11.Podstawy chemii organicznej.

Chemia tworzyw polimerowych i bitumicznych ważnych w

budownictwie. Polimery. Monomery. Tworzywa sztuczne. Otrzymywanie tworzyw sztucznych.
Polimeryzacja. Podział Polimerow.

Chemia tworzyw sztucznych

Polimery

 Substancje chemiczne o bardzo dużej masie cząsteczkowej, które składają się z wielokrotnie
powtorzonych jednostek zwanych merami
 Nazwa pochodzi z jezyka greckiego od słowa polymeres co znaczy wieloczęściowy zbudowany
z wielu części

 Monomer prosty związek organiczny, który w wyniku reakcji polimeryzacji tworzy polimer

1. Monomery winylowe
2. Monomery cykliczne
3. Monomery funkcyjne

Tworzywa sztuczne

 Materialy, których podstawowym składnikiem sa naturalne lub syntetyczne

polimery;tworzywa sztuczne mogą być otrzymywane z czystego polimeru(np.polimetakrylan
metylu, polistyren, polietylen), z kopolimerów lub z mieszanek polimerów.
 Często otrzymuje się je z polimerów modyfikowanych metodami
1. Chemicznymi(np.przez hydrolizę)
2. Fizykochemicznymi(np. przez degradacje) lub
3. Przez dodatek takich substancji , jak:
plastyfikatory
wypełniacze
stabilizatory
barwniki i pigmenty
 Tworzywa sztuczne sa potoczone zwane plastikami (plastykami) lub masami plastycznymi

Otrzymywanie tworzyw sztucznych

Surowce

1.Otrzymywanie z ropy naftowej:

 Etylen
 Propylen
 Izobutylen
 Butadien

2.otrzymywanie z wegla kamiennego na drodze suchej destylacji

 Smoła pogazowa
 Koks
 Metody otrzymywanie polimerow
1. Metody bezpośrednie za pomocą polireakcji
2. Metody pośrednie tj.przemiany chemiczne polimerow otrzymanych na drodze
polireakcji prowadzące do powstania nowych polimerow niedosteonych za
pomocą polimeryzacji oraz modyfikacje chemiczne polimerow pochodzenia
naturalnego

Ze względu na mechanizm tworzenia makrocząsteczek polimerow polireakcje mozna

podzielić na:

1. Polimeryzacje
2. Polikondensacje(polimeryzacja kondensacyjna)
3. Poliaddycje(polimeryzacja addycyjna)

Polimer-mechanizmy otrzymywania
Polimeryzacja
 Polimeryzacja addycyjna (przyłaczania) jest gwałtownym
łańcuchowym procesem łączenia się wielu cząsteczek monomeru
któremu nie towarzyszy wydzielenie maloczasteczkowych produktów
ubocznych
 W chemii organicznej addycja przebiega zwykle z rozerwaniem
wiazadła wielokrotnego wegiel-wegiel lub wegiel-heteroatom
 Cecha charakterystyczną jest występowanie reaktywnego zdolnego
do przyłączenia substratu miejsca w cząsteczce (na ogół na końcu
łańcucha)
 Centrum aktywnym jest najczęściej rodnik , kation , anion lub silnie
spolaryzowane wiązanie kowalencyjne

INICJACJA PROPAGACJATERMINACJA
1.inicjacja
 Prowadzi do powstania centr aktywnych w strukturze substratu

I+MI-M*
2.Propagacja

 Prowadzi do wzrostu łańcucha

 Przebiega z wykorzystywaniem powstałych w etapie inicjacji centrów
aktywnych
 Im dłuższy etap propagacji, tym otrzymywany jest polimer o wyższym
stopniu polimeryzacji

