Zmiany w leczeniu uzależnień - IDC-11

Istotne zmiany.
IDC, jest to Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (Ang. International Classification of
Diseases). Dziesiąta edycja IDC-10 która została zatwierdzona w 1990 roku. Od tego czasu
wiele zmieniło się w postrzeganiu i rozumieniu różnych schorzeń, dlatego niezbędne było
uaktualnienie klasyfikacji. Od 1 stycznia 2021 zaczęła obowiązywać edycja jedenasta, IDC-
11.

Przez wiele lat terapeuci uzależnień przyzwyczaili się do używania oznaczeń typu F, w
klasyfikacji IDC-11 z nich zrezygnowano. Nie zobaczymy już oznaczeń typu F, w zamian
występuje oznaczenie 6C4 przy uzależnieniach od substancji i 6C5 przy uzależnieniach od
zachowań. Nie można już diagnozować F 10.2 - Zespół uzależnienia (od alkoholu). W
zamian należy użyć kodu 6C40.2 - Uzależnienie od alkoholu (ang. alkohol dependence)

W IDC-11 diagnoza nozologiczna uzależnienia od alkoholu opiera się na występowaniu

dwóch lub więcej objawów spośród trzech. Są to:
 Upośledzona kontrola nad używaniem substancji.
 Rosnący priorytet używania substancji.
 Cechy fizjologiczne.
W celu diagnozy uzależnienia od alkoholu, cechy zwykle są widoczne są przez okres 12
miesięcy. Diagnoza może być również postawiona, jeżeli alkohol jest używany w sposób
ciągły (codziennie lub prawie codziennie) przez co najmniej 3 miesiące. (Szerzej na temat
diagnozy możecie przeczytać w dalszej części artykułu)

Niezwykle istotne jest to, że diagnoza nozologiczna nie jest już oparta na występowaniu
trzech lub więcej objawów z sześciu, a co najmniej 2 z 3 objawów.

Bardzo ważne jest to, że dodano nową kategorię 6C40.0 oznaczającą pojedynczy epizod
szkodliwego używania substancji (ang. Episode of Harmful Substance Use), w przypadku
których używanie substancji spowodowało szkody dla zdrowia przy braku cech
diagnostycznych uzależnienia od substancji (szerzej na ten temat w dalszej częśći)

To czego nie było w IDC-10 a znajduje się w ICD-11 to nowa, nadrzędna grupa zaburzeń
zatytułowana:
 Zaburzenia wynikające z używania substancji i zachowań uzależniających
(Disorders due to Substance Use and Addictive Behaviours).

Ta grupa dzieli się na:

 Zaburzenia wynikające z używania substancji (Disorders due to substance use)

 Zaburzenia spowodowane zachowaniami uzależniającymi (Disorders due to
addictive behaviours)

Zaburzenia te dotyczą używania substancji psychoaktywnych lub pewnych powtarzających

się zachowań (hazard i gry), które mają potencjał uzależniający.
Oznacza to, że uzależnienia behawioralne (od czynności) zostały dodane do nadrzędnej grupy
zaburzeń wynikające z używania substancji i zachowań uzależniających.
Są to nie tylko zaburzenia uprawiania hazardu kod: 6C50 (ang. Gambling disorder) ale też
zupełnie nowa grupa zaburzeń, zaburzenia używania gier kod: 6C51 (ang. Gaming
disorder)
Dwie zmiany, które są bardzo ważne i zmieniają spojrzenie na uzależnienia behawioralne to:
Przede wszystkim zaburzenia używania hazardu nie są już rozpoznawane jako miało to
miejsce w IDC-10 jako zaburzenie nawyków i popędów – F.63.0 (patologiczny hazard).
Został dołączony do nadrzędnej grupy zaburzeń wynikających z używania substancji i
zachowań uzależniających.
Dołączenie do tej samej grypy uzależnienia używania gier. Jest to zupełnie nowa grupa, która
nie występowała w IDC-10.

Dodatkowo warto wspomnieć, że nie rozpoznajemy uzależnienia od tytoniu kod IDC-10 F17.
Rozpoznajemy za to uzależnienie od nikotyny o kodzie 6C4A. Odzwierciedla to fakt, że
coraz częściej używane są inne formy przyjmowania nikotyny, choćby poprzez waporyzację.

Zmiany w grupie uzależnień od substancji.

