Cursus Fysica

TOEGEPASTE
WETENSCHAPPEN
DEEL 3: BOUWFYSICA
Hans vuylsteke
Inhoud
HOUTTECHNIEKEN derde graad TSO leerplan nr D/2013/7841/043
1. MILIEUBEWUST ............................................................................................................................... 4
A. MILIEU ......................................................................................................................................... 4
• broeikaseffect en de opwarming van de aarde....................................................................... 4
• Gat in de ozonlaag ................................................................................................................... 6
• Uitputting van de grondstoffen ............................................................................................... 8
• Materiaalkringloop .................................................................................................................. 9
B. Water ......................................................................................................................................... 10
C. Energie ....................................................................................................................................... 11
• Energieverbruik in België....................................................................................................... 11
• Energiedriehoek .................................................................................................................... 13
D. Overheid .................................................................................................................................... 14
E. Herhalingsvragen:...................................................................................................................... 15
2. BEGRIPPEN UIT DE BOUWFYSICA .................................................................................................. 16
(leerplandoelstelling 89) ....................................................................................................................... 16
A. De EPB – norm............................................................................................................................... 16
• Aan welke EPB moet een woning voldoen ........................................................................... 16
B. Het E-peil ................................................................................................................................... 18
• Wat win je met een lager E- peil? ......................................................................................... 18
C. Het K-peil ................................................................................................................................... 18
D. De U-waarde.............................................................................................................................. 19
E. De Lambdawaarde..................................................................................................................... 19
F. De R- waarde ............................................................................................................................. 19
G. Het EPC certificaat ..................................................................................................................... 20
• De inhoud: ............................................................................................................................. 20
3. TAAK ISOLATIE .............................................................................................................................. 22
4. VENTILATIESYSTEMEN VOOR LAAGENERGIE- EN PASSIEFPROJECTEN ......................................... 23
A. Waarom ventileren?.................................................................................................................. 23
hans vuylsteke Pagina 2

B. Wetgeving ................................................................................................................................. 24
C. Ventilatiesystemen .................................................................................................................... 25
• Systeem A: natuurlijke toevoer en natuurlijke afvoer .......................................................... 25
• Systeem B : mechanische toevoer en natuurlijke afvoer ...................................................... 26
• Systeem C : natuurlijke toevoer en mechanische afvoer ...................................................... 27
• Systeem D : mechanische toevoer en mechanische afvoer .................................................. 28
• Gebruik maken van een warmtewisselaar ............................................................................ 29
5. LUCHTDICHTHEID VAN LAAGENERGIE- EN PASSIEFPROJECTEN ................................................... 31
(leerplandoelstelling 91-94) .................................................................................................................. 31
A. beperken van de warmteverliezen............................................................................................ 31
B. Knooppunten ............................................................................................................................. 33
C. Hoe luchtdicht bouwen ............................................................................................................ 33
• binnenbepleistering is luchtdicht .......................................................................................... 35
• osb plaat ................................................................................................................................ 35
• Doorboringen ........................................................................................................................ 35
D. testen van de luchtdichtheid ..................................................................................................... 36
• Meetresultaten...................................................................................................................... 36
6. HET GEBRUIK VAN DE THERMOGRAFISCHE CAMERA ................................................................... 39
(leerplandoelstelling 95-96) .................................................................................................................. 39
A. Algemeen................................................................................................................................... 39
B. Werking ..................................................................................................................................... 39
C. Thermografie bij woningen ....................................................................................................... 40
D. Wat onderzoekt de thermograaf - energiedeskundige? ........................................................... 40
• Aanwezigheid en correcte plaatsing van isolatie .................................................................. 40
• Aanwezigheid van koudebruggen ......................................................................................... 41
• Luchtdichtheid ....................................................................................................................... 41
• Waterinfiltratie & lekdetectie ............................................................................................... 42
E. De voordelen van een thermografisch onderzoek .................................................................... 42
F. Analyse van fotoresultaten bij het gebruik van de warmtecamera .......................................... 43

1. MILIEUBEWUST
A. MILIEU
• broeikaseffect en de opwarming van de aarde
Onze aarde (en ook andere planeten) worden omringd door een laag
gassen: de atmosfeer of dampkring. Daarbij zijn ook een aantal gassen (zoals
CO2 en waterdamp) die ervoor zorgen dat een deel van de warmte van de
zon binnen de atmosfeer blijft, en het dus lekker warm blijft. Ze geven
hetzelfde effect als een 'broeikas'! Dit is het natuurlijk broeikaseffect.
Maar sinds 1850 gaat het mis:

fabrieken, auto's, het kappen
van bossen enz. zorgen ervoor
dat er veel te veel
broeikasgassen in de lucht
komen, en het broeikaseffect
wordt versterkt. De
temperatuur begint
onnatuurlijk te stijgen
('opwarming van de aarde'),
en er zijn ook gevolgen voor
de hoeveelheid neerslag, het
aantal orkanen... Al deze
veranderingen samen noemt
men de klimaatverandering,
en die brengt heel wat
problemen met zich mee voor
de mens en voor de natuur.

broeikasgassen
➢ CO2: koolzuurgas
Blijft 5 tot 200 jaar
➢ CH₄: methaangas
Blijft 10 jaar
➢ N₂O: Lachgas
Blijft 150 jaar
➢ CFK’S
Blijft 100jaar

Verhouding uitstoot broeikasgassen
• Gat in de ozonlaag
De ozonlaag filtert de UV-

straling van de zon, maar de
laag is aangetast door gassen
uit koelkasten, spuitbussen en
andere apparatuur. Kou
verergert dat proces. Elke
winter en lente is het gat
daardoor groter, waarna het
weer krimpt.
Zonder de internationale
afspraken voor minder gassen
uit koelkasten en dergelijke
(het Montreal Protocol uit
1987) zou er al jaarlijks een ozongat op de Noordpool zijn, stelt Manney.

