Arterioskleroz ve Damar

Hastalıkları
Solunum ve Dolaşım Sistemleri Ders Kurulu (Dönem III)

Dr. Tülay KOÇ

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi
Tıbbi Patoloji AD
2023-2024
Vasküler hastalıkların temelinde iki mekanizma vardır
• Stenoz ve tam tıkanıklık (ilerleyici-ateroskleroz)(ani-tromboz/emboli)
• Damar duvarı zayıflaması (dilatasyon/rüptür)
Vasküler anomaliler
• Gelişimsel/Berry anevrizması
• Serebral damarlarda ortaya çıkar
• Fatal intraserebral hemorajiye neden olur
• Arteriovenöz fistüller
• Arter-ven arasında direk bağlantılar
• En sık gelişimsel defekt olarak ortaya çıkar
• Arteryel anevrizma rüptürü ile olabilir
• cerrahi olarak kronik diyaliz hastalarında oluşturulur
• Fibromuskuler displazi
• Renal, karotis, splenik ve vertebral damarlarda (orta ve büyük muskuler arterler)
fokal irregüler kalınlaşma
• Genellikle kadınlarda
• Herhangi bir yaşta olabilir
Hipertansiyon
• Genetik ve çevresel etkenlerle oluşan bir hastalıktır
• %90-95’i idiopatiktir
• Major risk faktörleri
• Aterosklerozis
• Konjestif kalp yetmezliği
• Renal yetmezlik
Sekonder hipertansiyon patogenez
• Renovasküler hipertansiyon
• Tek gen bozukluğu (aldesteron metabolizmasını etkileyen enzim defektleri, Na
reabsorbsiyonunu etkileyen protein mutasyonları)
Esansiyel hipertansiyonun mekanizmaları
• Genetik faktörler
• Renal sodyum salınımının azalması
• Vazokonstruktif etkenler
• Çevresel faktörler ( stres, obesite, sigara, hareketsizlik, aşırı tuzlu beslenme)
Hipertansiyonda vasküler patoloji
• Hyalen arterioloskleroz (A)
• Homojen, pembe hyalen kalınlaşma
• Luminal daralma
• Hiperplastik arterioloskleroz(B)
• Şiddetli hipertansiyonlarda ortaya çıkar
• Konsantrik, kat kat (soğan zarı) şeklinde düz kas hücrelerinin proliferasyonu
ile duvar kalınlaşması
• Bazal membran iki katı kalınlaşması
• Luminal daralma
 Arterioskleroz
• Damar sertleşmesi-arteryal duvar kalınlaşması ve elastisite kaybı
• Üç paterni var
• Arterioloskleroz
• Küçük arter ve arterioller
• Hyalen ve hiperplastik
• Mönckeberg medial sklerozis
• Muskuler arter duvarlarında kalsifikasyon
• internal elastik membran tutulur
• 50 yaş üstü sık
• Kalsifikasyon damar duvarını aşmaz
• Klinik olarak önemsiz
• Aterosklerozis
 Arterioskleroz
• Koroner, serebral ve periferal vasküler hastalıkların temelini oluşturur
Risk faktörleri
• Değiştirilemeyen (yapısal) faktörler
• Genetik
• Yaş
• Cinsiyet
• Değiştirilebilen majör faktörler
• Hiperlipidemi
• Hipertansiyon
• Sigara
• DM
• Eklenen risk faktörleri
• İnflamasyon
• Hiperhomosistinemi
• Metobolik sendrom
• Lipoprotein a
• Hemostazı etkileyen faktörler
• Diğer
 Aterosklerozis patogenezi
• Endotelyal zedelenme ve disfonksiyon
• Artmış vasküler permeabilite, lökosit adezyonu, trombozis
• Lipoprotein birikimi
• LDL ve okside formları
• Endotel monosit adezyonu
• Platelet adezyonu
• Faktör salımı ( aktive platelet, makrofaj, vasküler duvar hücrelerinden)
• Düz kas hücre proliferasyonu, ekstraselüler matriks üretimi, t hücre birikimi
• Hücre içinde (makrofaj ve düz kas hücresi) ve ekstraselüler lipit birikimi
Yağlı çizgilenme
• Aterosklerozun en erken lezyonu
• Ancak hepsi ateroma ilerlemez
• Lipid yüklü köpüklü makrofajlar
• 1 mm’den küçük düz sarı noktalar olarak başlar
• Noktalar birleşerek 1 cm ve daha uzun çizgiler oluşturur
Aterosklerotik plak
• Aterom = sulu yulaf lapası
• İntima kalınlaşması ve lipit birikimi
• İntimada başlayıp lümene doğru kabarık, sarı-beyaz, yumuşak, üzeri
sert fibröz keple çevrili lezyonlar
• Plak büyüklüğü değişken
Aterosklerotik plak

