TEMEL HUKUK

KAVRAMLARI
 SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Din Kuralları

SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN Sübjektif Ahlak Kuralları

Ahlak Kuralları
KURALLAR
Objektif Ahlak Kuralları
Görgü Kuralları
(Adabımuaşeret Kuralları)

Örf ve Âdet Kuralları

Hukuk Kuralları
SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Din Kuralları

Tanrı tarafından konulduğuna inanılan ve

insanlara bir takım emir ve yasaklar getiren
kurallar bütünüdür.

Yaptırımları; Manevidir.
 SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Ahlak Kuralları
Kişinin topluma ve ya kendisine karşı olan görev ve sorumluluklarıdır.
Sübjektif ahlak kuralları ve objektif ahlak kuralları olarak iki türü vardır.

Sübjektif Ahlak Kuralları; kişinin kendine karşı olan sorumluluklarıdır.

Objektif Ahlak Kuralları; Kişinin topluma karşı olan sorumluluklarıdır.

Yaptırımları; Manevidir.
 SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Görgü Kuralları

Daha çok yeme-içme, oturma-kalkma gibi kuralları düzenler

Yaptırımları; Manevidir.
 SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Örf ve Âdet Kuralları

Toplumda uzun süredir uygulanan ve uyulması yönünde toplumda

genel inanç taşıyan kurallar bütünüdür.

Yaptırımları; Manevidir.

NOT: Hukuk kurallarına aykırı herhangi bir şey örf adet kuralı olamaz.
 SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

Hukuk Kuralları

Bireylerin kendileri, birbirileri ve devlete dair ilişkilerinin

yine devlet eliyle desteklendiği, uyulması zorunlu olan
kurallara hukuk kuralları denir.

Yaptırımları; Maddidir.
 HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

CEZA

HUKUK KURALLARININ CEBRÎ İCRA

YAPTIRIMLARI

TAZMİNAT

İDARİ İŞLEMDE
İPTAL

HÜKÜMSÜZLÜK
 HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI
Ceza

Kanunda suç olarak sayılan eyleme karşılık ön görülmüş olan

yaptırıma ceza denir.
Cezanın Türleri

Hapis Cezası

Ağırlaştırılmış müebbet hapis Adli para cezası

cezası Kısa süreli hapis cezasının
Müebbet hapis cezası paraya çevrilmesine denir.
Süreli hapis cezası
 HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

Cebrî icra

Borcunu yerine getirmeyen kişinin bu borcunu devlet zoruyla yerine

getirilmeye mecbur bırakılmasıdır.

Örneğin; Haciz, velayette çocuğu zorla görme, askerlik yükümlülüğü gibi

 HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

Tazminat

Hukuka aykırı şekilde verilmiş olan zararın ödetilmesidir.

Tazminat

Maddi Tazminat Manevi Tazminat

 HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI

İdari İşlemde İptal

Hukuka aykırı bir şekilde gerçekleştirilmiş olan idari işlemlerin mahkeme

kararıyla ortadan kaldırılmasıdır.

Örneğin; Belediyenin haksız yere mühürlediği iş yerinin mahkeme kararıyla

tekrar açılması gibi
 HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI
Hükümsüzlük

• Yapılan hukuki işlemin, kanunun kurucu unsularından herhangi birine

aykırı olması durumunda baştan itibaren hiç yapılmamış sayılmasıdır.
YOKLUK
 Üç türü
mevcuttur:
• Mutlak butlan: İşlem kanunun kurucu unsurlarına uygundur ancak
 Yokluk emredici hükümlerden en az birine aykırıdır.
 Butlan • Nispi butlan: İşlem kanunun kurucu unlarına da emredici unsurlarına da
BUTLAN
 Tek taraflı uygundur ancak işlem geçici irade sakatlığı altında gerçekleşmiştir.
bağlamazlık

• Sözleşme yapan taraflardan birinin sözleşme yapma ehliyetine sahip

olmaması durumunda (yaş küçüklüğü veya kısıtlılık) sözleşmenin karşı
TEK TARAFLI tarafı bağlayıp o tarafı bağlamamasına tek taraflı bağlamazlık denir.
BAĞLAMAZLIK
 HUKUK KURALLARININ TEMEL GÖREVLERİ

Toplumda adaleti
HUKUK KURALLARININ
sağlar.
TEMEL GÖREVLERİ Toplumda barışı  NOT: Hukuk
kurallarının mutlak
sağlar. eşitliği sağlamak gibi
bir görevi yoktur

Toplumda hukuki
güvenliği sağlar.

Gelişim ve oluşumlara
cevap verir.
 HUKUK KURALLARININ TÜRLERİ
Bir ülkede belirli bir dönemde
POZİTİF bulunan yazılı ve yazısız hukuk

HUKUK KURALLARININ
kurallarının tamamına pozitif
HUKUK hukuk denir.

Bir ülkede belirli bir dönemde

TÜRLERİ MEVZU yetkili makamlarca yapılan hukuk
kurallarına mevzu hukuk denir.
HUKUK Mevzu hukuk hukukun yazılı
kaynaklarını ifade eder.

TARİHİ Mevcut zamanda kullanılmayan,

yürürlükten kaldırılan hukuk
HUKUK kurallarına tarihî hukuk denir.

İDEAL Olanı değil olması gerekeni

düzenleyen hukuk kurallarıdır.
HUKUK Yani evrensel hukuk kurallarıdır.
 HUKUK KURALLARININ ÇEŞİTLERİ

Emredici Hukuk
Kuralları

Yorumlayıcı
Hukuk Hukuk Kuralları
Kurallarının
Çeşitleri
Tanımlayıcı
Hukuk Kuralları

NOT: Emredici hukuk kurullarının

konulma nedenleri; genel ahlakı Tamamlayıcı
korumak, zayıfları korumak ve Hukuk Kuralları
kamu düzenini sağlamaktır.
 HUKUK KURALLARININ KAYNAKLARI
ANAYASA
KANUNUN
YAZILI KAYNAKLAR

HUKUK KURALLARININ KAYNAKLARI

MİLLETLERARASI ANTLAŞMALAR
OHAL CUMHURBAŞKANLIĞI
KARARNAMESİ
CUMHURBAŞKANLIĞI
KARARNAMESİ
YÖNETMELİK
YAZISIZ
KAYNAKLAR GENELGE

ÖRF VE ADET KURALLARI

YARDIMCI
KAYNAKLAR BİLİMSEL İÇTİHATLAR

NOT: İçtihadı birleştirme

kararları bağlayıcıdır. YARGISAL İÇTİHATLAR
 NORMLAR HİYERARŞİSİ

ANAYASA

KANUN - MİLLETERLARASI
ANTLAŞMALAR – OHAL
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

OLAĞAN DÖNEM CUMHURBAŞKANLIĞI

KARARNAMESİ
YÖNETMELİK
GENELGE
 BOŞLUK TÜRLERİ

Boşluk türleri hukuk boşluğu ve kanın boşluğu diye ikiye ayrılır.

Hukuk Boşluğu: Hukukun yazılı ve yazısız kaynaklarında boşluk olması durumudur. Hukuk boşluğu hukuk yaratılarak
doldurulur.

Kanun Boşluğu: Hukukun yalnızca yazılı kaynaklarında boşluk olması durumudur. Kanun boşluğunun iki türü vardır.
Kural içi boşluk ve kural dışı boşluk.

Kural içi Boşluk: Yasa koyucunun bilerek ve isteyerek bıraktığı boşluktur. Kural içi boşluk takdir yetkisi kullanılarak
doldurulur.

Kural dışı Boşluk : Yasa koyucunun öngörememe dikkatsizlik veya hata sonucunda bıraktığı boşluktur. Gerçek kanun
boşluğu ve gerçek olmayan kanun boşluğu şeklinde iki türü vardır.

Gerçek kanun boşluğu : Somut olaya uygulanabilecek hiçbir hükmün olmamasıdır.

Gerçek olmayan kanun boşluğu : Somut olaya uygulanabilecek hüküm vardır ancak olayı çözmeye yetmez ya da
çelişkiye neden olur.
 HUKUKUN DALLARI

KAMU HUKUKU ÖZEL HUKUK KARMA HUKUK

MEDENİ HUKUK
ANAYASA HUKUKU
• AİLE HUKUKU İŞ HUKUKU
• EŞYA HUKUKU
İDARE HUKUKU • KİŞİLER HUKUKU
• MİRAS HUKUKU BANKACILIK H.
CEZA HUKUKU
BORÇLAR HUKUKU
ÇEVRE HUKUKU
VERGİ HUKUKU
TİCARET HUKUKU
• KIYMETLİ EVRAK H. TOPRAK HUKUKU
İCRA VE İFLAS HUKUKU
• ŞİRKETLER H.
• TİCARİ İŞLETMELER H.
YARGILAMA HUKUKU • DENİZ TİCARETİ H. UZAY HUKUKU
• SİGORTACILIK H.
DEVLETLER GENEL HUKUKU FİKİR VE SANAT H.
DEVLETLER ÖZEL H.
CEZA HUKUKU
 CEZA HUKUKU
 Ceza Hukukuna Hakim Olan İlkeler
Kanunilik: Eylem kanunda açıkça suç sayılmadığı sürece karşılığında ceza verilemez.

Belirlilik: Kanunlar açıktır ve herkes kanunları bilmekle yükümlüdür.

Örf ve adetlere dayanılarak ceza verilemez.

İdare düzenleyici işlemleriyle suç oluşturamaz, özgürlüğü bağlayıcı ceza veremez.

Kıyas yasaktır.

Cezaların Şahsiliği: Yalnızca suçu işleyen kişi suçtan sorumlu tutulabilir.

Masumiyet Karinesi: Suçu ispatlanıncaya herkes masumdur.

Aleyhe çıkan yasa geçmişe yürümez.

Cezalandırmada Adalet ve Eşitlik: Din, dil, ırk, cinsiyet ayrımı yapılmaksızın herkes kanun önünde eşittir.

Ümanizm: Kişiye ceza verilmesinin nedeni kişinin topluma geri kazandırılmasıdır.

 SUÇUN UNSURLARI

KAST
MANEVİ
SUÇUN UNSURLARI UNSURLARI
TAKSİR

FAİL
HAREKET

MAĞDUR
MADDİ NEDENSELLİK BAĞI

UNSURLARI
SUÇUN KONUSU
SONUÇ

FİİL
 SUÇUN MANEVİ UNSURLARI

SUÇUN MANEVİ
UNSURLARI

KAST TAKSİR

Suçun bilerek ve isteyerek
işlenmesini kasteder.
Suçun ön görememe,
dikkatsizlik, hata veya
gerekli yükümlerin yerine
getirilmemesi nedeniyle
işlenmesidir.
 SUÇUN MADDİ UNSURLARI

FAİL Suçu işleyen kişidir.

SUÇUN MADDİ UNSURLARI

MAĞDUR Suçtan zarar gören kişi
veya kimsedir.

Suçun üzerinde işlendiği

SUÇUN KONUSU şey veya nesnedir.

HAREKET
FİİL
NEDENSELLİK BAĞI

SONUÇ
 CEZA EHLİYETLERİ
 NOT: Sağır ve dilsizler için +3 yaş kuralı vardır.

0 – 12 YAŞ Ceza ehliyetleri yoktur.

CEZA EHLİYETLERİ
Yaptığı eylemin
farkındaysa indirimli
12 – 15 YAŞ
ceza alır değilse ceza
almaz.

Her halde indirimli ceza

15 – 18 YAŞ
alır.

+ 18 YAŞ Ceza ehliyeti tamdır.

BORÇLAR HUKUKU
 BORÇLAR HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

Eşitlik İlkesi: Taraflar arasında eşitliğe dayanır.

Nispilik: Borç ilişkisi yalnızca ilgili kişiye karşı ileri sürülebilir.

İvazlılık: Kural olarak borçlar hukukunda sözleşmeler karşılıklıdır.

Sözleşme Özgürlüğü(İrade Özerkliği): Hukukun sınırları dışına çıkmamak koşuluyla istediğiniz konuda istediğiniz alanda sözleşme
yapabilme özgürlüğüdür.

Şekil Özgürlüğü(Şekil Serbestisi): Kanunda aksine hüküm belirtilmediği sürece istediğiniz şekilde (sözlü, yazılı veya resmi) sözleşme
yapabilme özgürlüğüdür.

Kusurlu Sorumluluk: İşlediği herhangi bir suçtan veya borçlunun kendisinden kaynaklanan bir durumdan dolayı borcun ödenmesini
geciktirmesidir.

