FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ

Amaç

İşyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz

etkileyen fiziksel risk etmenleri hakkında bilgi
vermek ve bu etmenlere karşı alınması
gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin
öğretilmesidir.
 İçerik

• Gürültü
• Titreşim
• Termal konfor
• Aydınlatma
• İyonize ve iyonize olmayan
ışınlar
• Alçak ve yüksek basınç
 Gürültü

Gürültü, genel olarak istenmeyen ve

rahatsız eden ses olarak tanımlanır.

Canlılar üzerinde olumsuz etki yapan

ve rahatsız eden düzensiz
titreşimlerin meydana getirdiği
yüksek seslere gürültü denir.
 Gürültü

Endüstriyel gürültü:

İşyerinde çalışanların üzerinde fizyolojik ve

psikolojik etkiler bırakan ve iş verimini
olumsuz yönde etkileyen sesler olarak
tanımlanabilir.
 Gürültü
Endüstriyel Gürültü Kaynakları

• Pompaların, kompresörlerin, türbinlerin, vantilatörlerin, jet

motorlarının ve vanaların sıvı ve gaz itici etkileri
• Fırın ve motorların ateşleme gürültüleri
• Transformatör ve dinamoların yarattığı manyetik sesler
• Çevirici dişli, motor ve makinelerden gelen titreşim ve sürtünme
sesleri
• Dövme, perçinleme, çakma makineleri ile kesici, ezici ve biçim verici
makinelerin sesleri
 Gürültü

Pratikte/uygulamada gürültü (ses) ölçü birimi desibel’dir.

Desibel bir fizik terimi olup, logaritmik bir ifadedir.

Ses alanındaki bu ifade dB=10log W/Wo olarak bilinir.

Wo: Referans ses gücüdür.

(Sağlıklı bir kulağın işitme eşiği)

W: Ölçülen ses gücüdür.

 Gürültü
Gürültünün insan sağlığına etkileri:

Fizyolojik etkiler

İşitme duyusu kaybı, acı hissi, sinir sistemi ve dolaşım sistemi

bozuklukları ve hormonal denge bozulması ortaya
çıkmaktadır.

Konuşmaları engelleyerek iş performansının ve iş

güvenliğinin azalması

Gürültülü ortamlarda çalışanlarda iş kazası görülme oranı

daha yüksektir.
8
 Gürültü
Gürültünün insan sağlığına etkileri:

Psikolojik etkiler

Uyumsuzluk, uykuya geç başlama, uyuyamama.

yorgunluk. Gürültü insanların uykuya dalma
süresini uzatır, uyku uyurken uyanmalara neden
olur. Uyandıktan sonra tekrar uyumalarını
zorlaştırır.

9
 Gürültü

İşitme Duyusu Üzerine Etkisi (Mesleki Sağırlık)

Gürültünün işitme duyusu üzerinde meydana
getirdiği etkiler ikiye ayrılır.

Geçici İşitme Kaybı

Gürültülü bir ortama giren kimsede, gürültülü
ortamı terk ettikten sonra geçici bir işitme
azalması olur. Bu gürültünün neden olduğu
geçici eşik kayması nedeniyle ortaya çıkar.
10
 Gürültü

Kalıcı işitme kaybı

Kalıcı sağırlığın üç evresi vardır:

Birinci Evre
İşçi kulağının işitme yeteneğinin azaldığının farkında
değildir. Ancak odyometrik muayene ile ortaya çıkartılır.
Günlük hayatta konuşma sesinin frekansı 500-2000 Hz'dir.
Sağırlığın birinci devresinde ise kulağın işitme yeteneği bu
frekanslar için bozulmamıştır. Bozukluk yalnızca 4000-4500
Hz frekanslar içindir.
11
 Gürültü

İkinci Evre
Kalıcı sağırlık ilerledikçe bozukluk 4000 Hz'de kalmaz. Bu
frekansın altında ve üstündeki seslere yayılır. Fısıltı sesi
güçlükle duyulur. Bozukluğun boyutu odyometre ile
anlaşılır.

Üçüncü Evre
Kulağın işitmediği seslerin frekansları çok genişlemiştir.
Bozukluk konuşma seslerinin frekansına kadar ilerlediği
için konuşma duyulmaz. Buna ek olarak kulakta uğultu
vardır. İşçi gürültülü ortamdan uzaklaştırılsa da iyilik
sağlanamaz ancak sağırlığın ilerlemesi durdurulmuş olur.
12
 Gürültü

İşitme kaybı tipleri

• İletim tipi işitme kaybı

• Algı tipi işitme kaybı

İletim tipi işitme kaybı, kulak zarında ve orta kulak

kemiklerinde meydana gelen kayıplardır.

Algı tipi sağırlık, iç kulakta duyma hücrelerinde

meydana gelen kayıplardır.

13
 Gürültü
Gürültü, insanda işitme kaybının yanı sıra aşağıda
belirtilen zararlara da neden olur:

• Damarların daralması
• Kas gerilmeleri
• Yüksek tansiyon
• Adrenalin artması
• Sinirlilik
• Konuşma yeteneğinin engellenmesi
 Gürültü

Çalışma ortamında personelin işitme duygu ve duyarlılığını

koruyacak birimde ses şiddetini düşürerek koruyucu sağlık
araçları kullanılabilir.

Weston ve Adams tekstil fabrikasında bir yıl boyunca

yaptıkları araştırmada kulaklık takan ve kulaklık takmayan
işçilerin ortalama haftalık çıktı miktarını incelemiş ve
kulaklık takmakla gürültünün 96 dBA'dan 10-15 dBA kadar
azaldığı buna karşılık çıktının ortalama %12 arttığını
görmüşlerdir.

15
 Gürültü

Endüstride gürültünün sebep olduğu işitme

kayıpları fizik etkenlerle ortaya çıkan meslek
hastalıkları grubuna giren bir meslek
hastalığıdır.

16
 Gürültü

Gürültü Zararlarının Meslek Hastalığı

Sayılabilmesi İçin;

• Gürültülü iş’te en az iki yıl

• Gürültü şiddeti sürekli olarak 85 Db.’ in

üstünde olan işlerde en az 30 Gün çalışmış
olmak gereklidir. Gürültü için yükümlük süresi
6 ay olarak belirtilmiştir.
17
 Gürültü

Yükümlülük Süresi

Kanunla sağlanan yardımlardan yararlanabilmek için

sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen
ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı
tarih arasında geçecek azami süreye yükümlülük süresi
denir.