Ultraviolette straling kan onder meer huidkanker veroorzaken. Sommige
meetstations in Noord-Europa en Rusland hebben verhoogde niveaus van
ultraviolette straling gemeten, maar het is onduidelijk of de hogere straling
ook een gevaar heeft betekend voor de gezondheid van mensen.

• Uitputting van de grondstoffen
Onze natuurlijke grondstoffen, energiebronnen en voedsel- en

watervoorziening komen zwaar onder druk te staan. Hiervoor zijn een aantal
oorzaken aan te wijzen:
• toenemende wereldbevolking:
In 1804: 1 miljard
In 1960: 3 miljard (150 jaar later)
In 2010: 7 miljard (50 jaar later)
• De snelle ontwikkelingen van technologieën, hogere productie van

voedsel, het gebruik van nieuwe medicijnen enz. Dit leidde ertoe dat de
levensverwachting van mensen omhoog ging en de bevolking sneller
toenam. De groei van de bevolking en de levenswijze die we er op
nahouden, gaat gepaard met het verbruik van gemakkelijk beschikbare
grondstoffen zoals de fossiele brandstoffen.
• Toenemende behoefte van derde wereldlanden om de

welvaartsongelijkheid in te lopen.
De westerse wereld vertegenwoordigt een beperkt deel van de
wereldbevolking, maar verbruikt onevenredig veel energie en grondstoffen.
Doordat de rest van de wereld ons welvaartsniveau wil volgen ontstaat een
nog grotere vraag naar energie en grondstoffen. De productie en het
transport daarvan vragen op hun beurt weer veel energie en veroorzaken
daardoor weer meer broeikasgassen, zeker als dit met verouderde
technieken gebeurt omdat nieuwe technieken voor achtergebleven landen
niet betaalbaar zijn.

• Materiaalkringloop

B. Water
Zuinig omspringen met ons

drinkbaar water is de
boodschap . Er is slechts
0,003% van alle water ter
wereld drinkbaar.
We verbruiken dagelijks 110 à

120 liter water per persoon wat
enorm veel is.
We kunnen door het

gebruik te maken van
regenwater ongeveer 55
liter water per dag per
persoon besparen. Denk
eraan.
➢ Wc : 30 liter
➢ Was : 17 liter
➢ Diverse : 8 liter.

C. Energie
• Energieverbruik in België
Het energieverbruik maakt het mogelijk om in de basisbehoeften van de

mens te voorzien (bijvoorbeeld zich verwarmen). Energie maakt het ook
mogelijk goederen en diensten te produceren die bijdragen tot de
ontwikkeling van de samenleving. Nochtans is in het begin van de 21e eeuw
de toegang tot energie voor een derde van de wereldbevolking, vooral in de
ontwikkelingslanden, nog steeds onvoldoende. Die groep beschikt niet over
de noodzakelijke energie om de basisbehoeften te bevredigen. Bovendien
oefent het energieverbruik een belangrijke druk uit op het leefmilieu
(vervuiling, klimaatverandering en op lange termijn uitputting van de niet-
hernieuwbare hulpbronnen) en kan het hoge energieverbruik van de indus-
trielanden niet worden veralgemeend tot alle bewoners van de planeet.
Elke bewoner van de planeet voldoende energie verschaffen om in zijn

behoeften te voorzien en tegelijk de druk als gevolg van het energieverbruik
verminderen, is een uitdaging om een duurzame ontwikkeling te bereiken.

Energieverbruik van een woning
Bij het bouwen van een energiezuinige woning wordt de energie met bijna
9/10 verminderd ten opzichte van een doorsnee woning. Dit is een besparing
van ongeveer 2500 € per jaar.

Het is van groot belang om onze woning goed te isoleren, luchtdicht te
bouwen en voldoende te ventileren.
De verhouding in % gerekend van de warmteverliezen in een woning in

kaart ziet er dan als volgt uit.

Isoleren
energie sparen
geld sparen
• Energiedriehoek
Wanneer we voor een bepaalde taak energie willen verbruiken kunnen we

ons bepaalde dingen afvragen
➢ Kan het niet op een alternatieve manier

➢ Verbruik schone energie die niet vervuilend is.
➢ Indien we geen alternatief hebben voor de verbruikte energie doe het
dan op een energiezuinige
manier

D. Overheid
Europa heeft iedere lidstaat bepaalde regels opgelegd in verband met het
verbruik van energie.
Ieder land moet een:
• Berekeningsmethode hebben om het energieverbruik in kaart te

brengen
• Er worden certificaten afgegeven
• Er moet een controleorgaan zijn om dit alles te controleren.
Daarom heeft het Vlaamse gewest wat bevoegd is voor het energieverbruik
in Vlaanderen bepaalde maatregelen genomen:
• Geven van subsidies om bepaalde energiesparende maatregelen voor

de woningbouw aan te moedigen.
o Het isoleren van daken en vloeren
o Enkel glas vervangen door hoogrendementsglas
o De oude verwarmingsketels vervangen door condensatieketels.