W ICD-11rozszeżona została grupa substancji i grup substancji. Teraz liczy 14, w
porównaniu z 9 w ICD-10. Ponadto przewidziano diagnozowanie zaburzeń
spowodowanych innymi określonymi substancjami psychoaktywnymi, o kodzie 6C4G
oraz zaburzeń spowodowanych substancjami niepsychoaktywnymi, o kodzie 6C4H. Jest
to następna istotna różnica odróżniająca IDC-11 od IDC-10.

Grupy substancji, wraz z kodami głównymi w ICD-11 to:

 Alkohol, kod: 6C40,
 Konopie indyjskie (ang. cannabis), kod: 6C41,
 Syntetyczne kannabinoidy, kod: 6C42,
 Opioid, kod: 6C43,
 Środki uspokajające, hipnotyczne lub przeciw lękowe, kod: 6C44,
 Kokaina, kod: 6C45,
 Środki pobudzające, w tym amfetamina, metamfetamina lub metkatynon, kod:
6C46,
 Syntetyczne katynony, kod: 6C47,
 Kofeina, kod: 6C48,
 Halucynogeny, kod: 6C49,
 Nikotyna, kod: 6C4A,
 Lotne środki inhalacyjne, kod: 6C4B,
 MDMA lub pokrewne, w tym MDA, kod: 6C4C,
 Leki dysocjacyjne, w tym ketamina i fencyklidyna, kod: 6C4D.

Dodatkowo rozpoznajemy zaburzenia spowodowane używaniem:

 Innych określonych substancji psychoaktywnych, w tym leków, kod: 6C4E,
 Wielu określonych substancji psychoaktywnych, w tym leków, kod: 6C4F,
 Nieznanych lub nieokreślonych substancji psychoaktywnych, kod: 6C4G,
 Substancji niepsychoaktywnych, kod: 6C4H.
Zmiany w grupie uzależnień behawioralnych.
Uzależnienia od czynności (behawioralne) w IDC-11 dzielą się na dwie grupy:

 Zaburzenia od hazardu (Gambling disorder), kod: 6C50.

 Zaburzenie używania gier (Gaming disorder), kod: 6C51.

Zarówno zaburzenia od hazardu jak i od gier dzielimy na trzy podgrupy

 głównie w trybie online (z podłączeniem do sieci)
 głównie w trybie offline (bez podłączenia do sieci)
 nieokreślone
Na przykład: zaburzenie używania gier w głownie w trybie online ma kod: 6C51.0 natomiast
zaburzenie używania gier głownie w trybie offline ma kod: 6C51.1

Rozpoznania w IDC-11
Na początek warto wspomnieć, że w IDC-11 rozpoznajemy cztery podstawowe diagnozy, są
to:
 Uzależnienie od substancji
 Szkodliwy wzorzec używania substancji
 Epizod szkodliwego schematu (wzorca) używania substancji,
 Ryzykowne używanie substancji (Hazardous Substance Use)

Diagnozy są hierarchiczne i wzajemnie się wykluczają, dlatego w każdej grupie

substancji można postawić tylko jedno rozpoznanie. Różne diagnozy mogą jednak
dotyczyć różnych substancji u tego samego pacjenta.

Oznacza to na przykład, że osoba z diagnozą uzależnienia od alkoholu (kod: 6C40.2) może

mieć dodatkowe rozpoznanie epizodu szkodliwego użycia marihuany (kod: 6C41.0) (pod
warunkiem, że nie znamy wzorca używania konopi indyjskich) lub rozpoznanie szkodliwego
wzorca używania konopi indyjskich (kod. 6C41.1) jeśli znamy wzorzec używania.

Ryzykowne używanie substancji należy do innej grupy w klasyfikacji IDC-11 o nazwie

problemy związane z zachowaniami dotyczącymi zdrowia (ang. Problems associated with
health behaviours) Dzielą się na podgrupy oznaczone kodami:
 Niebezpieczne używanie alkoholu kod: QE10 (ang. Hazardous alcohol use )
 Niebezpieczne używanie narkotyków (substancji psychoaktywnych) kod: QE11
( ang. Hazardous drug use)
 Niebezpieczne używanie nikotyny kod: QE12 (ang. Hazardous nicotine use )
 Używanie tytoniu kod: QE13 (ang.Tobacco use)

Opcje te kontrastują z ICD-10, gdzie dostępne były tylko zespół uzależnienia od substancji
(ang. Dependence syndrome) i szkodliwe używanie substancji (Harmful use).