18
 Gürültü
İşitme kaybına etki eden faktörler

1 - Gürültünün Şiddeti
2 - Gürültünün Frekansı
3 - Gürültüden Etkilenme Süresi
4 - Gürültüye Karşı Kişisel Duyarlılık
5 - Gürültüye Kalan Kişinin Yaşı
6 - Gürültüye Kalan Kişinin Cinsiyeti

19
 Gürültü

Genç ve sağlıklı bir insan kulağı,

frekansı 20 Hz ile 20000 Hz arasındaki seslere
duyarlıdır.

İnsan seslerinin frekansı 175 Hz ile 7500 Hz arasında

olup normal şartlarda konuşma şiddeti ise
25 dB ile 65 dB arasındadır.

20
 Gürültü
145dB(A) Gürültü seviyeleri

110dB(A)
100dB(A)

50dB(A)

20dB(A)

0dB
21
 Gürültü
GÜRÜLTÜ DÜZEYİ FAKTÖR
0 dB İşitme eşiği
20 dB Sessiz bir orman
30 dB Fısıltı ile konuşma
40 dB Sessiz bir oda
50 dB Şehir içinde bir büro
60 dB Karşılıklı konuşma
70 dB Dikey matkap
80 dB Yüksek sesle konuşma
90 dB Kuvvetlice bağırma
100 dB Dokuma salonları
110 dB Havalı çekiç, Ağaç işleri
120 dB Bilyalı değirmen
130 dB Uçakların yanı
140 dB Ağrı Eşiği
22
 Gürültü
SES DÜZEYLERİ YÜKSEK DÜZEYDEKİ SESE
ARASINDAKİ FARK EKLENECEK MİKTAR

(dB) (dB)
0 3.0
2 2.6
3 1.8
4 1.5
5 1.2
6 1.0
7 0.9
8 0.8
10 0.4
12 0.3
14 0.2
16 0.1
23
 Gürültü
Noise Dosemeter (Gürültü Dozemetresi)

Bu cihaz rahatlıkla taşınabilir boyutlarda,tek başına

kullanılacak şekilde tasarlanmış olup, çalışanın üzerine
takılarak ölçüm yapılır. Böylece bütün bir çalışma günü
boyunca maruz kalınan gürültünün belirlenmesini sağlar.
 Gürültü
Integrating Sound Levelmeter (Entegre Ses Düzeyi Ölçer)

25

Entegre Ses Düzeyi Ölçer, çevre ve işyeri gürültü

ölçümlerinde kullanılan pratik bir alettir.
25
 Gürültü

Ölçüm sırasında dikkat edilecekler:

Yansıtıcı yüzeylerden uzak durun.

Gürültü kaynağından uygun bir uzaklıkta ölçümü

yapın.

26
 Gürültü

Ölçüm "serbest alan" adı verilen uzaklıkta

yapılmalıdır. Bu alanda gürültü kaynağından her
uzaklığın iki katında ses düzeyi 6 dB düşer.

Ölçümü çalışma yerinde, çalışanın yanında

yapın

27
 Gürültü

Geri plandaki gürültü düzeyini kontrol edin.

Ses kaynağının çevresinde hiçbir engel olmamasına

dikkat edin.

28
 Gürültü

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nün 22. maddesi:

Ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı
yerlerde, gürültü derecesi 80 desibeli
geçmeyecektir.

Resmi Gazete’de yayınlanan Gürültü Yönetmeliği:

Buna göre, 8 saatlik iş günü için Maruziyet sınır değeri
87 dB(A)
olarak belirlenmiştir.

29
 Gürültü
Mesleki Sağlık ve Güvenlik Yasası (anlaşması) OSHA’ya
(Occupational Safety & Health Administration) göre değişik
düzeydeki Sürekli Gürültülerin Etkisi Altında Kalınabilecek
Süreler şunlardır:
İzin verilen
En yüksek gürültü
süre
düzeyi (dBA)
(saat/gün)
90 8
92 6
95 4
97 3
100 2
102 1,5
105 1
110 0,5
115 0,25
30
 Gürültü
ILO ve ülkemiz standartlarına göre:
Max. Gürültü düzeyi Gürültüye maruz
dB(A) kalınan süre (saat/ gün)
80 16
85 8
90 4
95 2
100 1
105 1/2
110 1/4
115 1/8

31
 Gürültü
Gürültü ile:

Kaynağında
Gürültünün yayıldığı çevrede
Gürültüden etkilenecek kişilerde

alınacak önlemlerle mücadele

mümkündür.
32
 Gürültü

Gürültü kaynağında alınabilecek önlemler:

• Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük
makineler ile değiştirilmesi.

• Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az

gürültü gerektiren işlemle değiştirilmesi.

• Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması.

33
 Gürültü

Gürültülü ortamda alınabilecek önlemler:

• Makinelerin yerleştirildiği zeminde, gürültüye ve

titreşime karşı yeterli önlemlerin alınması.

• Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi

arasına gürültüyü önleyici engel koymak.

34
 Gürültü

Gürültülü ortamda alınabilecek önlemler:

• Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi

arasındaki mesafeyi artırmak.

• Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan,

taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamak.

35
 Gürültü

Gürültünün etkisine maruz kalan kişide

alınabilecek önlemler:

• Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole

edilmiş bir bölme içine alınması,

• Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması,

• Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak.

36
 Gürültü

• Gürültünün zararlı etkilerinden korunabilmek

için kulak koruyucularının doğru takılması
önemlidir.

• Ayrıca hijyenik olmayan kulak koruyucularının

kulağı tahriş edebileceği, kulak iltihabına yol
açabileceğinden dolayı temizliğine ve
bakımına da özen gösterilmelidir.

37
 Gürültü
Cinsi Azaltma Derecesi
Pamuk 5-16 dB
Parafinli Pamuk 20-35 dB
Cam Pamuğu 7,5-32 dB
Kulak Tıkacı 20-45 dB
Kulaklık 12-48 dB

38
 Gürültü
Akustik Kabinler
Ses izolasyonunu sağlayabilmek için (presler gibi)
gürültü kaynağını kapalı bir mekan içerisine hapsetmek
veya çalışma mekanlarını ortam gürültüsünden izole
etmek için modüler panellerden oluşturulan kabinlerdir.

39
Gürültü

40
 Gürültü

Gürültüyü doğduktan sonra azaltmaya çalışmak

yerine, baştan önlemek çok daha kolay ve
etkilidir.

Planlama ile gürültü kontrolü, fabrika atölye vb.

