EA 1 - Podstawy elektrotechniki i elektroniki.

Laboratorium

ĆWICZENIE 2. DIODA PROSTOWNICZA. PROSTOWNIK

Pomiary charakterystyk statycznych diody.

1. Zmontować układ według schematu z rys. 1. Linią przerywaną zaznaczono dwie
możliwości dołączenia woltomierza. Zwrócić uwagę na obecność rezystora
ograniczającego prąd – jeżeli jest to rezystor dekadowy nastawiona na nim wartość musi
być różna od zera (min. 100 Ω).

Rys. 1. Układ do pomiaru charakterystyk statycznych diody.

2. Zmierzyć charakterystykę prądowo-napięciową diody, ID = f(UD), w kierunku
przewodzenia i zaporowym. Należy odpowiednio dobrać układ pomiarowy: poprawnie
mierzonego napięcia lub poprawnie mierzonego prądu. Pomiary wykonać w możliwie
szerokim zakresie prądów. W trakcie pomiarów pamiętać o doborze odpowiednich
zakresów pomiarowych, a także na bieżąco kontrolować moc wydzielaną w diodzie,
aby nie dopuścić do jej uszkodzenia.

Prostownik jednopołówkowy
3. Połączyć układ prostownika jednopołówkowego według rys. 2a z wykorzystaniem diody
świecącej. Rezystancję obciążenia ustawić na 1 k. Przy niewielkiej częstotliwości
generatora (kilka herców) widoczne będą chwile kiedy dioda przewodzi (świeci).
Zaobserwować na oscyloskopie przebiegi napięcia na wejściu prostownika i na
obciążeniu. Napięcie na diodzie można zaobserwować odejmując napięcie na obciążeniu
(CH2) od napięcia generatora (CH1).
a) Osc. Osc.
CH1 CH2

VAC Robc VDC

Generator

b) Osc. Osc.
CH1 CH2

Generator VAC C Robc VDC

Rys. 2. Układy do badania prostownika jednopołówkowego.

1
 EA 1 - Podstawy elektrotechniki i elektroniki. Laboratorium

4. Zamienić diodę świecącą na prostowniczą i powtórzyć obserwacje. Porównać przebiegi

napięć na diodzie i na obciążeniu dla diody świecącej i prostowniczej. Zaobserwować
przebiegi napięć przy odwrotnym włączeniu diody.
5. Zmierzyć wartość średnią napięcia na obciążeniu (woltomierz w trybie DC). Pomiary
wykonać dla trzech wartości napięcia wejściowego. W sprawozdaniu zamieścić również
przebiegi ilustrujące pracę prostownika.
6. Dodać kondensator filtrujący na wyjściu prostownika (rys. 2b). Dokonać obserwacji i
pomiaru napięcia na obciążeniu dla trzech różnych pojemności kondensatora (od kilku do
100 F) i przy dwóch częstotliwościach: 50 Hz i 100 Hz. Napięcia generatora ustawić na
jednej z wartości użytych w p. 3. W sprawozdaniu zamieścić przebiegi ilustrujące wpływ
pojemności kondensatora filtrującego na wartość średnią napięcia wyjściowego
prostownika.

Opracowanie wyników
1. Przedstawić na jednym wykresie charakterystykę diody dla kierunku przewodzenia i
zaporowego.
2. Obliczyć rezystancję statyczną, RS = U/I, i dynamiczną badanej diody, rd = dU/dI.
Przedstawić na wykresie zależności RS =f(UD) oraz rd = f(UD).
3. Wyznaczyć: rezystancję szeregową RS, prąd nasycenia I0 oraz współczynnik złącza .
Wyznaczenie tych wielkości możliwe jest na podstawie wykresu charakterystyki
prądowo-napięciowej diody IF(UF) wykonanego w następującym układzie współrzędnych:
skala prądu logarytmiczna (ln) zaś skala napięcia liniowa. W przypadku idealnego złącza
(RS = 0) taki wykres byłby zbliżony do linii prostej (dlaczego?). Rezystancja szeregowa
diody powoduje odchylenie wykresu od linii prostej, co jest najbardziej widoczne dla
dużych napięć, tj. dla exp(U/UT)>>1. W tym zakresie można przyjąć:
U  I F RS
ln I F   ln I 0
U T
Wartość I0 można wyznaczyć przez znalezienie punktu przecięcia przedłużenia wykresu
IF(UF) (w skali log-lin) z osią prądu, zaś  będzie nachyleniem otrzymanej
charakterystyki. Odległość (w kierunku poziomym dla dużych prądów) wykresu
rzeczywistej charakterystyki od aproksymowanej linią prostą charakterystyki dla zakresu
średnich prądów, (charakterystyki dla RS = 0) jest napięciem URS na rezystancji
szeregowej. Wykreślając napięcie URS w funkcji prądu diody IF dla zakresu dużych
prądów i aproksymując punkty pomiarowe funkcją liniową, można wyznaczyć RS jako
nachylenie aproksymującej funkcji. Przy dokładnych pomiarach zauważyć można iż
współczynnik  zależy od prądu diody, to jest dla złącza krzemowego dla zakresu małych
prądów (dominuje prąd rekombinacji)  ~2, dla średnich prądów (dominuje prąd dyfuzji)
 ~ 1, a dla dużych prądów (duży poziom wstrzykiwania)  ~ 1...2. Jeśli tylko jest to
możliwe należy wyznaczyć współczynniki złącza dla każdego z zakresów prądów.