I-M*I-M-M*
I-M-M*+MI-M-M-M*
3. Terminacja

Zakończenie reakcji polimeryzacji w wyniku zniszczenie centrow aktywnych

M*+M*M-M
I-M-M*+M*I-M-M-M
Metody przeprowadzania procesu polimeryzacji

Blokowa

Emulsyjna

Perełkowa

Polimeryzacja Blokowa

 Polega na wprowadzaniu do monomeru w fazie ciekłej rozpuszczalnych w nich

inicjatorów i poddaniu całej masy procesowi polimeryzacji
 Proces prowadzi się w podwyższonej temperaturze
 Duza trudnoscia w realizacji procesu jest odprowadzanie ciepla z reagującej masy
gdyż w miare przebiegu reakcji układ reakcyjny zwieksza swoja gestosc i lepkość a
reakcja polimeryzacji ma charakter silnie egzotermiczny

Polimeryzacja emulsyjna

 Przebiega w układzie heterogenicznym w emulsji utworzonej przez monomer rozproszony w

H2O z dodatkiem emulgatora
 Inicjatory reakcji sa natomiast rozpuszczalne w wodzie a nie rozpuszczalne w monomerze
 Otrzymany polimer jest zawieszony w wodzie w postaci drobniutkich ziaren i jest
wyodrębniony za pomocą elektrolitów albo przez suszenie emulsji w suszarkach za pomocą
gorącego powietrza
 Za pomocą tej metody można otrzymać PS oraz PCV

Polimeryzacja perelkowa

 Przebiega w układzie heterogenicznym

 Monomer z rozpuszczonym inicjatorem zostaje w sposób mechaniczny rozproszony w wodzie
w postaci drobnych kropelek
 Aby się one nie zlepiały dodaje się odpowiedniego koloidu ochronnego(np. zelatyny,
polialkoholu winylowego)
 Reakcja polimeryzacji przebiega wewnątrz kropelek, które po procesie polimeryzacji
przybierają forme perełek
 Wielkos perełek jest zależna od szybkości mieszania rozpraszającego monomer i ilości koloidu
ochronnego
 Zaleta polimeryzacji perełkowej jest otrzymywanie produktu o dużej masie cząsteczkowej
 Polikondensacja(polimeryzacja stopniowa)

 Zwana także polimeryzacja stopniową

 Podczas tworzenia polimeru w wyniku polikondensacji powstaje małoczasteczkowy
produkt uboczny(H2O, NH3, HCL)
 Polikondensacja jest ważnym procesem w technologii otrzymywania wielu szeroko
stosowanych polimerów
 Procesy polimeryzacji stopniowej charakteryzuje jeden typ zachodzących reakcji
prowadzących do wzrostu łańcucha. Cząsteczki monomeru lacza się najpierw w dimery,
następnie w trimery itd. az osiagna poziom zwiazkow wielocząsteczkowych
 Substancje zbudowane z małej ilości merów o małej masie cząsteczkowej nazywane sa
oligomerami
 W każdym etapie (1-5) powstają produkty dające się wyodrebnic
 Warunkiem koniecznym do zajścia polikondensacji jest obecnośc w kazdj cząsteczce co
najmniej dwóch grup funkcyjnych
 Liczba grup fujkcyjnych w cząsteczce monomeru określa jego funkcyjność f
 Jeżeli f=2 wtedy polikondensacja prowadzi do uzyskania polimerow liniowych
 Jeżeli f>2 wtedy polikondensacja prowadzi do uzyskania polimerow rozgałęzionych
 Jeżeli w polikondensacji biora udział dwie rozne grupy funkcyjne wtedy mamy do
czynienia z polikondensacja heterofunkcyjna (polikondesacja)
 Jeżeli w polikondensacji biora udział dwie takie same grupy funkcyjne wtedy mamy do
czynienia z polikondensacja homofunkcyjna (homopolikondesacja)

Poliaddycja (polimeryzacja stopniowa)

 Reakcja poliaddycji ma charakter pośredni między polimeryzacja a polikondensacja

 Podobnie jak polikondensacja jest to reakcja przebiegajaca w sposób stopniowy , lecz nie
jest procesem odwracalnym
 Polimery otrzymywane w wyniku poliaddycji maja ten sam skład chemiczny co monomery,
lecz roznia się od nich budowa
 Mechanizm takiej reakcji polega najogólniej na przemieszaniu atomu wodoru w cząsteczce
monomeru, umozliwiajac tym samym wzrost lancucha polimeru