üretim alanlarında, işlemlerin ve tezgahların
saptanması ve makinelerin yerleşimi aşamasında,
ileride doğabilecek gürültüyü en aza indirecek
şekilde alınabilecek önlemlerin tümünü içerir.
41
 Gürültü

Planlama ile gürültü kontrolü üç bölümde

incelenebilir:

• İşlem ve tezgah seçimi

• Fabrika içi yerleşimi
• İleriye dönük önlemler almak

42
 Gürültü

Tıbbi Korunma

Gürültülü işlerde çalışacakların, işe girişlerinde

odyogramları alınmalı ve sağlıklı olanlar
çalıştırılmalıdır.

İş kazalarına karşı kesin denilebilecek yeteri

kadar önlem alınabiliniyorsa, gürültülü işlerde
doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılması da
düşünülebilir.
43
 Gürültü

Tıbbi Korunma

Gürültülü işlerde çalışanlarda, gürültü şiddeti,

frekans dağılımı ve maruziyet süresi dikkate
alınarak; (iş hekiminin/iş güvenliği uzmanının
tavsiye edeceği) belli aralıklarla/periyotlarla
kulak odyogramları çekilmeli ve işitme kaybı
görülenlerde gerekli tedbirler alınmalıdır.

44
 OSHA Standardı
8 saat ve 90 dbA yı baz olarak ortamdaki gürültü seviyesine bağlı
çalışma süresinin tespit edilmesi için geliştirilmiş bir standarttır.

8
T = ( l − 90 ) / 5 L, dbA cinsinden gürültü seviyesi
2

Yukarıdaki standardın varsayımı çalışanın tüm gün boyunca aynı

gürültü seviyesinde çalıştığını varsaymasıdır. Bununla beraber çalışan
günün belli bölümlerinde farklı seviyedeki gürültüye maruz kalabilir.
Vardiyadan vardiya yapılan işin özelliklerine makine gürültüsü de
değişebilir. Makineler belli periyotlarda hiç çalışmayabilir.
Bu faktörleri de dikkate alarak tüm gün boyunca gürültüye maruz
kalmanın ölçülmesi için “Zorlanma Dozajı (ZD)” kavramı
geliştirilmiştir. Gün boyunca farklı gürültü seviyelerinde ne kadarlık
bir zaman geçirdiği hesaplanmalı, daha sonra ZD formülünde yerine
konularak, çalışanın gün boyunca gürültüye maruz kalması yüzde
cinsinden hesaplanmalıdır.

Ci i gürültü seviyesine maruz kalıalın zaman

ZDi = =
Ti i gürültü seviyesi için PE değeğe

her bir gürültü seviyesi için i=1...n

Ci nC1 C 2 C 3 Cn
Dozaj = D = 100∑i =1 = 100( + + ....... )
Ti T1 T2 T3 Tn
 Örnek:
Çalışan 8 saatlik vardiya boyunca aşağıdaki gürültü seviyelerine mazruz kalmaktadır.

08:00-09:30 95 dBA
09:30-11:30 90 dBA Her bir gürültü seviyesi için Ci ve Ti=
11:30-13:00 75 dBA PELi değerleri aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
13:00-15:00 95 dBA
Ci Ti= PELi
15:00-16:00 90 dBA
75 dBA’ da 1.5 saat 64 saat
90 dBA’ da 3.0 saat 8 saat
95 dBA’ da 3.5 saat 4 saat
Toplam 8 saat

Ci 3 1 .5 3 3 .5
Dozaj = D = 100 ∑ i =1 = 100 ( + + ) = 127 %
Ti 64 8 4
D değeri, 127>100 den büyük olduğu için çalışan risk altında
çalışmaktadır.
 Titreşim

Mekanik bir sistemdeki salınım hareketlerini

tanımlayan bir terimdir.

İşyerlerinde makine ve tezgahlarda,

kurulmuş sistemlerde veya binalarda
meydana gelen titreşim çalışanların sağlık
ve güvenliği için risk oluşturan bir
unsurdur.
48
 Titreşim

Titreşim, araç, gereç ve makinelerin

çalışırken oluşturdukları vibrasyon ve
salınım hareketleridir.

Çalışmakta olan ve iyi

dengelenmemiş araç ve gereçler
genellikle titreşimi olması
gerekenden fazlasıyla oluştururlar.
49
 Titreşim

Amaç:

İşçilerin mekanik titreşime maruz kalmaları

sonucu ortaya çıkabilecek sağlık ve
güvenlik risklerinden korunmalarını
sağlamak için alınması gerekli önlemleri
belirlemektir.

50
 Titreşim

Titreşimin iki fiziksel değişken ile şfade

edilir:

• Frekans
• Şiddet

51
 Titreşim

Titreşimin Frekansı:

Birim zamandaki titreşim sayısına, titreşimin

frekansı denir.
(Birimi: Hertz (Hz) dir.)

52
 Titreşim

Titreşimin Şiddeti:

Titreşimin oluştuğu ortamda, titreşen

enerjinin hareket yönüne dik, birim
alanda, birim zamandaki akım gücüne,
titreşimin şiddeti denir.
(Birimi:m/s2)

53
 Titreşim

Rezonans:

Bir sisteme dışarıdan uygulanan kuvvetin

frekansı sistemin doğal titreşim
frekansına eşit olduğunda, titreşim
hareketinin genliğinin çok büyük bir
değere çıkmasıdır.

54
 Titreşim

Titreşim, vücudu etkileme biçimi yönünden

iki şekilde incelenir:

El-Kol titreşimi
Bütün vücut titreşimi

55
 Titreşim

El – Kol titreşimi:
İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında,
çalışanın sağlık ve güvenliği için risk
oluşturan ve özellikle de, damar, kemik,
eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan
mekanik titreşimi ifade eder.

56
 Titreşim

El – kol titreşimi için:

Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük

maruziyet sınır değeri 5 m/s2

Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük

maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2

57
 Titreşim

Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan

titreşimleri oluşturan titreşim kaynakları:

• Taş kırma makineleri

• Kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler
• Ormancılıkta kullanılan testereler
• Parlatma ve rende makineleri

58
 Titreşim

Bütün vücut titreşimi:

Vücudun tümüne aktarıldığında
işçilerin sağlık ve güvenliği için risk
oluşturan, özellikle de, bel
bölgesinde rahatsızlık ve omurgada
travmaya yol açan mekanik titreşimi
ifade eder.
59
 Titreşim

Bütün vücut titreşimi için:

• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük

maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2

• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük

maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2

60
 Titreşim

Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim

kaynakları:

• Traktör ve kamyon kullanımı

• Dokuma tezgahları
• Yol yapım, bakım ve onarım makineleri

61
 Titreşim

Titreşim tek frekanslı ve sinüzoidal olabileceği gibi

kompleks frekanslı ve rastgele bir tipte de
olabilir.