Borçlunun İkametgahında İfa: para borçları dışında borçlar kural olarak borç borçlunun yerleşim yerinde ödenir.

Üçüncü kişi rızası dışında borç altına sokulamaz

 BORCUN KAYNAKLARI

BORCUN KAYNAKLARI
Karşılıklı irade beyanıyla
Hukuki İşlem borcun doğmasıdır.

Hukuka aykırı bir eylemle

Haksız Fiil borcun doğmasına neden
olan etkendir..

Taraflardan birinin mal

Sebepsiz varlığının diğer taraf
Zenginleşme aleyhine haklı bir neden
olmaksızın artmasıdır.
 BORCUN UNSURLARI

Borcun konusu olan davranışı

BORÇLU yerine getirmekle yükümlü
kişidir.
UNSURLARI
BORCUN

Borcun konusu olan davranışı

ALACAKLI talep eden kişidir.

Borcun konusudur. Alacaklının

talep ettiği, borçlunun yerine
EDİM getirmekle sorumlu olduğu
davranıştır
 BORCU SONA ERDİREN NEDENLER

ERDİREN NEDENLER
İFA

BORCU SONA
İBRA
TAKAS
YENİLEME (TECDİT)
BİRLEŞME
KUSURSUZ İMKANSIZLIK
 NOT: Zamanaşımı borcu sona erdirmez, borcu eksik borç haline getirir.
MEDENİ HUKUKU
 MEDENİ HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER

İyi Niyet: Hakkı kazanmaya engel durumdan haberdar olmamaktır. Hakkın kazanılmasında
geçerli olan ilkedir.

Dürüstlük: En az orta zekâ seviyesine sahip makul insan davranışıdır. Hakkın kullanılmasında
geçerli olan ilkedir.

İspat Yükü: İddia makamı iddiasını ispatla yükümlüdür.

Hak Ehliyeti: Haklara ve borçlara sahip olabilme yetisidir (ehliyetidir). Tam ve sağ doğmak
koşulu ile ana rahmine düşmek ile kazanılır.

Fiil Ehliyeti: Hakları ve borçları kullanabilme yetisidir(ehliyetidir). Şartları ergin olmak, ayırt
etme gücüne sahip olmak ve kısıtlı olmamaktır.
 HAKKIN TÜRLERİ
KİŞİNİN HAK VE ÖDEVLERİ

HAKLARI
KAMU SOSYAL VE EKONOMİK HAK VE ÖDEVLER
SİYASİ HAK VE ÖDEVLER
Nispi Haklar
Nitelikleri Bakımından
Özel Haklar Mutlak Haklar

Malvarlığı Hakları
ÖZEL HAKLAR

Konuları Bakımından Özel

Haklar Kişilik Hakları

Devredilebilen Haklar
Kullanımları Bakımından
Özel Haklar Devredilemeyen Haklar

Alelade Haklar
Hukuki Etkileri
Bakımından Özel Haklar Yenilik Doğuran Haklar
 HAKKIN KAZANILMASI

HAKKIN KAZANILMASI
Hukuki İşlem Hukuki Olay Hukuki Fiil
• Hakkın • Kişinin iradesi • Kişinin hakkı
karşılıklı irade dışında kendi eylem fiil
beyanıyla gerçekleşip kişiye ve davranışı ile
kazanılmasıdır. hak bağlayan kazanmasıdır.
durumlardır.
 HAKKIN KORUNMASI

 Kural olarak hak devlet eliyle korunur. Bu durumun üç istisnası vardır.

Kişinin kendisine veya üçüncü bir

kişinin canına veya malına
Meşru Müdafaa yapılmakta olan ve halen devam
KORUNMASI (Hakkı Savunma) eden haksız saldırıya karşı
uygulamış olduğu orantılı karşıt
saldırıdır
HAKKIN

Zaruret Hali Kişi bir tehlike anında kendi can

(Iztırar - güvenliğini sağlamak için olayla
alakası olmayan üçüncü kişinin
Zorunluluk) malına zarar vermesidir.

Zor kullanma Kişi kendi hakkını koruyabilmek için

(Kuvvet Kullanma) karşı tarafın mal varlığını geçici
olarak rehin tutmasıdır
 GERÇEK KİŞİLİK
 Gerçek kişiler bireyler yani insanlardır. Gerçek kişilik tam ve sağ doğum ile başlar.

GERÇEK KİŞİLİĞİ SONA

ERDİREN HALLER

BİRLİKTE
ÖLÜM
ÖLÜM ÖLÜM GAİPLİK
KARİNESİ
KARİNESİ
 GERÇEK KİŞİLİĞİ SONA ERDİREN HALLER

Aralarında miras ilişkisi Ölümüne kesin gözle

Birlikte Ölüm Karinesi

Ölüm Karinesi
olan birden fazla kişi bakılmayı gerektirecek bir
ölmüştür. Hangisinin önce durumda kişinin cesedine
veya sonra öldüğü belli ulaşılamasa da ölü kabul
değilse aynı anda öldüğü edilmesidir.
kabul edilir. ( Yalnızca
miras hukuku açısından
önemi vardır.) • Herhangi bir süre
beklenmez.
• Kararı mahallin en
büyük mülk amiri verir.
• Miras, mirasçılara
teminatsız olarak geçer.
 GERÇEK KİŞİLİĞİ SONA ERDİREN HALLER
Talep için en az 1 yıl beklenir.

Miras 5 yıl teminatlı olarak geçer.

Ölümüne olası gözle
GAİPLİK bakılma
Evliliği kendiliğinden sona erdirmez.

Kararı Sulh Hukuk Mahkemesi verir

Talep için en az 5 yıl beklenir.

Miras 15 yıl teminatlı olarak geçer.

Uzun süre haber alınamama
Evliliği kendiliğinden sona erdirmez.

Kararı Sulh Hukuk Mahkemesi verir

 FİİL EHLİYETLERİ
- Ayırt etme gücüne sahip
TAM - Ergin

FİİL EHLİYETLERİ
EHLİYETLİLER - Kısıtlı değil

- Ayırt etme gücüne sahip

SINIRLI - Ergin
EHLİYETLİLER - Kısıtlı değil
- (Yasal danışman)

SINIRLI - Ayıt etme gücüne sahip ya

EHLİYETSİZLER ergin değil ya da kısıtlı

TAM - Ayırt etme gücü yok

EHLİYETSİZLER
 SINIRLI EHLİYETSİZLER

SINIRLI EHLİYETSİZLERİN
İŞLEMLERİ

TEK BAŞINA
YAPABİLECEKLERİ YASAK İŞLEMLER İZNE TABİ
İŞLEMLER - Bağış yapamaz. İŞLEMELER
- Bağış kabul etme - Kefil olamaz.
- Vasiyetname yapabilir. - Vakıf kuramaz. - Karşılıklı olarak
- Rekabet yasağı kendisini borç altına
- Kişiye sıkı sıkıya bağlı hakları
sözleşmesi yapamaz. sokan işlemler
kullanma
 KISITLANMA
Akıl zayıflığı

Kendi Rızasıyla
Akıl hastalığı
Tecrübesizlik
Alkol veya uyuşturucu madde
Rızası Dışında
bağımlılığı

Kumar bağımlılığı
Yaşlılık
Kötü yaşam tarzı Sakatlık
1 sene ya da daha fazla özgürlüğü
kısıtlayıcı ceza
Ağır hastalık
Acz hâli

Savurganlık
 ERGİNLİK
Olağan erginlik yaşı Olağan evlenme yaşı - Küçük en az on beş

Mahkeme Kararı ile Erginlik

Evlenme ile Erginlik
Olağan Erginlik

on sekizdir. kadında ve erkekte on yaşını doldurmuş

yedidir. ( Anne-baba olmalıdır.
rızası olması gerekir) - Küçüğün kendi
Olağanüstü evlenme menfaatine bir durum
yaşı ise on altıdır. olması gerekir.
Olağanüstü bir hal - Anne baba rızası
olması gerekir. Ancak gereklidir.
mahkeme kararı ile - Sulh hukuk
evlenebilirler. mahkemesi kararı
verir.

 NOT: Kişi ergin kılınmakla yaşça büyümüş sayılmaz.

 NOT: Evlenme ile kazanılan erginlik boşanma ile sona ermez.
 HISIMLIK

Gerçek kişiler arasında kan bağından veya sözleşmeden doğan yakınlık ilişkisidir.

Kan Hısımlığı: Gerçek kişiler arasında kan bağından kaynaklanan hısımlık ilişkisidir.

Kayın Hısımlığı: Eşlerden biriyle diğer eşin kan hısımlık ilişkisidir.

Kayın Hısımlığı: Eşlerden biriyle diğer eşin kan hısımlık ilişkisidir.

Yan Soy Hısımlığı: Ortak kökten gelenler arasındaki yakınlık ilişkisidir.

Tam Kan Hısımlığı: Ortak köklerin her ikisi de aynıdır.

Yarım Kan Hısımlığı: Ortak köklerinden biri farklıdır.

NOT: Eşler arasında hısımlık yoktur. Evlilik sona erse de kayın hısımlığı sona ermez.
 HISIMLIK

METE X TOMRİS

UMAY KUTAY

ATTİLA İLTERİŞ

Mete ve Tomris karı koca. Umay ve Kutay bunların çocukları. Attila Umay’ın İlteriş de Kutay’ın çocuklarıdır.

Mete’yle Umay arasında birinci dereceden tam kan altsoy üstsoy soy hısımlığı vardır.

Umay’la Kutay arasında ikinci dereceden tam kan yan soy hısımlığı vardır.

Umay’la İlteriş arasında üçüncü dereceden tam kan yan soy hısımlığı vardır.

Attila’yla İlteriş arasında dördüncü dereceden tam kan yan soy hısımlığı vardır.
 DEVLET ŞEKİLLERİ

ÜNİTER DEVLET
YAPISINA GÖRE DEVLET

EGEMENLİĞİN KAYNAĞINA GÖRE

TEK YAPILI
DEVLET
ŞEKİLLERİ

BÖLGELİ DEVLET
MONARŞİ
FEDERAL DEVLET
BİRLEŞİK YAPILI OLİGARŞİ
DEVLET KONFEDERAL
DEVLET TEOKRASİ
 Devletin unsurları; CUMHURİYET
 Toprak
 Millet
 Egemenliktir.
 HÜKÜMET
DEVLET ŞEKİLLERİ
SİSTEMLERİ
Meclis Hükümeti
Sistemi

HÜKÜMET SİSTEMLERİ
KUVVETER
Diktatörlük
BİRLİĞİ

Mutlak Monarşi

Parlamenter
Hükümet Sistemi
KUVVETLER Yarı Başkanlık
AYRILIĞI Sistemi

Başkanlık Sistemi
 KUVVETLER
DEVLET ŞEKİLLERİ
BİRLİĞİ

Kuvvetler Birliği

Meclis Hükümeti
Sistemi Diktatörlük Mutlak Monarşi
Yasama ve yürütme Yasama ve yürütme
- Yasama ve yürütme mecliste
yetkisi yürütme organında yetkisi yürütme
toplanmıştır.
toplanmıştır. organında toplanmıştır.
- Yasama dilediği zaman yürütmenin
görevine son verebilir.
- Yürütme hiçbir halde yasamanın
görevine son veremez.
- Bakanlar milletvekilleri arasından
meclis tarafından seçilir.
- Ayrı bir devlet başkanlığı makamı
yoktur.

Parlamenter Hükümet Sistemi
Devlet başkanı meclis tarafından seçilir
Devlet başkanı sorumsuzdur.
Yürütme düalist yapıdadır.
Hem Bakanlar Kurulu hem de devlet başkanı vardır.
Kuvvetlerin yumuşak ayrılığıdır. (Aynı kişi hem
yürütmede hem de yasamada görev alabilir)
Yasama istediği zaman yürütmenin görevine son
verebilir.
Yürütme sadece istisnai hallerde yasamanın görevine
son verebilir.
KUVVETLER AYRILIĞI
Yarı Başkanlık Sistemi Başkanlık Sistemi
Devlet başkanı halk tarafından seçilir Yürütme tek başlıdır. Başkandan
oluşur
Devlet başkanı sorumsuzdur.
Başkan halk tarafından seçilir.
Yürütme düalist yapıdadır.
Kuvvetlerin sert ayrılığıdır.
Hem Bakanlar Kurulu hem de devlet başkanı vardır.
Yürütme yasamanın, yasama da
Kuvvetlerin yumuşak ayrılığıdır. (Aynı kişi hem
yürütmenin görevine son veremez.
yürütmede hem de yasamada görev alabilir)
Yasama istediği zaman yürütmenin görevine son
verebilir.
Yürütme sadece istisnai hallerde yasamanın görevine
son verebilir.
 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN TEMEL NİTELİKLERİ

Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

1982 ANAYASASI
1. MADDE
Türkiye Cumhuriyeti, toplumun
huzuru, millî dayanışma ve adalet
anlayışı içinde, insan haklarına saygılı,
Atatürk milliyetçiliğine bağlı,
başlangıçta belirtilen temel ilkelere
2. MADDE dayanan, demokratik, lâik ve sosyal
bir hukuk Devletidir.

Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle

3. MADDE bölünmez bir bütündür. Dili
Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda
belirtilen, beyaz ay yıldızlı al
bayraktır. Millî marşı “İstiklal
Marşı”dır. Başkenti Ankara’dır
 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN TEMEL NİTELİKLERİ

İNSAN HAKLARINA SAYGILI ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNE

DEVLET BAĞLI DEVLET

Devlet kişinin yaşama hakkına

müdahale edemez, maddi ve Irkçılığı reddeder.
manevi bütünlüğüne
dokunamaz. Çağdaştır.

İşkence yasaktır. Akılcıdır.

Vatandaşlara düşünce ve
kanaat hürriyeti tanınmıştır. Milliyetçi bir akımdır.

Not: İnsan haklarına bağlı devlet 1961 Anayasası’nın, İnsan haklarına saygılı devlet 1982
Anayasası’nın özelliğidir.

Not: 1982 Anayasası Atatürk milliyetçiliğine bağlı devlet ilkesini benimsemişken 1961
Anayasası milli devlet ilkesini benimsemiştir.
 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN TEMEL NİTELİKLERİ
SOSYAL DEVLET
Temel amacı ulusal geliri artırmak ve bunun
adil bir şekilde dağıtılmasını sağlamaktır.
Planlama yapar.
Vergide adaleti sağlar.
Kamulaştırma ve devletleştirme yapar.
Sosyal haklar tanır.
Fırsat eşitliğini sağlar.
LAİK DEVLET
Devletin resmî dini yoktur.
Devlet hiçbir dine veya mezhebe
ayrımcılık yapamaz.
Devlet yönetimi din kurallarına
dayandırılamaz.
Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi
laikliğe aykırı değildir.
Din hizmetlerinin kamu hizmeti
sayılması laikliğe aykırı değildir.
Diyanet işleri başkanlığı laikliğe
aykırı değildir.
 TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN TEMEL NİTELİKLERİ

HUKUK DEVLET DEMOKTARİK

DEVLET
Kuvvetler ayrılığı
Yargı bağımsızlığı Düzenli aralıklarla tekrarlanan
seçimler
Anayasanın üstünlüğü ve
bağlayıcılığı Seçmenlere alternatif sunulması
Temel hak ve hürriyetlerin
tanınmış ve güvence altına Özgürce örgütlenmiş siyasi partiler
alınmış olması
Kanunların genel olması Seçimlerin yargı denetimi altına
Yasama ve yürütmenin yapılması
işlerinin yargısal denetime
tabi olması Temel hak ve hürriyetlerin tanınmış
ve güvence altına alınmış olması
İdarenin mali sorumluluğu
Seçilmişlerin üstünlüğü
Kanuni hâkim güvencesi
 DEMOKRASİ TÜRLERİ

DEMOKRASİ TÜRLERİ
DOĞRUDAN Yarı Doğrudan
DEMOKRASİ Demokrasinin Araçları

YARI Temsilcilerin azli

DOĞRUDAN
Halk Girişimi
DEMOKRASİ
Halk Vetosu

TEMSİLİ Referandum
DEMOKRASİ
 SEÇİMLERDEN UYGULANAN İLKELER

Seçimlerde Uygulanan İlkeler

Eşit oy

Genel oy

Serbest seçim

Gizli oy açık sayım döküm

Tek dereceli seçim

Seçimlerin yargı denetimi altında yapılması

 SİYASİ İKTİDAR
ASLİ KURUCU Mevcut anayasanın
İKTİDAR kurallarına uymaksızın
yeni bir anayasa
KURUCU yapma gücüne sahip
İKTİDAR iktidardır. Hukuk
dışıdır
SİYASİ İKTİDAR
Mevcut anayasanın
TALİ KURUCU kurallarına uyarak
İKTİDAR anayasayı değiştiren
iktidardır.

Anayasayı değiştirme
KURULMUŞ gücü olmayan, mevcut
İKTİDAR anayasaya göre ülkeyi
yöneten iktidardır.
 ANAYASA TÜRLERİ

Sert Anayasa Yumuşak Kazuistik Çerçeve

• İçerisinde Anayasa Anayasa Anayasa
değiştirilemez
hükümlere yer veren ve • Değiştirilemez • Madde sayısı fazla ve • Madde sayısı az
değiştirilmesi hükümlere yer ayrıntıcı anayasalardır. anayasalardır. Ana
kanunlardan daha zor vermeyen ve • 1924 – 1961 ve 1982 hatları çizer, ayrıntıları
bir usulde olan kanunlarla aynı usulde Anayasaları kanunlara bırakır.
anayasalardır olan anayasalardır. • 1921 Anayasası
• 1924 – 1961 ve 1982 • 1921 Anayasası
Anayasaları
 1921 ANAYASASI

1921 Anayasası
1923 Değişiklikleri
Yeni Türk devletinin ilk anayasasıdır.

Tarihimizdeki tek yumuşak ve çerçeve anayasadır.

Devletin dini İslam’dır hükmü
Meclis hükümet sistemi benimsenmiştir. anayasaya eklendi.

Kuvvetler Birliği sistemi uygulanmıştır. Devletin dili Türkçedir ibaresi

anayasaya eklendi.
Milli egemenliğe yer veren ilk
anayasamızdır. Cumhurbaşkanlığı makamı
oluşturuldu.
Çift anayasalı dönem de denmektedir.
 1924 ANAYASASI
1924 Anayasası
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasasıdır.
Sert ve kazuistik anayasadır.
Karma hükümet sistemini
benimsemiştir.
Kuvvetler Birliği ve Görevler ayrılığı
sistemi uygulanmıştır.
Olağan dönemde hazırlanan tek
anayasamızdır.
Hem Kanunuesasi hem de 1921
Anayasa’nı yürürlükten kaldırmıştır.
Ankara’nın başkent olduğuna yer
veren ilk anayasadır.
1924 Anayasası’ndaki
değişiklikler
1928: Devletin dini İslam’dır
hükmü anayasadan çıkarıldı.
Milletvekili yemin metninden
vallahi billahi kelimeleri
çıkarıldı
1934: Kadınlara milletvekili seçilme
hakkı tanındı.
1937: “Laiklik” dahil altı ilke
anayasaya girdi.
NOT: 1930,1933, 1946 ve 1950’deki
değişiklikler seçim kanunu değişikliğidir.
 1961 ANAYASASI
1961 ANAYASASI

1960 askeri müdahalesi sonucunda hazırlandı.

Anayasayı hazırlayan askeri kanadın adı Milli Birlik Komitesidir.
İlk kez tam anlamıyla kuvvetler ayrılığına geçildi.
İlk kez parlamenter hükümet sistemine geçildi.
Anayasa Mahkemesi kuruldu.
Yüksek Hakimler Kurulu kuruldu.
Tam anlamıyla ilk kez hukuk devletine geçildi.
Temel hak ve hürriyetleri en geniş şekilde tanıyan anayasadır.

Tarihimizdeki tek çoğulcu demokrasi anlayışıyla hazırlanan anayasadır.

Çift kanatlı yasama organı kullanıldı. ( Cumhuriyet Senatosu + Millet Meclisi)
Referandum sonucunda kabul edilen ilk anayasadır. (%61 oy)
 1961 ANAYASASI

1971 – 1973 Değişiklikleri

Bakanlar Kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi

verildi.
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kuruldu.

Temel hak ve hürriyetler için genel sınırlama nedenleri getirildi.

Devlet Güvenlik Mahkemeleri kuruldu.

Üniversitelerin özerklikleri sınırlandırıldı.

TRT’nin özerkliği kaldırıldı.

Memurların sendika kurma hakları ellerinden alındı.

 1982 ANAYASASI
1982 ANAYASASI

1980 askeri müdahalesi sonucunda hazırlandı.

Anayasayı hazırlayan askeri kanadın adı Milli Güvenlik Komitesidir.
Parlamenter Hükümet Sistemi benimsenmiştir.
Sert ve Kazuistik anayasadır.
Anayasa referandumu cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirildi. (%91 oy aldı)
İlk kez Cumhurbaşkanına Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarma yetkisi verildi.
Devlet Denetleme Kurulu kuruldu.
Bakanlar Kuruluna OHAL Kanun Hükmünde kararname çıkarma yetkisi verildi.
Yükseköğretim Kurulu kuruldu.
Çoğunlukçu demokrasi anlayışı benimsenmiştir.
Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kuruldu.
 1982 ANAYASASI
1987 Değişiklikleri
2006 Değişiklikleri
Milletvekili sayısı 400’den 450’ye çıkarıldı.
Siyasi parti liderlerine getirilen siyasi yasaklar kaldırıldı. Milletvekili seçilme yaşı 30’dan 25’e düşürüldü.

1995 Değişiklikleri
2007 Değişiklikleri
Milletvekili sayısı 450’den 550’ye çıkarıldı.
Cumhurbaşkanlığıyla ilgili tüm değişiklikler.
1999 Değişiklikleri
2010 Değişiklikleri
Özelleştirme anayasal bir kavram oldu.
Anayasa Mahkemesinin yapısı değiştirildi.
2001 Değişiklikleri Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun yapısı değişti.
Vatandaşlara bireysel başvuru hakkı tanındı.
Temel hak ve hürriyetler için getirilen genel sınırlama Kamu Baş Denetçiliği makamı oluşturuldu.
nedenleri kaldırıldı.

2004 Değişiklikleri 2011 Değişikliği

Devlet Güvenlik Mahkemeleri kapatıldı.
Tahkim Kurulu kararlarına karşı yargı yolu kapatıldı.
İdam kaldırıldı.
TEMEL HAK VE
ÖDEVLER
 TEMEL HAK VE ÖDEVLERİN SINIRLANMASI

Temel Hak ve Ödevlerin Sınırlanması

• Sınırlama ancak kanunla yapılabilir.

• Sınırlama, anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen özel sınırlama
sebeplerine bağlı olarak yapılabilir.
• Sınırlama, anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olarak yapılamaz.
• Sınırlama, demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olarak
yapılamaz.
• Sınırlama, temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunulmadan yapılabilir.
• Sınırlama, laik cumhuriyetin gereklerine aykırı olarak yapılamaz.
• Sınırlama, ölçülülük ilkesine aykırı olarak yapılamaz.
 TEMEL HAK VE ÖDEVLERİN DURDURULMASI
HAKLARIN DURDURULMASI;
• Savaş, seferberlik veya olağanüstü hâllerde,
milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal
edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde
temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen
veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için
anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler
alınabilir.
SERT ÇEKİRDEK HAKLAR;
• Savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana
gelen ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına,
maddi ve manevi varlığının bütünlüğüne
dokunulamaz,
• Kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini
açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı
suçlanamaz,
• Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez,
• Suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar
kimse suçlu sayılamaz.
 TEMEL HAK VE ÖDEVLER
TEMEL HAK VE ÖDEVLER

KİŞİNİN HAK VE ÖDEVLERİ

SOSYAL VE EKONOMİK HAK VE ÖDEVLER

SİYASİ HAK VE ÖDEVLER

 Zorla çalıştırma yasağı
Kişi hürriyeti ve güvenliği
Kişi dokunulmazlığı

VE ÖDEVLERİ Özel hayatın gizliliği

KİŞİNİN HAK
Kişisel verilerin korunmasını isteme hakkı
Konut dokunulmazlığı
Haberleşme hürriyeti
Yerleşme ve seyahat hürriyeti
Bilim ve sanat hürriyeti
Din ve vicdan hürriyeti
Düşünce ve kanaat hürriyeti
Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
Basın hürriyeti
Süreli ve süresiz yayın hakkı
Basın araçlarının korunması
Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından yararlanma hakkı
Düzeltme ve cevap hakkı
Dernek kurma hürriyeti
 SUÇ VE CEZALARA İLİŞKİN ESASLAR
Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.

Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.

Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz.

Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya zorlanamaz.

Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez.

Ceza sorumluluğu şahsidir.

Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.

Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez.

 Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi Sağlık hizmetleri ve çevrenin
Kıyılardan yararlanma korunması
Toprak mülkiyeti Konut hakkı
SOSYAL VE EKONOMİK

SOSYAL VE EKONOMİK
Tarım, hayvancılık ve bu üretim Gençliğin korunması
HAK VE ÖDEVLER

HAK VE ÖDEVLER
dallarında çalışanların korunması Sporun geliştirilmesi ve tahkim (2011
Kamulaştırma değişikliği)
Devletleştirme ve özelleştirme Sosyal güvenlik hakkı
Çalışma ve sözleşme hürriyeti Sosyal güvenlik bakımından özel olarak
korunması gerekenler
Çalışma hakkı ve ödevi
Yabancı ülkelerde çalışan Türk
Çalışma şartları ve dinlenme hakkı vatandaşları
Sendika kurma hakkı Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının
Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme korunması
hakkı Ailenin korunması ve çocuk hakları
Grev hakkı ve lokavt Sanatın ve sanatçının korunması
Ücrette adalet sağlanması
 Türk vatandaşlığı
SİYASİ HAK VE Kamu hizmetlerine girme hakkı
Mal bildirimi
ÖDEVLER Vatan hizmeti
Vergi ödevi
Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları
Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma hakları
Siyasi partilerin uyacakları esaslar
Dilekçe hakkı
Bilgi edinme hakkı
Kamu denetçisine başvurma hakkı
 TÜRK VATANDAŞLIĞI

TÜRK VATANDAŞLIĞI
Türk Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes • Nüfus cüzdanı
Türk’tür.
• Nüfus kayıtları
TÜRK
Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür. VATANDAŞLIĞINI • Pasaport
İSPATLAYAN • Pasavan
Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve BELGELER
ancak kanunda belirtilen hâllerde kaybedilir.
Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir
eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı
yargı yolu kapatılamaz.
 SEÇME, SEÇİLME VE SİYASİ FAALİYETTE BULUNMA HAKKLARI

Seçme, seçilme ve siyasi Seçimlerde oy

kullanamayacaklar
faaliyette bulunma hakkı
• Silahaltında bulunan
• Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara er ve erbaşlar,
uygun olarak, seçme, seçilme ve bağımsız • Askerî öğrenciler,
olarak veya bir siyasi parti içinde siyasi • Taksirli suçlardan
faaliyette bulunma ve halk oylamasına katılma hüküm giyenler hariç
hakkına sahiptir. ceza infaz
• On sekiz yaşını dolduran her Türk vatandaşı kurumlarında bulunan
seçme ve halk oylamasına katılma haklarına hükümlüler.
sahiptir.
• Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir.
 SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ HÜKÜMLER
Siyasi Partilerle İlgili Hükümler

• Vatandaşlar, siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve partilerden

ayrılma hakkına sahiptir. Parti üyesi olabilmek için on sekiz yaşını doldurmuş olmak
gerekir.
• Siyasi partiler 30 Türk vatandaşınca kurulur.
• Siyasi partiler önceden izin almadan kurulurlar.
• Siyasi partilere, devlet, yeterli düzeyde ve hakça mali yardım yapar.
• Siyasi partiler, ticari faaliyetlere girişemezler.
• Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve
• Türk uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzel kişilerden maddi yardım alan siyasi
partiler temelli olarak kapatılır.
• Temelli kapatılan bir parti bir başka ad altında kurulamaz.
 SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ HÜKÜMLER

Siyasi partilerin tüzük ve programları ile Siyasi Partilere Üye Olamayacaklar

eylemleri; • Hâkimler ve savcılar,
• Devletin bağımsızlığına, • Sayıştay dâhil yüksek yargı organları mensupları,
• Ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, • Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki
• İnsan haklarına, görevlileri,
• Eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, • Yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan
diğer kamu görevlileri,
• Millet egemenliğine,
• Silahlı Kuvvetler mensupları,
• Demokratik ve laik Cumhuriyet ilkelerine aykırı
olamaz. • Yükseköğretim öncesi öğrencileri üye olamazlar.
• NOT: Öğretim üyelerinin siyasi partilere üye olması
kanunla düzenlenir.
YASAMA
 YASAMA YETKİSİNİN ÖZELLİKLERİ

Yasama yetkisinin genelliği

YASAMA YETKİSİNİN
ÖZELLİKLERİ

Yasamanın asliliği (ilk elliği)

Yasamanın sürekliliği

Yasamanın devredilmezliği
 MİLLETVEKİLİ SEÇİLEBİLME YETERLİLİKLERİ

MİLLETVEKİLİ SEÇİLEBİLME YETERLİLİKLERİ

Türk vatandaşı olmak

18 yaşını doldurmuş olmak

Askerlikle ilişiği olmamak

En az ilkokul mezunu olmak

Kısıtlı olmamak

Kamu hizmetlerinden yasaklı olmak

Taksirli suçlar hariç toplam 1 yıl ve üzeri veya daha fazla hapis cezası almamış olmak

Yüz kızartıcı suçlar suçlardan ve devlet aleyhine işlenen suçlardan affa uğramış olsa dahi hüküm giymemiş olmak
 MİLLETVEKİLİ ADAYI OLABİLMEK İÇİN GÖREVİNDEN ÇEKİLMESİ GEREKENLER

Hakimler ve savcılar
GÖREVİNDEN ÇEKİLMESİ

Yüksek yargı organları mensupları

GEREKENLER

Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları

UYARI : İlk 3 maddede bulunanlar
görevlerine geri dönemezler.
YÖK üyeleri

Öğretim görevlileri

İşçi statüsünde sayılmayan kamu

personeli (Devlet Memurları )
 PARLAMENTER MUAFİYET

Yasama Dokunulmazlığı Yasama Sorumsuzluğu

Milletvekillerini görevleriyle ilgili konularda
Milletvekillerini görev dışı konularda korur.
korur.

Nispidir, Meclis tarafından kaldırılabilir. Mutlaktır, Meclis tarafından kaldırılamaz.

Milletvekillerini yalnızca ceza davalarına Hem cezai hem de hukuki yönden koruma
karşı korur. sağlar.

Yalnızca görev süresi boyunca koruma

Milletvekillerine ömür boyu koruma sağlar.
sağlar.

Dokunulmazlığın kendiliğinden kalktığı haller

Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali
Soruşturması seçiminden önce başlanmış olmak şartıyla Anayasa 14. madde hükümleri
 MİLLVETVEKİLLİĞİNİN DÜŞÜRÜLMESİ
DÜŞMEDİĞİ HALLER
İstifa
MİLLVETVEKİLLİĞİNİN DÜŞÜRÜLMESİ

 Dokunulmazlığın kaldırılması
 partisinden istifa etmesi
Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir işi sürdürmekte  TBMM başkanı seçilmesi
OYLAMA İLE
ısrar etme  Siyasi partisinin kapatılması
Özürsüz veya izinsiz olarak 1 ay içinde toplam 5
birleşim günü toplantılara katılmama

Ölüm

Milletvekili seçilme yeterliliğinin kaybı NOT: 2010 Anayasa değişikliği

ile beyan ve eylemleriyle
partisinin kapatılmasına sebep
DOĞRUDAN Cumhurbaşkanı seçilme olan milletvekilinin
milletvekilliği düşmesi
kaldırılmıştır
Cumhurbaşkanı yardımcısı seçilme

Bakan seçilme
 SEÇİM DÖNEMİ

SEÇİM DÖNEMİ

TBMM seçimleri

Erken seçim

Ara seçim

Seçimlerin geriye bırakılması

 TBMM SEÇİMLERİ

• TBMM Seçimleri olağan olarak beş yılda bir yapılır.

• Seçim zamanında yapılacaksa Meclisin görev süresi dolmadan önceki son pazar
seçime gidilir.

• Erken seçim kararını TBMM de alabilir, Cumhurbaşkanı da alabilir. Bu durumda erken

seçim kararının Resmi Gazetede yayımlanmasından itibaren altmış günden sonraki
ilk Pazar seçimler yapılır.

• Seçimlerin geriye bırakılması; seçimlerin zamanında sonra yapılması anlamına gelir

ki bu karar yalnızca TBMM tarafından savaş nedeniyle en fazla bir yıllığına alınır.
 ARA SEÇİM
Her seçim döneminde bir defa yapılabilir.

Genel seçimlerden itibaren ilk otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez.

Genel seçimlere bir yıl kala ara seçime gidilemez.

Ara seçimin iki istisnası vardır.

TBMM üyeliklerindeki boşalma üye tam sayısının %5’ini

bulursa
(30 milletvekili) üç ay içinde zorunlu olarak ara seçime gidilir.
(Yasama döneminin ilk dört yılı son bir yıl gidilmez.)
Bir ilin yada bir seçim bölgesinin TBMM’de hiç temsilcisi
kalmamışsa boşalmayı takip eden doksan gün sonrası ilk pazar
zorunlu olarak ara seçime gidilir. (Tüm seçim döneminde
gidilir)
 ARA SEÇİM

--------------------- 30 AY ------------------- ---------- 18 AY ----------- ------ 1 yıl -----

A Bölgesi B Bölgesi C Bölgesi

Boşalan üyeliklerin sayısı, üye tam sayısının yüzde beşini (30 milletvekili) bulduğu hâllerde, ara seçimlerin
üç ay içinde yapılmasına karar verilir.

(A ve B bölgelerinde ara seçime gidilir.)

Bir ilin veya seçim çevresinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde üyesinin kalmaması hâlinde, boşalmayı
takip eden doksan günden sonraki ilk pazar günü ara seçim yapılır.

(A,B ve C bölgelerinde yani yasama döneminin tamamında ara seçime gidilir.)

 YÜKSEK SEÇİM KURULU

GÖREVLERİ
• 7 asıl ve 4 yedek olmak üzere toplam 11 üyeden • Seçimlerin genel yönetimini ve denetimini
oluşur. yapar.
• 6 üye Yargıtay, 5 üye Danıştay Genel • Milletvekili seçim tutanaklarını kabul eder.
Kurullarınca kendi üyeleri arasından seçilir. • Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul
• Başkan ve başkanvekili kendi aralarından salt eder.
çoğunlukla seçilir. Başkan ve başkan vekilleri
yedek üye olamaz.
• Kararları kesindir. Kararları aleyhine yargı yoluna
gidilemez.

1950’de kurulmuş ve ilk kez 1961 Anayasası’nda yer almıştır.

 Kanun çıkarmak, değiştirmek ve
YETKİLERİ
TBMM’NİN GÖREV VE kaldırmak
Uluslararası antlaşmaların
onaylanmasını uygun bulmak
Genel ve özel af ilanına karar vermek
(Ormanları yakıp yok edenler için af
çıkarılamaz.)
Anayasa değişikliği yapmak
Savaş ve barışa karar vermek
TSK’nin kullanılmasına izin vermek
Bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini
görüşmek ve kabul etmek
OHAL ilanını onaylamak, kaldırmak
veya uzatmak
Para basılmasına karar vermek
Seçim kanunlarını hazırlamak
TBMM seçimlerinin yenilenmesine
karar vermek
Yabancı ülkelere asker göndermek
veya yabancı askerlerin ülkede
kalmasına izin vermek
TBMM Başkanını seçmek
RTÜK üyelerini seçmek
Kalkınma planlarını onaylamak
TBMM İçtüzüğünü hazırlamak
Sayıştay başkan ve üyelerini seçmek.
Anayasa Mahkemesine üye seçmek
Hakimler ve Savcılar Kuruluna üye
seçmek
Kamu Başdenetçisini seçmek
Cumhurbaşkanın, Cumhurbaşkanı
yardımcılarının ve bakanların Yüce
Divanda yargılanmasına karar vermek
 KANUN YAPMAK

 Kanunlar aksi
belirtilmemişse
Resmi Gazete’de
yayımlanmakla
yürürlüğe girer.

 Bir yasama döneminde sonuçlandırılamayan kanun teklifleri kadük olur.

ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ YAPMAK
 TBMM’NİN TOPLANMASI VE TATİLE GİRMESİ
Meclis, her yılın ekim ayının ilk günü kendiliğinden toplanır.
Meclis bir yasama yılı içerisinde en çok 3 ay tatil yapabilir.
Meclisin tatil dışında çalışmalarına ara vermesi on beş günü geçemez.

 Meclisin tatil veya ara vermedeyken toplanmasına olağanüstü toplanma denir.

