SİNDİRİM SİSTEMİ

 Büyük moleküllü besin maddelerinin yapı birimlerine ayrıştırılarak hücre zarından

geçebilecek hâle gelmesine sindirim denir.
 Besinlerin enzim kullanılmadan diş ve kas hareketiyle sindirim organlarında daha
küçük parçalara ayrılmasına fiziksel sindirim denir.
 Besinlerin su ve enzimler yardımıyla yapı birimlerine ayrıştırılması ise kimyasal
sindirim olarak tanımlanır.
Hücre içi sindirim
 Besin maddeleri fagositoz ya da pinositoz ile hücre içine alınarak besin kofulu
oluşturulur.
 Besin kofulu lizozom organeliyle birleşir ve besin maddeleri lizozomdaki enzimlerle
yapı birimlerine ayrılır.
 Monomerler koful zarından sitoplazmaya geçerler.
 Koful içindeki atık maddeler ise ekzositozla hücre zarından dışarı atılır.

Hücre dışı sindirim

 Besin maddeleri hücre dışına salgılanan enzimlerle sindirildikten sonra hücre içine
alınır.
 Sindirim için özelleşmiş yapılarında gerçekleşir.
Sindirim sonucunda;
 Karbonhidratlar, basit şekerlere;
 Yağlar, gliserol ve yağ asitlerine;
 Proteinler, amino asitlere ayrışır.
Sindirim sonucunda oluşan yapı birimleri aşağıda belirtilen ortak özelliklere sahiptir:
 Hücre zarından geçebilecek büyüklüktedirler.
 Hücrelerde enerji kaynağı olarak kullanılabilirler.
 Hücrelerin yapım ve onarımında görev alırlar.
Sindirim Sisteminin Yapı, Görev ve İşleyişi

Sindirim sistemi organları: Ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve
anüsten oluşur.
Sindirime yardımcı yapı ve organlar: Tükürük bezleri, karaciğer ve pankreastır.
A. Sindirim Sistemi Organları
1.Ağız:
 Sindirim ağızda başlar.
 Dişler mekanik tükrükteki enzimler kimyasal sindirim gerçekleştirir.
A.Dişler: Besinleri öğütmeye yarar. Dıştan içe doğru üç kısımdan oluşur.
Mine: Sert ve parlaktır. Taç kısmını örter. Kalsiyum fosfor ve flordan oluşur.
Dentin(fildişi): Dişin kemik kısmıdır.
Diş özü(pulpa):İç kısımda bulunur. Kan damarları ve sinir içerir.
  Dişin görünen kısmına taç denir. Dişin, diş eti ile temas eden kısmına boyun, diş etinin
içinde kalan kısmına ise kök adı verilir.
 Yetişkin bir insanda; alt ve üst çenede toplam olarak 8 kesici diş, 4 köpek dişi, 8 küçük
azı ve 12 büyük azı dişi olmak üzere 32 diş vardır.
B. Tükürük Bezleri:
 Dil altı çene altı ve kulak altına yerleşen üç çift tükürük bezi bulunur.
 Tükürük içerisinde Amilaz(pityalin), antikor,mukus Na Ca vb iyonlar bulunur.
 pH fazla yükseldiğinde diş taşları oluşur.(Ca ve P gibi mineraller çöker)
C. Dil: Besinleri yutağa iletir.
2.YUTAK(farinks):
 Ağız ,burun boşluğu ,yemek borusu ve soluk borusu gibi yapıların birleşme noktasıdır.
 Soluk borusu buraya besinin geçmesini engelleyen bir gırtlak kapağı (epiglottis) ile
kapatılır.(yutkunma refleksi ile)
 Geniz (Burun boşluğunu) küçük dil kapatır.
3.YEMEK BORUSU
 Yutak ile mide arasındadır.
 İçten dışa doğru epitel (Mukoza) tabaka,düz kas ve bağ dokudan oluşur.
 Mukozada mukus salgılayan mukoza bulunur.
 Düz kaslar peristaltik hareketlerle besinleri mideye ulaştırır.
 Peristaltik hareketler yemek borusunda başlar ve tüm sindirim kanalı boyunca devam
eder.
 Sindirim gerçekleşmez.
 Yemek borusunun ağıza yakın kısmındaki kaslar çizgili geri kalan kısım ise düz kas
yapılıdır. Bu nedenle yutkunma istemli başlar istemsiz devam eder.
4.MİDE
 Üst kısımda yemek borusuna alt kısımda ince bağırsağa bağlanır.
 Hem mekanik hem kimyasal sindirim olur.
 Proteinlerin sindirimi başlar.
 Yemek borusu ile bağlandığı yere kardia, ince bağırsağa bağlandığı yere pilor bölgesi,
midenin en geniş kısmına da fundus denir.
 İçten dışa doğru mukoza kaslı tabaka ve bağ dokulu periton bulunur.
 Mukoza tabakasındaki epitel hücreleri mide bezlerini oluşturur.
 Mide bezlerinin bir kısmı mukus bir kısmı HCI (hidroklorik asit), pepsinojen ve çok az
olarak da lipaz enzimi salgılar.
 Mukus mideyi asitten korur.
 HCI asit pepsinojeni aktifleştirir.
 Midenin çalışması, vagus siniri ve gastrin hormonu ile düzenlenir.
 Vagus siniri gastrin hormonu salgılatır.(kardia bölgesinden)
 Gastrin hormonu, mide öz suyu salgısını artırır.
 Süt çocuklarında midede lap enzimi bulunur.