Sinüzoidal dalgalar, belli frekanslarla tekrar eden,

belli genlikler arasında gidip gelen dalgalardır.

İnsanlar, 1 - 1000 Hz. arasındaki titreşimleri

algılarlar.

62
 Titreşim

İnsanlar, düşük frekanslı titreşimlere maruz

kaldıklarında, sarsıntı hisseder.
(<1 Hz) deniz tutması hissi oluşturur.
(4-8 Hz) frekanslarda göğüs ağrıları, nefes darlığı, sırtın alt kısmında ağrı,
görme bozuklukları oluşturur.

Yüksek frekanslı titreşimlere maruz

kaldıkların da ise, karıncalanma hatta
yanma hissi duyarlar.
(8-1000 Hz) parmaklarda duyarlılık ve maharet
azalması. Beyaz parmak hastalığı.
63
 Titreşim

Titreşimin tıbbi ve biyolojik etkisi büyük ölçüde

şiddetine ve maruz kalınan süresine bağlıdır.

İnsan vücuduna belirgin etkisi olan titreşimin

frekansı ise; 1 - 100 Hz. arasındadır.

64
 Titreşim

Titreşimin diğer etkileri:

• Bazı doku yapılarının deformasyonuna neden olur

• Solunum hızının artırır
• Oksijen ve enerji tüketimini artırır
• Performansta gerilemeye neden olur
• Sübjektif algılamada bozulmaya neden olur

65
 Titreşim

• Kalp atım sayısını ve kalp basıncını artırır,

(5 Hz. frekanslı titreşime maruz kalan kişilerin %50 sinden fazlasında kan
basıncında artma görülmüştür)

• Merkezi sinir sistemi hücrelerinin

fonksiyonlarında aksamaya neden olur.

66
 Titreşim

• Titreşime, maruziyet sürerse, omuz başlarında

ağrı, yorgunluk soğuğa karşı hassasiyet artması
söz konusu olabilir.

• Titreşimle birlikte, 8-10 oC ısıya kısa süre

maruziyette, parmaklarda ve avuç içinde
beyazlaşma olabilir.

67
 Titreşim

• Ön kol ve omuz kaslarında ağrılar görülebilir.

• Bütün vücudu titreşime maruz kalan bazı işçilerde

disk kayması denilen bel ağrıları da meydana
gelebilir.

• Fonksiyon bozukluğu olarak; zamanın uzaması,

uyku bozuklukları, baş ağrısı ve yorgunluk
görülebilir.

68
 Titreşim

Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime

maruziyeti sonucunda oluşan etki:

• Titreşimin frekansına
• Titreşimin şiddetine
• Titreşimin Yönüne
• Maruz kalınan süreye

69
 Titreşim

Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime

maruziyeti sonucunda oluşan etki:

• Titreşimin uygulandığı bölgeye ve uygulandığı

bölgenin büyüklüğüne

• Titreşime maruz kalan kişinin yaşına cinsiyetine

ve kişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumuna
bağlıdır.
70
 Titreşim

Maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için şu

yöntemler uygulanabilir:

• Mekanik titreşime maruziyeti azaltan başka

çalışma yöntemleri

• Yapılacak iş dikkate alınarak mümkün olan en az

titreşim oluşturacak uygun ergonomik tasarım
ve uygun iş ekipmanı seçimi.
71
 Titreşim

• Titreşimin zarar verme riskini azaltmak için,

bütün vücut titreşimini etkili bir biçimde azaltan
oturma yerleri ve el–kol sistemine aktarılan
titreşimi azaltan el tutma yerleri ve benzeri
yardımcı donanım sağlanması

• İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için

uygun bakım programları

72
 Titreşim

• İşyerlerinin ve çalışma yerlerinin tasarımı ve

düzeni

• İşçilere, mekanik titreşime maruz kalmayı en aza

indirecek şekilde iş ekipmanını doğru ve güvenli
bir biçimde kullanmaları için uygun bilgi, eğitim
ve talimat verilmesi

73
 Titreşim

• Maruziyet süresi ve şiddetinin sınırlanması

• Yeterli dinlenme sürelerini kapsayan uygun

çalışma programı

• Maruz kalan işçiyi soğuktan ve nemden

koruyacak giysi sağlanması gerekmektedir

74
 Titreşim

“Titreşim sonucu kemik-eklem zararları ve

(anijionörotik) damar ve sinir sistemi
bozuklukları” Sosyal Sigortalar Sağlık
Đşlemleri Tüzüğü’ne ekli listede belirtilmiş
olmasına rağmen; SSK istatistiklerinde,
titreşimden ileri gelen meslek
hastalıklarına rastlanılmamaktadır.

Titreşimden oluşan meslek hastalığının

yükümlülük süresi 2 yıldır.
75
 Termal Konfor

Termal konfor;
genel olarak bir işyerinde
çalışanların büyük
çoğunluğunun sıcaklık, nem,
hava akımı gibi iklim koşulları
açısından gerek bedensel,
gerekse zihinsel faaliyetlerini
sürdürürken belli bir rahatlık
içinde bulunmalarını ifade
eder.
76
 Termal Konfor

Kapalı bir ortam içerisinde termal konfor

rahatlığının hemen farkına varılmaz, ancak bir süre
geçtikten sonra hissedilmeye başlanır.

Eğer termal konfor koşulları mevcut değilse önce

sıkıntı hissedilir, daha sonra rahatsızlık duyulur.

77
 Termal Konfor

İnsanın ortamla ısı alış verişine etki eden

dört ayrı faktör vardır:

• Hava sıcaklığı
• Havanın nemi
• Hava akım hızı
• Radyant ısı

78
 Termal Konfor

Hava sıcaklığı:

Ortamın sıcaklığının ya da soğukluğunun bir

ölçüsüdür.

79
 Termal Konfor

Nem:
Havada bulunan su buharı miktarıdır. Üç tür
nemlilikten söz edilebilir.

Mutlak nem:
1 m3 havadaki su buharı miktarının gram olarak
ağırlığı mutlak nem olarak tanımlanır.

80
 Termal Konfor

Maksimum nem:
Belli bir sıcaklıkta ve belli bir basınç altında 1 m3
havanın taşıyabileceği en çok su buharı
miktarına maksimum nem denir.