Przed przystąpieniem do ćwiczenia, aby usprawnić jego wykonanie, należy przygotować w

arkuszu kalkulacyjnym (Excel, OpenOffice itp.) plik z tabelami oraz wykresami, które będą
rysowane na podstawie wyników pomiarów wpisywanych do tabel.

2
 Protokół pomiarowy - dioda prostownicza, prostownik

Imiona i nazwiska Grupa

1.
2.
3.

1. Dioda: 2. Prostownik jednopołówkowy

Lp. U, V I, mA Lp U we, V U wy, V
1 1
2 2
3 3
4
5
6 3. Prostownik z filtrem
7 U we = ….
kierunek przewodzenia

8 Lp C , mF f , Hz U wy, V

9 50
1
10 100
11 50
2
12 100
13 50
3
14 100
15
16
17
18
19
20
21
22
23
kierunek zaporowy

24
25
26
27
28
29
30
Oscyloskop cyfrowy KEYSIGHT DSOX1102AG

Oscyloskop jest przyrządem służącym do obserwacji przebiegów zmiennych i pomiaru

ich parametrów. Obecnie powszechnie stosowane są oscyloskopy cyfrowe, które umożliwiają
pomiary wielu parametrów w sposób automatyczny, co sprawia, że są to przyrządy uniwersalne.
Podstawy obsługi oscyloskopu zostaną przedstawione na przykładzie przyrządu KEYSIGHT
DSOX1102AG, który znajduje się na wyposażeniu laboratorium. Oscyloskop ten posiada
wbudowany generator, co dodatkowo zwiększa jego możliwości.
Panel czołowy. Panel czołowy oscyloskopu przedstawia rys. 1. Gniazda wejściowe i
elementy regulacyjne w poszczególnych kanałach oscyloskopu oznaczone są kolorami (żółty,
zielony), takimi samymi jakimi kreślone są przebiegi na ekranie. Zastosowanie kolorów ułatwia
obsługę i obserwację przebiegów.

Pokrętło wprowadzania Przycisk Regulacja Regulacja poziomu

danych autoskalowania w poziomie wyzwalania

Przyciski
programowe

Ekran

Włącznik

Wyjście Regulacja Wejścia Aktywacja

Gniazdo USB generatora w pionie analogowe generatora
Rys. 1. Panel czołowy oscyloskopu KEYSIGHT DSOX1102AG

Ekran. Na ekranie, oprócz mierzonych przebiegów, prezentowane są także informacje

dotyczące nastaw oscyloskopu, wyniki pomiarów wybranych parametrów, a także definicje
przycisków programowych (rys. 2). Obserwację przebiegów i pomiar ich parametrów ułatwia
siatka, w której na jedną działkę (kratkę) przypada określona wartość napięcia (oś Y) lub czasu
(oś X). Informacje o aktualnie nastawionej czułości, np. 1 V/dz (ang. V/div), w każdym z
kanałów i skali czasu, np. 10 s/dz (ang. s/div), znajdują się w górnym wierszu ekranu. W
dolnej części ekranu prezentowane są wyniki pomiarów wybranych parametrów (maksymalnie
czterech jednocześnie), wykonywanych z wykorzystaniem kursorów lub wbudowanych funkcji.
Gdy pomiary są wyłączone wyświetlane są tu wartości różnych parametrów konfiguracyjnych.
Prawą część ekranu zajmuje pole z etykietami przycisków programowych wymiennie z
informacjami dotyczącymi akwizycji danych wejściowych, kanałów, używanych funkcji
matematycznych i przebiegów odniesienia.
 Kursory poziome Czas/dz
Czułość kanałów
analogowych

Poziom
wyzwalania

Poziom masy
w kanałach
analogowych

Wyniki
pomiarów
Pole z informacjami i etykietami
przycisków programowych
Rys. 2. Elementy ekranu oscyloskopu

