A. Mickiewicz „Pan Tadeusz” Księga X - Emigracja.

Jacek

Nad Soplicowem pojawiły się ciemne chmury i rozpętała się burza. Potoki
wody doszczętnie zniszczyły drogi i mosty, dzięki czemu dworek stał się
niedostępną fortecą i wieść o bitwach w nim toczonych nie rozniosła się po
okolicznych wioskach. Szlachta zawarła ugodę z kapitanem Rykowem, który
był przyjazny dla polaków. Obiecał on zatuszować i uciszyć sprawę zwalając
winę na Płuta, który zginął potem z ręki Gerwazego. Najaktywniejsi uczestnicy
bitwy (w tym Tadeusz i Hrabia) musieli opuścić Litwę i udać się do Księstwa
Warszawskiego, aby wspomóc polskie legiony. Przed odjazdem Tadeusz żegna
się z Zosią i wyznaje jej miłość, a Telimena wzruszona żegna Hrabię. Ksiądz
Robak prosi o sprowadzenie księdza, aby udzielił mu ostatniego namaszczenia,
ponieważ po postrzale odnowiły się stare rany i był pewien, że nie przeżyje tej
nocy. W obecności Sędziego wyznaje Gerwazemu, że tak naprawdę jest
Jackiem Soplicą, ojcem Tadeusza, i opowiada historię swojego życia.
Wspomina dobre relacje ze Stolnikiem i miłość do Ewy, jego córki. Powiedział
również o goryczy i bólu po niezgodzie Horeszki na ślub zakochanych. Robak
poślubił pierwszą napotkaną kobietę której nie kochał, aby zapomnieć o
ukochanej. Z ich związku na świat przyszedł Tadeusz. Narodziny syna niczego
nie zmieniły w uczuciach Jacka i ostatecznie odtrącił żonę. Niedługo po tym
kobieta zmarła z żalu. Tymczasem Ewę wydano za mąż za kasztelana. Po jej
śmierci Soplica zadbał o wychowanie jej córki Zosi, i zadanie to powierzył
Telimenie. Tłumaczył również Gerwazemu, że nigdy nie był w zmowie z
Moskalami, chodź posądzano go o zdradę. Wyjaśnił, że morderstwo Stolnika
było wynikiem silnego gniewu, i całe życie żałował swojego czynu. Aby
odpokutować swoją winę, wstąpił do zakonu bernardynów i przyjął imię
Robak. Po ucieczce z kraju był żołnierzem Napoleona i walczył o wolność
ojczyzny. Na Litwę powrócił jako emisariusz . Przygotowywał powstanie
przeciwko Rosji. Po skończonej spowiedzi Gerwazy wybaczył Jackowi,
ponieważ uważał, że jako katolikowi nie wolno mu chować urazy do
umierającego i uznał, że Stolnik również odpuścił zabójcy, czyniąc przed
śmiercią znak krzyża świętego. Po spowiedzi do komnaty wszedł Jankiel i
przekazał Soplicy tajne pismo, zawierające informację o wypowiedzeniu wojny
Rosji przez Francję i o zamiarze przyłączenia Litwy do Księstwa
Warszawskiego, co ma zostać uchwalone na najbliższym Sejmie. Kiedy Sędzia
skończył czytać list, przyjechał ksiądz z Najświętszym Sakramentem i udzielił
Jackowi ostatniego namaszczenia.