Bağıl nem:
Belli bir sıcaklıkta, belli bir hacim havada
bulunan su buharı miktarının aynı sıcaklıkta ve
aynı hacimdeki doymuş havada bulunan su
buharı miktarına oranıdır.
81
 Termal Konfor

İşçi sağlığı açısından, bağıl nemin önemi büyüktür. Bir

işyerinin bağıl nemini değerlendirilirken sıcaklık, hava akım hızı
gibi diğer termal konfor şartlarının da göz önünde
bulundurulması gerekir. Genel olarak bir işyerinde bağıl nem
%30 ile % 70 olmalı ve bu sınırları aşmamalıdır.

Yüksek bağıl nem (%70-%100) ortam sıcaklığının yüksek

olması halinde bunalma hissine neden olur ve kişinin çalışma
gücünü düşürür.

Yüksek bağıl nem, sıcaklığın düşük olması halinde ise

üşüme ve ürperme hissi verir.
82
 Termal Konfor
Radyant ısı:

Çevredeki cisimlerden yayılan ısı enerjisidir.

İşyerinde işin gereği olarak sıcak yüzeyler

bulunabilmekte ve bu yüzeylerden ısı radyasyonu
olabilmektedir.

Ocak ve fırınlardan önemli miktarlarda radyant ısı

yayılır.
83
 Termal Konfor

Hava akım hızı:

İşyerinde termal konforu sağlamak ve sağlığa

zararlı olan gaz ve tozları işyeri ortamından
uzaklaştırmak için uygun bir hava akım hızı
temin edilmesi gerekir.

Ancak, hava akım hızı iyi ayarlanmalıdır.

84
 Termal Konfor

Sıcaklık: Kuru termometre

Nem: Kata termometreler, Higrometreler
Radyant Isı: Glob termometre
Hava akım hızı: Anemometre

85
 Termal Konfor
İnsanların bulundukları ortamlardaki hissettikleri
sıcaklık, kuru termometre ile ölçülen sıcaklık değil,
fizyolojik olarak hissettikleri sıcaklıktır.

Bu sıcaklık ise; içinde bulunulan ortamdaki kuru

termometre ile ölçülen sıcaklık, ortamdaki hava
akım hızı ve havanın nemine bağlı olarak oluşan
sıcaklıktır.

Bu üç faktörün etkisi altında duyulan sıcaklığa

efektif sıcaklık denir.
86
 Termal Konfor

Efektif sıcaklığın ölçülmesi için,

• Kuru termometre sıcaklığı,

• Ortamdaki hava akım hızı,
• Yaş termometre sıcaklığı ve
• Bu iş için hazırlanmış nomograma

ihtiyaç vardır.
87
 Termal Konfor
Eşdeğer efektif sıcaklık değerleri
Sıcaklık (C) Bağıl nem % Hava akım hızı (m/s Efektif sıcaklık (C)
25 100 0,1
26 100 0,5
28 100 2,0
30 100 5,5
27 75 0,1
25
29 50 0,1
32 25 0,1
28 80 0,1
32 45 2,0
37 10 3,0 88
 Termal Konfor

Düzeltilmiş Efektif Sıcaklık

Efektif sıcaklık değerleri radyant sıcaklığı dikkate

almaz. Efektif sıcaklık bileşenlerine radyant
sıcaklığın eklenmesiyle “düzeltilmiş efektif
sıcaklık” değeri elde edilir.

Bunun için yine efektif sıcaklık nomogramı

kullanılır.
89
 Termal Konfor

Değişik işyerlerinde çalışanların %80 ine yakın

büyük çoğunluğunun, ısı hissi bakımından
kendilerini en rahat durumda hissettikleri
bölgenin tespitine çalışılmış ve termal bölge
kavramı ortaya çıkmıştır.

90
 Termal Konfor

Termal konfor bölgesi, iş yapma ve faaliyetini sürdürme

açısından en rahat durumda olabilmek için gerekli
termal konfor koşullarının üst ve alt sınırları
arasındaki bölgedir.

Bu bölgeye etki eden çok sayıda faktör vardır.

Bu faktörlerin değişmesine bağlı olarak termal

konfor bölgesi de az ya da çok değişiklikler gösterir.

91
 Termal Konfor

• Ortam sıcaklığı
• Ortamın nem durumu
• Ortamdaki hava akımı
• Yapılan işin niteliği (hafif iş, orta iş, ağır iş)
• Çalışanın giyim durumu
• Çalışanın yaşı ve cinsiyeti
• Çalışanın beslenmesi
• Çalışanın fiziki durumu
• Çalışanın genel sağlık durumu
92
 Termal Konfor

Hafif işlerde rahat çalışma için sıcaklık, hava akım hızı

ve bağıl nem değerleri.

Isı Hava akım hızı Bağıl nem

19.0 - 21.0 0C 0,1 %30-70
19.5 - 21.5 0C 0,2 %30-70
21.5 - 23.5 0C 0,5 %30-70
23.5 - 25.0 0C 1,0 %30-70

93
 Termal Konfor

Yapılan işe göre çalışma ortamı sıcaklıkları (%50

nem seviyesinde):

Faaliyetin şekli Hava sıcaklığı (0C)

Oturarak yapılan hafif el işleri 21
Oturarak yapılan hafif kol ve el çalışmaları 20
Ayakta yapılan ağır kol isleri 17
Çok ağır işler 15-16

94
 Termal Konfor

Hava Hızı
Hava Sıcaklığı ˚C Hava Nemi %
Faaliyet Türü m/dak
min max min max
Zihinsel faaliyetleri içeren işler 18 24 40 70 0.1
Oturarak manuel işleri hafif
18 24 40 70 0.1
tempoda yapma
Ayakta manuel işleri hafif
17 22 40 70 0.2
tempoda yapma
Ağır fiziksel çalışma 15 21 30 70 0.4
Sıcak iş ortamlarında çalışma 14 20 30 60 0.5

95
 Termal Konfor

Aşırı sıcaklığın üretim üzerinde de olumsuz etkisi

vardır:
Efektif
Sıcaklık; 29 °C olursa, performans %5 düşer.
30 °C " " % 10 “
31 °C " " % 17 “
32 °C " " % 30 "

96
 Termal Konfor
Bir kişi ile çevresi arasındaki net ısı alış-verişi şu şekilde
tanımlanabilir:

H = M ± R ± C - E ± D (Isıl Denge)
Burada :
H: Vücut ısı depolama yükü
M: Metabolik ısı kazancı
R: Radyant veya enfraruj (kızılötesi ışın) ısı yükü
C: Konvektif ısı yükü
E: Evaporatif (buharlaşma - terleme) ısı kaybı

D: Kondaktif ısı yükü (direk temas) {yüzme, dalma } 97

 Termal Konfor

H : Vücudun ısı yüküdür

Eğer, H pozitif ise ısı kazancı, negatif ise ısı

kaybı, meydana gelir.

