Professional Documents
Culture Documents
Złoty Wiek Rzeczpospolity
Złoty Wiek Rzeczpospolity
Społeczeństwo i Gospodarka w Polsce w XVI wieku tereny mi.in na Podolu, Ukrainie, większy areał powodował większy zasób na
Społeczeństwo- Państwo litewsko-polskie należało do największych z krajów w pracowników dlatego zwiększano pańszczyznę nawet do 6 dni. Ustrój gospodarczy
tym wieku, na dużym terenie nie mieszkało za dużo ludzi bo aż 7,5 mln, najwięcej oparty na folwarkach (zagraniczny handel) i pańszczyźnie nazywany i Gospodarki
ludzi mieszkało na terenie Korony, oraz wschodniej części Litwy, Społeczeństwo Folwarczno-Pańszczyźnianej funkcjonujący do XVII w. rolnictwo opierało się na
miało charakter stanowy podzielone na 4 stany: szlachty, duchowieństwa, trójpolówce, uprawiający na folwarkach i terenach chłopskich, plony dzięki temu
mieszczaństwa, chłopów, różniące się prawnie, uprzywilejowanym stanem była były rewelacyjne, uprawiano głownie zboże ale również seler, kalafiory, kapusty,
szlachta która rządziła w kraju wraz z królem, najliczniejszą grupą byli chłopi, nie wiele warzyw przyszło do Polski dzięki żonie Zygmunta Starego- Bonę Sforze,
mieli praw, wykonywali prace na ziemiach, poddani szlachcie, byli również ludzie, hodowano krowami świnie, kozy, owce, drób, dodatkowe dochody wpadały dzięki
którzy nie byli zakwalifikowani do żadnego stanu byli to „ludzie wolni” często nie monopolom dworskim, oraz monopol propinacyjny zapewniający panu
posiadali własnego mieszkania, zajęcia, byli to głownie żebracy, przestępcy, feudalnemu wyłączne prawo do tworzenia alkoholu,
Wieloetniczna Rzeczpospolita- była bardzo zróżnicowana etnicznie, dominującymi Miasta- miasta w porównaniu z Zachodem były małe, w większości miast liczba
narodami byli Polacy, Litwini oraz ludność ruska, już w XIV wieku na terenie Korony mieszkańców nie przekraczała 10tyś, wyjątkiem był Gdańsk, liczył on 40 tyś
i Litwy zaczęli osiedlać się żydzi, którzy tworzyli własne tereny oddzielające ich od mieszkańców, stanowił on centrum handlowe Polski oraz całej Europy
reszty społeczeństw narodowych, zajmowali się handlem, rzemiosłem, prowadzili Wschodniej/Północnej/Środkowej, Kraków i Lwów chciało dorównać Gdańskowi,
karczmy, mieszkali również Ormianie, osiedlili się pod koniec średniowiecza, pozostałe miasta miały charakter handlu regionalnego, W Polsce obowiązywał
uciekali przed Turkami, pracowali głownie w handlu, jako bankierzy, tak jak żydzi monopol cechowe, które ograniczały swobodną sprzedaż produktów oraz dostęp
prowadzili własne samorządy, sądy, Kolejnym narodem etnicznym są Niemcy, do zawodów objętych organizacją cechową, przyczyną słabości miast było
mieszkali głownie na północy Korony i Prus, byli to głownie potomkowie tych co ograniczenie praw ich mieszkańców,
przenieśli się za czasów krzyżaków, byli handlarzami, pracowali w rzemiośle,
utrzymywali kontakty z kulturą niemiecką, w zachodniej Koronie mieszkali Handel lokalny i międzynarodowy- wymiana handlowa odbywała się głownie na
Holendrzy, oraz Szkoci, Karaimi, Tatarzy, Cyganie targach miejskich oraz jarmarkach, pobierane przez miasta i władzę miast cła był
stosowane na mostach, stosowano różne systemy miar i wag, najważniejszym
Gospodarka Folwarczno-pańszczyźniana- podstawą gospodarki było rolnictwo, szlakiem była Wisła, spław zbożna do Gdańska odbywał się na szkutach, kolejny
gospodarka towarowo-pieniężna zaczęła wypierać gospodarkę naturalną, duży ważny szlak wiódł przez Wołyń, województwo kijowskie, Lwów aż do Śląska,
popyt na zboże spowodował zwiększenie demografii w kraju, ziemie należące do przewożono przez niego bydło, przez teren Rzeczpospolity przechodził szlak z
szlachty, Kościoła i króla zostały podzielone na te użytkowane przez chłopów oraz Europy Zachodniej do Carstwa Ruskiego, prawo do jarmarków miało kilka miast,
folwarki, grunty chłopskie pozwalały na utrzymanie chłopów przy życiu, ale musieli Gdańsk, Lublin, Poznań, Warszawa, w czasie jarmarku zniżano monopol cechowy,
odrobić prace w folwarku czyli pańszczyznę, była to darmowa praca, było to bardzo zapewniano bezpieczeństwo podczas tego święta.