Dla poszczególnych zespołów klinicznych dostępnych jest kilka dodatkowych rozpoznań i

należą do nich:
 Zatrucie substancją (Substance Intoxication)
  Odstawienie substancji (Substance Withdrawal), oraz
 Różne zaburzenia psychiczne wywołane substancjami (Various Substance-Induced
Mental Disorders).
Ważne jest to, że mogą one być postawione dodatkowo do jednego z rozpoznań
podstawowych. Kody klasyfikacji IDC-11 dla tych rozpoznań związane z substancją, o której
mowa.

Poszczególne diagnozy związane z używaniem substancji.

Ważne w stawianiu diagnozy jest to że ze względów klinicznych i zdrowia publicznego
oczekuje się, że najpierw zostanie zidentyfikowana substancja (lub grupę substancji), a
następnie odpowiedni zespół kliniczny.

1. Uzależnienie od substancji (Substance Dependence), Kody: 6C4xx definiowane jest

w ICD-11 jako:

Zaburzenie regulacji używania substancji wynikające z powtarzającego się lub

ciągłego używania tej substancji i polegające na silnym wewnętrznym przymusie
używania tej substancji.

Diagnoza wymaga schematu używania, który przejawia się dwoma lub więcej z
następujących istotnych objawów:
• upośledzona kontrola nad używaniem substancji (np. rozpoczęcie, intensywność,
czas trwania, zakończenie, częstotliwość, kontekst);
• rosnący priorytet (pierwszeństwo) nadawany używaniu substancji względem innych
aspektów życia, w tym codziennymi czynnościami i obowiązkami oraz dbałością o
zdrowie, tak że używanie substancji jest kontynuowane lub nasila się pomimo
występowania szkód lub negatywnych konsekwencji;
• cechy fizjologiczne wskazujące na neuroadaptację do danej substancji, w tym (A)
tolerancja, (B) objawy odstawienne lub (C) powtarzane używanie substancji w celu
zapobiegania odstawieniu lub łagodzenia jego skutków.

Cechy fizjologiczne nie są obowiązkowym wymogiem do diagnozy. Dzieje się tak, ponieważ
wydaje się, że nie występują one w przypadku niektórych substancji (np. halucynogenów).
Cechy fizjologiczne same w sobie są niewystarczające do rozpoznania uzależnienia od
substancji. Tam, gdzie można się spodziewać zwiększonej tolerancji i zjawisk odstawiennych
(np. przy przepisywaniu opioidów na ból nowotworowy), diagnoza uzależnienia od
substancji nie może i nie powinna być postawiona, jeśli nie występuje jedna z
pozostałych kluczowych cech, a mianowicie "upośledzenie kontroli" lub "rosnący
priorytet".

Uzależnienie od substancji jest zwykle zauważalne przez okres co najmniej 12 miesięcy, ale
diagnozę można postawić, jeśli używanie substancji ma charakter ciągły (codzienny lub
prawie codzienny) przez co najmniej trzy miesiące.

Warto wspomnieć, że bardzo często obserwowana u osób z rozpoznaniem uzależnienia od

substancji jest przemoc fizyczna i psychiczna. Występowanie przemocy nie jest
obowiązkowym wymogiem do postawienia diagnozy uzależnienia od substancji.
 2. Szkodliwy wzorzec używania substancji, Kody: 6C4xx (Harmful Pattern of
Substance Use) definiowane jest w ICD-11 jako:

Wzorzec ciągłego, nawracającego lub sporadycznego używania substancji psychoaktywnej,

który spowodował:
• klinicznie istotne szkody dla zdrowia fizycznego
• klinicznie istotne szkody dla zdrowia psychicznego danej osoby
• zachowanie prowadzące do wyrządzenia szkody innym osobom.

Szkodliwy wzorzec używania substancji, to rozpoznanie sub-uzależnienia, które stawia się na

podstawie powtarzającego się schematu używania substancji, który bezpośrednio wyrządził
szkodę danej osobie komuś innemu.
Ta diagnoza to modyfikacja diagnozy z ICD-10 - Następstwa szkodliwego używania
substancji. Główna różnica polega na tym, że obejmuje ona zachowania osoby
diagnozowanej prowadzące do szkód dotykających inną osobę.