E. Herhalingsvragen:
1. Leg het broeikaseffect uit.

2. Waarom is het broeikaseffect zo belangrijk voor de aarde.
3. Geef twee broeikasgassen en leg ze uit.
4. Waarom moet het gat in de ozonlaag zo klein mogelijk zijn.
5. Geef drie producten waar CFK’s gebruikt werden.
6. Geef drie oorzaken + uitleg waarom onze natuurlijke grondstoffen
onder druk komen te staan.
7. Leg uit: materiaalkringloop.
8. Hoeveel % van ons water op aarde is drinkbaar?
9. Hoeveel water kan een persoon per dag besparen door gebruik te
maken van regenwater.
a. Geef de drie belangrijkste besparingen
10. Hoeveel % energie verbruiken de huishoudens in België.
11. Geef het verschil van energieverbruik weer voor een doorsnede
woning en een energiezuinige woning.
12. Geef aan de hand van een doorsnede van een huis de
warmteverliezen weer in %
13. Geef de energiedriehoek en leg de drie onderwerpen uit.
14. Welke prioriteiten heeft de Vlaamse regering in verband met het
energiezuinig maken van de bestaande woningen.

2. BEGRIPPEN UIT DE
BOUWFYSICA
(leerplandoelstelling 89)
A. De EPB – norm
• Alle gebouwen in Vlaanderen waarvoor een stedenbouwkundige

vergunning wordt aangevraagd of een melding wordt gedaan,
moeten aan bepaalde energienormen voldoen. Deze normen worden
de EPB-eisen genoemd.
• EPB staat voor
'energieprestatie en binnenklimaat'.
• De EPB-eisen hebben betrekking op:

o thermische isolatie (K-peil en U- en R-waarden)
o energieprestatie (E-peil)
o netto-energiebehoefte voor verwarming
o binnenklimaat (ventilatie en oververhitting)
• Aan welke EPB moet een woning voldoen
o 2006 = E (max) = E100

o 2010 = E (max) = E80
o 2012 = E (max) = E70
o 2014 = E (max) = E60
2020 = E (max) = ???
NIEUWBOUW VAN 2020
ZOU BIJNA ENERGIENEUTRAAL MOETEN ZIJN

B. Het E-peil
Het E-peil drukt de globale energieprestatie uit van je woning. Dit getal geeft
een inzicht in het energieverbruik van je woning. Hoe lager het E-peil, hoe
minder energie een woning nodig heeft voor ruimteverwarming, de
productie van sanitair warm water, elektriciteit, …
Het E-peil hangt af van de thermische isolatie, luchtdichtheid, de

compactheid, oriëntatie en bezonning van het gebouw. Daarnaast
beïnvloeden de vaste installaties (voor verwarming, warmwatervoorziening,
ventilatie, koeling en verlichting) van het gebouw deze maatstaf.
Het E-peil in 2013 bedraagt E70. Voor bouwaanvragen ingediend vanaf 1

januari 2014 geldt een E-peil van E60. Vanf 2016 daalt dat E-peil opnieuw.
• Wat win je met een lager E- peil?

Met een lager E-peil draag je in de eerste plaats bij aan een beter leefmilieu.
Hoe lager het E-peil, hoe energievriendelijker je woning en dus hoe minder je
woning het milieu tot last is. Bovendien leiden woningen met een laag E-peil
tot een gezond binnenklimaat en dus meer wooncomfort.
Met een laag E-peil betaal je vervolgens minder. Je zal zien dat
je energiefacturen dalen en dat je verwarmingskost lager ligt. Daarenboven
ontvang je een E-peilpremie van 200 tot 4.100 euro. Een energiezuinige
woning zal trouwens een meerwaarde bieden bij de verhuur of verkoop van
je woning.
C. Het K-peil
Het K-peil plakt een getal op het globaal isolatiepeil van je woning. Het gaat
om de volledige isolatieschil: buitenmuren, vloeren, dak, vensters, … en niet
om de afzonderlijke constructiedelen. Hoe lager de waarde, hoe beter een
gebouw is geisoleerd, dus hoe minder warmte er via de bouwschil ontsnapt.

D. De U-waarde
Het K-peil wordt berekend aan de hand van de isolatiescores van de aparte
constructieonderdelen. Die scores worden uitgedrukt met een U-waarde.
De U-waarde of psi-waarde of ψ-waarde (vroeger de K-waarde) drukt de

hoeveelheid warmte uit die per seconde, per 1 m² en per graad
temperatuurverschil tussen de ene en de andere zijde van een wand
(constructie) doorgelaten wordt. De U-waarde wordt ook
warmtedoorgangscoëfficiënt genoemd.
De waarde geeft de mate van thermische isolatie van een wand aan: een
hoge U-waarde betekent een thermisch slecht isolerende wand, en een lage
U-waarde betekent een thermisch goed isolerende wand. De eenheid voor
de U-waarde is W/(m².K).
E. De Lambdawaarde
De lambda-waarde geeft de warmtegeleidbaarheid van een materiaal aan.