Süt proteini + lap enzimi kazein +su

kazein pepsin polipeptit + aminoasit

 Kas hareketleri ile parçalanan besin, mide öz suyu ile iyice karışır. Oluşan bu karışıma
kimus denir.(asidik)
Midenin Özellikleri Midenin kendini sindirmesini
önleyen etmenler
1. Besinleri depolar
1. İç yüzü mukusla kaplıdır.
2. Kimyasal sindirim yapar
2. Mide özsuyunun mideye besin
3. Mekanik sindirim(karbonhidrat ve
geldiğinde gastrin etkisiyle
yağlar)
salgılanması
4. Su alkol ilaç vb maddeleri emer
3. Pepsinojenin pasif olarak
salgılanması
4. Besinlerin incebağırsağa geçmesi
ile enterogastrinin mideyi
yavaşlatması

5.İNCE BAĞIRSAK:
 Sindirim tamamlanır.
 Besinlerin emildiği yerdir.
 İlk bölüme oniki parmak bağırsağı(Duodenum) orta kısmına boş bağırsak (jejenum)
Son bölgeye kıvrımlı bağırsak (ileum) denir.
 Yapısında epitel hücrelerden meydana gelen villus ve villusun sitoplazmik uzantılarına
mikrovillus denir.
 Onikiparmak bağırsağında vater kabarcığı denen yere karaciğerden gelen koledok
ve pankreastan gelen virsung kanalı açılır.
 Hem mekanik hem kimyasal sindirim gerçekleşir.
 İncebağırsaktan, sekretin kolesistokinin ve Enterogastrin hormonları
salgılanır.
 Sekretin pankreası uyarır buradan bikarbonat salgılatır.
 Sekretin karaciğeri uyararak safra üretilmesini sağlar.
 Kolesistokinin safra kesesini uyarır. Safra koledok kanalıyla vater kabarcığına ulaşır.
 İncebağırsaktan dipeptidaz karboksipeptidaz aminopeptidaz maltaz laktaz
sükraz Enterokinaz enzimleri salgılanır.
 6.Kalın Bağırsak
 Villus ve mikrovillus bulunmaz.
 İnce bağırsakla kalın bağırsağın(çekum) birleştiği yerde kör bağırsak bulunur.
 Kör bağırsağın ucundaki çıkıntıya apendiks denir.
 Suyun enfazla emildiği yerdir.
 Kimyasal sindirim olmaz.
 Monomer emilimi olmaz.
 B ve K vit. Sentezi yapan bakteriler yaşar.
7.Karaciğer
 Karın boşluğunun sağ üst bölümünde yer alan bir organımızdır.
 Dış kısmında periton bulunur.
 Sağ ve sol loplardan oluşur. Bunlarda lopçuklardan meydana gelir.
 Karaciğer hücreleri lopçukların etrafında merkezden çevreye doğru şeritsel olarak
dizilmiştir.
 Karaciğerde bulunan kupfer hücreleri yaşlı alyuvarları parçalar.

 Karaciğere 2 damar gelir.1damar karaciğerden çıkar.

 Karaciğere gelen damarlar şunlardır;
1. Aorttan ayrılan karaciğer atar damarı
2. Sindirim kanalından gelen kapı toplar damarı
 Çıkan damar ise karaciğer üstü toplar damardır.
 Karaciğer safra salgılar.
 Safra içinde safra tuzları safra pigmentleri yağ asitleri bikarbonat su vb. bulunur.

