Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 9 views

    Metody I Teorie Historii Sztuki - Anne D'Alleva

    Uploaded by

    Amelia Pelc-Gonera
    dupa

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content

    You might also like

    Metody I Teorie Historii Sztuki - Anne D'Alleva

    Uploaded by

    Amelia Pelc-Gonera
    9 views117 pages
    dupa

    Original Title

    metody i teorie historii sztuki_Anne D'Alleva

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    dupa

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    9 views117 pages

    Metody I Teorie Historii Sztuki - Anne D'Alleva

    Uploaded by

    Amelia Pelc-Gonera
    dupa

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    of 117
    Anne D‘Alleva jest profesorem histori szivki i Women’s Studios na University of Connecticut. Napisala ksiqike Arts of the Pacific. Anne DiAlleva metody i teorie historii sztuki prrektad Eleonora i Jakub Jedlirscy Krakow Tytul onginat: Methods ond Theos of At History ©2005 Anne D’Alleve This book was produced and published in 2008 by Lourence King Publishing lid, London edition by Towarysiwo Aulor6w right for Polish ooo ukoneh UNWERSTAS,Kckéw 2008 i Wydowic6w Proc Nauk rowarzystvo Aviorsw © Copyright for Polish translation by Te eee i Wydoweow Prac Noukosych UNIVERSITAS, Keak ISON 97883-242-0997-8 TAIWPN UNWERSITAS if pioriais 2) Redokcio xg Wenda Lohman aus Gragsaat Projekt oktadk i stron tyutowyct iva Gray wv oniveritas.com.pl Spis tresci Wprowadzenie Rozdzial 1 Jak korzystaé z tej ksiazki Myélenie oteoril Co tworzy teorig ,teorii”? Cay teoria jest czysta, uniwersalna j obiektywna? Pozytywizm albo teoria postaw antyteoretycznych Myélenie popraez teorig Konkluzje ® Zargon B Cord teorig od metodologii? Konkluzje Lektury na poczatek Rozdziat 2 Analiza formy, symboluiznaku Formalizm w historii sztuki Ikonogtafia i ikonologia Ikonografia i ikonologia Panofsky’ego | Ikonografia 4 ikonologia od czasu Panofsky’ego | Zastosoanie metody ikonograficzne i ikonologicenej Semiotyka Teérey semiotyhi: de Saussure i Peirce | Systemy ‘kody | Interpretacja kodéw i symnboli | Semiotyka ‘historia sztuki | Wykorzystanie semiolyki ww badaniach nad setukg Stowo i obraz Konkluzje H Cay dzieto sztuki to zagadka? Czy historyk sztuki jest detektywem? Cay dziela sztuki moga byé ,odczytywane"? Lektury na poczatek Rozdzial 3 Konteksty sztuki Historia idei Satuka z perspektywy marksizmu i materializmu ses weset Krytyka kapitalizmu i materializa historyceny! eologia i kulturowa hegemonia | Marksizm i sztuka nt 2 4 20 10 16 20 20 2 a eo 34 Bt 82 4 46 53 55 55 | Materialistyczna i marksistowska histori satuki | Wykorzystanie teorii marksistowskiej w badaninch nad sztukg Feminizm ‘Krétka historia ruchu kobiecego | Poczatki Jfeministycene} histori sztuki | Tendencje ‘w feministycznejhistoritstuki | Esencjalizm i feministycana historia sztucki | Wykorzystanie teort feministycerej wo baal nad sz Seksualnosé, LGBT! Studies i Teoria Queer 83 LGBT! Studies | Teoria Queer | Performatywnosé gener, ica do ie’ quer | LGBTH/Queer historia seluki | Zastosowanie Teorii QueeriLGBT1 Studies zw badaniach nad sztuka Studia nad katltura. Teoria postkolonialna 1 Rasa i teoria