ĐỀ NLXH HSG

ĐỀ NLXH
ĐỀ NLXH DUYÊN HẢI 2023

Câu 1 (8.0 điểm)
“Dọc dài đất nước, túi ni-lông, chai nước nhựa, ống hút, hộp xốp đựng thức ăn vứt la liệt trên nhiều bãi
biển, điểm du lịch nổi tiếng đã không còn là chuyện hiếm thấy. Sau mỗi lễ hội, sự kiện lớn diễn ra ở sân
vận động, các phố đi bộ cũng tràn ngập rác trong đó túi ni-lông chiếm phần lớn. Vừa qua, nhiếp ảnh gia
Nguyễn Việt Hùng đã có chuyến đi từ bắc vào nam chụp ảnh rác thải, trong đó có những bức ảnh khiến
mọi người phải choáng váng, đau lòng: những dòng kênh, những vạt rừng ngập mặn, những bờ biển...
ken đặc, ngập ngụa rác thải nhựa.”
(Theo: nhandan.vn, 31/05/2019)
Suy nghĩ của anh/chị về hiện tượng được đề cập trong dòng tin trên.
1. Giải thích:
a. Khái quát, rút ra vấn đề được gợi ra từ dòng tin:
- Khái quát dòng tin: Dòng tin đề cập đến thực trạng: dọc dài đât nước Việt Nam, khắp nơi đâu đâu
cũng tràn ngập rác, trong đó túi ni-lông chiếm phần lớn. Đây là nguyên nhân trực tiếp gây ra ô nhiễm môi
trường, gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực cho cuộc sông của con người.
- Vấn đề được gợi ra: Ô nhiễm môi trường do rác thải nhựa gây ra dẫn đến thảm họa ô nhiễm trắng hiện
hữu trong xã hội hiện đại
b. Giải thích: Ô nhiễm trắng là loại ô nhiễm do rác thải nhựa (trong đó túi ni-lông chiếm phần lớn) gây ra
cho môi trường. việc lạm dụng quá mức cộng với khả năng thu gom, tái chế, tái sử dụng không tương
thích khiến chất thải nhựa tràn lan trong môi trường.
2. Bàn luận:
a. Thực trạng: Rác thải nhựa đã và đang là một vấn nạn trong xã hội hiên đại
- Theo báo cáo của Chương trình Môi trường Liên hiệp quốc (UNEP), mỗi năm thế giới có khoảng 300
triệu tấn rác thải nhựa. Con số này có thể tăng gấp ba lần vào năm 2060.
+ Trung bình mỗi phút trên thế giới có khoảng 1 triệu chai nhựa được bán ra, mỗi năm có khoảng 5000 tỷ
túi nilon được tiêu thụ.
+ Rác thải nhựa được thải ra từ rất nhiều nguồn như:
++ Rác thải nhựa từ sinh hoạt: Là rác thải nhựa xuất phát chủ yếu từ các khu dân cư, chợ, cửa hàng.
Những rác thải nhựa từ sinh hoạt chủ yếu là túi nilon, chai nhựa, đồ chơi, tã bỉm, ống hút, cốc sữa chua,
bàn chải đánh răng…
++ Rác thải nhựa các ngành sản xuất, dịch vụ:
+++ Rác thải công nghiệp: rác thải phát sinh từ hoạt động sản xuất, thi công của các nhà máy, xí nghiệp,
khu công nghiệp…
+++ Rác thải nông nghiệp: túi/bao nilon đựng phân bón, chai.can/thùng nhựa đựng hóa chất,..
+++ Rác thải nhựa y tế: Đây là nguồn rác thải nhựa khá lớn hiện nay, do đặc thù của ngành y tế là cần sử
dụng rất nhiều đồ dùng 1 lần để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm, bảo đảm an toàn trong khám chữa bệnh.
Các loại rác thải nhựa y tế phải kể đến: túi nilon, bao gói đựng vật tư y tế, dụng cụ đóng gói thuốc, găng
tay, kim tiêm…
+++ Rác thải nhựa từ các hoạt động du lịch, dịch vụ, khu vui chơi giải trí hay các trường học…
- Việt Nam là một trong năm quốc gia có lượng rác thải nhựa nhiều nhất thế giới.
+ Trên đất liền: Khoảng 1,8 triệu tấn chất thải nhựa được tạo ra mỗi năm, 18 nghìn tấn nhựa được thải ra
mỗi ngày và lượng nhựa tiêu thụ này còn tăng. Riêng hai thành phố lớn là TP. Hà Nội và TP. HCM, trung
bình mỗi ngày thải ra môi trường khoảng 80 tấn nhựa và nilon.
+ Trên biển: mỗi năm có khoảng 0,28-0,73 triệu tấn, tương đương 6% tổng lượng rác thải nhựa ra biển
của thế giới.
Với con số này, Việt Nam là quốc gia đứng thứ 4 trên 20 quốc gia ở top đầu với lượng rác thải ra biển.
+ Ở mỗi gia đình: Bình quân mỗi hộ gia đình sử dụng khoảng 1kg túi nilon/tháng.
b. Nguyên nhân:
* Khách quan:
1
- Sự phát triểncủa khoa học kĩ thuật làm cho cuộc sống của con người nói chung ngày càng hiện đại, tiện
nghi hơn. Sự phát triển ấy làm tăng nhu cầu về vật chất, tinh thần của con người kéo theo sự xuất hiện của
nhiều loại rác thải trong đời sống, trong đó rác thải nhựa chiếm phần lơn.
- Luật pháp còn thiếu những quy định cụ thể, nghiêm minh về việc xử lí các hành vi gây ô nhiễm môi
trường của từng tổ chức, cá nhân.
- Các cơ quan chức năng còn thiếu quan tâm, thờ ơ với việc xử lý chất thải, chưa có những biện pháp thật
hiệu quả để giải quyết khắc phục vấn nạn liên quan đến rác thải nhựa.
* Chủ quan:
- Ý thức của từng cá nhân còn chưa tốt, thói vô trách nhiệm và tâm lí thực dụng dẫn đến việc rác thải
nhựa ngày càng nhiều.
+ Thói quen lạm dụng đồ nhựa sử dụng 1 lần của người dân đang khiến cho lượng rác thải tăng lên theo
cấp số nhân. Đồ nhựa dùng 1 lần như cốc, thìa, bát nhựa… rất tiện dụng, giá thành rẻ, dễ tìm mua đang
khiến cho nhiều người sử dụng chúng một cách vô tội vạ, không kiểm soát.
+ Nhiều cá nhân còn vô ý thức, vô trách nhiệm, vứt rác bừa bãi khiến cho rác thải tràn lan, khó thu gom,
xử lý.
+ Nhiều người chưa có ý thức phân loại rác tại nguồn: Phần lớn người dân hiện nay vẫn thường vứt rác
thải nhựa với các loại rác vô cơ khác,… làm cho quá trình phân loại, xử lý rất khó khăn.
- Một bộ phận không nhỏ con người trong xã hội còn thiếu hiểu biết, thiếu kĩ năng sống nên đã gây tổn hại
không nhỏ đến môi trường.
c. Hậu quả:
Vấn nạn ô nhiễm trắng đã và đang để lại những hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường cũng như sức
khỏe của con người trên khắp hành tinh.
- Rác thải nhựa gây ô nhiễm môi trường:
+ Rác thải nhựa, túi nilon khi lẫn vào đất sẽ làm thay đổi tính chất vật lý của đất, suy thoái chất lượng đất,
gây xói mòn, làm cho đất không giữ được nước, dinh dưỡng, ngăn cản oxi đi qua đất làm ảnh hưởng đến
sự sinh trưởng của cây trồng.
+ Túi nilon bị vứt xuống cống, hồ, đập thoát nước… làm tắc hệ thống cống, rãnh, kênh, rạch, gây ứ đọng
nước thải và ngập úng, sản sinh ra nhiều loại vi khuẩn gây bệnh trong môi trường nước, không khí, ảnh
hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của động, thực vật; hủy hoại sự sống của các sinh vật.
- Rác thải nhựa gây nguy hại đối với sức khỏe con người:
+ Là nguyên nhân của các loại dịch bệnh như: tiêu chảy, sốt xuất huyết,.. đe dọa cuộc sống của con người
cả về sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.
+ Gây ngộ độc, giảm khả năng miễn dịch, rối loạn chức năng tiêu hóa, gây ra các dị tật bẩm sinh ở trẻ nhỏ
và nguy hiểm hơn là có khả năng gây ung thư…
d. Giải pháp:
* Các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội:
- Ban hành những chính sách giáo dục, tuyên truyền tác hại của chất thải nhựa đối với môi trường một
cách sâu rộng;
- Xây dựng những biện pháp để xử lí rác thải như tiêu hủy hay tái chế sử dụng rác thải nhưa.
- Xây dựng chương trình cụ thể về bảo vệ môi trường, đẩy lùi, đánh bại rác thải nhựa.
+ Ngày 29/5/2023, tại thủ đô Paris của Pháp, đại diện của 175 quốc gia trên thế giới đã bắt đầu Phiên đàm
phán thứ hai của Ủy ban đàm phán liên chính phủ về Thỏa thuận quốc tế nhằm chấm dứt ô nhiễm nhựa.
Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng, đại diện Nhà nước Việt Nam, tham dự sự kiện quan trọng
này, bày tỏ quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng khuôn khổ pháp luật cũng như các chính sách
thúc đẩy việc tái chế sản phẩm nhựa, hạn chế rác thải nhựa ra môi trường, cùng với các nước chung tay
giải quyết vấn đề ô nhiễm rác thải nhựa.
+ Chương trình Môi trường Liên hợp Quốc (UNEP) đã lựa chọn chủ đề Ngày Môi trường thế giới 5/6/
2023 là SOLUTIONS TO PLASTIC POLLUTION (“Giải pháp cho ô nhiễm nhựa”) với khẩu hiệu “Beat
Plastic Pollution” - Đánh bại ô nhiễm rác thải nhựa.
- Áp dụng những chính sách kinh tế như tăng thuế, không khuyến khích sản xuất các sản phẩm nhựa, nhất
2
là các bao bì nhựa. Hội khuyến nghị, tăng cường tái sử dụng sản phẩm nhựa thông qua các giải pháp về
thiết kế sản phẩm và chính sách thu hồi sản phẩm; từng bước hạn chế hay cấm sử dụng bao bì nhựa, thay
thế bằng các loại bao bì thân thiện với môi trường, có thể phân hủy nhanh trong điều kiện tự nhiên; giảm
thiểu tối đa hoặc cấm sử dụng các loại bao bì sử dụng một lần mà không tái sử dụng được, như các loại túi
nilon sử dụng một lần, ống hút, thìa nhựa…
- Đưa ra các giải pháp công nghệ và kỹ thuật tập trung vào cải tiến, thay đổi quá trình sản xuất công
nghiệp để giảm thiểu tối đa các chất thải nhựa, khuyến khích phát triển công nghệ thay thế các sản phẩm
nhựa bằng các sản phẩm thân thiện với môi trường, khắc phục nhược điểm chậm phân hủy của nhựa thải.
* Cá nhân:
Trước tình trạng ô nhiễm trắng ngày càng trở nên nghiêm trọng tại nhiều nơi, người dân cần chung tay,
đồng lòng, góp sức để bảo vệ môi trường và Trái Đất thân yêu:
- Tích cực tham gia các chương trình bảo vệ môi trường như thu gom rác thải tại các khu công nghiệp,
đường phố, kênh, mương, sông hồ, bãi biển…
(nhóm Hà Nội xanh, Sài Gòn xanh của các gen Z tình nguyện vớt rác làm hồi sinh những dòng sông đã
chết, góp phần giúp môi trường xanh sạch đẹp)
- Tổ chức chương trình tuyên truyền, vận động, nâng cao ý thức tại các công đoàn, khu dân cư, trường
học, doanh nghiệp, cơ quan, đoàn thể
- Nâng cao hiểu biết về việc phân loại rác từ đó tự phân loại và hướng dẫn người dân biết cách phân loại,
tái chế rác.
- Chuyển từ túi nilon, đồ dùng làm từ nhựa sử dụng 1 lần sang sử dụng các loại túi sinh học có khả năng
tự phân hủy, ống hút cỏ, hộp inox; tránh vứt bừa bãi trên đường phố, ao hồ, xung quanh nhà…
3. Mở rộng, nâng cao
- Ô nhiễm trắng không chỉ là vấn nạn ở Việt Nam mà còn xuất hiện ở tất cả các quốc gia trên thế giới, trở
thành vấn đề cấp thiết toàn cầu và được xem là thảm họa, thách thức môi trường lớn thứ hai thế giới (sau
biến đổi khí hậu).
- Phê phán, lên án những hành vi gây ô nhiễm, hủy hoại môi trường.
4. Bài học nhận thức, hành động
- Nhận thức được tác hại của ô nhiễm trắng.
- Ý thức được trách nhiệm của mình với việc bảo vệ môi trường từ đó có những hành động thực, ý nghĩa
vì một hành tinh xanh.
Câu 1. (8,0 điểm)

Trong những khoảng thời gian của một ngày, thời điểm rực rỡ của ánh nắng mặt trời luôn được nhiều
người mong chờ nhất. Có một kiểu người chỉ khi được đắm mình dưới ánh nắng mới cảm thấy hạnh
phúc và ý nghĩa. Bởi vậy, người ta đã đưa vào từ điển tiếng Anh từ ‘Heliophilia’ (danh từ: Tình yêu
bất diệt với Mặt trời) để định danh thời khắc ý nghĩa này.
Bạn có trong mình Heliophilia không? Với bạn, thời khắc nào là ý nghĩa nhất? Hãy viết một bài văn nghị
luận thể hiện suy nghĩ của mình.
Gợi ý:
1. Giải thích – Nêu vấn đề (1,0 điểm)
- Heliophilia – tình yêu bất diệt với Mặt trời: sự thu hút của ánh sáng đối với con người khiến người ta mê
hoặc và hạnh phúc.
- Ánh nắng mặt trời có nghĩa biểu tượng: ánh nắng đại diện cho sự ấm áp, rực rỡ, niềm hi vọng…
=> Hiện tượng tâm lí này cho thấy con người luôn có xu hướng lựa chọn những điều tươi sáng, ấm áp, rực
rỡ; điều đó giúp họ thấy cuộc đời có ý nghĩa.
=> Sự lựa chọn của bản thân về thời khắc ý nghĩa trong ngày gắn với quan điểm – lẽ sống cá nhân.
2. Bàn luận (5,0 điểm)
2.1. Vì sao nhiều người lựa chọn những điều tươi sáng, ấm áp như ánh mặt trời? (1,0 điểm)
Gợi ý:
3
- Đó là quy luật tâm lí phổ quát: con người thường sợ bóng tối hay sự ảm đạm của cơn mưa, ánh nắng mặt
trời luôn ấm áp và đẹp đẽ để hong khô và đem lại ánh sáng cho vạn vật. Bên cạnh đó con người cũng bị hấp
dẫn mởi những gì rực rỡ.
- Thiên nhiên có khả năng chữa lành rất lớn. Nó kết nối với con người và mang lại cảm xúc tích cực.
2.2. Lựa chọn thời điểm ý nghĩa nhất trong ngày (4,0 điểm)
Lưu ý:
 Thí sinh cần nêu ra sự lựa chọn cụ thể về thời điểm ý nghĩa trong ngày.
 Thời điểm lựa chọn cần được lí giải với nghĩa biểu tượng, phải là ẩn dụ gắn với con người chứ
không đơn thuần là hiện tượng tự nhiên.
 Sự lựa chọn cần được lí giải bằng cả cảm xúc và lí trí của người viết; thể hiện góc nhìn cá nhân,
thậm chí góc nhìn riêng biệt; góc nhìn đó phải dựa trên tinh thần nhân văn, tích cực.
Thí sinh có thể trình bày suy nghĩ theo những hình thức khác nhau, song cần làm rõ các nội dung:
- Có hay không Heliopholia? Vì sao?
- Lựa chọn thời khắc ý nghĩa nhất? Vì sao?
Gợi ý:
- Có Heliophilia trong mình, lí lẽ đã nêu ở phần 2.1. Không, vì Heliophilia có mặt trái của nó: dễ dẫn
đến trạng thái lệ thuộc, nếu gặp những ngày mưa ảm đạm thì con người dễ bị hoàn cảnh khách quan tác động
khiến mất động lực sống. Thực tế cuộc sống cho thấy con người cần làm chủ chính mình, biết cách vượt qua
và chấp nhận thực tế.
- Bên cạnh đó cần lựa chọn “thời khắc ý nghĩa nhất”, có thể là: Thời khắc ánh nắng đầu tiên trong
ngày xuất hiện; Thời khắc của hoàng hôn đỏ rực (ngắn ngủi); Khoảnh khắc cầu vồng xuất hiện sau cơn mưa
(hiếm hoi); Thời khắc thấy rõ những đám mây qua ô cửa máy bay; Thời khắc đêm tối hoàn toàn và tĩnh lặng
(không phải ai cũng thích)…
Ví dụ: lựa chọn thời khắc đêm tối hoàn toàn và tĩnh lặng, vì:
Đó là khoảng thời gian khiến con người sợ hãi, kém yêu thích hơn ánh sáng ban ngày.
Nhưng đêm tối tĩnh mịch khiến con người nhìn sâu, nhìn rõ vào chính mình. Đó là lúc con người không bị
ngoại cảnh tác động, không bị cái rực rỡ ảo ảnh mê hoặc. Đó là khoảng thời gian con người phải đối diện với
nỗi cô đơn và cả niềm khát khao.
Con người hướng tới ánh sáng nhưng cũng không thể trốn tránh đêm tối. Đối diện với bóng tối là điều cần
thiết và ý nghĩa.
3. Liên hệ, bài học (1,0 điểm)
- Đưa ra bài học nhận thức – hành động; liên hệ.
- Chốt lại kết luận và thông điệp của bài biết.
Phải chăng giữa nhịp đời nhanh, ta cần sống chậm ?
Từ góc nhìn tuổi trẻ, anh/chị hãy viết bài văn trả lời câu hỏi trên.
Gợi ý:
a. Mở bài: Dẫn dắt giới thiệu được vấn đề cần nghị luận (0,25 điểm)
b. Thân bài
* Giải thích (1,5 điểm)
- Nhịp đời nhanh: nhịp sống gấp gáp, tốc độ phát triển mau lẹ, nhanh chóng.
- Sống chậm: sống chậm rãi, thư thả.
 Bằng hình thức câu hỏi mang tính chất đối thoại, gợi mở, ý kiến là lời khuyên con người cần lựa chọn
cách sống chậm rãi, không vội vàng trước nhịp đời hối hả, khẩn trương.
* Bàn luận (5,5 điểm)
- Trong nhịp biến chuyển không ngừng nghỉ của cuộc sống, con người rất cần chậm lại, vì:
+ Bối cảnh toàn cầu hoá cùng sự phát triển như vũ bão của khoa học kĩ thuật cuốn con người vào guồng
quay vội vã. Mỗi người đều phải nỗ lực không ngừng để đáp ứng yêu cầu ngày cao của xã hội. Giấc mơ
4
chinh phục đỉnh cao, cơn lốc của lợi danh dễ khiến con người mệt mỏi, rối bời. Để cân bằng, sống chậm thật
sự quan trọng.
+ Lựa chọn sống chậm giữa nhịp đời lăn náo nức, ta sẽ thấy cuộc sống trở nên bình an, ý nghĩa hơn. Ý nghĩa
bởi ta có thời gian dành cho những người thân yêu. Ý nghĩa bởi ta có những phút giây mở lòng kết nối với
thế giới xung quanh. Hơn thế, ta biết trân trọng từng khoảnh khắc tĩnh tâm, nâng niu từng cảm xúc của bản
thân. Bởi thế, đời sống tinh thần nhẹ nhõm, vui vẻ.
+ Nhờ sống chậm, ta dành thời gian suy nghĩ cặn kẽ, thấu đáo về cuộc sống, về con người và bản thân. Cuộc
sống vừa có những khó khăn, gian khổ vừa có điều thú vị, gọi mời, có việc đắc ý lại có sự bất toàn. Bản thân
mỗi người có ưu có khuyết, có vui có buồn, có thành có bại. Nhận thức được quy luật tất yếu đó, ta có thêm
động lực, sức mạnh tinh thần vượt qua gian nan, thử thách, trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.
+ Khi sống chậm lại, lí trí tỉnh táo, thông suốt dẫn đường, mỗi người đều có khả năng khám phá, khẳng định
bản thân vươn tới thành công, hạnh phúc.
- Ngược lại, nếu mải miết, chảy trôi theo nhịp sống hối hả không ngừng nghỉ, ta khó tránh được sự mệt mỏi,
suy nhược thể chất. Những áp lực kéo dài còn gây nên những sang chấn, tổn thương tâm lí nghiêm trọng
khiến con người dễ chối bỏ bản thân.
- Sống chậm không có nghĩa là trì hoãn, thụ động, lười nhác cũng không phải là hờ hững, buông xuôi cho
qua ngày đoạn tháng. Đó là cách sống tích cực với những phút giây nghỉ ngơi, lắng lại đầy thư thái mang
đến cho con người nguồn năng lượng dồi dào, tiếp tục góp phần cống hiến cho sự phát triển chung của cộng
đồng.
- Mỗi người cần linh hoạt lựa chọn, điều chỉnh lối sống cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của bản thân,
…
* Bài học nhận thức, hành động (0,5 điểm)
Bản thân mỗi người cần biết sống chậm giữa nhịp đời nhanh, cần biết tận hưởng những giây phút bình yên
riêng tư đồng thời hoà điệu với xung quanh rộn ràng để cuộc sống thêm ý nghĩa.
Câu 1 (8,0 điểm)
Thích ứng trong mọi hoàn cảnh1 là nhan đề bản dịch tiếng Việt cuốn sách của Max Mckeown - diễn
giả, nhà tư vấn và nhà nghiên cứu chuyên về chiến lược đổi mới, lãnh đạo và văn hóa người Anh.
Nhan đề này gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì?
1. Giải thích
Thích ứng: có những thay đổi, điều chỉnh, vặn mình cho phù hợp, bắt kịp, quen dần, hòa nhập… với điều
kiện, yêu cầu mới, cả những thách thức, chông gai. Thích ứng là bơi theo dòng...
2. Bình luận
- Cuộc sống luôn thay áo mới, biến động và phát triển không ngừng. Hơn nữa, có nhiều tình huống, sự cố
xảy ra nằm ngoài dự đoán, khả năng của con người. Sự thật là chúng ta không thể đổi được những quân bài
đã chia, chỉ có thể đổi cách chơi những quân bài đó.
- Thích nghi là sống chủ động, nhanh nhạy, thức thời, linh hoạt, khôn ngoan, không chậm chạp, lạc hậu, cổ
hủ, bảo thủ…
- Thay đổi để sống sót, sinh tồn, bảo vệ bản thân, phát triển, thành công, sáng tạo, bỏ lại đằng sau những
khó khăn, thử thách, ứng phó xuất sắc, vượt lên, chiến thắng nghịch cảnh. Không theo kịp sẽ bị loại bỏ, đào
thải, trở nên thụ động, bị khuất phục…
(HS lấy những dẫn chứng thực tế làm sáng tỏ vấn đề)
3. Mở rộng, liên hệ
- Thích ứng không có nghĩa là dễ dãi chấp nhận, bị cuốn theo hoàn cảnh, không biết làm chủ bản thân, gió
chiều nào theo chiều ấy, không có chính kiến, thiếu kiên định, không vững như bàn thạch với những
nguyên tắc sống đẹp đẽ, chuẩn mực. Khả năng thích ứng ở mỗi người là khác nhau. Muốn thích nghi được
phải giàu có về kiến thức và kĩ năng…
- Thích ứng linh hoạt và cải tạo hoàn cảnh luôn là hướng đi đúng, đích đến lí tưởng được đặt ra…
- Phê phán mọi quan điểm, biểu hiện tiêu cực liên quan đến vấn đề…
- Ngày nay, mỗi người cần phải biết thích ứng hoàn cảnh…; hãy học cách cây xương rồng sống trên sa
mạc, nghệ thuật đổi màu giống chú tắc kè khi cần...
5
4. Bài học nhận thức và hành động

Mồng hai Tết vừa rồi, tôi cùng gia đình đến Tao Đàn để xem hoa. Lúc ấy là buổi chiều, trời mát, người
đông đúc… Khi dừng mắt ở một chậu hoa mai trắng, giữa ánh sáng nhập nhoạng, tôi bỗng nhận ra rằng
suýt nữa thì mình đã trải qua một buổi chiều vô nghĩa ở Tao Đàn.
Bạn đến Hội hoa xuân Tao Đàn làm gì nếu không để ngắm hoa? Đó chính là mục đích đầu tiên, sự đông
vui nhộn nhịp là quà khuyến mãi. Nhưng chúng ta không thể tận hưởng vẻ đẹp của hoa ở đó vào thời
điểm đó. Nắng đã tắt, đèn vừa lên. Đó là thời điểm rất tệ để thực sự ngắm hoa.
Nhưng chúng ta vẫn đi loanh quanh. Chúng ta ngó nghiêng đây đó. Chúng ta trầm trồ bình phẩm.
Chúng ta chen nhau chụp ảnh. Rồi chúng ta ra về và tưởng mình đã được ngắm hoa. Nhưng không.
Chúng ta hầu như đã lướt qua mà không thực nhìn ngắm. Hoặc chúng ta đã cố gắng ngắm nhìn nhưng
chỉ thấy 30 phần trăm vẻ đẹp mà chúng ta có thể nhìn ngắm ở những chậu hoa đó vào buổi sáng, khi
sương còn đọng và nắng mới ửng màu… Cái còn đọng lại trong kí ức ta là một ảo giác, chứ không thể là
vẻ đẹp thực sự của những bông hoa.
Bạn có nhận ra chăng, rằng phần lớn thời gian chúng ta chỉ trải qua, mà không thực sự tận hưởng. Một
buổi chiều, một giấc ngủ, một bữa ăn, một món đồ, một kì nghỉ, một tình bạn, một tình yêu… Và rốt
cuộc, cả một cuộc đời.
(Phạm Lữ Ân, Nếu biết trăm năm là hữu hạn…, NXB Hội nhà văn, 2020, tr.154-155)
Trình bày suy nghĩ của anh/chị về những điều được gợi ra từ đoạn trích trên.
Giải thích
- Bạn đến Hội hoa xuân Tao Đàn làm gì nếu không để ngắm hoa?... Nhưng không. Chúng ta hầu như đã
lướt qua mà không thực nhìn ngắm. Hoặc chúng ta đã cố gắng ngắm nhìn nhưng chỉ thấy 30 phần trăm vẻ
đẹp mà chúng ta có thể nhìn ngắm ở những chậu hoa đó vào buổi sáng, khi sương còn đọng và nắng mới
ửng màu -> chúng ta đã không biết tận hưởng khoảng khắc đẹp nhất của những đóa hoa.
- Bạn có nhận ra chăng, rằng phần lớn thời gian chúng ta chỉ trải qua, mà không thực sự tận hưởng. Một
buổi chiều, một giấc ngủ, một bữa ăn, một món đồ, một kì nghỉ, một tình bạn, một tình yêu… Và rốt cuộc,
cả một cuộc đời.
-> Cách đón nhận cuộc sống cũng như tận hưởng những đóa hoa. Chúng ta đã bỏ qua những khoảnh khắc
thời gian của cuộc sống, để nó trôi đi một cách lãng phí.
- Khoảnh khắc là khoảng thời gian ngắn ngủi, trôi qua một cách nhanh chóng, không lặp lại; đó cũng là cơ
sở tạo nên toàn bộ thời gian cuộc sống, cuộc đời.
- Phải biết tận hưởng những khoảnh khắc thời gian đáng quý của cuộc sống.
-> Đoạn văn bản đưa ra lời khuyên cho mỗi người: Phải biết nâng niu, trân trọng và tận hưởng những
khoảnh khắc thời gian của cuộc sống.
6
Bàn luận
- Khoảnh khắc thời gian cuộc sống có vai trò, ý nghĩa rất lớn đối với cuộc đời mỗi người:
+ Cuộc sống trôi chảy, là sự tiếp nối của những khoảnh khắc, không lặp lại. Mỗi người trong cuộc sống
luôn là sự tiếp nối của rất nhiều khoảnh khắc. Đó là những mảnh ghép cho cuộc sống, dù vui hay buồn,
theo năm tháng sẽ tạo nên bức tranh phong phú, muôn màu của cuộc đời con người.
+ Biết đón nhận và tận hưởng những những khoảnh khắc cuộc sống có ý nghĩa sẽ tạo nên một cuộc đời ý
nghĩa. Một cuộc đời có ý nghĩa sẽ có nhiều khoảnh khắc có giá trị, đáng trân trọng. Hãy tận hưởng một
buổi chiều, một giấc ngủ, một bữa ăn, một món đồ, một kì nghỉ, một tình bạn, một tình yêu… Và cả một
cuộc đời.
+ Trong cuộc đời mỗi người, có những khoảnh khắc làm nên giá trị cuộc sống, quyết định số phận con
người; cũng có những khoảnh khắc tẻ nhạt, trôi qua vô nghĩa thậm chí có những khoảnh khắc đẩy con
người vào số phận bi kịch… Vì cuộc sống không bao giờ hoàn hảo tuyệt đối. Cuộc sống thực sự là một
chuỗi khoảnh khắc vui- buồn, thành công – thất bại, đan xen, kết hợp với nhau.
- Làm thế nào để tận hưởng từng khoảnh khắc trọn vẹn của cuộc sống? Bạn hãy tập trung vào hiện tại và
niềm vui, hạnh phúc của ngày hôm nay để cuộc đời mình không bị trôi qua vô ích. Khoảnh khắc của hiện
tại là khoảng thời gian quý giá, giàu ý nghĩa. Khi sống tích cực với hiện tại chúng ta sẽ được kế thừa quá
khứ, hiện thực hóa ước mơ, chuẩn bị cho tương lai. Đừng chờ đợi mà hãy sống hết mình cho mỗi phút giây
hiện tại để tìm được hạnh phúc đích thực.
- Phê phán những người lãng phí từng khoảnh khắc của cuộc sống để thời gian cùng những giá trị sống tích
cực trôi qua vô nghĩa.
(Thí sinh cần chọn dẫn chứng phù hợp, lập luận thuyết phục.)
Mở rộng vấn đề
- Tận hưởng những khoảng khắc cuộc sống không có nghĩa chỉ biết sống cho cá nhân, sống vội sống gấp.
- Cũng cần tùy thuộc vào hoàn cảnh mà mỗi chúng ta có cách lựa chọn những khoảnh khắc tối ưu nhất cho
cuộc sống.
Bài học
- Hãy trân trọng.từng khoảnh khắc cuộc sống, sống hết mình tạo nên những khoảnh khắc đẹp đẽ.
- Chỉ bằng cách sống cuộc đời mình trong từng khoảnh khắc của nó, bạn sẽ sống trọn vẹn từng ngày của
đời mình.
Câu 1 (8 điểm)
Đọc văn bản sau:
(…) Buồn thay, nhiều người mong đến Vu Lan để được tận tay giải thoát cho những sinh linh “cá chậu,
chim lồng”. Trong số ấy, nhiều người cố làm ngơ trước những sinh thể lăn lóc giữa sân chùa chờ chút
của bố thí. Những thân phận hằng đêm co ro ở nhà chờ xe buýt, ghế đá công viên với những chiếc áo
không đủ ấm khi mưa về. Trong giấc ngủ ấy, bao cơn mơ đang chập chờn, chật vật với miếng cơm, manh
áo. Đau lòng hơn là những người nhiễm HIV/AIDS đang đứng trước “ngưỡng cửa hẹp”. Họ rất cần bàn
tay sẻ chia, những tấm lòng bao dung, độ lượng. Vậy mà những gì họ nhận được thường chỉ là sự rẻ
rúng, khinh thường.
Hình như, người sống đang đi theo bước chân người đã thác, bỏ quên cõi sống bằng sự hờ hững, vô
tình. Có người mười lăm năm giữa thiên đường lạnh đã tiễn đưa biết bao sinh linh bé bỏng về trời. Có
lần anh giữ lại chiếc nôi, cái trống rung, mấy bộ áo quần của một người cha giàu có gởi theo đứa con
khi chưa kịp đặt tên đã sớm lìa đời để chia phần cho những sinh thể bắt đầu kiếp người mà cha mẹ
chúng không đủ sức mua. Thế là của cải của cõi âm đã trở thành món quà quý lắm cho cõi dương trần…
(Trích Mùa Vu Lan giữa cõi đi về - Công Khanh, nguồn Vietnamnet)
Hãy viết một bài văn chia sẻ những điều trăn trở, suy tư của anh/chị sau khi đọc xong văn bản trên.
II. Yêu cầu về kiến thức:
1. Rút ra điều trăn trở suy tư sau khi đọc văn bản :
-Từ những gì trải nghiệm trong dịp lễ Vu Lan, người viết đã đề cập đến những nghịch lí trong cuộc đời :
7
người ta thường trọng cõi âm hơn cõi dương, trọng đời sống tâm linh hơn đời sống thực tại, trọng cái đã
mất hơn cái hiện hữu, trọng hình thức hơn thực chất...
- Từ nghịch lí trên, người đọc có thể rút ra thông điệp : hãy sống thật có ý nghĩa trong cõi hiện sinh, hãy thể
hiện tình yêu thương với con người ở chốn nhân gian, đó là điều cần thiết và quan trong hơn với tất cả
chúng ta trong cõi sống.
2. Phân tích, bàn luận
- Những nghịch lí được đề cập trong bài viết là những hiện tượng phổ biến trong đời sống của con người
thời hiện đại. Sở dĩ có hiện tượng này bởi :
+ Con người Việt Nam có niềm tin tín ngưỡng rất mạnh mẽ, nhiều người tin vào thế giới tâm linh, thậm chí
đó là một niềm tin mù quáng đến độ họ quên đi đời sống thực tại, không coi trọng hiện sinh…
+ Con người chưa nhận thức một cách sâu sắc về ý nghĩa đích thực của sự sống, của tình yêu thương, của
những giá trị nhân văn trong cõi sống…
- Thức tỉnh mỗi con người cần sống thật có ý nghĩa với đời sống thực tại, biết yêu thương và quan tâm đến
con người ở chốn nhân gian, cần trân trọng hiện sinh, coi trọng cõi sống, nâng cao ý nghĩa của sự sống.
Bởi:
+ Sự sống của con người là đáng quý, đáng trân trọng. Ý nghĩa đích thực của sự sống không phải là niềm
tin vào một thế giới xa xôi mà là những điều tốt đẹp ta làm được trong thực tại.
+ Yêu thương con người, quan tâm đến những người thân yêu trong đời sống thực tại là những suy nghĩ và
hành động thiết thực để giúp người khác vượt lên số phận, để mỗi người tìm thấy niềm vui và niềm hạnh
phúc thực sự trong giữa chốn nhân gian.
(Học sinh lấy dẫn chứng cụ thể để chứng minh cho mỗi luận điểm)
3. Đánh giá, mở rộng:
- Cần tránh, phê phán những biểu hiện thái quá của con người khi thực hiện những hành vi cầu cúng, tín
ngưỡng. Đời sống tâm linh, thực hành tín ngưỡng là điều cần thiết trong cuộc sống song không vì thế mà
biến thành mê tín và vì nó mà ta quên đi thực tại, quên đi ý nghĩa và giá trị đích thực của cuộc đời.
- Tình yêu thương của con người cần được thể hiện đúng lúc, đúng chỗ…
- Con người cần hướng đến những giá trị thực của cuộc đời, biết nâng cao ý nghĩa sự sống tâm hồn bằng
những hành động thực tế…
4. Bài học:
-Thấy được ý nghĩa đích thực của sự sống thực tại…
- Hành động yêu thương, chia sẻ…