Ze wordt uitgedrukt in W/mK. Hoe hoger de waarde is, hoe beter de warmte
geleid wordt en dus hoe minder goed het materiaal isoleert.
Dat betekent niet dat materialen met een lage lambda-waarde altijd beter
isoleren dan een materiaal met een iets hogere waarde. De hogere
(slechtere) waarde kan gecompenseerd worden door de dikte van het
materiaal.
F. De R- waarde
De R-waarde geeft het warmte-isolerend vermogen van een materiaallaag
aan, vaak gebruikt als isolerende waarde van dubbelglas, muren, vloeren,
daken. De R-waarde is de warmteweerstand van een materiaallaag en
wordt uitgedrukt in m2K/W. Hoe groter R, hoe groter de weerstand die de
warmtedoorgang ondervindt en hoe beter het materiaal isoleert.
De berekening van de R-waarde is afhankelijk van de materialen waaruit de

te onderzoeken constructie bestaat. De materiaaldikte, in meter, wordt
gedeeld door de λ-waarde (de warmtegeleidingscoëfficiënt). Hoe hoger de

waarde, hoe beter de isolatie, een dubbel zo dikke laag heeft proportioneel
ook een dubbel zo goede warmteweerstand.
Voorbeeld: Een isolatiemateriaal met een dikte van 8 cm (= 0,08 m) en een λ-

waarde van 0,030 geeft een R-waarde van 2,66 m2K/W (0,08 / 0,030)
G.Het EPC certificaat
Sinds november 2008 is de verkoper

van een huis verplicht om
energieprestatiecertificaat (EPC) voor
te leggen.
• De inhoud:
• Op het EPC staat een kengetal,

van 0 tot 700. Hoe lager dit
getal, hoe energiezuiniger het
huis is. Het getal is uitgedrukt in
kilowattuur (kwh) per vierkante
meter (m2). Het getal zegt dus
alles over het energieverbruik
van het huis.
• De waarde wordt ook op een
kleurenbalk weergegeven.
Groen wijst op een goede
score, rood betekent dat er
nog wat werk aan de winkel is.
• Ter illustratie: voor nieuwbouw
ligt de waarden normaal gezien in de buurt van de 100 tot 175 kwh per
m2. Wie een bestaande woning koopt, moet er zich bewust van zijn dat
de EPC hoger, en dus minder goed zal zijn.
• 700 is de bovengrens die gehanteerd wordt, maar de waarde in kwh
per m2 kan vooral voor oude huizen soms nog hoger liggen.
• Deze waarde wordt door een onafhankelijke expert berekend op basis
van de eigenschappen van het huis. Het getal houdt rekening met de
isolatiewaarden van de ramen, deuren, daken en muren, de oriëntatie
en het bouwjaar van het huis en het type verwarmingsinstallatie.

• Het getal is dus onafhankelijk van het verbruikspatroon van de huidige
bewoners. Er is dus geen rekening gehouden met hoeveel
wasmachines de bewoners per week draaien, en of die de gewoonte
hebben om 's nachts de verwarming te laten aanliggen. Het kan dus
zijn dat een huis waarvan de eigenaars een hoge energierekening
hebben toch een lage EPC-waarde heeft, of omgekeerd
• Onderaan het document geeft de expert een aantal concrete
adviezen om de woning energiezuiniger te maken. Dit zijn geen
verplichtingen. De verkoper hoeft de suggesties niet meer uit te voeren.
De koper moet er zich wel bewust van zijn dat hij later nog kosten zal
moeten maken om de energiebesparing te realiseren.

3. TAAK ISOLATIE
• Opzoeken van verschillende soorten isolatie en merken, vergeet niet de

ecologische materialen op te zoeken. ( een korte uitleg geven bij
iedere isolatie)
o Thermische isolatie
o Brandwerende isolatie
o Geluidsisolatie
• De verschillende waarden van de gevonden isolatie weergeven per

dikte van de isolatie
o Warmtetransport
o Warmtegeleidingscoëficiënt
o Warmteweerstand
o Warmtestroomdichtheid
• Een vergelijkingstabel opstellen van de waarden gevonden voor de

verschillende isolatiematerialen en hun hun dikte.

4. VENTILATIESYSTEMEN VOOR
LAAGENERGIE- EN
PASSIEFPROJECTEN
A. Waarom ventileren?
Ventilatie was vroeger standaard

‘ingebouwd’. Kieren en
tochtgaten stonden immers borg voor
voldoende ventilatie. Maar
ook voor onnodig veel energieverspilling.
De energiecrisis van
1973 bracht hierin verandering.
Hoge energieprijzen (en hogere milieu-
eisen) leidden tot een
ware “isolatiegolf”. Moderne
nieuwbouwwoningen zijn zo goed
geïsoleerd dat er - zonder ventilatie - geen vleugje lucht meer kan
ontsnappen. Maar waar warmte niet naar buiten kan, kan frisse
buitenlucht niet naar binnen. Gevolg : een vochtig, onfris en
ongezond binnenklimaat, waarin schimmel en huismijt vrij spel
hebben.
Zonder ventilatie ontstaan al snel allerlei problemen die van invloed

zijn op ons welzijn en onze gezondheid. Want waar gewoond wordt,
wordt geademd, gekookt, verwarmd, gewassen, gedoucht... Een
gemiddeld gezin ‘produceert’ op deze manier 14 tot 20 liter vocht per
etmaal, als ook allerlei (vaak ongezonde) stoffen uit kleding,
beddengoed, tapijt, parket, kranten en sigaretten. In zo’n klimaat
krijgen allerlei schimmels en ongedierte zoals huismijt ruim baan om
zich te ontwikkelen. Terwijl nare kook-, rook- en huisdierluchtjes
urenlang in huis blijven hangen.