Safranın Görevleri:
1. Yağların mekanik sindirimi
2. Yağların ve ADEK vitaminlerinin emilimini kolaylaştırır.
3. Bakterilerin üremesine engel olur. Kokuşmayı önler.
4. Mideden gelen asidik özellikteki kimusu nötralize eder.(bazik etkide bulunur)
5. Dışkıya rengini verir.
Karaciğerin Görevi:
1. Safra salgılama(yağların fiziksel sindirimi için)
2. Heparin salgılar(damar içinde kanın pıhtılaşmasını engeller) fibrinojen ve
protrombin gibi kan proteinlerini sentezler.(yaralanmalarda damar dışında kanın
pıhtılaşması)
3. Yaşlı kan hücrelerini parçalama
4. Alyuvar hücreleri üretme(fetüste)
5. Provitamin A dan Avitamini üretme
6. A D E K vitaminlerini depolama
7. Amonyaktan üre sentezleme
8. Katalaz enzimi ile Hidrojen peroksiti parçalama(peroksizom organeli)
9. İlaçların zehirli etkilerini yok etme
10.Fazla glikozu glikojen şeklinde depolama gerektiğinde glikojeni glikoza parçalama
11.Proteinleri karbonhidrat ve yağlara dönüştürme
12.Eritropoietin hormonu üretir.(kemikiliğinden kan hücresi üretimi)

1.Kanın akış yönü karaciğer atardamarı kapı toplar damarı sinüsler

lopçuk merkez toplar damarı
2.Safra sıvısı akış yönü karaciğer hücreleri lopçuk safra kanalı lopçuk
çevresi safra kanalı
8.Pankreas
 Mide ile 12 parmak bağırsağı arasında bulunur.
 Hem iç hem dış salgı bezidir.
 İncebağırsaktan salgılanan sekretin ve kolesistokin hormonlarıyla uyarılır.
 Tripsinojen kimotripsinojen karboksipeptidaz amilaz ve lipaz ve nükleaz enzimleri
salgılar.
 Tripsinojen ve kimotipsinojen enzimleri incebağırsaktan salgılanan enterokinaz
enzimiyle aktifleştirilir.
 Bikarbonat iyonları salgılar. İnce bağırsak ortamını bazikleştirir.
 Bazik özellikteki öz sularını ise Wirsung kanalı ile onikiparmak bağırsağındaki vater
kabarcığına döker.
 İnsülin ve glukagon hormonları salgılar.
Besinlerin Sindirimi
 Besin maddeleri, sindirim organlarında enzimler yardımıyla yapı taşlarına ayrılır.
 Enzimlerin etki edeceği yüzey ne kadar geniş olursa sindirim o kadar kolaylaşır.

A. Karbonhidratların Sindirimi
 Karbonhidratların sindirimi ağızda başlar, ince bağırsakta tamamlanır.
 Karbonhidratlara etki eden amilaz, maltaz, laktaz, sükraz, dekstrinaz olarak
adlandırılan enzim grubuna karbonhidraz denir.
Ağızda;
Amilaz (pityalin)
Nişasta + Su Dekstrin + Maltoz
Amilaz (pityalin)
Glikojen + Su Dekstrin + Maltoz
 İncebağırsakta;
Amilaz (pityalin)
Nişasta + Su Dekstrin + Maltoz
Amilaz (pityalin)
Glikojen + Su Dekstrin + Maltoz

Maltaz
Maltoz + Su Glikoz + Glikoz
Sükraz
Sükroz + Su Glikoz + Fruktoz
Laktaz
Laktoz + Su Glikoz + Galaktoz
Dekstrinaz
Dekstrin + (n-1) Su n(Glikoz)
 Sindirim sonucu oluşan basit şekerler ince bağırsak hücrelerinden emilip kapı
toplardamarı ile karaciğere taşınır.
B. Proteinlerin Sindirimi
 Proteinlerin sindirimi midede başlar, ince bağırsakta tamamlanır.
 Besinlerin uyarıcı etkisi ile (görme, koklama ve düşünce) vagus siniri, mide bezlerinden
gastrin hormonunun salgılanmasına yol açar
 Gastrin mide özsuyu salgılatır.
Pepsinojen + HCI Pepsin (aktif enzim)
(pasif enzim)

Pepsin
Protein + Su Polipeptitler

incebağırsak

enterokinaz
Tripsinojen Tripsin (aktif)

Kimotripsinojen kimotripsin (aktif)

Tripsin
Polipeptitler + Su Küçük polipeptitler
Kimotripsin

Karboksipeptidaz
Küçük polipeptitler + Su Tripeptidler +Dipeptitler
Aminopeptidaz

Dipeptidazlar
Dipeptitler + Tripeptidler +Su Amino asitler
Tripeptidaz
C.Yağların Sindirimi

 Safra, büyük yağ damlacıklarını fiziksel olarak daha küçük parçalara ayırarak
çözünmüş çözelti durumuna getirir. Buna emülsiyon denir.

Yağ + Safra Emülsiyon (Küçük yağ damlacıkları)

Lipaz
Emülsiyon + 3Su 3Yağ asiti + Gliserol
 D Nükleikasitlerin Sindirimi.

