Kuti

İdarenin Düzenleyici İşlemleri

Düzenleme yetkisi: Yürütme ve idarenin genel, objektif, gayrişahsi nitelikte kural işlem yapma yetkisidir.

Düzenleyici işlem: Bu yetkinin kullanılması sonucu yapılan ve değişik isimler taşıyan işlemlerdir.

Yürütmenin düzenleme yetkisi, sınırlı, tamamlayıcı ve bağımlı bir yetkidir. Yürütme doğrudan Anayasa'dan
kaynaklanan belirli konulardaki ayrık düzenleme yetkisi bir yana bırakılırsa, düzenleme yetkisinin türevsel
niteliğini sürdürür.

Düzenleyici İşlemlerin Türleri

Danıştay: Düzenleme yetkisini kullanarak tüzük, yönetmelik, genelge gibi düzenleyici işlemleri yapan idarece
tesis edilen bir işlemin düzenleyici nitelik taşıdığının kabul edilebilmesi için, söz konusu işlemin sürekli, soyut,
objektif, genel durumları belirleyen ve gösteren hükümler içermesi, başka bir ifadeyle belirtilen kurallar
koymuş olması gerekir.

Sadece yasalarda isimlendirilmiş işlemler değil ismi olmayan işlemler de düzenleyici işlem kapsamına girebilir.
Örnek: Cumhurbaşkanlığı 1 numaralı kararnamesinde de (m.508), "Bakanlık görev, yetki ve sorumluluk
alanına giren konularda idari düzenlemeler yapabilir" hükmü getirilmiştir.

Bir idari işlemin düzenleyici olup olmamasının belirlenmesinin sonuçları vardır ve işlem düzenleyiciyse
buna dava doğrudan doğruya ilk derece mahkeme olarak Danıştay’da açılması gerekir. İşlem düzenleyici
işlem değilse ilk derece mahkemesi olarak idari mahkemede açılmalıdır.

1) Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

Anayasa 8: Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak
kullanılır ve yerine getirilir.

Anayasa 104: Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.

Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
çıkarabilir.

Cumhurbaşkanı diğer düzenleyici işlemlerden farklı olarak Anayasada belirtilen çerçevede herhangi bir
kanuna dayanmadan veya yasama onayı olmadan CBK’lar ile düzenleme yapabilecektir.

Anayasa'nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı
kararnamesi ile düzenlenemez. Madde 104’e göre:

• Anayasa'da "münhasıran" kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi

çıkarılamaz.
• Kanunda "açıkça" düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı karar- namesi çıkarılamaz.
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri
uygulanır.
• TBMM'nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir.

Kanunla düzenleneceği belirtilen konularda CBK çıkarılmaz.

1
Kuti

Cumhurbaşkanı kendi görev alanını ilgilendiren yasaların ve CBK’ların uygulanmasını sağlamak için ve bunlara
aykırı olmamak şartıyla yönetmelik de çıkarabilir.

Başka isimlerde de düzenleyici işlem yapabilir à Cumhurbaşkanlığı kararı

Karar adı altında yapılan işlem birel işlem de düzenleyici işlem de olabilir.

CBK zayıflatılmış yasa gücüne sahiptir.

İdarenin kuruluş ve görevlerinin kanunla düzenleneceğinin istisnaları:

1) Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının
kurulması CBK ile düzenlenebilir. m.106
2) Kamu tüzelkişiliği kanun dışında CBK ile kurulur. m.123
3)DDK işleyişi üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri CBK ile düzenlenir. m.108
4) Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri CBK ile düzenlenebilir. m.118

2) Yönetmelikler

Anayasa 124: Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların
ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla,
yönetmelikler çıkarabilirler.

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince mali konularda düzenlenecek yönetmelikler ile yönetmelik
niteliğindeki düzenleyici işlemler Sayıştay’ın görüşü alınarak yürürlüğe konulur.