postkoloniatna | Subaltern Studies | Historia setki, studia nad kulturg i stadia ad kultura wizualng | Wykorzystanie stuido nad kultirq i teori postkoloniainef w histori sztuki a Konkluzje 102 Co jest normalne a co normatywne? a4 Lektury na poczatek 103 Rozdzial4 —_Psychologiai percepcja w sztuce 10s Historia sztuki i psychoanaliza 105 Podstatuy teorii Freuda | Freud o sztuce | Krytycy teorii Freuda | Podstawy teorii Lacana | Lacan o sztuce | Krytyey teorii Lacana | Psychonnaliza i wspélczesna historia sztuki | Spojrzenie Teoria recepgj I: psychologia sztuki ry ‘Teoria recep I: teoria reader-response i estetyka recepgi Wykoraystanie teoii recepciteori psychoanalitycane] whistoriésetuké Konkluzje ia Archetypy Junga m & Teoria obiektéw przejsciowych i natura kreatywnosci 114 # Lek przed wplywem 130 Lektury na poczatek. m2 sess RoxdzialS— Wstronewiedzy 144 Hermeneutyka 14 ‘Trio hermeneulycane | Krag hermeneutyczny | Hermeneutyka wo badaniach nad historia satuki lWykoraystanie hermenentyki w historié sztuki Strukturalizm i poststrukturalizm 154 Kultura jako struktura | Opozycje binarne | Intertekstualnosé i Smieré autora | Poststrukturatizm | Historia wedlug Michela Foucault: ried jest coladaq | Sirukturalizm, poststrukturatiznt i histovia suki | Strukturalizm i poststrukturatizn:w histort sztuki Dekonstrukeja 168 Historia setuki idekonstrukeja | Wykorzystanie teori dekonstrukejonistycane) w historié sotuki Postmodernizm jako stan i praktyka 175 Zdefiniowaé modernizin(y) | Dodane , post” do moderniam | Preeciwestawienie sie q.vielkim narracjom” | Fregmentaryzacja, pastisz, syradakrum | Modernizm, postmiodersizm i historia sztuki | Wykorzystanieleorit postmodersistycene) tw histori setuki Konkluzje 185 Lektury na poczatek 185 Rozdzialé —_Korzystaniez teoril 187 Prace najezeSciej pisane przez studentéw 138 Jak nauczyé sig korzystania z teorii? 192 Miejsce teorii w badaniach 194 Co jest pierwsze? | Ktdra teorie (tere) wykorzystae? Pisanie referatéw 198 Konstruowanie teoretycznego toku argumentacji | Wigczanie teorii | Popieranie naszej argumentacjil Praywolywwanie prayktadéro Kreatywnosé, wyobraénia, prawda 202 Preypisy 203 Podziekowania 207 Wybrana tteratura w jezyku potskim 219 Spisiustraci 2 Indeks 23 isms sx Wprowadzenie Jak korzystaé z tej ksiqzki Che zasugerownt ing metafore opisujac tworzenie Leoriz metafrg walk, zmaganta si zaniota.fedyag twartodcioun teorg, est t,ktdrastaia opr, ne a, 0 ktSrej mew si 2 tateosci, Stuart Hall, Cultural Staion ls ‘Theoretical Legacies (1992)* Ksiqka ta~z-zatozenia jest jedynie punktem wyjécia do pozna- nia teori stosowanych we wspélczesnej histori sztuki, Nie jest to i ani encyKlopedia, ani ksigzka w peta wyczerpujaca poruszane tu problemy: Nie wiem, jak moglaby spetniaé te warunki, nie tracqc jednoceesnie podrecenikowogo charakteru, uaytecenego Zxéda | zy ~ chcialabym bowiem, aby byta rodzajem znajdujacoj sig ' zawsze pod reka, obok komputera, zaczytane) ksiqzki Prezentujac wybrane, najcagécie stosowane dzié teoretyczne podejcia, ksiqzka ta ma na celu wskazywaé rSénorodne kie- unk vspélczesnej historit sztuki. Staralam sig jednoczesi i aby nie byta to tylko synteza réznorakich metod, ale r6wnier jak najpelniejsze przedstawienie