არქიტექტურული ორდერი – არქიტექტურული კომპოზიცია, სისტემა, რომელსაც

საფუძვლად უდევს დგარულ-კოჭოვანი კონსტრუქცია და წყობის განსაზღვრული

კანონები. ჩაისახა ანტიკურ საბერძნეთში და გავრცელდა ევროპის მრავალი ქვეყნის
კლასიკურ არქიტექტურაში. ორდერი სამი ძირითადი ნაწილისაგან შედგება : ფუძე , სვეტი
და კოჭოვანი სისტემა – ანტაბლემენტი. ძირითადი განსხვავება ცალკეულ ორდერებს
შორის მდგომარეობს როგორც ცალკეული ელემენტების წყობასა და მხატვრულ
დამუშავებაში, ასევე მთავარი და მეორეხარისხოვანი ელემენტების პროპორციებში .

დორიული შეიქმნა დორიდაში ძვ. საბერძნეთის პოვინცია; დამახასიათებელია გლუვი

კოლონები, ფორმთა უბრალოება და პროპორციულობა.

კორინთული შეიქმნა ძვ. საბერძნეთის ქალაქ კორინთაში მცენარის (აკანთის)

სტილიზებული გამოსახულება საფუძვლად უდევს კორინთულ კაპიტელის, კარნიზის,
ფრიზის და სხვა არქიტექტურული ელემენტების დეკორს .

იონიური ჩამოყალიბდა ძვ. საბერძნეთის იონიის პროვინციაში. პროპორციები უფრო

მსუბუქია და მისი ყველა ნაწილის დეკორიც უფრო მდიდრული . სვეტისთავი შემკულია
ვოლუტებით.

ანტაბლემენტი არქიტექტურული ორდერის სვეტზე დაყრდნობილი ჰორიზონტალური

ნაწილი. ანტაბლემენტი შედგება არქიტრავის, ფრიზისა და კარნიზისაგან .

ანტიფემა ფრიზის უკანა მხარე.

არქიტრავი – 1. ანტაბლემენტის ქვედა ნაწილი, რომელიც უშუალოდ სვეტს ეყრდნობა . 2.

სამერხული; მზიდი კოჭი, რომელიც აერთიანებს საყრდენების რიგს და მას გადასცემს
ზევით მდებარე კონსტრუქციების დატვირთვას.

ფრიზი — დეკორატიული კომპოზიცია ჰორიზონტალური ზოლის ან ლენტის სახით ,

რომელიც აგვირგვინებს ან გარს აკრავს არქიტექტურული ნაგებობის ამა თუ იმ ნაწილს .
არქიტექტურულ ორდერში ანტაბლემენტის შუა ნაწილი, რომელიც
მოთავსებულია არქიტრავსა და კარნიზს შორის. დორიულ ორდერში ფრიზი
დანაწევრებულია მეტოპებად და ტრიგლიფებად; იონურსა და კორინთულში შევსებულია
რელიეფებით ან სადაა.სკულპტურული, ფერწერული და სხვა გამოსახულებებით
შექმნილი ერთიანი დეკორატიული ზოლი (ხშირად ორნამენტული ხასიათისა ), რომელიც
გარს არტყია კედლების ზედა ნაწილებს.

ტრიგლიფი – დორიული ორდერის ფრიზზე – მეტოპის შემნაცვლელი ნაწილი , რომელიც

წარმოადგენს სამკუთხა პროფილის ვერტიკალური ღარებით დანაწევრებულ ფილას .

მეტოპი – დორიული ფრიზის ელემენტი, რომელიც წარმოადგენს ტრიგლიფებს შორის

მოთავსებულ სწორკუთხა (ჩვეულებრივ კვადრატულ) ხშირად ფერწერულ ან
სკულპტურულ რელიეფით შემკულ ფილას.

კარნიზი – ლავგარდანი; ანტაბლემენტის, კედლის ან მისი ნაწილის დამაგვირგვინებელი

პროფილირებული ელემენტი.

სტერეობატი – ანტიკური შენობის ან სვეტნარის ძირი, ცოკოლი, რომელიც ხშირად

საფეხურებად არის დაყოფილი.

სტილობატი– 1. სტერეობატის ზედაპირი. 2. სვეტნარის საყრდენი ქვის ფილა .

სვეტი – კოლონა; ჩვეულებრივ, მრგვალი კვეთის საყრდენი ბოძის სახით , რომელზედაც

დაყრდნობილია ანტალბლემენტი ან თაღის ქუსლი და რომელიც შედგება ღეროს ,
კაპიტელისა და ბაზისისგან.

სვეტისთავი – კაპიტელი; სვეტის დამაგვირგვინებელი ნაწილი რომელსაც ეყრდნობა

არქიტრავი.