B. Wetgeving
Met het oog op de volksgezondheid hecht de overheid veel

waarde aan goede woningventilatie. De minimumeisen staan
vermeld in de zogenoemde “EPB normering” (Energie, Prestatie
en Binnenklimaat). Deze normering schrijft precies voor aan
welke prestatie-eisen het ventilatiesysteem moet voldoen. Ze
stelt vooral eisen aan de ventilatiecapaciteit van de systemen.
Zeg maar : hoeveel kubieke meter verse lucht er minimaal per uur
in een ruimte moet kunnen worden aan- en afgevoerd (dit is
gebaseerd op de norm NBN D50-001).
ENERGIE PRESTATIE EN BINNENKLIMAATEISEN (EPB)
SAMENVATTING NBN D50-001 VOOR WONINGBOUW
debiet debiet debiet

Nominaal Minimaal Maximaal
Woonkamer 3,6 m³/u, m² 75 m³/u 150 m³/u
Toevoer:
Slaap-, studeer-, 3,6 m³/u, m² 25 m³/u 72 m³/u, pers
hobbykamer, …
Afvoer:
Gesloten keuken 3,6 m³/u, m² 50 m³/u 75 m³/u
Open keuken 3,6 m³/u, m² 75 m³/u
Badkamer 3,6 m³/u, m² 50 m³/u 75 m³/u
3,6 m³/u, m² 50 m³/u 75 m³/u

C. Ventilatiesystemen
• Systeem A: natuurlijke toevoer en natuurlijke afvoer
Voordelen Nadelen
Het systeem heeft de laagste kostprijs. Het systeem realiseert een schouweffect
op basis van de winddruk en de luchtdruk.
Bijgevolg is het niet, of zeer beperkt
regelbaar. Bij veel wind treden soms grote
warmteverliezen op. Het is dus weinig
energiezuinig. Bij sommige
weersomstandigheden kan de ventilatie
net onvoldoende zijn.
Er is weinig onderhoud. De hoog uitstekende afvoerkanalen ogen

niet altijd mooi.
Het is eenvoudig te installeren. Na de De uitvoering is soms moeilijk.
bouw of bij verbouwing kunnen
gemakkelijk roosters toegevoegd
worden.
Er is geen elektrisch verbruik van Soms is er een koudegevoel aan de
ventilatoren. vensters.
Er is een toevoer van verse lucht via

natuurlijke toevoerroosters in vensters
of muren.
De doorstroming van lucht verloopt

langs roosters in binnenwanden of -
deuren, of langs spleten onder de
binnendeuren.
Afvoer van vervuilde lucht, in natte

ruimten, gebeurt op natuurlijke wijze
via verticale afvoerkanalen met
regelbare roosters.

• Systeem B : mechanische toevoer en natuurlijke afvoer
Dit systeem is theoretisch mogelijk, maar wordt in de praktijk zelden

toegepast.
Voordelen Nadelen
Het systeem haalt beter de normen in Let op hoger energiegebruik door de
alle weersomstandigheden. ventilatoren: kies voor energiezuinige
ventilatoren.
Er is meer keuze in de plaats van de
toevoeropeningen.
Het systeem kan gebruikt worden voor

korte, intensieve ventilatie door het
debiet van de ventilatoren tijdelijk te
verhogen.
Er is een mechanische toevoer van verse

lucht via elektrische ventilatoren in de
droge ruimten.
De doorstroming van lucht verloopt langs

roosters in binnenwanden of -deuren, of
langs spleten onder de binnendeuren.

ruimten, gebeurt op natuurlijke wijze via
verticale afvoerkanalen die zo dicht
mogelijk bij de nok uitmonden.

• Systeem C : natuurlijke toevoer en mechanische afvoer
Voordelen Nadelen
Het systeem haalt beter de normen in Opletten dat u geen onderdruk creëert.
alle weersomstandigheden. Zo kunt u rookgassen van kachels of
open haard naar binnen trekken, wat
niet de bedoeling is.
Er is meer keuze in de plaats van de Let op hoger energiegebruik door de

toevoeropeningen. ventilatoren: kies voor energiezuinige
ventilatoren.
Het systeem kan gebruikt worden voor

korte, intensieve ventilatie door het
debiet van de ventilatoren tijdelijk te
verhogen.
Er is een toevoer van verse lucht via

natuurlijke toevoerroosters in vensters of
muren.


ruimten, gebeurt mechanisch, door
elektrische ventilatoren.

• Systeem D : mechanische toevoer en mechanische afvoer
Voordelen Nadelen
Bij dat systeem kunt u extra investeren in Let er op dat de
warmteterugwinning. Een groot deel van de warmteterugwinning kan
warmte van de afgevoerde lucht wordt worden uitgeschakeld tijdens
gerecupereerd en herbruikt om de (koude) de zomer, als de
toevoerlucht voor te verwarmen. Zo kunt u buitentemperatuur te hoog
minimaal en gecontroleerd ventileren met 70 oploopt.
à 90 % minder energieverlies (afhankelijk van
het rendement van de warmtewisselaar).
Het systeem geeft minder problemen met Let op hoger energiegebruik
over- of onderdruk. door de ventilatoren: kies
voor energiezuinige
ventilatoren.
Het systeem haalt beter de normen in alle
weersomstandigheden.
Er is meer keuze in de plaats van de toevoer-
en afvoeropeningen.
Het systeem kan gebruikt worden voor korte,
intensieve ventilatie door het debiet van de
ventilatoren tijdelijk te verhogen.
Er is een mechanische toevoer van verse

lucht via elektrische ventilatoren in de
droge ruimten.


ruimten, gebeurt mechanisch, door
elektrische ventilatoren.

