7

Krystyna Dałek
Marcin Braun, Agnieszka Mańkowska, Małgorzata Paszyńska

Podręcznik
Nauczyciela
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DO MATEMATYKI
DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ
 Podręcznik Nauczyciela został przygotowany do podręcznika dla klasy 7 szkoły podstawowej
Matematyka z kluczem o numerze ewidencyjnym w wykazie MEN: 875/4/2020/z1, rok dopuszczenia 2020.

Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość publikacji możesz
udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich
treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie na własny użytek.
Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2023

ISBN 978-83-267-4766-3

W publikacji zamieszczono strony z podręcznika

do matematyki dla klasy 7 szkoły podstawowej Matematyka z kluczem
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2023

Koncepcja podręcznika nauczyciela: Agnieszka Nowakowska, Ewa Rucińska.

Autorzy materiałów dodatkowych: Elżbieta Jabłońska (zadania do pracy w grupie,
propozycje prac projektowych), Maria Mędrzycka (dodatkowe zadania),
Karolina Wej, Wojciech Babiański, Ewa Szmytkiewicz, Jerzy Janowicz (dodatkowe zadania).
Konsultacje merytoryczne: Jacek Klisowski, Krzysztof Spaliński.

Opracowanie redakcyjne: Anna Drążek, Ewa Rucińska, Renata Sawicka, Magdalena Spalińska, Paulina Staniszewska-Tudruj,
Agnieszka Nowakowska, Elżbieta Zięcina, Urszula Cielniak, Jan Baranowski.
Redakcja i korekta językowa: Zofia Psota, Paulina Szulim, Marta Zuchowicz, Kinga Tarnowska.
Nadzór artystyczny: Kaia Pichler. Opieka graficzna: Maciej Galiński.
Projekt okładki: Maciej Galiński, wykorzystano elementy autorstwa Wojtka Urbanka.
Projekt graficzny: Ewa Kaletyn, Sławomir Włodarczyk.
Opracowanie graficzne: Sławomir Włodarczyk, Klaudia Jarocka-Ciok, Zuzanna Sri.
Realizacja projektu graficznego: Mariusz Trzaskalski.
Rysunki merytoryczne: Andrzej Oziębło, Artur Polakowski.

Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa
www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl
Centrum Kontaktu: 58 721 48 00

Druk i oprawa: Drukarnia Orthdruk

 Program nauczania, dokumentacja przedmiotowa
oraz dodatkowe materiały dydaktyczne na stronie

Spis treści
Jak zbudowany jest Podręcznik Nauczyciela? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI

Podręcznik „Matematyka z kluczem” z materiałami dydaktycznymi . . . . . . . . . . . . . . . 1

I. PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
II. POTĘGI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
III. PIERWIASTKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
IV. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
V. RÓWNANIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
VI. TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
VII. UKŁAD WSPÓŁRZĘDNYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286

INDEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
 Dział VI TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE
Jak zbudowany
VI.1 jest Podręcznik Nauczyciela?
Uwagi metodyczne w zależności
W centralnej części Dodatkowe ćwiczenie
Uwagi metodyczne
od tematu obejmują:
każdej rozkładówki
• sformułowanie celu wprowadzenia W ramkach znajdują się
Na realizację tematu przewidziano 3 godziny Podręcznika Nauczyciela
danego zagadnienia w kontekście
lekcyjne.
nauczania szkolnego, a przede wszystkim 1 Twierdzenie Pitagorasa
znajdują się pomniejszo-
ne strony podręcznika
ściśle związane z ćwiczeniem,
zadaniem lub fragmentem
życia codziennego, podręcznika szczegółowe ko-
Na zielonych uczniowskiego.
Na dobry początekWokół
• komentarze do zadań,Uwagaktóredo „Na dobry początek”
mogą mentarze, a przede wszystkim
paskach nich rozmieściliśmy róż-
Cukiernia „Złoty pociąg” słynie z dodatkowe
gorzkiej czekolady.
sprawić uczniom trudność, zadania pogłębiają-
Pytamy o wybór kwadratowych Numercze- znajdują się ne materiały metodycz-
Najpopularniejsze są kwadratowe ce
tabliczki pakowane po trzy.
dane zagadnienie, wraz z od-
• propozycje alternatywnych w stosunku
kolad tworzących trójkąt prostokątny,
działu numer i tytuł ne przydatne
Każda z nich manainne
co dzień
wymiary, tak dobrane, że po
powiedziami. Tezetknięciu
komentarze
do podręcznika wstępów do tematów,
bez formalnych matematycznych sfor- rozdziału.
i tematu do pracynarożnikami
tabliczek w klasie. powstaje trójkąt prostokątny.
i zadania mogą być inspiracją
• scenariusze działań mułowań.
na lekcjach, Odwołujemy się do intuicji

TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE
do samodzielnego tworzenia
uczniów, ale może ona zawieść. Możemy
poza szkołą, także działań
całych serii zadań.
długoterminowych,się o tym przekonać, przeprowadzając
pokazujących
szybkiekontekście,
matematykę w życiowym głosowanie. Po zapoznaniu się
• propozycje zadań do z informacjami
realizacji o czekoladach, zapytaj-
my: Kto uważa, że większą powierzchnię
w grupach wraz z gotowymi Chcesz
zajmują dwie mniejsze czekolady, a kto, się
kartami pracy, podzielić
kupioną
• propozycje różnychże jedna pracy
metod większa? Zapiszmy wyniki gło- z bratem -
Co wybie
sowania w widocznym miejscu, ale nie
z uczniami, z położeniem nacisku czekoladą. n iejsze
w ie m
rzesz: d
rozstrzygajmy od razu, kto miał rację. y jedną
na metody aktywizujące, samodzielne tabliczki cz
Do pytania o wybór czekolad wróci- naj w iększą?
odkrywanie i formułowanie
prawidłowości przezmy pod koniec lekcji, gdy już zostanie
uczniów,
przedstawione twierdzenie. Uczniowie
a także na czynnościowe
zapamiętają, że niezależnie od zestawu
nauczanie matematyki,
Dział VI

kwadratowych czekolad tworzących

• propozycje dodatkowych
trójkąt prostokątny zawsze dwie mniej-
ćwiczeń i zadań służących
sze czekolady będą miały taką samą po-
indywidualizacji nauczania
wierzchnię jak jedna większa.
(dla uczniów słabszych
da
i bardzo zdolnych), czekola
gorzka
• propozycje gier i zabaw
matematycznych POMOCNE BĘDĄ:
uatrakcyjniających naukę,
1. arkusze papieru formatu A1 i A4,
• propozycje prac domowych.
2. nożyczki, linijki, ekierki,
wa
ako
ako wnaiu
rorzopzp niu
3. karty pracy VI.1.1 i VI.1.2.
popo
y y

olad
d
czekola
POMOCNE BĘDĄ: UMIEJĘTNOŚCI

czek
Pomoce dydaktyczne, które Pytania i polecenia
Uczeń już potrafi:
będą przydatne podczas • Popatrz na rozpakowane czekolady.
rozpoznawać i nazywaćUMIEJĘTNOŚCI
różne rodzaje
realizacji danego tematu, Czy więcej kostek zawierają dwie mniejsze,
trójkątów
zostały zebrane w jednym W ramce zostały Pod
czy stronami wstępnymi
jedna duża tabliczka czekolady? Graficzna postać rozkładu
stosować warunek zbudowania
miejscu. Warto do nich wypunktowane do każdego tematu materiału pozwala
trójkąta
zaglądać na tyle wcześnie, by umiejętności, które
stosować twierdzenie o sumie kątów znajdują się Odpowiedzi na pierwszy rzut oka
242
móc zapowiedzieć uczniom,
trójkąta uczeń powinien już do „Pytań i poleceń”. zorientować się, w którym
co mają przygotować na mieć opanowane, oraz Tych odpowiedzi miejscu całego materiału
Uczeń będzie umiał:
następną lekcję, np. karton, te, które dopiero będzie MZK_kl_7.indb
Odpowiedzi 242
uczniowie nie mają dla klasy siódmej jesteśmy. 07.05.2020 09:43

nożyczki. obliczać długość dowolnego boku

kształtował. w swoich podręcznikach.
• Dwie mniejsze tabliczki zawierają 9 + 16 = 25 kostek, czyli tyle samo co duża
trójkąta prostokątnego, znając
tabliczka.
długości dwóch pozostałych boków
zapisywać tezę twierdzenia Pitagorasa,
Numery tematów Na szaro zaznaczone
korzystając są
z danych na rysunku Ostatnie lekcje w każdym dziale przeznaczone są
z podręcznika tematy zrealizowane. zawsze na powtórzenie i sprawdzian.

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I
242
Semestr I – 67 godzin

Liczba godzin lekcyjnych przeznaczonych

na realizację danego tematu (jedno pole
odpowiada jednej godzinie lekcyjnej)

IV
 TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE Dział VI

Ikony występujące w Podręczniku Nauczyciela VI.1

Aktywności, które wymagają Ważne spostrzeżenia i komentarze, Aktywności i zadania kierowane
użycia kalkulatora na które trzeba zwrócić szczególną do uczniów
Twierdzenie Pitagorasa jestwymagających
najbardziej
uwagę Pitagorasa
1. Twierdzenie rozpoznawalnymwięcej ćwiczeń, wyjaśnień
twierdzeniem matema- lub
Propozycje prac projektowych tycznym w szkole,poaleprostu
wiedza więcej czasu
na jego temat
Aktywności i zadania przeznaczone
sprowadza się zwykle do stwierdzenia, że
Słowo „twierdzenie” w matematyce oznacza zdanie, które można uzasadnić.
Aktywności i zadania, które warto
Wiele twierdzeń znasz, choć może nie wiesz, że tak je nazywamy. dla
Oto uczniów
przykłady:szczególnie a2 + b2= c2. Bywa, że zapytany uczeń nie potrafi
przeprowadzić w grupach
– Jeśli liczba jest podzielna przez 6, to jest parzysta. zainteresowanych matematyką
powiedzieć, czym są litery: a, b, c. Dlatego istot-
pr