polemik, kontrowersii i wyklucza- jncych sie niekiedy punkidw widzenia, Historyczno-artystyczne teorie sq przedmiotem ciaglych, intensywnych, czesto Zarliwych ddyskusii Raz sformulowane nie sq na zawsze ustalonymi twier- dzeniami, lecz. podlegaja nieustannym modyfikacjom, Sama historia setuki, jako dyscyplina akademicka, ulegla ogromnym ‘zmianom od czast, gdy bytam studentka ~ to juz dwadviescia lat ~ 2 pewnosciq zmieni sig w r6wnym stopniu w ciagu kolejnego : dwvudziestolecia, Kto zatem bedzie korzystal ze wskazéwek zawartych w tej Ksiaéce? Caytelnikami mojejksigzhi, jak sobie wyobrazam, bed preede wscystkim studenci histori satuki. Studenci powaznie zainteresowani praktycenym stosowaniem wiedzy historyczno- -artystyczne), nawet jesli nie maja jeszcze doswiadceenia bad nie zamierzaja zostaé zawodowvo c2ynnymi historykami sztuki. ' Studenci zainteresowani ogsina mysiq humanistycana, ang 1 WrROWADZENE, AK HOREYSTAC2 TH KSPR cy sie w intelektualng, poityezna i artystyczng dzialalnosé nie Se rae pina pracsemestalnch, Stade Kryhne zadowala automatyczne rozpoznawenie dziet na przezraczach. Prawelg méwigc, czasem mam nadzieje, 2e sa studendi, Ktérzy aktywnie praecinstawiaia sig tej metodie! Takze studenci, Kt rym profesor polecit zapoznat sig « okreslona (eorig keytyezna lub areferowaé ja na zajgciach i Kidrzy szukaja dodatkowych informacit lub sugesti, pozwalajacych im zglebic wiedze. Bez ‘wagledu na to, czy przedstavione Wwy2ejcharakterystyki pasta do Ciebie, Ceytelniku, czy nie, zapraszam do intelektualne} ddebaty, w tre) réwnie’ ta ksigzka ma swéj udzal Jednak uwagat Ksiazka ta nie przedstawia dzijow histo- sii satuki ani tez nie objasnia wszystkich teorli dotyezacych tej Griedziny wiedzy. Odwoluje sig natomiast do licenych nawia- zat istniejaeych migdzy historig sztuki i teoria krytycena, jako ‘ew ciagu ostatnich trzydziest lat niekt6re 2,teori krytyeanych, \wywiedzione byly 2 histori stu, pozostale zaS odwolywaly sie do innych nauk humanistycenych. Poniewaz nie jest to historiografia histori s2tuki, czasami polozylam slabszy akcent na nicktore z kluczowych postaci histori stuki. Na praykdad, sawajcarski uczony, Heinrich Wolfin (1864-1945), nie jest cen- Iralng postacig, wspétezesne) historyczno-artystycane) dyskusi teoretycane},Jednakée dla poznania tog Iso sao jego poglady maja decydujace 2naczenie, Mam wige nadzije, 2¢ cat go dal pay hye ohaech, Zagat at zpreedstawionymi w nich ideamit, ; Ze wagledu na réinorodnosé omavwianych tu pode meto- lologicenych statatam sig nada¢ ksiqzce racjonalny i praeiezysty uuklad, Gldwng ezeéé pracy stanowia rozdzialy od drugiego do piatego, w ktérych s2czegStowo ombuvione zostaly rSinorodne teoretyczne podstawy badaa nad sztuka, Kaa rozdziat poswie- cony jest kilku povrigzanym ze s0bq teoriom. W rozdziale3 © zatylulowanym Konteksty s2tuki, na preyklad, omawiam teorig. marksistowska, materialistyczna, feministycena, queer i postkoloniaina, poniewai, jak sadze, wszystkie te podejcia odwotuja sie preede wszystkim do roli kontekstu w histori satuki. Ze wagledu na wielosé odniesieri omawiane problemy rmogtyby byé pograpowane na wiele innych sposobéw. Wybér przedstawionych teori odzwvierciedla moje rozumienie historit sotaki jako dyscypliny naukowe) Ksigéka