korzystne dla szlachty ponieważ nie musieli utrzymywać chłopów ze względu na
przedmioty do pracy, musieli nosić swoje, szlachta nie musiała wypożyczać
robotników, dlatego w Wschodniej Europie nie zmieniono tego na czynsz. Duży
popyt zagranicznych handlarzy na zboże spowodował rozkwit folwarków na wielkie
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY
sporów między szlachcicami a ich poddanymi, (sądy pana wsi), a Prawo Ziemi
powodowało podlegania wszystkich przedstawicieli tego stanu pod to prawo
Polski Parlamentaryzm- już w XVI wieku istniały instytucje: sejmiki- zjazdy szlachty
z określonych ziem i województw oraz Sejm- ogólnopolski zjazd reprezentacji
stanowej. na którego początki zjeżdżali się, dostojnicy świeccy i duchowni, tworzyli
oni RADĘ KRÓLEWSKĄ w XV w. zaczęto wybierać posłów na sejmikach, którzy brali
udział w IZBIĘ POSELSKIEJ, A rada królewska przekształciła się w drugą izbę- senat.
Od 1493 obrazy parlamentu nazywano SEJMEM WALNYM
W XV sejm miał decydujące zdanie o podatkach, ciągły bunt ludzi spowodowany
ciągłym zyskiem pobieranym z królewszczyzn- ziem króla,
W 1501 r w Mielniku Aleksander Jagiellończyk, wydał przywilej zwiększający rolę
senatu, w 1504 całkowicie zakazano wydawania królewszczyzn, w 1505r wydano
konstytucje Nihil Novi (od tego momentu każdy dokument nazywano konstytucją)
Rozwój Demokracji Szlacheckiej- wzmocnienie szlachty doszło dzięki nadawaniu
wprowadził ona całkowitą władzę ustawodawczą sejmowi, wraz z izbą poselską,
przywilejów, rozwój nastąpił wraz z nadaniem Przywileju Jedlińskiego w 1430,
nie można było decydować o sprawach narodu bez zgody trzech stanów
mówił o nietykalności osobistej i majątkowej każdego z szlachty, zapewniło to
sejmowych- króla, senatu, izby poselskiej,
szlachcę ogromną swobodę polityczną a król nie mógł samowolnie ich karać nawet
jeżeli go krytykowali. Ekonomiczny wzrost spowodowany był 3 przywilejem w
Piotrkowie w 1496r a król Zygmunt Stary w 1518r zrzekł się prawa do rozstrzyganiu
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY
Narodziny ruchu egzekucyjnego- po śmierci Aleksandra królem został Zygmunt Decjusz, Marcin Kromer, geograf Bernard Wapowski, pisarze Jan Kochanowski,
Stary, nie chciał aby państwem rządziła szlachta za pośrednictwem sejm jego celem Łukasz Górnicki, Rozwinęła się sztuka epistolarna
było wzmocnienie pozycji króla, a jego żona wspierała go, ona podjęła działa na
rzecz zwiększenia dochodów skarbu królewskiego, co uniezależniło by panującego Rozwój nauk ścisłych i medycznych- do najwybitniejszych ludzi tej epoki uznaje się
od decyzji sejmu w sprawie podatków, dążyła do zniesienia elekcyjności tronu, astronomów u nas Mikołaja Kopernika, i jego teoria heliocentryczna, Wojciech z
doprowadziła do wyboru nowego króla jeszcze za życia swojego męża- elekcja i Brudzewa, Jan z Łańcuta, Tomasz Kłos, który stworzył pierwszy podręcznik do
koronacja vivente rege, doprowadziła to do oburzenia szlachty, zmuszenie króla do maty, rozwijała się medycyna mi.in Józef Struś, który badał ludzkie tętno, Wojciech