Należy zwrócić uwagę na szkodliwość dla zdrowia fizycznego wynika z jednego z

poniższych czynników:
• zachowanie związane z zatruciem (np. zachowanie agresywne, upośledzenie
psychomotoryczne prowadzące do urazu);
• bezpośrednie lub wtórne działanie toksyczne na narządy i układy organizmu (np.
ostre zapalenie żołądka lub zaostrzenie wcześniej istniejących przewlekłych
problemów zdrowotnych);
• szkodliwą drogę podania (np. w formie iniekcji).

Szkody dla zdrowia innych osób obejmują wszelkie formy szkód fizycznych (np. urazy
spowodowane prowadzeniem pojazdu pod wpływem alkoholu) lub zaburzeń psychicznych
(np. PTSD wynikające z napaści dokonanej przez daną osobę).

3. Epizod szkodliwego używania substancji, Kody: 6C4xx (Episode of Harmful

Pattern of Substance Use) definiowane jest w ICD-11 jako:

Epizod używania substancji, który spowodował uszczerbek na zdrowiu fizycznym lub

psychicznym danej osoby lub doprowadził do zachowań prowadzących do wyrządzenia
szkody innym osobom.

Jest to nowe rozpoznanie w ICD-11 i nie ma dokładnego odpowiednika w ICD-10.

Charakteryzuje się tym, że nie jest znany wzorzec używania substancji. Szkody mogą
wynikać z odurzenia, toksycznego działania na narządy i system organizmu lub ze szkodliwej
drogi podania.
Rozpoznanie epizodu szkodliwego używania substancji jest szczególnie właściwe w
placówkach opieki zdrowotnej, w których szczegółowe informacje na temat historii używania
substancji przez daną osobę mogą być niedostępne (np. oddziały ratunkowe) lub gdy pacjent
nie jest w stanie przedstawić szczegółowego wywiadu, a informacje dodatkowe są
niedostępne.
W miarę dostępności większej ilości informacji na temat wcześniejszego wzoru używania
substancji, rozpoznanie to może zostać zastąpione odpowiednio Szkodliwym Wzorcem
Używania Substancji lub Uzależnieniem od Substancji.
 4. Ryzykowne używanie substancji, Kody: QE1xx (Hazardous Substance Use)
definiowane jest w ICD-11 jako:

Używanie substancji, które nie osiągnęło jeszcze poziomu powodującego uszczerbek na

zdrowiu fizycznym lub psychicznym użytkownika lub innych osób z jego otoczenia.

Sposób używania substancji znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia szkodliwych

konsekwencji dla zdrowia fizycznego lub/i psychicznego użytkownika lub innych osób. W
takim stopniu, który uzasadnia uwagę i poradę ze strony pracowników służby zdrowia.
Zwiększone ryzyko może wynikać z częstotliwości używania substancji, z ilości
jednorazowego użycia substancji, z ryzykownych zachowań związanych z używaniem
substancji lub z kontekstu używania, lub z połączenia tych czynników.

Ryzykowne używanie substancji jest wtedy, kiedy wzorzec używania substancji trwa
pomimo świadomości zwiększonego ryzyka wyrządzenia szkody użytkownikowi lub innym
osobom.
Diagnoza ryzykownego używanie substancji nie powinna być stawiana w przypadku, gdy
spełnione są wymagania dla diagnozy Uzależnienia od Substancji lub gdy wystąpiły
szkody, dla których stosuje się diagnozę Szkodliwego Wzorca Używania Substancji lub
Epizodu Szkodliwego Używania Substancji.

5. W spektrum używania substancji oprócz czterech podstawowych rozpoznań

rozróżniamy jeszcze:

Używanie niskiego ryzyka (Low Risk Use)

Używanie zerowe (Zero Use)

