Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa

CLB Hỗ trợ Học tập

Phương trình vi phân cấp một

Giải các phương trình vi phân sau:
2022
1. (x + 2022y)dx + (y 2022 + 2022x)dy = 0

 P (x, y) = x2022 + 2022y
+) Đặt → Py′ = Q′x = 2022 → Đây là phương trình vi phân toàn phần.
 Q(x, y) = y 2022 + 2022x
  ˆ
 u′ = x2022 + 2022y  u = x2022 + 2022y dx

x
→ ∃u(x, y) : du = P dx + Qdy → →
 u′ = y 2022 + 2022x  u′ = y 2022 + 2022x

y y
 
2023 2023
u = x u = x
+ 2022xy + C(y) + 2022xy + C(y)
 
→ 2023 → 2023
 u′ = y 2022 + 2022x
  2022x + C ′ (y) = y 2022 + 2022x

y

x2023
 
2023
x
u =

+ 2022xy + C(y)
 u = + 2022xy + C(y)
ˆ

→ 2023 → 2023
 C ′ (y) = y 2022
  C(y) = y 2022 dy


2023

u = x

+ 2022xy + C(y)
→ 20232023
 C(y) = y

+C
2023
+) Vậy tích phân tổng quát của phương trình đã cho là:
x2023 y 2023
+ 2022xy + =C
2023 2023

2. (x + 1)(y ′ + y 2 ) = −y

−y
+) Từ (1) ta có: y′ + y2 =
x+1
′ y
↔y + = −y 2 (2)
x+1
+) Nếu y ̸= 0, chia hai vế của phương trình (2) cho y 2 ta được:
y −1
y ′ y −2 + = −1 (3)
x+1
Đặt z = y −1 , ta được z ′ = −y ′ y −2
z z
Do đó: (3) → −z ′ + = −1 ↔ z ′ − =1
x+1 x+1

1
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ Học tập
−1
+) Đây là phương trình vi phân tuyến tính cấp 1 theo biến z, có p(x) = , q(x) = 1
x+1
´
ˆ ´

− p(x)dx p(x)dx
→z=e q(x)e dx + C
´ −1
ˆ ´ 
−1
− x+1 dx dx
=e e x+1 dx + C
ˆ 
ln |x+1| − ln |x+1|
=e e +C
ˆ 
1
= |x + 1| dx + C
|x + 1|
ˆ 
1
= (x + 1) dx + C
(x + 1)
= (x + 1)(ln |x + 1| + C)

+) Vậy tích phân tổng quát của phương trình đã cho là

y[(x + 1)(ln |x + 1| + C)] = 1

+) Nếu y = 0, thử lại vào phương trình, ta thấy thỏa mãn. Đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp
nghiệm tổng quát.

3. (2ey − x)y ′ = 1

dy
+) Từ (1), ta có: (2ey − x) =1
dx
dx
↔ 2ey − x =
dy
↔ 2ey − x = x′
↔ x′ + x = 2ey
+) Đây là phương trình vi phân tuyến tính cấp 1 theo biến x, có p(y) = 1, q(y) = 2ey

´
ˆ ´

− p(y)dy p(y)dy
→x=e dy + C
q(y)e
´
ˆ ´

− 1dy y 1dy
=e 2e e dy + C
ˆ 
−y y y
=e 2e e dy + C
ˆ 
−y 2y
=e 2e dy + C

= e−y (e2y + C)
C
= ey + y
e

+)Vậy nghiệm tổng quát của phương trình đã cho là:

C
x = ey +
ey

2
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ Học tập

√
4. y ′ = 4x + 2y − 3 − 2, y(2) = 2

u′
+) Đặt u = 4x + 2y − 3 → u′ = 4 + 2y ′ → = y ′ + 2, khi đó phương trình (1) trở thành:
2
u′ √ du √
= u→ = u (2)
2 2dx
ˆ ˆ
du √ du du √
+) Do y(2) = 2, nên u ̸= 0, (2) → = u → √ = dx → √ = dx → u = x + C
√ 2dx 2 u 2 u
→ 4x + 2y − 3 − x − C = 0
+) Theo bài ra: y(2) = 2 nên C = 1.
√
Vậy nghiệm của phương trình đã cho là 4x + 2y − 3 − x − 1 = 0

