Professional Documents
Culture Documents
1. Mùa xuân nho nhỏ
1. Mùa xuân nho nhỏ
Nếu phải chọn một loài hoa đpẹ nhất, tôi sẽ chọn lấy một đóa hương dương đang
căng mình hướng đến ánh sáng mặt trời. Nếu phải chọn một thanh âm hay nhất, tôi
sẽ chọn tiếng chim hót đầy sức sống. Và nếu được hỏi mùa nào làm tôi háo hức rạo
rực nhất,tôi sẽ là lời là mùa xuân.Đúng vậy! Mùa xuân khiến ngàn cây cỏ đâm
chồi nảy lộc, khơi gợi cả nguồn cảm xúc vô tận của thi sĩ . Lắng nghe những thanh
âm của khát vọng sinh sôi, nảy nở, cống hiến hết nình cho xã hội đang rạo rực
trong tâm hồn Thanh Hải đề ‘’Mùa xuân nho nhỏ’’ ra đời. Bài thơ giản dị, tứ thơ
sâu lắng nhưng đã ôm trọn tâm hồn đôn hậu, tha thiết yêu cuộc sống nhà thơ.
Trần Hữu Tả đã từng nhận xét rằng : ‘’Cuộc đấu tranh bền bỉ, anh dũng của nhân
dân miền Nam, của nhân dân Thừa Thiên là nguồn cảm hứng của thơ Thanh
Hải”.Có thể nói, Thanh Hải gắn bó cả đời xứ thơ, hướng ngòi bút của mình vào
hiện thực xung quanh góp vào sự nghiệp cách mạng miền Nam. Tuy vậy nhưng
văn phong của ông luôn nhẹ nhàng, giàu chất nhạc, gắn liền với làn điệu trữ tình
nơi ông thuộc về. Đặc biệt là khi có tuổi, ngòi bút của ông lại càng đậm nét, ghi rõ
dấu ấn thời gian, điều đó thể hiện rõ qua tác phẩm ‘’Mùa xuân nho nhỏ “Bài thơ
được Thanh Hải viết với thể thơ năm chữ vào tháng 11 năm 1980, ngay trên
giường bệnh và chí ít lâu sau tháng 12 năm 1980, nhà thơ mãi mãi ra đi. Ở giữa
mùa đông rét giá của xứ Huế không làm trái tim nhà thơ nguội lạnh. Ngược lại,
tâm hồn trong trẻo, bừng sức sống để cảm nhận sâu sắc về một mùa xuân nồng
ấm, bật lên ước nguyện chân thành được cống hiến cho đất nước. Mùa xuân trong
bài thơ không chỉ được hiểu theo nghĩa thực mà nó còn ẩn dụ cho ‘’mùa xuânn’’
của quê hương xứ sở, của cách mạng, của tổ quốc.
Nếu ví ‘’ Mùa xuân nho nhỏ’’ là một bức tranh thì hẳn đó là bức tranh đẹp
đẽ và đầy màu sắc và chắc chắn Thanh Hải sẽ là người nghệ sĩ thật tài hoa. Chỉ vài
nét phác họa cơ bản, ông đã vẽ nên một một xuân đầy sức sống và thơ mộng. Mở
đầu là hình ảnh thiên nhiên đơn sơ mà lộng lẫy:
‘’ Mọc giữa dòng song xanh
Một bông hoa tím biếc ‘’
Động từ ‘’mọc’’ đã xuất hiện đầy táo bạo ở đầu bài thơ qua biện pháp đảo ngữ.
Đến với câu thơ đầu tiên, ta thấy tác giả đã chắc chắn rằng sẽ có một thứ gì đó
ngược dòng mà vươn lên.’’Bông hoa tím biếc’’ mang theo năng lượng mới tiếp nối
sự ngỡ ngàng và chờ đợi đã xuất hiện một cách ngoạn mục. Nó càng khiến người
đọc liên tưởng đến bông lục bình nhỏ bé mang theo màu tím đặc trưng của xứ Huế
giữa khúc sông mênh mông, quanh co như dải lựa đào trên đất miền Trung. Phải
chăng dòng song đó đã phản chiếu màu xanh của bầu trời để trở thành ‘’dòng song
xanh’’Nếu mùa xuân trong thơ Tố Hữu là ‘’ mùa xuân mơ nở trắng rừng’’, toàn bộ
không gian được bao phủ bởi màu trắng tinh khôi của hoa mơ thì Thanh Hải chỉ
cần ‘’ một bông hoa tím biếc’’ là đủ. Thật giản dị và khôi nguyên khi Thanh Hải đã
chọn một gam màu lạnh dịu dàng từ màu xanh của dòng song, ấm áp, trang nhã từ
màu ‘’tím biếc’’ của bông hoa làm điểm nhấn riêng biệt cho bức tranh của mình.