სვეტის ტანი – სვეტის ბაზისსა და სვეტისთავს შორის მოქცეული გლუვი ან კანელიურებით

დამუშავებული ნაწილი.

სვეტნარი – კოლონადა; საერთო არქიტრავის ქვეშ განლაგებული სვეტების რიგი

ენთაზისი – სვეტის ტანის გამოზნექილობა კლასიკური კოლონის დაახლოებით 1/3-ის

ზევით, რაც სვეტის ტანის შეზნექილობის შთაბეჭდილებას აქარწყლებს .

აბაკი – კაპიტელის ზედა ნაწილი, რომელიც, ჩვეულებრივ, კვადრატული ფილაა , სწორი

(დორიული ორდერი) ან ჩაზნექილი (კორინთული ორდერი) ნაპირებით .

ექინი – დორიული კოლონის კაპიტელის, გეგმაში წრიული მოხაზულობის, მრუდხაზოვანი

(ჩვეულებრივ ნაოთხალი ლილვის) პროფილის მქონე ნაწილი.

კაპიტელი – სვეტისთავი; სვეტის დამაგვირგვინებელი ნაწილი

პედესტალი – 1. კვარცხლბეკი, პოსტამენტი; სკულპტურის, ვაზის, ობელისკის ქვესადგამი .

2. არქიტექტურული ორდერის ქვედა, საყრდენი ნაწილი

კანელიურა – 1. კედელღარი; სვეტის ან პილასტრის ტანზე ამოკვეთილი ვერტიკალური

ღარები. 2. ჰორიზონტალური ღარები იონური ბაზისის ლილვზე .

პილასტრა – აყრდნობილი სვეტი, კედლის სვეტი; კედლის სიბრტყიდან გამოწეული

ვერტილკალური ზოლი, რომელიც იმეორებს რომელიმე ორდერის სვეტის მწყობრს და
წარმოადგენს დეკორაციულ ელემენტს ან კედლის კონსტრუქციულ შესქელებას .

რელიეფი – 1. მიწის ზედაპირის ხასიათი. 2. ამობურცული სკულპტურული გამოსახულება

სიბრტყეზე

ბარელიეფი – სკულპტურული გამოსახულება სიბრტყეზე, რომლის ყველა ნაწილი

სიბრტყიდან თავისი მოცულობის ნახევარზე ნაკლებად არის გამოყოფილი . შდრ .
გორელიეფი.

ჰორელიეფი _ სკულპტურული გამოსახულება სიბრტყზე, რომელიც ბარელიეფისგან

განსხვავებით სიბრტყიდან გამოწეულია ასახული საგნის საგულისხმო მოცულობის
ნახევარზე მეტად.
პილონი – 1. კუთხი; მასიური ბოძი, რომელიც წარმოადგენს კამარის, გუმბათის ან სხვა
კონსტრუქციის ერთ-ერთ საყრდენს. 2. ხიდის ბურჯი. 3. ტრაპეციის კვეთის მქონე ,
მონუმენტური კოშკური მოცულობა. პილონები, ჩვეულებრივ , ორი მხრიდან ზღუდავს
შენობის შესასვლელს.

პორტიკი – ფრონტონით ან ატიკით დაგვირგვინებული სვეტნარი, რომელიც ხშირად ,

შენობის მთავარ შესასვლელს წარმოადგენს.

პორტალი – კარიბჭე; არქიტექტურულად დამუშავებული შესასავლელი .

პროპილეები– მონუმენტური კარიბჭე; აკროპოლისში ან სხვა არქიტექტურულ ანსამბლში

სესასვლელი

ცოკოლი – საფუძველი, ზეძირკველი; ნაგებობის ქვედა, მიწისზედა ნაწილი , რომელიც

გამოწეულია კედლის ძირითად სიბრტყიდან.

ცოკოლის სართული – ნახევარსარდაფი; მიწის ზედაპირის მიმართ თავის სიმაღლის

ნახევარზე ნაკლებად ჩაღრმავებული სართული.

წითელი ხაზი – ქუჩის ან მოედნის განაშენიანების საპროექტო ხაზი ; ხაზი , რომელზეც

იდგმება შენობები.

ბაზილიკა (ბერძ.) – 1. პორტიკი ათენში, სადაც არქონ-ბაზილევსის ადგილსამყოფელი იყო. 2.

