Mambaling National High School

N. Bacalso Avenue, Mambaling Cebu City

Filipino 10

Suring Basa

“Bata, Bata… Pa’no Ka Ginawa?”

ni: Lualhati Bautista

Ipinasa ni:
Lovely Marielle Barriga

Ipinasa kay:

Bb. Royen B. Pacaña

I. PAGKILALA SA MAY-AKDA
(Ito ay hindi nangangahulugan ng pagsusuri sa pagkatao ng may-akda kundi sa mga bagay na
naguudyok sa kanyang likhain ang isang akda.)

Si Lualhati Bautista na may akda ng nobelang “Bata, Bata… Pa’no Ka Ginawa?” ay kinikilala
bilang isang mahusay na manunulat sa larangan ng panitikan sa Pilipinas. Kilala siya sa
pagbuo ng mga akdang naglalarawan ng mga isyu sa lipunan, lalo na ang kanyang mga
pagsusuri sa kalagayan ng mga kababaihan at ang epekto ng pulitika sa pamilyang Pilipino.
Ang kanyang mga nobela at kuwento ay nagbibigay-tuwa sa mga mambabasa at naglalaman
ng makabuluhang mensahe tungkol sa kultura at lipunan ng bansa.

II. URI NG PANITIKAN

(Pagtukoy sa mga anyo ng panitikang sinulat sa himig o damdaming taglay nito.)

Ang nobela ay isang anyo ng panitikang kathang-isip (fiction) na may malalim na damdamin
at mensahe. Sa anyo ng nobela, ipinapakita ni Bautista ang buhay ng pangunahing tauhan,
si Lea Bustamante, at ang mga karanasan nito sa paghahanap ng kanyang sariling
pagkakakilanlan at pagharap sa mga hamon ng lipunan.

Sa pamamagitan ng salaysay at mga pangyayari sa nobela, naipapakita ni Bautista ang

masalimuot na damdamin at karanasan ng mga karakter, nagbigay buhay sa kanilang mga
personal na laban at tagumpay, at naghatid ng mga mensaheng may kinalaman sa kasarian,
pamilya, at lipunan.

III. LAYUNIN NG MAY-AKDA

(Pagsusuri sa kahalagahan ng akda kung bakit sinulat. Layunin ba nitong magpakilos o
manghikayat, manuligsa, magprotesta at iba pa.)

Ang layunin ni Lualhati Bautista sa nobela ay naglalayong buksan ang pinto ng kamalayan
hinggil sa mga isyung panlipunan, partikular na ang pagganap at papel ng mga kababaihan
sa lipunan. Sa pamamagitan ng pagbuo ng kwento tungkol kay Lea Bustamante, ipinapakita
ni Bautista ang mga hamon at pagtatangkang harapin ng isang modernong babae sa
Pilipinas.

Sa nobela, ipinakikita ang mga pag-usbong at pag-ikot ng buhay ni Lea. Binubuksan ng

nobela ang mga isyu ng kasarian, sekswalidad, at pagpapahalaga sa sarili sa konteksto ng
kanyang karanasan bilang isang babae sa lipunan.

Sa paggamit ng sining ng panitikan, hinahamon ni Bautista ang mambabasa na mag-isip at

mag-reflekto sa mga pangyayari sa nobela, at maaaring ituring ang nobela bilang isang
pagtatangkang magbigay liwanag sa mga kritisismo sa lipunan, lalo na sa aspeto ng gender
at lipunang Pilipino.

IV. TEMA O PAKSA NG AKDA

(Ito ba’y makabuluhan, napapanahon, makaotohanan, at mag-aangat o tutugon sa sensibilidad ng
mambabasa?)

Ang nobela ay naglalarawan ng mga karanasan ng isang babae, si Lea Bustamante, at ang
mga pagsubok na kinakaharap nito sa lipunan. Tinalima ng nobela ang mga isyu ng
 kasarian, pamilya, at personal na kalayaan, naglalabas ng makabuluhang pagsusuri sa
pagiging babae sa Pilipinas.

V. MGA TAUHAN / KARAKTER SA AKDA

(Ang karakter ba’y anyo ng mga taong likha ng lipunang ginagalawan, mga tauhang hindi pa
nalilikha sa panahong kinabibilangan o mga tauhang lumilikha, nagwawasak, nabubuhay o
namamatay.)

Ilan sa mga pangunahing tauhan ng nobela ay kinabibilangan nina:

 Lea Bustamante: Ang pangunahing tauhan ng nobela. Isang babaeng malaya

at makulay ang personalidad na nagtatrabaho bilang isang filmmaker. Siya ay
ina at may malalim na pananaw sa kasarian at pamilya.
 Ojie / Oj: Ang dating asawa ni Lea at ama ng kanyang mga anak. Kilala siya
bilang isang masipag na ama, ngunit nagdudulot ng ilang komplikasyon sa
buhay ni Lea.
 Agnes: Ang kaibigan ni Lea at kasama niya sa kanyang pakikipagsapalaran sa
buhay. Si Agnes ay may malaking impluwensiya sa pag-unlad ni Lea bilang
isang babae.
 Raffy: Ang kasalukuyang kasintahan ni Lea na nagbibigay ng kakaibang kulay
sa kanyang buhay. Si Raffy ay isang doktor at may sariling pananaw sa mga
isyu ng pamilya.