elekcyjności tronu nazwano rokoszem lwowskim kiedy to w 1537r król chciał Oczko, od chorób wenerycznych, z tymi dwoma przedmiotami wiążę się alchemia,
zwołać pospolite ruszenie, nazywane pogardliwie wojną kokoszą, uważaną za naukę, działającym na dworach cesarzy wybitny polski alchemik to
Kształtowanie się antymagnackiego programu szlachty, nazwany ruchem Michał Sędziwój,
egzekucyjnym, nazwa pochodzi od zgłaszanych przez szlachtę postulatów
egzekwowania prawa- oddania skarbowi państwa zagarniętych królewszczyzn, Geografia i historiografia- związany z rozwojem ideologii szlacheckiej, która
potrzebował historycznego uzasadnienia, w XVI w. narodził się mit że szlachta
Egzekucja praw i dóbr- kolejny konflikt został wywołany przez ślub Zygmunta pochodzi od starożytnego plemienia Sarmatów, którzy są najlepsi, i mają prawo do
Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, zawarte potajemnie w 1537r, groziło to wolności, jako jedyny stan. Najwybitniejszymi twórcami Historiografii to Maciej z
uprzywilejowania rodu Radziwiłłów, kolejnym ogniwem był sojusz z Habsburgami Miechowa- Traktat o dwu Sarmacjach, azjatyckiej i europejskiej. Chronica
przeciwnikami reformacji, szlachta byłą za reformacją, w 1562 zmienił swój Polonorum, pierwszej historii Polski, Bernard Wapowski, opracował pierwszą mapę
stosunek zwołał sejm do Piotrkowa, uchwalono egzekucję dóbr królewskich, Polski. Marcin Kromer- O pochodzeniu i dziejach Polaków, był drugim głównym
zarządzono lustrację królewszczyzn, mająca na celu oszacowanie ich dochodowości źródłem wiedzy o Polakach, Marcin Bielecki- autor pierwszej wiedzy historii
i stanu, czwartą część dochodów przeznaczono na utrzymanie stałego wojska- powszechnej. Reinhold Heidenstein- kronikarz wojen prowadzonych przez Stefana
wojska karcianego, wprowadzono podatek nadzwyczajny od chłopów, Kościoła, Batorego, Wielki rozwój genealogii i heraldyki- Bartosz Paprocki.
rzemieślników, zakazano wydawania wyroków przez sądy kościelne przez
starostów, cały sejm obniżył morale magnaterii w wewnętrznej wojnie, ruch ten Myśl Społeczna i Polityczna- rozwijająca się publicystyka poruszała ważne problemy
przyczynił się do tworzenia nowych pokojowych aktów prawnych, powodujące społeczne i polityczne, cieszyły się dużą poczytalnością wśród, wąskiej elity, jednym
rozwój państwa polsko-litewskiego. z takich speców był A. Frycz Modrzewski, o poprawie Rzeczpospolity, przestawił w
niej równość wszystkich mieszkańców RP, jego przeciwnikiem był Stanisław
KULTURA I SZTUKA W POLSCE Orzechowski, głosił że RP to jedynie rycerstwo a prawa polityczne powinny
Humanizm w Polsce- dotarł do Polski w połowie XV wieku, na jego rozwój miały przysługiwać jedynie szlachcie, Mikołaj Sienicki był tak podziwiany że nazywano go
kontakty z Węgrami i Czechami. Głównym propagatorem był Filippo Buonaccorsi Polskim Demostenesem ze względu na mowy, a Wawrzyniec Goślicki w tekście o
inaczej Kallimachem, był doradcą Kazimierza Jagiellończyka i wychowawcą jego doskonałym senatorem nakreślił ideał męża stanu.