Olağan Üstü Toplanma

DOĞRUDAN OLAĞANÜSTÜ TOPLANTIYA DOLAYLI OLARAK OLAĞANÜSTÜ TOPLANTIYA

ÇAĞIRANLAR ÇAĞIRANLAR
TBMM başkanı 120 Milletvekilinin İstemi Üzerine TBMM Başkanı
Cumhurbaşkanı
 TBMM BAŞKANLIK DİVANI

• TBMM Başkanı
TBMM • TBMM Başkan vekilleri
BAŞKANLIK • Katip üyeler
DİVANI • İdare amirleri

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde iki defa seçim
yapılır.

İlk seçilenlerin görev süresi iki yıldır, ikinci devre için seçilenlerin görev süresi ise o
yasama döneminin sonuna kadar devam eder.
 TBMM BAŞKANININ SEÇİMİ

TBMM başkan adayları, meclis üyeleri içinden, meclisin toplandığı günden itibaren beş gün içinde
Başkanlık Divanına bildirilir.

Başkanlık seçimi adayların bildirilmesinden itibaren beş içinde tamamlanır. Meclis başkanı seçimi
dört turda ve gizli oyla yapılır.

• Üye tam sayısının 2/3’ü (400 milletvekili) aranır.

I. Tur

• Üye tam sayısının 2/3’ü (400 milletvekili) aranır.

II. Tur

• Üye tam sayısının salt çoğunluğu (301 milletvekili) aranır.

III. Tur

• Üçüncü turda bu çoğunluk sağlanamazsa bu turda en çok oy alan iki aday dördüncü
IV. Tur tura kalır ve bu turda en fazla oy alan aday, meclis başkanı seçilmiş olur.
 TBMM BAŞKANININ GÖREV YETKİLERİ
TBMM • Meclis toplantılarına başkanlık etmek
Başkanının • Meclisi temsil etmek
Görev • Meclisi doğrudan veya dolaylı olarak toplantıya
Yetkileri çağırmak

• Meclis başkanı TBMM’de oy kullanamaz.

• Varsa partisiyle ilişiği devam eder ancak partisinin faaliyetlerine katılamaz.
• Görevinin gerektirdiği haller dışında meclis tartışmalarına katılamaz.
• Siyasi parti grupları meclis başkanlığına aday gösteremez.
• TBMM başkan vekilleri yalnızca yönettikleri toplantılarda oy kullanamaz.

NOT: TBMM başkan 2017 Anayasa değişikliği sonrasında hiçbir halde Cumhurbaşkanına vekillik edemez.
 TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI

YAZILI SORU

• Yazılı olarak en geç on beş gün içerisinde

• Yazılı soru cevaplanmak üzere milletvekillerinin,
TBMM’nin Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara
• Genel Görüşme
Bilgi yazılı olarak soru sormalarından ibarettir.
Edinme ve • Meclis
• Herkesçe bilinen konularda soru sorulamaz.
Denetim Araştırması
• Özel hayta ilişkin konularda soru sorulamaz.
Yolları • Meclis
• Ticari faaliyetlere ilişkin konularda soru
Soruşturması
sorulamaz.
• Devlet sırrı kapsamındaki konularda soru
sorulamaz.
 TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI

GENEL GÖRÜŞME
• Toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun
Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir.

MECLİS ARAŞTIRMASI
• Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan
incelemeden ibarettir.
• Meclis araştırmasının açılması da genel görüşme açılmasının
hükümlerine tabidir.
 TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI

MECLİS SORUŞTURMASI

• Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanların görevleriyle ilgili cezai

sorumluluklarının araştırılmasını sağlayan bir denetim aracıdır.
• Önerge TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğuyla verilir.
• Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tam sayısının beşte
üçünün (360) gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.
• Soruşturma açılmasına karar verilmesi hâlinde, on beş kişilik bir komisyon
tarafından soruşturma yapılır.
• TBMM üye tam sayısının üçte ikisinin (400) gizli oyuyla Yüce Divana sevk
kararı alabilir.

İlgili kişilerin görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi
bittikten sonra da bu madde hükmü uygulanır.
YÜRÜTME
 CUMHURBAŞKANI

Cumhurbaşkanı seçilme şartları

• 40 yaşını doldurmuş olmak
• Yüksek öğrenimini tamamlamış olmak
• Diğer milletvekili seçilme
yeterliliklerine sahip olmak

UYARI: Yürütme yetkisi 1982 Anayasası’na göre tek başına

Cumhurbaşkanınca kullanılır.
 CUMHURBAŞKANI

Halk tarafından seçilir.

Görev süresi beş yıldır.

Bir kişi en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir.

Seçimi meclis seçimleriyle birlikte yapılır.

 CUMHURBAŞKANLIĞINA ADAY GÖSTERİLMESİ

Aday gösterebilecekler
 Siyasi parti grupları

 En son yapılan milletvekili genel seçimlerinde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az %5’ini
almış olan siyasi partiler

 En az yüz bin seçmen

NOT: Siyasi parti grupları aday gösterebilse de siyasi partilerin aday

gösteremediğini unutmayın. 20 milletvekili siyasi parti grubu kurabilir ancak
Cumhurbaşkanlığına aday gösteremez.
 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİM TARİHİ
Eğer seçim zamanında yapılacaksa görev süresi dolmadan önceki son pazar

Erken seçim kararı alınırsa kararın alınmasından itibaren 60 günden sonraki ilk pazar

Makamı herhangi bir nedenle boşalmışsa

Görev süresinin dolmasına bir yıldan az Görev süresinin dolmasına bir yıldan
bir süre varsa bu durumu takip eden fazla bir süre varsa bu durumu takip
günden itibaren 60 günden sonraki ilk eden günden itibaren 45 gün içindeki son
pazar. pazar.

Not: görev süresinin dolmasına bir yıldan fazla bir süre varsa bu durumda TBMM seçimi
yapılmaz geçici olarak cumhurbaşkanı seçilir.
 CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ

SEÇİMİ

• Cumhurbaşkanlığı seçimi iki turludur.

• İlk turda geçerli oyların salt çoğunluğunu alan cumhurbaşkanı
seçilmiş olur.
• İlk turda bu çoğunluk sağlanamazsa ilk oylamayı izleyen ikinci pazar
günü ikinci tura geçilir. İkinci tura birinci turda en çok oyu alan iki
aday katılır.
• UYARI: Adaylıklarda boşalma olması halinde ikinci turda ikame
yoluyla bir sonraki bir sonraki şeklinde en fazla oy alan iki aday yarışır.
• İkinci turda en fazla oy alan aday seçimi kazanmış olur.
• UYARI: İkinci tura tek aday kalırsa seçim referandum şeklinde yapılır.
 CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ

GÖREVLERİ
• Devletin başıdır ve yürütme yetkisini tek başına kullanır (2017).
• Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında meclise mesaj verir (2017).
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları seçer, atar ve görevlerine son verir (2017).
• Üst kademe kamu yöneticilerini seçer, atar ve görevlerine son verir (2017).
• Yönetmelik çıkarır (2017).
• Bütçe ve kesin hesap kanun teklifini TBMM’ye sunar (2017).
• Mahallî idarelerin kendi aralarinda birlik kurmasına izin verir (2017)..
• Millî güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır (2017).
• Millî güveliğin sağlanmasından dolayı Meclise karşı sorumludur (2017).
 CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ

GÖREVLERİ
• Kanunları yayımlar veya meclise geri gönderir.
• Anayasa değişikliklerini referanduma sunar.
• Kanunların, TBMM içtüzüğünün ve anayasa değişikliklerinin anayasaya aykırı oldukları gerekçesi ile
Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar.
• Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü mecliste açılış konuşmasını yapar.
• Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti'nin temsilcilerini gönderir. Türkiye Cumhuriyeti'ne gelen yabancı
devlet temsilcilerini kabul eder.
• Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.
.
• Seçimlerin yenilenmesine karar verir.
• Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarır.
• Olağanüstü hal ilan eder.
 CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ

GÖREVLERİ
• Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık eder.
• TBMM adına Başkomutanlık makamını temsil eder.
• Acil hallerde Türk Silahlı Kuvvetlerin kullanılmasına izin verir.
• Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.
• Anayasa Mahkemesine üye seçer.
• Hâkimler ve Savcılar kuruluna üye seçer.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekilini seçer.
• Devlet Denetleme Kurulu üyelerini ve başkanını seçer. .
• Danıştaya üye seçer.
• Yükseköğretim kuruluna üye seçer. Rektörleri seçer.
 CUMHURBAŞKANININ CEZAİ SORUMLULUĞU

• Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun
Önergenin (301) vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir .
Teklifi

• Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tam sayısının beşte üçünün (360) gizli oyuyla
soruşturma açılmasına karar verebilir. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde 15 kişilik
Önergenin komisyon kurulur ve iki ay içinde soruşturma tamamlanır (1 ay ek süre talep edilebilir.)
Kabulü

• Rapor sonucunda TBMM, üye tam sayısının üçte ikisinin (400) gizli oyuyla yüce divana sevk kararı
Yüce Diana alabilir.
Sevk
Yüce divana sevk kararı alınması Cumhurbaşkanın görevini sona erdirmez.
NOT

Cumhurbaşkanı seçilmeye engel bir suçtan hüküm giyerse görevi sona erer.
Hakkında yüce divana sevk kararı alınan cumhurbaşkanın seçimleri yenileme
yetkisini kullanamaz.
 DEVLET DENETLEME KURULU
Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulmuştur.

Devlet Denetleme Kurulu yargı organları hariç tüm kamu kurum ve kuruluşlarında; incelme, denetleme araştırma yapar ve idari
soruşturma açar.

Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ve başkanı Cumhurbaşkanınca seçilir.

Devlet Denetleme Kurulunun üyeleri ve başkanı Cumhurbaşkanınca seçilir.

Devlet Denetleme kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir.

Devlet Denetleme Kurulu kendiliğinden harekete geçemez. Görevlerini Cumhurbaşkanın emri ve talimatıyla yerine getirir.

2017 anayasa değişikliği gereğince artık devlet denetleme

NOT

kurulu silahlı kuvvetleri de denetleyebilmektedir.

 CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ
Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarabilir.

Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz.

Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkarılamaz.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kanunlarda farklı hükümler bulunması hâlinde kanun hükümleri uygulanır.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Resmi Gazete’de yayımlanır ve ayrıca bir tarih belirtilmemişse yayımlandığı gün
yürürlüğe girer.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin şekil ve esas yönünden yargısal denetimleri Anayasa Mahkemesince yapılır.

NOT: cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile kişinin hak ve ödevleri ile siyasi hak ve ödevlerde
düzenleme yapılamaz. Yalnızca sosyal ve ekonomik hak ve ödevler düzenlenebilir.
 OLAĞANÜSTÜ HAL CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ
Olağanüstü hallerde cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda cumhurbaşkanlığı kararnamesi
çıkarabilir.

Olağanüstü hal cumhurbaşkanlığı kararnameleri kanun hükmündedir.

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Resmi Gazete’de yayımlanır ve yürürlüğe girer.

Savaş ve mücbir sebeplerle TBMM'nin toplanamaması hâli hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan
cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır.

Olağanüstü hal cumhurbaşkanlığı kararnameleri yargısal denetim dışındadır.

NOT: Olağanüstü hal cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile tüm temel hak ve ödevler düzenlenebilir.
 CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLIKLAR
• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, cumhurbaşkanınca seçilir atanır ve görevlerine son verilir.

• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, TBMM'de ant içer ve göreve başlar.

• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevlerinden dolayı cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Hiyerarşik amirleri cumhurbaşkanıdır.

• Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanlar seçilme şartları milletvekili seçilme yeterlilikleriyle aynıdır.

• Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan seçilen kişinin varsa milletvekilliği doğrudan düşer.

• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, görevleriyle ilgili olarak işlediği suçlardan dolayı Meclis Soruşturması sonucunda Yüce Divanda
yargılanabilir.

• Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili olmasalar da dokunulmazlıktan faydalanır.

• Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesi ile düzenlenir.
 CUMHURBAŞKANLIĞINA VEKALET
Cumhurbaşkanı yardımcısının
Cumhurbaşkanının vekili her halde cumhurbaşkanı yardımcısıdır.
birden fazla olması halinde
Cumhurbaşkanın hastalığı yahut yurtdışında
olması gibi durumlarda kendi belirleyeceği
cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanının
vekilidir.

Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle

boşalması halinde en yaşlı cumhurbaşkanı yardımcı
cumhurbaşkanın vekilidir.