POLIMERY-PODZIAŁ

 Ze względu na powstawanie
 Ze względu na topologie
 Ze względu na kompozycje
 Ze względu na mechanizm polimeryzacji
 Ze względu na taktyczność
 Ze względu na właściwości użytkowe i technologiczne
Podział polimerów ze względu na mechanizm polimeryzacji

 Poliaddycyjne - otrzymywane w wyniku reakcji poliaddycji

1. Polietylen
2. Polipropylen
3. Poli(chlorek winylu)
4. Polistyren
5. Poliakrylonitryl
6. Polietrafluoroetylen
7. Polioctan winylu
 Polikondensacyjne – otrzymywane w reakcji polikondesacji
1. Poliestry
2. Poliamidy
3. Poliuretany
4. Fenoplasty
5. Poliwęglany

Podział polimerów na ze względu na powstawanie

 Naturalne- sa to polimery wytwarzane w 100% przez organizmy zywe

1. Roślinne(celuloza)
2. Zwierzęce (DNA, RNA)
3. Mineralne (polikrzemiany, polifosforany)
 Modyfikowane- sa to polimery naturalne które jednak zostały sztucznie zmodyfikowane
chemicznie zwykle w celu zmiany ich własności użytkowych
1. Octan celuozy
2. Skrobia modyfikowana
3. Białko modyfikowane
 Syntetyczne-sa to polimery pochodzące w 100% z syntezy chemicznej zaczynającej się od
prostych monomerów
1. Potocznie nazywane polimerami

Podział polimerów ze względu na topologie

 Liniowe- sa to polimery w których lancuchy glowne sa proste i nie maja zadnych rozgalezien
np: wysokociśnieniowy polietylen lub teflon
 Drabinowe- sa to polimery w których wystepuja dwa rownolegle lancuchy glowne polaczone
od czasu do czasu krótkimi bocznymi lancuchami
 Usieciowane- sa to polimery które tworza przestrzenna ciagła siec tak ze nie da się już w nich
wyroznic pojedynczych cząsteczek
 Rozgałęzione – sa to polimery w których lancuchy glowne sa w ten czy inny sposób
rozgałęzione

Podział ze względu na kompozycje

Homopolimery – zbudowne z jednego rodzaju podjednostek zwanych merami

AAAAAAA
 Heteropolimery (kopolimery) -zbudowane z wielu rodzajów podjednostek zwanych merami

 Naprzemienne ( ABABAB)
 Statystyczne( AABABB)
 Blokowe (AAABBB)
 Szczepione (AAAAAA)
B B
B B

Podział polimerów ze względu na taktyczność

 Syndiotaktyczny-podstawniki są usytuowane naprzemiennie po obu stronach lancucha
glownego
R
|
-CH2-CH-CH2-CH-CH2-CH-
| |
R R

 Izotaktyczny - wszystkie podstawniki leżą po tej samej stronie łańcucha głównego

– CH2 – CH – CH2 – CH – CH2 – CH –

| | |
R R R

 Ataktyczny - nie istnieje żadne uporządkowane usytuowania podstawników bocznych

Podział polimerów ze względu na regioregularność

 Jest ona zwiazana z sekwencja merow w lancuchu glownym.

 Wystepuje dla niesymetrycznych zwiazkow tj. poli (chlorek winylu

Cl

|
OGON -(-CH2-C-)n- GŁOWA
|
Cl
Podział polimerów ze względu na właściwości użytkowe i technologiczne

 Elastomery – to tworzywa które w normalnej temperaturze (ok. 20C) mogą być poddawane
dużym odkształceniom przekraczającym 100%. Należą do nich np. kauczuki
 Plastromery to tworzywa , które w normalnej temperaturze ulegaja bez znisz-czenia jedynie
nieznacznym odkształceniom sprężystym. Podczas proby na rozciąganie – wydłużanie jest
mniejsze niż 100% i pod wpływem obciążenia trwale odkształcają się plastycznie.