H sıfır ise vücudun ısı dengesi sabit kalır ve

çalışanlara konforlu bir ortam sağlar.

98
 Termal Konfor

M: Metabolit ısı kazancıdır

Vücudun bazal ve fiziksel çalışması sırasında

açığa çıkar ve her zaman H yi pozitif yönde
etkiler.

99
 Termal Konfor

R: Radyant enerjidir

Isı merkezinden ışınan elektromagnetik enerji

yayılması şeklinde oluşur. Ortama bağlı
olarak, insan radyant enerji kaynağı olarak
ısı yayabilir (soğuk ortamlarda) veya ısı
(sıcak ortamlarda) kazanabilir.
Bu nedenle, R pozitif veya negatif olabilir.
100
 Termal Konfor

C: Konvektif ısı yüküdür

Isı enerjisinin hava molekülleri yoluyla

yayılması sonucunda meydana gelir.

Ortam sıcaklığı, cilt sıcaklığından fazla ise cilt

sıcaklığı artacak, tersi ise cilt sıcaklığı
düşecektir. Konvektif ısı, H yi pozitif veya
negatif olarak etkiler. 101
 Termal Konfor

E: Buharlaşma (terleme) yoluyla vücuttan

atılan ısıdır.

Her zaman vücudun ısı yükünü negatif olarak

etkiler ve ısı kaybı sağlar.

102
 Termal Konfor

D: Vücudun herhangi bir madde ile direkt

teması yoluyla ısı kazanması veya
kaybetmesidir.

D pozitif veya negatif olabilir.

103
 Termal Konfor
Termal konfor için:

• Isı kaynağı tecrit edilmeli

• Uygun havalandırma sistemi yapılmalı

• İşçilere ısıdan koruyucu iş elbiseleri, eldiven, önlük

verilmeli.

104
 Termal Konfor
Termal konfor için:

• Radyant ısı mevcut olduğunda: ısı kaynağı ile işçiler

arasında ısıyı geçirmeyen ve yansıtan ekranlar
konulmalı, bunun mümkün olmadığı hallerde ısı
kaynağı ile işçi arasında aşağıdan yukarıya verilen
tazyikli hava ile bir hava perdesi teşkiledilmeli

• Fazla sıcak olan yerlerde işçiler dönüşümlü

çalıştırılmalı
105
 Termal Konfor
Termal konfor için:

• Terle kaybedilen tuz ve su ile telafi edilmeli

• Bu işlerde çalışan işçilerin işe giriş muayenesi çok

iyi yapılmalı, kalp hastası olanlar bu işlerde
çalıştırılmamalı.

106
Termal Konfor

107
Termal Konfor

108
 Aydınlatma

İnsanın duyusal ve algısal verileri kapsamında,

aydınlatma ile görsel algılama önemli bir yer
tutmaktadır. Bütün algılamaların % 80 ile %90’ı
görme ile gerçekleşmektedir.

Bu nedenle çalışanların optimal

aydınlatma koşullarında çalışması
onların göz sağlığı ve görme yeteneğini
koruması açısından önemlidir.
109
 Aydınlatma

Işık şiddeti:
Nokta şeklindeki kaynağın belirlenmiş yönde ışık
yayını. (mum)

Işık akısı:
Bir kaynağın belirli bir açı içerisinde yaydığı ışık
miktarı. (lümen)

110
 Aydınlatma

Aydınlanma şiddeti:

Bir yüzey üzerine düşen ışık akısının yoğunluğu.

(lüks)

Eğer 1 metrekarelik bir alana düşen ışık akısı 1

lümen ise aydınlatma şiddetine 1 lüx denir.

111
 Aydınlatma

Parlaklık:

Işığın ışıklı cisimden yayılması veya bir yüzeyden

yansımasını algılama ölçüsüdür. (apostilb)

Kontrast:

İki parlaklığın oranıdır.

112
 Aydınlatma
Kötü aydınlatma sonucunda gözde:

• Okülomotor değişiklikler[1]
• Oküler ağrı[2]
• Kaşıntı
• Göz yaşarması
• Gözlerin uyum ve konverjans yeteneğinin[3] azalması
• Baş ağrısı, renk yanılgıları
• Azalan verim, artan ıskarta, artan iş kazaları
• Azalan insan performası, artan yorgunluk

[1] Okülomotor Değişiklik: Gözdeki refleks hareketlerinin değişmesi

[2] Oküler Ağrı: Göz kasındaki ağrılar
[3] Konverjans Yeteneği: Yakına odaklama 113
 Aydınlatma
İyi aydınlatma,
görmede çabukluk ve doğruluk; zaman kazancı
sağlarken,

yetersiz aydınlatma,
verim düşüklüğünün yanı sıra işçinin morali ve
fiziksel sağlığı üzerinde kötü sonuçlar ortaya
çıkaracaktır.

114
 Aydınlatma
Yaş gruplarına göre nesnelerin net olarak
görülebildiği en yakın mesafe:

• 16 yaş için 8 cm
• 32 yaş için 12,5 cm
• 44 yaş için 25 cm
• 50 yaş için 50 cm
• 60 yaş için 100 cm

115
 Aydınlatma
İyi Bir Aydınlatma Düzeninin Özellikleri

1- ) Aydınlatma şiddeti

– Aydınlatma şiddeti yapılan işle bağlantılıdır.

– Aydınlatma şiddetinin yükselmesi
• İnsan performansının artmasına, yorgunluğun azalmasına
• Daha az ıskarta ve iş kazasına
• Bazı işlerde performansın %15-40 arasında artışına

– Işık gereksinimlerinin yaşla birlikte artma gösterdiği gözönüne

alınmalıdır.
116
İşlemler Önerilen lüx
Aydınlatma
Montaj ve kalite kontrolde
- kaba isler 200
- vasat incelikte isler 400
- ince isler 900
- çok ince isler 2000
Dokuma ( pamuklu ve yünlü)
- hafif dokumalar 400
Normal görme
- koyu renkli için önerilen aydınlatma düzeyi
dokumalar 900
- dokumada kalite kontrol örnekleri 1300
Metal levha isleri 400
Plastik sekil verme ve levha işleri 400
Ağaç isleri
- kaba dograma 200
- rende tezgahta incelikli makina işleri 400
- ince tezgah işleri, makina ve cilalama işleri 600
Mikroelektronik 7500 117
 Aydınlatma

2-) Eş Düzey Aydınlatma

– Sürekli olarak bulunulan bir ortamda aydınlık farkları büyük

olursa gözün sürekli adapatasyonu gerekir ki bu da görme
performansının düşmesine neden olur.
– Gün ışığı ile aydınlatmada, yüksek ölçüde eşdüzeylilik çalışma
yerinde bakış alanına giren gökyüzünün yüksek ışık yoğunluğu
ile kapalı alanın içindeki çok düşük yoğunluğu arasındaki büyük
fark nedeniyle engellenir.