• Gebruik maken van een warmtewisselaar
Wanneer we het systeem D gebruiken kunnen we dan ook onze luchttoevoer

door middel van een warmtewisselaar reeds opwarmen.
De warmtewisselaar heeft twee functies. Ten eerste zorgen filters in het

apparaat ervoor dat minder stof en vuil van buiten in de woning komt. Ten
tweede wordt de koude lucht van buiten via een wisselaar, langs de warme
lucht die naar buiten gaat, gevoerd.
De twee luchtstromen komen niet met elkaar in kontact! Maar de warmte

van de afvoerlucht wordt overgedragen naar de koude binnenkomende
lucht.
De efficientie van zo's systeem ligt afhankelijk van het systeem tussen de 70 en
90 %

We kunnen nog een stap verder gaan en de luchttoevoer extra opwarmen
door het gebruik van een aardwarmtewisselaar:
De aardwarmtewisselaar neemt de
buitenlucht op via een extra buis in de
grond.
Een buis van ca 40 meter lengte,

diameter 20 cm, ligt op ongeveer 2
meter diepte in de grond. De
aangezogen lucht gaat eerst door
deze buis, voordat ze in de WTW
binnenkomt. Omdat de
bodemtemperatuur op 2 meter
diepte schommelt tussen de 7 en 12
graden celsius, neemt de
aangezogen lucht ongeveer deze temperatuur aan.
Dat heeft twee voordelen, in de winter wordt koude lucht al opgewarmd, in

de zomer zal de te warme lucht afkoelen.
De WTW mag nooit mengen tussen de aangevoerde en afgevoerde lucht.

Filters moeten regelmatig schoongemaakt verwisseld worden.

5. LUCHTDICHTHEID VAN
LAAGENERGIE- EN
PASSIEFPROJECTEN
(leerplandoelstelling 91-94)
A. beperken van de warmteverliezen
Als we isolatie zien als een warme, wollen trui, dan is luchtdichtheid een
windjack die de woning beschermt tegen koude wind en tocht. In veel
woningen verdwijnt de warmte letterlijk door kieren en spleten.
Ongecontroleerde luchtlekken zorgen voor een slecht geventileerde
binnenruimte, de verspreiding van geuren en verontreinigingen,
schimmelvorming,...
• Luchtdicht bouwen, in combinatie met een goede ventilatie is een

belangrijke stap in het verminderen van het energieverbruik van een
woning.
• Luchtdicht bouwen betekent dat ongecontroleerde lekverliezen en
tocht vermeden worden.
• Dat vraagt natuurlijk wat aandacht in de planning, uitvoering en
controle van de bouwwerkzaamheden, en een logische keuze van
materialen, bouwtechnieken en dergelijke.

Bij een passiefhuis en een
laagenergiewoning wordt
extra aandacht besteed aan
de luchtdichting. De naden
en overgangen met
schrijnwerk, vloer en plafond
worden luchtdicht gemaakt
met kleefband of folies. Om
een goede luchtdichtheid
van het gebouw te kunnen
garanderen moet eigenlijk een doorlopende luchtdichtheidslaag worden
gedefinieerd en geïmplementeerd. Typische zwakke plekken in de
luchtdichtheid bij de reguliere bouw zijn: aansluitingen van buiten- met
binnenwanden, daken of vloeren; het buitenschrijnwerk, de rolluiken en de
aansluiting met de ruwbouw; allerhande doorgangen van riolerings- en
ventilatiebuizen; elektriciteits-, sanitair- of verwarmingsleidingen; openingen
naar ongeïsoleerde zolder, deuren naar onverwarmde kelders,… Luchtdicht
bouwen is enkel mogelijk door middel van een zeer nauwkeurige afwerking
met speciale producten door goede vakmannen.

B. Knooppunten
Bij het aanbrengen van de luchtdichtheidsfolie wordt speciale aandacht

gevraagd voor de aansluitingen van schrijnwerk en metselwerk,
hoekverbindingen,muuraansluitingen, doorboringen,….
C. Hoe luchtdicht bouwen
Op de eerste plaats moeten we ervoor zorgen dat de isolatie netjes met veel
zorg geplaatst wordt.
Foute voorbeelden:

De luchtdichtheidsfolie wordt aan de warme zijde geplaatst.
De hoeken en randen worden met veel zorg afgekleefd met een tape.
Ramen worden bij passiefwoningen in een

multiplex kader geplaatst en met tape afgedicht.
De ramen worden geplaatst en voorzien van

een tape met gaas die met gips wordt
vastgezet.

• binnenbepleistering is
luchtdicht
• osb plaat
Bij skeletbouw is de osb plaat luchtdicht. Wel
moeten de naden met met zorg afgedicht
worden
• Doorboringen

D. testen van de luchtdichtheid
het testen van de

luchtdichtheid gebeurt met
de overdrukmethode. Er wordt
een ventilator in een opening
geplaatst die een onderdruk
teweeg brengt van 50 pa.
Door de luchtverplaatsing te
meten kan met de
luchtdichtheid van het
gebouw( woning) gaan
meten.
• De blowerdoortest
• Meetresultaten
Het meetresultaat is het lekgebied bij 50 pa en wordt weegegeven als
V50 (m³/h)
Het infiltratievoud is dan gelijk aan:
N50 = V50/ int50 = (n/h) v50 = lekgebied
int50 = globaal binnenvolume