Przyciski programowe. Funkcja przycisków programowych (Softkeys) zmienia się w

zależności od aktualnego menu, wyświetlanego obok nich na ekranie. Przycisk Back key służy do
powrotu do poprzedniego poziomu menu. Wciśnięcie tego przycisku przy najwyższym poziomie
menu powoduje przejście do wyświetlania informacji.
Autoskalowanie. Oscyloskop cyfrowy posiada bardzo pomocną funkcję, jaką jest
autoskalowanie. Wciśnięcie przycisku Auto Scale powoduje automatyczną konfigurację
oscyloskopu w celu jak najlepszego wyświetlenia na ekranie sygnału wejściowego. Pozwala to na
szybkie uzyskanie obrazu badanego przebiegu. Funkcja ta działa poprawnie w większości
przypadków, jednak czasami (np. przy przebiegach o małych częstotliwościach) do uzyskania
prawidłowego obrazu na ekranie konieczny jest ręczny dobór nastaw.
Regulacja pionowa i pozioma. Każdy kanał ma oddzielny zestaw elementów do
regulacji w pionie, czyli ustawienia czułości kanału i przesuwania przebiegu na ekranie góra/dół,
natomiast regulacja w poziomie, czyli zmiana współczynnika czasu i przesuwanie prawo/lewo,
jest wspólna dla wszystkich kanałów (rys. 3).
 a) b)
Regulacja Przesuwanie
współczynnika przebiegu
Regulacja czułości czasu prawo/lewo

Włączenie/wyłączenie
kanału

Przesuwanie
przebiegu góra/dół

Rys. 3. Elementy regulacji parametrów przebiegów: a) w pionie, b) w poziomie

Przycisk z numerem kanału służy do włączania/wyłączania danego kanału (przycisk jest

podświetlony, gdy kanał jest włączony) lub do włączenia menu klawiszy programowych z
opcjami kanału. Regulacja czułości może się odbywać w sposób precyzyjny lub zgrubny.
Przejście z regulacji zgrubnej na precyzyjną i na odwrót odbywa się przez wciśnięcie pokrętła.
W celu uzyskania jak najdokładniejszych wyników pomiarów, nastawy należy dobierać
tak, aby cały obserwowany przebieg był widoczny na ekranie.
Wyzwalanie. Do uzyskania stabilnego obrazu na ekranie niezbędne jest ustawienie
odpowiedniego poziomu wyzwalania, czyli poziomu napięcia wejściowego, przy którym
rozpoczyna się pomiar. Do tego celu służy pokrętło Trigger. Z kolei przycisk Trigger włącza
menu umożliwiające m.in. wybór źródła sygnały wyzwalającego oraz typu wyzwalania. Aktualny
poziom wyzwalania zaznaczony jest na ekranie symbolem .
Wybór/zmiana opcji i parametrów. Do wyboru odpowiedniej pozycji z aktywnego
menu i zmiany jej wartości służy pokrętło Entry, znajdujące się z prawej strony ekranu. Pokrętło
to jest aktywne, jeżeli przy klawiszu programowym pojawia się symbol (rys. 4). Obrót
pokrętła i pozostawienie go na określonej pozycji menu wystarcza do jej wyboru. Zatwierdzenia
wyboru można również dokonać poprzez wciśnięcie pokrętła.

Rys. 4. Widok ekranu z zaznaczonym aktywnym przyciskiem programowym.

 Panel pomiarowy. Oscyloskop posiada wiele funkcji pomiarowych, do których dostęp
zapewnia grupa przycisków Measure (rys. 5). Przycisk Cursors otwiera menu wyboru kursorów
(X, Y), trybu ich używania i kanału (źródło), w którym będą wykonywane pomiary. Do obsługi
kursorów służy znajdujące się obok pokrętło. Przycisk Measure włącza menu predefiniowanych
pomiarów, natomiast Analyze umożliwia wybór zaawansowanych funkcji, jak np. woltomierz
cyfrowy czy analiza charakterystyki częstotliwościowej.

Rys. 5. Przyciski panelu pomiarowego

Generator. Dostęp do wbudowanego generatora zapewnia przycisk Wave Gen. Po jego
wciśnięciu pojawia się menu ja na rys. 4. Użytkownik ma możliwość wyboru rodzaju przebiegu,
jego częstotliwości, amplitudy i przesunięcia względem poziomu zerowego (składowa stała).
Gniazdo USB (zapis/odczyt plików). Gniazdo USB służy do dołączenie do oscyloskopu
zewnętrznej pamięci masowej lub drukarki. Pamięć zewnętrzna umożliwia zapis lub odczyt
plików konfiguracyjnych oscyloskopu oraz zapis danych i obrazów ekranu. Aby można było z
niej skorzystać musi być ona sformatowana w systemie FAT lub FAT 32. Opcje zapisu/odczytu
są dostępne po wciśnięciu przycisku Save/Recall (rys. 6).

Rys. 6. Menu zapisu pliku

Wciśnięcie przycisku programowego Naciśnij aby/Zapisz powoduje zapis do pliku z poprzednio
ustawionymi parametrami. Zmiana parametrów zapisu jest możliwa po wybraniu opcji Zapisz.
Wynik pomiaru może być zapisany w postaci obrazu ekranu (BMP, PNG) lub jako dane
liczbowe (CSV, ASCII XY, BIN). Opcje menu zapisu umożliwiają również zmianę folderu
zapisu i zmianę nazwy pliku. Do szybkiego zapisu służy przycisk Save to USB – jednokrotne
jego wciśnięcie powoduje zapis do pliku zgodnie z aktualną konfiguracją.