ta nie moze wige bye traktowana jako prezentacja czy propozycia kanonu keytycanych _2/,WP#OMADEEHIE, JAK KOREYSTAGZ TE KSIAZK toori historyczno-artystycenych, czy te2 jako wykaz najwacniej- saych kicrunk6w teoretyczne} mysli 0 sztuce, Przypomina raczej album rodzinay ukazujaey 2bi6e fotografi, ktére dokumentuja ‘wybrane wydarzenia, Podobnie jak rodzinny album folograficany, w Ktdrym 2djcia ublacane sq wedlug osobistego klucza, moga byé praeKladane i dodawane, ksigzka ta zostala nap subiektyw= nego punktu wiczenia i pozostaje otwarta na aia Kaddy zrozdziatow stanowigeych gl6wnaczeSéksiazki, zaczyna sig krétkim wstepem zwvigdle prezentujgcym prazdstawiane w nim teorie, nastgpnie kazda 2 nich jest osobno prezentowana. Omé- wienie kaze) z teosi zaczyna sie od preedstavsienia jej og6nych zalozeh, awlaszcra gdy nie wywodzi sig ona berpostednio z hi- stor sztuki, nastepnie omawiane zostaja poglady badaczy, ktérzy jako pierwsi wykorzystali ja do analizy dziet setuki. Rozdziat karicza zdjecia jednego tub dwéch diel sztuki i ulatwiajaca ich analizg seria pytai, ktdra odpowiada przedstawionemu wezesniej modetowi krytycanemu, Majq one na celu wskazaé Czytelnikowi, \w jaki sposdb zadawaé pylania badaweze i jak wykorzystywaé idee poszczegélaych badaczy i teoretykéw sztuki do wlasnej analizy historycano-artystycznej. Kazdy z tych rozdziatow kaviczy sig pod sumowaniem oméwionych wiadomosct i wnioskami koitcowymi Rozdzialy pierwszy i saisty stanowig klamnre spinajaca ksiaike. Rozdziat 1: Myélenie 0 teori, wprowacza pojgcie teori i wyjasnia, allaczego teria jest stotna dia upraiviania histori sztuki, Rozdiat 6 zatytulowany Korzystanie z teorii, zawiera praktyczne wskazéwki dotyczace pisania tekstéw wykorzystujacych teorie. W rozdziale tym uwaga zostala skoncentowana na metodach Konstruowania Ariesigcio-, dwudziestostronicowych referatéw, jako de studenci histori stk tego typu tekstami maja najezeSci) do czynienia, Jest wiele sposobsw czytania tej ksiazki, w zaleénosci od ogra- niczeh czasowych, potrzeb i wiedzy czytelnika, Chociad. wietze, de istnieja jeszcze mole ksig2kowe zglebiajace ksiazki od deski do dleski, to moze rSwnied zapoznaé sie jedynie z wybranym rozdzia- tein czy ezeécia te) ksiaaki, aby uzyskaé podstawowe informacje na interesujacy nas temat, na preyklad feministycenego podejécia whistori sztuki czy teorii recepaj - i jest to prawdopodobnie bar- die realistycane zalozenie. Kolejnym etapem beczie zapormanie sig z lekturami umieszczonymi na kosieu kaédego rozdzial, umo2- liwiajacymi zglebienie wybranego tematu. C2ytelnik, poseukujacy pomystu do nakrestenia tematu swojego referatu, maze natych- rmiast przojiédo przykiadowo zanalizowwanych daiet sztuki i szukaé 2 /nDzENe, ak HORDYSTAE 2 TE KSINR inspicagi' w pytaniach umieszezonych pod koniee rozdziatu Caytelnik, bedacy w trakcie pisania referatu, moze przejsé do rozdaiaku 6, w ktdrym znajdzie wskazdwki pomagajace rozwi- nétok argumentacji Podkreslam 7 sila, 22 kolejaym, koniecenym krokiem dla studentdw pragnacych glebié Ktéraé z przedstawio- rych tn metod teoretycznych jest zapoznanie sig 2 tekstami de6dlowymi. Po preecaytaniu rozdzialu 3: Konteksty setuki nalezatoby siggnaé do daict Karola Marksa, Fryderyka