“Nếu bạn chưa từng khóc, đôi mắt của bạn không thể đẹp”.
(Sophia Loren)
Trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến trên.
1. Nêu được vần đề cần nghị luận: Phải có những trải nghiệm vui buồn, đau khổ, hạnh phúc… thì tâm hồn
con người mới trở nên giàu đẹp hơn.
2. Triển khai vấn đề nghị luận:
Có thể triển khai theo gợi ý sau:
2.1. Giải thích:
- Khóc là trạng thái chảy nước mắt tùy theo một cảm xúc nào đó, có thể là buồn, cũng có thể là vui.
- Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, diễn tả cảm xúc chân thật nhất của con người. Thông qua ánh mắt, con người
có thể liên hệ, ra hiệu, trao đổi thông tin với nhau.
- “Nếu bạn chưa từng khóc, đôi mắt sẽ không đẹp”: nếu bạn chưa từng rơi nước mắt và không biết xúc
động trước những điều xung quanh, thì tâm hồn bạn sẽ trở nên cằn cỗi, nghèo nàn. Nếu không có những trải
nghiệm vui buồn, đau khổ, hạnh phúc… thì không thể làm giàu đời sống tâm hồn, càng không thể có một
tâm hồn đẹp.
2.2. Bàn luận
- Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi người đều phải trải qua những cảm xúc thăng trầm khác nhau. Vì có cảm
8
xúc mà con người khác người máy, biết hạnh phúc, biết đau buồn, biết cảm thông và chia sẻ.
- Khi buồn phiền, đau khổ, khóc sẽ giúp con người giải tỏa nỗi niềm, vơi đi buồn đau và lấy lại năng lượng
trong cuộc sống. Khi vui sướng, hạnh phúc, người ta bật khóc. Đó là giọt nước mắt ấy vỡ òa trong niềm
vui, hân hoan. Khi hối hận, ăn năn, nước mắt có tác dụng thức tỉnh, giúp ta dũng cảm đối diện với những
sai lầm của chính mình để ngày càng hoàn thiện hơn
- Không phải lúc nào khóc cũng thể hiện sự yếu đuối, đôi khi đó lại là những giọt nước mắt của ý chí, nghị
lực và lòng quyết tâm
- Khóc còn có ý nghĩa sẻ chia, kết nối hàng triệu trái tim với nhau, là biểu hiện của lòng nhân ái, làm cuộc
sống con người trở nên tốt đẹp hơn.
- Khi con người trải nghiệm những đau khổ, vui buồn, hạnh phúc, sẻ chia,… thì tâm hồn con người sẽ đẹp
hơn. Những giọt nước mắt sẽ góp phần thanh lọc tâm hồn con người, làm cho họ sống tốt hơn.
(HS tìm và lựa chọn dẫn chứng phù hợp để làm minh họa cho các luận điểm).
2.3. Mở rộng vấn đề:
- Không phải ai cũng trân trọng và biết được ý nghĩa thực sự của giọt nước mắt. Có người lợi dụng nước
mắt để che giấu cảm xúc thật của mình, sống giả tạo, nước mắt của họ là kiểu “nước mắt cá sấu”.
- Cũng có người dường như đang cạn dần nước mắt, trở nên vô cảm với cuộc đời và những người xung
quanh. .
2.4. Rút ra được bài học nhận thức và hành động cho bản thân.
- Cần trân trọng và bồi đắp những xúc cảm chân thành trong cuộc sống để tâm hồn mỗi người không trở
thành một cỗ máy khô cằn, chai sạn trong guồng quay của cuộc sống hiện đại.
- Không chỉ biết “khóc” mà chúng ta cần phải can đảm “hành động” để vượt qua những mất mát, khổ đau
và những thử thách trong cuộc sống.
Lưu ý: Đề cao tư duy phản biện vấn đề của học sinh: Biết đặt vấn đề ở những góc độ khác nhau để thấy
được các khía cạnh của vấn đề và giải quyết vấn đề một cách đầy đủ, toàn diện
Câu 1 (8,0 điểm):
Trình bày suy nghĩ của anh/chị về bài học cuộc sống được gửi vào câu chuyện sau:
NHÀ BÁC HỌC QUA SÔNG
Một hôm, có nhà bác học ngồi trên một con thuyền qua sông. Ngồi không, cảm thấy buồn chán, nhà bác
học bèn nói chuyện với người chèo thuyền. Ông ta ngẩng cao đầu, kiêu ngạo hỏi:
- Anh có nghiên cứu triết học không? Đó là thứ học vấn cần thiết nhất trên thế giới đấy!
Im lặng một hồi lâu, người chèo thuyền trả lời một cách ngượng ngập:
- Tôi suốt ngày chỉ biết chèo thuyền, không có thời gian nghiên cứu triết học.
- Như vậy là anh đã lãng phí mất một nửa cuộc đời rồi. – Nhà bác học nói. Nói xong ông ta quay mặt ra
ngoài, ngắm nhìn sông nước, không nói chuyện với người chèo thuyền nữa.
Nào ngờ, một lúc sau, trời nổi giông bão, con thuyền nhỏ bị lật, cả nhà bác học và người chèo thuyền
đều bị rơi xuống nước.
- Ông có biết bơi không? – Người lái thuyền hét lớn, hỏi nhà bác học.
Lúc này nhà bác học đã bị chìm đến cổ, lập cập trả lời:
- Không biết!
- Vậy thì ông đã lãng phí cả cuộc đời mình rồi! – Người chèo thuyền nói.
(Theo http://me.zing.vn)
* Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề nghị luận
* Từ nội dung câu chuyện, rút ra thông điệp cần bàn luận:
- Con người không nên tự cao, kiêu ngạo khi đánh giá bản thân và người khác, không được coi thường
người khác.
- Kiến thức sách vở cũng quan trọng nhưng những hiểu biết thực tế còn quan trọng hơn; không nên chỉ chú
trọng đến những tri thức sách vở, những lí thuyết cao siêu mà cần trau dồi vốn sống thực tế cùng những kĩ
năng sống cơ bản.
* Bàn luận:
9
- Con người không nên tự cao, kiêu ngạo, coi thường người khác vì:
+ Mỗi người đều có điểm mạnh, điểm yếu của riêng mình, không được lấy điểm mạnh của mình để đo điểm
yếu của người khác. Chúng ta hơn người khác ở mặt này nhưng lại kém người ta ở mặt kia, chẳng có ai
được toàn vẹn cả.
+ Tính tự cao tự đại đi kèm với ảo tưởng về sự tốt đẹp của bản thân, giết chết ý chí phấn đấu, có thể khiến
con người phải trả giá đắt và nhận lấy hậu quả khôn lường.
- Kiến thức sách vở cũng quan trọng nhưng những hiểu biết thực tế còn quan trọng hơn vì:
+ Kiến thức sách vở là những lý thuyết, những nguyên lý trừu tượng còn đời sống thực tế lại đa dạng, bất
ngờ, sinh động và thiết thực với con người hàng ngày, hàng giờ.
+ Có kiến thức sách vở uyên thâm nhưng thiếu hiểu biết thực tế, thiếu kĩ năng sống cơ bản thì kiến thức
sách vở cũng trở thành vô dụng
+ Không có nhiều kiến thức sách vở nhưng có hiểu biết thực tế và kỹ năng sống cần thiết, con người vẫn có
khả năng tồn tại và thành công trong cuộc sống.
-Lấy được dẫn chứng phù hợp trong quá trình bàn luận.
* Đánh giá chung, mở rộng:
- Câu chuyện ngắn gọn nhưng sâu sắc, thấm thía, đặt ra những vấn đề có ý nghĩa nhân sinh to lớn đối với tất
cả mọi người.
- Phê phán những kẻ tự cao, tự đại hoặc chỉ biết vùi đầu vào sách vở mà quên đi cuộc sống thực tế.
- Cần phân biệt sự tự tin với kiêu ngạo; coi trọng vốn sống thực tế, kĩ năng sống nhưng cũng không thể coi
thường kiến thức sách vở - những tri thức đã được nhân loại chắt lọc, khái quát.
* Rút ra bài học, phương hướng hành động:
- Cần có thái độ khiêm tốn, đánh giá đúng mức mặt mạnh, mặt yếu của mình và người khác; tránh thái độ
coi thường người khác.
- Kết hợp giữa việc trau dồi kiến thức sách vở và nâng cao vốn sống thực tế; học phải đi đôi với hành; tích
cực học hỏi những người xung quanh, học theo cái mạnh của người khác, bổ khuyết cái yếu của mình để
ngày càng trở nên hoàn thiện.
Câu 1. Nghị luận xã hội (8.0 điểm)
- “Xin chào, hoàng tử bé nói.

- Xin chào, ông lái buôn nói.
Đó là một ông lái buôn chuyên bán những viên thuốc được cải tiến để làm dịu cơn khát. Người ta chỉ cần
nuốt một viên mỗi tuần là không thấy cần phải uống nước nữa.
“Tại sao ông lại bán thứ đó? Hoàng tử bé nói”
- Đó là thứ tiết kiệm thời giờ ghê lắm, ông lái buôn nói. Các chuyên gia đã tính toán rồi. Người ta danh
ra được những năm mươi ba phút mỗi tuần.
- Thế người ta dùng năm mươi ba phút ấy để làm gì?
- Người ta muốn làm gì thì làm thôi…
- Còn tôi, hoàng tử bé tự nhủ, nếu tôi có năm mươi ba phút để tùy ý sử dụng, tôi sẽ thong thả đi đến một
đài phun nước…”
(Trích Hoàng tử bé, Antoine De Saint-Exupéry, Trác Phong dịch và giới thiệu, NXB Hội nhà văn,
2020, trang 78)
Đoạn đối thoại trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì về việc sử dụng thời gian trong cuộc sống?
Gợi ý:
2. Bàn luận
- Khẳng định ý nghĩa của việc sử dụng thời gian vào những điều bình dị trong cuộc sống:
+ Những điều bình dị luôn hiện diện khắp nơi, là một phần trong cuộc sống của chúng ta, thế nhưng chúng ta
thường xem nhẹ và bỏ qua, không muốn dành thời gian cho chúng.
+ Việc sử dụng thời gian vào những điều bình dị giúp ta hiểu biết sâu sắc thêm giá trị của chúng và cảm
nhận, tận hưởng được vẻ đẹp của những điều bình dị trong cuộc sống.
10
+ Muốn làm mọi việc thật nhanh chóng để tiết kiệm thời gian nhưng không định hướng được việc cần phải
làm tiếp theo đôi khi là một việc làm hoài công, phí sức. Thay vào đó, từ tốn, thong thả thực hiện những điều
cần làm có thể mang lại hiệu quả công việc cao hơn, vừa không gây cảm giác áp lực, kiệt sức.
+ …..
(Học sinh cần lấy dẫn chứng để làm rõ luận điểm)
3. Mở rộng vấn đề
- Sử dụng thời gian vào những điều bình dị không đồng nghĩa với việc sử dụng thời gian vào những việc tầm
thường, vô bổ, thể hiện sự lười biếng, thiếu trách nhiệm với bản thân.
- Tôn vinh, trân trọng những người sử dụng thời gian hợp lí, sống trọn vẹn với từng khoảnh khắc.
- Phê phán những người luôn muốn chạy đua với thời gian, bỏ qua vẻ đẹp trong những điều bình dị,…
- …..
Phải chăng, “người ta ngây ngất trước sự hào nhoáng, mê mẩn trước sự bóng bẩy, nhưng chỉ rơi
nước mắt trước sự giản dị tự đáy lòng"?
(Theo: Nguyễn Ngọc Tư. Nguồn: https://cadn.com.vn/thang-chap-biet-may-yeu-thuong/ )
Giới thiệu vấn đề nghị luận rõ ràng, chính xác, hấp dẫn
Giải thích
- Sự hào nhoáng, bóng bẩy: những vẻ ngoài đẹp đẽ, sang quý, lấp lánh, có sức hấp dẫn lớn với con người,
làm con người bị ấn tượng, chú ý – đó cũng là những giá trị mà nhiều người hiện đại ngày nay theo đuổi,
mê mẩn, ngây ngất, choáng ngợp….
- - Sự giản dị tự đáy lòng: vẻ đẹp giản đơn, mộc mạc, bình dị, thường không thu hút sự chú ý của con
người – đó có thể là vẻ đẹp thuộc về phần sâu kín bên trong, là những giá trị tinh thần, những điều tử tế,
lòng tốt bình thường xuất phát từ sự chân thành, thật tâm… chỉ có thể dùng trái tim để cảm nhận.
- -> Câu hỏi gợi mở vấn đề: Đôi khi trong cuộc sống trong dòng chảy trôi của thời gian chúng ta chỉ
mải mê chạy theo những điều đẹp đẽ, lấp lánh hào nhoáng bóng bẩy bên ngoài mà quên rằng chính những
điều bình thường giản dị xuất phát từ trái tim, từ tấm lòng mới là điều làm nên chân giá trị, ý nghĩa đích
thực của đời sống này. Và con người chỉ cảm động tận đáy lòng trước những điều bình thường giản dị ấy.
3 Bình luận, lý giải, chứng minh
* Vì sao người ta ngây ngất trước sự hào nhoáng, mê mẩn trước sự bóng bẩy?
- Cuộc sống luôn phát triển đi lên theo chiều hướng hiện đại hơn, văn minh hơn, tiện nghi vật chất hơn –
hình ảnh xã hội mà ở đó hiện diện thế giới vật chất hào nhoáng, đẹp đẽ, sang trọng, xa hoa… luôn có sức
hấp dẫn khiến con người khát khao thèm muốn. Sự hào nhoáng, bóng bẩy trở thành thước đo giá trị cho
cuộc đời giàu sang, tiện nghi mà con người mơ ước. Cái hào nhoáng, bóng bẩy còn thường đi liền với danh
vọng, như một thứ trang sức làm đẹp nâng cao giá trị con người.
- Đối lập với hào nhoáng, bóng bẩy là cái bình thường, đời thường, dung dị, những điều này đã trở nên quá
quen thuộc đến quen nhàm với cuộc sống con người nên con người có xu hướng bị thu hút bởi những thứ
mới mẻ, đối lập, khác biệt là sự bóng bẩy, hào nhoáng kia.
- Nếu cái hào ngoáng bóng bẩy bên ngoài đi liền với thực tài, thực tâm, thực lực thì rất đáng được tôn vinh
ngưỡng mộ. Nhưng đôi khi, càng hào nhoáng bên ngoài càng rỗng tuếch ở bên trong. Nếu con người mải
mê chạy theo cái bóng bẩy bên ngoài có thể sẽ đánh mất chính mình, không tìm được chân giá trị cuộc
sống.
* Vì sao ta chỉ rơi nước mắt trước sự giản dị tận đáy lòng?
- Sự giản dị là trạng thái chân thực của cuộc sống, gắn với những điều bình thường của tuổi thơ, trong gia
đình, giữa những mối dây gắn kết thiêng liêng bền bỉ: tình yêu thương, sự chân thành không màu mè tô
vẽ… Sự giản dị có thể không gây chú ý nhưng đủ khả năng làm ta xúc động, vì nó chạm đến phần sâu thẳm
nhất của tâm hồn và bản chất đời sống này.
- Sự giản dị đời thường cho phép con người dừng chân, sống chậm lại, cảm cảm nhận cuộc sống trong tất
cả những vẻ đẹp thân thuộc đến cũ kỹ nhưng tràn ngập tình yêu. Trước những điều giản dị, con người được
thả lỏng bản thân, được là mình, chân thành, sâu sắc và nhẹ nhõm, được thanh lọc tâm hồn, trở về với
11
những trong trẻo, nguyên sơ, thuẩn khiết nhất.
* Chứng minh: chọn dẫn chứng phù hợp, tiêu biểu.
Bàn luận, mở rộng nâng cao vấn đề
- Theo đuổi những điều hào nhoáng, bóng bẩy bên ngoài không phải điều sai trái, bởi đó là những dán nhãn
khẳng định vinh quang, thành công chúng ta có được sau nhiều nỗ lực cố gắng. Cho nên, con người có
quyền tận hưởng/ theo đuổi nó. Xong cần xây dựng cho mình hình ảnh bên ngoài đẹp đẽ song hành với giá
trị thực bên trong tương xứng. Xét cho cùng, vật chất không quyết định giá trị sống, và ý nghĩa uộc sống.
- Cần nhận ra và biết trân trọng những điều đơn sơ, dung dị, nhỏ bé xung quanh mình: sự chân thành, tình
yêu thương không màu mè tô vẽ, lối hành xử thật thà không trang sức… chỉ những điều mới đem đếm niềm
hạnh phúc thực sự và cuộc sống trọn vẹn ý nghĩa.
- Vẻ hào nhoáng gắn với giá trị nhất thời, còn cái giản dị, chân thành là giá trị bền vững/ mọi thời,
Rút ra bài học nhận thức và hành động
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã từng tâm sự :
“Có không ít người già đi mà không lớn lên được. Chúng ta không phải làm gì, cứ ngồi yên một chỗ thì
vẫn già đi mỗi ngày. Nhưng để lớn thêm được một chút là chúng ta phải sống đến tận cùng trong mọi
nghĩa”.
(Một lời thú nhận – Nguyễn Quang Thiều)
Suy nghĩ của anh/ chị về quan niệm sống trên ?
GỢI Ý:
1. Giải thích: ( 1,0 điểm )
- Già đi: là lớn lên, già nua về tuổi tác, cũng là tình trạng sống mòn, chết mòn, vô nghĩa…; lớn lên: là trưởng
thành, thành tựu, cuộc sống có ý nghĩa…
- Già đi mà không lớn lên - là cách nói ẩn dụ gợi đến một hiện tượng, hiện trạng, một lối sống đang hiện
hữu phổ biến: có không ít người để thời gian đời người trôi đi nhạt nhẽo vô nghĩa, sống mòn, lười nhác, thụ
động, buông xuôi, chết trước khi trưởng thành, trước khi thực sự sống.
- Để lớn lên cần sống tận cùng trong mọi nghĩa: để lớn lên cần phải sống trải nghiệm, dấn thân, sống hết
mình, sống tận độ trong từng giây phút và trong mọi mặt, mọi chiều kích của cuộc sống…
- Lời tâm sự gợi cho ta suy tư về một hiện trạng: có nhiều người không chịu thành, đang để cuộc đời trôi đi
vô nghĩa (già mà không lớn lên được); đồng thời phủ định lối sống nhạt nhẽo vô vị; khẳng định và cổ vũ con
người vươn lên sống tích cực – dám sống và sống nhiệt thành, hết mình…
2. Bàn (6,0 điểm)
2.1. Sống - không phải để “già đi”.
- Người ta già đi theo thời gian là điều tất yếu. Nhưng già đi mà chưa trưởng thành chưa chịu lớn lên lại là
một hiện thực đáng buồn, đang rất phổ biến …
- Thực chất đó là một hiện tượng sống buông xuôi, sống nhạt nhẽo, vô nghĩa, chết mòn khi đang sống. Lối
sống đó để lại nhiều hậu quả nặng nề cho cá nhân và xã hội (cuộc đời nhạt nhẽo, không đóng góp gì cho mọi
người, nhiều khi trở thành gánh nặng cho người khác…)
- Lối sống đó thường xuất hiện ở những con người kém cỏi, ỉ lại, chấp nhận, núp bóng an phạn thủ thường
nhưng thực chất là không dám sống. Vì thế, đây không chỉ là vấn đề lựa chọn lối sống mà là vấn để con
người, kiểu con người cần phủ định.
2.2. Sống – là để “lớn lên”.
- Cuộc sống rộng lớn, con người nhỏ bé, thời gian đời người trôi chảy không ngừng dễ làm cho người ta
buông xuôi, sống kiếp đời nhạt nhẽo…
- Nhưng xét từ bản chất, con người không dễ chấp nhận già đi một cách thuần túy. Con người luôn khao khát
lớn lên, trưởng thành, thành tựu… trong từng giây phút, trong mọi lĩnh vực.
- Con người có đủ điều kiện để tự lớn lên, tự trưởng thành và gặt hái thành tựu vì con người có trí tuệ, ý chí,
niềm tin…
2.3. Muốn lớn lên – dù chỉ một chút cũng phải sống hết mình, sống tận độ theo mọi nghĩa.
12
- Chính chúng ta tạo nên con người, cuộc đời mình… chúng ta tự làm cho mình lớn lên…Nhưng điều đó là
không dễ dàng, đòi hỏi chúng ta phải sống tận cùng trong mọi nghĩa
- Sống tận cùng trong mọi nghĩa đòi hỏi con người luôn cần vận động hết mình, sống dấn thân, tận độ trong
từng giây phút, từng mặt của cuộc sống dù vui hay buồn, dù thất bại hay thành công….
- Sống tận cùng trong mọi nghĩa giúp con người ta lớn lên, cuộc sống phong phú, giàu trải nghiệm, chống
lại sự già đi thuần túy, vô nghĩa. Sống tận cùng trong mọi nghĩa giúp ta biết quý cuộc sống, sự sống, yêu
con người, sống sâu sắc với người, với đời…
Lưu ý : Người viết cần có những dẫn chứng hợp lí để làm tăng sức thuyết phục của phần bàn bạc vấn đề và
thể hiện bản thân có trải nghiệm đời sống.
3. Suy nghĩ về bài học, hành động của bản thân (1,0 điểm)
- Nhận thức và phân biệt rõ giữa trạng thái già đi và lớn lên, nhận thức được sự khác nhau giữa sống và tồn
tại, giữa sống sâu sắc và hời hợt…
- Phê phán những người chấp nhận lối sống buông xuôi, nhạt nhẽo, vô nghĩa
- Luôn luôn vận động hết mình, sống chủ động tích cực để làm giàu có hơn cho sự sống của bản thân. Tuy
nhiên, cũng cần biết lắng đọng nâng niu, quý mến cuộc sống hiện hiện hữu trong trọng từng phút giây.
Câu 1. Nghị luận xã hội (8,0 điểm)

