nie.

11.6 Slakke sal soms deur die kindertjies geëet word.

11.7 Lekker kos is deur die kok vir die mense gemaak.

11.8 Die vegetariërs moet deur die kok in ag geneem word.

11.9 ‘n Heerlike aandete gaan vanaand deur my vir my gesin in die tuin vorrberei word.

11.10 Die skille word deur my op di komposhoog weggegooi om kompos te maak.

11.11 Die sop word dadelik deur die mense uitgespoeg omdat dit sleg proe.

11.12 Te veel sout is deur die kok in die sop gegooi.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 50

14. Gemengde oefening

14.1 My ouma maak vir my oupa koffie, al drink hy nie graag koffie nie.

14.2 Ouma sê vir Oupa dat sy lief vir hom is.

14.3 Verlede jaar het my sussie ‘n obsessie met Robert Pattison gehad.

14.4 Môre sal ek met my sussie praat om haar met haar obsessie te help.

14.5 Ek hou van sowel Morgan Freeman as Matt Damon.

14.6 Angelina Jolie word deur Matt Damon in die romantiese fliek gesoen om haar tone te laat omkrul.

14.7 Omdat hy so sterk is, is Lisa verlief op Stefan.

14.8 Eergister was my sussie irriterend toe sy nie wou ophou praat nie.

14.9 My sussie vra vir Robert Pattison of hy nie met haar wil trou nie.

14.10 Al hou Stefan van die aandag, wil hy nie met Lisa praat nie.

14.11 Ek wil nóg dans nóg soen.

14.12 Die ring gaan vandag deur die seun vir die meisie gegee word om aan haar verloof te raak.

14.13 In die toekoms sal die skare baie opgewonde wees om die beroemde paartjie te sien.

14.14 Lisa het vir Stefan gesê dat sy hom later daardie dag daar onder die boom sou ontmoet.

14.15 ‘n Rukkie gelede het die musikant die mikrofoon opgetel toe die mense stilgebly het.

14.16 Gert behoort populêr te wees wanneer hy tussen die meisies staan.

14.17 Stefan hoef nie vir Lisa te vra om met hom te trou nie.

14.18 Beroemdes behoort hul eie gemors op te tel.

| Copyright © Kopiereg 2012, M. Gush 51