VI. TAGPUAN / PANAHON

(Binibigyang-pansin sa panuring pampanitikan ang kasaysayan, kapaligiran at panahong saklaw ng
isang akda bilang mga saksi at sanhi ng kalagayan o katayuan ng isang indibidwal, ng kanyang
kaugnayan sa kapwa at sa lipunan.)

Ang nobela ay naglalarawan ng buhay ng pangunahing tauhan, si Lea Bustamante, sa mga

pook at panahon na nagsasalamin sa urbanong buhay sa Pilipinas. Ang mga pangunahing
tagpuan at panahon sa nobela ay matatagpuan sa mga lungsod at urbanong lugar, at ang
kwento ay umiikot sa iba’t ibang yugto ng buhay ni Lea mula dekada 1980 hanggang 1990.
Ang kwento ay nagaganap sa kalakarang panahon nito, na kinakatawan ang mga pagbabago
at isyu sa lipunan noong mga panahong iyon.

VII. NILALAMAN / BALANGKAS NG MGA PANGYAYARI

(Isa bang gasgas na pangyayari ang inilahad sa akda? May kakaiba ba sa nilalamang taglay? Dati
o luma na bang mga pangyayaring may bagong bihis, anyo, anggulo, o pananaw? Paano binuo
ang balangkas ng akda? May kaisahan ba ang pagkakapit ng mga pangyayari mula simula
hanggang wakas? Ano ang mensaheng ipinapahiwatig ng kabuuan ng akda? May natutunan ka ba
sa nilalaman ng akda?)

Ang nobela ay hindi lamang naglalarawan ng mga gasgas na pangyayari, kundi nagdadala
rin ng kakaibang pananaw at pagsusuri sa mga isyu ng kasarian, pamilya, at lipunan.
Bagamat maaaring may ilang pangyayari na karaniwan o pangkaraniwan, ang paraan ng
pagtalima ni Bautista sa mga ito ay nagbibigay buhay sa mga karakter at naglilikha ng
makabuluhang sining.
 Ang akda ay maaaring ituring na makabagong anyo ng pagsusuri sa buhay ng isang
modernong babae sa Pilipinas, at ito’y ginawa ni Bautista sa pamamagitan ng mga
pangyayari at diyalogo na sumasalamin sa mga reyalidad ng kanyang panahon.

Sa pagbuo ng balangkas, maaaring makita ang kaisahan ng kwento mula sa pagkabata ni

Lea hanggang sa pagtanda. Ang mga pangyayari ay may sinusundan at isinusunod na
takbo, na nagbibigay diin sa pag-unlad at pagbabago ng karakter.

Ang mensahe ng kabuuan ng akda ay may kinalaman sa pakikipaglaban, pagtanggap sa

sarili, at paghahanap ng tunay na kahulugan ng kalayaan at pagkakakilanlan. Ang mga pag-
ibig, sakripisyo, at laban ni Lea ay nagbibigay inspirasyon at nagbubukas ng kamalayan sa
mga mambabasa sa mga isyu ng kasarian at pamilya.

Personal na karanasan at kritikal na pagsusuri sa lipunan ang maaaring makuha mula sa

pag-unawa sa akda. Nag-aambag ito sa mas malalim na pag-unawa ng mga hamon at
tagumpay na kinakaharap ng mga kababaihan sa kanilang mga personal na
pakikipagsapalaran.

VIII. MGA KAISIPAN / IDEYANG TAGLAY NG AKDA

(Ang isang akdang pampanitikan ay nagtataglay at nagpapaliwanag sa mga kaisipang umiiral,
tinatanggap at pinapatunayan ng mga tiyak na sitwasyon o karanasan. Maaari ding tinatanggap at
pinatutunayan ng mga tiyak na sitwasyon o karanasan. Maaari ding ang mga kaisipang ito ay
sasalungatin, pabulaanan, mabago, o palitan. Ito ba ay mga katotohanang unibersal, likas sa tao at
lipunan, mga batas ng kalikasan, sistema ng mga ideya o paniniwalang kumokontrol sa buhay?
Mahalagang masuri sa akda ang mga kaisipang ginagamit na batayan sa paglalahad ng mga
pangyayari.)

Ang nobelan ay maaaring maglaman ng mga elementong makikita sa mga

katotohanang unibersal at likas sa tao at lipunan. Ito’y nagbibigay-diin sa mga
isyung may kinalaman sa kasarian, pamilya, at lipunan na maaring maging
pangkalahatang karanasan ng mga tao. Ang mga ideya tungkol sa pagkilala sa sarili,
pakikipaglaban para sa karapatan, at paghahanap ng kahulugan sa buhay ay
maaaring may aspeto na maituturing na likas sa tao.