UYARI: Cumhurbaşkanlığı seçimi herhangi bir nedenle tamamlanamaması halinde

yenisi seçilene kadar mevcut cumhurbaşkanının görevi devam eder.
 MİLLİ GÜVENLİK KURULU
• Millî Güvenlik Kurulu; devletin millî güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanması ile ilgili alınan tavsiye
kararları ve gerekli koordinasyonun sağlanması konusundaki görüşlerini cumhurbaşkanına bildirir.

• Kurul olağan olarak iki ayda bir toplanır.

• Kurul Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanır. Gündemi; Genelkurmay Başkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcılarının

görüşü alınarak Cumhurbaşkanınca belirlenir.

• Kurulun kararları bağlayıcı değil tavsiye niteliğindedir (istişaridir).

• Milli Güvenlik Kurulu genel sekreteri millî güvenlik kuruluna üye değildir ancak toplantılara katılır, üye olmadığı için
oy kullanamaz.

• Millî Güvenlik Kurulu genel sekreterliğinin teşkilatı ve görevleri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir.

• NOT: Üye olmayan kişiler de kurulun gündemine göre toplantılara çağrılabilir.

 MİLLİ GÜVENLİK KURULU ÜYELERİ

Başkan
Cumhurbaşkanı

SİVİL KANAT
ASKERÎ KANAT

Cumhurbaşkanı Yardımcıları
Genelkurmay Başkanı
Adalet Bakanı
Kara Kuvvetleri Komutanı
İçişleri Bakanı
Hava Kuvvetleri Komutanı
Dışişleri Bakanı
Deniz Kuvvetleri Komutanı
Milli Savunma Bakanı

UYARI : JANDARMA GENEL KOMUTANI MİLLİ GÜVENLİK KURULU ÜYELERİ ARASINDAN ÇIKARILMIŞTIR (2017).
 OLAĞANÜSTÜ HAL
• Gibi nedenlerden herhangi birinin varlığı halinde
Nedenleri - Tabii afet cumhurbaşkanınca altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan
- Tehlikeli salgın hastalık edilir.
- Ağır ekonomik bunalımın
• OHAL yurdun tamamında veya belli bir bölgesinde ilan edilebilir.
- Savaş hâli
- Savaşı gerektirecek bir durumun baş
göstermesi • OHAL Resmi Gazete’de yayımlanır ve yayımlanmakla birlikte
yürürlüğe girer.
- Seferberlik
- Ayaklanma, vatan veya cumhuriyete
karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma • Aynı gün TBMM onayına sunulur.

- Ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten

veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet
• TBMM'de kabul edilen OHAL yürürlükte kalır. Reddedilirse ret
hareketlerinin yaygınlaşması kararı Resmi Gazete’de yayımlanmakla birlikte yürürlükten kalkar.
- Anayasal düzeni veya temel hak ve
hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik
yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması • Süresi dört ayı geçmemek üzere TBMM'ce uzatılabilir.

- Şiddet olayları nedeniyle kamu

düzeninin ciddi şekilde bozulması
• NOT: Savaş halinde süresi dört ayı süre şartı aranmaz.
YARGI
 GENEL HÜKÜMLER
MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI

Hakimler anayasaya ve Yasama ve yürütme

kanunlara uygun olarak Hiçbir organ, makam,
organları ile idare,
vicdani kanaatlerine merci veya kişi, yargı Görülmekte olan bir
mahkeme kararlarına
göre karar verirler. yetkisinin dava hakkında yasama
uymak zorundadır; bu
kullanılmasında meclisinde yargı
organlar ve idare,
mahkemelere ve yetkisinin kullanılması
mahkeme kararlarını
hâkimlere emir ve ile ilgili soru sorulamaz,
hiçbir surette
talimat veremez; görüşme yapılamaz
değiştiremez ve
genelge gönderemez; veya herhangi bir
bunların yerine
tavsiye ve telkinde beyanda bulunulamaz.
getirilmesini
bulunamaz.
geciktiremez.
 GENEL HÜKÜMLER
HÂKİMLİK ve SAVCILIK TEMİNATI

Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe anayasada gösterilen yaştan önce (65 yaş) emekliye
ayrılamazlar.

Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun
kılınamaz.
•

•Hâkimler ve savcılar idari görevleri

NOT yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdır.
 GENEL HÜKÜMLER
DURUŞMALARIN AÇIK ve KARARLARIN GEREKÇELİ OLMASI

• Mahkemelerde duruşmalar herkese açıktır. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına
ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hâllerde karar verilebilir.

• Küçüklerin yargılanması hakkında kanunla özel hükümler konulur.

• Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazılır.

• Davaların en az giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması, yargının görevidir.

 YÜKSEK MAHKEMELER

YÜKSEK Askeri Yargıtay ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesi

2017 değişikliğiyle kapatılmıştır.
MAHKEMELER
Savaş hali dışında askeri mahkemeler kurulamaz
hükmü 2017 değişikliğiyle anayasaya eklenmiştir.
Anayasa Mahkemesi
Hakimler Ve Savcılar Kurulu ile Sayıştay
Anayasa’da yargı bölümünde düzenlenmiştir.
Yargıtay
Yüksek Seçim Kurulu ise anayasada yasama
bölümünde düzenlenmiştir.
Danıştay
UYARI: Hakimler ve Savcılar Kurulu, Yüksek Seçim
Kurulu ve Sayıştay yüksek mahkeme değildir.
Uyuşmazlık Mahkemesi
 ANAYASA MAHKEMESİ

TOPLAM 15 ÜYEDEN OLUŞUR

• 1 üyeyi serbest avukatlar arasından

• 2 üyeyi Sayıştay başkan ve üyeleri arasından seçer.
TBMM

• 3 üyeyi Yargıtay başkan ve üyeleri arasından

• 2 üyeyi Danıştay başkan ve üyeleri arasından,
• 3 üyeyi en az 2’si hukukçu olmak üzere Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan
yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan doçent
Cumhurbaşkanı veya profesör unvanına sahip öğretim üyeleri arasından,
• 4 üyeyi en az 20 yıl görev yapmış üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim
ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.

NOT: Aday gösterme söz konusu ise her bir üyelik için üçer aday gösterilir.
 ANAYASA MAHKEMESİ

Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, 45 yaşın doldurulmuş olması şarttır.

ÜYE SEÇİLEBİLME
ŞARTLARI
Öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış olması gerekir.

Avukatların en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış olmaları gerekir.

Üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az 20 yıl kamu

hizmetinde fiilen çalışmış olmaları gerekir.

Birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dâhil en az 20 yıl çalışmış olması şarttır.

Anayasa Mahkemesi raportörleri için en az 5 yıl görev yapmış olmak şarttır.

 ANAYASA MAHKEMESİ
ÜYELERİN GÖREV SÜRESİ ve ÜYELİĞİN SONA ERMESİ

Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilirler.

Bir kimse yalnızca bir defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilebilir.
Anayasa Mahkemesi üyeleri 65 yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.
Bir üyenin hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi
hâlinde üyeliği kendiliğinden sona erer.
Bir üyenin görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması
hâlinde Anayasa Mahkemesi üye tam sayısının salt çoğunluğunun karari ile üyeliği sona erer.
 ANAYASA MAHKEMESİ
ÇALIŞMA ve YARGILAMA USULÜ

• Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve bir Genel Kurul hâlinde çalışır.

• Bölümler, başkan vekili başkanlığında en az 4 üyenin katılımıyla toplanır.

• Genel Kurul, mahkeme başkanının veya başkanın belirleyeceği bir başkan vekilinin başkanlığında en az 10 üye ile toplanır.

• Bölümler ve Genel Kurul, kararlarını toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla alır.

• Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurulara, iptal ve itiraz davaları ile yüce divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara genel kurulca
bakılır.

• Bireysel başvurular bölümlerce karara bağlanır.

• Yüce divan sıfatıyla baktığı davalar dışında kalan işleri dosya üzerinden inceler.

 NOT: Anayasa değişikliğinde iptale, siyasi partilerin kapatılmasına ya da devlet yardımından yoksun bırakılmasına karar verilebilmesi
için toplantıya katılan üyelerin üçte iki oy çokluğu şarttır.
 ANAYASA MAHKEMESİ

Siyasi partilerin kapatılma davalarına bakar.

YETKİLERİ
GÖREV VE
Siyasi partilerin mali denetimini yapar.
Milletvekilliğinin düşürülmesi ve dokunulmazlığın kaldırılması ilişkin
iptal davalarına bakar.
Uyuşmazlık Mahkemesinin başkanını seçer.
Kendi başkan ve başkan vekillerini seçer.
Bireysel başvuruları karara bağlar.
Anayasa değişikliklerini sadece şeklen denetler.
Kanunları, hem şeklen hem esasen denetler.
Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini, hem şeklen hem esasen denetler.
TBMM içtüzüğünü, hem şeklen hem esasen denetler.
Belli kişileri yüce divan sıfatıyla yargılar
 ANAYASA MAHKEMESİ
Soyut Norm Denetimi (İptal Davası)

NORM SÜRE KİMLER?

Anayasa ve kanun  Cumhurbaşkanı

 TBMM üye tam sayısının
(Şekil yönünden) 10 gün 1/5’i (120 milletvekili)

Kanun (esas yönünden)  Cumhurbaşkanı

 TBMM üye tam sayısının
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve 60 gün 1/5’i (120 milletvekili)
TBMM İçtüzüğü (hem şekil hem de esas  TBMM'de en fazla
yönünden) milletvekili bulunan 1. ve 2.
siyasi parti grubu
 ANAYASA MAHKEMESİ
Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu)

• Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun veya

Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin hükümlerini Anayasaya aykırı
görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi
olduğu kanısına varırsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği
karara kadar davayı geri bırakır.

• Anayasa Mahkemesi madde hükmünü iptal etmediğini açıklar ya da

beş ay içinde cevap vermezse hakim mevcut mevzuata göre karar
verir.

• Ancak Anayasa Mahkemesi madde hükmünü iptal ederse yeni

düzenlemeye göre karar verilir.
 ANAYASA MAHKEMESİ

Bireysel Başvuru

• Herkes, anayasada güvence altına alınmış temel hak ve

özgürlüklerden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal
edildiği iddiasıyla anayasa mahkemesine başvurabilir.

• Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının

tüketilmiş olması şarttır.

• Bireysel başvuruda kanun yolunda gözetilmesi gereken

hususlarda inceleme yapılamaz.
 YÜCE DİVANDA YARGILANANLAR
Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sıfatı ile;

• Cumhurbaşkanı
• Cumhurbaşkanı Yardımcılarını
• Bakanları
• TBMM Başkanı
• Genel Kurmay Başkanı
• Kara kuvvetleri komutanını
• Hava kuvvetleri komutanını
• Deniz kuvvetleri komutanını
• Anayasa Mahkemesi üyeleri ve başkanını
• Yargıtay üyelerini başkanını cumhuriyet başsavcısı ve başsavcı vekillerini
• Danıştay üyelerini, başkanını, cumhuriyet başsavcısı
• Sayıştay üyeleri ve Başkanı
• HSK üyeleri ve Başkanı
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Başsavcı vekillerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı yargılar

UYARI : JANDARMA GENEL KOMUTANI YARGILANACAKLAR ARASINDAN ÇIKARILMIŞTIR (2017).

 ANAYASA MAHKEMESİNİN DENETİMİNE TABİ OLMAYAN NORMLAR

NOT

• TBMM içtüzüğü
• Milletlerarası antlaşmalar • Yasama
• Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı dokunulmazlığının
kaldırılması
Kararnameleri • Milletvekilliğinin
• İnkılap kanunları düşürülmesi
• Kural olarak parlamento kararları Parlamento kararı
olmalarına rağmen
• Yönetmelikler denetlenir.
 YARGITAY ve DANIŞTAY

YARGITAY DANIŞTAY
Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli İdare mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir idari
mercie bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme yeridir. mercie bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme yeridir.

Belli davalara ilk bazı davalara son derece mahkemesi olarak Belli davalara ilk bazı davalara son derece mahkemesi olarak
bakar. bakar.

Üyelerinin ¼’ü cumhurbaşkanı, ¾’ü hakimler ve savcılar kurulu

Üyeleri Hakimler ve Savılar Kurulu tarafından seçilir.
tarafından seçilir.

Başkanı kendi aralarından 4 yıllığına seçilir. Başkan tekrar Başkanı kendi aralarından 4 yıllığına seçilir. Başkan tekrar
seçilebilir. seçilebilir.