przyprostokątna
ze ne jest słowne wypowiedzenie przez uczniów
– Kwadrat ma przekątne równej długości. ciw
pr
Teraz poznasz nowe twierdzenie. Dotyczy ono trój- os
tok tego twierdzenia, niekoniecznie tak, jak zapi-
ątn
kątów prostokątnych. Na rysunku
Odnośniki obok przypomi-
do zeszytu ćwiczeń. Odnośniki
a sano wKolory
do zbioru zadań. podręczniku, raczej własnymi słowami.
Dodatkowe
namy nazwy boków w takim
Zielony kolortrójkącie.
oznacza, że odpowiadają trzem Zanim zajmiemy
stopniom trudnościsię twierdzeniem Pitagora-
odnośniki przy
1–2 przyprostokątna 1–8
jest to zadanie łatwiejsze, sa (patrz „Zapamiętaj”), pozwólmy
zadań: zielony – najłatwiejsze, 1–6
uczniom
powtórzeniu kierują
Zapamiętaj
niebieski – trudniejsze. na próby samodzielnego sformułowania
niebieski – średnio trudne, tego „Powtórzenie”
do sekcji
Twierdzenie Pitagorasa twierdzenia.
granatowy – najtrudniejsze. i „Jak na egzaminie”
W trójkącie prostokątnym 1–32 w zeszycie ćwiczeń
c
suma kwadratów długo-
ści przyprostokątnych jest
a a2 + b2 = c2 Dodatkowe ćwiczenie1–10 oraz w zbiorze zadań.
równa kwadratowi długości Polecamy rysowanie różnych trójkątów
przeciwprostokątnej. b pros tokątnych, m.in. takich, których
boki nie są równoległe do krawędzi ze-
NEONbooki
szytu (kartki), oraz mierzenie długości
Czy wiesz, że… ich boków i podnoszenie tych długości
Pitagoras z Samos (ok. 580 p.n.e. – ok. 496 p.n.e.) był greckim do kwadratu. Uczniowie W ramce
mogą znajduje się lista
korzystać
matematykiem i filozofem. Założył związek religijno-polityczny, z kalkulatorów. Szukają prawidłowo-
zasobów dostępnych
w którego dorobku znalazło się wiele odkryć naukowych, ści, formułują hipotezy. Zwracamy ich
szczególnie z dziedziny matematyki. Związek ten przetrwał aż do w NEONbooku Podręcznika
uwagę na to, że doświadczenie, które
przeprowadzili, nie jestoraz NEONbooku Zeszytu
połowy IV w. p.n.e. Sam Pitagoras nie pozostawił żadnych prac.
dowodem, lecz
sprawdzeniem tezy na ćwiczeń. Kolor odnośnika
kilku przykła-
Przykład 1 dach. informuje o typie zasobu,
Dany jest trójkąt prostokątny o przyprostokątnych długości 9 cm i 12 cm. Oblicz
który można znaleźć
długość przeciwprostokątnej tego trójkąta. w NEONbooku Podręcznika
Karta pracy VI.1.1
Wykonujemy rysunek pomocniczy. Oznaczamy we wskazanym miejscu.
przez a i b długości przyprostokątnych trójkąta,
a przez c – długość przeciwprostokątnej. ćwiczenia interaktywne
Wówczas
Zadaniena mocy twierdzenia Pitagorasa:
z kluczem Dodatek do przykładu 1.
Dodatkowe podpunkty do animacje
przykładui fi1.lmy
Występuje wc wybranych
= a +b
2 2 2

tematach. Wc ramce
2 = 2+
12 2 a) 6 cm i 8 cm b) 12 cm i 16 cm
9 pozostałe zasoby,
do takiego zadania
c 2=
81 + 144 ! Równanie c2 = 225 ma dwa c) 1,5 cm i 2 cm
rozwiązania: c = 15 i c = –15.
m.in. prezentacje
d) trójkąt o przyprostokątnych 3a i 4a
został dopisany
c 2 = zakres
225 Jednak w tym zadaniu c jest
tematyczny ckażdego e) 10 cm i 24 cm f) 2,5 cm i 6 cm
= 225 długością boku trójkąta, więc
z poziomów.c = 15 [cm] jest liczbą dodatnią. g) 8 cm i 15 cm h) 4 cm i 7,5 cm
i) 1 cm i 2 cm j) 2 cm i 5 cm
Rozwiązania
Zatem przeciwprostokątna tego trójkąta ma długość 15 cm. Pod każdą stroną podręcznika
k) 2 2 cm i 3 cm l)KARTKÓWKI,
12 cm i 2 cm KLASÓWKI
Na zielonych polach uczniowskiego znajduje się
Początkowe strony Odpowiedź Na końcu tematu są podane
znajdują się rozwiązania zielone pole z odpowiedziami
numerowane są cyframi 243 a) 10 cm b) 20 cm c) propozycje
2,5 cm d) 5akartkówek, prac klaso-
do zadań medalowych do ćwiczeń lub zadań na tej stronie.
rzymskimi, kolejne strony
i pucharowych, nieza- e) 26 cm
W podręczniku uczniowskim f) 6,5 cm g) 17 cm i sprawdzianów
wych h) 8,5 cm semestral-
MZK_kl_7.indb 243 – liczbami arabskimi, 07.05.2020 09:43 i) 3 cm j) 3 cm k) nych.
17 cmWszystkie
l) 4 cm te zestawy można
mieszczone w podręcz- odpowiedzi te są zamieszczone
począwszy od 1. Dzięki pobrać z portalu dlanauczyciela.pl,
niku uczniowskim. na końcu.
temu numery stron na którym jest także dostępny
w podręczniku i poradniku Generator testów i sprawdzianów.
są zgodne. Narzędzie to daje możliwość edy-
Pola czerwone oznaczają Białe pola to tematy towania i tworzenia zadań.
bieżący dział i temat. do realizacji.