5. (x2 y 4 − 1) y − 2xy ′ = 0
√ u
u′ x − √
√ u 2 x
Cách 1 Đặt xy = u → y = √ → y ′ = , khi đó phương trình (1) trở thành:
x x
√ u
4 u′ x − √
(u − 1)u 2 x
√ − 2x =0
x x
→ (u4 − 1)u − 2u′ x + u = 0
→ 2u′ x = u5
2xdu
→ = u5 (2)
dx
Vậy xảy ra 2 trường hợp: ˆ ˆ
2du dx 2du dx −1
+) Nếu u ̸= 0, (2) → 5 = → = → = ln |x| + C
u x u5 x 2u4
→ 2 ln |x| x2 y 4 + 2Cx2 y 4 + 1 = 0
Đây là tích phân tổng quát của phương trình đã cho.
+) Nếu u = 0 → y = 0, đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp nghiệm tổng quát.
y xy 5
Cách 2 Từ (1) → x2 y 5 − y − 2xy ′ = 0 → y ′ + =
2x 2
y −4 x
Nếu y ̸= 0, chia hai vế của phương trình (1) cho y 5 ta được: y ′ y −5 + =
2x 2
Đặt z = y −4 , ta được z ′ = −4y −5 y ′
Do đó:
−z ′ z x 2z
+ = → z′ − = −2x
4 2x 2 x

3
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ Học tập
−2
, q(x) = −2x
Đây là phương trình vi phân tuyến tính cấp 1 theo biến z, có p(x) =
x
ˆ ˆ
−2 −2
 
´
ˆ ´
 − dx ˆ dx
→ z = e− p(x)dx q(x)e p(x)dx dx + C = e x  −2xe x dx + C 


ˆ 
2 ln |x|dx −2 ln |x|dx
=e −2xe dx + C
ˆ 
2 −2
=x +C = x2 (2 ln |x| + C)
x
= −2 ln |x|x2 + Cx2

→ y −4 = −2 ln |x| x2 + Cx2 → 1 + 2 ln |x| x2 y 4 − Cx2 y 4 = 0

Đó là tích phân tổng quát của phương trình đã cho.
Nếu y = 0, thử lại vào phương trình, ta thấy thỏa mãn
Đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp nghiệm tổng quát.

2
6. xy ′ = − y2x
x
u u′ x − u
Đặt u = xy → y = → y′ = , khi đó phương trình (1) trở thành:
x x2
u′ x − u 2
= − y2x
x x
→ u ′ x − u = 2 − y 2 x2
→ u′ x − u = 2 − u2
→ u′ x = 2 − u2 + u
du
→ x = −(u − 2)(u + 1) (2)
dx
Khi ấy xảy ra 3 trường hợp:
−du dx
Nếu u ̸= 2, u ̸= −1, (2) trở thành =
ˆ ˆ (u ˆ− 2)(u
 + 1) x  ˆ
−du dx 1 1 1 dx
→ = → − du =
(u − 2)(u + 1) x 3 u+1 u−2 x
1
→ (ln |u + 1| − ln |u − 2|) = ln |x| + K
3
u+1 u+1
→ ln = ln C|x|3 → = C|x|3
u−2 u−2
xy + 1
→ = C|x|3
xy − 2
Đó là tích phân tổng quát của phương trình đã cho.
−1
Nếu u = −1 → xy = −1 → y = Đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp nghiệm tổng quát.
x
2
Nếu u = 2 → xy = 2 → y = Đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp nghiệm tổng quát.
x

4
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ Học tập
′
7. x = y ′ + ey

Đặt: y ′ = t ⇒ x = et + t ⇒ dx = (et + 1)dt

´ ´ t2
Ta có: y ′ = t ⇒ dy = tdx ⇒ y = tdx = t(et + 1)dt = (t − 1)et + + C
 2
t
x = e + t