Vào một buổi sáng lạnh mùa đông, tại một ga metro ở Washington DC, một thanh niên với
chiếc đàn vĩ cầm, đứng chơi những bài nhạc nổi tiếng của Bach, Schubert, Massenet… trong vòng 45
phút. Trong khoảng thời gian ấy có khoảng chừng hai ngàn người đi ngang qua, đa số đang trên
đường đến sở làm của họ. Dường như không một ai có vẻ chú ý đến sự có mặt của anh.
Người nhạc sĩ vĩ cầm ấy vẫn tiếp tục chơi nhạc không ngừng. Và kết cục chỉ có 6 người dừng lại và lắng
nghe trong vài ba phút rồi bỏ đi. Khoảng chừng 20 người cho anh tiền, trong khi vẫn tiếp tục bước đi bình
thường, và không hề dừng lại. Chàng nhạc sĩ ấy thu được tổng cộng là 32 đô la.
Anh ta ngừng chơi, không gian im lặng trở lại. Không ai chú ý đến anh. Không một tiếng vỗ tay, và cũng
không một lời tán thưởng.
Không ai biết người ấy chính là Joshua Bell, một trong những nhạc sĩ vĩ cầm nổi danh nhất trên thế giới.
Trong hơn 45 phút qua anh đã chơi những bài phức tạp nhất trong các bài nhạc trình tấu, và cây đàn vĩ cầm
mà anh chơi trị giá khoảng 3.5 triệu đô la. Hai ngày trước đó, Joshua Bell đã trình diễn tại một nhà hát ở
thành phố Boston, vé bán hết không còn chỗ ngồi, giá của mỗi vé là 100 đô la. Và ban tổ chức sẵn sàng trả
1000 đô la mỗi phút cho tài năng của anh!
(Nguồn: https://baophapluat.vn/chung-ta-mat-gi-trong-ngay-thuong-voi-va-post345386.html)
Trình bày ý kiến của anh/chị về vấn đề gợi ra từ câu chuyện trên.
GỢI Ý:
Câu chuyện về Joshua Bell
- Chơi nhạc ở nhà hát: được hâm mộ, vé bán hết, được trả 1000 đô la/ phút.
- Chơi nhạc ở nhà ga metro: không ai để ý, 45 phút được cho 32 đô la.
Vấn đề được gợi ra từ câu chuyện: chúng ta có thể nhận diện, ý thức được những gì hay và đẹp đang
có mặt giữa cuộc sống bận rộn của mình, và trong những hoàn cảnh bình thường hằng ngày không?
- Nếu như trong cuộc sống, quá bận rộn đến nỗi chúng ta không còn có thời gian để dừng lại, khiến ta trở
nên lãng quên trước những điều hay và đẹp, thì trên con đường ta đi mình còn vô tình bỏ qua và đánh mất
bao nhiêu những điều đáng quý nào khác nữa chăng?
- Hình như chúng ta càng đầy đủ về vật chất thì lại càng thiếu thốn về tinh thần, hoặc là thiếu thốn thời gian
để nuôi dưỡng tinh thần…
Mở rộng liên hệ
13
- Trong cuộc sống hiện đại, dường như có một điều mà có lẽ nhiều người cảm thấy là đều rất thiếu thốn là
thời giờ của mình.
- Trên con đường chúng ta đi, có lẽ ta cũng sẽ có dịp nghe được bao nhiêu những điều hay đẹp khác chung
quanh ta, nâng cao tâm hồn mình, giữa những bận rộn và ngay trong hoàn cảnh bình thường nhất, nếu
chúng ta biết tập bước chậm lại một chút, có thể dành cho mình vài giây phút nghỉ ngơi, lắng nghe những
thanh âm ngọt ngào từ cuộc sống…
Câu 1: Nghị luận xã hội (8,0 điểm)
Nhà thơ Ấn Độ Rabindranath Tagore (1861 – 1941) trong bài thuyết giảng “Ngôi trường của tôi” (My
school, 1916) đã phát biểu:
“Chúng ta có thể trở nên hùng mạnh nhờ kiến thức, nhưng chúng ta đạt đến sự trọn vẹn nhờ
lòng cảm thông”.
Anh/chị suy nghĩ gì về phát biểu này của Tagore?
Giải thích
Thí sinh cần rút ra nội dung của ý kiến: Tầm quan trọng của trí tuệ và tình cảm trong quá trình sống và
phát triển của mỗi cá nhân. Đích đến cao nhất của giáo dục không chỉ là cung cấp tri thức mà còn phải
giúp con người có được cuộc sống trọn vẹn về trí tuệ và tâm hồn.
Bàn luận
– Vì sao tri thức giúp con người trở nên hùng mạnh? (1,5 điểm)
+ Tri thức giúp con người làm chủ cuộc sống, mở ra những cơ hội, tạo điều kiện cho sự phát triển của cá
nhân, khẳng định vai trò của con người trong đời sống xã hội.
+ Tri thức là nền tảng để sự sáng tạo được nảy sinh, tạo nên những thay đổi lớn có tính chất bước ngoặc
trong lịch sử nhân loại ở các lĩnh vực Khoa học, Y tế, Chính trị...
- Vì sao nhờ có sự cảm thông mà con người trở nên trọn vẹn? (1,5 điểm)
+ “Lòng cảm thông” có được nhờ khả năng hiểu đời sống và sự thấu cảm ở con người. Người có lòng cảm
thông có một tâm hồn nhạy cảm, dễ đồng điệu, biết hướng thiện và thận trọng trong cách hành xử… có
khả năng làm con người gắn kết với nhau và tìm thấy hạnh phúc đích thực của đời người. Nhờ sự cảm
thông giữa con người, thế giới hoà bình tránh xung đột và chiến tranh….
+ “Lòng cảm thông” có khả năng chữa lành vết thương tinh thần cho con người, cho con người cơ hội
được tôn trọng, được lắng nghe, được thấu hiểu, được nâng đỡ, thay đổi cuộc đời.
+ “Lòng cảm thông” cũng là mảnh đất màu mỡ để ươm mầm hạt giống “tha thứ”, “khoan dung” và “trắc
ẩn” ở mỗi người, đây là yếu tố cần thiết giúp ta vươn đến hạnh phúc trọn vẹn.
- Vì sao con người cần phát triển trọn vẹn trí tuệ và tình cảm? (1,5 điểm)
+ Nếu chỉ có kiến thức mà ko có lòng cảm thông, có trí mà không có tình, có tài mà không có đức thì con
người vẫn là một thực thể khiếm khuyết, không có nhân cách vẹn toàn. Tình cảm mà không có trí tuệ thì
dễ cảm tính, nông nổi... trước cuộc đời.
+ “Kiến thức” và “cảm thông”, “trí tuệ” và “tình cảm” được hình thành, bồi đắp trong quá trình con người
sống, học tập và trải nghiệm. Đây là con đường để mỗi người tự nâng cao chất lượng cuộc sống của chính
mình.
- Làm thế nào để con người phát triển trọn vẹn về nhân cách và trí tuệ? (1,5 điểm)
+ Phát triển bản thân
+ Đảm bảo môi trường sống tốt đẹp cho con người.
- Ý kiến của Tagore như là sự định hướng cho hoạt động giáo dục toàn diện ở Nhà trường, nơi bồi đắp tri
thức và tình yêu thương, trí tuệ và tâm hồn cho người học. Từ đây, nhận định mở ra đích đến thực sự cho
mỗi chúng ta trên con đường chinh phục tri thức và khẳng định giá trị bản thân.
Câu 1 (8,0 điểm).
“Khi không tự làm điều gì đó cho bản thân […] ta có thể tận hưởng cảm giác thoải mái của sự bao bọc,
nhưng đồng thời, ta cũng đang đánh mất dần - từng chút - một điều rất có ý nghĩa với đời mình: bản
năng độc lập”.
14
(Nếu biết trăm năm là hữu hạn, Phạm Lữ Ân,
NXB Hội nhà văn, 2018, tr.144-145)
Trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý kiến trên.
Giải thích
- Sự bao bọc là sự nuông chiều, quan tâm, chăm sóc, che chắn, làm hộ, làm thay … cho người khác.
- Bản năng độc lập là ngay từ khi sinh ra chúng ta đã có khả năng để tự tồn tại: biết khóc khi đói, biết lẫy,
biết bò, biết đi … Bản năng mạnh mẽ nhất của con người là học kỹ năng sống để tự tồn tại.
=> Ý kiến khẳng định: nếu cứ sống trong sự bao bọc của người khác thì chính chúng ta đang dần tự đánh
mất đi bản năng quý giá: bản năng độc lập, khiến bản thân mất đi tự do và sự kiêu hãnh.
Phân tích, chứng minh
* Tại sao khi không tự làm điều gì đó cho bản thân […] ta có thể tận hưởng cảm giác thoải mái của sự
bao bọc?
- Vì khi ta không phải tự mình làm bất cứ điều gì mà vẫn được quan tâm, được giúp đỡ, được làm hộ, làm
thay … nghĩa là ta có thể lười biếng mà vẫn được hưởng thụ những điều tốt đẹp từ người khác (chủ yếu là
từ cha mẹ)
- Vì khi được người khác làm thay, được phục vụ tận nơi ta sẽ không có cảm giác của sự vất vả, không có
cảm giác của những nỗi đau …
- Vì khi được bao bọc, nuông chiều, ta có cảm giác của người có đặc quyền được đặc cách, được nhận vô
điều kiện từ người khác mà không phải cho đi.
…
* Tại sao khi không tự làm điều gì đó cho bản thân cũng có nghĩa là ta đang đánh mất bản năng độc
lập?
- Nếu chúng ta không chứng tỏ được rằng mình có thể tự làm, người khác sẽ tin rằng ta không thể tự làm.
- Nếu chúng ta quen với việc được sắp sẵn, việc đã được người khác lên kế hoạch hơn thì chúng ta sẽ không
tự vạch ra được kế hoạch cho bản thân mình.
- Nếu chúng ta chuộng thói quen hơn sáng tạo thì chúng ta sẽ luôn thụ động, phụ thuộc vào người khác.
…
* Yêu cầu về dẫn chứng: Học sinh cần có kĩ năng chọn dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện, có sức thuyết phục
cao.
Bàn luận, mở rộng vấn đề
- Khẳng định vấn đề: Từ khi sinh ra chúng ta đã có sẵn bản năng độc lập nhưng lại đánh mất nó trong quá
trình sống. Không có bản năng độc lập chúng ta không thể nắm giữ được tự do. Nghĩa là trước khi đòi tự
do, bạn phải tìm lại bản năng độc lập của mình.
- Trân trọng, ngợi ca những người có bản năng độc lập, dám tự làm, tự chịu trách nhiệm … đồng thời phê
phán những kẻ chỉ thích sống dựa dẫm, ỉ lại vào người khác.
Bài học nhận thức và hành động
+ Hiểu được bản năng độc lập luôn tồn tại trong mỗi con người
+ Vì thế cần phát huy những bản năng độc lập sẵn có và tích cực học tập, trang bị cho bản thân những kỹ
năng sống để tự tồn tại.
Khái quát vấn đề: Đúng, lắng đọng, có chiều sâu.
Trong một bức thư gửi cho cháu ngoại của mình, Daniel Gottlieb đã viết rằng:
Khi ông bị lạc trong một đường hầm tăm tối, ông muốn có một người nào đó yêu quý ông đủ nhiều để có
thể ngồi cạnh ông trong bóng đêm mà chia sẻ chứ không phải một ai đó đứng ngoài cuộc và bảo ông
phải làm gì.
(Thông điệp cuộc sống, Daniel Gottlieb, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, tr.85-86)
Suy nghĩ của anh/chị về lời tâm sự trên.
GỢI Ý:
a. Giải thích:
- đường hầm tăm tối: hoàn cảnh bế tắc, cô đơn, mất phương hướng
15
- ngồi cạnh trong bóng đêm mà chia sẻ: đặt mình vào vị trí của người khác để thấu hiểu, sẻ chia, an ủi, đồng
cảm  cách ứng xử coi trọng cảm xúc con tim, đề cao sức mạnh của tình yêu thương.
- đứng ngoài cuộc và bảo phải làm gì: đứng bên ngoài, một cái nhìn khách quan của lí trí để hướng dẫn, răn
dạy
- Ý kiến khẳng định lối sống yêu thương, đề cao sự thấu hiểu, sẻ chia trong cuộc sống. Chia sẻ, đồng cảm
bằng sự thấu hiểu và tấm lòng yêu thương sẽ tạo nên sức mạnh giúp con người vượt qua hoàn cảnh khó
khăn, bế tắc.
b. Bàn luận:
- Khi rơi vào hoàn cảnh bế tắc, con người luôn khao khát sự sẻ chia của những người biết thấu hiểu, yêu
thương hơn là những lời răn dạy, chỉ bảo một cách khách quan của người đứng ngoài.
- Đặt mình vào vị thế của những người trong nghịch cảnh để đồng cảm, động viên sẽ giúp cho người trong
cuộc cảm thấy ấm áp, vững lòng để tiếp tục nỗ lực để vượt lên nghịch cảnh.
- Khi đặt mình vào vị thế của người khác để yêu thương bằng sự thấu hiểu, đồng cảm, mỗi người sẽ đưa ra
được những lời khuyên cần thiết và đúng đắn, giúp người trong cuộc kiếm tìm một giải pháp hiệu quả để
thoát khỏi bế tắc.
- Cái nhìn khách quan, tỉnh táo, những lời hướng dẫn sáng suốt, đúng đắn của một người đứng ngoài rất cần
thiết, có thể giúp chúng ta vượt qua những khó khăn, tìm ra cách thức để giải quyết vấn đề. Tuy vậy, mỗi
người cần tự mình nỗ lực để vươn lên, sống không dựa dẫm, trông chờ, ỷ lại vào người khác.
- Phê phán những kẻ trịch thượng, thích răn dạy người khác với vị thế của người ngoài cuộc, những kẻ thờ ơ,
bàng quan, vô cảm…
c. Bài học: Thí sinh rút ra bài học về nhận thức và hành động của bản thân.
Có ý kiến cho rằng: “Hương của các loài hoa bay thuận theo chiều gió, chỉ có hương đức hạnh ngược gió
bốn phương”.
Anh/chị suy nghĩ gì về ý kiến trên ?
1. Giải thích
- Hương của các loài hoa bay thuận theo chiều gió: gió thổi hương bay, đây là quy luật của tự nhiên.
- Hương đức hạnh là cách nói hình ảnh chỉ giá trị của phẩm chất, tính cách, đức hạnh của con người.
- Ngược gió bốn phương: luôn lan tỏa, tồn tại vĩnh hằng,...
=> Câu danh ngôn khẳng định, đề cao vẻ đẹp, giá trị đạo đức, phẩm hạnh của con người.
Bàn luận
- Mỗi mùi hương có một sức hấp dẫn, quyến rũ riêng. Nhưng mùi hương nào cũng sẽ phai tàn theo thời
gian, loãng tan theo chiều gió.
- Theo từng thời đại đức hạnh được nhìn nhận, đánh giá với những tiêu chuẩn khác nhau. Tuy nhiên, đạo
đức, tính cách, nhân cách, phẩm giá, đức hạnh luôn là phần quý nhất của con người. Đó là thước đo giá trị
của mỗi người. Vẻ đẹp bên ngoài của bạn lúc đầu làm người khác phải choáng ngợp nhưng đạo đức, phẩm
chất bên trong của bạn mới nói lên tất cả, mới làm hấp dẫn lâu dài.
- Có đức hạnh thì ta sẽ tự điều chỉnh những hành vi của mình trong cuộc sống, ta biết sống đẹp, sống có
văn hóa, biết phân biệt đúng sai, biết giữ mình trước mọi cám dỗ…
- Ý thức về giá trị của phẩm hạnh là góp phần xây dựng một xã hội văn minh, lành mạnh.
Mở rộng, liên hệ
- Có không ít kẻ sẵn sàng đánh mất đi danh dự, nhân cách, phẩm hạnh của mình vì lợi ích tầm thường nào
đó, với họ phẩm hạnh chỉ là một thứ ngụy trang giả dối.
- Mỗi người, nhất là bạn trẻ cần rèn luyện, trau dồi nhân phẩm, đạo đức phù hợp với những chuẩn mực
đạo đức truyền thống. Dù trong hoàn cảnh nào đi nữa cũng phải biết gìn giữ phẩm giá, đạo đức, nhân
phẩm.
Câu 1 (8 điểm):
Anh sợ vật giá leo thang nhưng cũng lo vầng trăng không mọc nữa đêm rằm
Hay sợ trăng đã mọc rồi mà đầu anh vẫn cúi
Bởi trái tim mình đã thành đá tảng rêu phong.
16
(Trích Cỏ hoa cần gặp, Đỗ Trung Quân, thivien.net)
Thông điệp sâu sắc nhất mà anh/ chị nhận được từ những câu thơ trên.
Giải thích ý nghĩa của các câu thơ để rút ra thông điệp
- Cắt nghĩa, lí giải các từ ngữ, hình ảnh quan trọng trong đoạn thơ:
+ Vật giá leo thang: đời sống vật chất ngày một khó khăn
+ Vầng trăng không mọc nữa đêm rằm: sự biến mất của cái đẹp, sự thiếu vắng những giá trị tinh thần
+ Trăng đã mọc mà đầu anh vẫn cúi: Cái đẹp đã hiển hiện nhưng con người không nhận ra, không còn biết
run rẩy trước cái đẹp, không có khả năng cảm nhận đời sống trong sự bất ngờ, mới mẻ, hồn nhiên.
+ Trái tim đã thành đá tảng rêu phong: trái tim thờ ơ, vô cảm
- Thông điệp sâu sắc: Dựa vào phần cắt nghĩa, lí giải các từ ngữ, hình ảnh trên đây, thí sinh có thể rút ra
một trong số các thông điệp sau:
+ Ý nghĩa của đời sống không chỉ được đo bằng chiều kích vật chất mà còn được đo bằng chiều kích tinh
thần, khả năng phát hiện và cảm nhận cái đẹp. Con người quan tâm tạo dựng những giá trị vật chất nhưng
cũng cần bồi đắp những giá trị tinh thần, những khoái cảm thẩm mĩ, kết hợp hài hòa giữa nhu cầu thực tiễn
và nhu cầu thẩm mĩ.
+ Tình trạng vật giá leo thang có thể khiến trái tim con người thành đá tảng rêu phong, ngăn cản sự mơ
mộng, tưởng tượng và khả năng run rẩy trước cái đẹp thuần khiết - một năng lực rất nhân tính của con
người. Vì vậy, cần không ngừng nuôi dưỡng khả năng ngạc nhiên trước đời sống để có thể phát hiện ra các
trạng thái thẩm mĩ của thế giới, có thể nhìn thế giới trong sự tươi mới, bất ngờ.
+ Sự khốc liệt nhất của đời sống không phải ở chỗ con người bị đẩy vào hoàn cảnh đói nghèo, khó khăn về
vật chất mà là không tìm thấy được những khoái cảm tinh thần. Nhiều khi nhờ có những khoái cảm tinh
thần mà ta được sống như một con người, có thể vượt lên trên hoàn cảnh.
(Có thể chấp nhận các thông điệp khác, song phải dựa vào nội dung đoạn thơ và có sức thuyết phục)
Bàn luận về thông điệp sâu sắc nhất mà anh/ chị nhận được
Từ nhận thức và những trải nghiệm riêng, thí sinh có thể bày tỏ suy nghĩ của bản thân về thông điệp sâu sắc
nhất mà mình nhận được từ đoạn thơ. Sự bàn luận cần hướng tới các thao tác sau:
- Đưa ra các lí lẽ để lí giải sự sâu sắc, đúng đắn của thông điệp được rút ra.
- Nêu và phân tích được một số dẫn chứng để làm rõ thông điệp được rút ra.
- Liên hệ với thực tế đời sống hôm nay để mở rộng, bổ sung cho thông điệp.
- Cần có nhận thức và thái độ đúng đắn về việc theo đuổi những giá trị vật chất và bồi dưỡng đời sống tinh
thần, khả năng phát hiện và cảm nhận cái đẹp. Vì "không có bài kiểm tra nào về đạo đức lại đáng tin cậy
hơn thông qua cách con người ta ứng xử với cái đẹp" (Henry David Thoreau).
- Định hướng hành động cho bản thân để hướng tới một cuộc sống ý nghĩa và tốt đẹp.
Cuộc đấu tranh cho sự thật tôi nghĩ trước hết là cuộc đấu tranh tự thân và không thỏa hiệp. Nhưng nhiều
người, trong đó có tôi đã từng thỏa hiệp với sự gian lận, sự dối trá từ rất lâu. Chỉ có điều, chúng ta tự xuê
xoa với chính mình rằng, đó chỉ là những nói dối nhỏ. Chúng ta chỉ trích nạn tham nhũng, nhưng ai cũng
chọn giúi tiền cho cảnh sát giao thông khi phạm luật. Chúng ta đau xót với kết quả bất công của một cuộc
thi bơi, nhưng cũng chính chúng ta lại cũng cố gắng xin xỏ, chạy chọt cho con cái vào trường chuyên, lớp
chọn.
Câu chuyện ở đây không phải là một lời nói dối nhỏ. Là người tìm hiểu về cuộc thi bơi của bọn trẻ, tôi nhận
ra làm gì có lời nói dối nào nhỏ? Làm gì có sự dối trá nào nhỏ? Dối trá là dối trá.
Tôi tự hỏi: Có cái gì đơn giản hơn sự thật? Và có gì dễ biến mất hơn sự thật?
Bàn tay là thật - nhưng cái bắt tay có thể là giả dối.
Đôi mắt là thật - nhưng giọt nước mắt có thể là giả dối.
Trình độ là thật - nhưng bằng cấp có thể là giả dối.
Cái thật có giá trị tự thân, nhưng cái giả dối mang lại nhiều lợi ích hơn.
Giữ giá trị hay chạy theo lợi ích, đó là mâu thuẫn mà con người luôn phải đấu tranh. Trước hết là tự đấu
tranh. Nhưng có nhiều khi, chúng ta cảm thấy cô đơn trong cuộc đấu tranh cho sự thật ấy. Nhiều khi vì thế
17
chúng ta thỏa hiệp. Và khi chúng ta thỏa hiệp hết ngày này sang tháng khác với vô vàn sự dối trá, thì làm gì
có một môi trường xã hội trung thực - nơi mà những mầm sự thật có cơ hội vươn mình lên thành đại thụ.
(Gia Hiền, Nói thật để làm gì?, VnExpress, ngày 7/4/2015)
Từ ngữ liệu trên, anh chị hãy viết bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ của mình về việc đấu tranh cho sự
thật.
1. Giải thích vấn đề
Cuộc đấu tranh cho sự thật là cuộc đấu tranh chống lại sự giả dối, ngụy tạo để bênh vực bảo vệ sự thật.
2. Bàn luận vấn đề:

- Sự thật và dối trá lẫn luôn lẫn lộn và cuộc chiến giữa Chân – Ngụy, Thật – Giả là cuộc chiến dai dẳng của
nhân loại mà không phải lúc nào sự thật cũng chiến thắng. Vì thế, đấu tranh cho sự thật là hành động cần
thiết để mỗi người nói riêng và nhân loại nói chung hướng đến chân giá trị của đời sống.
- Đấu tranh cho sự thật giúp con người bảo vệ được giá trị của sự thật, xây dựng một xã hội công bằng, một
môi trường trung thực mà ở đó con người luôn tin tưởng yêu quý nhau.
- Đấu tranh cho sự thật là một cuộc chiến lâu dài, gay go, khốc liệt, nên đòi hỏi mỗi người cần phải kiên trì,
bản lĩnh và chấp nhận những hy sinh.
- Cuộc đấu tranh cho sự thật trước hết là cuộc đấu tranh tự thân, không thỏa hiệp. Bởi vì:
+ Sự giả/gian dối luôn xuất phát từ lòng tham, từ lợi ích cá nhân mỗi ngươi.
+ Cuộc đấu tranh này cần triệt để, mềm dẻo nhưng kiên quyết, không thể thỏa hiệp, vì bất kì sự thỏa hiệp
nào cũng là sự bắt tay với dối trá.
- Cuộc đấu tranh cho sự thật bên cạnh yếu tố tự thân, cần có sự loa tỏa trong cộng đồng, cần có sự chung
tay của nhiều người để tạo nên một làn sóng mạnh mẽ.
- Lên án những biểu hiện không tôn trọng sự thật, có xu hướng đồng lõa với sự giả dối, thỏa hiệp với gian
lận.
- Nhận thức rõ vai trò và ý nghĩa của việc đấu tranh cho sự thật và cuộc đấu tranh tự thân không thỏa hiệp.
- Tôn trọng sự thật và mạnh dạn lên tiếng chống lại sự gian lận, giả dối trong môi trường làm việc và sinh
sống của bản thân.
Viết 21 bài học cho thế kỉ XXI, nhà sử học người Irasel, Yuval Noal Harari cho rằng: Trong vài ngàn năm,
các triết gia và nhà tiên tri đã thúc giục mọi người phải biết mình. Nhưng lời khuyên này chưa bao giờ
cấp thiết như trong thế kỉ 21.
(Theo 21 bài học cho thế kỉ XXI, Yuval Noah Harari, NXB Thế giới 2020, tr. 328-329)
Suy nghĩ của anh/chị về vấn đề trên.
* Giải thích
- Phải biết mình: nhận thức, hiểu rõ về mình, tiến tới làm chủ, kiểm soát được bản thân.
- Cấp thiết: có tầm quan trọng đặc biệt, có ý nghĩa sống còn đối với con người ở thế kỉ XXI.
-> Vấn đề nghị luận: sự quan thiết phải ý thức rõ về bản thân của con người trong thế kỉ XXI.
* Bàn luận kết hợp chứng minh
- Hiểu mình và làm chủ được mình (tri ngã) là vấn đề cần thiết đối với con người từ xưa đến nay. Đó là bản
chất, nhu cầu, khát vọng, năng lực của bản thân, mang lại nhiều ý nghĩa cho quá trình tồn tại và phát triển
của con người. Vấn đề này luôn được nhân loại quan tâm, đặc biệt là các triết gia và các nhà tiên tri.
- Trong bối cảnh thế kỉ XXI, hiểu mình và làm chủ mình càng cấp thiết hơn vì:
+ Thế kỉ XXI đặt ra nhiều vấn đề mới với nhân loại: là kỉ nguyên của văn minh hiện đại với tốc độ phát
triển như vũ bão ở mọi lĩnh vực; mang lại nhiều tiện ích, nhưng cũng đặt ra nhiều quy cơ, thách thức, hậu
quả nặng nề (cách mạng 4.0, công nghệ phát triển mạnh mẽ, thời đại bùng nổ thông tin, con người chạy theo
lối sống tiêu dùng, coi trọng vật chất, dễ bị mua chuộc và dễ bị kích thích dẫn tới khó kiểm soát và tự chủ.)
+ Con người ở thế kỉ XXI đã khám phá sâu sắc thế giới bên ngoài, nhưng chưa thực sự khám phá đầy đủ về
18
con người mình, vì thế chúng ta gặp khó khăn trong việc hiểu và chế ngự chính mình.
+ Biết mình để giữ được mình, làm chủ bản thân trong mọi hoàn cảnh của cuộc sống đầy biến động: tránh
bị cám dỗ, sa đọa, đánh mất mình; làm chủ được mình trong bất cứ hoàn cảnh nào.
+ Biết mình để chủ động kiến tạo tương lai, góp phần kiến tạo và phát triển thế giới tốt đẹp hơn theo đúng
đòi hỏi của thời đại mới.
+ Biết mình là cơ sở để hiểu người, để sống là chính mình trong khi kết nối với cộng đồng, để có cách cư xử
đúng đắn, linh hoạt với mình, với mọi người, đem lại giá trị tốt đẹp cho cuộc sống trong bối cảnh xã hội
phức tạp, không dễ gì phân biệt đúng – sai, tốt - xấu.
+ Nếu không nhận thức được mình, không làm chủ được bản thân thì vô cùng nguy hiểm. Đó là tình trạng
vô minh dẫn tới ngộ nhận về bản thân. Từ đó, con người có những suy nghĩ và hành động sai lầm, ngông
cuồng hoặc rơi vào trạng thái yếu thế, không phát huy được tận độ năng lực của bản thân, không có cách cư
xử đúng đắn với mình và với người, gây nên nhiều hậu quả nghiêm trọng. Sống chính là hành trình để mỗi
người trả lời được sớm nhất câu hỏi: Ta là ai?
-> Định vị được chính xác bản thân có ý nghĩa cấp thiết để con người được hạnh phúc và thành công.
(Lưu ý: Trong quá trình bàn luận, người viết phải liên hệ với thực tế đời sống, và trải nghiệm của bản thân
để đưa ra những dẫn chứng thuyết phục)
* Bình luận, mở rộng, nâng cao
- Ý thức được tầm quan trọng của vấn đề: ý kiến có ý nghĩa cảnh báo, có tính thời sự, vì sự tiến bộ văn minh
chung của nhân loại và thấm nhuần, kiểm chứng trong cuộc sống thực tế của mỗi cá nhân.
- Có ý thức và hành động đầy đủ: con người cá nhân và tập thể luôn biết nhận thức lại và có ý thức kiểm
soát bản thân. Tuy nhiên, biết mình không chỉ là vấn đề của nhận thức, mà cần thể hiện qua hành động, lối
sống, trong các mối quan hệ, ứng xử với người khác và rất cần phương pháp đúng đắn.
- Phê phán những người sống thờ ơ, hời hợt, không hiểu được chính mình, dẫn đến thái độ tự ti, hay tự cao,
tự đại một cách thái quá đều trở nên bi hài và đáng thương.
- Liên hệ bản thân, rút ra bài học nhận thức và hành động.
Câu 1 ( 8,0 điểm):
“Chúng ta là người tốt. Nhưng có lúc chúng ta cười cợt trước một người điên. Chỉ một lần thôi. Chúng
ta lạnh nhạt trước một lời cầu xin giúp đỡ. Chúng ta tỏ vẻ ghê sợ một người tàn tật. Ta dửng dưng trước
một số phận xa lạ nào đó. Ta lợi dụng óc thông minh của mình để đẩy phần thiệt về phía người khác.
Một lần thôi. Chỉ một lần ta bỏ phiếu chống lại sự chính trực. Và ta tự nhủ chung quy mình vẫn là người
tốt. Chỉ một hành vi nho nhỏ sẽ không ảnh hưởng đến cuộc chiến Thiện - Ác.
Có thật vậy không? Tôi tự hỏi.”
(Nếu biết trăm năm là hữu hạn, Phạm Lữ Ân, NXB Hội nhà văn, 2011)
Từ đoạn trích trên, anh/ chị hãy viết bài văn trình bày câu trả lời cho câu hỏi:
Chỉ một hành vi nho nhỏ sẽ không ảnh hưởng đến cuộc chiến Thiện - Ác. Có thật vậy không?
Giải thích vấn đề
- Một hành vi nho nhỏ: Một hành động, việc làm nhỏ bé, đơn giản ở phạm vi hẹp.
- Cuộc chiến Thiện - Ác: Cuộc đấu tranh vĩ đại của con người chống lại những điều xấu xa để xây dựng cuộc
sống tốt đẹp.
- Có thật vậy không? Câu hỏi biểu thị sự hoài nghi, băn khoăn về tính đúng đắn của quan điểm.
=> Vấn đề nghị luận: Phải chăng những hành động nhỏ bé của mỗi người sẽ không thể ảnh hưởng đến kết quả của
quá trình đấu tranh chống lại cái ác, cái xấu?
Bàn luận vấn đề:
2.1.Bàn luận về ý nghĩa, giá trị của vấn đề
- Mỗi hành vi của con người đều là nhỏ bé, không thể tạo ra những ảnh hưởng lớn.
+ Mỗi người dẫu có những ưu thế riêng về năng lực nhưng vẫn là một cá thể nhỏ bé với đời sống hữu hạn.
+ Mỗi con người chỉ sinh sống, làm việc trong những phạm vi cụ thể, nhỏ hẹp nên chỉ có thể tạo ra những tác
động nhất định trong đời sống.
- Sự vận động, biến đổi của đời sống lại được tạo dựng từ chính những hành động nhỏ bé.
19
+ Cuộc sống lớn lao được cấu thành từ đời sống của muôn vàn cá thể đơn lẻ.
+ Mỗi hành động dù nhỏ bé nhưng nếu được lan truyền, cộng gộp trong cộng đồng sẽ tạo ra những tác động
bất ngờ, sâu sắc có thể tạo ra những biến chuyển lớn lao.
- Quan niệm Chỉ một hành vi nho nhỏ sẽ không ảnh hưởng đến cuộc chiến Thiện – Ác là suy nghĩ sai
lầm, tạo ra ảnh hưởng tiêu cực.
+ Quan niệm này đã phủ nhận vai trò của những nỗ lực, cố gắng có ý nghĩa tích cực, đồng thời cũng xem nhẹ
ảnh hưởng của những hành vi tiêu cực của cá nhân trong đời sống. Điều này khiến con người không suy nghĩ
nghiêm túc khi quyết định hành động.
+ Quan niệm này không hướng đến khích lệ con người vươn lên, tự tin vào chính mình để góp sức cống hiến
cho đời, cũng không có ý nghĩa cảnh tỉnh con người trước những nguy cơ tha hóa.
2.2. Bàn luận mở rộng
- Đánh giá đúng vai trò của những hành vi nhỏ nhưng cũng không nên quá hà khắc với những sai lầm nhỏ
của bản thân.
- Chúng ta cần trau dồi tri thức để có được sự nhận thức thấu đáo về năng lực, vị trí của cá nhân và hoàn cảnh cụ thể
trong từng tình huống.
- Cần phê phán những hành vi tùy tiện, thiếu cân nhắc, thiếu trách nhiệm.
- Cần trau dồi cho bản thân một quan niệm sống đúng đắn, đẹp đẽ hướng đến nâng cao những giá trị cao đẹp
của con người trước thế giới.
- Có những thái độ và hành vi đẹp thể hiện bản lĩnh sống trong việc bảo vệ, làm đẹp thêm đời sống trong
quan hệ với tự nhiên, xã hội.
Câu 1 (8,0 điểm):
...Nếu tất cả đường đời đều trơn láng
Chắc gì ta đã nhận được ra ta?
Ai trong đời cũng có thể tiến xa
Nếu có thể tự mình đứng dậy
Hạnh phúc cũng như bầu trời này vậy
Đâu chỉ để dành cho một riêng ai.
(Tự sự - Nguyễn Quang Hưng)
Anh (chị) suy nghĩ gì về ý nghĩa được gợi ra từ đoạn thơ trên.
1. Giải thích ý nghĩa đoạn thơ
- Từ những từ ngữ, hình ảnh quen thuộc để gợi lên ý nghĩa ẩn dụ:
+ Đường đời trơn láng: cuộc sống phẳng lặng, bình yên, không có trở ngại, không gặp khó khăn, thử thách.
+ Tự mình đứng dậy: vượt qua những khó khăn, thử thách trong cuộc đời.
+ Hạnh phúc: niềm vui, sự hài lòng, thoả mãn... Hạnh phúc là điều mà ai ai cũng mong có được.
+ Bầu trời: khoảng không gian rộng lớn, mênh mông, không thuộc về bất cứ một cá nhân nào.
à Đoạn thơ nêu lên một triết lí trong cuộc sống: Khó khăn, thử thách trong cuộc sống chính là sự rèn luyện
bản thân. Nếu biết nỗ lực vượt qua thử thách đó, con người sẽ có được hạnh phúc.
2. Phân tích, chứng minh
- Khó khăn, thử thách trong cuộc sống chính là sự rèn luyện bản thân.
+ Cuộc sống muôn màu muôn vẻ, và trong cuộc đời mình, không ai là không bao giờ gặp khó khăn, thử
thách.
+ Khi gặp khó khăn, nếu con người chỉ biết than thân, trách phận, oán thán cuộc đời hoặc chờ đợi sự giúp
đỡ của người khác thì họ sẽ không thể vượt qua thử thách một cách thực sự.
-Nỗ lực vượt qua thử thách đó, con người sẽ có được hạnh phúc.
+ Ngược lại, nếu người ta biết nỗ lực vươn lên, vượt qua những khó khăn đó thì nó sẽ rèn luyện được bản
thân và trưởng thành hơn. Những khó khăn, thử thách đó sẽ mang lại cho con người những bài học, những
kinh nghiệm hữu ích.
+ Khó khăn thử thách là thước đo giá trị, bản lĩnh con người
Học sinh lấy dẫn chứng, biết phân tích dẫn chứng để làm rõ vấn đề
20
3. Bàn Luận, mở rộng vấn đề (1.0 điểm)
- Đoạn thơ là một triết lí sống sâu sắc, đúng đắn, có ý nghĩa, nhắc nhở mỗi người cần phải biết phấn đấu, tự
lập và nỗ lực hết mình trong cuộc sống để giành lấy hạnh phúc cho bản thân mình
- Con người cần dựa vào chính mình để vượt qua khó khăn, nhưng nếu có sự giúp đỡ của người khác thì sự
nỗ lực đó sẽ đạt hiệu quả cao hơn.
- Không chỉ tự mình vươn lên, mọi người cần có sự giúp đỡ người khác khi họ gặp khó khăn, trở ngại. Đó
có thể là sự giúp đỡ về vật chất và tinh thần.
4. Bài học nhận thức và hành động (0.5 điểm)
- Nhận thức được ý nghĩa triết lí nhân sinh của đoạn thơ: cần có bản lĩnh đối mặt với khó khăn trong cuộc
sống và biết nỗ lực hết mình để vượt qua khó khăn đó.
- Liên hệ đến hành động cụ thể của bản thân:
Phải chăng “chính ác và độc trao cho con người cơ hội và sức mạnh để chế phục người khác, là những
gì khiến con người sống mạnh mẽ ở đời hơn?”
(Shiratori Haruhiko, Nguyễn Đỗ An Nhiên dịch, Lời của Nietzsche cho người trẻ - NXB Thế giới,
tr165)
Anh/ chị suy nghĩ như thế nào về câu hỏi trên?
Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: HS đưa ra quan niệm riêng của mình về ý kiến, nhưng cần định hướng
đúng đắn.
Giải thích ý kiến