Üyeleri 12 yıl için seçilir. Yalnızca bir defa üye seçilebilir. Üyeler 12 yıl için seçilir. Yalnızca bir defa üye seçilebilir.
Uyuşmazlık Mahkemesi

• Adli ve idari yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını

kesin olarak çözümlemekle yetkili mahkemedir.

• Bir başkan 6 asıl 6 yedek üyeden oluşur.

• Başkanı Anayasa Mahkemesi tarafından Anayasa Mahkemesi üyeleri

arasından seçilir.

• Uyuşmazlık mahkemesinin vereceği kararlar kesindir.

• NOT: Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi arasındaki görev

uyuşmazlıklarında, Anayasa Mahkemesinin kararı esas alınır.
• NOT: Danıstayla Sayıştay kararı arasında çelişki varsa Danıştay kararı esas
alınır.
 TÜRK HUKUKUNDAKİ YARGI KOLLARI
UYUŞMAZLIK ANAYASA İDARİ
ADLİ YARGI
YARGISI YARGISI YARGI

UYUŞMAZLIK ANAYASA DANIŞTAY

YARGITAY
MAHKEMESİ MAHKEMESİ

BÖLGE ADLİYE BÖLGE İDARE

MAHKEMESİ MAHKEMESİ

İLK DERECE
MAHKEMELERİ İLK DERECE
MAHKEMELERİ
HUKUK CEZA
MAHKEMELERİ MAHKEMELERİ

SULH HUKUK ASİYE HUKUK AĞIR CEZA ASLİYE CEZA ÇOCUK İDARE VERGİ
MAHKEMESİ MAHKEMESİ MAHKEMESİ MAHKEMESİ
MAHKEMESİ MAHKEMESİ MAHKEMESİ

TİCARET İŞ
MAHKEMESİ MAHKEMESİ
 HAKİMLER VE SAVCILAR KURULU

HAKİMLER ve SAVCILAR KURULU

• Hâkimler ve Savcılar Kurulu 13 üyeden oluşur.
• Hâkimler ve Savcılar Kurulu 2 daire halinde çalışır. NOT: Karaları kesindir,
• Üyelerinin 7’si TBMM, 4’ünü Cumhurbaşkanı seçer. ihraç kararları hariç
kararları aleyhine yargı
• Kurulun başkanı Adalet Bakanıdır. yoluna gidilemez.
• Adalet Bakanlığı müsteşarı kurulun tabii üyesidir.
• Üyeler dört yıl için seçilir. Süresi biten üyeler
yeniden seçilebilir.
 HAKİMLER VE SAVCILAR KURULUNA ÜYE SEÇİMİ

3 üyeyi birinci sınıf olup 3 üyeyi Yargıtay üyeleri,

CUMHURBAŞKANI

TBMM
birinci sınıfa ayrılmayı 1 üyeyi Danıştay üyeleri,
gerektiren nitelikleri
yitirmemiş adli yargı 3 üyeyi nitelikleri kanunda
hâkim ve savcıları belirtilen yükseköğretim
arasından kurumlarının hukuk
dallarında görev yapan
1 üyeyi birinci sınıf olup öğretim üyeleri ile
birinci sınıfa ayrılmayı avukatlar arasından seçer.
gerektiren nitelikleri
yitirmemiş idari yargı
hâkim ve savcıları
arasından seçer.
 HAKİMLER VE SAVCILAR KURULUNUN GÖREVLERİ

• Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe

kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki
verme, yükselme ve birinci sınıfa ayırma, kadro
dağıtma, meslekte kalmaları uygun
görülmeyenler hakkında karar verme, disiplin
cezası verme, görevden uzaklaştırma
işlemlerini yapar.

GÖREVLERİ • Ayrıca Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin

kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesi
konusundaki tekliflerini karara bağlar.

• Yargıtay üyelerini seçer, Danıştay üyelerinin

dörtte üçünü seçer.
 SAYIŞTAY
SAYIŞTAY

• Sayıştay bir mali denetim kuruluşudur.

• Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik
kurumlarının bütün gelir ve gider ile mallarını TBMM adına denetlemek ve
sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlamak ve kanunla verilen
inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerini yapmakla görevlidir.
• Bütçe hakkında genel uygunluk bildiriminde bulunur.
• Siyasi partilerin mali denetimi yapılırken Anayasa Mahkemesine yardım eder.
• Denetimlerini TBMM adına yapar.
• Üyeleri ve başkanı TBMM tarafından seçilir.
• Kararları kesindir. Kararları aleyhine yargı yoluna gidilemez. Yalnızca bir defaya
mahsus 15 gün içinde Sayıştaya karar düzeltme talebinde bulunulabilir.

• UYARI: 2005’ten itibaren mahallî idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi de

Sayıştay tarafından yapılmaktadır.
 • Hakimler ve Savcılar Kurulu kararları
• Yüksek Seçim Kurulu kararları
YARGI • Sayıştay kararları
• Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararları
DENETİMİNE • Yüksek Hakem Kurulu kararları
• Yüksek Askerî Şura kararları
TABİ • Usulüne uygun yürürlüğe konulmuş olan
OLMAYAN milletlerarası antlaşmalar
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin verdiği disiplin cezaları
NORMLAR • İnkılap kanunları
• Olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
• Tahkim kurulu kararları
İDARE HUKUKU
 İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ

İdare Hukukunun Özellikleri

Genç bir hukuk dalıdır.

Tedvin edilmemiştir. ( dağınık – kanunlaştırılmamış )

İçtihatlara dayanan bir hukuk dalıdır

Temel amacı kamu yararıdır.

İşlemleri tek yanlıdır.

Bağımsız bir kamu hukuku dalıdır.

Doğan uyuşmazlıklar idari yargıda çözümlenir

Statüler hukukudur. ( bireylere değil konumlara yönelik düzenleme yapılır )
 İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI

Anayasa

Kanunlar

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

Milletlerarası antlaşmalar

Yönetmelikler

Genelgeler

İçtihatlar – Doktrinler – Teamüller

 İDARİ FONKSİYON ve İDARİ KARARLAR
İdari Fonksiyon
• Yasama ve yürütmenin siyasi
nitelikteki faaliyetleri dışında
devletin, toplum ihtiyaçlarını
görmek için yaptığı her türlü
işlemdir.
İdari Fonksiyonun Özellikleri
• Devlet üstün ve ayrıcalıklı yetkilere sahiptir.
• Sürekli bir faaliyettir.
• Resen yürütülür.
• Kar amacı gütmez
• İdari işlemlerle yerine getirilir.
• Eşitlik.
 İDARENİN FAALİYETLERİ

Millî güvenliğin sağlanması

Kamu hizmetlerinin yürütülmesi

Kolluk faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi

Teşvik ve destekleme faaliyetleri

Öz yönetim (iç düzen) faaliyetleri

Planlama faaliyetleri
 KAMU DÜZENİ VE KOLLUK MAKAMLARI

Genel İdari Mahallî İdare

Kamu Düzenin
Kolluk Kolluk
Unsurları
Makamları Makamları
Güvenlik Cumhurbaşkanı Belediye
Meclisi
Dirlik ve esenlik İçişleri Bakanı
İl Genel Meclisi
Genel ahlak Vali

Genel sağlık Kaymakam Köy Muhtarı

 KOLLUK
İDARİ KOLLUK
• Kamu düzeni bozulmadan önce
vali veya kaymakama bağlı
olarak önleyici faaliyette
bulunur.
ADLİ KOLLUK
• Kamu düzeninin bozulmasından
sonra savcıya bağlı olarak
bastırıcı nitelikte faaliyette
bulunur.
 İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ

Kamulaştırma

İstimval

Devletleştirme

Geçici İşgal

Kamulaştırmasız El Atma

Satın Alma
 İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ

KAMULAŞTIRMA ( İSTİMLAK )
 Kamu yararının gerektirdiği hâllerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan
taşınmaz malların tamamının veya bir kısmının, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, devlet veya kamu
tüzel kişileri tarafından devlet mülkiyetine geçirilmesi ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurulmasıdır.

 Kural olarak kamulaştırma bedeli nakden ve peşin olarak ödenir ancak aşağıdaki hâllerde kamulaştırma bedeli
istisnai olarak taksitle ödenebilir:

 Tarım reformunun uygulanması,

 Büyük enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin gerçekleştirilmesi,
 Yeni ormanların yetiştirilmesi,
 Kıyıların korunması ve turizm amacıyla yapılan kamulaştırmalar.

NOT:
 Kamulaştırma işleminin iptali için dava idari yargıda açılır. Ancak
kamulaştırma bedeline itiraz davaları asliye hukuk mahkemelerinde açılır.
 İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ
DEVLETLEŞTİRME
Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüslerin bir kanunla kamu yararının zorunlu kıldığı
hâllerde devlet mülkiyetine geçirilmesidir.
GEÇECİ İŞGAL
Kamu yararını gerçekleştirmeye yönelik bayındırlık ve iskan faaliyetleri ile ilgili olarak taşınmaza
geçici olarak idarenin sahip olmasıdır.
KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA
Devletin kendi mülkiyetine geçirmeksizin bir taşınmaza el atması ya da ondan yararlanması
yoludur.
İSTİMVAL
Olağanüstü durumlarda özel mülkiyette bulunan taşınır malların bedeli ödenmek şartıyla devlet
mülkiyetine geçirilmesini sağlayan idari mal edinme yöntemidir.

SATIN ALMA
Devletin bir taşınır veya taşınmazın mülkiyetini herhangi bir ayrıcalığa sahip olmadan yani
vatandaşları gibi satın alarak elde etmesidir.
 İDARİ YAPILANMA
İDARİ YAPILANMA YERİNDEN İDARİ

YEREL YERİNDEN HİZMET YERİNDEN

BAŞKENT TEŞKİLATI TAŞRA TEŞKİLATI
YÖNETİM YÖNETİM
•CUMHURBAŞKANLIĞI •İL GENEL İDARESİ •İL ÖZEL İDARESİ •İDARİ KAMU KURUMLARI
Bağlı Kuruluşlar VALİ VALİ DSİ – Orman G.M
C.B İlgili Kuruluşlar İL İDARE ŞUBE BAŞK. İL GENEL MECLİSİ •İKTİSADİ KAMU KURUMLARI
C.B. DANIŞMANLIĞI İL İDARE KURULU İL DAİMİ ENCÜMENİ TCDD - BOTAŞ
C.B. ÖZEL KALEMİ •BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ •SOSYAL KAMU KURUMLARI
CB Yardımcıları •İLÇE İDARESİ BÜY. BELEDİYE BAŞKANI SGK - İŞKUR
•BAKANLIKLAR  KAYMAKAM BÜY. BELEDİYE MECLİSİ •BAĞIMSIZ İDARİ OTORİTELER
•BAŞKENTTEKİ YARDIMCI  İLÇE İDARE ŞUBE BÜY. BELEDİYE ENCÜMENİ SPK- BDDK- EPDK
KURULUŞLAR BAŞKANLIKLARI •BELEDİYE •BİLİMSEL, TEKNİK, KÜLTÜREL
 İLÇE İDARE KURULU BELEDİYE BAŞKANI KAMU KURUMLARI
DANIŞTAY BELEDİYE MECLİSİ Üniversite - TUBİTAK
SAYIŞTAY  BÖLGESEL İDARELER BELEDİYE ENCÜMENİ •KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ
MGK •KÖY İDARESİ MESLEKİ KURULUŞLAR
KÖY MUHTARI ATO- TBB – TOBB- Odalar
Ekonomik ve Sosyal Konsey KÖY DERNEĞİ
KÖY İHTİYAR MECLİSİ

UYARI: MERKEZDEN İDARENİN TEK BİR TÜZEL KİŞİLİĞİ VARDIR DEVLET TÜZEL KİŞİLİĞİ
YERİNDEN İDARENİN AYRI AYRI TÜZEL KİŞİLİĞİ VARDIR KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ
 İDARİ YAPILANMA

MERKEZİ
YERİNDEN YÖNETİM
İDARE

BAŞENT TAŞRA
YEREL YÖNETİM HİZMET YERİNDEN YÖNETİM
TEŞKİLATI TEŞİLATI

KAMU
DÜZENL
BİLİMSEL KURUM
U EYİCİ
BAŞKENTE BÜYÜKŞ İDARİ İKTİSADİ SOSYAL KÜLTÜRE
CUMHU YARDIMCI İL L TEKNİK NİTELİĞİ DENETL
BAKANL İLÇE İLÖZEL EHİR BELEDİYE KÖY KAMU KAMU KAMU
RBAŞKA KURULU GENEL KAMU NDEKİ EYİCİ
IKLAR İDARESİ İDARESİ BELEDİY İDARESİ İDARESİ KURUM KURUM KURUM
NLIĞI ŞLAR İDARESİ KURUM MESLEK KAMU
ESİ LARI LARI LARI
LARI ÖRGÜTL KURUM
ERİ LARI
 MERKEZİ İDARE