Aynı organın yaptığı yeni yönetmelik eskisini değiştirir ya da kaldırır.

Yönetmeliğe Konu Olabilen Düzenlemeler: Yönetmelikler yasaların ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin

uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak, kaydıyla çıkarılabilmektedir.

Yönetmeliklerin Yayınlanması: Anayasa'ya göre, "Hangi yönet meliklerin Resmi Gazete'de yayımlanacağı
kanunda belirtilir. Gerekip de yayımlanmayan varsa hukuken geçersiz.

Yönetmeliklere yerindelik denetimi yapılamaz, hukuka uygunluk denetimi yapılabilir.

Yönetmelik niteliğindeki düzenleyici işlemler: Yönetmelik yapan kişilerin kendi görev alanlarını
ilgilendirmeyen konularda yaptıkları yönetmelik gibi olan düzenleyici işlemlerdir.

3) Adsız Düzenleyici İşlemler

Takdir yetkisine sahip olan idare bunun doğal sonucu olarak genel düzenleme yetkisine sahiptir.
Uygulamada yönetmelik dışında değişik isimler taşıyan düzenleyici işlemler yapıldığı gibi, yasalarda da sık sık
bu tür işlemlerin çıkarılması öngörülmektedir. Örneğin, tebliğ ve genelge bu tür işlemlerin en yaygın
görülenleridir.
Cumhurbaşkanının Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı kararda değişiklik yapması da adsız
düzenleyici işlem sayılır.
Yönetmelik benzeri düzenleyici işlem

2
Kuti

İçtihat Hukuku

İçtihadı Birleştirme Kararları: Bir yargı düzeni içindeki yargı yerlerinin kararları ve uygulamaları açısından birliği
sağlama görevi, o yargı düzeninin tepesinde yer alan yüksek mahkemeye düşmektedir. Yüksek mahkeme
bununla da yetinmez, kendisini oluşturan dairelerin kararları arasında da içtihat birliğini sağlar. Örneğin, bu
görev, adli yargı alanında Yargıtay, idari yargı alanında Danıştay tarafından yerine getirilir. Bir yüksek
mahkemenin, kendisini oluşturan dairelerinin kararları arasındaki farklı uygulamalar “içtihadı birleştirme
kararı” yolu ile giderilir.

Diğer Yargı Kararları: İçtihadı birleştirme kararları dışında kalan yardımcı kaynaklardır.

İdare Hukukunda Boşluk doldurma

3 yol vardır:

1) Örnekseme (Kıyas): Örnekseme {kıyas) yolu ile benzer bir durum için konmuş olan hukuk kuralından
yararlanılarak, boşluk doldurulmaya çalışılır.
Özel hukuk alanındaki bir kuralın, idare alanına aktarılabilmesi için, özel hukuk alanındaki kuralın, evrensel
nitelikli bir kural olması gerekir.
Danıştay'ın örnekseme alanındaki tutumu oldukça çekingendir. Özellikle, özel hukuk alanındaki bir kuraldan
yararlanabilmek için, çoğu kez açık bir yasal kurala, gereksinme duymaktadır.

2) Hukukun genel ilkelerinden yararlanma: Danıştay boşluk doldurmada hukukun genel ilkelerinden
yararlanmaktadır. Çoğu kez Danıştay boşluk durdururken «hak ve adalet» ya da «istikrar» gibi ilkelerden
yararlanma yoluna gitmektedir.

3) Yeni Kural Koyma: Danıştay, örnekseme ve hukukun genel ilkelerinden yararlanarak boşluğu
dolduramaması durumunda yeni kural koyma yoluna gidebilir. Bunu yaparken bireylere yükümlülük getirme
ve özgürlüklerini kısıtlama yoluna gidemez. Bu gibi düzenlemeler, idare hukuku alanında, ancak yasa ile
olabilir.

İDARENİN ÖRGÜTLENİŞİ

3
Kuti