Nükleaz(pankreastan salınır)
Nükleikasit Nükleotid
Nükleotidaz(incebağırsaktan salınır)
Nükleotid Azotlu organik baz+pentoz şekeri+fosfat

EMİLİM
Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları

1. Gastrit: Stres, sigara, alkol, aşırı sıcak ve soğuk içecekler ve yiyecekler mide
salgısını artırarak mukozanın dayanıklılığını azaltır.
 Sindirim güçlüğü, yemekten sonra midede yanma ve ağrı hissedilir.
 Beslenme alışkanlığının düzenlenmesi ve mide koruyucu ilaçlarla tedavi
edilebilir.
2. Ülser: Mide asitinin fazla üretilmesi, midenin iç kısmının mide asitlerine olan
dayanıklılığını azaltarak yara oluşmasına neden olur. Buna mide ülseri denir.
 Nedenlerinden biri de Helicobacter pylori (Helikobakter pilori) denilen bir
bakterinin midede yaraların oluşmasına yol açmasıdır.
 Bu yara, onikiparmak bağırsağında olursa duedonum ülseri adını alır.
 Alkol, sigara, aspirin ve benzeri ağrı kesici ilaçların fazla tüketilmesi,
stres, iyi tedavi edilmeyen gastrit, ülser hastalığına yol açmaktadır.
3. Reflü: Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması ile ortaya çıkan bir
rahatsızlıktır.
 Bu kişilerde mideden boğaza doğru yayılan daha çok yemeklerden
sonra ortaya çıkan yanma hissi görülür.
 Günümüzde reflü rahatsızlığı ilaçla tedavi edilebilmektedir. İlaç
tedavisi başarısız olursa ameliyat yapılmaktadır.

4. Hemoroit: Halk arasında basur olarak da bilinen hemoroit, daha çok anüs
bölgesindeki toplardamarların genişlemesi ile oluşan bir rahatsızlıktır.
 Hemoroitte cerrahi tedavi, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişikliği ana tedavi
yöntemleridir.
Hemoroit’ten korunmak için;
 Lif bakımından zengin gıdalar tüketilmelidir.
 Kabızlıktan korunulmalıdır.
 Alkol, acı biber ve baharatlı gıdalardan kaçınılmalıdır.
 Uzun süre hareketsiz oturulmamalı ya da ayakta kalınmamalıdır.
 Yeterli miktarda su içilmelidir.
5. İshal: dışkının çok sık ve sulu olarak dışarı atılmasıdır.
 Vücutta fazla oranda su ve mineral kaybı gerçekleşir.
 İshal durumunda hastaya pirinç lapası, patates püresi, havuç suyu, havuç
püresi, yoğurt, ayran ve elma verilmelidir.
 Tuzlu ayran içilmesi su ve tuz kaybının karşılanabilmesi için oldukça önemlidir.
6. Kabızlık: Bağırsak hareketlerinin azalmasına bağlı olarak meydana gelir.
  Bağırsakların düzgün çalışmaması, yanlış beslenme, suyun, lifli ve yağlı
besinlerin yeterli alınmaması, hareketsiz bir yaşam, uzun süreli ilaç kullanımı,
stres, tiroit bezinin yetersiz çalışması, bağırsakların yavaş çalışmasına neden
olabilir.
 Kabızlığın önlenmesinde bol sıvı tüketimi, egzersizler, lifli besinlerin tüketimi
önemlidir.
Sindirim Sisteminin Sağlıklı Yapısının Korunması
 Egzersiz yapılmalı
 Lifli gıdalar tüketilmeli
 Hazır gıdalar tüketilmemeli
 Asitli içecekler tüketilmemeli
 Dişler yemekten sonra fırçalanmalı
 Çok yağlı kızartmalar, tütsülenmiş ve yanmış ızgaralar, yiyeceklere katılan renk
maddeleri, sigara, alkol, mide ve bağırsak kanserine neden olabilmektedir.
 Çiğ yenen etler, iyi yıkanmayan sebzeler parazit yumurtalarının alınmasına ve
bağırsak kurtlarının oluşumuna yol açar.Etler iyi pişirilmeli sebzeler iyi yıkanmalıdır.
 Bilinçsiz kullanılan antibiyotikler, bağırsaktaki yararlı bakterileri öldürür. Bu bağırsak
mikroplarına flora denir. Zararlı bakterilerin üremesi sonucu bağırsak iltihapları
oluşur.
 Pankreas iltihabı, pankreasın görevini yapmasını engelleyebilir ve kansere dönüşebilir.
 Hepatit virüsleri, karaciğer iltihaplanmasına neden olarak sarılık oluşturabilir.
 Alkol, hepatit virüsleri ve gereksiz alınan ilaçlar karaciğer hücrelerinin yağlanmasına,
karaciğer dokusunun sertleşmesine neden olarak siroz hastalığını oluşturur.
 Kedi ve köpek tüylerinden geçen parazitler ve kıllar da karaciğerde kistleri oluşturur.