BAŞENT TAŞRA
TEŞKİLATI TEŞİLATI

CUMHURBAŞKANLIĞI BAŞKENTE
YARDIMCI İL GENEL İDARESİ İLÇE İDARESİ
- Cumhurbaşkanı BAKANLIKLAR KURULUŞLAR
Yardımcıları - Kaymakam
- Vali
- Cumhurbaşkanlığı - Sayıştay - İlçe İdare Kurulu
- İl İdare Kurulu
Özel Kalemliği - Danıştay - İlçe İdare Şube
- İl İdare Şube Başkanlıkları
- Milli Güvenlik Kurulu Başkanlıkları
- Cumhurbaşkanlığı
Baş Danışmanlığı - Ekonomik ve Sosyal
Konsey
- Devlet Denetleme
Kurulu
 VALİ

 İl idaresinin başıdır.
 Cumhurbaşkanı kararı ile atanır.
 İstisnai memurdur.
 Vali, ilde devletin ve CB’nın temsilcisi konumundadır.
 Genel emirler çıkarabilir.
 Silahlı kuvvet ve yargı organlarını denetleyemez. Ama TSK’den yardım alabilir.
 Yetki Genişliği: Merkezden yönetimin sakıncalarını ortadan kaldırmak üzere yalnızca illerin
yönetiminde kullanılan ve yalnızca valinin kullandığı bir hukuki araçtır.
 KAYMAKAM

İlçe idaresinin başında kaymakam bulunur.

İçişleri Bakanı teklifi Cumhurbaşkanının onayı ile atanır.
Kaymakam yetki genişliğine sahip değildir.
Kaymakam ilçede Cumhurbaşkanının idari yürütme vasıtasıdır.
Kaymakam istisnai memur değil, güvenceli meslek memurudur.
Yargı organları ve silahlı kuvvetleri denetleyemez.
 YERİNDEN YÖNETİM

HİZMET YERİNDEN
YEREL YÖNETİM
YÖNETİM

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE
İL ÖZEL BELEDİYESİ KÖY
İDARESİ
İDARESİ İDARESİ KAMU
- BŞB -Belediye BİLİMSEL
- Vali -Muhtar KURUMU DÜZENLEYİCİ
Başkanı Başkanı İDARİ İKTİSADİ SOSYAL KÜLTÜREL
NİTELİĞİN DENETLEYİCİ
- İl genel - Köy KAMU KAMU KAMU TEKNİK KAMU
- BŞB - Belediye KURUMLARI KURUMLARI KURUMLARI
DEKİ
meclisi Derneği KAMU KURUMLARI
Meclisi Meclisi KURUMLARI
MESLEK
- İl - İhtiyar ÖRGÜTLERİ
- BŞB -Belediye
encümeni Encümeni Heyeti
Encümeni
 İL ÖZEL İDARESİ

İl özel idaresinin başı ve yürütme organı validir.

İl özel idaresinin karar alma organı il genel meclisidir. İl genel meclisi
üyeleri 5 yıl için halk tarafından seçilir.
İl özel idaresinin danışma ve kamulaştırma kararı alma organı il
encümenidir.
2014’te büyükşehir belediyesi olan illerden ‘’ il özel idaresi ‘’
yapılanması kaldırılmıştır.
 BELEDİYELER
BELEDİYE
• İl ve ilçe merkezleri ile Nüfusu en az 5000 olan yerlerde CB’nın kararı ile kurulur.

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
• Nüfusu en az 750.000 olan yerlerde Kanunla kurulur.

ÖNEMLİ: hakkında soruşturma bulunan bir belediye başkanını geçici olarak görevden uzaklaştırma
yetkisi İçişleri Bakanına; Görevine tamamen son verme yetkisi Danıştay’a aittir.
 KÖY İDARESİ
KÖY İDARESİ
• Köyler nüfusu 150 den fazla 2000den az olan yerlerde İçişleri Bakanlığı
kararıyla kurulur.
• Köy idaresinin başında muhtar bulunur.

• Köy Derneği: köydeki tüm seçmenlerden oluşur. Köyün isteğe bağlı

işlerini zorunlu hâle getirir.
• Köy İhtiyar Heyeti: 2 doğal üyesi hariç ( imam ve öğretmen ) köy derneği
yani seçmenler tarafından seçilir. Belli koşullarda muhtarı denetler. İmece
ve salma kararı verir. Bütçeyi kabul eder.
•
ÖNEMLİ
• İL VE İLÇENİN KURULMASI İLE ADLARININ DEĞİŞTİRİLMESİ KANUNLA
OLUR.
• İL ÖZEL İDARESİ İLLERİN KURULMASI İLE KENDİLİĞİNDEN KURULUR.
• BELEDİYELER CB KARARI İLE KURULUR
• BÜYÜKŞEHİRLER KANUNLA KURULUR.
• KÖYLER İÇİŞLERİ BAKANLIĞI KARARI İLE KURULUR.
• BAKANLIKLAR CB KARARNAMESİ İLE KURULUR.
 İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ
Anayasaya göre idare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir.
İdari makamların bu amaç için kullandığı hukuki araçlar ise hiyerarşi ve idari vesayettir.

HİYERARŞİ İDARİ VESAYET

En üst kademe dışında tüm çalışanların ast üst ilişkisine
tabi olduğu çalışan düzenidir.. Merkezî idare ile yerinden yönetim organları arasında
bütünlüğü sağlamaya yarayan sınırlanmış bir hukuki araçtır.

Emir verme yetkisi içerir. Emir verme yetkisi içermez.

2. TANIM: Ayrı kamu tüzel kişiliğine sahip

Hiyerarşi aynı kamu tüzel kişiliği içerisindeki bütünlüğü kuruluşların dışarıdan her türlü denetimi idari
sağlamaya yarayan hukuki araçtır. vesayet ile sağlanır..

2. Tanım: Ayrı Kamu Tüzel Kişiliği Olmayan kurumların

da denetimi hiyerarşi ile sağlanır.
 İDARİ YAPILANMA
İDARİ YAPILANMA YERİNDEN İDARİ

YEREL YERİNDEN HİZMET YERİNDEN

BAŞKENT TEŞKİLATI TAŞRA TEŞKİLATI
YÖNETİM YÖNETİM
•CUMHURBAŞKANLIĞI •İL GENEL İDARESİ •İL ÖZEL İDARESİ •İDARİ KAMU KURUMLARI
Bağlı Kuruluşlar VALİ VALİ DSİ – Orman G.M
C.B İlgili Kuruluşlar İL İDARE ŞUBE BAŞK. İL GENEL MECLİSİ •İKTİSADİ KAMU KURUMLARI
C.B. DANIŞMANLIĞI İL İDARE KURULU İL DAİMİ ENCÜMENİ TCDD - BOTAŞ
C.B. ÖZEL KALEMİ •BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ •SOSYAL KAMU KURUMLARI
CB Yardımcıları •İLÇE İDARESİ BÜY. BELEDİYE BAŞKANI SGK - İŞKUR
•BAKANLIKLAR  KAYMAKAM BÜY. BELEDİYE MECLİSİ •BAĞIMSIZ İDARİ OTORİTELER
•BAŞKENTTEKİ YARDIMCI  İLÇE İDARE ŞUBE BÜY. BELEDİYE ENCÜMENİ SPK- BDDK- EPDK
KURULUŞLAR BAŞKANLIKLARI •BELEDİYE •BİLİMSEL, TEKNİK, KÜLTÜREL
 İLÇE İDARE KURULU BELEDİYE BAŞKANI KAMU KURUMLARI
DANIŞTAY BELEDİYE MECLİSİ Üniversite - TUBİTAK
SAYIŞTAY  BÖLGESEL İDARELER BELEDİYE ENCÜMENİ •KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ
MGK •KÖY İDARESİ MESLEKİ KURULUŞLAR
KÖY MUHTARI ATO- TBB – TOBB- Odalar
Ekonomik ve Sosyal Konsey KÖY DERNEĞİ
KÖY İHTİYAR MECLİSİ

UYARI: MERKEZDEN İDARENİN TEK BİR TÜZEL KİŞİLİĞİ VARDIR DEVLET TÜZEL KİŞİLİĞİ
YERİNDEN İDARENİN AYRI AYRI TÜZEL KİŞİLİĞİ VARDIR KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ
KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ
KANUNLA VE CB KARARNAMESİ İLE KURULUR.
• Notlar:
• VOL – 1- : Benim derste gördüğüm kuruluşların kamu tüzel kişiliği yoktur. (
bknz: TBMM, YSK, Cumhurbaşkanlığı, Bakanlıklar, DDK, Yüksek
Mahkemeler, Sayıştay, HSK, jandarma, emniyet, diyanet, sahil güvenlik ,
MİT Başkanlığı>>>> YOK YOK YOK)

• VOL – 2- : Savunma Sanayi Başkanlığının kamu tüzel kişiliği vardır.

• Uyarı: eğer bir kamu kurumunun ayrı kamu tüzel kişiliği varsa yönetmelik
de çıkarır.
 KAMU GÖREVLİLERİ
MEMURLUK ŞARTLARI
KAMU GÖREVLİLERİ

Türk vatandaşı olmak

MEMURLAR
Kural olarak 18 yaşını tamamlamış olmak,

KAMU Ortaokulu bitirmiş olmak

İŞÇİLERİ Kamu haklarından mahrum bulunmamak

Kasti suçlardan bir yıldan fazla hüküm giymemiş olmak.

SÖZLEŞMELİ Affa uğramış dahi olsa dahi olsa devlet aleyhine işlenen
PERSONEL suçlar ve yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmak
Görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı
bulunmamak
Askerlikle ilişiği olmamak
 İLKELER

Memurluğa Girişteki İlkeler Memurluğa İlişkin Temel İlkeler

Serbestlik Sınıflandırma

Eşitlik Kariyer

Görevin gerektirdiği nitelik dışında

Liyakat
nitelik aranamaması
 MEMURLARIN MÜSPET VE MENFİ ÖDEVLERİ
• Toplu eylem ve hareketlerde bulunma yasağı
• Grev yasağı
• Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı
MENFİ • Hediye alma, menfaat sağlama yasağı
ÖDEVLERİ • Gizli bilgileri açıklama yasağı

• Devlete sadakat
• Tarafsızlık ve devlete bağlılık:
• Davranış ve iş birliği
• Amirin emrine uyma
MÜSPET • Mal bildiriminde bulunma
ÖDEVLERİ • Kıyafet yükümlülüğü
• Hizmeti şahsen yerine getirme
 DİSİPLİN CEZALARI VE MEMURLUĞUN SONA ERMESİ

MEMURLUĞUN SONA
DİSİPLİN CEZALARI ERMESİ
UYARMA Çekilme (istifa)
Ölüm / Gaiplik
KINAMA
Koşullarda eksiklik
AYLIKTAN KESME Bağdaşmazlık
Emeklilik
KADEME İLERLEMESİNİN DURDURULMASI
Çekilmiş sayılma
ÇIKARMA Memurluktan çıkarılma (ihraç)
Memurlara verilen haklar:

 Uygulamayı isteme hakkı

 Aylık ve ödenek hakkı
 Çekilme hakkı
 Dava hakkı
 İsnat ve iftiralara karşı koruma
 Toplu sözleşme yapma hakkı
 Sendikalara üye olma hakkı
 Güvenlik hakkı
 İzin hakkı: >>>> 10 yılı tamamlayana kadar yılda 20 gün, sonrasında yılda 30 gün idari izin
verilir.
>>>> kadınlarda doğum izni doğumdan önceki ve sonraki 8 haftadır.
>>>> ölüm izni ve evlilik izni 7 gündür.
 KANUNSUZ EMİR

Kanunsuz Emir
• Hiyerarşik amir astına hukuka aykırı emir verirse ast
emrin yazıyla tekrarlanmasını talep eder. Amir emri
yazıyla tekrar ederse ast emri yerine getirmekle
yükümlüdür ve bundan sorumlu tutulmaz.

• Ancak konusu suç teşkil eden emir hiçbir suretle yerine

getirilemez.