Hình ảnh thơ nhẹ nhàng thanh thoắt, thanh bình nhưng lại có nét phá cách, để lại
nhiều ấn tượng. Cũng thật dễ dàng để bắt gặp hình ảnh thơ độc đáo như vậy nhưng
có phần ngạo nghễ hơn qua tác phẩm Tự Tình II của nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Ta đã
không còn xa lạ với phong cách táo bạo, thái độ thách thức cuộc đời như thế nữa.
‘’Xiên Ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”
Đắm mình trong bức tranh cảnh vật mùa xuân, người ta càng thêm cảm than sự đa
dạng của của thiên nhiên, của trời đất khi bị đánh thức bởi tiếng chim chiền chiện
vui tươi rộn rã. Hào hứng và nôn nao, tâm hồn thơ ca của Thanh Hải đã không
ngừng ngại thốt lên tiếng gọi thiết tha, trìu mến:
‘’ Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời ‘’
Tác giả đưa từ ‘’ơi’’ vào câu thơ như diễn tả sự ngạc nhiên , than phục trước thiên
nhiên. Nó đã bao trùm cảm xúc bồi hồi, da diếc, cách gọi như than thương, gần gũi
với tiếng họt lãnh lót của chim chiền chiện. Tiếng chim ngân vang giữa bầu trời
rộng lớn đã đong vào nhà thơ một niềm vui dai dẳng để thốt lên ‘’hót chi mà’’ -lời
gọi thương mến đậm chất địa phương của người dân xứ Huế. Âm thanh ‘’vang
trời’’’ ấy đã khiền mùa xuân nơi cố đồ vốn trầm buồn, phẳng phất hương vị hoài cổ
in bóng ngàn năm lịch sử bổng rực rỡ, vui tươi hơn hẳn. Tựa như khúc ca chào
mừng mùa xuân, nó cứ kèo dài ngân nga mãi không thôi làm long người them
khẩn trương, vội vã. Tuôn trào theo dòng cảm xúc, bông hoa, sắc tím, dòng song
xanh, tiếng chim… tất cả đã quyệt thành ‘’giọt’’. Mọi thứ như tầng mây đưa tác giả
từ thực tại đến mộng tưởng lơ lửng:
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
‘’giọt long lanh’’ không phải là chi tiết cụ thể, nó là hình mở và tang sức suy
tưởng của mỗi người. Nó sẽ là giọt nước đọng trên những tán lá dành ai yêu thích
những rào, nó cũng có thể là giọt sương ít ỏi của buổi sớm mai cho những ai thích
ngắm bình minh. Nhưng đối với Thanh Hải, nó nhiều hơn thế, trong những ký ức
về câu thơ trước, ta có thể cho rằng tiếng chim trong veo lãnh lót trước đó đã kết
tinh thành giọt mà rơi vào tâm hồn tác giả, khuấy đọng không gian vốn sâu lặng.
Bằng biện pháp hoán dụ chuyển đổi cảm giác, tiếng chim được lắng nghe từ thính
giác rồi chuyển thành xúc giác thật khéo léo. Ta cũng có thể cho rằng đó là giọt
long lanh ẩn chứa những tinh túy nhất của đất trời mùa xuân, đọng lại thành giọt
ngọc hữu hình. Dù là gì đi nữa thì đối với tác giả cũng đều quý giá để ông vội vàng
đưa tay ra ‘’hứng’’ một cách nâng niu, trân trọng như một món quà được ban tặng
từ tạo hóa.Bởi lẽ ông nhận thức được càng quý báu thì càng dễ đánh mất Hình ảnh
còn cho thấy ông đã sống trên đời với thái độ biết ơn, xem trọng những gì có được.
Đây là thái độ sống mà ai cũng cần noi theo.