V (19 godzin) VI (18 godzin) VII (11 godzin) Łączna liczba godzin
do dyspozycji
P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 P 1 2 3 4 P nauczyciela

I II III IV V VI
243
II – 58 godzin

Koniec pierwszego semestru W razie konieczności poświęcenia większej liczby

godzin na któryś z tematów do zagospodarowania
jest jeszcze 10 godzin rezerwowych.

V
Szanowni Państwo,
„Matematyka z kluczem” powstała na podstawie naszych doświadczeń. Pracowaliśmy
i pracujemy w różnych szkołach i na różnych poziomach. Wiemy, które treści są nie-
zbędne w kolejnych latach nauki, a które szczególnie często sprawiają uczniom trud-
ności. Doskonale znamy sytuacje, gdy nauczyciel ma w jednej klasie dzieci z dużymi
trudnościami w uczeniu się matematyki i laureatów konkursów matematycznych. Pisząc
i stale testując „Matematykę z kluczem”, chcemy tworzyć podręcznik, który pomoże
nauczycielowi odpowiedzieć na czasem skrajnie różne potrzeby uczniów.
Matematyka jest wszędzie, więc wiele zadań zawiera np.: ciekawostki przyrodnicze,
przepisy kulinarne, fakty historyczne, nawiązania do mitów albo wydarzeń sportowych,
bo chcemy, aby podręcznik rozwijał w uczniach nie tylko zdolności matematyczne.
Życzymy owocnej i ciekawej pracy.