-Ác và độc: Ác là sự phủ định, đối lập, hoặc không có cái thiện, dùng hàng ngày nó biểu thị cho cái xấu
xa sâu sắc. Còn độc, tất cả những gì làm hại được người đều được gọi là độc như độc xà, độc dược, phẫn
độc.
-Cơ hội: hoàn cảnh thuận lợi để thực hiện được điều mong muốn.
-Sức mạnh: là khả năng gây tác động mạnh mẽ đến người khác, đến sự vật.
-Chế phục: dùng sức ép để buộc người khác nghe theo mình.
Như vậy triết gia Nietzsche đề cao sức mạnh bản năng cho rằng nó tạo cơ hội và sức mạnh để chế phục
người khác và làm cho bản thân con người mạnh mẽ hơn.
Bàn luận - Lí giải
-Nếu ác và độc được hiểu theo nghĩa là tất cả trở ngại theo nghĩa nghịch cảnh (như những cây cao chọc
trời cần những trận mưa nắng, thời tiết khắc nghiệt để trưởng thành…), là những thứ không thiện cảm, là
hạt giống của phiền não và băn khoăn và trong đời người cũng vậy, có nhiều thứ ác và độc, như căm ghét,
đố kị, cố chấp, bất tín, lạnh lùng, tham lam bạo lực…những thứ đó sẽ giúp con người mạnh mẽ hơn. Con
người luôn trong tâm thế đợi chờ giông bão thì khi việc xảy ra không bị động, mà luôn có phương án đối
chọi từ đó sẽ giảm bớt bất ngờ, và nếu rơi vào bi kịch thì cũng bớt đau thương.
-Khi con người bị xâm hại thì bản năng ác và độc trỗi dậy để sống mạnh mẽ, khi đó con người sẽ sống
bằng sức mạnh bản năng. Trong tác phẩm “Đời thừa” Nam Cao đã từng nói đên ý này “Phải biết ác để
sống cho mạnh mẽ”.
Độc và ác tạo ra sức mạnh để buộc người khác nghe theo mình và làm bản thân mạnh mẽ hơn nhưng nó
dẫn đến hậu quả khôn lường đó là sự hủy diệt nhân tính, thiên lương. Và khi mất hết tính người, tình
người thì sẽ mất tất cả.
- Nếu khơi dậy bản năng ác và độc, dùng sức mạnh đó áp chế, đè nén, giâm đạp lên người khác bằng bạo
lực bất chấp đạo lý và công lý thì sẽ bị những người xung quanh và cộng đồng lên án và cô lập.(Dẫn
chứng)
-Đời người ngắn ngủi nếu mãi cố chấp giữ ác và độc trong người, không biết buông bỏ thì tâm luôn động,
không được an nhiên, tự tại hưởng cuộc sống tươi đẹp.
Do đó, cội nguồn sức mạnh bền vững chân chính của mỗi con người, quốc gia là lòng chính trực, sự
công bằng, tình nhân ái.
21
-Câu nói của triết gia đã đặt ra vấn đề cho mỗi người trẻ về nhận thức của bản thân và lựa chọn lẽ sống bởi
tất yếu trong đời con người sẽ có lúc đứng trước sự lựa chọn giữa bản năng và ý thức.
Liên hệ bản thân, rút ra bài học nhận thức và hành động
Câu 1: (8,0 điểm)
Trong cuốn “Đời ngắn đừng ngủ dài”, Robin Sharama viết: Để vượt trội, bạn nhất thiết phải trở
thành người đổi mới xuất sắc.
Bày tỏ suy nghĩ của bản thân về ý kiến trên.
Giải thích
- vượt trội: nổi bật, vượt lên người khác.
- nhất thiết: điều quan trọng, cần thiết nhất.
- đổi mới xuất sắc: thay đổi tích cực, đi trước mở đường, tạo ra giá trị tốt đẹp, tác động tích cực đối với cá
nhân và cộng đồng.
=> Ý kiến của R.S khẳng định vai trò quan trọng của việc nỗ lực thay đổi để khẳng định giá trị bản thân, tỏa
sáng và đóng góp cho cộng đồng.
Bàn luận
* Vì sao cần phải vượt trội ?
- Khẳng định bản thân là nhu cầu tối cao trong tháp nhu cầu Maslow, trở nên vượt trội là nhu cầu tinh thần
căn bản của mỗi con người.
- “Đời ngắn đừng ngủ dài”: Nỗ lực để vượt trội chính là tạo nên cho cuộc đời ngắn ngủi của con người một
ý nghĩa.
- Hành trình trở nên vượt trội là hành trình tiến tới phiên bản tốt nhất của bản thân. Không chỉ giúp thời gian
sống không bị lãng phí, mà còn đưa con người tới hạnh phúc khi được chứng kiến sự tiến bộ của chính
mình.
* Vì sao để trở nên vượt trội, bạn nhất thiết phải trở thành người đổi mới xuất sắc ?
- Muốn vượt trội, bạn nhất thiết phải thể hiện và khẳng định sự khác biệt của bản thân, vượt xa hơn và thậm
chí tách khỏi lối đường thông thường của đám đông. Muốn vậy, phải đổi mới để phát triển, nâng tầm bản
thân, nắm bắt xu thế thời đại và đón đầu cơ hội.
- Người đổi mới xuất sắc sẽ là người có sự bứt phá trong tư duy, hành động; phá bỏ lối mòn, cái lỗi thời,
vách ngăn định kiến cản bước phát triển để mở ra hướng đi mới, sáng tạo giá trị mới, chinh phục đỉnh cao
mới. Từ đó, thể hiện và khẳng định sự vượt trội của bản thân.
- Sự vượt trội không chỉ được đặt trong thước đo với thời đại và đám đông mà còn với chính bản thân mỗi
người. Sẵn sàng và chấp nhận thay đổi là biểu hiện của một cá nhân dũng cảm, dám mạo hiểm, tư duy thông
thoáng, cái nhìn cởi mở. Đổi mới tạo nên một chiều kích đáng kể đối với nội tâm con người. Đó là sự vượt
trội trong mỗi con người sau một quá trình đổi thay.
- Đổi mới là phá bỏ cái cũ (đã có, được thừa nhận như một giá trị, chân lí), xác lập cái mới (cái chưa có,
chưa được kiểm chứng và thừa nhận). Đó là một hành trình khó khăn, đòi hỏi con người phải dũng cảm, bản
lĩnh dám chấp nhận mạo hiểm, đánh đổi thậm chí trả giá.
- Người vượt trội, người đổi mới xuất sắc khi tiên phong mở đường thường cô đơn bởi sự cách biệt về
tầm nhìn, tư duy và hành động so với đám đông. Bởi vậy, muốn đổi mới cũng cần có môi trường xã hội cởi
mở, thời điểm thích hợp.
- Sự đổi mới chỉ có thể giúp con người vượt trội khi nó “xuất sắc” - có ý nghĩa, truyền cảm hứng, tác
động tích cực cho cộng đồng, nâng tầm giá trị bản thân mà không đánh mất bản ngã, sự khác biệt vốn có
của một cá nhân.
- Đổi mới không phải là phá bỏ, phủ nhận triệt để cái cũ. Đổi mới phải kế thừa giá trị tốt đẹp, dựa trên
nền tảng đạo đức, pháp luật, nhân văn.
Câu I: (8 điểm)
Người ta thường nói: “Nếu bạn mở bàn tay ra, giọt nắng sẽ ở trong lòng bàn tay bạn. Nếu bạn nắm lại,
giọt nắng sẽ ra khỏi lòng tay”
(Dẫn theo Nguyễn Quang Thiều – “Xin hãy mở bàn tay”, Chuyên đề mùa xuân 2023)
22
Quan điểm trên gợi cho anh chị suy nghĩ gì về cách con người ứng xử với cái đẹp trong đời sống?
*Giải thích - Mở bàn tay tượng trưng cho rộng mở, đón nhận của tâm hồn, suy nghĩ, tư duy mở, có tinh
thần tự do; Ngược lại đóng bàn tay - tượng trưng cho ứng xử cưỡng chế, dùng quyền lực
sức mạnh để trói buộc; Giọt nắng là biểu tượng của cái đẹp.
- Câu nói thiết lập những giả định nhưng khẳng định và khái quát 2 cách ứng xử nghịch lí
trong hành trình đi tìm kiếm và sở hữu cái đẹp: Đối với cái đẹp, cũng như những giá trị chân
chính, tâm hồn con người càng rộng mở, tư duy càng tự do thì càng có khả năng chạm tới và
sở hữu ngược lại càng nắm chặt, sử dụng quyên lực để kiềm toả, tư duy hép kín con người
càng không bao giờ có thể nắm bắt được nó.
*Bàn luận Thí sinh có thể lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo
nhiều cách nhưng phải làm rõ vấn đề: Về hành trình sở hữu cái đẹp
- Cái đẹp là một trong những giá trị thẩm mỹ đặc biệt mà con người luôn khao khát chạm tới,
hay nắm bắt, nhưng không ai, không quyền lực nào có quyền chiếm hữu làm của riêng mình.
- Càng kiểm toả, khống chế và tham vọng chiếm hữu, con người càng không sở hữu được cái
đẹp. Sự ích kỉ hẹp hòi không bao giờ có thể chạm vào cái đẹp hay có thể nắm bắt trọn vẹn.
Nếu sử dụng quyền lực chỉ có thể sở hữu được hình xác chứ không trói buộc được tinh thần,
và nắm giữ được cái đẹp
(Ví dụ: Câu chuyện Hitle sở hữu kho báu cái đẹp)
- Ngược lại, con người chỉ có thể chạm vào cái đẹp, thậm chí sở hữu được nó khi con người
có tấm lòng rộng mở, tư duy phóng khoáng, thấu hiểu cái đẹp trong tinh thần tự do. Tư duy
mở, hay tinh thần tự do không chỉ tạo không gian cho cái đẹp hiện hữu, sinh tồn, nảy nở mà
còn là cách để con người có thể mở rộng tầm đón ghi nhận, trân trọng và hưởng thụ được cái
đẹp.
*.Mở rộng, - Lịch sử văn minh của loài người đã chứng minh, sức mạnh tự do của cái đẹp, không bạo
đánh giá chuá nào sở hữu được cái đẹp.
- Ngày hôm nay, cái đẹp có nhiều đất để hiện hữu và được thể hiện phong phú hơn nhưng đối
với con người cái thực thể đầy giới hạn mà tham vọng chiếm hữu thì không cùng, thì hành
trình tạo ra tự do cho cái đẹp, tự do trong đón nhận nó vẫn vô cùng khó khăn.
- Bài học ứng xử với cái đẹp.
"Nghe thì cao siêu, nhưng cách con người đánh mất nhiều thứ nho nhỏ, tưởng không đáng kể, một ngày
nào đó bỗng trở thành những khoảng trống..."
(Nguyễn Ngọc Tư, Đến hồi tan vỡ - Trích Hành lý hư vô, NXB Trẻ, 2019)
Ý kiến trên của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư gợi cho anh/chị suy nghĩ gì về sự hình thành của những
khoảng trống khi con người đánh mất nhiều thứ nho nhỏ trong cuộc sống?
GỢI Ý:
a. Làm rõ vấn đề cần nghị luận
- Trên cơ sở giải thích các hình ảnh: khoảng trống, những thứ nho nhỏ, đánh mất, học sinh có cái nhìn bao
quát về vấn đề cần nghị luận: cuộc sống được hình thành từ muôn vàn điều nhỏ bé; nếu con người vô
tâm, vô tình hay thờ ơ, quên lãng thì đến một ngày nào đó cuộc sống và chính bản thân mỗi người sẽ
phải gánh chịu tổn thất, mất mát lớn lao không gì bù đắp nổi.
b. Trình bày suy nghĩ của mình.(cần có sự kết hợp giữa lí lẽ và dẫn chứng )
- Đây là đề NLXH có cách hỏi mở. Học sinh có thể lựa chọn bày tỏ suy nghĩ về sự hình thành của những
khoảng trống khi con người vô tình đánh mất những điều nhỏ bé. Sau đây là một số hướng triển khai:
+ Con người lãng quên, vô tình trước vẻ đẹp bình dị của thiên nhiên; thiên nhiên biến mất dần trong cuộc
sống của con người, thay vào đó là những đồ vật nhân tạo độc hại, khô cứng…
+ Sự mất đi của những thói quen, những nếp sống đẹp từ ngàn đời của cha ông, khi con người quá bận bịu,
vật lộn với cuộc sống mưu sinh hàng ngày…
23
+ Những lỗ hổng trong nhân cách con người khi ta bỏ quên những hành xử đẹp đẽ, những ý nghĩ nhân văn,
nhân ái…
Dù lựa chọn như thế nào cũng cần lập luận chặt chẽ, xác đáng, thuyết phục bằng lý lẽ và bằng thực tế cuộc
sống phong phú, sinh động; thể hiện tâm thế trong cuộc của một người trẻ đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc
sống....
c. Mở rộng và liên hệ
- Trân trọng những điều nhỏ bé, ý thức được sự mất mát của những giá trị sống không đồng nghĩa với thái
độ bảo thủ, kéo lùi nhịp độ phát triển của xã hội hoặc hoài cổ, u mê, không hết mình với cuộc sống thực
tại…
- Nhận thức sâu sắc về sự cần thiết phải trau dồi bản lĩnh sống, có cách ứng xử linh hoạt phù hợp với từng
hoàn cảnh.
Trong bài Sự tạm bợ, nhà thơ Bằng Việt từng bày tỏ nỗi băn khoăn:
Cái bàn gỗ tạp, cái ghế long chân,
Ý nghĩ và việc làm đều vá víu...
Chỗ ở cứ khất lần tạm bợ,
Chúng ta tưởng
thời thanh xuân chỉ mới bắt đầu!
Nhưng thời gian cứ trôi

Thời gian thẳng thừng dễ sợ...
Cái tạm bợ đã thành một đời
Cái tạm bợ đã thành vĩnh cửu!
(Bằng Việt, Tác phẩm chọn lọc, NXB Hội Nhà văn, 2010, tr. 248)
Từ ý thơ trên, hãy trình bày suy nghĩ của anh/chị về lối sống tạm bợ của con người ngày nay.
Giải thích
- Lối sống tạm bợ: cách sống qua loa, ngắn hạn, không hướng tới những giá trị ổn định, lâu bền.
Bàn luận
* Thực trạng
- Lối sống tạm bợ đang ngày càng phổ biến, thậm chí trở thành một xu thế tất yếu của con người trong
thời đại 4.0.
- Lối sống tạm bợ thể hiện cả trong ý nghĩ cũng như việc làm, cả trong những đồ vật xung quanh – cái
bàn, cái ghế cũng như chỗ ở của con người: Cái bàn gỗ tạp, cái ghế long chân/ Ý nghĩ và việc làm đều vá
víu.../ Chỗ ở cứ khất lần tạm bợ.
* Nguyên nhân
- Do xã hội hiện đại với guồng quay gấp gáp (fast food, fast fashion…) dẫn đến quan niệm sống gấp, sống
vội, sống nhanh, con người không có thời gian chăm chút cho đời sống vật chất và tinh thần của chính
mình.
- Do lười biếng, ngại thay đổi, ngại mạo hiểm, ngại dấn thân và sự ảo tưởng rằng: Chúng ta tưởng/ thời
thanh xuân chỉ mới bắt đầu!, chúng ta tưởng tuổi trẻ còn rất dài và ngày mai sẽ khác, nên con người chấp
nhận sống qua loa, xuề xòa, tạm bợ.
- Do không tìm được ý nghĩa đích thực của cuộc sống, chỉ quan tâm tới những giá trị ảo, những giá trị
nhất thời, con người ngày càng bỏ qua những giá trị thực, những giá trị bền vững.
* Hậu quả
- Con người sẽ sống buông thả, được chăng hay chớ, không xác định được giá trị cốt lõi của sự sống,
thậm chí, sống tạm bợ hết cả cuộc đời: Cái tạm bợ đã thành một đời/ Cái tạm bợ đã thành vĩnh cửu.
- Xã hội sẽ trở nên trì trệ, không phát triển, thậm chí xuất hiện những lối sống độc hại, những tệ nạn nguy
hiểm.
24
- Phê phán những người có lối sống tạm bợ, thụ động, chắp vá, sống hôm nay không biết ngày mai. Tuy
nhiên, cần phân biệt lối sống tạm bợ với lối sống trải nghiệm.
- Xác lập lối sống đẹp, sống có ý nghĩa, sống tận hiến và tận hưởng, hướng tới những giá trị ổn định, lâu
dài; nâng cao chất lượng cuộc sống của bản thân, từ đó có những đóng góp cho xã hội.
Anh/chị hãy chia sẻ suy nghĩ của mình về ý kiến sau:
Mỗi người là một pho sách, nếu ta biết đọc họ.
(Ngạn ngữ Pháp)
* Giải thích
- Sách: vật lưu giữ những tri thức của nhân loại, là sự kết tinh tâm hồn, trí tuệ của con người. Sách đem lại
những hiểu biết bổ ích, nâng cao nhận thức, bồi đắp tâm hồn, định hướng cách đối nhân xử thế… cho người
đọc sách. “Một pho sách” chỉ một kho tri thức phong phú, đáng quý được đúc kết.
- Bằng phép so sánh “Mỗi người là một pho sách” câu ngạn ngữ khẳng định: Mỗi người xung quanh chúng
ta là cả một kho tri thức mà chúng ta có thể học hỏi; vế câu điều kiện “nếu chúng ta biết đọc họ” nêu ra yêu
cầu, cách thức: phải biết quan sát, nhìn nhận, trao đổi, phải hiểu được ưu điểm, nhược điểm, tìm ra những
điều đáng học hỏi ở họ.
- Câu ngạn ngữ còn là lời khuyên sâu sắc: mỗi người cần chịu khó lắng nghe, tích cực học hỏi những người
xung quanh mình để hoàn thiện bản thân.
 Câu ngạn ngữ đơn giản nhưng đem lại cho chúng ta bài học sâu sắc về giá trị con người và cách nhìn
nhận giá trị con người.
* Phân tích, chứng minh
- Kiến thức đời sống là vô tận, vô cùng, luôn được làm mới. Vốn hiểu biết của con người là hữu hạn. Mỗi
người, theo hoàn cảnh sống, khả năng học hỏi, nghề nghiệp… sẽ có những hiểu biết ở những lĩnh vực khác
nhau. Có không ít điều người khác biết mà chúng ta không biết.
- Mỗi người vì thế cũng chỉ có thế mạnh ở một lĩnh vực nào đó, xuất sắc ở các phương diện khác nhau. Ai
cũng có điều đáng cho ta học hỏi ở phương diện này hoặc phương diện khác. Ta có thể tiếp thu tri thức của
họ để lấp đi những khoảng trống trong vốn hiểu biết của ta.
- Học bằng nhiều cách, nhưng cần biết học cái hay, tránh cái dở.
HS cần lấy được dẫn chứng, kết hợp với lí lẽ để làm sáng tỏ các luận điểm đưa ra.
* Bàn luận, mở rộng
- Coi mỗi người xung quanh là một pho sách, có nghĩa chúng ta phải biết quan sát, tìm hiểu, đánh giá, lắng
nghe (biết “đọc”) thì mới thu nhận được những điều bổ ích.
- Phê phán những kẻ kiêu căng, tự phụ, không chịu học tập những điều tốt đẹp của người khác.
HS cần lấy được dẫn chứng, kết hợp với lí lẽ để làm sáng tỏ các luận điểm đưa ra.
* Bài học và liên hệ
- Hiểu được bài học từ câu ngạn ngữ.
- Biết đề cao, tôn trọng người xung quanh; biết học hỏi từ những người quanh mình để hoàn thiện.
- Liên hệ bản thân (HS viết bằng trải nghiệm cá nhân, thể hiện rõ cảm xúc, suy ngẫm riêng)
MŨI TÊN GÃY
Xưa có một vị tướng quân tài ba, đánh Đông dẹp Bắc, trận nào cũng bách chiến bách thắng. Mỗi lần ra trận
ông đều đưa con trai mình đi cùng để chỉ dạy cho cậu cách bày binh bố trận trên sa trường. Một hôm vị
tướng kia tặng cho con trai mình một món quà. Ông nói:
“Con trai, mũi tên có uy lực mạnh mẽ và quý báu này là một gia bảo. Nó có thể mang lại cho con sự can
đảm phi thường và cũng có thể bảo vệ con khỏi những hiểm nguy. Nhưng với điều kiện, con không bao giờ
được tháo nó ra khỏi vỏ bọc”.
Chàng trai trẻ ngắm nhìn vật báu mà cha vừa trao cho. Đó là chiếc ống đựng tên rất tinh xảo mỹ lệ, trên
thân khảm đồng lấp lánh ánh quang cậu còn nhìn thấy đuôi mũi tên lộ ra ngoài. Chỉ cần nhìn qua là biết
ngay đuôi mũi tên được chế tạo bằng lông công thượng đẳng.
25
Ngày hôm sau, cậu thanh niên phải tham gia một chận triến khốc liệt. Anh cảm nhận được sự can đảm và
mạnh mẽ bên trong mình, giúp anh tiêu diệt bất cứ kẻ địch nào mà anh chiến đấu.
Sau ngày hôm đó, người con trai không thôi suy nghĩ về mũi tên kỳ diệu của cha. Cuối cùng, vì tò mò anh đã
rút mũi tên ra khỏi bao. Thật bất ngờ, mũi tên đã bị gãy. Đột nhiên, người con trai trở nên sợ hãi, ý chí
chiến đấu của anh tan vỡ.
Trận chiến sau, người thanh niên đã bị giết trên chiến trường…
(Theo tinhhoa.net)
Suy nghĩ của anh/chị về bài học được rút ra từ câu chuyện trên.
GỢI Ý:
1. Giải thích (2đ):
- Câu chuyện kể về một chàng trai trẻ được cha tặng cho một mũi tên có uy lực mạnh mẽ và quý báu (tượng
trưng cho điểm tựa tinh thần đến từ bên ngoài). Từ khi đem mũi tên đó bên người, cậu thanh niên cảm nhận
được sự can đảm và mạnh mẽ bên trong mình, giúp anh tiêu diệt bất cứ kẻ địch nào mà anh chiến đấu (điểm
tựa tinh thần từ bên ngoài giúp con người có niềm tin, sức mạnh để vượt qua khó khăn, thử thách trong cuộc
sống). Khi phát hiện ra mũi tên cha tặng là một mũi tên đã gãy, người con trai trở nên sợ hãi, ý chí chiến
đấu của anh tan vỡ. Trận chiến sau, người thanh niên đã bị giết trên chiến trường…(không có niềm tin vào
chính mình thì con người sẽ đối diện với thất bại).
- Câu chuyện cho thấy: Chàng trai đã không hiểu được rằng, mũi tên dù có quý giá đến mấy cũng chỉ là vật
ngoài thân, không thể thay thế hay làm nên sức mạnh, sự tin tưởng vào chính bản thân mình.
 Bài học được gợi ra: Mỗi người cần có niềm tin vào chính mình; không nên lệ thuộc, đặt niềm tin hoàn
toàn vào các điểm tựa, các giá trị bên ngoài.
2. Bàn luận (3đ):
a. Vì sao mỗi người cần có niềm tin vào bản thân, tin tưởng vào sức mạnh tự thân của mình?
- Sức mạnh tự thân, niềm tin vào chính mình mới là điểm tựa chắc chắn, vững bền nhất trong cuộc đời mỗi
người.
- Dựa vào sức mạnh tự thân, tin vào chính mình, con người sẽ có được ý chí, bản lĩnh vững vàng để vượt qua
mọi “giông bão”; phát huy được nội lực, khả năng tiềm ẩn vốn có; tạo niềm hứng khởi, sự tự tin để thực hiện
những khát vọng, hoài bão lớn lao…; từ đó, con người sẽ làm chủ, quyết định vận mệnh đời mình thành hay
bại, tốt hay xấu…
b. Vì sao con người không nên lệ thuộc, đặt niềm tin hoàn toàn vào các điểm tựa, các giá trị bên ngoài?
- Những điểm tựa bên ngoài chỉ là nhất thời, không bền vững.
- Con người ỷ lại vào điểm tựa, sức mạnh bên ngoài sẽ không còn ý chí, nghị lực để vươn lên; dễ rơi vào trạng
thái bất mãn, tuyệt vọng khi điểm tựa ấy mất đi; từ đó, con người dễ gục ngã, suy sụp, thất bại trong cuộc sống.
3. Mở rộng (2đ):
- Phê phán những người giao phó cuộc đời mình vào điểm tựa bên ngoài mà không lo “gia cố” giá trị tự
thân.
- Tin vào chính mình không có nghĩa là mù quáng, chủ quan; không có nghĩa là phủ nhận các điểm tựa bên
ngoài, cần nỗ lực xây dựng những điểm tựa cần thiết và chân chính, kết hợp các nguồn sức mạnh để làm
giàu có thêm nội lực của bản thân.
- Để có thể tin tưởng vào sức mạnh của bản thân, mỗi người cần không ngừng trau dồi vốn sống, rèn luyện
bản lĩnh....để “mài giũa mũi tên” của chính mình ngày một sắc bén hơn.
4. Bài học nhận thức và hành động (1đ):
- Cần ý thức đúng đắn về giá trị của việc nhận ra và đặt niềm tin vào giá trị tự thân.
- Không ngừng rèn luyện để ngày càng hoàn thiện mình hơn.
- Liên hệ bản thân.
Câu 1 (8.0 điểm)
Nhà sử học Israel, Yuval Noah Harari: “Con người đang sống những cuộc đời ngày càng cô đơn
trong một hành tinh ngày một thêm tính kết nối”.
(21 bài học cho thế kỷ 21, NXB Thế giới, 2020, tr.114)
26
Từ nhận định trên, anh/chị có suy nghĩ gì về nỗi cô đơn của con người hiện đại trong thời kì
phát triển của mạng xã hội.
Giải thích
- Cô đơn là một trạng thái cảm xúc đời thường của con người. Cô đơn là khi ta cảm giác một mình, cảm
giác bị bỏ quên, không được thấu hiểu. Cô đơn đôi khi cũng tìm đến trong những khoảnh khắc con người
mất phương hướng, lạc lối trong chuyến du hành đời mình.
- “Hành tinh ngày một thêm tính kết nối” là sự mở rộng khả năng tương tác của con người, giúp con người
tham gia vào những cộng động có ý nghĩa, thắt chặt kết cấu xã hội và đưa thế giới lại gần nhau hơn.
 Câu nói của Harari hàm chứa một nghịch lý đến phi lý: càng kết nối, con người càng cô đơn. Cô đơn giờ
đây không chỉ là 1 trạng thái tâm lý mà trở thành một bệnh lý của con người giữa thế giới luôn ồn ã, đông
đúc và tràn ngập kết nối.
 Câu nói là một điểm nhìn “ngược sáng”, chất vấn sự hiện diện của công nghệ và khả năng “kết nối” thực
sự của nó trong cuộc sống hiện đại.
Bình luận:
- Vì sao con người ngày càng cô đơn trong thế kỉ hội nhập và kết nối
* Con người dần trở thành "nô lệ" của công nghệ
Kỷ nguyên số khẳng định vị thế của khoa học công nghệ  MXH tạo nên những kết nối và tương tác dựa
trên nguyên lý sau:
- Tốc độ nhanh
- Hướng tới sự tiện nghi, dễ dàng sử dụng
- Vận hành dựa trên những thao tác
 Mọi kết nối, tương tác con người có được là nhờ làm theo những chỉ dẫn; con người không cần nghĩ,
không cần nỗ lực, không mất thời gian để có được 1 mối quan hệ.
 Con người bị lập trình và đánh mất kĩ năng “làm người” cơ bản. Ta có thể dễ dàng kết bạn và trò
chuyện với một ai đó bên kia bán cầu bằng một nút lệnh nhưng lại không thể mở lời tìm hiểu và bắt chuyện
với người ngồi ngay bên cạnh/ những người thân yêu. Đó dần trở thành một nghịch lý đầy bi kịch của con
người hiện đại.
* Con người cô đơn, mất phương hướng trong các hệ giá trị thật - ảo
- Hạt nhân cho sự tồn tại của “mạng xã hội” là khả năng kết nối phi giới hạn
 Mạng xã hội trao cho con người quyền tự do để quyết định về mối quan hệ của mình. Gia nhập MXH ta
không cần có bất cứ một ràng buộc hay trách nhiệm nào trong ấy
 Họ lựa chọn tìm đến hoặc rời đi một cách nhanh chóng. Một mối quan hệ như thế dễ khiến con người
thấy bất an, tổn thương và sợ hãi.
 Kết nối của MXH là 1 kết nối thiếu bền vững bởi đó là những giao tiếp ảo. Bản chất của cô đơn ở đây
là việc thiếu chiều sâu, thiếu trách nhiệm, cam kết.
* Con người cô đơn giữa tiếng nói của đám đông
- MXH xây dựng một hệ thống mà ở đó mọi riêng tư của con người đều được công khai, chia sẻ với đám
đông nhưng tiếng nói đám đông là 1 tiếng nói thiếu kiểm duyệt, thiếu khoan dung  dễ dàng đánh gục con
người
- Tiếng nói của đám đông (theo dõi, bình luận và phản ứng) trên MXH gần như đóng vai trò như những
phán quyết của cảm xúc và sự thật
- Tiếng nói đám đông điều hướng, thao túng góc nhìn của chúng ta về thế giới để biến nó trở thành những
“khuôn mẫu” >< con người là những tồn tại riêng biệt, trở thành người khác  ta luôn luôn là người cô đơn
nhất , mất phương hướng, lạc lối
 Thay vì được lắng nghe, mỗi điều chúng ta nói, mọi điều ta làm đều đang bị theo dõi, phán xét, đánh giá.
Chúng ta vẫn được nhắc đến nhưng không hề được cảm thông và chia sẻ
 Sống trong 1 thế giới dư thừa kết nối mà vẫn đói khát sự đồng cảm và thấu hiểu.
- Tác hại
+ Con người mất kết nối với cuộc đời thực
+ Con người mất kết nối, bỏ rơi chính mình.
27
 Không ai có thể trả lời hộ chúng ta những câu hỏi “tôi là ai”, “tôi muốn gì”, “tôi là người như thế nào”
 ta phải tự đi tìm và trả lời. Nếu không ta đang sống những cuộc đời rỗng nghĩa.
 Bi kịch của con người là bi kịch về sự đứt gãy của các mối quan hệ bền vững
(Nêu dẫn chứng hợp lí khi phân tích)
Liên hệ, rút ra bài học:
- Vấn đề không phải là sở hữu công nghệ mà ta cần có trí tuệ để sử dụng công nghệ .
- Thay vì sống tốc độ, hãy sống chậm, lâu bền, vui xới, gieo trồng; thay vì những thao tác  tương tác
sống; thay vì tiện nghi/ dễ dàng dù đó có thể là lựa chọn khó khăn
 Cuộc đời trở nên có giá trị khi ta biết nỗ lực, cảm nhận và trân trọng những điều nhó bé.
- Đem tình yêu tích cực với cuộc đời lan toả trên mạng xã hội. Công nghệ sẽ được nối dài khi nó giúp ta
học cách quan tâm đến người khác sâu hơn và chân thành hơn….
Câu 1 (8 điểm)
Trong thư gửi thầy Hiệu trưởng ngôi trường nơi con trai mình đang theo học, Tổng thống Abraham Lincoln
(1809 – 1865) viết:
“Xin thầy dạy cho cháu biết đến thế giới kì diệu của sách, nhưng cũng để cho cháu đủ thời gian để lặng
lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống: đàn chim tung cánh trên bầu trời, đàn ong bay lượn
trong nắng và những bông hoa nở ngát trên đồi xanh…”
Anh, chị hiểu nguyện vọng của vị Tổng thống này như thế nào? Phát biểu suy nghĩ của mình về điều đó.
Giải thích
- Thế giới kì diệu của sách: sách vở là hệ thống tri thức đã được tổng kết
 sự kì diệu của những điều đã biết
- Sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống: sự kì diệu của những điều chưa biết mời gọi khám phá.
=> Nguyện vọng của A.Lincoln: mong muốn nhà trường, thầy giáo giúp học sinh đi từ thế giới của những
điều đã biết (trong sách vở) đến khám phá chân trời của những điều chưa biết (trong cuộc sống).
Chứng minh, bình luận
- Thế giới kì diệu của sách:
+ Sách là kho tàng tri thức của nhân loại được tích lũy trong suốt thời gian lịch sử, đem đến cho con người
hiểu biết về mọi phương diện, mọi lĩnh vực. Nó giống như “con mắt thần” nhìn vào thế giới để thấy những vẻ
đẹp muôn màu kì diệu.
+ Sách không chỉ cung cấp tri thức tự nhiên mà còn đem đến sự khám phá con người, xã hội, cuộc sống, bài
học nhân sinh, … Nó làm biến đổi con người từ sinh vật tự nhiên trở thành sinh vật xã hội, có tri thức và nội
tâm phong phú.
+ Trong thế giới kì diệu của sách, nổi bật vai trò của người thầy. Thầy chính là người đồng hành, người
hướng đạo để từng bước giúp học sinh đi sâu, mở rộng tầm mắt về thế giới kì diệu đó.
- Sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống:
+ Sách vở rất kì diệu, nhưng con người chỉ có thể cảm nhận trọn vẹn và sống động cuộc sống khi trực tiếp
tham dự vào đó, chứng kiến bí ẩn của nó: đàn chim tung cánh trên bầu trời, đàn ong bay lượn trong nắng và
những bông hoa nở ngát trên đồi xanh, … Đó là sự bí ẩn muôn đời, không một trang sách nào, dù kì diệu đến
đâu, có thể thay thế được. Học ở cuộc sống là con đường duy nhất để con người mở rộng và hoàn thiện chân
trời tri thức của mình.
+ Con đường để khám phá những bí ẩn trong cuộc sống là sự lặng lẽ suy tư – thời khắc con người được sống
với chính mình, sống trọn vẹn với những giới hạn và sự sâu sắc trong nội tâm. Con người biết tự đặt cho
mình những câu hỏi và tự tìm kiếm những câu trả lời về những điều chưa biết.
+ Trong thế giới kì diệu của sách, nổi bật vai trò người thầy. Còn trong trạng thái lặng lẽ suy tư lại thấy vai
trò chủ thể của người học sinh. Người thầy không biến mất mà ngồi lại phía sau, nhường không gian cho sự
tư duy chủ động của học sinh, để học sinh trực tiếp cảm nhận và tìm hiểu cuộc sống.
- Mối quan hệ giữa thế giới kì diệu của sách và sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống:
+ Thế giới kì diệu của sách là điều kiện, là công cụ để đi vào khám phá sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống.
Còn sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống là đích đến, là nơi kiểm nghiệm cho ý nghĩa và giá trị của thế giới kì
diệu mà sách gợi mở.
28
+ Những tri thức rút ra từ sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống sẽ góp phần làm cho kho sách của nhân loại trở
nên phong phú và kì diệu hơn.
HS chọn lọc dẫn chứng phù hợp.
Liên hệ thực tiễn, rút ra bài học
- Liên hệ với thực tế học tập của bản thân, thế hệ trẻ và xã hội Việt Nam.
- Bài học: tích lũy tri thức, hiểu biết trong sách vở và băn khoăn về những điều chưa biết trong thực tế là điều
kiện cần và đủ trong quá trình học tập của con người. Chỉ khi ấy, học tập mới trở thành hoạt động giàu sức
sáng tạo, có khả năng đưa con người bước vào cuộc đời như một chủ thể giàu có năng lực khám phá, kiến
tạo.
“ Có phải con người cần sống tốt trước khi sống sướng ?”
GỢI Ý:
1. Giải thích vấn đề
- “ sống tốt” : sống có ích, sống theo đạo lí vươn tới những giá trị chân chính
- “ sống sướng “ : sống hưởng thụ, sống cho mình, thỏa mãn những mong muốn của bản thân.
Lời hỏi mang sắc thái của lời yêu cầu, đề nghị với con người về lối sống: mỗi con người cần biết sống thiện,
sống có ích vì cộng đồng, mọi người.
2. Bàn luận, chứng minh:
Thực tế con người chưa sống tốt:
Trong guồng quay của cuộc sống, con người dễ chạy theo giá trị vật chất nhất thời, có thể vì lợi ích trước
mắt nên chưa sống tốt với nhau, cách hành xử chưa đúng …
*Bởi thế, trong bất cứ thời đại nào, con người cũng cần sống tốt trước khi sống sướng
Vì:
+ Sống tốt là lối sống tích cực, vun đắp những giá trị thiện lành, sống không vì bản thân, biết sống vì người
khác. Sống nhân ái, yêu thương, sẻ chia, nghĩa tình để cuộc đời nở hoa.
+ Vượt lên cái tôi ích kỉ, bao dung quan tâm mọi người , sống có trách nhiệm, biết hi sinh, cống hiến, khi ấy
sẽ tìm thấy sự thanh thản trong tâm hồn, không bị những cám dỗ nhất thời mua chuộc.
* Nếu con người chỉ biết sống sướng trước khi sống tốt thì sẽ ra sao?
Đã là con người, trong sâu thẳm ai chẳng muốn sống sướng, sống an nhàn, đầy đủ, thỏa mãn mọi mong
muốn. Nhưng nếu sống sướng trước khi sống tốt thì con người sẽ rơi vào lối sống hưởng thụ, vì mình, thỏa
mãn ham muốn , sở thích của bản thân…lối sống ấy dễ đẩy con người tới bờ vực của tham lam, ích kỉ, giả
dối, tàn nhẫn…
3. Nêu ý nghĩa của vấn đề
Con người cần sống tốt trước khi sống sướng. Đó là lời cảnh tỉnh, nhắc nhở để mỗi người tự rèn giũa bản
thân, không đi lệch các gía trị
Câu 1. Nghị luận xã hội (8.0 điểm)
Hình 1. Gương chiếu hậu ô tô Hình 2: Gương chiếu hậu xe máy