• Pencerede teknik önlemler (Jaluzi veya özel cam kullanımı)

• Tavan duvarlarının uygun şekilde boyanması
118
 Aydınlatma

3-) Göz kamaşmasının sınırlandırılması

• Görme alanındaki çok yüksek ışık yoğunluğu farklılığından ayrı

olarak
– Işık kaynağına doğrudan bakmak
– Parlak yüzeylerden yansıma dolayısıyla göz kamaşır.

• Kamaşma ışık kaynağının görme alanındaki konumuna ve ışık

kaynağının görülebilir yüzeyine bağlıdır.

119
 Aydınlatma

Göz kamaşması görmeyi güçleştirip

çalışma kapasitesini düşürmekle kalmayıp
kazaların artmasına da neden olur.

Devamlı göz kamaştıran ışık altında çalışma

ise, göz bozukluklarına yol açabilir. Bu
nedenle istenmeyen göz
kamaşmalarından gözü korumak gerekir.
120
 Aydınlatma

Aydınlatma üzerinde durulması gereken hususlardan

biri de görüş alanı içinde görmeyi engelleyen ya da
rahatsızlık yaratan ışığın parlaklığıdır. Bu parlaklık
doğrudan ya da yansımayla olabilir.

Göz kamaşmasının önlenmesi için, ışık görüş hattının

yeterince yukarısına yerleştirilir veya donuk (opak)
ya da yarı şeffaf bir malzeme ile kaplanır.

121
 Aydınlatma

• Işık kaynağındaki herhangi bir kirlilik, kaynağın

yaydığı ışığın miktarını önemli derecede azaltır.

• Işık kaynaklarının tozlanması, aydınlatmanın altı

ayda % 50 azalmasına, tozlu ortamda ise daha
çok azalmasına neden olur.

122
 Aydınlatma

• Bu nedenle, ışık kaynaklarının temiz oldukları

zaman ölçülen aydınlatma şiddeti yapılan iş için
ancak yeterli ise, kaynaklar kirlendiklerinde
aydınlatma şiddeti çok düşük ve yetersiz
olacaktır.

• Işık kaynaklarının düzenli bir şekilde

temizlenmesi ve bakımı için bir program
hazırlanması kaçınılmaz bir zorunluluktur.
123
 Aydınlatma
İyi bir aydınlatmanın çalışanlar üzerindeki olumlu
etkileri:

• İyi bir aydınlatma görme keskinliğini artırır,

bakılan eşya daha iyi görülür
• İyi bir aydınlatma ile iş kazası sayısı azalır
• İyi bir aydınlatma işçilerin başarısını artırır
• İyi aydınlatma iş görmede çabukluk sağlar

124
 Aydınlatma
Aydınlanma Türleri
Gün ışığı:
• Doğrudan aydınlanma (güneş ışığının doğrudan çalışma
yerine gelmesi) veya endirekt aydınlatma (yayılmış ve
yansımış ışının iş yerine gelmesi) şeklinde olur.

125
 Aydınlatma
Aydınlanma Türleri
Gün ışığı:
• Uzmanlar, en iyi ışığın beyaz ışık (gün ışığı) olduğunu
belirtmektedirler. Bu nedenle beyaz ışıktan olanaklar
ölçüsünde yararlanmak gerekir. Gün ışığının yetersiz
olduğu durumlarda ve gece çalışmalarında gün ışığına
benzeyen ışınlardan yararlanılmalıdır.

126
 Aydınlatma
Aydınlanma Türleri
Yapay Aydınlatma:
• Bir mekanı günışığıyla yeterli düzeyde aydınlatmak her
zaman mümkün olmaz.

• Bazı mekanlarda binanın mimari özellikleri nedeniyle,

gün ışığı yetersiz kalabilir yada hiç olmayabilir. Böyle
durumlarda yapay aydınlatmayı doğal aydınlatma ile
bütünleşik olarak ya da tek başına kullanmak gereği
doğar.

127
 Aydınlatma

Yapay aydınlatmayı, ışık kaynağının saldığı ışık

akısının yönlendiriliş biçimine göre dörde
ayırmak olanaklıdır:

• Dolaysız aydınlatma
• Dolaylı aydınlatma
• Yarı dolaylı aydınlatma
• Karma aydınlatma

128
 Aydınlatma

Aydınlatma ile ilgili öneriler:

• Gün ışığının doğrudan girmesi önlenmelidir (pencerelerin
uygun yerde olması, mat camlar kullanılması, açık renk ve
ışık geçirme katsayısı %30'dan fazla olan perdeler
kullanılması, panjur kullanılması)

• Pencerelerin, kolonların, tavanların, duvarların ve

bölmelerin yüzeylerinin açık renge boyanması

129
 Aydınlatma

Aydınlatma ile ilgili öneriler:

• Döşemenin de açık renkte olması, ancak dışarıdan
gelebilecek veya işlem anında ortaya çıkabilecek tozların
renginden açık olmaması

• Genel olarak güvenlik işaretlerinin dışında kalan, möble ve

makine parçalarının, açık, mat renklere boyanması

• Yapay ışık kaynaklarının işçilerin görüş açısının dışına

yerleştirilmesi, veya gerekli gölgeliklerin kullanılması

130
 Aydınlatma

Aydınlatma ile ilgili öneriler:

• Aydınlatma tekdüze olmalıdır.

• Çalışılan düzeyin her tarafındaki aydınlatma seviyesi eşit

olmalıdır. Tekdüzelik sağlanamazsa göz değişik aydınlatma
seviyesine kendini uyumlamak için çaba harcayacak ve
çabuk yorulacaktır.

• Tekdüzelik sağlamak için yaygın ışınlar veren ışık kaynakları

kullanmak ve bunları birbirine yakın yerleştirmek gerekir.