Autorzy

VI
Jak uczyć matematyki w klasach 4–8
Wstęp
Nasi uczniowie rosną i zmieniają się, więc zmieniają się
również przeznaczone dla nich podręczniki. Najłatwiej
zauważyć, że „Matematyka z kluczem” w młodszych
klasach była dzielona na dwie części, a dla klas 7 i 8 jest
jednoczęściowa. Ale zmian jest więcej. Poniżej znajdą
Państwo kilka uwag o tym, z czego takie zmiany wyni-
kają i jak je wykorzystać.
Kluczowy początek lekcji – „Na dobry początek”
Dobry nastrój, zaciekawienie, a przede wszystkim
zaangażowanie uczniów sprzyjają lepszemu zapamię-
tywaniu i korzystaniu z lekcji. Dlatego tak ważne jest
rozpoczęcie zajęć.
„Na dobry początek” jest wstępem do każdego tematu,
pomysłem na rozpoczęcie lekcji, który pomoże anga-
żować uczniów już od pierwszych minut. W klasach
4–6 są to najczęściej gry, a w klasach 7 i 8 inspirujące
grafiki zawierające treści matematyczne. Zostały one
zaprojektowane tak, aby dawały zarówno możliwość
pracy z całą klasą, jak i samodzielnej pracy poszcze-
gólnych uczniów.
Staraliśmy się, aby te początki tematów były jak najbar-
dziej różnorodne. Pokazujemy w ten sposób, że mate-
matyka jest wszędzie. Chcemy, aby uczniowie znajdo-
wali tu odbicie swoich zainteresowań i inspiracje do
poszerzania horyzontów. Sięgamy do tematów przy-
rodniczych (butlonosy – s. 6), indeksów giełdowych
(s. 223), egipskich hieroglifów (s. 204) czy klasycznych
matematycznych ciekawostek jak legenda dotycząca
szachów (s. 66) i starożytny nierozwiązywalny problem
podwojenia objętości sześcianu (s. 134). Grafiki „Na
dobry początek” prezentują fakty zaskakujące (s. 81),
przydatne (piramida żywienia – s. 13), wiedzę o świe-
cie (porównanie różnych wielkości we wszechświecie
– s. 86).
„Na dobry początek” można wykorzystywać do popro-
wadzenia fragmentu lekcji z całą klasą. Czasem jest to
seria faktów, o których warto z klasą porozmawiać,
przy okazji przyglądając się umieszczonym tam pyta-
niom matematycznym (np. na s. 6, 37, 86), czasem to
po prostu zadanie do rozwiązania (np. na s. 43), czasem
zagadka lub łamigłówka (s. 178 lub 204). Przy pracy
z całą klasą nauczyciel może, w zależności od celu i pla-
nu lekcji, skracać lub rozszerzać, upraszczać lub utrud-
niać zadania stawiane przed uczniami. Jeśli natomiast
chce wybrać samodzielną pracę uczniów, to na dole
każdej takiej strony są pytania i polecenia, które można
wtedy wykorzystać.
„Zadania z kluczem”
Niektóre zadania w podręczniku oznaczono ikoną
klucza. Wyróżniają się one dużą liczbą przykładów
do rozwiązania i podziałem na poziomy. W klasach
7 i 8 takich zadań jest nieco mniej niż w klasach
wcześniejszych.
Te zadania pojawiają się wówczas, gdy uczniowie
powinni opanować nową, złożoną umiejętność.
Poszczególne poziomy odpowiadają na ogół kolejnym
krokom, które uczeń powinien opanować. W Pod-
ręczniku Nauczyciela opisano, co uczniowie ćwiczą
na danych poziomach, natomiast w podręcznikach
uczniowskich przy poszczególnych poziomach są
odsyłacze do rozwiązanych przykładów. Na kolejny
poziom można przejść po opanowaniu wcześniejszego.
Po rozwiązaniu wymaganej liczby przykładów uczeń
powinien sprawdzić wyniki z odpowiedziami na końcu
podręcznika. Jeśli są poprawne – przechodzi na kolejny
poziom, jeśli złe – szuka błędu, a następnie rozwiązuje
kolejne przykłady z danego poziomu.
Ważne, aby przy „Zadaniach z kluczem” doceniać pra-
cę ucznia, a nie jak najszybsze osiągnięcie jak najwyż-
szego poziomu. Zamiast pytać „Na którym poziomie
jesteś?”, lepiej pytać „Ile przykładów rozwiązałeś?”.
Pozwoli to spokojnie pracować tym uczniom, którzy
wolniej przyswajają nowe umiejętności. Warto też
doceniać to, co wielu uczniom przychodzi z ogromną
trudnością, czyli analizowanie popełnionego błędu,
zamiast zamazywania go korektorem i wpisywania
poprawnego wyniku.
W klasie 7 warto też wykorzystywać „Zadania z klu-
czem” z młodszych klas. Często okazuje się, że siód-
moklasiści mają zaległości, które utrudniają im bieżącą
pracę. W obliczeniach procentowych potrzebna jest
VII
umiejętność wykonywania działań na ułamkach dzie-
siętnych, w wyrażeniach algebraicznych – działania
na liczbach całkowitych, zwłaszcza dodawanie takich
liczb. Jeśli zauważamy lub przewidujemy u naszych
uczniów tego typu trudności, to możemy im polecić
„Zadania z kluczem” z odpowiedniego tematu z młod-
szych klas.
Szczegółowe opisy sposobów pracy z „Zadaniami
z kluczem” można znaleźć w Podręcznikach Nauczy-
ciela dla klasy 4 i 5.
Przykłady i ćwiczenia
Umiejętności wprowadzane w poszczególnych tema-
tach są prezentowane na rozwiązanych przykładach.
W podręcznikach dla klas 7 i 8 takim przykładom
towarzyszą ćwiczenia. Chodzi o to, aby uczeń mógł
od razu sprawdzić, czy rozumie, jak rozwiązać zada-
nia danego typu.
Stopień trudności zadań
W podręczniku w każdym temacie znajdziemy zada-
nia o różnym stopniu trudności. W klasach 4–6 były
one oznaczone rosnącą liczbą kropek. W klasach 7
i 8 nie stosujemy takiego oznaczenia, bo z doświad-
czenia wiemy, że dla części uczniów byłaby to bariera
nie do przezwyciężenia: bywają uczniowie, którzy nie
zaczną rozwiązywać zadania, jeśli dowiedzą się, że jest
ono trudniejsze. Zachowaliśmy natomiast oznaczenie
zadań najtrudniejszych – to zadania z medalem lub
pucharem.
Uwagi o układzie treści
Potęgi i pierwiastki
W wielu podręcznikach potęgi i pierwiastki są oma-
wiane w jednym dziale. W „Matematyce z kluczem”
zdecydowaliśmy się je rozbić na dwa działy. To nowe
tematy, trudne dla uczniów. Dużo problemów sprawia-
ją zwłaszcza pierwiastki. Pojawia się zupełnie nowy,
dziwny zapis, który może wystraszyć: symbol, który
jest jednocześnie symbolem działania i… jedynym
sposobem zapisania niektórych liczb. Nietypowy jest
też sposób obliczania pierwiastków, który opiera się
na… zgadywaniu.
Jeśli potęgi i pierwiastki są w jednym dziale, uczeń może
skupić się na wcześniej już znanych potęgach i mniej-
szą uwagę poświęcić tym dziwnym pierwiastkom.
VIII
A to właśnie pierwiastki będą mu znacznie bardziej
potrzebne w toku dalszej nauki i to już niedługo, bo
jeszcze w klasie 7, gdy będziemy wprowadzać twier-
dzenie Pitagorasa.
Wyrażenia algebraiczne
Wprowadzając wyrażenia algebraiczne, zaczynamy
od tego, do czego one służą, czyli od opisywania za
ich pomocą różnych sytuacji. W ten naturalny sposób
pojawiają się nam sumy algebraiczne, więc przecho-
dzimy do rozpoznawania poszczególnych wyrazów
w takiej sumie i redukcji wyrazów podobnych. W tych
sumach wszystkie wyrazy zapisujemy w postaci upo-
rządkowanej i do takiego zapisu uczeń się przyzwy-
czaja. Porządkowanie jednomianów (nie korzystamy
z pojęcia „jednomian”, bo wystarcza „wyraz sumy
algebraicznej”) ćwiczymy dopiero wtedy, gdy takie
nieuporządkowane jednomiany się pojawiają, czy-
li po wprowadzeniu mnożenia sumy algebraicznej
przez jednomian. Dlaczego? Po pierwsze – uczeń się
przyzwyczaja do uporządkowanej postaci jednomia-
nów, zanim napotka jednomiany nieuporządkowane.
Po drugie – łatwo pokazać sens porządkowania, bo
wystarczy porównać redukcję wyrazów podobnych
w sumie, w której wyrazy są uporządkowane, i w tej
samej sumie, ale z wyrazami nieuporządkowanymi. Po
trzecie – uczeń, który już ćwiczył mnożenie wyrażeń
algebraicznych, widzi, skąd się biorą takie nieuporząd-
kowane wyrazy i rozumie, po co je porządkuje.
Geometria kartki w kratkę
W ostatnim dziale – „Układ współrzędnych” – wpro-
wadzamy temat „Geometria kartki w kratkę”. Własno-
ści kratki pozwalają na wykonywanie bez przyrządów
bardzo dokładnych rysunków geometrycznych, two-
rzenie ciekawych zadań o bardzo zróżnicowanym stop-
niu trudności i rozwiązanie wielu złożonych zadań za
pomocą rysunku. A jednocześnie dla wielu uczniów
takie rysowanie na kratce jest ciekawsze i bardziej
wciągające niż zadania obliczeniowe. Z umiejętności
wprowadzonych w tym temacie będziemy korzystać
w różnych zadaniach po wprowadzeniu układu współ-
rzędnych. Ale może się okazać, że uczniowie będą
te umiejętności skutecznie wykorzystywać również
w dalszej nauce – na kartce w kratkę można rozwiązać
lub przynajmniej sprawdzić rozwiązania wielu zadań
z zakresu szkoły ponadpodstawowej – z geometrii ana-
litycznej, funkcji liniowej czy układów równań.
 PODRĘCZNIK