Lấy cảm hứng từ hình ảnh gương chiếu hậu, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận có chủ đề:
29
NHÌN VÀO GƯƠNG CHIẾU HẬU TRÊN HÀNH TRÌNH CUỘC SỐNG
GỢI Ý:
Giải thích
- Gương chiếu hậu trong thực tiễn đời sống: Là thiết bị được gắn trên một số loại phương tiện giao thông (xe
máy, ô tô, tàu hỏa…), cho phép người lái xe có thể quan sát được phía sau mà không cần quay đầu lại.
- Nhìn vào gương chiếu hậu trên hành trình cuộc sống gợi liên tưởng đến việc con người nhìn nhận, suy
ngẫm về những gì đã trải qua trong cuộc đời.
Bàn luận
* Sự cần thiết nhìn vào gương chiếu hậu trên hành trình cuộc sống…
- Giúp con người kết nối với quá khứ, giữ liên hệ với những gì đã qua. Việc nhìn lại, giúp hành trình sống
của con người không phải là sự cuốn chiếu mà là sự nối dài những trải nghiệm. Người biết nhìn lại quá khứ
cũng là những người có đạo đức, nghĩa tình, trách nghiệm, thủy chung...
- Giúp con người nhìn lại hành trình đã qua:
+ Để tự hào về những gì đã đạt được, lấy đó làm động lực cho hành trình sắp tới.
+ Để rút kinh nghiệm cho hành trình sắp tới.
- Dựa trên mối quan hệ nhân quả, việc nhìn lại quá khứ còn có thể giúp con người phán đoán, đưa ra những
dự báo chính xác cho hiện tại và tương lai.
(HS lấy dẫn chứng phù hợp để chứng minh)
* Không phải gương chiếu hậu lúc nào cũng giúp ích cho con người…
- Nếu quá chú ý đến việc nhìn gương chiếu hậu, con người có thể bị phân tâm, mất kiểm soát ở hiện tại.
Gương chiếu hậu khi đó có thể khiến con người lạc lối, sai lầm, vấp ngã trong cuộc đời.
- Nhìn gương chiếu hậu không đúng cách, không phù hợp với hoàn cảnh… cũng có thể khiến con người càng
thêm mông lung, mơ hồ về cuộc sống.
Mở rộng, nâng cao
- HS thấy được ý nghĩa của gương chiếu hậu trên hành trình cuộc sống.
- Rút ra được những bài học về cách sống phù hợp.
- Phê phán những người có lối sống thực dụng, dễ bội bạc với quá khứ hoặc quá mải mê, đắm chìm trong đó.
Câu 1 (8 điểm)
Không ai là một hòn đảo
Không ai là một hòn đảo của bản thân mình
Mỗi người là một phần của lục địa
Một phần của lớn lao...
(Ngọc Minh dịch, https://canhbuom.edu.vn/)
Từ nội dung được gợi ra qua đoạn thơ trên cùng góc nhìn tuổi trẻ, em hãy viết bài văn nghị luận với
nhan đề: Thế giới khác đi nhờ có bạn.
1. Giải thích - Ý thơ: “Không ai là một hòn đảo của bản thân mình/ Mỗi người là một phần của lục
địa/ Một phần của lớn lao...”: khẳng định mỗi người không phải là cá thể cô đơn, lạc
lõng mà là một phần của thế giới; đóng góp vào sự phát triển tích cực của thế giới này.
- Thế giới: là tổng thể nói chung những gì tồn tại, thường dùng để chỉ tổng quát những sự
vật, vật chất và hiện tượng tồn tại bên ngoài, cũng có thể hiểu là nơi con người sinh sống,
hay để chỉ toàn thể loài người, cộng đồng xã hội nói chung.
- Khác đi: thay đổi, trở nên mới lạ, có thể theo chiều hướng tích cực, hoàn thiện hơn hoặc
tiêu cực, ngày một xấu đi.
- Các bản trẻ là chủ nhân tương lai của thế giới nói chung, của đất nước nói riêng, thế
giới sẽ đổi khác thế nào hoàn toàn phụ thuộc vào suy nghĩ, nhận thức, hành động của thế
hệ trẻ.
 Khẳng định vai trò của cá nhân trong việc làm đổi thay thế giới.
2. Bàn luận * Tại sao mỗi bản thể lại có khả năng thay đổi thế giới?
30
- Mỗi con người là một hạt nhân của xã hội. Mỗi nhận thức, mỗi hành động, lối sống của
chúng ta đều có ảnh hưởng đến cộng đồng. Vì vậy, mỗi người cần có tác động tích cực
để thế giới trở nên tốt đẹp hơn.
- Đặc biệt tuổi trẻ là tương lai của đất nước, là lứa tuổi mang nhiều hoài bão, khao khát
dấn thân và khẳng định mình, bởi vậy khả năng tác động của tuổi trẻ đến hiện tại và
tương lai của xã hội là lớn lao
+ Mỗi con người là một thực thể riêng biệt không trộn lẫn với màu da, mái tóc và đặc
biệt là tâm hồn, tư tưởng, cá tính hoàn toàn khác biệt. Sự tồn tại có ý nghĩa duy nhất trên
cõi đời của chúng ta đã là điều kì diệu của tạo hoá. Cho nên làm tốt những điều bình
thường, sống tích cực, lạc quan đã là sự khác biệt và tạo ra giá trị của chúng ta rồi. “Mọi
người đều khao khát trở nên khác biệt nhưng họ quên rằng sống bình thường với những
điều mình có đã là điều khác biệt nhất trên thế gian” (Osho)
* Mỗi người chỉ sống một lần, và cũng chỉ có một tuổi trẻ, vì vậy chúng ta cần chọn cho
mình một đời sống ý nghĩa để mai sau không nuối tiếc vì đã sống hoài, sống phí.
* Phê phán những người không có trách nhiệm với gia đình, xã hội, những hành vi thiếu
ý thức bảo vệ môi trường sống, sống hưởng thụ mà không có đóng góp gì cho cộng đồng,
xã hội.
3. Phản biện - Mỗi cá nhân có khả năng tác động không thể phủ nhận với thế giới nhưng không vì thế
mà đề cao vai trò của mình một cách thái quá, bởi lẽ: “Có cô thì chợ cũng đông/ không
cô thì chợ cũng đồng mọi khi”.
4. Bài học - Nhận thức được trọng trách của mình với xã hội, tích cực hoàn thiện bản thân, có lối
sống giản dị, nhân văn, biết yêu thương con người, động vật, cây cỏ, hình thành ý thức
trách nhiệm với cộng đồng.
- Biết trân trọng bản thân và tôn trọng sự khác biệt của người khác.
HS lấy dẫn chứng từ thực tiễn để bàn luận, chứng minh
Câu 1. (8 điểm)
Chàng thợ mộc Trương Văn Đạo ở Bắc Ninh nổi tiếng nhờ chế tác siêu xe bằng gỗ. Ông bố trẻ bắt đầu thiết
kế ôtô bằng gỗ giống các mẫu xe nổi tiếng thế giới khi thấy con trai mình thích các xe đồ chơi chạy điện có
vẻ ngoài bắt mắt. Sau sản phẩm đầu tiên, mô phỏng một siêu xe, không thành công vì không lái được và
động cơ điện không hoạt động, anh mày mò làm nhiều sản phẩm tiếp theo. Với chiếc xe tái hiện mẫu Audi
Skysphere, anh được đại diện hãng ôtô Đức liên lạc bày tỏ sự cảm ơn và ngưỡng mộ. Những sản phẩm thủ
công mô phỏng các mẫu xe thể thao với mức độ hoàn thiện cao được anh đăng tải trên kênh You Tube, thu
hút hơn nửa tỷ lượt xem.
Trong khi đó, kết quả nghiên cứu từ một nhóm các chuyên gia đến từ Trường Quốc tế, ĐH Quốc gia Hà Nội
năm 2022 cho thấy, tỷ lệ sinh viên (SV) tốt nghiệp ra trường làm trái ngành là trên 24%. Trong đó, có nhiều
ngành cử nhân phải làm trái ngành lên đến trên 60%. Tỷ lệ SV tốt nghiệp các ngành kỹ thuật, công nghệ,
kiến trúc và xây dựng làm trái ngành là 31,6%. Tỷ lệ này ở các ngành nhân văn và nghệ thuật là 63%; các
ngành khoa học tự nhiên, toán và công nghệ thông tin là 60,6%; các ngành nông, lâm, ngư và thú y là 67%.
Cùng năm, Bộ GD&ĐT dẫn số liệu từ Tổng cục Thống kê chỉ ra, trong số 1,2 triệu người thất nghiệp, số
người có trình độ cao đẳng, đại học trở lên chiếm 30,8%, tức là khoảng 369.600 người.
Từ hai câu chuyện trên, anh/chị hãy viết bài luận bày tỏ suy nghĩ của bản thân về lựa chọn lao động
trí óc hay lao động chân tay của giới trẻ hiện nay.
Giải thích
- Câu chuyện về anh Trương Văn Đạo: lao động chân tay tay nhưng có thành quả đáng mong đợi do sự đam
mê, biết đầu tư và dám mạo hiểm.
- Câu chuyện về tỷ lệ làm trái ngành trái nghề, thất nghiệp của sinh viên Việt Nam hiện nay: những công dân
lao động trí óc nhưng không tìm được cơ hội sống đúng với lựa chọn nghề nghiệp, cuộc sống bấp bênh,
tương lai đầy thách thức.
- Lao động trí óc: là sự tiêu hao sức lao động về trí tuệ, chuyên về phát triển khoa học, giáo dục, văn hoá,
nghệ thuật…
31
- Lao động chân tay: là sự tiêu hao sức lao động về cơ bắp trực tiếp sản xuất ra của cải dưới hình thái vật
chất.
=> Vấn đề nghị luận: Lựa chọn công việc giữa lao động trí óc và lao động chân tay phù hợp với bản thân của
giới trẻ trong xã hội ngày nay. Câu chuyện hướng nghiệp của thanh niên hiện đại luôn là vấn đề được xã hội
quan tâm.
Bàn luận
* Thực trạng
- Cuộc cạnh tranh giữa con người và trí tuệ nhân tạo đang trở nên rất khốc liệt. Mối đe dọa này gây ảnh
hưởng trực tiếp tới một bộ phận người lao động, đặc biệt là giới trẻ – những người đang khao khát tìm việc
làm ổn định và mang lại nguồn thu nhập cho cuộc sống.
- Nhu cầu nghề nghiệp của xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa luôn thay đổi không ngừng. Nhiều ngành nghề
mới được ra đời, tuy nhiên cũng có không ít ngành nghề đứng trước nguy cơ thất nghiệp dù là lao động trí óc
hay chân tay. Chính điều đó đã gây ra những hoang mang, lo lắng không hề nhỏ cho những người trẻ khi
đứng trước ngưỡng cửa tương lai.
- Hướng nghiệp là bước đi quan trọng đầu tiên, giúp bạn nhanh chóng chạm tới thành công. Thế nhưng việc
chọn đúng ngành, đúng nghề tưởng dễ mà lại khó. Hiện nay chọn sai ngành sai nghề, thất nghiệp… là tình
trạng phổ biến trong xã hội. Nhiều người cảm thấy mệt mỏi, thất bại với công việc mình đã chọn.
- Ngày nay, lao động chân tay chưa chắc là công việc giản đơn và lao động trí óc chưa chắc là công việc
phức tạp. Điều này phụ thuộc rất lớn vào việc đầu tư chất xám cho công việc ấy. Do đó, nhiều người trẻ chọn
cách từ bỏ công việc trí óc làm bàn giấy thông thường để làm các công việc chân tay như làm đồ thủ công,
đan móc, đồ tái chế… với yêu cầu tính sáng tạo cao.
* Nguyên nhân
- Nguyên nhân khách quan:
+ Nhiều năm qua trong tư duy của người Việt vẫn còn định kiến: coi thường nghề lao động chân tay, chỉ coi
trọng những nghề lao động trí óc. Do đó nhiều bạn trẻ không được sống là chính mình, phải lựa chọn theo ý
kiến của số đông, chọn theo sự áp đặt của gia đình.
+ Dù sống trong môi trường công nghệ phát triển nhưng hiện nay giới trẻ vẫn còn bị thiếu định hướng nghề
nghiệp. Các bậc phụ huynh chỉ mải mê kiếm tiền, không bám sát định hướng cho con cái. Nhà trường và thầy
cô các cấp bậc chưa đẩy mạnh công tác tư vấn, hướng nghiệp cho các em học sinh…
- Nguyên nhân chủ quan:
+ Một trong những sai lầm mà giới trẻ hay mắc phải hiện nay là tình trạng chọn ngành nghề học theo thu
nhập, thị hiếu và trào lưu mà không có chính kiến của riêng mình.
+ Một bộ phận giới trẻ vì chạy theo mê lực của đồng tiền mà tìm đến những công việc không cần sử dụng
đến chất xám, những công việc không cần nghĩ ngợi mà vẫn có tiền. Đó là sự thực dụng và thiếu sự hiểu biết.
* Hệ quả
- Trong bối cảnh nền kinh tế đang phát triển, nguồn nhân lực cung cấp cho thị trường việc làm bị mất cân
đối. Ngành thừa, ngành thiếu dẫn tới ảnh hưởng không tốt cho sự phát triển kinh tế, xã hội… của đất nước.
- Theo các chuyên gia, sai lầm trong lựa chọn ngành học của giới trẻ hiện nay có thể gây ra những hệ lụy sau
khi tốt nghiệp ra trường như: thất nghiệp, không phát triển được bản thân, lãng phí thời gian, công sức, tiền
bạc…
Trong quá trình bàn luận, thí sinh cần lấy được những dẫn chứng tiêu biểu, thuyết phục.
* Giải pháp
- Các nhà giáo dục cần chú trọng đổi mới, đa dạng hóa phương thức tư vấn hướng nghiệp để giới trẻ dễ dàng
tiếp cận thông tin khi cần thiết và nhận được sự trợ giúp kịp thời.
- Bản thân mỗi người cần tìm hiểu chính mình như: sở thích, sở đoản, khả năng, năng lực... Đồng thời cũng
phải biết nắm bắt xu hướng nghề nghiệp tương lai, điều kiện kinh tế gia đình… để đưa ra những lựa chọn
phù hợp.
- Mỗi người có thể theo đuổi nghề nghiệp khác nhau nhưng đều phải có đam mê, kiên trì với nghề mình đã
chọn.
- Tránh suy nghĩ chọn đại học bằng mọi giá. Công việc gì cũng xứng đáng được tôn vinh nếu bạn làm nghề
32
chính đáng, biết đóng góp cho xã hội, không phân biệt nghề trí óc hay nghề tay chân.
- Hãy dùng trí tuệ để tạo ra giá trị chứ đừng dùng tay chân dù cho bạn làm bất cứ công việc nào. Thay vì chỉ
chạy theo bằng cấp đẹp, các bạn trẻ có thể lựa chọn học nghề, làm nghề đúng nghĩa, phát huy hết năng lực
bản thân để phát triển tương lai nghề nghiệp.
Rút ra bài học
- Không phân biệt người lao động chân tay hay trí tuệ mà sử dụng tất cả tài năng và sức khoẻ có được để làm
ra được những điều mà xã hội cần đến thì thực sự mới đáng để tự hào và được nhiều người kính trọng.
- Rèn luyện sự kiên trì và dứt khoát với ngành nghề mình chọn để không cảm thấy hối tiếc vì lựa chọn của
bản thân.
Câu 1 (8,0 điểm): Nghị luận xã hội
Đời ngắn đừng ngủ dài là nhan đề bản dịch tiếng Việt cuốn sách của Robin Sama - một chuyên
gia hàng đầu thế giới về huấn luyện nghệ thuật lãnh đạo và phát triển bản thân.
Suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa triết lý được gợi ra từ nhan đề cuốn sách.
GỢI Ý :
1. Giải thích (1,0 điểm)
- Đời ngắn: là sự hữu hạn của cuộc đời mỗi con người.
- Ngủ dài: chỉ giấc ngủ dài, ngủ lâu; cũng chỉ việc ngủ quên, quên cuộc đời, quên chính mình.
-> Nhan đề cuốn sách là một nhắc nhở mỗi chúng ta về việc sống có ích, có ý nghĩa, không nên lãng
phí cuộc đời.
2. Bình (5,0 điểm)
- Mỗi chúng ta chỉ có một cuộc đời. Thời gian cuộc đời là hữu hạn, nó qua đi là không bao giờ lấy lại
được nữa. Trong quỹ thời gian ngắn ngủi đó của cuộc đời, chúng ta có và cần làm rất nhiều việc quan trọng
và ý nghĩa.
- Nếu chúng ta ngủ dài, chúng ta sẽ:
+ Lãng phí thời gian cuộc đời mình, không thực hiện được những việc chúng ta cần và mong muốn trong
cuộc đời. Đến khi không còn đủ thời gian nữa thì chúng ta lại hối tiếc, ân hận. Cuộc đời có nhiều lần Giá
như là cuộc đời vô ích, nhàm chán.
+ Trở thành những con người lười biếng, chậm chạp, trây lì, trở thành sống không có lý tưởng, mục tiêu, tự
buông thả bản thân mình và trở thành gánh nặng của gia đình, xã hội.
+ Bỏ phí những cơ hội, dịp may để thay đổi cuộc đời, làm mới cuộc đời và tương lai sẽ là bóng tối mù mịt, u
ám.
+ Bị xã hội lên án, mọi người xa lánh, coi thường, tẩy chay.
- Nếu chúng ta biết sống có ích, có ý nghĩa, chúng ta sẽ:
+ Tận dụng được tối đa thời gian cuộc đời mình để làm những việc cần thiết khiến mỗi ngày của
chúng ta đều đẹp đẽ, có ích, vui vẻ. Như quan niệm của triết gia Marcus Aurelius: “Để sống như thể đây là
ngày cuối cùng, đừng bao giờ hoang mang, đừng bao giờ hờ hững, đừng bao giờ kiểu cách – đó là một tính
cách hoàn hảo”.
+ Là người nhanh nhẹn, hoạt bát, sáng tạo, yêu đời và xã hội cũng nhờ đó phát triển, hiện đại, văn minh.
(Thí sinh lấy dẫn chứng chứng minh)
3. Bàn luận, mở rộng vấn đề (1,0 điểm)
- Khẳng định được ý nghĩa quan trọng của sống đẹp, sống có ích trong cuộc đời.
- Tuy nhiên, đừng ngủ dài không có nghĩa là luôn sống gấp, sống vội, sống chạy đua với cuộc đời mà
không biết sắp xếp thời gian nghỉ ngơi, tận hưởng, sống chậm. Những giây phút được ngủ cũng là phương
thuốc di dưỡng tâm hồn để nạp thêm năng lượng cho những công việc tiếp theo
- Phê phán những người sống không hết mình, không có lý tưởng, chỉ muốn tận hưởng mà không
cống hiến.
4. Bài học nhận thức và hành động (1,0 điểm)
Câu 1 ( 8,0 điểm)
33
Trong vòng chung kết Cuộc thi hùng biện tiếng Anh dành cho học sinh THPT chuyên năm 2021
(Speak to Lead 2021) do Đại sứ quán Hoa Kì, Đại học Hà Nội và hệ thống giáo dục HOCMAI đồng tổ
chức với chủ đề: Vai trò của giáo dục trong việc thúc đẩy trao quyền cho thanh niên, đội giành giải quán
quân (trường THPT Chuyên Lê Quí Đôn - tỉnh Quảng Trị) đã bày tỏ quan điểm: Hãy trao quyền cho
người trẻ để họ xây dựng tuổi trẻ của mình cho tương lai.
Với tư cách một người trẻ trong cuộc sống hiện đại ngày nay, anh/chị hãy trình bày suy nghĩ của mình
về quan điểm trên.
Giải thích
- Trao quyền cho người trẻ là sự chuyển giao trách nhiệm cho những người trẻ tuổi để họ có thể đưa ra
quyết định và chủ động hơn trong cuộc sống của mình.
- xây dựng tuổi trẻ của mình cho tương lai là việc định hướng, thực hiện những mục tiêu đặt ra cho tuổi trẻ
của mỗi người để góp phần làm nên tương lai (tốt đẹp) của bản thân cũng như của cộng đồng, xã hội.
- Quan điểm nhấn mạnh vào việc đặt niềm tin vào người trẻ, cho người trẻ được chủ động quyết định trong
cuộc sống của họ, cũng như thể hiện sự tự tin và mong muốn được trao quyền tự quyết của người trẻ.
(Ở đây không bàn đến những quyền công dân được nhà nước, pháp luật qui định và công nhận)
Bàn luận
* Tán thành việc trao quyền tự quyết cho người trẻ: Quan điểm tích cực, vì:
- Chuyển giao trách nhiệm cho người trẻ, đặt niềm tin vào người trẻ là một niềm tin có cơ sở:
+ Tuổi trẻ là tuổi sung sức nhất về sức khỏe thể chất, người trẻ có thể làm được những công việc đòi hỏi
sức lực, sức mạnh lớn nhất, mà ở những lứa tuổi khác không thể làm được.
+ Tuổi trẻ cũng là tuổi đã hình thành và tương đối hoàn thiện về phẩm chất, năng lực ở các phương diện
(trí tuệ, tâm hồn, nhân cách…): giàu nhiệt huyết, năng lượng; tình cảm, cảm xúc mãnh liệt; có khát vọng
vươn lên; nhạy bén, năng lực sáng tạo dồi dào, nhiều ý tưởng - hành động táo bạo…
+ Nhiều người trẻ tự tin vào bản thân, khao khát được thể hiện, khẳng định mình, mong muốn được đặt
niềm tin và sẵn sàng tự quyết khi được trao quyền.
-> Nên trao quyền tự quyết cho người trẻ.
- Với những lợi thế ấy, khi được trao quyền tự quyết, người trẻ có thể xây dựng cho mình một tuổi trẻ có ý
nghĩa, có thể đóng góp, cống hiến nhiều cho đất nước, thậm chí làm nên những thành tựu lớn lao, vĩ đại.
(Thí sinh lấy dẫn chứng phù hợp để làm sáng tỏ)
* Không tán thành việc trao quyền tự quyết cho người trẻ, vì:
-Tuổi trẻ/người trẻ có những hạn chế tất yếu do lứa tuổi: xốc nổi, bồng bột, thiếu kinh nghiệm, bản lĩnh
chưa vững vàng, ý chí quyết tâm chưa cao, dễ lung lay, do dự, thay đổi…
- Nhiều người trẻ do được bảo bọc, nuông chiều, được sống trong điều kiện đủ đầy, nên ngại khó, ngại khổ,
không dám tự quyết, thậm chí không muốn - không cần quyền tự quyết với ngay cả cuộc sống của chính
mình khi đã ở tuổi lẽ ra phải trưởng thành.
(Thí sinh phân tích dẫn chứng minh họa)
Lưu ý chung: Khuyến khích học sinh trình bày những trải nghiệm của bản thân, đặc biệt là những trải
nghiệm đem đến bài học bổ ích cho người trẻ nói chung.
Mở rộng, liện hệ bản thân
HS rút ra những bài học nhận thức và hành động đúng đắn, sâu sắc, nhân văn, phù hợp với những chuẩn
mực đạo đức xã hội.
- Với thế hệ đi trước: đặt niềm tin vào người trẻ, trao quyền cho họ, đồng thời đồng hành, tư vấn, hỗ trợ
người trẻ khi cần thiết.
- Với người trẻ: nên mạnh dạn đề xuất, nhận quyền tự quyết để xây dựng tuổi trẻ cho tương lai. Dấn thân
vào thử thách, dám tự quyết ngay cả trong những tình huống cam go, song cũng cần suy xét, cẩn trọng.
Luôn tôi luyện bản lĩnh, bồi đắp trí tuệ, nâng cao năng lực, rèn luyện phẩm chất để thực hiện tốt quyền
được trao.
34
Nhà văn Katrina Goldsaito và họa sĩ Julia Kuo đã viết lên cuốn truyện tranh “Âm thanh của sự im
lặng” (The sound of silence). Câu truyện kể về Yoshio, một cậu bé đã khám phá ra sự im lặng giữa lòng
thành phố Tokyo ồn ã, và tự dạy mình cách để cảm thụ được vẻ đẹp tinh tế ấy.
Còn bạn, bạn đã lắng nghe được điều gì giữa thời đại đang có quá nhiều âm thanh này?
1. Giải thích
- “Lắng nghe” chính là hoạt động chủ động tập trung sự chú ý để tiếp nhận mọi nguồn thông tin của cuộc
sống mà không bị chi phối bởi những gì xảy ra xung quanh.
- “Thời đại đang có quá nhiều âm thanh này”: là quãng thời gian hiện tại, đang tồn tại cùng lúc quá nhiều
kiểu dạng khác nhau của các kiểu tiếng nói, trong đó có cả tiếng nói bên trong lẫn bên ngoài. Ý chỉ một thời
đại đang cùng lúc có quá nhiều vấn đề tác động đến sự tập trung chú ý của con người, khiến con người dễ bị
chi phối.
- Có những âm thanh nào giữa thời đại này đang tác động đến con người?
+ Âm thanh bên ngoài: Tiếng ồn của thời đại công nghiệp: tiếng động cơ xe, tiếng động cơ của các thiết bị
máy móc, âm thanh của các thiết bị điện tử (chuông điện thoại, âm báo tin nhắn,…); Tiếng la hét, chửi bới,
ồn ào, chúc tụng,… của cuộc sống hỗn tạp; Tiếng gào thét của những cơn bão dữ, những đợt sóng thần;
Tiếng gầm gào của những họng súng,…
+ Âm thanh bên trong: Tiếng thôi thúc của những tham vọng, tiếng giục giã của những kế hoạch, công việc
chồng lên nhau,..
2. Bàn luận:
- Vì sao chúng ta cần phải lắng nghe?
+ Lắng nghe để tìm được sự bình yên trong tâm hồn.
+ Lắng nghe để hoàn thiện và không đánh mất chính mình.
- Bạn đã lắng nghe được những gì? (đáp án chỉ là đề xuất, chấp nhận những luận điểm khác đáp án nhưng hợp
lí):
+ Âm thanh bên ngoài:
Những âm thanh thường nhật nhưng bị át đi bởi sự hỗn tạp của đời sống: Tiếng xào xạc trên vòm lá, tiếng
hót trong trẻo ríu rít của những chú chim, tiếng chuông trên vọng tháp của nhà thờ, tiếng dương cầm trong
căn nhà nào đó, tiếng rao đêm hay tiếng khóc yếu ớt của một đứa trẻ, một người vợ, một người cha, người
mẹ bị ngược đãi, bỏ rơi,…
+ Âm thanh bên trong của chính mình: Tiếng nói nội tâm của chính mình: Nỗi lo lắng cho cuộc sống loài
người (tiếng kêu cứu của môi trường tự nhiên khi những màu xanh của sự sống đã dần biến mất -tiếng đập
cánh trong vô vọng của chim muông, nỗi buồn của cành cây héo khô, của dòng sông tuyệt vọng) và tình yêu
thương trước một cuộc đời còn lắm bất công, ngang trái.
++ Sự ngăn cản giữa những lời mời gọi, về một cơ hội, một niềm vui chè chén.
++ Những lời cảnh báo từ những lời dụ dỗ tự bên trong của chính mình.
++ Lời thúc giục của những khát vọng chen lẫn trong những lời bàn ra tán vào.
++ Sự yên tĩnh của tâm hồn.
- Lắng nghe bằng cách nào?
Vừa nghe bằng tai vừa nghe bằng tim. Phải tự tìm cho mình sự tĩnh lặng trong nội tâm thì mới có thể lắng
nghe được các kiểu âm thanh. Không phải lắng nghe cuộc đời là ngồi lặng im trong mọi không gian và thời
gian. Đang chuyện trò, đang làm việc, mà vẫn có thể lắng nghe. (Học sinh liên hệ với thực tế để có những
dẫn chứng phù hợp)
Bàn luận, mở rộng vấn đề
- Bàn luận mở rộng:
+ Lắng nghe thôi chưa đủ, bạn phải học cách làm cho sự lắng nghe trở nên hữu ích không chỉ với bạn mà
còn với người khác. Tức là đôi khi lắng nghe lại đi kèm hành động, hành động để mang đến một chút ấm
áp, một chút yêu thương,…
+ Vẫn còn nhiều những người không biết lắng nghe cuộc đời. Cuộc sống cứ đi qua vô vị và tâm hồn họ
cũng nhạt nhẽo, lụi tàn.
. Bài học nhận thức và hành động:
35
- Mỗi người chúng ta tạo cho mình một cách nhìn nhận, lắng nghe tiếng nói của cuộc đời và của chính
mình. Nếu ai đó sống không lắng nghe, suy ngẫm thì cuộc đời tẻ nhạt, vô nghĩa biết nhường nào.
- Mỗichúng ta biết nhìn thấu đáo cuộc sống bên ngoài và tiếng nói của nội tâm sẽ bồi đắp, nuôi dưỡng cho
ta vẻ đẹp tâm hồn phong phú và ước mơ sống tốt đẹp.
CÂU 1 (8.0 điểm)
Tự chịu trách nhiệm – cái giá của tự do, cũng là ưu đãi của tự do.
Bằng góc nhìn của một người trẻ, anh/chị hãy viết bài văn nghị luận để chia sẻ suy nghĩ của mình về
quan điểm trên.
Giải thích
- Tự do: là được tự mình lựa chọn, quyết định theo mong muốn, nguyện vọng cá nhân mà không bị chi
phối, ràng buộc bởi người khác hay các yếu tố bên ngoài. Tự do là điều mà con người luôn mong muốn và
hướng tới.
- Tự chịu trách nhiệm: là ý thức về vai trò, nghĩa vụ của bản thân đối với cuộc đời của chính mình; dám nhận
trách nhiệm về sự lựa chọn, quyết định của bản thân; dám chấp nhận sự sai lầm hay thất bại mà không đổ lỗi cho
hoàn cảnh hay người khác.
- Cái giá - ưu đãi: mối tương quan giữa điều phải đánh đổi - điều được nhận lại.
-> Nhận định thể hiện một cái nhìn sâu sắc về tinh thần tự chịu trách nhiệm của mỗi người trong mối quan
hệ với tự do: Tự chịu trách nhiệm vừa là điều kiện không thể thiếu, điều phải chấp nhận để có được tự do
thực sự nhưng đồng thời cũng là quyền lợi, là điều tốt đẹp mà sự tự do mang lại cho mỗi người.
Bàn luận: Quan điểm đúng đắn, sâu sắc
2.1. Tự chịu trách nhiệm - cái giá của tự do
- Tự chịu trách nhiệm là điều không hề dễ dàng bởi con người luôn tồn tại trong mối quan hệ với tập thể,
cộng đồng, cần sự khuyên bảo, định hướng, chỉ đường của người khác, thậm chí có xu hướng đổ lỗi cho
người khác.
- Cuộc sống phong phú đưa ra rất nhiều con đường và không phải mọi sự lựa chọn và quyết định đều là
đúng đắn, mang lại kết quả tốt đẹp. Không dám chấp nhận sự thất bại, sai lầm, không dám chịu trách nhiệm
với mong muốn của mình, con người sẽ không dám tự đưa ra lựa chọn, quyết định để đạt tới sự tự do.
- Dám thừa nhận trách nhiệm của bản thân mà không đổ lỗi cho hoàn cảnh và người khác, con người mới
nhìn nhận được đúng sở trường, năng lực của mình, rút ra được những bài học quí giá sau mỗi lần thất bại, tự
tin quyết định theo sự lựa chọn của chính mình, từ đó mà có được tự do thực sự.
2.2. Tự chịu trách nhiệm - ưu đãi của tự do
- Tự chịu trách nhiệm tuy không hề dễ dàng nhưng có ý nghĩa vô cùng quan trọng, giúp mỗi người dũng
cảm, bản lĩnh hơn và sẵn sàng đối diện với những khó khăn, thử thách.
- Khi lựa chọn và quyết định theo nguyện vọng của chính mình, cùng với những thành công và thất bại,
con người (nhất là người trẻ) sẽ dần nâng cao ý thức, năng lực tự chịu trách nhiệm để trưởng thành và hoàn
thiện giá trị bản thân.
Mở rộng
- Cần tránh và phê phán những trường hợp luôn đòi hỏi sự tự do nhưng không dám chấp nhận sự sai lầm,
thất bại hay đổ lỗi cho hoàn cảnh và người khác.
- Tự do thực sự không có nghĩa muốn làm gì thì làm, bất chấp các qui tắc đạo đức cũng như những qui định
của pháp luật cũng như bỏ qua mọi sự tư vấn, định hướng của người khác.
- Là một người trẻ, cần nhận thức được tự do đi kèm với rất nhiều trách nhiệm, mà trước hết là trách nhiệm
với sự lựa chọn của chính mình. Đồng thời, tự do cũng giúp con người nâng cao khả năng tự chịu trách
nhiệm để hoàn thiện nhân cách, phát triển năng lực trên hành trình trưởng thành của bản thân.
- Mỗi người, đặc biệt là người trẻ muốn có được tự do thực sự cần không ngừng trau dồi năng lực, phẩm
chất để đưa ra những lựa chọn và quyết định đúng đắn cho cuộc đời mình.
Câu 1 (8,0 điểm).
Viết về tập thơ “Ôm mỏ neo nằm mộng những chân trời”, trên trang Facebook cá nhân, nhà thơ Nguyễn
Thiên Ngân từng chia sẻ:
36
“Bốn câu đề từ của tập thơ như thế này:
Bỗng ngày nọ người nhìn ta khẽ nói
"Những diệu kỳ nằm ở phía xa khơi"
Chúng mình là tàu bé trong hải cảng
Ôm mỏ neo nằm mộng những chân trời.
Qua cuốn sách này, tôi chỉ muốn chia sẻ với bạn một hành trình suy nghĩ, mà sau tất cả, tôi chợt nhận ra,
"mỏ neo" là thứ để con tàu mang theo phòng khi giông bão, để kháng cự lại những chông chênh, chứ mỏ
neo không phải là thứ để buộc chân con tàu lại”.
Theo anh/chị, trong hành trình chinh phục “Những diệu kỳ nằm ở phía xa khơi”, những “mỏ neo” nào là cần
thiết đối với tuổi trẻ? Hãy viết bài văn trình bày suy nghĩ của mình.
Khái quát lại lời chia sẻ của nhà thơ Nguyễn Thiên Ngân.
- Theo nghĩa thực "mỏ neo" là dụng cụ bằng sắt, nặng, có mỏ quặp để thả xuống đáy nước cho tàu
thuyền ở yên tại chỗ, khỏi trôi đi.
- Theo lời chia sẻ của nhà thơ Nguyễn Thiên Ngân, đặt trong khổ thơ đề từ và toàn bộ tập thơ “Ôm mỏ
neo nằm mộng những chân trời”, "mỏ neo là thứ để con tàu mang theo phòng khi giông bão, để kháng
cự lại những chông chênh, chứ không phải là thứ để buộc chân con tàu lại”.
- “Những diệu kì ở phía xa khơi” là những ước mơ, khát vọng, những điều tuyệt vời, đẹp đẽ ở phía
trước.
 Vậy trên hành trình đạt đến ước mơ và khát vọng, chúng ta sẽ gặp vô vàn những thách thức và khó
khăn, “mỏ neo” là những yếu tố, điều kiện đóng vai trò như những nguồn hỗ trợ, động viên và định
hướng, giúp chúng ta duy trì, ổn định và tiến lên trên con đường chinh phục ước mơ và khát vọng của
mình.
Bàn luận
Những “mỏ neo” cần thiết trên hành trình chinh phục “những điều diệu kì ở phía xa khơi”. Sau
đây là một số gợi ý:
- Sự đam mê: Sự đam mê là mỏ neo quan trọng nhất. Đó là nguồn năng lượng và động lực để các bạn
trẻ vượt qua mọi khó khăn, trở ngại và trở thành nguồn cảm hứng cho bản thân tiến về phía trước. Sự
đam mê giúp chúng ta tìm ra mục tiêu và tập trung vào việc theo đuổi ước mơ của mình.
- Sự học hỏi và phát triển bản thân: Sẵn sàng học hỏi và phát triển bản thân là một mỏ neo quan
trọng. Học hỏi từ người khác, từ kinh nghiệm và môi trường xung quanh để nâng cao kiến thức, kỹ năng
giúp mỗi bạn trẻ hoàn thiện bản thân và sẵn sàng đối mặt với những thách thức mới, từ đó tiến xa hơn
trên con đường chinh phục những điều kì diệu.
- Sự kiên nhẫn và khả năng định hình mục tiêu: Sự kiên nhẫn và khả năng tự định hình mục tiêu là
những mỏ neo không thể thiếu trong hành trình chinh phục khát vọng và ước mơ. Đôi khi chúng ta sẽ
gặp phải thất bại, thách thức và trở ngại. Tuy nhiên, bằng cách duy trì sự kiên nhẫn, sự quyết tâm và khả
năng định hình lại mục tiêu của mình, chúng ta có thể vượt qua mọi khó khăn và tiếp tục tiến gần hơn
đến ước mơ của mình.
- Tư duy tích cực và sự lạc quan: Tư duy tích cực và sự lạc quan giúp mỗi người nhìn nhận các tình
huống theo hướng tích cực và tìm kiếm những cơ hội trong mọi khó khăn. Bằng cách tạo ra một tư duy
tích cực và lạc quan, chúng ta sẽ có thể duy trì động lực và năng lượng để vượt qua những trở ngại và
tiến lên trên hành trình hướng tới khát vọng.
- Sự hỗ trợ từ những người xung quanh: Tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người xung quanh như gia
đình, người thân, thầy cô, bạn bè…. là mỏ neo quan trọng trong hành trình này. Họ sẽ đem đến cho
chúng ta những nguồn lực, lời khuyên và những cơ hội để thúc đẩy quá trình hiện thực hóa ước mơ. Đặc
biệt, kết nối với những người có cùng mục tiêu và lý tưởng sẽ giúp các bạn trẻ chia sẻ, học hỏi và có
được người đồng hành, sát cánh để có thể tiến xa hơn trong cuộc sống.
- Sự cân bằng và chăm sóc bản thân: Sự cân bằng và chăm sóc bản thân cũng là mỏ neo quan trọng.
Chúng ta cần thời gian để nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng và chăm sóc sức khỏe cả về thể chất lẫn tinh
thần. Bằng cách tạo ra sự cân bằng và chăm sóc bản thân, chúng ta có thể duy trì sự ổn định và đạt được
hiệu suất tốt hơn trong cuộc sống. Đôi khi cũng cần biết buông bỏ những mục tiêu vượt quá khả năng
37
của bản thân để tìm một hướng đi khác phù hợp hơn.
…….
(Lưu ý: Trên đây là 1 số gợi ý, HS có thể đề xuất những “mỏ neo” khác miễn là lí giải hợp lí, thuyết
phục. Trong quá trình lập luận, HS kết hợp đưa ra dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề)
- Mỏ neo là những yếu tố, điều kiện đảm bảo sự an toàn, duy trì, ổn định trên hành trình chinh phục ước
mơ, khát vọng của tuổi trẻ. Tuy nhiên, tuổi trẻ cũng mạnh dạn dấn thân, chấp nhận những thất bại,
những sai lầm trên hành trình chinh phục ước mơ.
Câu 1. Nghị luận xã hội (8 điểm)
Trong thế giới ồn ào, nhịp sống hiện đại hối hả, những cuốn sách: Bước chậm lại giữa thế gian vội vã
của Đại đức Hae Min, Tâm tĩnh lặng – Bước chậm để thành công của nhà tư tưởng, nhà văn Ryan
Holiday đã được hàng triệu bạn trẻ đón nhận.
Anh/Chị có suy nghĩ gì về cụm từ “bước chậm” trong nhan đề hai cuốn sách trên?
GỢI Ý:
1. Giải thích
- “bước chậm” là hành động di chuyển với tốc độ, nhịp bước dưới mức trung bình.
- Điểm chung của giữa hai nhan đề của cuốn sách là đều có cụm từ “bước chậm”, “bước chậm” ở đây có
thể hiểu là sống chậm lại, để tâm hồn tĩnh lặng, thanh thản.
- Quan niệm “bước chậm” ở nhan đề hai cuốn sách đã gợi cho người đọc nhiều suy nghĩ về tâm thế sống
trong thế giới ồn ào, nhịp sống hiện đại hối hả ngày nay.
2. Bàn luận
- Để phát triển, con người phải không ngừng vươn lên. Để theo kịp với thời đại, con người cần phải luôn
bước về phía trước. Tuy nhiên, bước về phía trước với nhịp độ, vận tốc như thế nào còn phụ thuộc vào nhận
thức của mỗi người.
- Trong thế giới ồn ào, nhịp sống hiện đại hối hả, “bước chậm” mang lại ý nghĩa tích cực:
+ “Bước chậm”, tâm hồn tĩnh lặng, ta có thêm thời gian để ngắm nhìn rõ hơn chính bản thân mình cũng như
những vẻ đẹp trong cuộc sống hiện tại. Nếu bước đi thật nhanh, sẽ có lúc ta lướt qua và để vụt mất những
thứ thực sự quan trọng với mình.
+ Sự tĩnh lặng còn mang đến trí tuệ, mang đến những giây phút bừng ngộ, nhìn rõ được nhiều vấn đề trong
cuộc sống.
+ “Bước chậm” giúp ta tích lũy thêm nhiều năng lượng cho cuộc sống để tiếp tục hành trình hối hả của nhân
sinh.
+ Sự tĩnh lặng còn rèn luyện cho ta chế ngự được tâm tính tiêu cực, giúp ta tránh bị phân tâm, thực hành cao
độ sự chú ý, không hoang mang, dao động từ đó đạt được hạnh phúc và làm điều đúng đắn.
+ Với những ý nghĩa trên, “bước chậm”, sống tĩnh lặng còn góp phần giúp xã hội sống trở nên nhân ái, chan
hòa hơn,…
+ …..
(Học sinh cần lấy dẫn chứng để làm rõ luận điểm)
3. Mở rộng vấn đề
- “Bước chậm” không có nghĩa là thụt lùi, sẽ bị bỏ lại phía sau. Sống tĩnh lặng cũng không phải là sự lười
biếng, hèn nhát. Cần phải nhận thức rõ những điều đó để lựa chọn tâm thế sống, cách ứng xử đúng đắn.
- Trong cuộc sống, có rất nhiều người tấm gương đã thực hành lối sống tĩnh lặng, “bước chậm” để khai phá
tiềm năng của mình. Họ đáng nhận được sự tôn trọng từ xã hội.
- Cảnh tỉnh, phê phán những người bon chen, ganh đua, dùng mọi thủ đoạn để bước lên phía trước dẫn đến
đánh mất bản thân mình; những người ngộ nhận, không hiểu ý nghĩa của việc “bước chậm”, sống tĩnh lặng,
lấy cớ đó bao biện cho sự lười nhát của mình.
Có nhiều người cho rằng chỉ cần bỏ đi tới một miền đất khác sống thì đời họ sẽ khác đi. Những cách đó
không phải lúc nào cũng hiệu quả. Bởi dù ở đâu chăng nữa, bạn vẫn sẽ mang theo chính mình.
38
(Neil Gaiman, Câu chuyện nghĩa địa, NXB Văn học, 2019)
Ý kiến trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì? Hãy viết một bài văn nghị luận thể hiện suy nghĩ của mình.
Giải thích
- Miền đất khác: môi trường sống mới, hoàn cảnh - địa vị - lai lịch - xuất thân khác nơi mà những
người cũ không biết ta là ai.
- Mang theo chính mình: Những đặc điểm thuộc tính bền vững về suy nghĩ - tình cảm - cách hành
xử, những đặc điểm tâm hồn phẩm chất tính cách theo con người suốt cuộc đời.
 Tóm lại, câu nói đề cao bài học: Muốn thay đổi chính cuộc đời của bản thân không thể chỉ trông
cầu vào sự thay đổi khách quan của ngoại cảnh, mà yếu tố tự lực là quan trọng hơn cả. Chính mình với
những tình cảm, suy nghĩ, hành xử… mới là hành trang quan trọng nhất của con người.
Bàn luận
* Tại sao không thể thay đổi được số phận nếu con người vẫn mang theo cái tôi cũ kĩ ở miền đất cũ
- Nếu trước đó ở miền đất cũ, con người vẫn chưa học được cách buông bỏ những quá khứ đau khổ thì dù
có đi đâu nỗi đau vẫn ám ảnh không buông tha, hoặc chưa rút ra được những bài học kinh nghiệm từ thất
bại cũ thì dù có đi đâu cũng vẫn sẽ ứng xử sai lầm thất bại như ở miền đất cũ.
- Hoàn cảnh mới, môi trường mới tất yếu sẽ có những phát sinh, biến số hoàn toàn mới đòi hỏi con người
phải đổi mới thay đổi để thích ứng. Ngược lại, nếu không chịu nhìn nhận và cải tạo lại chính con người
mình thì họ vẫn sẽ đem những cung cách ứng xử cũ để giải quyết những tình huống mới để rồi nhận lại
kết cục thất bại thảm hại.
- Con người chắc chắn không thể đủ sức để chạy trốn mãi mỗi khi không ưng ý cuộc đời cũng như không
thể bắt thế giới cuộc sống quay xung quanh mình hay vận hành theo cách mà mình mong muốn được.
* Nếu như con người thay đổi cuộc đời bắt đầu từ việc thay đổi chính bản thân mình
- Con người sẽ không bao giờ cảm thấy một cuộc sống ngột ngạt bế tắc, đầy rẫy những bi kịch oan trái
mà mình là nạn nhận một chiều của hoàn cảnh.
- Con người được bồi đắp xây dựng những phẩm chất tốt đẹp: cái nhìn sâu sắc toàn diện tích cực, tâm thế
chủ động sẵn sàng đương đầu nghịch cảnh, quyết tâm nỗ lực, có niềm tin vào bản thân mình…giúp con
người trưởng thành và hoàn thiện
- Đương đầu với nghịch cảnh không mong muốn còn là cơ hội để rèn luyện bản lĩnh, học hỏi thu thập
những bài học kinh nghiệm quý báu, khám phá nắm bắt những cơ hội, phát hiện và hoàn chỉnh những
điểm yếu – điểm mạnh của bản thân để vững bước trên đường thành công…
* Biện pháp
- Có niềm tin vào giá trị, nội lực của bản thân mình, không bao giờ có ý nghĩ buông xuôi đầu hàng số
phận
- Luôn vận động và học hỏi có chọn lọc những kiến thức, kĩ năng để hoàn thiện bản thân ứng phó với
mọi biến động của cuộc đời
- Hạnh động và hành động ngay từ bây giờ để có những đổi thay trong cuộc đời chứ không mong cầu,
dựa dẫm vào một thế lực ngoài mình.
(Thí sinh cần chọn dẫn chứng phù hợp, lập luận thuyết phục)
- Thay đổi bản thân nhưng cần có chọn lọc để không làm mất đi bản sắc của một cá nhân, của một
dân tộc. Chứ đừng đến một miền đất mới và để tồn tại được, ta vội vàng phá tung cái dãy số cũ để thêm
vào những kí tự mới chỉ để là kẻ thức thời.
- Đôi khi đến một vùng đất mới cũng có thể là cơ hội để ta làm lại cuộc đời, sống một cuộc đời
khác xong tất cả chỉ có thể thành hiện thưc khi ta đã biết buông bỏ và rút ra được những bài học của
chặng đường cũ. Không nhất thiết lúc nào cũng phải bám lấy bằng được miền đất cũ chỉ vì hiếu thắng,
không muốn chấp nhận mình là kẻ bại trận.