synów, Konrad Celtes założył w Krakowie Literacie Towarzystwo Nadwiślańskie
skupiające uczonych i studentów Akademii, Kraków stał się ważnym dworem Literatura- za prekursora uważa się Biernata z Lublina autora powiastek
kulturowym za czasów ostatnich Jagiellonów, gdzie gościli wybitni historycy Ludwik filozoficznych raj duszny wydany w 1513 jest pierwszą książką wydrukowaną po
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY
polsku. Andrzej Krzycki, Jan Dantyszek, Klemens Janicki pisali okolicznościowe którym podpisano porozumienie o sukcesji tronu Węgier i Czech Jeżeli nie będzie
utwory po łacinie, czasem po polsku. Za ojca literatury polskiej uznaje się Mikołaja męskiego potomka, i tak w 1526 umiera ostatni Jagiellon na tronie Węgierskim
Reja autor licznych dzieł propagujących idee humanizmu- Zwierciadło, Krótka pod Mohaczem i tron ten przejmują Habsburgowie. Niestety na Węgrzech
Rozmowa…. Mikołaj sęp Sarzyński uważany już za prekursora baroku, pisał sonety zapanowała wojna domowa, szlachta węgierska wypowiedziała swojego
pieśni epitafia, Łukasz Górnicki był twórcą przekładu Dworzanina, Sebastian kandydata- Jana Zapolyę, jednak to nie wyszło, w 1538r zawarto sojusz przez
Klonowic autor opisując życie chłopów oraz Szymon Szymonowic twórca wielu małżeństwo Ferdynanda z Elżbietą a ich córka wyszła za mąż za kandydata szlachty
sielanek. węgierskiej,
Sztuka Renesansu- wiąże się z Franciszkiem Florentczykiem, miał za zadanie Wojny o Mołdawię- Mołdawia była lennem Polski odgrywała ważną rolę w handlu
przebudować zamek wawelski na styl renesansowy, po nim dokańczał Bartolomeo międzynarodowym, jako fordzie na morzu Czarnym, część szlachty była za
Berrecci, który wybudował kaplicę Zygmuntowską, która byłą wzorcem dla całego włączeniem jej do Korony, ale takie plany miały również Węgier i imperium
Krakowa, Santi Gucci rzeźbiarz z Włoch zrobił nagrobki dla ostatnich Jagiellonów, a osmańskie, które w 1484 zajęła porty Mołdawii, Stefan Wielki, który był
Jan Michałowicz z Urzędowa zrobił nagrobki w katedrze wawelskiej, poznańskiej i Hospodarem utrzymywał niezależność dzięki balansującej polityki, w 1497 r Jan
łowickiej, nastąpił rozwój malarstwa ściennego i książkowego, mi.in Stanisław Olbracht organizował wyprawę zbrojną na Mołdawie w celu odbicia portów od
Samostrzelnik, twórca pilichromii, Turków, ale zakończyło się to klęską, 2 lata później zawarto pokój między Węgrami
Polska i Hospodarstwem przeciwko Turkom, ale hospodar zerwał porozumienie i
PANOWANIE OSTATNICH JAGIELLONÓW zajął Pokucie, ziemie te były przerzucane z jednych na drugich, aż do bitwy pod
Wojny na Wschodzie- Wielkie księstwo dążyło do zjednoczenia ziem ruskich, co Oberynem, w 1538 hetman Jan Tarnowski rozwalił wojska hospodarskie, Tatarzy
oprowadziło do konfliktu z Litwą, wojska Iwana Srogiego w 1500r wkroczyły na organizowali ciągłe wyprawy lubieżne dlatego te tereny powierzono obronie
tereny Litwy, 3 lata później zawarto rozejm, na mocy, którego Moskwa otrzymała potocznej, stworzono wiele zamków mi.in w Kamieńcu Podolskim, w 1533 zawarto
ziemię: czernihowską, siewierską i smoleńską, na nowo wybuchła w 1507 do pokój wieczysty z Turkami
konfliktu przyczynili się Tatarzy, którzy chcieli stworzyć własne państwo- chanat
krymski. Skubani zawierali na przemian sojusze z Litwinami i Moskwą w 1514 r. Hołd Pruski- w wyniku wojny 13letniej Prusy stały się Lennem Polski, jednak dążyły
Moskwa zajęła cały Smoleńsk, ale zostali rozbici przez wojska Polsko-litewskie pod do odzyskania suwerenności, wchodzili często w sojusze antypolskie, a konflikt z
Orszą, 1522- podpisano kolejny rozejm z przyznaniem ziem, jednak Litwa w 1534 nimi w 1478-79 nie przyniósł nowych zmian, w 1511 r. mistrzem został Albrecht
na nowo chciała zgarnąć tereny, przez brak funduszy nie udało się przywrócić Hohenzollern, który stworzył wielka koalicje antypolską- Krzyżacy, Moskwa,
erenów, podpisano rozejm w 1537r. Brandenburgia, Cesarz, w 1519r rozpoczęto wojnę z Zakonem, ale bez Litwy,
Krzyżacy przegrali i w 1521r poprosili o 4letni rozejm, dzięki reformacji W. Mistrz
Stosunki z Habsburgami i polityka Węgier- zajęcie dynastycznie Węgier i Czech zlikwidował zakon i zeświecczył państwo, stał się głównym dziedzicem państwa
zagrażało Habsburgom, którzy również chcieli tych tronów, działania przeciw jako książę, i w 1525r złożył hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu, przez ten
Jagiellonom udzielał się w zawieraniu sojuszy antypolskich mi.in z krzyżakami i czyn terenu zakonu zaczęto nazywać Księstwem Pruskim lub Prusami Książęcymi,
Moskwą, takie działanie się im opłacało do tego że w 1515 w Wiedniu dszło do książę zasiadał w polskim parlamencie, miał obowiązek pomocy królowi, problem
spotkania Maksymiliana I, Władysława Jagiellończyka, Zygmunta Starego, na został zatrzymany.