Dodatkowe rozpoznania w ICD-11

Oprócz czterech podstawowych rozpoznań, ICD-11 przewiduje dodatkowe kategorie
diagnostyczne dla określonych sytuacji klinicznych.
Należą do nich:
• Zatrucie substancją, które odzwierciedla ograniczone w czasie działanie wysokich
dawek substancji psychoaktywnych i dotyczy wszystkich grup substancji ujętych w
ICD-11.
Rozpoznania te zwykle odnoszą się do odrębnych epizodów używania substancji, ale
przy dalszym używaniu osoba może przejawiać odurzenie przez długie okresy, aż do
zaprzestania używania.
Zasadnicze cechy zatrucia substancjami to: przemijające i klinicznie istotne
zaburzenia świadomości, poznania, percepcji, afektu, zachowania lub koordynacji,
które pojawiają się w trakcie lub wkrótce po spożyciu substancji
Specyficzne cechy zatrucia są przewidziane w ICD-11 dla każdej klasy substancji.
Zatrucie substancjami jest rozpoznaniem klinicznym. Może być ono poparte
wykryciem substancji lub metabolitu w płynie ustrojowym, ale diagnoza nie powinna
być oparta jedynie na obecności lub poziomie substancji.
 Na przykład dla alkoholu będzie to kod: 6C40.3

• Odstawienie substancji, występuje u niektórych osób z uzależnieniem od substancji

(z długotrwałym i/lub wysokim poziomem używania substancji), kiedy zaprzestają
one używania lub zmniejszają jego poziom.
Specyficzne cechy odstawienia substancji zależą od właściwości farmakologicznych
danej substancji i są zgodne z cechami uznawanymi za występujące po zaprzestaniu
lub zmniejszeniu dawki danej substancji. Cechy te różnią się pod względem nasilenia
i czasu trwania.
Odstawienie substancji może wystąpić, gdy przepisane leki psychoaktywne (np.
opioidy, leki antylękowe czy stymulanty) były stosowane w standardowych dawkach
terapeutycznych.
Niekoniecznie oznacza to, że dana osoba jest uzależniona od substancji.

Na przykład dla alkoholu będzie to kod: 6C40.4x

Zaburzenia psychiczne wywołane substancjami

ICD-11 przewiduje diagnozę różnych zaburzeń psychicznych, które uważa się za wywołane
przez substancję psychoaktywne.
Zaburzenia psychiczne wywołane substancjami obejmują następujące kategorie:
- Delirium wywołane substancją, kod w IDC-11 to 6C4x.5
- Zaburzenia psychotyczne wywołane substancją, kod w IDC-11 to 6C4x.6x
- Zaburzenia nastroju wywołane substancją, kod w IDC-11 to 6C4x.70
- Zaburzenia lękowe wywołane substancjami, kod w IDC-11 to 6C4x.71

x- jest zmienną, która może być zastąpiona przez cyfrę lub literę określającą konkretną
substancję

Na przykład:
Zaburzenia nastroju wywołane alkoholem ma kod: 6C40.70 a Zaburzenia nastroju wywołane
kokainą, kod: 6C45.70

Występują również dwa typy zaburzeń stosowane wyłącznie w przypadku leków

psychostymulujących:
- Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne wywołane substancjami, kod: 6C4E.72
- Zaburzenia kontroli impulsów wywołane substancjami, kod: 6C4E.73

Zaburzenia psychiczne wywołane przez substancje należy odróżnić od objawów

psychicznych zatrucia substancjami i odstawienia substancji, chociaż mogą one wynikać z
tych zaburzeń.
Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem substancji trwają zazwyczaj kilka dni,
tygodni lub czasami miesięcy, ale musi istnieć związek czasowy z używaniem substancji na
ich początku.
Należy je odróżnić od odpowiadających im niezależnych zaburzeń psychicznych lub
zaburzeń o innej etiologii. W tych ostatnich przypadkach nie ma wyraźnego związku z
początkiem lub końcem używania substancji.
Zaburzenia psychotyczne wywołane substancjami.

Nie występują w odniesieniu do wszystkich grup substancji. Dotyczą tylko:

 Innych określonych substancji psychoaktywnych, w tym leków, kod: 6C4E,
 Wielu określonych substancji psychoaktywnych, w tym leków, kod: 6C4F,
 Nieznanych lub nieokreślonych substancji psychoaktywnych, kod: 6C4G,

Są one zdefiniowane w ICD-11 jako grupa objawów psychotycznych (np. urojenia,

halucynacje, zdezorganizowane myślenie, rażąco zdezorganizowane zachowanie), które
rozwijają się podczas lub wkrótce po odurzeniu substancją lub jej odstawieniu.
Intensywność lub czas trwania objawów znacznie przewyższa psychotyczne zaburzenia
percepcji, poznania lub zachowania, które są charakterystyczne dla odurzenia lub odstawienia
substancji.
Ilość i czas trwania używania substancji muszą być w stanie wywołać objawy psychotyczne.