Nguyễn Thế Hoàng Linh viết:
Nụ cười nở trên mặt đất
39
Hẳn vì có lí do gì
Chắc tại cuộc đời đẹp quá
Dù ai làm nó xấu đi.
(Nụ cười)
Nhưng Miên Di lại cho rằng:
Đừng tin vào những nụ cười
Cười là di tích của loài thú săn
Vẫn còn dấu vết răng nanh
Hãy tin vào giọt nước lăn, biết buồn.
(Nhân tính của nỗi buồn)
Còn em, em tin vào nụ cười hay nước mắt?
Giải thích
- Nụ cười: biểu hiện của trạng thái vui vẻ, hạnh phúc
- Lời thơ của Nguyễn Thế Hoàng Linh: Nụ cười tồn tại trên cuộc đời bởi nhiều nguyên do, nụ cười ấy chứa
đựng sự lạc quan, tin yêu vào một tương lai tươi sáng dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào: kể cả lúc gặp những
điều không như ý.
- Lời thơ của Miên Di: Nụ cười có thể là biểu hiện của thú tính, thoả mãn cho những nhỏ nhen, ích kỉ, hèn
mọn trong con người. Từ đây tác giả mong con người hiểu và tin vào giá trị của giọt nước mắt – biểu hiện
cho nỗi đau trong tâm hồn- đó mới là cảm xúc nhân bản, là biểu hiện của nhân tính người.
-> Hai đoạn thơ với hai quan điểm khác nhau đã cho người đọc cái nhìn cụ thể, rõ ràng hơn về biểu hiện
của hai trạng thái cảm xúc đối lập: Nụ cười-Nước mắt. Từ đó gợi mở trong mỗi người niềm tin của riêng
mình.
3 Bình luận, lý giải, chứng minh
* HS chọn tin nụ cười/ nước mắt và thể hiện quan điểm của mình. Chẳng hạn:
* HS lựa chọn tin vào nụ cười:
+ Vì sao cần tin vào nụ cười?
- Nụ cười khi xuất hiện trước khó khăn sẽ làm con người nhìn mọi vấn đề một cách lạc quan, nhẹ nhàng
hơn, tiếp thêm động lực để vượt qua và tiếp tục cố gắng tiến bước về phía trước.
- Nụ cười còn trở thành liều thuốc chữa lành tâm hồn, xoa dịu đi bớt nỗi đau, thay vào đó là những sự an
yên, thanh thản.
- Nụ cười với cảm xúc hạnh phúc giúp con người có thêm niềm tin vào những điều tốt đẹp, lan toả cảm xúc
tích cực đến những người xung quanh.
- Nụ cười tự nhiên của trẻ thơ còn giúp con người được sống chậm lại, được sống vô tư, hoà hợp với chính
mình và cuộc đời, giảm bớt đi những lo toan, ích kỉ để trân trọng hơn giây phút trong thực tại…
+ Mở rộng:
- Đáng buồn khi còn nhiều cá nhân luôn nhìn cuộc đời bằng ánh mắt tiêu cực, bi quan, không có niềm tin
vào cuộc sống.
- Cuộc đời luôn tồn tại những mặt trái, góc khuất khó đoán định; nhiều khi nụ cười không còn giữ được sự
tích cực nhân văn vốn có, mà che lấp đằng sau bởi những toan tính, lọc lừa. Vậy nên cần trân trọng những
nụ cười chân thật cũng như đủ tỉnh táo, đủ lý trí để nhận ra nụ cười giả tạo.
- Tin vào nụ cười, không có nghĩa rằng chúng ta được nhìn nhận cuộc đời một cách màu hồng; bởi nụ cười
ấy còn cần cả một hành trình, trải nghiệm nhiều dư vị của cuộc đời mới có được.
* HS chọn tin vào nước mắt:
+ Vì sao?
- Bởi vì nước mắt là biểu hiện của tính người và tình người sâu xa nhất, giọt nước gắn với cảm xúc, lương
tri, khả năng để hướng thiện, hướng thượng.
- Khi biết rơi nước mắt, là lúc con người không bị trơ lì, chai sạn cảm xúc; khóc cho chính mình con người
có ý thức, khao khát đem đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho chính mình, người khác.
- Trước giọt nước mắt của đồng loại, ta cảm nhận được hơi ấm của các mối quan hệ người, có thêm niềm
tin vào cuộc đời, vào những tình cảm tốt đẹp.
40
+ Mở rộng:
- Có những giọt nước mắt không xuất phát từ sự thiện lương, thành thật của tâm hồn; mà đôi khi để lợi
dụng cho sự tử tế, lòng tốt của người xung quanh để phục vụ cho lợi ích cá nhân (nước mắt cá sấu). Vậy
nên không phải lúc nào cũng hoàn toàn tin vào giọt nước mắt, phải có đủ lý trí và nhận thức để nhận ra.
- Biết rằng nước mắt là biểu hiện cho sự thành thật của tâm hồn, tuy nhiên không có nghĩa con người luôn
khóc-bởi điều đó hình thành cảm xúc uỷ mị, lây lan sự tiêu cực cho những người xung quanh.
* Chứng minh: chọn dẫn chứng phù hợp, tiêu biểu.
Bài học nhận thức, hành động
- Nụ cười, nước mắt đều là những cảm xúc nhân bản, xuất hiện như một cách tất yếu, thường trực trong con
người và đều có giá trị riêng của nó.
- Con người cần học cách đón nhận tất cả những cảm xúc trong tâm hồn mình như một lẽ tự nhiên, không
quá thiên lệch hay loại trừ, bài xích bất kì thứ cảm xúc nào.
Kết thúc vấn đề: Đúng, lắng đọng, sâu sắc
“Người chìa tay và xin con một đồng. Lần thứ nhất con hãy tặng người ấy hai đồng.
Lần thứ hai hãy biếu họ một đồng. Lần thứ ba con phải biết lắc đầu.
Và đến lần thứ tư con hãy im lặng, bước đi”
(Gửi con - Bùi Nguyễn Trường Kiên)
Anh/ chị có suy nghĩ gì về lời cha dặn trong đoạn thơ trên?
Giải thích, rút ra vấn đề nghị luận
Lời cha dặn về cách ứng xử với người ăn xin đã gợi nhắc chúng ta về cách trao đi lòng tốt trong cuộc đời:
nhiệt thành, phóng khoáng (xin một đồng- tặng hai đồng), đúng mực (Người chìa tay và xin con- con hãy
tặng người ấy, hãy biếu họ), nhưng cũng cần tỉnh táo, có giới hạn (Lần thứ ba con phải biết lắc đầu. Và đến
lần thứ tư con hãy im lặng, bước đi).
Bàn luận
Chấp nhận những cách triển khai khác nhau, song cần chú ý bám sát và làm rõ định hướng bàn luận. Sau
đây là một đề xuất:
- Hãy nhiệt thành trao đi lòng tốt bởi cuộc sống của chúng ta (của cả người nhận và người trao) sẽ trở nên
tốt đẹp hơn trong sự sẻ chia, yêu thương và gắn kết.
- Hãy trao lòng tốt với một thái độ trân trọng, đúng mực bởi của cho không bằng cách cho, bởi những
người gặp cảnh khốn cùng mong nhận được yêu thương, chia sẻ hơn là sự bố thí hay thương hại...
- Hãy sẵn lòng giúp đỡ người khác song cũng cần tỉnh táo: biết giới hạn, biết chối từ đúng lúc để lòng tốt
không bị lợi dụng. Lòng tốt phải giúp người khác sống tốt hơn chứ không thể biến con người thành ỉ lại,
dựa dẫm, thiếu tự trọng.
Lưu ý : Người viết cần có những dẫn chứng tiêu biểu để minh chứng cho phần bàn luận vấn đề.
Mở rộng, liên hệ bản thân
- Tài sản vô giá của con người là lòng tốt, nhưng cũng đừng quên học cách trao đi lòng tốt. Có như thế lòng
tốt mới thực sự có ý nghĩa.
- Không nên biến lòng tốt thành sự dễ dãi, mù quáng; nhưng cũng không nên lạm dụng lòng tốt trong cuộc
sống.
Câu 1: (8,0 điểm)
HÃY TỰ HÀO VỀ NHỮNG VẾT NỨT
Ở Nhật Bản, khi một cái bát vỡ, họ dùng vàng gắn lại những mảnh vỡ để tạo thành một tác phẩm
nghệ thuật mới. Cái đó gọi là Golden Joinery.
Tại sao họ làm vậy?
Người Nhật tin rằng, khi một thứ gì đó từng bị tổn thương và mang trong mình một lịch sử, nó sẽ đẹp hơn.
Vì thế, thay vì vứt một cái bát vỡ đi, họ sẽ gắn lại những mảnh vỡ bằng vàng. Thay vì tìm cách che dấu đi
những vết nứt vỡ, họ dùng vàng để làm chúng nổi bật lên như một cách để ca tụng và biến chúng thành điểm
nhấn của cả chiếc bát.
Con người cũng vậy.
41
(Theo https://www.giadinhmoi.vn/, ngày 18/05/2019)
Văn bản trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì?
GỢI Ý:
1. Khái quát ý nghĩa triết lí: “Hãy tự hào về những vết nứt”, bởi tất cả những khó khăn, thương tổn
bạn đã hoặc đang trải qua chỉ làm cho bạn trở nên tuyệt vời hơn. "Mỗi cấp độ tiếp theo của cuộc đời đòi hỏi
một phiên bản mới của bạn." Và đôi khi, những mảnh vỡ là thứ cần thiết để bạn trở thành phiên bản mới ấy.
2. Luận bàn vấn đề:
- Không ai có một cuộc đời hoàn hảo. Nhưng ai cũng có thể lựa chọn để sơn vàng lên những mảnh vỡ của
cuộc đời mình.
+ Sau những vấp ngã là hành trình nỗ lực vươn lên để trở thành phiên bản tốt hơn của mình.
+ Tự hào về những vết sẹo từ những tổn thương đã qua, bởi đó là hành trình của ý chí, nghị lực. Hãy nhìn
những vết nứt, nhờ chúng mà trở thành chúng ta của ngày hôm nay và không có gì mà chúng ta không thể
vượt qua. Mỗi vết nứt là chính là bài học vô giá trong cuộc đời.
- Đừng hổ thẹn vì những gì đã xảy ra, càng phủ nhận và than vãn sẽ không giúp ích gì cho chúng ta. Hãy
Biết ơn chúng.
- Khi bạn chấp nhận và rút ra bài học từ những đổ vỡ và gắn lại chúng bằng vàng, bạn đã biến những thứ
tưởng như xấu xí, vô dụng thành một một câu chuyện đẹp đẽ và đầy cảm hứng. Những đau khổ tổn thương
của bạn có thể trở thành động lực cho một ai đó.
3. Bài học nhận thức và hành động:
Cần biết bình tĩnh và can đảm để tận hưởng cuộc sống tươi đẹp ngay cả khi ở trong những hoàn cảnh ngặt
nghèo.
Cuộc sống là hành trình không hề dễ dàng, cần biến những nỗi đau, những vết nứt là những trải nghiệm
vô giá để vững vàng hơn trong cuộc sống.
Thức dậy mỉm miệng cười
Hăm bốn giờ tinh khôi
Xin nguyện sống trọn vẹn
Mắt thương nhìn cuộc đời
Mở đầu ngày bằng một nụ cười, phải chăng đó là thái độ khôn ngoan của người biết sống?
(Trích Thức dậy, Từng bước nở hoa sen, Thiền sư Thích Nhất Hạnh, NXB Văn hóa - Văn nghệ, 2018,
tr.13)
Viết một bài văn khoảng 600 chữ trình bày suy nghĩ của anh/chị về lời khuyên của Thiền sư Thích
Nhất Hạnh.
1. Giải thích (2.0 điểm)
- Nụ cười: là phản xạ có điều kiện của con người, là hành động thể hiện của trạng thái cảm xúc vui mừng,
thoải mái, hạnh phúc, vui vẻ, hài lòng, thân thiện… Nụ cười cũng là một phương thức biểu đạt của ngôn ngữ
cơ thể, biểu hiện của thái độ sống tích cực khi đối mặt với những vấn đề trong cuộc sống.
- Khôn ngoan: có thể hiểu là phẩm chất thông minh, trí tuệ và hiểu biết sâu sắc biểu hiện ở khả năng đánh
giá một tình huống, suy nghĩ thấu đáo và đưa ra quyết định đúng đắn.
- Biết sống: là nhận thức đúng bản chất của sự sống và có lối sống phù hợp.
- Thiền sư Thích Nhất Hạnh khuyên con người nên đối diện với cuộc đời bằng thái độ sống tích cực và đó là
lựa chọn đúng đắn
2. Bàn luận vấn đề (5.0 điểm)
- Đối mặt với cuộc sống bằng thái độ tích cực chúng ta sẽ tìm thấy niềm vui, hạnh phúc, luôn yêu đời và giữ
vững niềm tin vào cuộc sống. Cuộc sống không bao giờ hoàn hảo, không có mục tiêu nào đạt được một cách
dễ dàng. Thái độ sống tích cực giúp chúng ta lạc quan, bình tĩnh và sáng suốt lựa chọn, xoay chuyển, tạo lập
cuộc sống theo ý muốn cá nhân.
- Thái độ sống tích cực sẽ tạo cho con người một nguồn năng lượng tích cực và lan tỏa những giá trị tốt đẹp
đến những người xung quanh: niềm lạc quan, sự khoan dung, lòng nhân ái,… Đây chính là cơ sở để xây
dựng một xã hội văn minh và phát triển. Thái độ sống tích cực là phẩm chất cần có của con người.
42
- Đối mặt với cuộc sống bằng thái độ tiêu cực khiến chúng ta tự ti, đánh mất niềm vui, niềm tin vào cuộc
sống, thiếu trách nhiệm, luôn đổ lỗi cho mọi người xung quanh… Từ đó con người tự cô lập với thế giới và
đánh mất ý nghĩa cuộc sống.
3. Bài học nhận thức và hành động (1.0 điểm)
- Trân trọng thái độ sống tích cực, phê phán thái độ sống tiêu cực
- Để có thái độ sống tích cực, con người cần xây dựng cho bản thân một nền tảng vững chắc về sức khỏe,
đạo đức, trí tuệ, không ngừng trau dồi về kĩ năng, vốn sống ...
Trong cuốn sách “Mình phải sống như biển rộng sông dài”, tác giả Xu (Raxu Nguyễn - Tác giả trẻ
thuộc thế hệ 9x) có viết:
“Điểm khác nhau cơ bản giữa tôi và bạn là: Bạn sống để được mọi người yêu thích, còn tôi sống để
chính mình không phải hối hận sau này (dù có phải chống lại cả thế giới)”.
Còn bạn, bạn chọn cách sống nào?
Giải thích ý kiến
- Sống: khái niệm chỉ sự tồn tại có mục đích, có giá trị của con người. Sống khác với tồn tại, sống không chỉ
là có mặt trong cuộc đời về mặt sinh học mà còn là sự sống có ý nghĩa về tinh thần. Mỗi người đều có thể lựa
chọn cho mình một cách sống riêng, không trùng lặp.
- Sống để được mọi người yêu thích: Hướng đến cuộc sống cởi mở, hòa đồng với mọi người; trở thành một
người tốt, luôn có những suy nghĩ và hành động tích cực, hòa nhã và nhất là luôn suy nghĩ cho người khác.
- Sống để chính mình không phải hối hận sau này: Là sống cuộc đời như mình mong muốn, luôn cố gắng
hoàn thiện và hướng bản thân đến những điều tốt đẹp; Tự chủ với tất cả những nhu cầu, dự định, đam mê và
khát vọng cháy bỏng của bản thân mà không cần băn khoăn, suy tư quá nhiều về định kiến hay đánh giá của
mọi người xung quanh.
 Nghĩa khái quát của câu nói: Tác giả Xu đã chỉ ra sự khác biệt trong cách sống của bản thân và mọi
người và cũng là hai cách sống đối lập đang hiện hữu trong đời sống: Một là sống hết mình vì người khác để
nhận lại thiện cảm và sự yêu thích từ xã hội; Hai là sống theo những gì bản thân mong muốn, thực hiện
những điều bản thân khao khát để thời gian qua đi sẽ phải nuối tiếc hay hối hận.
Sứ mệnh của con người là sống một cuộc đời ý nghĩa, vậy để cuộc đời mình trở nên ý nghĩa, không còn
những trăn trở, nuối tiếc, bản thân chúng ta nên chọn cách sống như thế nào.
Bàn luận, đánh giá vấn đề
*Phân tích
- Sự khác biệt giữa 2 cách sống nằm ở mục đích và sự ưu tiên trong cuộc sống. Một cách sống là ưu tiên mọi
người, một bên ưu tiên chính bản thân mình. Quan tâm nhiều đến sự đánh giá của xã hội, mục đích của cách
sống đầu tiên là làm sao để nhận được sự yêu thích, trân trọng từ mọi người; Ở cách sống thứ hai, gạt bỏ
những định kiến và đánh giá từ người ngoài, làm sao để sống không phải nuối tiếc mới là điều cần thiết.
- Đều hướng đến mục tiêu tìm thấy hạnh phúc trong cuộc đời nhưng hai cách sống lại đưa đến những giá trị
khác nhau:
+ Sống để được mọi người yêu thích, ta sẽ chứng minh và ghi dấu được bản thân vào số đông, được tập thể
ghi nhận. Bản thân sẽ sống một cuộc sống rộng mở của những mối quan hệ tốt đẹp. Tuy nhiên, mỗi người
cũng chỉ được sống một lần, nếu cứ sống vì người khác, quan tâm đến sự đánh giá của người đời sẽ khiến ta
quên mất chính mình ngay từ những nhu cầu tối thiểu. Sẵn sàng hi sinh vì người khác nhưng lại quên đi rằng
không phải sự hi sinh nào cũng vĩ đại và cao cả.
+ Sống làm sao để bản thân không phải hối hận sẽ đáp ứng được tất cả những nhu cầu về vật chất, tinh thần
và những khát vọng mãnh liệt của bản thân. Chỉ có dành thời gian, công sức và tâm huyết cho những mục
tiêu và lý tưởng, giúp bản thân ngày càng hoàn thiện và tốt đẹp, ta mới không nuối tiếc vì thời gian đã qua.
Nhưng nếu chỉ biết đến mục tiêu và khát khao của bản thân, con người sẽ dễ rơi vào lối sống ích kỉ, cá nhân,
thiếu tính tập thể. Sống cuộc đời như mình mong muốn.
* Đánh giá và bàn luận
- Đối lập giữa hai cách sống đang hiện hữu trong đời sống, tác giả Xu buộc người đọc phải suy ngẫm nhiều
hơn về cách sống của chính mình, về mục đích sống và giá trị sống mà bản thân đã đạt được. Đồng thời thúc
43
giục mỗi cá nhân, nhất là những người trẻ phải tìm được cách sống đúng đắn, phù hợp cho riêng mình.
- Nhìn nhận một cách khách quan, dốc hết tinh thần, sức lực và vật chất chỉ để nhận lại được sự tán thưởng,
mến mộ từ xã hội không phải là cách sống hoàn toàn tích cực, bởi bản thân đã vô tình lãng phí thời gian khi
cố làm vừa lòng tất cả mọi người.
- Sống cuộc đời như mình mong muốn để không phải hối hận về sau, kể cả có phải chống lại cả thế giới là
cách sống không phải ai cũng thực hiện được nếu không đủ tự tin và bản lĩnh. Thông thường, định kiến xã
hội và tư tưởng vì tập thể luôn kìm nén con người cá nhân, khiến ta phải bỏ qua những khao khát của chính
mình.
- Ở một phương diện nào đó, hai cách sống này đối lập nhưng không hẳn mâu thuẫn. Sống làm sao để bản
thân không phải hối hận là cách sống trọn vẹn cả cho mình và cho mọi người. Một người nhận thức được
cuộc đời đáng quý, họ sẽ không chỉ sống cho riêng mình mà họ cũng luôn sẵn sàng bồi đắp các mối quan hệ
xã hội, cũng sẵn sàng sẻ chia vì người khác. Những cá nhân vừa biết nuôi dưỡng, hoàn thiện bản thân vừa
biết quan tâm, bồi đắp các mối quan hệ vẫn luôn nhận được sự yêu thích từ mọi người.
- Cách sống đúng đắn nhất là sống bằng tất cả nhiệt huyết và sự chân thành của mình, làm những gì mình
muốn, sống cuộc đời như mình mong muốn và không quên hết lòng vì mọi người xung quanh để nhận về sự
thanh thản cho tâm hồn.
(HS có thể phân tích kết hợp cùng bình luận. Đi cùng những lí lẽ, HS lấy dẫn chứng phù hợp để chứng
minh).
- Nhận thức sự trân quý của cuộc sống, chúng ta phải sống sao cho không uổng phí thời gian mà cuộc đời
ban tặng.
- Lựa chọn lối sống tích cực là bước đầu tiên để tìm thấy những mục đích tốt đẹp trong cuộc sống. Tôn trọng
lối sống của bản thân nhưng cũng đừng để bản thân trở thành kẻ khuôn mẫu, giáo điều. Cuộc sống muôn
hình nghìn vẻ, chúng ta phải biết sống linh hoạt để có thể thích ứng với mọi tình huống và hòa đồng với mọi
môi trường.
- Liên hệ với cách sống của người trẻ hiện nay; Định hướng lối sống phù hợp: sống tốt với chính mình, vui
vẻ, trọn vẹn với những giá trị tốt đẹp của bản thân; Song song với đó là sống tốt với mọi người, sống tích
cực, ý nghĩa với cuộc đời thì chắc chắn hạnh phúc sẽ tự tìm đến.
Trong một bức thư gửi cho cháu ngoại của mình, Daniel Gottlieb đã viết rằng:
Khi ông bị lạc trong một đường hầm tăm tối, ông muốn có một người nào đó yêu quý ông đủ nhiều để có
thể ngồi cạnh ông trong bóng đêm mà chia sẻ chứ không phải một ai đó đứng ngoài cuộc và bảo ông
phải làm gì.
(Thông điệp cuộc sống, Daniel Gottlieb, NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, tr.85-86)
Suy nghĩ của anh/chị về lời tâm sự trên.
GỢI Ý:
a. Giải thích:
- đường hầm tăm tối: hoàn cảnh bế tắc, cô đơn, mất phương hướng
- ngồi cạnh trong bóng đêm mà chia sẻ: đặt mình vào vị trí của người khác để thấu hiểu, sẻ chia, an ủi, đồng
cảm  cách ứng xử coi trọng cảm xúc con tim, đề cao sức mạnh của tình yêu thương.
- đứng ngoài cuộc và bảo phải làm gì: đứng bên ngoài, một cái nhìn khách quan của lí trí để hướng dẫn, răn
dạy
- Ý kiến khẳng định lối sống yêu thương, đề cao sự thấu hiểu, sẻ chia trong cuộc sống. Chia sẻ, đồng cảm
bằng sự thấu hiểu và tấm lòng yêu thương sẽ tạo nên sức mạnh giúp con người vượt qua hoàn cảnh khó
khăn, bế tắc.
b. Bàn luận:
- Khi rơi vào hoàn cảnh bế tắc, con người luôn khao khát sự sẻ chia của những người biết thấu hiểu, yêu
thương hơn là những lời răn dạy, chỉ bảo một cách khách quan của người đứng ngoài.
- Đặt mình vào vị thế của những người trong nghịch cảnh để đồng cảm, động viên sẽ giúp cho người trong
cuộc cảm thấy ấm áp, vững lòng để tiếp tục nỗ lực để vượt lên nghịch cảnh.
44
- Khi đặt mình vào vị thế của người khác để yêu thương bằng sự thấu hiểu, đồng cảm, mỗi người sẽ đưa ra
được những lời khuyên cần thiết và đúng đắn, giúp người trong cuộc kiếm tìm một giải pháp hiệu quả để
thoát khỏi bế tắc.
- Cái nhìn khách quan, tỉnh táo, những lời hướng dẫn sáng suốt, đúng đắn của một người đứng ngoài rất cần
thiết, có thể giúp chúng ta vượt qua những khó khăn, tìm ra cách thức để giải quyết vấn đề. Tuy vậy, mỗi
người cần tự mình nỗ lực để vươn lên, sống không dựa dẫm, trông chờ, ỷ lại vào người khác.
- Phê phán những kẻ trịch thượng, thích răn dạy người khác với vị thế của người ngoài cuộc, những kẻ thờ ơ,
bàng quan, vô cảm…
c. Bài học: Thí sinh rút ra bài học về nhận thức và hành động của bản thân.
Trẻ người = non dạ
Từ góc độ là một người trẻ trong xã hội hiện nay, anh/chị hãy trình bày suy nghĩ của mình về vấn
đề được đặt ra trong công thức trên.
1. Giải thích:
- “trẻ người”: chỉ người trẻ, những người thiếu sự từng trải.
- “non dạ”: nhận thức, suy nghĩ non nớt, thiếu sâu sắc
- “trẻ người = non dạ”: quan điểm đánh đồng giữa sự thiếu từng trải trong tuổi đời với sự non nớt, thiếu sâu
sắc trong tư duy, nhận thức của tuổi trẻ.
-> Đây là quan điểm còn phiến diện nhất là khi đặt trong bối cảnh xã hội hiện đại ngày nay.
2. Bình luận
- Một mặt cần thừa nhận rằng những người nhỏ tuổi vì chưa va vấp, trải nghiệm cuộc đời được nhiều sẽ thiếu
nhiều kinh nghiệm sống, sẽ không có đủ thời gian để tích lũy cho mình hiểu biết đa diện về đời sống và kĩ
năng giải quyết vấn đề một cách thấu đáo nên chắc hẳn nhận thức, hành động sẽ thiếu độ chín, sự sắc sảo.
- Tuy nhiên, có thể thấy suốt dọc chiều dài lịch sử luôn có những con người tuy tuổi đời còn trẻ nhưng đã làm
nên được những kì tích đáng nể, minh chứng cho việc trẻ người nhưng “dạ không non”.
-Đặc biệt, trong xã hội hiện đại ngày nay, những người trẻ có nhiều cơ hội, mảnh đất trải nghiệm để nâng cao
nhận thức, bản lĩnh của mình: họ dễ dàng mở rộng vốn hiểu biết nhờ công cuộc số hóa, họ được tham gia các
lớp học về kĩ năng sống, tham gia những diễn đàn uy tín nơi họ có thể phát triển tư duy biện chứng…Vậy nên
có thể tuổi đời không nhiều nhưng nhờ môi trường thuận lợi đó, những người trẻ có thể tích lũy, tôi luyện cho
mình về nhiều mặt.
3.Mở rộng, nâng cao
- Người trẻ cần có ý thức không ngừng cố gắng, học hỏi, phát huy năng lực để khẳng định giá trị bản thân,
đóng góp tích cực cho cuộc sống chứ không sớm tự mãn, thỏa mãn với những gì mình đã có.
- Khi muốn khẳng định bản thân trẻ người nhưng không non dạ cần chú ý thái độ, cách thể hiện trong từng
tình huống, tránh sự thiếu lịch sự, thất lễ, sự kiêu ngạo thái quá..
- Không nhìn hiện tượng mà vội quy chụp bản chất. Về phía cộng đồng xã hội cần có cái nhìn rộng mở hơn
với người trẻ, đánh giá và nhìn nhận đúng mức sự đóng góp của người trẻ, cần động viên và khuyến khích thế
hệ trẻ biết sống chủ động, sống sáng tạo và tự tin bộc lộ mình hơn để góp phần thay đổi cuộc sống theo
hướng tích cực.
tất cả chúng ta đều được sinh ra
đẹp đẽ
bi kịch lớn nhất chính là
bị thuyết phục rằng chúng ta không đẹp
(Trích sữa và mật, Rupi Kaur, NXB Hội Nhà Văn, 2019, tr. 183)
Hãy viết bài văn nghị luận trình bày suy nghĩ về bài học sâu sắc nhất mà anh/chị rút ra từ ý thơ trên.
Giải thích
- Thí sinh căn cứ vào việc cắt nghĩa, lí giải các hình ảnh, từ ngữ trong ý thơ, có thể rút ra một trong số các
bài học sau đây:
* Cắt nghĩa
45
- tất cả chúng ta đều được sinh ra/đẹp đẽ: mỗi người đều có những giá trị riêng, những vẻ đẹp riêng.
- bi kịch: nỗi đau đớn đến tột cùng nhưng không sao giải thoát được
- bị thuyết phục rằng chúng ta không đẹp: bị tác động, chi phối đánh mất niềm tin vào giá trị của bản thân.
* Bài học:
- Bi kịch đau đớn nhất của con người là đánh mất niềm tin vào giá trị của bản thân.
- Mỗi người đều có giá trị riêng, sức mạnh của con người nằm ở niềm tin vào giá trị của chính bản thân
mình.
(Có thể chấp nhận các bài học khác, song phải dựa vào ý thơ và có sức thuyết phục)
Bàn luận
Từ nhận thức và những trải nghiệm riêng, thí sinh có thể bày tỏ suy nghĩ của bản thân về bài học được rút
ra từ ý thơ. Sự bàn luận cần hướng tới các thao tác sau:
- Đưa ra các lí lẽ để lí giải sự sâu sắc, đúng đắn của bài học sống được rút ra.
- Nêu và phân tích được một số dẫn chứng, những biểu hiện trong cuộc sống để làm rõ bài học sống.
- Mở rộng, bổ sung, nêu phản biện để việc thực hiện bài học sống thực sự có ý nghĩa.
- Cần có nhận thức và thái độ đúng đắn trước sự giá trị của bản thân.
- Định hướng hành trình hoàn thiện bản thân hướng tới một cuộc sống ý nghĩa và tốt đẹp.
Câu 1: Nghị luận xã hội (8.0 điểm)
Con người hiện nay đang đối diện với nỗi sợ mang tên "sợ bị thay thế bởi máy móc". Nói về vấn đề
này, Geogre Duhamel cho rằng: "Đừng sợ máy móc bên ngoài. Hãy sợ máy móc của chính lòng mình".
Hãy trình bày quan điểm của anh chị về vấn đề được đặt ra.
1. Giải thích
- sợ: trạng thái lo lắng, hoang mang, bất an.
- bị thay thế bởi máy móc: sợ bị lấn át, bị “vô hiệu hoá” khi máy móc ngày càng đa năng, thay con
người làm nhiều việc.
- máy móc bên ngoài: máy móc theo nghĩa thực, sự tồn tại mang tính vật chất của máy móc.
- máy móc của chính lòng mình: máy móc theo nghĩa ẩn dụ, đó là sự rập khuôn, vô cảm, xơ cứng của
tâm hồn mỗi con người.
 Vấn đề nghị luận: Một vấn đề của thời đại, hơn cả nỗi sợ bị thừa thải trước sự xuất hiện của máy
móc, công nghệ, đó chính là hãy biết sợ sự chai sạn, máy móc hoá về tâm hồn.
2. Bàn luận
- Nỗi sợ bị thay thế bởi máy móc là một nỗi sợ có cơ sở trong thời đại ngày nay. Thời đại công nghiệp
hoá, số hoá lên ngôi đã hỗ trợ con người trong nhiều hoạt động sống. Đồng thời, con người rơi vào
trạng thái tiêu cực trước nguy cơ trở nên thừa thải, vô dụng trước sự tiện nghi của máy móc.
- Tâm hồn trở thành máy móc mới là nỗi sợ đáng lo ngại hơn cả:
+ Con người là chủ thể sáng tạo và điều khiển máy móc, máy móc bên ngoài không thể thay thế vai trò
độc tôn của con người.
+ Những giá trị bên trong tâm hồn mới quyết định ý nghĩa cuộc sống. Khi để tâm hồn rơi vào chai lì, vô
cảm, rập khuôn, bị động thì con người đang tự đánh mất đi đặc quyền của con người, rơi vào sống mòn,
sống phí,…
- Từ nỗi sợ máy móc của lòng mình, mỗi người cần luôn nuôi dưỡng xúc cảm với cuộc đời, phát huy
tính sáng tạo, tâm thế chủ động… để tạo ra những giá trị sống đúng nghĩa cho chính mình và góp phần
tạo ra xã hội văn minh, nhân ái.
Học sinh cần nêu được những dẫn chứng xác đáng, tiêu biểu từ đời sống, từ trải nghiệm cá nhân
- Phê phán: những con người bị động chìm đắm trong những nỗi sợ, những người sống hời hợt, vô cảm,
…
- Bên cạnh đó, con người cũng cần quan tâm đến những nỗi sợ khác: những hiểm hoạ của thiên nhiên,
…Nỗi sợ máy móc đôi khi cũng là điều cần thiết để ta làm chủ máy móc, làm chủ những phát minh của
chính mình.
3. Bài học nhận thức, hành động
46
- Ý thức đúng đắn vai trò của máy móc và về tình trạng sống của chính mình để thức dậy những giá trị
người bên trong.
- Cần có những hành động tích cực để tối ưu hoá chức năng của máy móc, thực hành lối sống yêu
thương, sáng tạo, tự chủ,…
Câu 1 : (8,0 điểm)
Khu vực sông Choluteca thuộc Honduras (một quốc gia khu vực Trung Mỹ) là nơi thường xuyên chịu
tác động của thiên tai như giông bão và lốc xoáy. Vì vậy, chính quyền nơi đây muốn đầu tư xây dựng một
cây cầu mới bắc qua sông Choluteca. Yêu cầu đặt ra là cây cầu có thể chống chọi được những điều kiện
khắc nghiệt của thời tiết.
Cầu Puente Sol Naciente được khởi công xây dựng vào năm 1996 bởi một công ty Nhật Bản. Cây
cầu được mong đợi sẽ thật vững chắc và có thể chống chọi với các tác động xấu từ thiên nhiên. Cây cầu
Puente Sol Naciente khánh thành vào năm 1998 đã thực sự là một kỳ quan về công nghệ. Nó được xem là
hiện đại bậc nhất cả về kỹ thuật lẫn thiết kế.
Vào tháng 10 năm 1998, cơn bão lớn thứ hai từ Đại Tây Dương - bão Mitch - đã đổ bộ vào
Honduras. Ngoài hậu quả nặng nề ảnh hưởng trực tiếp lên người dân địa phương thì cơn bão này còn gây
ra một biến cố lớn, làm thay đổi sứ mệnh của cây cầu Choluteca mới vừa được khánh thành trước đó không
lâu. […]Cây cầu Puente Sol Naciente không hề suy chuyển trong trận bão lịch sử nhưng trận bão lại biến nó
trở thành cây cầu vô dụng nhất thế giới. Bão Mitch đã phá hủy toàn bộ hệ thống hạ tầng trong khu vực và
đường sá dẫn đến cầu. Chưa dừng lại ở đó, cơn bão còn thay đổi cả dòng chảy của sông Choluteca, khiến
dòng sông không còn chảy dưới chân cầu như xưa. […] Kể từ đó, cây cầu dường như bị cô lập, không có
đường đến cũng không có đường ra và không bắc qua con sông cần bắc. Mặc dù được kết nối với một
đường cao tốc vào năm 2003, cầu Choluteca vẫn không dẫn đến bất cứ một nơi nào.
(Trích https://phunuvietnam.vn/cau-chuyen-ve-cay-cau-vo-dung-nhat-the-gioi.htm)
Cầu Puente Sol Naciente sau cơn bão Mitch - Ảnh: Team N Power
Câu chuyện về cây cầu Puente Sol Naciente gợi cho anh/chị bài học gì? Hãy viết bài văn trình bày
suy nghĩ của bản thân.
Giải thích câu chuyện, rút ra vấn đề nghị luận:
- Cầu Puente Sol Naciente là cây cầu hiện đại bậc nhất, là một kì quan về công nghệ, được xây dựng
với mong ước có thể chống chọi với các tác động xấu từ thiên nhiên, biểu tượng cho khả năng vô tận
của con người.
- Cơn bão Mitch trong đoạn trích có ý nghĩa biểu tượng cho sức mạnh khủng khiếp của thiên nhiên,
tượng trưng cho những biến cố, tai ương, bất trắc xảy ra trong cuộc sống của con người.
- Nhà thầu chỉ tập trung xây dựng cây cầu mà không tính toán đến trường hợp dòng chảy của dòng
sông có thể thay đổi, vì vậy sau cơn bão, Puente Sol Naciente trở thành cây cầu vô dụng nhất thế giới
bởi nó “không có đường đến cũng không có đường ra và không bắc qua con sông cần bắc”, “không
dẫn đến bất cứ một nơi nào”…
=> Rút ra bài học:
+ Cuộc sống vô thường, luôn tồn tại những tai ương, bất trắc ngoài khả năng dự đoán của con người,
cần có tầm nhìn xa trông rộng, có sự linh hoạt, sáng tạo trong công việc và cuộc sống. Đừng biến
mình thành cây cầu nguy nga, tráng lệ, hiện đại nhưng vô dụng! Cần biết thích ứng linh hoạt với hoàn
cảnh.
Bàn luận
- Như những dòng sông không bao giờ chảy thẳng, cuộc sống không bao giờ dễ dàng, thuận lợi đối
với bất kì ai. Cuộc sống luôn vận động, biến đổi không ngừng, cũng như luôn tồn tại nhiều tình huống
47
bất ngờ, những biến cố, bất trắc, những rủi ro…không thể đoán biết trước. Trong cuộc sống, biến cố,
thử thách luôn luôn tồn tại như một quy luật tất yếu trong sự vận động và phát triển của mỗi cá nhân
cũng như của toàn xã hội.
- Cuộc sống nhiều bất trắc, biến cố, thử thách vì vậy con người cần có sự chủ động, linh hoạt, sáng tạo
để thích ứng được với mọi tình huống hay những thay đổi nhanh chóng của cuộc sống, nhất là trong
xã hội hiện đại khi khoa học công nghệ phát triển như vũ bão.
- Sự linh hoạt, chủ động, sáng tạo, tầm nhìn xa trông rộng sẽ giúp con người vượt qua những trở ngại,
khó khăn, tránh được những tổn thương, mất mát. Đó là những yếu tố quan trọng giúp chúng ta biết
thích nghi với những thay đổi, tìm ra những giải pháp phù hợp, nắm bắt thời cơ, cơ hội…để không trở
nên vô dụng, thừa thãi hay tụt lại phía sau.
- Thực tế cho thấy, mọi lí thuyết chỉ là màu xám. Khi bắt tay vào thực hiện bao giờ cũng sẽ có nhiều
vấn đề phát sinh, nhiều biến cố xảy ra ngoài khả năng lường trước của con người. Vì vậy tri thức,
khoa học tân tiến là cần thiết nhưng cần thêm tầm nhìn xa trông rộng, khả năng quan sát, đúc kết, sự
linh hoạt, sáng tạo để thích ứng với những biến động của thực tiễn…Đó là những yếu tố quan trọng để
con người có được thành công trong cuộc sống.
- Khẳng định sự linh hoạt, chủ động, sáng tạo trong mọi hoàn cảnh là lối sống tích cực, đem đến thành
công.
- Câu chuyện về cây cầu Puente Sol Naciente còn gợi nhiều suy ngẫm:
+ Suy ngẫm về khả năng vô tận của con người trong khoa học công nghệ; niềm khao khát chinh phục
và chế ngự thiên nhiên của con người.
+ Suy ngẫm về giá trị của sự vật, hiện tượng và con người: Cây cầu Puente Sol Naciente không hề suy
chuyển sau trận bão lịch sử cho thấy nó tuy mất giá trị thực tiễn nhưng vẫn có giá trị tự thân, vẫn là
một kỳ quan về công nghệ. Đừng chỉ thấy nó vô dụng mà phủ nhận mọi giá trị. Bởi vậy không nên chỉ
nhìn thấy sai lầm, hạn chế, thất bại… của người khác để đánh giá, cần có cái nhìn nhiều chiều, sâu
sắc, đánh giá con người, sự vật ở nhiều phương diện…
- Bài học nhận thức và hành động: Khát vọng càng lớn, khó khăn càng nhiều. Vì vậy để thành công,
mỗi cá nhân không chỉ cần có tri thức mà còn cần sự linh hoạt, có cách ứng xử phù hợp trong mọi
hoàn cảnh để biết thích ứng và trở nên hữu ích.
Câu 1: (8 điểm) Thế giới đã chạm mốc 8 tỷ người. Làm thế nào để bạn định nghĩa được chính mình trong 8
tỷ người đó?
Viết bài văn nghị luận trả lời cho câu hỏi trên.
GỢI Ý:
1. Giải thích
- “Định nghĩa được chính mình”: Hiểu rõ bản thân - mình là ai, hiểu được ý nghĩa của sự tồn tại của chính
mình - mình sống để làm gì. Biết và tạo được giá trị, chỗ đứng của mình trong xã hội cũng như nhận thức
được vai trò và trách nhiệm của mình đối với xã hội, đất nước.
2. Bàn luận:
- Vì sao chúng ta cần định nghĩa chính mình?
+ Định nghĩa được chính mình, tức là hiểu được con người tốt - xấu bên trong mình. Từ đó, tự điều chỉnh
được mình, để nếu không làm được một con người kiêu hãnh thì cũng trở thành một con người tử tế.
+ Khi định nghĩa được bản thân, tức hiểu được ý nghĩa của sự tồn tại của chính mình, ta sẽ tạo ra những
giá trị sống hữu ích, để sự tồn tại của ta không trở nên vô nghĩa.
+ Khi định nghĩa được bản thân, tức tạo ra và khẳng định được giá trị của bản thân, rất có thể ta sẽ làm
được những điều đẽ, lớn lao. Khi đó, ta sẽ tạo ra được những giá trị sống cao hơn.
+ Định nghĩa bản thân cũng là một cách tạo nên giá trị cho cộng đồng, cho quê hương, đất nước.
- Làm thế nào để định nghĩa được chính mình?
+ Nhận thức đúng về con người mình, tạo dựng và lưu giữ những giá trị riêng biệt. Đồng thời có ý thức
góp phần kiến tạo một cộng đồng văn minh, nhân ái.
48
+ Tìm hiểu, phát huy năng lực riêng của bản thân. Kiên trì, vững tâm dẫu khó khăn, thất bại.
+ Lắng nghe tiếng nói nội tâm của mình, xác định đúng hướng đi, bởi thế giới càng phức tạp, con người
càng dễ sa ngã. Có cho mình một đam mê, mục đích đúng đắn.
- Bàn luận mở rộng:
+ Có những người lưu lại dấu ấn, định nghĩa bản thân bằng hành động, việc làm lập dị chơi trội, tiêu cực
hoặc bằng mọi cách để có được địa vị, hầu mong được mọi người nhìn nhận. Không nỗ lực khẳng định mình
thì khó thành công, nhưng không tỉnh táo chế ngự mình thì dễ vấp ngã.
+ Lại có những kẻ sống mà như chết hay sống lây lất, thừa thãi, dựa dẫm gia đình và xã hội.
“Tên trộm đi rồi
Còn bên cửa sổ
Một vầng trăng soi”
(Ryokan)
Thông điệp nào anh/chị nhận được từ bài thơ trên.
Giải thích
- “Tên trộm”: kẻ xấu, cướp đi những giá trị quí giá trong cuộc sống
- “Tên trộm đi rồi”: những tổn thất, mất mát, đau thương đã đi qua.
- “Vầng trăng”: hình ảnh đẹp của tự nhiên, biểu tượng của những giá trị tinh thần đẹp đẽ, có khả năng
nâng đỡ, thanh lọc tâm hồn con người.
- “Còn bên cửa sổ… một vầng trăng soi”: cái Đẹp vẫn hiện hữu, gần kề, có thể cảm nhận và chiếm lĩnh.
-> Sau những mất mát, đổ vỡ, tổn thương, cái Đẹp vẫn hiện hữu trong cuộc sống con người.
Lý giải
* Vì sao luôn có thể xảy ra những sự mất mát, tổn thất?
- Qui luật của cuộc sống là có khởi đầu và kết thúc, không điều gì tồn tại mãi mãi. Cái hôm nay có thể sẽ
mất đi trong nay mai.
- Trong sự vận động, biến đổi không ngừng của cuộc sống, có những điều rủi ro, nằm ngoài mong đợi
của chúng ta như tai ương, dịch bệnh, chiến tranh…
- Một đời người là nhiều năm tháng đi qua với những biến cố mà ta không lường trước được.
- Con người nhỏ bé, hữu hạn trước sức mạnh của tự nhiên, dễ tổn thương trước những áp lực của cuộc
sống.
* Vì sao sau những sự mất mát còn lại là cái Đẹp?
- Những sự mất mát thường được tính đếm bằng đơn vị đo lường nên thiên về giá trị vật chất. Nhưng cái
Đẹp lại mang ý nghĩa tinh thần. Vì thế nó không mất đi sau những biến cố.
- Sau những biến cố, tổn thất, con người dễ rơi vào khoảng lặng để có điều kiện sống chậm lại, bình thản
hơn khi nhìn cuộc đời. Trong hoàn cảnh đó, con người mới có dịp nhận ra sự hiện hữu của cái Đẹp.
- Khi buộc phải chấp nhận sự mất mát, con người mới biết trân trọng những điều quí giá và nhận ra sự
hiện hữu của nó.
(HS chọn dẫn chứng tiêu biểu để chứng minh vấn đề)
Bàn luận mở rộng
- Khẳng định vấn đề nghị luận: Sau những mất mát đau thương, con người vẫn có thể tìm lại và trân trọng
những điều bình dị và đẹp đẽ.
- Mở rộng:
+ Phê phán những người bi quan yếm thế, tự chôn vùi mình trong nỗi đau sau những tổn thất mà không
nhận ra sự hiện diện của những điều đẹp đẽ gần kề.
+ Tuy nhiên, cái Đẹp không phải chỉ hiện ra sau những biến cố. Cái Đẹp vẫn luôn hiện hữu trong cái bình
yên của cuộc đời. Con người tinh tế và bình tâm lại sẽ có cơ hội thụ hưởng.
+ Không phải lúc nào cũng tìm được cái Đẹp sau biến cố. Có những nỗi đau quá lớn, cướp đi cơ hội để
con người nhận ra sự hiện diện của cái Đẹp. Vậy nên cần cố gắng giữ gìn, bảo vệ những giá trị đang có,
đừng để nó mất đi rồi mới biết trân trọng.
+ Đẹp nhất là cách ta bình tâm đối diện với biến cố của cuộc sống mà vẫn giữ cho lòng an nhiên, thư thái.
49