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY
I etap wojny zakończony w 1570r z pokojem w Szczecinie między Danią i Szwecją a
Przyłączenie Mazowsza- do XIV pozostawało trwałe rozbite na kola księstw Korona i Moskwa podpisały rozejm, na którego mocy Polska otrzymała większą
rządzące przez Piastów, utrzymywali związki z Polską, w 1462 i 1476, Kazimierz część a Moskwa miała tylko Narwę i Dorpat, pomoc Polsce ze Strony Prus
Jagiellończyk przyłączył do Korony południowo-zachodniej części Mazowsza a Jan spowodował zmianę w dynastii na Hohenzollernów rządzonych przez
Olbracht zaanektował księstwa płockie po bezpotomnej śmieci tamtejszego księcia, Brandenburgię, dlatego było można je w przyszłości połączyć.
a Zygmunt Stary przyłączył resztę terenów po śmierci potomków, utworzono tam
nowe województwo, oraz panowało prawo mazowieckie, była inna struktura
społeczna, były tam ważne szlaki handlowe: wiślane i z Korony na Litwę,
Walka o wpływy nad Bałtykiem i Inflanty- w XVI w. nastąpił wzrost znaczenia Dani i
Szwecji, co w wyniku powstania monarchii królewskiej spowodowało rozbudowę
floty wojennej, obydwa państwa zaczęły politykę opanowującą Morze Bałtyckie,
oraz kontroli tamtejszego handlu, po sekularyzacji Inflant, do rywalizacji o Inflanty
przystąpił Dania i Szwecja, które zyskały by porty nad Bałtykiem, niezbędne do
prowadzenia niezależnego handlu z Krajami Europy Zachodniej. W 1554 r. car
wymusił na Wielkim Mistrzu zakonu Kawalerów Mieczowych na przyznaniu sobie
przywilejów w handlu bałtyckim i niezawierania porozumień z Zygmuntem
Augustem, w 1557r Polska i Litwa internowały w Inflantach ii zmusiły Mistrza do
zawarcia Porozumienia z Królem, przeciwko Moskwie. W 1558r Car zaatakował
Zakon zabierając obszary z Dorpatem i Narwą, który stał się chwilowym portem
moskiewskim(handel narewski), uważa się to za początek I wojny północnej. Wielki
Mistrz Gotthard Kettler musiał stawiać się po jednej z stron, w 1561 złożył hołd
lenny Polsce a w zamian otrzymał jako książę świecki(sekularyzacja) Kurlandię i
Semigalię, przyjmując za wiarę luteranizm, spowodowało to rozszerzenie się
konfliktu na inne państwa o dominację nad Morzem Bałtyckim (dominium Maris
Baltic) Zygmunt August stworzył flotę zwalczającą handel nareński złożoną z
kaprów czyli żeglarzy z prywatnych okrętów, w 1568r powołano urząd państwowy-
Komisję Morską, kierowała działaniami i rozbudową floty kaperskiej, bunt
gdańszczan, spowodował niezadowolenie z ingerencji państwa polskiego w
politykę morską dlatego w 1570r. wysłał specjalną komisję na czele z biskupem S.