Luchtdichtheid wordt gemeten met een blowerdoor test. Hierbij wordt er een
grote ventilator in de voordeur geplaatst die voor een drukverschil van 50Pa
tussen de binnen en de buitenkant van de woning zorgt. Tijdens een
blowerdoor test wordt de n50 waarde gemeten en deze geeft aan hoeveel
keer het interne volume van het gebouw gewisseld wordt. Uit de n50 waarde
kan de v50 waarde (eenheid m³/uur/m²) worden afgeleid die uiteindelijk in
de EPB-berekening wordt ingevuld.
Laten we als voorbeeld een huis nemen met de volgende eigenschappen:
Beschermd volume = 700 m³
Verliesoppervlakte = 480 m²
Het verliesoppervlak is de volledige geïsoleerde buitenschil (buitenmuren,

ramen, deuren, daken, vloer).
Stel dat de blowerdoor test nu een lekdebiet van 1600 m³/uur meet. Dit wilt
zeggen dat er bij een drukverschil van 50Pa 1600 m³ lucht per uur naar buiten
toe lekt. Dan krijgen we:
n50 = 1600/700 = 2.29 ACH (= air changes per hour)
v50 = 1600/480 = 3.33 m³/u/m²
Voor een lage energie woning moet men richten op een n50 waarde onder
de 2ACH. Als er ook nog een ventilatie systeem D aanwezig is moet men
richten op 1ACH en voor passiefhuizen moet de n50 waarde onder de
0.6ACH liggen.

6. HET GEBRUIK VAN DE
THERMOGRAFISCHE CAMERA
(leerplandoelstelling 95-96)
A. Algemeen
Warmtecamera’s worden ingezet bij
thermografisch onderzoek en
visualiseren een deel van het niet-
zichtbare spectrum, met name de
infrarood straling die voorwerpen
uitzenden. De warmtecamera maakt
de warmteverliezen zichtbaar voor het
menselijke oog. Ze laten de
thermograaf, of energiedeskundige
indien het gaat over energieaudits van woningen, toe om van op een veilige
afstand infrarood foto’s te maken.
B. Werking
In tegenstelling tot het menselijk oog en gewone fotocamera’s die enkel het
zichtbare licht kunnen detecteren, is een warmtecamera gevoelig voor
infrarood straling, ook wel warmtestraling genoemd. De elektronica in de
camera is enkel gevoelig voor de niet-zichtbare infrarood stralen. De
infrarood foto’s die men bekomt bij het thermografische onderzoek gelijken
enigszins op gewone foto’s. Dit komt omdat er een voor ons zichtbare kleur
digitaal wordt gekoppeld aan de temperatuur van een bepaald voorwerp.
Temperatuurverschillen worden dus visueel vastgelegd in een voor ons
zichtbare foto: de infrarood foto. Warmtecamera’s behoeven geen licht om
kwalitatieve beelden op te leveren. De warmtestralen worden radiometrisch
gecapteerd wat wil zeggen dat er in een infrarood foto aan elk punt
bepaalde temperatuurgegevens worden gekoppeld. Op deze manier kan
men de foto’s achteraf onbeperkt digitaal bewerken om zo een optimaal
interpreteerbaar warmtebeeld te bekomen.

C. Thermografie bij woningen
Thermografie is een niet-destructieve techniek waarbij temperaturen in beeld

worden gebracht. Met een warmtecamera, ook wel thermografische
camera genoemd, kan men van op een veilige afstand infrarood foto’s
maken die temperatuurverschillen visualiseren.
Thermografisch onderzoek van woningen wint de laatste jaren enorm aan

populariteit omdat deze kwalitatieve meettechniek snel, eenvoudig en veilig
valt uit te voeren tijdens de thermografische energieaudit van een woning.
De infrarood foto’s geven een schat aan informatie betreffende de
energetische kwaliteit van de woning. Met de resultaten die het onderzoek
oplevert, kan men onmiddellijk gerichte acties ondernemen en significant
energie besparen.
D. Wat onderzoekt de thermograaf -

energiedeskundige?
Alle fenomenen die invloed hebben op warmteoverdracht kunnen worden

onderzocht tijdens een thermografisch onderzoek.
• Aanwezigheid en correcte plaatsing van isolatie
De aan- of afwezigheid en correcte plaatsing van isolatie kan vrij makkelijk

worden aangetoond met behulp van een warmtecamera. Slecht geplaatste
isolatie veroorzaakt vervelende
tochtverschijnselen, koudebruggen en
convectiestromen die allen aanleiding
zullen geven tot de vorming van
condensatie en schimmels.
In de nevenstaande infrarood foto ziet

men duidelijk het warmteverlies afkomstig
van de radiatoren doorheen de muren,
doorheen een niet-geïsoleerde rolluikbak,
vloerplaten en binnenmuren. Deze
buitenmuur is niet geïsoleerd.
Thermografie woning isolatie

• Aanwezigheid van koudebruggen
Koudebruggen zijn plaatsen waar de isolatieschil is onderbroken.