Nếu mùa xuân miền Nam là những cánh mai rực rỡ, mùa xuân miền Bắc cánh
hồng e ấp trong cơn gió se lạnh . Còn mùa xuân xứ Huế tượng trưng cho dải đất
miền Trung là màu tím thủy chung, son sắt màu xanh hiền từ của dòng nước
Hương Giang, là tiếng chim lãnh lót đon đã cùng với sự trân trọng biết ơn cuộc
sống đến từ tận đáy long của Thanh Hải. Tất cả đã tô vẽ một bức tranh thiên nhiên
màu xuân thật hoàn hảo. Vốn là người con lớn lên từ cách mạng, được sinh ra ở đất
vua như kinh thành Huế, Thanh Hải vốn không quên được chiến tranh đã hung tàn
và khóc liệt như nào, để ông càng thêm quý trọng hòa bình mà đất nước đang có
được. Đến với khổ thơ thứ hai, ta sẽ thấy được tác giả đã cảm nhận và tận hưởng
mùa xuân đất nước , cách mạng gắn liền với cuộc song sinh hoạt của người dân.
‘’ Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ ‘’
Không phải ngẫu nhiên mà Thanh Hải sử dụng hình thức sóng đôi nhịp nhàng với
hai hình ảnh “người cầm súng" và "người ra đồng”, nghệ thuật điệp từ ‘’mùa xuân
người’’ và ‘’lộc’’. Người cầm súng là người lính bảo vệ tổ quốc, người ra đồng là
người lao động, sản xuất. Họ là những bộ phận đại diện cho người bảo vệ và người
phát triển , họ là biểu tượng sức mạnh dân tộc . Dây là những hình ảnh không còn
quá xa lạ xuất hiện trong nền văn học ta với ‘’Đống chí’’ của Chính Hữu, ‘’Tiêu
đội xe không kính’’ của (). Tuy nhiên, hình ảnh này đã xuất hiện độc đáo mới lại
trong ‘’Mùa xuân nho nhỏ’’. Nói đến điểm bức phá của bài thơ, ta không thể bỏ
quên phép ẩn dụ qua từ ‘’lộc”.’’ lộc giắt đầy trên lưng’’ của ‘’ người cầm súng’’
được hiểu là lớp áo ngụy trang , bảo vệ. Hiểu một cách sâu sắc hơn đó là niềm hi
vọng một cuộc sống mới hòa bình, tốt đẹp mà hàng triệu người gửi vào các chiến
sĩ. Lộc trải dài vô tận trên nương mạ do những đôi tay chai sạn của"người ra đồng"
gieo trồng. Đó có thể là hạt gạo trắng buốt, là rẫy bắp vàng ươm, là thúng đậu đầy
ấp, là thành quả lao động vất vả hứa hẹn những vụ mùa bội thu, mang đến năng
lượng tràn trề cho đất nước.Tất cả đã gửi vào một niềm hi vọng được hòa bình,
độc lập mãi mãi vào cơn gió màu xuân, thổi đi khắp mọi nơi. Cũng đã từng có một
hồn thơ khao khát hòa bình nhưng với giọng điệu đanh thép hơn qua bài ‘’Hòa
bình’’ -Xuân Diệu:
‘’ Hoà bình xanh biếc và son đỏ,
Nước ngọt với trời trong;
Nhà máy mới dựng xong,
Lúa vừa đóng sữa ngọt ‘’
Trong màu xanh non mới chớm kia, một sức sống của đất trời phả vào,làm dao
động cảnh vật . Có lẽ vì vậy mà tác giả đã miêu tả chi tiết sức sống ấy qua niềm
hân hoan:
‘’ Tất cả như hồi hả
Tất cả như xôn xao’’
Điệp từ ‘’ tất cả’’ đi liền với từ lấy ‘’hồi hả, xôn xao ‘’ làm câu thơ thêm có hồn,
sinh động mang âm hưởng rộn rang. Tất cả như hối hả,tấ cả như xôn xao mà quyện
mình vào vẻ phồn hoa, hút người của mùa xuân. Nó còn là vẻ vội vàng, gấp gấp
trong nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng đất nước. Mọi cung bậc cảm xúc của người thi
sĩ bất giác thu mình trong nổi chạnh lòng nhưng vẫn tự hào khi nghĩ về quê
hương, đất nước:
Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứđi lên phía trước”
Từ xôn xao, rạo rực đến nghẹn ngào , trầm lặng. Điệp từ “đấtnước” cộng với cấu
trúc song hành “đất nước bốn ngàn năm, đất nước như vì sao’’ cho thấy nhịp điệu
đi lên , khẳng định sự trường tồn dân tộc. Cụm từ ‘’ta cứ đi lên’’ càng thêm nhấn
mạnh ý chí, lòng quyết tâm và niềm tin sắt đá vào tương lai. Cột mốc bốn ngán
năm đã nằm sâu trong tiềm thức bao nhiêu người dân VN xuyên suốt dòng chảy
lịch sử. Ai là con đất Viết chẳng thể quên đi những vất vả, đau khổ, thử thách đến
từ những các cuộc xâm lược và cai trị mà đầu sỏ là các quốc gia đế quốc hung bạo,
không có tính người.Cái nghèo đói cứ đeo đám, cái khổ cực vẫn vây quanh , sự
mất mát đâu thương mãi không thể xóa nhòa từ hệ quả điêu tàn, hung bạo của
chiến tranh. Tuy nhiên , đối với Thanh Hải’’ Đất nước như vì sao ‘’. Để khẳng
định rằng đất nước ta dù có nhỏ bé như những ngôi sao nhưng sẽ là ngôi sao sáng
nhất bầu trời đêm,vượt lên mọi khổ đau, chèn ép mà hương đến ‘’độc lập , tự do ,
hạnh phúc ‘’ và ánh sáng đó là ý chi bất khuất, sức mạnh kiên cương của dân tộc.