Karnkowskim, w tzw. Statutach Karnkowskiego opracowała zasady sprawowania
przez króla zwierzchności nad miastem i żeglugą morską,
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY
REFORMACJA I KONRREFORMACJA W RP Bracia Czescy-
Początki- Polska i Litwa były krajami wieloetnicznymi i niejednorodnymi religijnie, -zwolennicy husytyzmu
Polacy, Litwini i Niemcy należeli do KK a Rusini do CP, Żydzi- judaizm Ormianie- - było wśród nich wiele rzemieślników, dlatego szlachta chętnie ich przyjmowałaby
własny odłam, Tatarzy- muzułmanie, W Polsce nastąpił kryzys i krytyka KK, głównie byli wykształceni.
z powodu dziesięciny, nauki Lutra, zaczęły przyciągać ludność niemiecką, najwięcej -przyczynili się do rozwoju wielu miast w Koronie i Litwie
było mieszczan z Prus Królewskich i zachodniej Wielkopolsce, szlachta polska
podchodziło do niej sceptycznie, bo była przeważnie u mieszczą, przed rokiem Próby zjednoczenia protestantów- działacze największych wyznań heretyckich-
1525 król Zygmunt Stary zakazał sprowadzania luterańskich pism, zmieniło się to luteranów, kalwinistów, braci czeskich podjęło się ich zjednoczenia, uważali ze
właśnie w tym roku kiedy Wielki Mistrz Krzyżaków sekularyzował swoje państwo i jednością mogli zniszczyć KK, w szczególności Jan Łaski, przywódca kalwinistów w
przeszedł na Luteranizm, Wśród szlachty bardziej rozwinął się kalwinizm, Luteranie Polsce, jego działalność zbiegłą się z próbami utworzenia w Polsce kościoła
zaczęli tworzyć własne samorządy, w XVI w. zaczęto masowo przemieniać narodowego, do którego mieli należeć katolicy, protestanci i może prawosławni,
katolickie budowle na protestanckie, a nabożeństwa były po niemiecku, Z kościół ten miał być niezależny od Papieża, miał być w duchu protestantyzmu niż
kalwinistycznych szlachciców najwięcej mieszkało w Małopolsce i na Litwie, a także katolicyzmu, ale nie wyszło ponieważ obawiano się że wzrośnie pozycja króla. Nie
u Radziwiłłów, Chodkiewiczów, Leszczńszczyńskich, Chodkiewiczów, w tej religii wyszły również próby zjednoczenia heretyków ale w 1570r, w duchu
najbardziej odpowiadał im sposób organizacji Kościoła, cechowała ich kontrreformacji i jej obawy na zjeździe w Sandomierzu- kalwiniści, luteranie i bracia
samorządność przypominający demokrację szlachecką, jako jedyni, nie musieli czescy podpisali porozumienie – UGODA SANDOMIERSKA. W której mieli
płacić dziesięciny, jednak szlachta nie starała się o zachowywać praw i zobowiązać się do wspólnej obrony wyznań, Bracia polscy nie uczestniczyli w
obowiązków. obradach ponieważ byli uważani za zagrożenie z obydwóch stron i dla katolików i
heretyków, Podpisana ugoda spowodowała współprace podczas bezkrólewia i
wolnych elekcji, pod czas pierwszej elekcji zagrożeniem dla nich była możliwość
Bracia polscy- wybrania na króla Habsburga, dlatego na sejmie konwokacyjnym w 1573 r w tzw.
- w latach 1562-65 doszło do rozłamu kalwinizmu na tle teologicznym, AKCIE KONFEDERACJI WARSZAWSKIEJ, który określał zasady pokoju religijnego
- na czele rozłamu Piotr z Goniądza, który głosił antytrynitaryzm, między wszystkimi wyznaniami Zakazał on ściągania sądowego z powodu
- odrzucenie dogmatu Trójcy Świętej, negacja boskości Chrystusa, rozróżnienia w wierze. W ten sposób Rzeczpospolita Obojga Narodów stałą się
- nazywani arianami, bracia polscy, socynianami- od włoskiego antytrynitarza pierwszym krajem gdzie zagwarantowano wolność religijną. Od zwrotu dissidentes-
Fausta Socyna, który określił podstawy wiary rozróżnieni w wierze protestantów zaczęto nazywać dysydentami.