წაგრძელებული სწორკუთხედის ფორმის გეგმის მქონე შენობა, ბოძების ან სვეტების
რიგებით დაყოფილი სამ ან ხუთ გრძივ ნაწილად (ნავად), რომელთაგან შუა, ჩვეულებრივ,
გვერდით ნავებზე მაღალია და განიერი. ძველ რომში ბაზილიკაში თავსდებოდა
სასამართლო, სავაჭრო დაწესებულებები. შემდგომში ბაზილიკა ქრისტიანული ეკლესიის
კომპოზიციის მეტად გავრცელებული სახეობაა (განსაკუთრებით ადრინდელ ქრისტიანულ
არქიტექტურაში).
ბაზილიკური შენობა – გრძივ ნაწილებად (ნავებად) გაყოფილი შენობა, რომელთაგან შუა
შედარებით მაღალია და ნათდება მის ზედა ნაწილში მოქცეული სარკმელებით.

ტეტრაკონქი (ბერძ.) – ცენტრალური ტაძარი, სადაც შენობის, კვადრატული გეგმის მქონე,

ცენტრალური მოცულობას ოთხი აბსიდა უერთდება.

ტრიკონქი (ლათ.) – სამაბსიდიანი ნაგებობა.

გუმბათი- კამარის ერთერთი სახეობა, ჩვეულებრივ ნახევარსფეროს ფორმისაა, იხმარება,

მრგვალი, მრავალწახნაგა, კვადრატული დარბაზების გადასახურავად.საქართველოში
გუმბათს უწოდებენ ასევე ეკელსიის დამაგვირგვინებელ კოშკისებრ ნაწილს, რომლის სწორი
სახელწოდებაა გუმბათის ყელი.

აბსიდი, აფსიდი -ნახევარწრიული მოხაზულობსი სადგომი, რომელიც გადახურულია

კონქით. ქრისტიანულ ეკლესიებში აბსიდში მოთავსებულია საკურთხეველი. 1.აფსიდს
შეიძლება ფარავდეს გარედან სწორი კედლები. 2. შვერილი აფსიდი- ნახევარწრიული როცა
გარემოხაზულობა იმეორებს შიდას.3. მრავალწახნაგა.
პასტოფორიუმი - დამხმარე საღვთისმსახურო სათავსო ცენტრალური აფსიდის ორივე
მხრიდან.

სადიაკვნე – საკურთხევლის სამხრეთ მხარეს განლაგებული სათავსი.

სამკვეთლო – საკურთხევლის ჩრდილოეთ მხარეზე მოქცეული სადგომი, სადაც
ღვთისმასახურების ერთ-ერთი წესის აღსრულება – “კვეთა” წარმოებს, რაც სეფისკვერიდან
ნაწილის ამოღებას ნიშნავს.

კანკელი – 1. იკონოსტასი; ზღუდე, რომელიც საკურთხეველს გამოყობს ეკლესიის დანარჩენი

ნაწილისგან. 2. გისოსი, ლანძვი, ცხაური; ლითონის, ხის ან სხვა სახის ბადე.
ამბიონი (ბერძ.) – 1. ადრინდელი ქრისტიანული ტაძრის გუმბათის ქვემოთ ან პატრონიკეს
სწვრივად მოთავსებული კეთედრა. 2. სამქადაგებლო, საფსალმუნე; ქადაგების
წარმოსათქმელად მოწყობილი შემაღლებული ადგილი საკურთხევლის წინ.

აღსავალი – 1. საკურთხევლის შემაღლებულ ბაქანზე ასავლელი ხარისხედი; 2. კიბე, კიბის

სვლა, საფეხურების რიგი.
აღსავლის კარი – კანკელის სამ კართაგან საშუალო.

კონქი(ბერძ.) – შენობის ნახევარწრიული ნაწილის (აფსიდის) მეოთხედსფეროს

მოყვანილობის გადახურვა

პატრონიკე (ბერძ.) – საპატრონიკე, პატრონიკონი; ტაძარში მეორე იარუსზე, ანტრესოლის

მსგავსად მოწყობილი ვიწრო ბაქანი მანდილოსნებისთვის.

თაღი- ორ საყრდენს შორის ამოყვანილი მრუდხაზოვანი ზღუდარი გადახურვა. არსებობს

მრავალნაირი თაღი: ამაღლებული, განმტვირთავი, გარესაყრდნობი, გოთიკური, დამრეცი,
ელიფსური, ისრული (შეისრული), კილისებრი, კოლოფა, კბილანა, კონცენტრული,
კუმშვილი, მრავალფრთიანი, მშვილდა, მცოცავი, ნალისებრი, ნახევარწრიული,
პარაბოლური, პერსპექტიული, სამფრთიანი, სამცენტრიანი, სატრიუმფო, სოლისებრი,
შეკიდული, შემაღლებული, ხოკერული, ცრუ, ტიუდორის.

თაღნარი – არკატურა; კედლის სიბრტყეზე გამოყვანილი ყრუ თაღედი, რომელიც

დეკორაციულ, პლასტიკური დამუშავების მიზნებს ემსახურება.