Koudebruggen zijn ten allen tijde te vermijden omdat er in de woning
plaatsen kunnen ontstaan waar ongewenste oppervlaktecondensatie kan
optreden met de groei van
schimmels als gevolg.Op de
infrarood foto ziet men duidelijk een
aftekening van de vloerplaten en
lintelen die zijn doorgegoten tot
tegen het buitenspouwblad.
Dergelijke "bouwfouten" komen vaak
voor en zijn oorzaak van
vochtplekken in de woning.
Thermografie woning koudebrug
• Luchtdichtheid
Met een goede luchtdichtheid van de woning kan men heel wat energie
besparen. Koude, ongewenste
luchtinfiltraties langs spleten en
kieren doen de energiefactuur
stijgen en veroorzaken
tochtverschijnselen die een
aanzienlijk negatieve invloed
hebben op het comfortgevoel.
Een woning die bewust
luchtdicht is gebouwd heeft
geen "kortsluitingen" meer in de
isolatie en bijgevolg wordt het
risico op inwendige condensatie
minimaal. Thermografie luchtdichtheid
Op de infrarood foto ziet men infiltratie van koude lucht te wijten aan de
slechte werking van de sluitrubbers van de deur.

• Waterinfiltratie & lekdetectie
Het opsporen van lekken in de waterleidingen van centrale

verwarmingssytemen wordt dikwijls uitgevoerd met behulp van een
thermografische camera. Men kan
het lek heel nauwkeurig lokaliseren
zonder voorafgaandelijk breek- en
kapwerk om erna gerichte
herstellingswerken aan te vatten.
Waterinfiltratie in platte daken en

muren is snel in beeld gebracht op
een infrarood foto.
Thermografie waterinfiltratie
De analyses zijn gebaseerd op de verschillen in warmtecapaciteit van water

en de constructiedelen van het gebouw. Soms merkt men pas dat er een lek
is als er al veel en gedurende lange tijd schade is aangericht. De bron van
het lek wordt gelocaliseerd met de warmtecamera en men kan gerichte
oplossingen aanbrengen.
E. De voordelen van een thermografisch onderzoek
• Snel & eenvoudig

• Veilig
• Niet-destructief
• Korte terugverdientijd

F. Analyse van fotoresultaten bij het gebruik van de
warmtecamera
Bevindingen:
• …………………………
• ………………………….
• ………………………….
• …………………………
• …………………………
• …………………………
• …………………………
Hoe verhelpen bij opbouw van een project of hoe bij bestaande woningen
aanpassen.
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
Bevindingen:
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
aanpassen.
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………

Bevindingen:
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
aanpassen.
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
Bevindingen:
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
• ………………………………….
•
aanpassen.
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………
• ………………………………………………………………………………………

Cursus Fysica

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cursus Fysica

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TOEGEPASTE

hans vuylsteke Pagina 2

hans vuylsteke Pagina 3

• broeikaseffect en de opwarming van de aarde

Maar sinds 1850 gaat het mis:

hans vuylsteke Pagina 4

Blijft 5 tot 200 jaar

Blijft 150 jaar

hans vuylsteke Pagina 5

De ozonlaag filtert de UV-

hans vuylsteke Pagina 6

hans vuylsteke Pagina 7

Onze natuurlijke grondstoffen, energiebronnen en voedsel- en

• De snelle ontwikkelingen van technologieën, hogere productie van

• Toenemende behoefte van derde wereldlanden om de

hans vuylsteke Pagina 8

hans vuylsteke Pagina 9

Zuinig omspringen met ons

We verbruiken dagelijks 110 à

We kunnen door het

hans vuylsteke Pagina 10

Het energieverbruik maakt het mogelijk om in de basisbehoeften van de

Elke bewoner van de planeet voldoende energie verschaffen om in zijn

hans vuylsteke Pagina 11

van ongeveer 2500 € per jaar.

De verhouding in % gerekend van de warmteverliezen in een woning in

hans vuylsteke Pagina 12

Wanneer we voor een bepaalde taak energie willen verbruiken kunnen we

➢ Kan het niet op een alternatieve manier

hans vuylsteke Pagina 13

Ieder land moet een:

• Berekeningsmethode hebben om het energieverbruik in kaart te

• Geven van subsidies om bepaalde energiesparende maatregelen voor

hans vuylsteke Pagina 14

1. Leg het broeikaseffect uit.

hans vuylsteke Pagina 15

• Alle gebouwen in Vlaanderen waarvoor een stedenbouwkundige

• De EPB-eisen hebben betrekking op:

• Aan welke EPB moet een woning voldoen

o 2006 = E (max) = E100

2020 = E (max) = ???

NIEUWBOUW VAN 2020

ZOU BIJNA ENERGIENEUTRAAL MOETEN ZIJN

hans vuylsteke Pagina 16

Het E-peil hangt af van de thermische isolatie, luchtdichtheid, de

Het E-peil in 2013 bedraagt E70. Voor bouwaanvragen ingediend vanaf 1

• Wat win je met een lager E- peil?

hans vuylsteke Pagina 18

De U-waarde of psi-waarde of ψ-waarde (vroeger de K-waarde) drukt de

De lambda-waarde geeft de warmtegeleidbaarheid van een materiaal aan.

De berekening van de R-waarde is afhankelijk van de materialen waaruit de

hans vuylsteke Pagina 19

Voorbeeld: Een isolatiemateriaal met een dikte van 8 cm (= 0,08 m) en een λ-

G.Het EPC certificaat

Sinds november 2008 is de verkoper

• Op het EPC staat een kengetal,

hans vuylsteke Pagina 20

hans vuylsteke Pagina 21

• Opzoeken van verschillende soorten isolatie en merken, vergeet niet de

• De verschillende waarden van de gevonden isolatie weergeven per

• Een vergelijkingstabel opstellen van de waarden gevonden voor de

hans vuylsteke Pagina 22

Ventilatie was vroeger standaard