Zaburzenia neurokognitywne wywołane substancjami.

Należą tutaj zaburzenia, które nie należą do głównej grupy zaburzeń o kodzie: 6C4xx. Cechą
charakterystyczną jest to, że są wywołane używaniem substancji. W klasyfikacji ICD-11
zgrupowane są przede wszystkim w ramach zaburzeń neurokognitywnych o kodzie 6Dxx,

Wyróżnia się trzy z nich:

- Zaburzenia amnestyczne, kod 6D72.1 wywołane używaniem substancji opisują
upośledzenie pamięci, które jest nieproporcjonalne do upośledzenia w innych
domenach poznawczych i charakteryzuje się deficytami w uczeniu się nowych
informacji i/lub zdolności do przypominania sobie wcześniej poznanych informacji.
Pamięć krótkotrwała jest zwykle bardziej zaburzona niż pamięć długotrwała.
- Demencję spowodowaną używaniem substancji, kod 6D84.x definiuje się jako
ogólną utratę funkcji poznawczych, z rozwojem trwałych zaburzeń (np. problemy z
pamięcią, zaburzenia językowe i niezdolność do wykonywania złożonych zadań
motorycznych), które spełniają wymagania definicyjne demencji i są oceniane jako
bezpośrednia konsekwencja używania substancji oraz utrzymują się dłużej niż zwykły
okres odurzenia lub odstawienia.

- Katatonia kod: 6A41 wywołana substancjami jest trzecim, zdecydowanie mniej

powszechnym rozpoznaniem.

Zaburzenia wynikające z używania nieznanych lub nieokreślonych

substancji psychoaktywnych
(ang. unknown or unspecified psychoactive substances)

W ICD-11 to rozpoznanie odnosi się do substancji psychoaktywnych innych niż 14

wymienionych substancji/grup substancji. Zaburzenia charakteryzują się wzorcem i
konsekwencjami używania substancji psychoaktywnych, gdy konkretna substancja jest
nieznana lub nieokreślona. Rozpoznanie to te może być stosowane w sytuacjach, w których
jest jasne, że zaburzenie jest wynikiem używania substancji, ale konkretna klasa substancji
jest nieznana.
Po zidentyfikowaniu odpowiedniej substancji, zaburzenie powinno być przekodowane do
odpowiedniej klasy substancji.
Kody stosowane w klasyfikacji IDC-11 to: 6C4G.x gdzie x jest zmienną.

Zaburzenia wynikające z używania środków niepsychoaktywnych.

(ang. Disorders due to use of non-psychoactive substances)

W ICD-11 dostępne są również diagnozy zaburzeń wynikających z używania substancji

niepsychoaktywnymi. Należą do nich środki przeczyszczające, hormon wzrostu,
erytropoetyna, a także niektóre leki własne i dostępne bez recepty oraz środki kultury
ludowej.
W przypadku zaburzeń z tej drugiej kategorii można odpowiednio postawić diagnozę
szkodliwego wzoru używania i epizodu szkodliwego wzoru używania substancji
niepsychoaktywnych. Jednakże uzależnienie od substancji nie jest dozwolone jako
diagnoza.
Kody stosowane w klasyfikacji IDC-11 to: 6C4.x gdzie x jest zmienną.

Podtypy i kwalifikatory zaburzeń związanych z substancjami

Dla kilku diagnoz istnieją podtypy i kwalifikatory, które oferują wyższy stopień precyzji
diagnozy w zależności od ciężkości, przebiegu lub innych przejawów zaburzenia.
• Zatrucie substancjami (ang. alcohol intoxication) może być określone jako (A)
łagodne, (B) umiarkowane, lub (C) ciężkie.
Przykład: Zatrucie od alkoholu o kodzie 6C40.3 możemy określić jako:
łagodne -(dodatkowy kod: XS5W)
umiarkowane- (dodatkowy kod: XS0T)
poważne - (dodatkowy kod: XS25)
• Zespół odstawienia substancji (ang. alcohol withdrawal) może być określone jako
(A) bez powikłań (B)z zaburzeniami percepcji, (C) z napadami drgawkowymi, lub
(C) z zaburzeniami percepcji i napadami drgawkowymi, (D)z niespecyficznymi
objawami
Przykład: Odstawienie alkoholu o kodzie 6C40.4 można doprecyzować jako:
 Zespół odstawienia alkoholu, niepowikłane, kod: 6C40.40
 Zespół odstawienia alkoholu z zaburzeniami percepcji, kod: 6C40.41
 Zespół odstawienia alkoholu z napadami drgawkowymi, kod: 6C40.42
 Zespół odstawienia alkoholu z zaburzeniami percepcji i napadami, kod:
6C40.43
 Zespół odstawienia alkoholu, nieokreślone, kod: 6C40.4Z

W przypadku diagnozy Uzależnienia od Substancji, możemy różne rozróżnić podtypy.