• Yamalı, duvarın bir kısmını tutar

• Kesitlerde eksentrik görünüm
• Genellikle alt abdominal aorta, koroner arterler, popliteal arterler,
internal karotid arterler ve willis poligonu arterlerini tutar
• Aterosklerotik plak üç temel komponent içerir
• Düz kas hücresi, makrofaj, T hücreleri
• Kollajen, proteoglikan ve elastik liflerden oluşan ekstraselüler matriks
• İntraselüler ve ekstraselüler lipit
 Aterosklerotik plak

• Süperfisial fibröz kep

• Düz kas hücreleri, Yoğun kollajen
• Kep altında ve yanında (omuz) daha selüler bir alan bulunur
• Makrofaj, Thücreleri, düz kas hücreleri içerir
• Nekrotik çekirdek, fibröz kep derininde
• Lipid (kolesterol ve kolesterol esterleri), ölü hücre debris, köpük hücreleri (lipid yüklü makrofaj ve
düz kas hücreleri), fibrin
• Değişen organize trombüs, plazma proteinleri
• Kolesterol kleftleri (yarıklanma)
• Lezyon çevresinde neovaskülarizasyon

• Aterom plağı dinamiktir

• Hücre ölümü ve dejenerasyonu, ekstraselüler matriksin sentez ve yıkımı, trombüs
organizasyonunun süperpoze olması ile genişler
• Kalsifiye olabilir
İleri dönem aterosklerotik plaklar
• Rüptür, ülserasyon ve erozyon-trombozis
• Plak içi hemoraji
• Ateroembolizm
• Anevrizma formasyonu-rüptür
Aterosklerotik hastalık sonuçları
• Myokardiyal infarkt
• Serebral infarkt
• Aortik anevrizma
• Periferik vasküler hastalıklar
Anevrizma ve diseksiyon
• Anevrizma, kalp veya damar duvarının lokalize anormal
genişlemesidir
• Gerçek- Aterosklerotik, sifilitik, transmural MI ve konjenital vasküler
anevrizmalar
• Yalancı- Perikardiyal adezyon ile sınırlandırılmış postmyokardiyal
infarkt rüptürü, arter-greft bağlantısındaki sızıntıya bağlı
• Damar duvarını zayıflatan pekçok durumda anevrizma görülebilir
• Travma
• Berry anevrizması (beyin)
• Enfeksiyona bağlı- mikotik, sifilitik
• vaskülit
• Aort anevrizması iki önemli neden
• Ateroskleroz ve arteryel medianın kistik medial dejenerasyonu
• Aterosklerozise bağlı anevrizmalar en sık abdominal aortta görülür
• Genellikle renal arter altı ve aort bifurkasyonu üzerinde
• 50 yaş üzeri
• İnflamatuar varyant, daha genç hastalarda inflamatuar reaksiyonu belirgin
yoğun periaortik fibrozis olur. Bir kısmı IgG4 ilşkili hastalıkla ilşkili
• Mikotik varyant, salmonelle GE dolaşımdaki mikroorganizma ile enfekte olan
aterosklerotik anevrizmalardır
Aort diseksiyonu
• Media içerisine kan dolması ile oluşur
• En sık neden HT, marfan sendromunda ob
• Dışa doğru rüptüre olabilir
• Histolojik olarak en sık, kistik medial dejenerasyon görülür
 Vaskülitler
• Damar duvarı inflamasyonu
 Vaskülitler
Non-infeksiyöz vaskülitler
• Lokal veya sistemik immün yanıt
• İmmünolojik zedelenme nedenleri
• İmmün kompleks depolanması (ilaç hipersensivite reaksiyonları, infeksiyona sekonder
vaskülitler)
• antinötrofil sitoplazmik antikorlar(ANCA)(antiproteinaz3 ANCA, MPO-ANCA)
• antiendotelyal hücre antikorları
• otoreaktif T hücreleri
İnfeksiyöz vaskülitler
• Bakteri (psödomonas), mantar (aspergillus, mukor) ile direk invaze olan
arteritlerdir
• Genellikle lokalize, ancak infektif endokardit bağlı emboli/septisemi yoluyla
mikroorganizma hematojen yayılabilir