Suy nghĩ của anh/chị về câu hỏi sau: Ngày hôm nay tôi phải sống thế nào để tạo ra ngày mai mà tôi
quyết tâm hướng đến?
GỢI Ý:
1. Giải thích (1,0 điểm)
- tôi: khác ta, chúng ta, bạn, từ đó nhấn mạnh vào trách nhiệm, sự tự ý thức sự chủ động, độc lập của mỗi
người trong việc sống cuộc đời của chính mình
- ngày hôm nay sống như thế nào: cách sống, lối sống trong hiện tại.
- tạo ra ngày mai mà tôi quyết tâm hướng đến: đạt được mục tiêu, ước mơ, lý tưởng trong tương lai sau này.
=> Ý kiến gợi ta suy nghĩ về phương cách sống ở hiện tại của chính mình để đi tới mục tiêu trong tương lai.
2. Bàn luận (4,0 điểm):
* Tại sao những điều ta làm ngày hôm nay ảnh hướng, tác động tới tương lai?
- Cuộc sống có quy luật nhân quả, vận hành như những “dây chuyền”, với những bánh răng ăn khớp, những
việc làm dù nhỏ nhất cũng có thể tác động đến những gì diễn ra sau đó.
- Chỉ có thể là hôm nay mà không phải quá khứ, bởi quá khứ là điều đã qua, không thể sửa đổi, không quay
ngược được thời gian. Trong khi hiện tại đang diễn ra, ta có khả năng sử dụng, làm chủ, còn có cơ hội để tạo
ra được sự thay đổi
- Những việc làm ở thực tại là nền móng, tiền đề, cơ sở; tạo ra kết quả, dấu ấn để tương lai có thể kế thừa,
phát huy; Điều đó cũng giống như ta ở hiện tại là sự kế thừa ta ở quá khứ.
* Sống như thế nào để tạo ra ngày mai mà mình quyết tâm hướng đến?
- Đặt ra kế hoạch, mục tiêu, chí hướng rõ ràng để tập trung nguồn lực để hành động, tạo động lực, sức mạnh
để vượt qua những khó khăn ở thực tại, vượt qua những thất bại ở quá khứ và những mối nguy tiềm ẩn ở
tương lai.
- Không ngừng học hỏi, trau dồi, trải nghiệm để hoàn thiện những thiếu sót, nâng cao năng lực, trình độ, tạo
nên hành trang không thể thiếu trên hành trình trở thành con người mình mong muốn.
- Quyết tâm cao độ, tận dụng thời gian: Quỹ thời gian của mỗi người có hạn, thời gian đã qua không bao giờ
có thể lấy lại được. Vì thế phải quyết tâm cao độ để có động lực, có sức mạnh tiến lên kịp thời, không trì
hoãn. Bởi trì hoãn một ngày sẽ khiến ta xa mục tiêu một bước, khiến ta bỏ lỡ cơ hội quý giá, tạo thành thói
quen trì trệ, khiến năng lực bị mài mòn,…
3. Phản đề (1,0 điểm):
- Phê phán những người sống mà không có mục tiêu, hoạch định cho tương lai; hoặc sống hời hợt hoặc sống
buông thả không màng hậu quả của ngày mai
- Coi trọng hiện tại và tương lại nhưng không được lãng quên, coi thường quá khứ, bởi ở đó có bao bài học
kinh nghiệm quý giá cho ta thành công.
- Phấn đấu hết mình để có tương lai tương sáng nhưng không vì thế mà quên đi việc tận hưởng những giây
phút bình yên, lắng đọng, thư thái của cuộc sống.
4. Bài học (1,0 điểm):
- Ta phải biết trân trọng thời gian, tận dụng, sống hết mình ở thực tại, biết tự đặt ra mục tiêu, ước vọng và có
ý chí, quyết tâm, tình yêu và hành động để theo đuổi mục tiêu ấy, từ đó hoàn thiện bản thân, trở thành phiên
bản tốt đẹp hơn
- Xã hội hiện đại nhiều cám dỗ, gây ra tâm lý trì hoãn, lười nhác, dễ dãi, buông thả bản thân, chìm đắm vào
thế giới ảo của mạng xã hội, mỗi người, nhất là các bạn trẻ, những người còn cả một tương lai dài lâu và
triển vọng ở phía trước, càng phải tự nâng cao kỉ luật tự giác, tự học, tự rèn luyện, phấn đấu,…
Đề bài:
Đọc ngữ liệu sau và thực hiện yêu cầu:
... Tôi thích hình ảnh ngọn hải đăng. Những ngọn hải đăng đứng yên, đêm đêm sáng lên, để người lái tàu
nào cũng có thể nhìn thấy từ ngoài biển khơi và biết đó là bờ, biết đó là đích đến.
Người ta cần có một ngọn hải đăng trong tâm hồn mình.
50
Ngọn hải đăng của tôi là niềm tin cậy vào cuộc đời có trước có sau, trao yêu thương để nhận yêu thương,
chân thành, tha thiết, hết lòng.
(Đỗ Bích Thúy, Than đỏ dưới tro tàn, NXB Hội nhà văn, HN 2023, tr 7)
Giải thích
- Ngọn hải đăng: Hình ảnh ngọn đèn biển, chỉ dẫn bằng ánh sáng cho mọi tàu thuyền không lạc lối
giữa mênh mông biển cả từ đó có thể tìm đúng đường về đất liền.
- Ngọn hải đăng trong tâm hồn: ẩn dụ cho những điều có ý nghĩa cao đẹp, “tỏa sáng” trong tâm hồn
của mỗi người, khiến tâm hồn mỗi người “hướng thượng”.
→ Những chia sẻ của Đỗ Bích Thúy nhắc nhủ mỗi chúng ta “cần có ngọn hải đăng” riêng trong tâm
hồn mình để soi sáng tâm hồn, để nhắc nhủ ta kiên định với nhiều đúng đắn, đẹp đẽ, để trong đời
không lâm vào những lạc lối, u mê đáng tiếc.
Bàn luận
Người ta cần có một ngọn hải đăng trong tâm hồn.
* Lí giải:
- Thế gian này đang ngày càng trở nên phức tạp và nhiều cám dỗ, dễ khiến con người bị lung lạc tinh
thần vì thế con người cần một “ngọn hải đăng” chiếu sáng tâm hồn để không bị “mất phương
hướng” trong cuộc đời, không bị những cám dỗ làm cho u mê, lạc lối.
- Ngọn hải đăng không chỉ giúp con người xác định phương hướng đúng đắn mà còn nhắc nhủ con
người kiên định với những điều đúng đắn trong đời. Mặt khác, ánh sáng từ ngọn hải đăng đó sẽ khiến
tâm hồn con người “hướng thượng”, hướng đến những điều cao đẹp, tốt lành.
- Ngọn hải đăng vừa có tính chất “soi sáng” cho “con đường riêng” của mỗi người vừa là “cột mốc”
tin cậy để con người tìm về sau những lầm lạc, u mê trong cuộc đời.
- Đối với nhà văn Đỗ Bích Thúy, ngọn hải đăng trong tâm hồn chị là “niềm tin cậy vào cuộc đời có
trước có sau”: biết ơn cuộc đời, ghi nhớ lòng tốt của con người, tin vào sự tử tế và lương thiện để
sống biết ơn và tử tế. Mỗi chúng ta ai cũng cần có “một ngọn hải đăng trong tâm hồn”, và có thể có
một “ngọn hải đăng” của riêng mình: tình yêu thương; niềm khát vọng; lòng can đảm... để sống một
cuộc đời đẹp đẽ nhất.
* Chứng minh:
Thí sinh cần chọn dẫn chứng phù hợp, lập luận thuyết phục.
- Ai cũng cần một ngọn hải đăng trong tâm hồn để hướng bản thân đến những điều cao đẹp, tốt lành
trong cuộc đời đầy cám dỗ dễ khiến con người lạc lối.
- Nhưng cũng cần thấy rằng: để ánh sáng của ngọn hải đăng luôn tỏa rạng trong tâm hồn, trở thành
nguồn sáng có ý nghĩa, bản thân mỗi cá nhân phải luôn có ý thức suy nghĩ và hành động đúng đắn,
kiên định theo những “chỉ dẫn” của “ngọn hải đăng”.
- Kiên định hướng theo “ánh sáng” “ngọn hải đăng” của tâm hồn mình không có nghĩa là cá nhân
khép mình trước “ánh sáng” những “ngọn hải đăng” của kẻ khác, hãy biết rộng mở tâm hồn để đón
nhận những “ánh sáng” tốt lành, đẹp đẽ để bản thân ngày càng trở nên hoàn thiện hơn.
Thế gian phức tạp và nhiều cám dỗ dễ khiến con người lạc lối. Con người cần một ngọn hải đăng soi
sáng tâm hồn.
Phải chăng vì thế mà văn chương vẫn còn cần thiết ở trên đời?