Zazwyczaj jest ich 5. (A) bieżące używanie (B) wczesna pełna remisja, (C) trwała częściowa
remisja, (D)trwała pełna remisja, (E)nieokreślone. W przypadku uzależnienia od alkoholu
jest ich 6.
Są to: (A)bieżące używanie, ciągłe, (B)bieżące używanie, epizodyczne, (C)wczesna pełna
remisja, (D)trwała częściowa remisja, (E)trwała pełna remisja, (F)nieokreślone

Oznacza to, że uzależnienie od alkoholu ma dodatkowe rozpoznanie jakim jest epizodyczne

używanie alkoholu w odniesieniu do uzależnienia od alkoholu.

Przykład: Możemy postawić rozpoznanie, uzależnienia od alkoholu o kodzie 6C40.2 w

oparciu o następujące kody:
 6C40.20 Uzależnienie od alkoholu, bieżące używanie, ciągłe
 6C40.21 Uzależnienie od alkoholu, bieżące używanie, epizodyczne
 6C40.22 Uzależnienie od alkoholu, wczesna pełna remisja
 6C40.23 Uzależnienie od alkoholu, trwała częściowa remisja
 6C40.24 Uzależnienie od alkoholu, trwała pełna remisja
 6C40.2Z Uzależnienie od alkoholu, nieokreślone

Ustalenie diagnozy zaburzenia związanego z używaniem substancji

Zmiany jakie zachodzą w dziedzinie uzależnień są niezwykle istotne zarówno dla terapeutów
jak i pacjentów. Położenie nacisku na spektrum używania substancji powoduje, że diagnoza
nie opiera się tylko na sztywnych wytycznych. Niezwykle istotną rolę odgrywa aspekt
uwarunkowań biologicznych czy kulturowych. Terapeuta może pozwolić sobie na pewną
elastyczność w rozpoznaniu, które prowadzi do postawienia diagnozy, dlatego klasyfikacja
IDC-11 mówi o "wytycznych diagnostycznych".
Przyglądając się klasyfikacji IDC-11 po raz pierwszy możemy mieć wrażenie niedoboru
wytycznych, na podstawie których możemy postawić diagnozę. Zastąpione one zostały przez
trzy objawy i w oparciu o nie diagnozujemy uzależnienie. Są to:
• upośledzona kontrola nad używaniem substancji
• rosnący priorytet (pierwszeństwo) nadawany używaniu substancji względem innych
aspektów życia
• cechy fizjologiczne wskazujące na neuroadaptację do danej substancji,
•
W IDC-11, terapeuta jest zachęcany do głębszego zaangażowania się w proces diagnozy, aby
mogła ona być pełna. Nieodzownym staje się nawiązanie mocnej relacji terapeutycznej.
Bycie empatycznym, życzliwym, autentycznym, tolerancyjnym i otwartym to kilka z cech
jakie są nieodzowne do pracy. W mojej ocenie, niezwykle ważne będzie również stosowanie
technik dialogu motywacyjnego w pracy z klientami.

Autor: Rafał Piekarczyk

Na co dzień żyje w Wielkiej Brytanii, gdzie utworzył fundacje Yellow Scarf, współtwórca
Ośrodka Terapii i Rozwoju – Yellow Scarf Support, terapeuta uzależnień. Więcej informacji
na stronie internetowej www.osrodek.uk
Wszelkie tłumaczenia są autorskie, w przypadku wątpliwości co do nazewnictwa zachęcam
do skorzystania z oryginalnych nazw w języku angielskim.

Źródła wykorzystane do powstania artykułu:

https://icd.who.int/en

https://icd.who.int/browse10/2019/en#

https://www.rcpsych.ac.uk/docs/default-source/events/development/icd-11/calc-j-1.pdf?
sfvrsn=d1712f06_4

Najważniejsze rozpoznania w klasyfikacji IDC-11