Vậy nghiệm tổng quát của (1) là: 2
 y = (t − 1)et + t + C

2

8. 2xy ′ + (x2 y 2 + 2)y = 0

u u′ x − u
Đặt: xy = u ⇒ y = ⇒ y′ = , khi đó phương trình (1) trở thành:
x x2
(u2 + 2)u u′ x − u
+ 2x =0
x x2
⇒ (u2 + 2)u + 2u′ x − 2u = 0
2xdu
⇒ 2u′ x = −u3 ⇔ = −u3 (2)
dx
Vậy xảy ra 2 trường hợp: ˆ ˆ
−2du dx −2du dx 1
+) Nếu u ̸= 0, (2) ⇒ 3
= ⇒ 3
= ⇒ 2 = ln |x| + C
u x u x u

⇒ ln |x| x2 y 2 + Cx2 y 2 − 1 = 0

Đây là tích phân tổng quát của phương trình đã cho.

+) Nếu u = 0 ⇒ y = 0, đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp nghiệm tổng quát.

dy 1
9. =
dx x cos y + sin 2y

dx dx
→ = x cos y + sin 2y → − cos y.x = sin 2y(1)
dy dy
+) Nhận thấy: (1) là phương trình vi phân tuyến tính cấp một với p(y) = − cos y; q(y) = sin 2y
´ ´
p(y)dy = − cos ydy = − sin y
´ ´ ´ ´
q(y)e p(y)dy dy = sin 2y.e− sin y dy = 2 sin y cos y.e− sin y dy
´
= 2(− sin y).e− sin y d(− sin y) = −2(sin y + 1)e− sin y
+) Nghiệm tổng quát của (1) là:
´ ´ ´
x = e− p(y)dy C + q(y)e p(y)dy dy = esin y C − 2(sin y + 1)e− sin y
   

→ x = Cesin y − 2 sin y − 2
10. (x2 − y)dx + x(y + 1)dy = 0
y
+) Nếu x ̸= 0, đặt t = → y = xt ⇒ y ′ = t′ x + t ⇒ dy = xdt + tdx, khi ấy phương trình (1) trở
x
thành:

5
 Hỗ trợ Sinh viên Bách Khoa
CLB Hỗ trợ Học tập
(x2 − xt)dx + x(xt + 1)(xdt + tdx) = 0

⇒ (x2 + x2 t2 )dx + (x3 t + x2 )dt = 0

⇒ (1 +t2 )dx + (xt + 1)dt = 0 
 P (x, t) = 1 + t2  P ′ = 2t Q′ − Pt′ 2t − t t
t
+) Đặt ⇒ ⇒ x = 2
= chỉ phụ thuộc vào t.
 Q(x, t) = xt + 1  Q′ = t P 1+t 1 + t2
ˆ x
t
2 −1 1
⇒ µ(t) = e 1 + t = e 2 ln |1+t | = √
2

1 + t2
1 √ xt + 1
Nhân 2 vế phương trình (2) với µ(t) = √ , ta được: 1 + t2 dx + √ =0
1 + t2 1 + t2
d √
 

d xt + 1
Do 1 + t2 = √
dt dx 1 + t2
⇒∃v : dv = P1 dx + Q1 dy
√ √

′
 vx = 1 + t
 2  v = x 1 + t2 + C(t)

⇒ xt + 1 ⇒ xt xt + 1
 vt′ = √

2
√

2
+ C ′ (t) = √
1+t 1+t 1 + t2
√
 v = x√1 + t2 + ln |t + √t2 + 1| + C
 
 v = x 1 + t2 + C(t)

⇒ ⇒
 C ′ (t) = √
 1  C(t) = ln |t + √t2 + 1| + C
1+t 2
√ √
⇒ x 1 + t2 + ln |t + t2 + 1| + C = 0
r r
y2 y y2
⇒ x 1 + 2 + ln + +1 +C =0
x x x2

Đây là tích phân tổng quát của phương trình đã cho.

+) Nếu x = 0, đây là nghiệm kì dị không nằm trong lớp nghiệm tổng quát.