Hindi naman ito nagiging batayan para sa mga batas ng kalikasan, subalit
naglalarawan ito ng mga aspeto ng tao at kanyang karanasan sa lipunan. Ang nobela
ay nagtatampok ng isang kwento na may malalim na konteksto sa Pilipinas, at kaya’t
maaaring maglaman ng ilang aspekto ng sistema ng mga ideya at paniniwalang
kumokontrol sa buhay ng mga karakter.

Sa pangkalahatan, habang may lokal na konteksto ang nobelang ito, may mga
aspekto rin ito na maaaring maging pang-unibersal at likas sa tao at lipunan,
nagbibigay-daan para sa masusing pagsusuri at pagsusuri ng mga mambabasa
hinggil sa mas malalim na kahulugan at kabatiran.

IX. ISTILO NG PAGKAKASULAT NG AKDA

(Epektibo ba ang paraan ng paggamit ng mga salita? Angkop ba sa antas ng pang-unawa ng mga
mambabasa ang pagkakabuo ng akda? May bias kaya ang istilo ng pagkakasulat sa nilalaman ng
akda? Masining ba ang pagkakagawa ng akda? Ito ba’y may kahalagahang tutugon sa panlasa ng
mambabasa at sa katangian ng isang mahusay na akda?)
 Ang nobela ay kilala sa epektibong paggamit ng mga salita sa pagbuo ng masusing
paglalarawan ng karakter, sitwasyon, at emosyon. Ang wikang ginamit ay nag-
aangkop sa masusing pagsusuri at pagsasalaysay ng mga pangyayari, kahit na may
mga bahagi itong pumapasok sa masalimuot na usapin ng kasarian at lipunan. Ang
antas ng pag-unawa ay may kahusayang sumasalamin sa iba’t ibang aspeto ng
buhay ng pangunahing tauhan, si Lea Bustamante, na may kakayahan na makipag-
ugma sa mas maraming mambabasa.

Hinggil sa bias, maaaring may bahagi ng personal na pananaw ng may-akda na

lumilitaw sa istilo ng pagsusulat. Ang nobela ay nagtatampok ng paglaban ni Lea sa
mga tradisyonal na pananaw ukol sa papel ng kababaihan, at maaaring may bahagi
ng pananaw ni Bautista na sumusuporta sa kanyang adbokasiya para sa pantay-
pantay na karapatan. Ngunit, ang bias na ito ay maaaring maging bahagi ng sining at
pagsusuri ng may-akda sa lipunan.

Sa masining na pagkakagawa, ipinapakita ng nobela ang paggamit ng mga elemento

ng sining tulad ng simbolismo, talinghaga, at mga salaysay na nagbibigay-kulay at
buhay sa kuwento. Ang pagkakagamit ng wika at estilo ay nagdadala ng diin sa mga
mahahalagang aspeto ng kwento, nagbibigay buhay sa mga karakter, at
nagpapahayag ng mga mensahe hinggil sa kasarian at lipunan.

Ang nobelang ito ay tila masining sa pagbibigay-diin sa mga isyu ng kasarian,

pamilya, at lipunan, at may layuning magmulat at magbigay liwanag. Ang kakayahan
nitong tugunan ang panlasa ng mambabasa at ang pangkalahatang katangian ng
isang mahusay na nobela ay naging dahilan kung bakit ito ay kilala at kinikilala sa
larangan ng panitikan.

X. BUOD
(Hindi kailangang ibuod nang mahaba ang istorya ng akda. Ang pagbanggit sa mahahalagang
detalye ang bigyang-tugon.)

Ang nobelang “Bata, Bata… Pa’no Ka Ginawa?” ni Lualhati Bautista ay naglalahad

ng kwento ni Lea Bustamante sa isang maayos na pagkakasunod-sunod ng
pangyayari. Nagsisimula ito sa pagbibigay-diin sa buhay ni Lea bilang isang
matagumpay na filmmaker at ina ng dalawang anak. Sa pag-unlad ng kwento,
masusing ipinalalarawan ang mga relasyon ni Lea sa kanyang pamilya, mga
kaibigan, at iba’t ibang tao. Binibigyang-tuon ang kanyang pakikibaka sa lipunan,
lalo na ang pag-angkop sa mga tradisyon at pananaw ng mga tao hinggil sa
kasarian. Ang nobela ay naglalaman ng mga pagsusuri sa sining, pag-ibig, at
personal na paglalakbay ni Lea tungo sa kanyang pagkilala sa sarili. Sa
pangkalahatan, ang pagkasunod-sunod ng mga pangyayari ay nagbibigay buhay sa
kwento ni Lea at nagpapakita ng masalimuot na paglalakbay nito sa paghahanap ng
kahulugan sa kanyang sariling buhay at lipunan.

XI. KAHALAGAHANG PANGKATAUHAN

(Ito ang mahalagang matutuhan sa akda o maaaring epekto ng akda sa lipunan at sa mga
mambabasa ng akda.)
Ang nobela ay maaaring maging instrumento sa pagbibigay-linaw at pag-udyok ng
pagsusuri sa mga aspeto ng lipunan at personal na buhay na maaaring magbukas
daan sa masusing pagsasanay ng kritikal na pag-iisip at pag-unawa sa paligid.