Ngày 21/5/2023, chương trình Cất cánh tháng 5 của VTV với chủ đề Chuyển mình để bứt phá đã chia
sẻ câu chuyện về anh Lê Yên Thanh - một trong Under 30 năm 2021 của tạp chí Forbes Việt Nam. Sau
khi tốt nghiệp Khoa Công nghệ Thông tin, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, Yên Thanh đã nhận được
lời đề nghị ở lại làm việc cho Google với mức lương 6.000 USD/tháng (tương đương 130 triệu
đồng/tháng ở thời điểm đó). Nhưng anh đã bỏ qua cơ hội này, quyết định từ bỏ những điều mình đang
có, về nước khởi nghiệp với dự án BusMap. Anh đã chấp nhận những khó khăn trong quá trình
chuyển mình. Có những lúc tưởng chừng thất bại, nhưng sau 6 năm, bằng sự kiên trì và cố gắng, anh
51
đã thành công. Ứng dụng BusMap đã có mặt tại 6 tỉnh, thành phố lớn, giúp người dùng có thể sử
dụng các phương tiện giao thông công cộng tiện lợi, nhanh chóng và tiết kiệm.
Từ câu chuyện về anh Lê Yên Thanh, hãy viết một bài văn bày tỏ những suy nghĩ của anh/chị về sự
cần thiết phải chuyển mình để bứt phá.
Giải thích
- Chuyển mình: là quá trình thay đổi hoặc phát triển đáng kể về tư duy và cảm xúc, hành vi của một
con người.
- Bứt phá: là sự thay đổi lớn lao, mang tính đột phá hơn, một sự phát triển vượt bậc hơn.
Câu chuyện về anh Lê Yên Thanh đã đem đến thông điệp cần phải chuyển mình để tạo sự bứt phá cho
bản thân.
Bình luận
- Quy luật vận động và phát triển: Bất cứ sự phát triển nào cũng cần có sự chuyển mình thay đổi.
Ngày hôm sau là sự thay đổi so với ngày hôm trước. Bất cứ sự đứng yên nào cũng là dấu chấm hết
cho số phận của chính nó.
- Sự chuyển mình đem đến nhiều ý nghĩa tích cực cho cá nhân và cho xã hội:
+ Chuyển mình là tiền đề để sáng tạo, kiến tạo những giá trị mới mẻ và tốt đẹp cho bản thân và cho xã
hội.
+ Chuyển mình giúp con người phát hiện được những khả năng tiềm ẩn, bứt phá để trở thành phiên
bản tốt nhất.
+ Chuyển mình tạo cơ hội để con người thực hiện ước mơ và thành công trong cuộc sống.
…
- Cuộc sống hiện đại với nhiều đổi thay, buộc con người, đặc biệt là người trẻ cần chuyển mình để
thích ứng và không bị bỏ rơi lại phía sau.
(Thí sinh cần chọn dẫn chứng phù hợp, lập luận thuyết phục)
- Câu chuyện của anh Lê Yên Thanh như một lời động viên, nhắc nhở mỗi người về sự cần thiết phải
chuyển mình. Hành trình chuyển mình không hề đơn giản, đòi hỏi con người phải luôn cố gắng nỗ lực
không ngừng, kiên trì bền bỉ với mục tiêu mình đã chọn.
- Phê phán những người thụ động, ỷ lại, dựa dẫm không dám thay đổi.
- Tuy nhiên, chuyển mình không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn những giá trị cũ, những giá trị vững
bền. Chuyển mình cần học hỏi những giá trị truyền thống để phát huy và kiến tạo những giá trị mới.
Không phải bất cứ sự thay đổi nào cũng có ý nghĩa tích cực. Chuyển mình cũng cần đúng lúc, đúng
chỗ, phù hợp với bản thân và xã hội.
Trong Lời giới thiệu cuốn sách 39 cuộc đối thoại cho người trẻ (Phan Đăng), ông Hoàng Nam
Tiến – Chủ tịch Hội đồng Quản trị FPT Telecom chia sẻ:
Tôi cho rằng người trẻ đang phải gánh vác rất nhiều trách nhiệm. Chúng ta đã có cả một thời kì dài cha ông
sống và đấu tranh theo lí tưởng độc lập giải phóng. Vậy lí tưởng của người trẻ trong thời đại mới là gì? Các
bạn phải sống như thế nào để xứng đáng khi “đứng trên vai người khổng lồ”? Nên tin và lựa chọn thế nào
trong xã hội đầy biến động? Chúng ta phải học ra sao để chung sống với những sản phẩm công nghệ ngày
càng thông minh hơn?
(Theo Phan Đăng, 39 cuộc đối thoại cho người trẻ,
NXB Kim Đồng, 2022, trang 6)
Đoạn trích trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì? Với góc nhìn của một người trẻ tuổi, hãy viết bài văn nghị luận
với nhan đề “Tuổi trẻ và....” để bày tỏ suy nghĩ về vấn đề mà anh/chị quan tâm.
b. Xác định đúng vấn đề nghị luận
- Lựa chọn được vấn đề thích hợp từ đoạn trích, hoàn thành nhan đề bài viết để bàn luận.
- Nhan đề cần đảm bảo ngắn gọn, súc tích, rõ vấn đề.
Thí sinh có thể xác định nhiều vấn đề bàn luận khác nhau song cần có cơ sở, có sự tương ứng với nội
dung đoạn trích, đảm bảo phù hợp với thuần phong mĩ tục, các chuẩn mực đạo đức, không vi phạm pháp
52
luật.
Có thể lựa chọn một trong các hướng:
+ Tuổi trẻ và trách nhiệm
+ Tuổi trẻ và lí tưởng
+ Tuổi trẻ và niềm tin
+ Tuổi trẻ và những sự lựa chọn…
c. Triển khai vấn đề nghị luận
Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ
giữa lí lẽ và dẫn chứng.
Có thể trình bày theo định hướng sau:
* Giải thích
- Giải thích, cắt nghĩa, khái quát được nội dung đoạn trích.
- Nêu được khái niệm của tuổi trẻ và vấn đề chọn lựa để bàn luận (trách nhiệm, lí tưởng, niềm tin, sự lựa
chọn...).
* Bàn luận, đánh giá
Thí sinh có thể trình bày suy nghĩ bằng nhiều cách khác nhau song cần tập trung vào những nội dung cơ
bản sau.
- Xác định được điểm nhìn, góc quan sát, suy nghĩ về vấn đề từ vị thế của một người trẻ tuổi.
- Nêu được lí do lựa chọn và quan điểm cá nhân về vấn đề xã hội cần bàn luận.
- Thể hiện được những suy tư, trăn trở về vấn đề bàn luận, thể hiện được sự quan sát, hiểu biết về vấn đề
xã hội mà mình lựa chọn. Chứng minh quan điểm của mình bằng hệ thống luận điểm chặt chẽ, hợp lí; sử
dụng các lí lẽ thuyết phục và bằng chứng chính xác, đầy đủ thông qua các ý sau:
+ Biểu hiện, đặc điểm của vấn đề
+ Vai trò, ý nghĩa của vấn đề đối với cá nhân và cộng đồng, đặc biệt là đối với giới trẻ.
+ Phân tích, chứng minh thông qua những minh chứng cụ thể từ thực tiễn
- Thể hiện thái độ rõ ràng, tình cảm cụ thể, sâu sắc, có cảm xúc, sự chân thành, gắn kết với đời sống.
- Liên hệ, rút ra bài học nhận thức và hành động cho bản thân.
Thí sinh có thể triển khai theo nhiều hình thức khác nhau song cần đảm bảo có lập luận chặt chẽ, chắc
chắn, có kiến giải hợp lí, thuyết phục.
* Bàn luận, mở rộng vấn đề
- Cần thấy được ý nghĩa quan trọng của việc suy tư, bàn luận về những vấn đề gắn bó mật thiết với người
trẻ tuổi được gợi ra từ đoạn trích. Từ đó, có hiểu biết, kiến giải sâu sắc về cuộc sống, vững vàng hơn
trước những khả thể, bất ngờ của đời sống.
- Để đáp ứng yêu cầu của đề bài cần chọn 01 vấn đề để bàn luận song cần hiểu rằng, đời sống là tổng hoà
của nhiều mối quan hệ, phương diện, để sống trọn vẹn, đủ đầy nhất, mỗi người mà nhất là người trẻ cần
thấy được vai trò quan trọng của cả những vấn đề khác và mối quan hệ giữa chúng.
Câu 1 (8 điểm):
Nhiệm vụ của chúng ta trong cuộc sống không phải là thay đổi thế giới, nhiệm vụ của chúng ta là thay
đổi bản thân chúng ta.
(Cuộc sống thay đổi khi chúng ta thay đổi, Andrew Matthews, NXB Thời đại, 2013)
Viết bài văn nghị luận xã hội trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên.
Giải thích
- Thay đổi: là sự chuyển biến từ trạng thái này sang trạng thái khác của sự vật, sự việc, con người.
- Thay đổi thế giới: là tác động làm chuyển biến hoàn cảnh, môi trường sống, con người trong phạm vi
nhân loại rộng lớn, cải thiện thế giới theo chiều hướng tiến bộ hơn, văn minh hơn.
- Thay đổi bản thân: là điều chỉnh những thói quen, suy nghĩ, tính cách đã ăn sâu bám rễ bên trong mỗi
người, nhằm hướng tới những giá trị tốt đẹp.
=> Câu nói đưa ra lời khuyên về nhiệm vụ, trách nhiệm của mỗi người trong cuộc đời: con người chưa cần
phải làm những việc cao cả vĩ đại như thay đổi thế giới, việc mỗi người cần làm là tự giác thay đổi chính
mình.
53
Bàn luận
- Thay đổi thế giới là khát vọng đẹp, cần được khích lệ bởi nó góp phần cải tạo xã hội, đưa con người đến
gần hơn với sự văn minh. Tuy nhiên, thay đổi thế giới là điều không hề đơn giản, dễ dàng. Vậy trước hết,
ta hãy thay đổi bản thân vì:
+ Chính bản thân mỗi con người người tự biết mình là ai, cuộc sống hiện tại thế nào, điểm mạnh, điểm yếu
là gì để học hỏi và tự hoàn thiện mình mỗi ngày.
+ Thay đổi bản thân là cách giúp con người trở nên tốt đẹp hơn, bộc lộ những giá trị nội tại, chiến thắng
chính mình, vượt qua mọi rào cản và giới hạn, mỗi ngày đều tốt hơn chính mình của ngày hôm qua.
+ Thay đổi bản thân giúp con người chung sống hài hòa với những người xung quanh, thích nghi với môi
trường mới, theo kịp sự tiến bộ của xã hội.
- Thay đổi bản thân được thể hiện qua các góc độ:
+ Thay đổi tư duy, cách nhìn, nhân sinh quan: từ góc nhìn hạn hẹp, chủ quan, phiến diện, mỗi người biết
cách nhìn sự vật, sự việc, hiện tượng, con người ở nhiều góc độ, bao quát hơn, toàn diện hơn.
+ Thay đổi hành động, thói quen, tính cách: từ hành động, thói quen xấu, mỗi người biết sửa chữa, cải
thiện, khắc phục, làm lành lánh dữ như cách nói dân gian.
+ Thay đổi số phận: nhiều người dũng cảm thay đổi cuộc đời, bước từ bóng tối ra ánh sáng, từ khổ đau
đến hạnh phúc.
- Tuy nhiên, bên cạnh khát vọng thay đổi bản thân, chúng ta cũng cần có khát vọng thay đổi thế giới để
tạo lập cuộc sống tốt đẹp hơn.
+ Vì từ bao đời nay, con người luôn có ước mơ và khát vọng chinh phục hoàn cảnh, cải tạo thế giới, thay
đổi cuộc sống, thiết lập những giá trị tiến bộ hơn cho nhân loại.
+ Nếu không có khát vọng thay đổi thế giới, con người sẽ trở nên cam chịu, nhân loại sẽ không có những
bước tiến dài trong lịch sử ở mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, khoa học.
- Thay đổi bản thân hay thay đổi thế giới- hai sự lựa chọn ấy đều đáng quý, đều góp phần tạo nên con
người sáng tạo, linh hoạt, bản lĩnh. Tùy thuộc vào hoàn cảnh mà mỗi chúng ta nên có cách giải quyết và
chọn lựa một sự thay đổi riêng cho chính mình.
Học sinh cần kết hợp lí lẽ và dẫn chứng để bàn luận
Mở rộng, bài học nhận thức và hành động
- Đừng thay đổi bản thân vì muốn làm hài lòng người khác, chỉ thay đổi khi chắc rằng mình sẽ tốt hơn.
Hãy nghĩ về chính bản thân mình trước khi quan tâm đến thái độ, đánh giá, phán xét của người đời.
- Bên cạnh đó, chủ động điều chỉnh môi trường xung quanh cũng là việc nên làm. Thay đổi cuộc sống
xung quanh để phù hợp với bản thân là điều có ý nghĩa lớn đối với cộng đồng. Đôi khi chính từ khát vọng
thay đổi hoàn cảnh, thay đổi thế giới, con người mới thay đổi bản thân theo hướng tích cực hơn, trở thành
phiên bản hoàn hảo hơn của chính mình.
- Bản thân mỗi người cần tự nỗ lực, tự tìm ra hướng đi và cách thay đổi phù hợp với chính mình. Thay đổi
bản thân để phù hợp với hoàn cảnh, và thay đổi thế giới nếu chúng ta đã sẵn sàng.
Câu 1. (8 điểm)
Trong tản văn “Gió qua cõi tạm” (Hành lí hư vô, NXB Trẻ, 2019), nhà văn Nguyễn Ngọc Tư
viết: Không phải vì tạm bợ mà người ta không khát vọng chạm tay vào vĩnh cửu. Cả khi không thể gặp,
cũng có phần thưởng dành cho kẻ đi tìm.
Còn trong “If I die young…Nếu tôi chết khi còn trẻ…” (Chông chênh quãng tư cuộc đời, NXB
Dân trí, 2020), tác giả Lưu Thị Thu Giang chia sẻ: Chúng ta sống và chết, trong từng khoảnh khắc của
cuộc đời. Chúng ta quăng mình vào những cuộc đua, để rồi áp lực, để rồi thất bại, để rồi mọi thứ chất
chồng. Nhưng chúng ta không nỡ buông bỏ, vì ngoài cố gắng ra không còn con đường nào khác, vì ta tin
rằng ở cuối đường đua, luôn luôn tồn tại một đích đến. Chúng ta sống và chết trong từng khoảnh khắc như
thế, ở cạnh tuyệt vọng, áp lực, thất bại, là niềm tin, là hy vọng, là nỗ lực và lòng can đảm vươn tới.
Làm cách nào để con người làm vơi những tạm bợ, đua chen và giữ đầy những khát vọng trong cuộc đời?
Giải thích
Thí sinh cần rút ra nội dung của hai ý kiến
- “Chạm tay vào vĩnh cửu” là khát vọng kiếm tìm những giá trị đẹp đẽ, vững bền, cái vĩnh hằng,
54
muôn đời; đối lập với cái tầm thường, nhất thời, thoáng chốc. Phần thưởng dành cho kẻ đi tìm: giá
trị được ghi nhận dành cho con người hành động, dấn thân; phần thưởng ở đây là những trải nghiệm
và những giá trị tinh thần
- Thứ cần làm vơi đi là những tuyệt vọng, áp lực, thất bại…; là cuộc đua chen chạy theo những giá
trị nhất thời, quẩn quanh với những toan tính trước mắt, những chật hẹp lo toan; thứ cần giữ đầy là
hy vọng, nỗ lực và lòng can đảm vươn tới, thứ cần lấp đầy là tri thức, khát khao trải nghiệm, học hỏi
những điều mới cho một cuộc sống tràn đầy cảm hứng và có ý nghĩa.
=> Thể hiện thái độ trân trọng, khẳng định giá trị của con người khi họ được sống trong cuộc đời
này.
Bàn luận
* Tại sao con người cần nuôi dưỡng khát vọng chạm tay vào vĩnh cửu?
- Không phải vì “sống qua cõi tạm” mà con người bằng lòng với những giá trị nhất thời, không ước
mơ, khát vọng. Ngay cả khi cuộc sống ngắn ngủi, sự gắn kết không lâu dài thì con người vẫn không
ngừng khát vọng hướng về những điều tốt đẹp, những giá trị muôn đời. Và ngay cả khi hành trình
không đến đích, lí tưởng và mục tiêu, khát vọng không đạt tới thì bản thân hành trình sống trọn vẹn
với ước mơ, khát vọng tự thân nó đã có ý nghĩa.
- Khi cuộc sống đem đến cho chúng ta phần thưởng- những trải nghiệm dù niềm vui hay nỗi buồn,
thành công hay vấp ngã, những xúc cảm tích cực hay tiêu cực… thì đều là một cơ hội cho ta học hỏi
thêm một điều mới mẻ, trải qua một cung bậc cảm xúc khác, làm mới chính suy nghĩ, tình cảm, cuộc
sống, cái nhìn của mình.
=> Con người cần nuôi dưỡng khát vọng chạm tay vào vĩnh cửu để sự có mặt của mình trên thế
gian trở nên có ý nghĩa.
* Tại sao con người cần làm vơi những tạm bợ, đua chen và giữ đầy những khát vọng sống?
- Làm vơi để nhẹ bớt gánh nặng, giữ đầy để làm mới, làm phong phú cuộc sống của bản thân. Làm vơi
những tạm bợ, đua chen và giữ đầy những khát vọng sống là một hành trình thực sự có ý nghĩa.
- Thật sai lầm khi cả đời ta mải mê chạy theo những ước vọng tạm bợ mà quên đi cuộc sống thực sự ý
nghĩa của mình. Đừng vì những tạm bợ, đua chen, tầm thường, nhỏ hẹp mà không dám ước mơ, hành
động, dấn thân để đi tìm và đạt tới những giá trị đẹp đẽ, vững bền.
* Con người cần làm gì để sự sống của mình trờ nên có ý nghĩa?
- Con người phải được là chính mình, tìm thấy chính mình, trân trọng, kiên trì theo đuổi, kiếm tìm và
xây dựng, vun đắp những giá trị tốt đẹp - đó là nền tảng quan trọng, xuất phát điểm cho một hành
trình sống và kiến tạo giá trị thực sự có ý nghĩa.
- Chính hành trình “đi tìm”, giữ đầy và làm vơi, biết hành động và lựa chọn… mới làm nên con người
của chúng ta, định hình giá trị và làm nên ý nghĩa cho cuộc đời của chúng ta, giúp con người vượt
thoát khỏi sự hư vô, tạm bợ của kiếp sống.
- Kiếm tìm bản thân, vươn tới khát vọng không phải là một hành trình dễ dàng. Trên hành trình đó,
chúng ta cần sáng suốt để không ngộ nhận về bản thân mình, cần mạnh mẽ vượt qua những áp lực,
tuyệt vọng, thất bại chất chồng để sống với lí tưởng, ước mơ, để kiên trì theo đuổi khát vọng; luôn
nuôi dưỡng niềm tin, hy vọng, nỗ lực và lòng can đảm vươn tới.
- Từ đó đối thoại, thực tỉnh những người còn ngộ nhận, còn chưa đủ mạnh mẽ trên con đường tìm
kiếm, tạo dựng giá trị bản thân và rút ra bài học nhận thức và hành động cho chính mình
(Thí sinh cần chọn dẫn chứng phù hợp, phân tích sâu sắc, lập luận thuyết phục)
Mở rộng vấn đề, liên hệ
Hai ý kiến là hai góc nhìn, lời khuyên và sự khích lệ để con người dám sống với những giá trị riêng
của mình, tự tin khẳng định bản thân; hiểu được giá trị của cuộc sống; từ đó, xác định cho mình thái
độ sống tích cực, biết “giữ đầy” và “làm vơi.. biết theo đuổi và vun đắp, tạo dựng cho những điều tốt
đẹp, những giá trị lâu dài, gốc rễ… để cuộc đời trở nên thực sự ý nghĩa.
Câu 1 (8 điểm)
Lời của ngọn cỏ
Một ngọn cỏ nói với một chiếc lá mùa thu rằng:
55
“Ngươi rơi ồn ào quá! Ngươi làm tan tác mọi giấc mộng mùa đông của ta.”
Tức mình, chiếc lá mùa thu đáp trả:
“Đồ sinh chốn thấp hèn và ở nơi thấp hèn! Đồ không biết hát, đồ hay cáu kỉnh! Ngươi không sống
giữa không khí trên cao và ngươi không thể nào phân biệt được thanh âm của giọng hát.”
Nói xong, chiếc lá mùa thu nằm yên dưới đất và ngủ. Khi mùa xuân tới, nó lại thức giấc – và nó là một
ngọn cỏ.
Khi mùa thu sang và giấc ngủ mùa đông của nó kéo tới. Trên mình nó toàn bộ không khí lướt qua,
những chiếc lá rơi xuống, và nó thì thầm với mình:
“Ôi những chiếc lá mùa thu! Chúng ồn ào quá! Chúng làm tan tác mọi giấc mộng của ta!”
(Mây trên đỉnh núi và kẻ mộng du – Kahlil Gibran
– Công ty sách thời đại và NXB Văn học, 2012, trang 175)
Câu chuyện trên gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì?
Giải thích
- Lời phàn nàn của ngọn cỏ hay chiếc lá là câu chuyện về cách giao tiếp, ứng xử của con người khi không
có lòng trắc ẩn, đồng cảm và thấu cảm.
+ Khi không ở vị trí của nhau, thường con người không thể hiểu hết được nhau, và thường xuyên xảy ra
những trách móc, hiểu lầm.
+ Mọi xung đột, xung khắc, chiến tranh của con người đều bắt đầu từ chỗ không ai ở vị trí của nhau. Ngọn
cỏ không là chiếc lá, chiếc lá không là ngọn cỏ.
- Nhưng tại sao khi chiếc lá là ngọn cỏ, nó lại tiếp tục phàn nàn về lá, mà không chịu thông cảm.
=> Đặt ra vấn đề lớn nữa của con người: con người không chỉ trách móc người khác khi không chịu thấu
hiểu người khác, mà con người còn thường xuyên trách móc người khác khi họ mắc lỗi y như của mình,
mắc những lỗi mà mình cũng đã từng mắc phải. Bởi con người rất mau quên những gì đã xảy ra với mình,
và vì con người không chịu ý thức, phản biện lại bản thân.
Bình luận, Chứng minh
- Việc thấu hiểu người khác để cảm thông, chia sẻ là việc đương nhiên, là bản tính của con người, nhưng tại
sao con người lại khó khăn khi hiểu người khác?
=> Việc thấu hiểu, thông cảm cho nhau là một việc rất khó, đòi hỏi con người phải biết vượt qua những
định kiến, phán xét và thế giới chủ quan của cá nhân.
=> “Muốn hiểu được một người người khác, anh phải nuốt trọn cả thế giới”
- Vấn đề của việc con người không chịu thấu hiểu người khác là bởi, con người cũng thường xuyên không
thấu hiểu chính mình. Con người không nhớ những sai lầm mình đã mắc phải, đã không sống chậm lại,
ngẫm nghĩ về bản thân, phản tư lại chính mình.
=> Đặt ra vấn đề về sự cần thiết của việc phản biện chính mình, sự phản tư của cá nhân.
=> Con người không chỉ không có lòng trắc ẩn với người khác, mà còn không có lòng trắc ẩn và thấu cảm
với chính bản thân.
HS chọn lọc dẫn chứng phù hợp.
Liên hệ thực tiễn, rút ra bài học
Thế giới sẽ ra sao, nếu con người lúc nào cũng thấu hiểu nhau, thông cảm cho nhau?
=> Có thể con người sẽ không phát triển nữa. Đôi khi, chính những sự không thấu hiểu, va chạm giữa các
giá trị giữa cá nhân này và cá nhân kia, sẽ khiến con người luôn nỗ lực và tìm ra mục đích sống của mình
hơn.
Gió nói với chiếc lá úa:
"Trong vòng tuần hoàn bất tận của chiếc lá,
Màu vàng của mi trong khoảnh khắc này
Là sắc đẹp vĩnh hằng của nhan sắc mùa thu tàn phai nhanh;
Đừng buồn cái đẹp nào cũng phù du vì chỉ có cái phù du mới đẹp”
Lá biết gió nói dối nhưng lá vẫn vui vẻ bay vèo theo gió.
"Chàng thấy nàng đẹp rồi chàng mới yêu
56
Anh thì ngược lại, anh yêu trước rồi sau đó mới biết rằng em đẹp”
Lời nói dối ngược ngạo luật phản xạ của anh chồng làm ửng hồng đôi má cô vợ trẻ.
Cô gái nói với ông già:
“Bố đẹp lão quá! Hồi còn trai chắc bố có số đào hoa"
Ông già- héo queo như cây kiểng còi- uống lời nói dối cực kỳ khó tin của cô gái như uống giọt nước thần có
dược chất hồi xuân.
Tiếc thay! những lời nói dối ta phải nghe hằng ngày lại là những lời nói dối không nhân ái.
“Lời nói dối nhân ái”- Trang Thế Hy
Từ bài thơ trên anh (chị) hãy viết một bài văn với nhan đề “Lời nói dối nhân ái”.
1.Giới thiệu khái quát nội dung bài thơ.
- Khi chiếc lá úa rụng là khi nó thấu hiểu đến tận cùng của sự phù du của đời sống. Khi người phụ nữ trở
thành vợ là khi mối lo âu về sự tàn phai nhan sắc, nhạt phai tình cảm bắt đầu nhen nhóm, khi người đàn ông
đã về già là khi tự tin vào sức mạnh và sức hấp dẫn của mình sút kém. Tình thế ấy dễ tạo cảm giác bi quan,
buồn nản hoặc có thể hình thành tâm lí buông xuôi, bất mãn.
- Tất cả những lời nói mà lá, người vợ trẻ và ông già nghe được đều là những lời nói dối: cái phù du mới
đẹp, yêu rồi mới phát hiện ra em đẹp, đẹp lão – hồi trai trẻ có số đào hoa. Song lời nói dối ở đây đều xuất
phát từ thiện chí, động viên, an ủi người nghe. Đó là những lời nói dối nhân ái.
- Lời nói dối là nói không đúng sự thật nhưng lời nói dối nhân ái lại là một biểu hiện của sự thấu hiểu, đồng
cảm, thương yêu. Tuy là lời nói dối song rất đẹp ở cách nói và mục đích nói.
2. Bàn luận, chứng minh.
- Lời nói dối nhân ái có thể đem lại niềm vui – khác với sự giả tạo, nó là sự động viên cần thiết chứ không
phải là sự lừa bịp, nó nâng đỡ con người có thể tiếp thêm sức sống chứ không phải là sự nịnh bợ xuất phát từ
trong nhu cầu lợi dụng hay từ thói giả tạo tầm thường.
- Lời nói dối chỉ được coi là nhân ái khi người nói dối xác định rõ động cơ, mục đích và cách thức của
những lời nói ấy. Bởi đôi khi nói điều gì không quan trọng bằng nói với mục đích gì, nói như thế nào, lúc
nào và với ai. Hiểu được những điều này lời nói dối mới có tác dụng tích cực và đạt hiệu quả mong muốn.
+ Một bác sĩ nói dối người bệnh nhân ung thư đang đối mặt với cái chết sẽ giúp cho họ có thêm sức mạnh,
niềm tin, lạc quan vào cuộc sống.
+ Trong vụ hỏa hoạn cháy chung cư Carina ở TPHCM những chiến sĩ cứu hỏa đã nói với em bé trong cơn
nguy biến “cháu đừng sợ, đây chỉ là buổi tập dượt” để em bé có thể yên tâm rời khỏi vòng tay mẹ theo các
chiến sĩ, thoát khỏi hiểm nguy.
-Lời nói dối nhân ái còn là tình yêu thương, sự thấu hiểu, đồng cảm, sẻ chia giữa con người với con người để
cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn….
- Đối lập với lời nói dối nhân ái là những lời nói dối không nhân ái, nói dối vì những mục đích không tốt đẹp
(để lừa dối, để lợi dụng, để hãm hại người khác).
- Hậu quả của việc nói dối: làm mất lòng tin của mọi người, đánh mất nhân cách, đạo đức của bản thân, một
số trường hợp có thể gây thiệt hại đến tài sản, tính mạng con người, làm mất đi vẻ đẹp của văn hóa Việt…
Trước những lời nói dối không nhân ái, ta cần mạnh dạn lên án, phê phán để tránh những hậu quả đáng tiếc.
- Lời nói dối chỉ thật sự có giá trị khi xuất phát từ cái tâm tốt lành, thiện chí với những điều tốt đẹp dành cho
con người và cuộc sống.
- Cẩn trọng, cân nhắc từng lời nói, vì những lời nói ra không chỉ có tác dụng thể hiện suy nghĩ, tình cảm của
con người mà còn có khả năng tác động đến nhận thức, tình cảm và quan hệ giữa người nói, người nghe.
Việc thận trong, cân nhắc sẽ tạo ra những lời nói thích hợp với hoàn cảnh và thực hiện được mục đích một
cách hiệu quả, tạo nên mối quan hệ tốt đẹp hơn.
57

ĐỀ NLXH HSG

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ĐỀ NLXH HSG

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ĐỀ NLXH

ĐỀ NLXH DUYÊN HẢI 2023

Câu 1. (8,0 điểm)

Câu 1. (8,0 điểm)

Câu 1 (8,0 điểm)

- “Xin chào, hoàng tử bé nói.

Câu 1. Nghị luận xã hội (8,0 điểm)

2. Bàn luận vấn đề:

Giải thích ý kiến

Nhưng thời gian cứ trôi

Câu 1. Nghị luận xã hội (8.0 điểm)

Hình 1. Gương chiếu hậu ô tô Hình 2: Gương chiếu hậu xe máy

Câu 1 (8,0 điểm):

Câu 1. (8,0 điểm)

Câu 1. (8,0 điểm)

You might also like