 Vaskülitler
Dev hücreli (temporal) arterit
• Avrupa ve USA’de en yaygın vaskülit
• Büyük-orta- küçük boy arterler- özellikle temporal arter- vertebral ve
oftalmik arter
• Morfoloji
• İnternal elastik membran üzerinde, medial granülomatöz inflamasyon,
elastik lamina fragmantasyonu
• T hücre infiltrasyonu ve makrofajlar, dev hücreler
• İleri dönemde, medial incelme, intimal kalınlaşma-skar
 Vaskülitler
Takayasu arteriti
• Orta-büyük damarların granülomatöz vasküliti
• Nabızsızlık hastalığı
• Klasik olarak aortik ark tutulur. Pulmoner, koroner ve renal arterlerde
tutulabilir
• Morfoloji
• İntimal hiperplazi, irregüler duvar kalınlaşması
• Vaza vazorumu saran perivasküler kılıf şeklinde adventisyal mononükleer
infiltrasyondan mediada yoğun mononükleer infiltrasyona kadar değişik görünüm
olabilir
• Dev hücre, mediada nekrozla kendini gösteren granülomatöz inflamasyon olabilir
• İleride kollajenöz fibrozis
 Vaskülitler
Poliarteritis Nodosa
• Küçük-orta boy muskuler arterleri tutan sistemik vaskülit
• En sık böbrek ve diğer organalr (kalp, karaciğer, GIS..)
• Akciğeri tutmazhbsAg ile ilişkili
• Segmental transmural nekrotizan inflamasyonu
• Akut dönem-tansmural nötrofil, eozinofil, mononükleer hücreler, fibrinoid
nekroz
• Kronik dönem-adventisyaya kadar fibrozis
• Karakteristik olarak iki dönemde aynı anda görülebilir
• Kawasaki hastalığı, genellikle çocuklarda ve koroner arterleri tutar.
PAN benzeri morfoloji
• Mikroskopik polianjitis, (hipersendsivite/ lökositoklastik vaskülit)
nekrotizan vaskülit
• Churg-strauss sendromu, küçük damar nekrotizan vasküliti
• Behçet hastalığı, küçük-orta damarların nötrofilik vasküliti, triad( aftöz
ülser, genital ülser, üveit)
 Vaskülitler
Polianjitis granülomatozus (wegener granülomatozus)
• Nekrotizan granülomlar(üst ve/veya alt solunum yolları)(santral nekrozlu
jeografik patern)
• Nekrotizan veya granülomatöz vaskülit (küçük-orta damar)
• Fokal ve segmental nekrotizan sıklıkla kresentrik glomerülonefrit
• PR3-ANCA+
 Vaskülitler
Tromboanjitis obliterans (buerger hastalığı)
• Fokal, mikroabseler içeren trombüs, orta-küçük arterlerin akut-kronik
inflamasyonu
• Tibial ve radial arterler sık
• sigara ilişkili
Kan damarlarının hiperreaktivite
bozuklukları
• Raynaud fenomeni
• Ekstremitelerde arter ve arteriol vazokonstruksiyonu
• Primer veya sekonder (SLE, skleroderma, Buerger hast) olabilir
• Myokardiyal damar vazospazmı
 Vasküler tümörler
Benign tümör ve tümör benzeri lezyonlar
• Vasküler ektaziler
• Nevus flammeus
• Spider telenjiektaziler
• Herediter hemorajik telenjiektazi
• Hemanjiom
• Kapiller hemanjiom
• Juvenil hemanjiom
• Kavernöz hemanjiom
• Pyojenik granülom
• Lenfanjiom
• Glomus tümörü
• Basiller anjiomatozis (AİDS ilişkili-bartonella)
 Vasküler tümörler
İntermediate (borderline) tümörleri
• Kaposi sarkom
• HHv-8 ve AIDS ilişkili
• Morfoloji 3 evre
• Yama
• Plak
• Nodül
• Hemanjioendotelyoma
Malign tümörleri
• Anjiosarkom
• En sık deri, yumuşak doku, meme, karaciğer
• Hepatik(arsenik, thorotorast, PVC ilişkili)
• Hemanjioperisitom
İnstagram hesabı: cumhuriyet_patoloji_58
E-mail: tkoc@cumhuriyet.edu.tr