Engelsa, Antonio Gramsciego, Louisa Althussera i inaych waznych leoretykw. Jest wiele obszemych antologii takich tekst6w pomocnych w zglebianiat tematu i wlatwiajacych ostatecene siggnigcie po pelne teksty Zrédiowe. Wskazane bedzie rowniet ‘odwolanie sig do tekstdw marksistowskich historyk6w sctuki Znajdujacy sig na koricu kaédego tozdzialu zestaw Lektur na poczatek, podobnie jak praypisy, pomoze rozpoczaé wlasne poszukiwania, nie powinien jednek zniechgcat do wyjscia poza zamieszczone w nim prace i zglebienia pozostale| litera- tury przedmiote. “Zebdtowe teksty teoretycene wymagala s2czegdlne techn caytania i moze okazaé sig, 2e metody stosowane do tej pory podezas nauki nie beda preynosily oczekiwanych efektow. Weeln rozwinigcia umiejgtnosei aktywnego caytania i kry- tycanego myslenia wiele podrecznikéw skutecanego uczenia zaleca technike SQBR™ (oparta na pigciu etapach: zapoznania sig zproblemem, stawiania pytas, czytania, referowania zapamig- tanych wiadomosci, powtémego czytania?, Czytelnik najpierw zapomnaje sig z tematem, przeglada tekst 9 celu zorientowania sig, w jaki sposdb problem zostat potraktowany, szczegélng tuwage ziwraca na wstep, zakofczenie,ilustrace, wykresy tytuly i grddtytuy rozdzialbw. Nastepnie stawia sobie serie pytai doty cezgcych tych element6w. Kluczowa role maja zazwyczaj tytuly i Srdaltytuly. Tytut rozdzialu Freud 0 Starozytnym Egipcic” oie sprowokowaé do pytania: ,W jaki sposéb i dlaczego Freud zainteresowal sig Staroéytaym Egiptem?” Kolejnym etapem jest czytanie tekstu polgezone 7, robieniem notatek lub adnotaci (Gamo zakreslanietekstu jst racze bierna i malo efektywna tech- nika czytania). Notowanie odpoviedzi na postawione pyt i stawianie nowych probleméw jest istotnym elementem zapo- znawania sig z tekstem. Na tym etapie nalety r6wnied zvwr6cig tuwage, czy pojawriajace sig nowe terminy sa zrozumiate. W faze | PROONADZENE- JAK OREYSTAG 218 KIA referowania wiadomosci nastepuje zsumowanie nowyeh in aah ek spawn 2) elo ao sabie na poceatku pytania, i stara sg wyjasnié te kuvesti,ktSre nadal nie sq catkowicie zrozumiate. Ocenia wtedy téwnied moone i slabe stony argumentagi przedstawione| Ww tet aadnoseae ja do innych dotyceacych tego tematu prac. History s7taki, na tym etapie zsvraca uwvage jak przecaytany tekst mabe webogaciéjego spotkanie z daielem sctuki. Nastepnego dia naleéy ponownie praecaytaé procanelizowany w ten spossb tekst w clu utrwalenia zdobyte wiedzy. Caytelnicy, Ktéray znaja moja wezeiniejsza ksigeke Look! The Funsanentals of Art History (2003), w tj ksigice oda zatowno podobieistva, aki éznice Staralam sig Zxby tekst byl iy | paytpy, dn, aby ots edna omnny a ‘ides, jezyk ~ 2 KoniecznoSci~ jest bardzo] specalstycany: Kone lacie pry ipakycane wskeréwkt Gyerne rata toku argumentaj i psaniareferatéw pojaviaa sig rownolegle “omaivianiem bard) abstrakeyjnych problomév. Staalam sig pozostaé berstronna w trakcie prezentowania enych tot sto. sowanych we wspélezesnej histori sztuki, mam nadziejejednak, 4e moje osobiste poglady i doswindczenie historyezki sztuki pozostawily swe) gad Ksigzka ta jest wprowadzeniem do uniwersyteckich zma- gat przynoszacych salysakee,choé cagto tee fustrujgeych = zmagai 0 Kt6rych tak cele mul eytowany przeze