-opuszczenie Kościoła kalwińskiego i utworzenie własnej organizacji
- krytyczna postawa do fragmentów Pisma mało związanych z rozumem, Kontrreformacja w RP- wraz z zakończeniem soboru trydenckiego wprowadzono w
uproszczenie Liturgii, odrzucenie przedmiotów kultu, dobrowolny chrzest jako państwie jego postanowienia- zakładano seminaria, obłożono nadzorem kler,
dorośli, tolerancja wobec innych wyznań, inne poglądy społeczne, wszyscy ludzie proboszczów nakazano dbania o rozwój duchowy parafii, kontrolowano liczbę
są równi, wyzwolenia chłopów, pacyfizm- jako znak nosili zamiast broni drewniane wiernych. Najwybitniejszym kontrreformatorem był bp. Stanisław Hozjusz który
miecze u pasa, wprowadził do Polski jezuitów, którzy w 1564 założyli kolegium w Braniewie na
-główna siedziba w Rakowie, Warmii, oraz prowadzili Akademie Wileńską od 1579r czyli od początku jej
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY
istnienia, funkcjonowania na terenie całej Rzecz pospolity, co ograniczało szkoły
protestanckie, dzięki temu na nowo rozkwitał katolicyzm. Do najwybitniejszych
jezuitów należał Piotr Skarga i Jakub Wujek, którzy organizowali dysputy religijne,
prowadzili działalność wydawniczą
Początki rządów Batorego- nieprzychylnym dla niego był Gdańsk, nieuznający jego
wyboru, myśleli że pójdzie na ustępstwa i odwoła niekorzystne Statuty
Karnkowskiego jednak chciał to rozwiązać siłowo. Aresztowano posłów z Gdańska,
skierowano cały handel do Elbląga, Gdańsk jednak otrzymał pomoc od Danii, na
lądzie wygrywano jednak i tak wojska królewskie przegrały doszło do kompromisu
w 1577, przychylność gdańszczan w zamian za zniesienie Statutów Karnkowskiego,
zniesione całkowicie w 1585, do tego działania przyczyniła się wojna na Inflantach,
w 1577 zaczęła się ofensywa Moskwy na sejmie w 1578r uchwalono podatki na
wojnę jednak musiał za to zmienić sądownictwo Judykatywę przejęły TRYBUNAŁY
w Polsce był to TRYBUNAŁ KONORNNY złożony z szlachty wybieranej na sejmikach,
a później analogiczny TRYBUNAŁ LITEWSKI. Był to sąd apelacyjny sądów grodzkich,
ziemskich, podkomorskich. Król zrzekł się swojej judykatywy na rzecz tych sądów
apelacyjnych. Podjęto również decyzję o utworzeniu PIECHOTY WYBRANICKIEJ
złożonej z mieszkańców wsi i miast królewskich.
Wojna z Moskwą- król nie zamierzał walczyć na terenie Inflant, najlepiej byłoby
uderzyć na terytoriom wroga, chciał przez to odciąć wojska cara w inflantach od
reszty państwa. 1579 roku polsko-litewskie wojska zajęły twierdzę w Połocku i
spustoszyły ziemie ruskie siewierską i smoleńską, 1580 r. zdobył Wielkie Łuki lecz
jego wojska poniosły strat trzeci raz zebrany sejm w 1581 podatkował na nowo co
spowodowało Zajęcie Psków leżącego daleko na północy. Co spowodowało
utracenie wojsk w Narwie przez Moskwę i terenów zajętych w poprzednich latach.
W 1582r zawarto rozejm w Jamie Zapolskim w którym miał trwać 10 lat RON
otrzymała Inflanty i ziemię połocką, a Moskwa nie miała już dostępu do Bałtyku
Konflikt króla ze szlachtą- szlachta obawiała się że król będzie chciał wzmocnić
swoją pozycję, że będzie chciał spowodować elekcję swojego tronu wobec swojej
rodziny. Szlachta była również niechętna Zamojskiemu, który skazał na śmierć
Samuela Zborowskiego z przyczyn osobistych. Spór ten chciał rozwiązać ostatni
sejm za życia Batorego który zmarł w 1586r.
ZŁOTY WIEK RZECZPOSPOLITY