131
 Aydınlatma

Aydınlatma ile ilgili yasal düzenlemeler

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nün 18. maddesine göre;

• Avlular, açık alanlar, dış yollar, geçitler vb. yerler en az 20 lüx,

• Kaba malzemelerin taşınması, aktarılması, depolanması ile geçit
koridor yol ve merdivenler en az 50 lüx,
• Kaba montaj, balyaların açılması, hububat öğütülmesi ve benzeri
işlerin yapıldığı yerler ile kazan dairesi, makine dairesi, insan ve
yük asansör kabinleri, malzeme stok ambarları, soyunma ve
yıkanma yerleri, yemekhane ve helalar en az 100 lüx,

132
 Aydınlatma

Aydınlatma ile ilgili yasal düzenlemeler

• Normal montaj, kaba işler yapılan tezgahlar, konserve ve

kutulama ve vb işlerin yapıldığı yerler en az 200 lüx,
• Ayrıntıların yakından seçilebilmesi gereken işlerin yapıldığı yerler
en az 300 lüx ile,
• Koyu renkli dokuma, büro ve benzeri sürekli dikkati gerektiren
ince işlerin yapıldığı yerler en az 500 lüx,
• Hassas işlerin sürekli olarak yapıldığı yerler en az 1000 lüx ile
aydınlatılacaktır.

133
Aydınlatma

134
Aydınlatma

135
Aydınlatma

136
 Radyasyon

İş yerlerindeki radyasyon, hassas

kişilerde boğazda kuruluk hissi,
gözde problemler, baş ağrısı,
alerji, yüzde kızarıklık,
uykusuzluk, seslere karşı
hassasiyet,işitme zorluğu ve
yorgunluk gibi rahatsızlıklara yol
açar.
137
 İyonize ve iyonize olmayan ışınlar

Radyasyon, iyonize eden ve iyonize etmeyen

(non-iyonize) olarak ikiye ayrılır.

Biyolojik olarak İyonize radyasyon, insan hücre

yapısını bozan; İyonize etmeyen ise çok uzun
süreli maruz kalınmadıkça hücre yapısında bir
değişikliğe yol açmayan radyasyondur.

138
 İyonize ve iyonize olmayan ışınlar

İyonize eden radyasyon hücreye geldiğinde bir

takım kimyasal değişikliklere yol açar ve vücutta
istenmeyen ürünler olan oksit-oksidan'ların
oluşmasına sebep olur.

139
 İyonize ve iyonize olmayan ışınlar

• İyonize olmayan radyasyon hücre yapısındaki atomlarda

gücü iyonlaşmaya yetemeyip ancak uyarılmış atom
oluşturmaya neden olabilen radyasyon çeşididir.

• İyonize radyasyondan daha az zararlı oldukları

söylenebilir.

• Kullandığımız elektrikli ev eşyalarının yaydığı ve

vücudumuzun vücut sıcaklığını sabit bir düzeyde tutmak
için yaydığı radyasyon bu gruptadır.

140
 Basınç

Birim alana yapılan kuvvete basınç denir.

Birimi: Bar veya Newton/cm2 dir.

141
 Basınç

Kuvvetin tatbik edildiği her noktada bir basınç

vardır.
İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda basınç ise;
normal hava basıncının (atmosfer basıncı) daha
fazla veya daha az olması gereken veya olan
işyerlerindeki basınçtır.
Normal şartlarda hava basıncı
76 cm cıva basıncına eşittir.

142
 Basınç

Atmosfer basıncından daha yüksek ya da daha

düşük basınçlı yerlerde çalışan işçilerde;

Kalp
Dolaşım
Solunum

rahatsızlıkları görülebilir.

143
 Basınç

Basıncın insan üzerindeki etkileri:

Normalde 4,5 N/cm2 kadar basınç değişimi

organizmada rahatsızlık hissi dışında sağlık
sorunu yaratmaz.

Atmosfer basıncının düşmesi ile, karıncalanma,

kol ve bacaklarda ağrılar, bulanık görme,
kulak ağrıları gibi belirtiler meydana gelir.
144
 Basınç

Basıncın insan üzerindeki etkileri:

Deniz dibine inildikçe vücut üzerindeki basınç
artması olur. Bu basıncın 4 atmosferi aşması
halinde, kişi solunum ile fazla azot alacağından,
azot narkozu içine düşebilir.
Karar verme, düşünme ve istemli
hareketler kötüleşebilir ve su üstüne
çıkılmazsa, şuur çekilmesi baş gösterebilir.

145
 Basınç

Düşük ve yüksek basıncın işçiler üzerinde meydana

getirdiği olumsuz etkiler bir meslek hastalığıdır.

Sosyal Sigortalar Sağlık İşlemleri Tüzüğü'ne ekli

meslek hastalığı listesinde "E-4 Hava basıncındaki ani
değişmelerden olan hastalıklar" başlığı ile verilmiştir.

Basınç değişikliği nedeni ile görülen akut hadiselerde

yükümlülük süresi 3 gün, diğer hadiselerde ise,
yükümlülük süresi 10 yıl dır.

146
 Basınç

Korunma Yöntemleri
Düşük ve yüksek basıncın gerektirdiği işlerde, çalışanlar
mümkünse genç ve tecrübeli isçilerden seçilmelidir.

Ayrıca, bu işlerde çalışacakların şişman, alkolik ve solunum

sistemine ilişkin kronik hastalıkları olmamalıdır.

147
 Basınç

Korunma Yöntemleri
Bu işlerde çalışmanın devamı süresince periyodik
muayeneler, oldukça hassas yapılmalı, kulak, burun, boğaz
ve solunum sistemine ilişkin, akut yakınması olanlar
iyileşinceye kadar işten uzak tutulmalıdırlar.

İşe giriş muayenelerinde tam sistemik muayene yapılmalı,

akciğer ve sinüs grafisi çekilmeli. Büyük eklemler, işe
girişte ve her yıl periyodik muayenede radyolojik olarak
incelenmelidir.

148
 Basınç

Korunma Yöntemleri
Bu inceleme işçi işten ayrıldıktan sonra da iki yıl tekrarlanmalı.
Basınç altında kazaya uğrayanlar ile hastalananlar yeniden
işe döndürülmemelidir.

Basınç altında çalışırken uyulması gereken kurallar ve

alınması gereken önlemler, basıncın insan vücudundaki
etkileri konusunda eğitilmelidir.

149
 Basınç

Korunma Yöntemleri
Basıncın etkisine bağlı bulguların iki yıl sonra bile ortaya
çıkabileceği düşünülerek, ilk yardımın ve acil müdahalenin
yapılabilmesine olanak sağlayan bilgiler işçinin sürekli
taşıyabileceği biçimde üzerinde bulunmalı.

150
 Basınç
Korunma Yöntemleri

Yüksek basınç altında çalışmaların yapıldığı işyerinden

dekompresyon odası bulunmalı.

Ayrıca, basınç altında yürütülen işlerde çalışma sırasında

sigara ve içki içilmesi, gazlı içeceklerin içilmesi
yasaklanmalıdır.

151