mnie na poczatha, Start Hall. Zapewne nikt po praeczytaniu tj ksigaki nie bedzie mogl uwatae sig za eksperta od psychoanalizy cry semiotyki. (Pylanie tylko, czy stwierdzenie to wywoluje uczucie ul, czy rozczarowania?) Aby zostaéekspertem, nalezy poznae gmice sec itty, ak po zporan 24 siaaka caytenik bedzie przygotowany do tozpocrecia da shin Poveda DeneNey dovereceacayeh 5/ WenOwRDZENE. ak KOREYSTAC 2 TEKSINRAL Rozdziat 1 MySlenie o teorii Nie mona rozebraé domu mistrea pray pomoey jego wlasnych naragdzi Audre Lorde, Sister Outsider (1984) J nagle ospomnienie jawito mi sig, Ten snack to byta magdalenka cioci Leonit, W niedziele rano w Combray (poniewré tego duin nie toychodzitem preed godzing mszy), Kiedy szedtem do pokoju cioci Leonii powiedzie je dzien dobry, dawaata mi kewoatekcinsta zamoceyroszy jew herbacie lub w naparze kwiatn lipowego. Marcel Proust, W strong Suanne (1913), prcel.T. Boy-Zeleriski, Warszawa 1975, s. 58. Zanim szczegdtowo zajmiemy sig réanymi teoriami krytycany- ri takimi jak: teoria marksistowska, feministycana czy psycho- analityczna, musimy najpierw zdefiniowaé samo pojgcie teorii i odpowiedzieé sobie na kluczowe pytanie ~ dlaczego teoria jest ‘waina? Zajmowanie sig teorig nie jest latwe i trudzae sig nad kolejaym artykulem na temat kulturowe} dominagji czy znaku mozemy sobie zadaé pytanie —jaki jest ego sens? Mam nadzie- je, 2e odpowied# przyniesie ten rozcziat. Cotworzy teorig ,teorii"? Studenci czesto zadaja mi to pytanie. Diaczego pisma Marksa dotyeza teori? Cay teoria literatury i teoria krytyczna moze byé stosowana w analizie historyczno-artystyczne)? Dlaczego niektére teksty dotyczace histori sztuki nazywane sq teoretycz nymia inne nie? Podobnie jak ,sztuka” czy ,kultura”, teoria naledy do tych pojeé, ktérych nicustannie uiywamy, ale ktére sq trudne do 2definiowenia, gdy przestajomy sie nad nimi zastanawiaé. Ter- min ,teoria” mozna rozumieé w weaszym i seerszym znaczeniu i obie te perspektywy sq uzyteczne, 77000. MLE OTEORL Zacanimy o4 dost waskiej defini. Collegiate Dictionary Web- stora pod pojciom ,teori zawieranastepujace defini: 3; ogdine lub abstrakeyjne prawa dotyczace rzeczywistose, raul bg ctl 4a; prackonanie, strategia lub procedura zalecana czy sto sowana jako podstasva daiatania 5: naukowo wanana za prawdopodobna ogélna zasada lub zbiér zasad, wyjasniajeyeh okreSlone zjawisko “Teoria wige jest nie tylko podstawa dziatania, ale réwniez wyjaSnioniem okreslonych 2jawisk. Mozemy powiedzieé, e historykowi sztuki teoria pomaga zdefiniowaé precyzyjna i wnikliwa serig pytari badawezych nadajacych Kierunek jego docickaniom naukowym. Nicktére metody poznaweze czy teorie okazuja sie wartosciowe w badaniach nad wieloma dyscy- plinami: do takich teorii nalezy zaliczyé semiotyke, marksizm, teorig psychoanalitycena cay teorig queer. Inne sq charaktery- stycene dla dane} dyscypliny, jak na praykted ikonografia dla histori suki Preez teri krytyceng okteslany jest czesto szereg zalozer teo- retycenych powszechnie funkcjonujacych obecnie w naukach spotecenych i humanistyce, Termin ten stworzony zostal w po- towie divudziestego wieku przez sekole frankfurcka, grupe rnaukowcow marksistowskich, krytycenie nastawionych w sto-

    You might also like