Một quốc gia bị chèn ép từ thời bắc thuộc , đên với gian đoạn chống Pháp, Mĩ và
chiến thằng bằng những chiến công hiển hách đã làm sôi sục từng mạch máu của
Nguyên Khoa Điềm với bài thơ Đất Nước bất hủ:
Thanh Hải với niềm tin yêu trìu mến quê hương, nhà thơ hết sức khéo léo khi chọn
dòng sông, sắc màu, âm thanh, điệu hát đều gắn chặt với quê hương và dường như
nhà thơ muốn ôm trọn tất cả hình ảnh ấy trước khi về cõi vĩnh hằng. Và qua ‘’
mxnn” , ông đã thành công truyến tải đi niềm mong ước lớn lao nhất của cả đời
ông bằng bằng điệp cấu trúc, hình ảnh ví von đầy sức sống lẫn giộng thơ tinh
nghịch nhưng không kém phần sâu lắng. Đặc biệt hơn là hình mùa xuân, đó là
những biểu hiện cho những gì tinh túy, đẹp đẽ nhất của sự sống và cuộc đời mỗi
người.
Liên hệ :
Mùa xuân nho nhỏ là một tác phẩm nghệ thuật xây dựng bằng những vật liệu
mượn ở thực tại: Đó là mùa xuân của thiên nhiên, đất trời: sắc màu tươi thắm, âm
thanh tươi vui rộn rã. Mùa xuân trong thơ Thanh Hải đẹp, thơ mộng, khoáng đạt,
hài hòa đường nét, màu sắc, âm thanh đậm đà sắc màu xứ Huế. Điều đó giúp ta
nhớ đến Viên Phương cũng đã từng như thế. Cũng đã từng mang hơi thở tự nhiên
thổi vào hồn thơ của mình, từ đó làm nổi bật khát khao sống hết mình, cống hiến
thầm lặng :
Nửa mái đầu chớm bạc
Còn gì cho quê hương?
Thân xin làm chiếc lá...
Thân xin làm hạt sương..."
Dù cho “mái đầu chớm bạc” thì Viễn Phương cũng muốn làm tất cả mọi thứ tốt
nhất cho quê hương, đất nước. Qua hình ảnh nhẹ nhàng, mong manh như “chiếc lá,
hạt sương” càng cho ta thấy được ông muốn thực hiện hi sinh một cách thầm lăng,
không muốn cho ai hay biết. Đây là một tư tưởng đáng để chúng ta ngưỡng mộ và
học hỏi.
Đi ngược lại với sự băng hoài thời gian, ‘’Mùa xuân nho nhỏ”của Thanh Hải đã
rung cảm biết bao trái tim đọc giả bằng tình yêu thiên nhiên và khát vọng cống
hiến. Bài thơ cứ như một khúc hát ru nhẹ nhàng, du dương đi vào lòng người như
tiếng hát vang của trời đât, tiếng ngân nga của người con xứ thơ, là bài học sâu sắc
về sự trân trọng biết ơn cuộc sống, từ đó nuối dưỡng khát khao cống hiến . Khép
lại những dòng tâm sự trong từng trang giấy ấy, chúng ta có thể thấy dư âm của nó
mãi tồn đọng và lưu lại trong tâm trí ngừng ấy thế hệ. Bài thơ còn được Trần Hoàn
phổ thành nhạc để khắc sâu vị trí của nó. Đứng trước những thông điệp mà tác giả
mang đến , tôi thấy khâm phục và tự ngẫm lại bản than mình.