7
Marcin Braun, Agnieszka Mańkowska, Małgorzata Paszyńska
Karolina Wej, Wojciech Babiański
Ewa Szmytkiewicz, Jerzy Janowicz

PODRĘCZNIK DO MATEMATYKI
DLA KLASY SIÓDMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

MZK_kl_7.indb 1 07.05.2020 09:34

1
 PODRĘCZNIK

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw

oświaty i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do
kształcenia ogólnego do nauczania matematyki, na podstawie opinii rzeczoznawców:
mgr. Tadeusza Marczewskiego, dr. hab. Edwarda Tutaja,
dr Katarzyny Kozłowskiej.
Etap edukacyjny: II
Typ szkoły: szkoła podstawowa
Rok dopuszczenia: 2020

Numer ewidencyjny w wykazie MEN: 875/4/2020/z1

Podręcznik został opracowany na podstawie Programu nauczania matematyki

dla klas 4–8 szkoły podstawowej autorstwa Marcina Brauna, Agnieszki Mańkowskiej,
Małgorzaty Paszyńskiej. Program dostępny jest na stronie internetowej www.dlanauczyciela.pl

Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują. Zawartość
publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej w internecie. Jeśli
cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować część publikacji jedynie
na własny użytek.
Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2023

ISBN 978-83-267-4665-9

Koncepcja podręcznika: Agnieszka Nowakowska, Dawid Szczypiński.

Redakcja merytoryczna: Renata Sawicka, Magdalena Spalińska, Paulina Staniszewska-Tudruj.
Współpraca redakcyjna: Anna Dubiel, Jan Baranowski, Marcin Minda, Katarzyna Radzimińska,
Ewa Rucińska, Beata Zając, Elżbieta Zięcina, Robert Pysiak. Opracowanie redakcyjne infografik:
Urszula Cielniak. Konsultacje merytoryczne: Piotr Drozdowski, Barbara Sasim-Leciejewska,
Anna Staszak, dr Krystyna Dałek, Ewa Muszyńska, Jacek Klisowski,
János Tischler (Węgierski Instytut Kultury), Barbara Galas, Krzysztof Spaliński.
Redakcja i korekta językowa: Paulina Szulim, Marta Zuchowicz, Kinga Tarnowska, Joanna Sawicka.
Nadzór artystyczny: Kaia Pichler. Opieka graficzna: Ewa Kaletyn.
Projekt okładki: Paulina Tomaszewska, Małgorzata Gregorczyk, Aleksandra Szpunar, Maciej Galiński.
Projekt graficzny: Re:design, Klaudia Jarocka-Ciok, Marek Błoszko. Opracowanie graficzne: Aleksandra
Szpunar, Paulina Tomaszewska, Maciej Galiński, Ewa Kaletyn. Fotoedycja: Bogdan Wańkowicz,
Katarzyna Iwan-Malawska. Rysunki merytoryczne: Andrzej Oziębło. Ilustracje: Ewelina Baran,
Elżbieta Buczkowska, Rafał Buczkowski, Marta Długokęcka, Wioleta Herczyńska, Agata Knajdek,
Krzysztof Mrawiński, Marek Nawrocki, Joanna Ptak, Ewa Sowulewska. Mapy: Jarosław Jakubiak.
Realizacja projektu graficznego: Mariusz Trzaskalski.

Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa
www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl
Centrum Kontaktu: 58 721 48 00

Druk i oprawa: ArtDruk Kobyłka

2
 PODRĘCZNIK

Krótki przewodnik po podręczniku

Na dobry początek
– atrakcyjne
wprowadzenie do lekcji.
Przykłady
i ćwiczenia
– przećwicz
Zapamiętaj nowe
– nowe pojęcia umiejętności.
i reguły.

Dobra rada
pomoże ci
ominąć
trudności. Zadanie z kluczem
Zacznij od poziomu A
i zgodnie z instrukcją
dojdź do ostatniego
poziomu.
P3
Odsyłacz do
przykładu
– przypomnij sobie
Dla dociekliwych sposób rozwiązania.
– naucz się więcej,
niż to konieczne.
WIESZ, UMIESZ, ZDASZ

Wiesz, umiesz, zdasz

– pomoże ci utrwalić
kluczowe umiejętności.
Czy już umiem? Powtórzenie
– sprawdź stopień – łatwy sposób
opanowania na przygotowanie
materiału. do sprawdzianu.

Dodatkowe
zadanie dotyczące
innego działu lub
tematu.

Zadania na temat...
– zestaw zadań
powiązanych tematycznie.

Zadania na deser
– dodatkowe
ciekawe zadania.

zadania wymagające zadania trudne, zadania zadania wymagające

większego zaangażowania nietypowe na dowodzenie złożonych obliczeń

MZK_kl_7.indb 3 07.05.2020 09:34

3
PODRĘCZNIK

Spis treści
I. PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY
1. Proporcjonalność prosta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2. Ułamek liczby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
3. Co to jest procent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
4. Obliczanie procentu danej liczby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
5. Wyznaczanie liczby, gdy dany jest jej procent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
6. O ile procent więcej, o ile procent mniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
7. Obliczenia procentowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Powtórzenie I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

II. POTĘGI
1. Potęga o wykładniku naturalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2. Potęgi o tych samych podstawach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3. Własności potęgowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4. Notacja wykładnicza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
5. Obliczenia w notacji wykładniczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Powtórzenie II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

III. PIERWIASTKI
1. Pierwiastek kwadratowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
2. Szacowanie pierwiastków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
3. Własności pierwiastkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4. Pierwiastek trzeciego stopnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
5. Działania na pierwiastkach sześciennych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
6. Działania na potęgach i pierwiastkach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Powtórzenie III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149

IV. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE

1. Od wzorków do wzorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
2. Suma algebraiczna i jej wyrazy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
3. Opuszczanie nawiasów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
4. Porządkowanie wyrazów w sumach algebraicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
5. Wyrażenia algebraiczne i procenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Powtórzenie IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

MZK_kl_7.indb 4 07.05.2020 09:34

 PODRĘCZNIK

V. RÓWNANIA
1. Co to jest równanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
2. Rozwiązywanie równań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
3. Zadania tekstowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
4. Zadania tekstowe z procentami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
5. Przekształcanie wzorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Powtórzenie V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

VI. TRÓJKĄTY PROSTOKĄTNE

1. Twierdzenie Pitagorasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
2. Twierdzenie Pitagorasa – zadania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
3. Kwadrat i jego połowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
4. Trójkąt równoboczny i jego połowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Powtórzenie VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284

VII. UKŁAD WSPÓŁRZĘDNYCH

1. Geometria kartki w kratkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
2. Punkty w układzie współrzędnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
3. Długości i pola w układzie współrzędnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
4. Odcinki w układzie współrzędnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
Powtórzenie VII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Zadania na temat... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
Zadania na deser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316

Odpowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

MZK_kl_7.indb 5 07.05.2020 09:34

 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.1
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny
lekcyjne.
Na co dzień częściej słyszymy o wielkościach
1 Proporcjonalność
Proporcjonalnośćprosta
prosta
Na dobry początek
proporcjonalnych i wielkościach wprost pro-
porcjonalnych, rzadziej o proporcjonalności Butlonos to gatunek delfina zamieszkujący wszystkie oceany.
Długość ciała dorosłych osobników dochodzi do 3,6 m.

PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY
prostej. Najczęściej rozumiana jest ona tak, że
jeśli rośnie jedna wielkość, rośnie także druga.
Istotne jest jednak podkreślenie, że wzrastają
one „tyle samo razy”. Butlonosy
żywią się różnymi
Rzadko podaje się przykłady wielkości male- gatunkami ryb, krewetkami
jących proporcjonalnie; w podręczniku też jest i mątwami. Żyją zwykle
w grupach od 10 do 25
ich niewiele. Trzeba zatem uważać, aby wśród
osobników, choć zdarzają się
uczniów nie utrwaliło się przekonanie, że za- też samotne osobniki. Nierzadko
wsze chodzi o wzrost wielkości. Warto omówić jednak grupy delfinów łączą
przykłady, w których obie wielkości proporcjo- się w stada liczące kilkaset
osobników i wspólnie
nalnie maleją, i zbadać, jaki to ma wpływ na
polują na ryby.
współczynnik proporcjonalności.

POMOCNE BĘDĄ:
1. aktualne opłaty za przejazd
Dział I

taksówką oraz ceny: paliwa, karmy

dla psów i kotów, usług kserograficz-
nych, warzyw, owoców itd.

Ile razy więcej delfinów…

LICZBA
OSOBNIKÓW 1 10 25 50 75 100

ŚREDNIA DZIENNA 10 100 ? 500 ? 1000

ILOŚĆ POŻYWIENIA
UMIEJĘTNOŚCI (W KG)
…tyle razy więcej kilogramów ryb.
Uczeń już potrafi:
korzystać z nieskomplikowanych
wzorów, w których występują
oznaczenia literowe; opisywać wzór
słowami
stosować oznaczenia literowe
Pytania i polecenia
nieznanych wielkości liczbowych
i zapisywać proste wyrażenia • W tabeli przedstawiono zależność między liczbą delfinów a średnią ilością
algebraiczne na podstawie informacji ich dziennego pożywienia. Ile kilogramów pożywienia zjada średnio dziennie
osadzonych w kontekście praktycznym grupa 25 delfinów? A grupa 75 delfinów? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Uczeń będzie umiał: 6

podawać przykłady wielkości wprost

proporcjonalnych MZK_kl_7.indb 6
Odpowiedzi 07.05.2020 09:34

wyznaczać wartość przyjmowaną

• 1 osobnik zjada dziennie 10 kg pożywienia, więc 25 osobników zjada 250 kg,
przez wielkość wprost proporcjonalną
a 75 osobników – 750 kg.
w przypadku konkretnej zależności
proporcjonalnej
stosować podział proporcjonalny

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I
6
Semestr I – 67 godzin
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.1
Pracę należy rozpocząć od podania możliwie
. Proporcjonalność prosta licznych przykładów wielkości wprost pro-
porcjonalnych (jak pokazano w podręczniku,
Jeśli za 2 kg truskawek zapłacimy 8 zł, to łatwo począwszy od ćwiczenia „Na dobry początek”).
obliczymy, ile zapłacimy za 6 kg tych owoców. Warto zainicjować dyskusję, w której ucznio-
$3 $ 1,5
wie ustalą, podając samodzielnie wymyślone
przykłady, jakie wielkości są wprost proporcjo-
Liczba kilogramów 2 6 1 3 4,5 nalne. Ważne jest ich uzasadnienie. Ten etap
Kwota do zapłaty [zł] 8 24 4 12 18
lekcji jest bardzo istotny, bo pozwala zwrócić
uwagę na błędne przykłady, takie jak pokazane
$3 $ 1,5 niżej.
Gdy kupimy trzy razy więcej truskawek, zapłacimy trzy razy więcej. W takim
x 1 2 3 4
przypadku mówimy, że koszt zakupu truskawek jest proporcjonalny do kupio-
nej ilości. y 3 4 5 6
Sformułujemy teraz definicję. Definicja to wyjaśnienie jakiegoś pojęcia.
x 1 2 3 4
Zapamiętaj y 12,5 25 50 100

Definicja proporcjonalności x 1 2 3 4
Mówimy, że dwie dodatnie wielkości są wprost proporcjonalne, jeśli: y 0,5 1,5 4,5 13,5
• wraz ze wzrostem jednej wielkości druga rośnie tyle samo razy
lub Często – na skutek nieodpowiedniego doboru
• wraz ze zmniejszaniem się jednej wielkości druga zmniejsza się tyle samo razy. przykładów – uczniowie sądzą, że wielkości są
proporcjonalne, jeśli ich współczynnik pro-
Przyjrzyjmy się jeszcze raz tym dwóm wprost proporcjonalnym wielkościom. porcjonalności jest liczbą naturalną. Warto na
to zwrócić szczególną uwagę i również z tego
Liczba kilogramów 1 2 3 4,5 6
$ 4 zł powodu poprosić uczniów o samodzielne ukła-
Kwota do zapłaty [zł] 4 8 12 18 24 danie przykładów.

Aby obliczyć kwotę do zapłaty, mnożymy liczbę kilogramów przez cenę 4 zł,
a więc iloraz kwoty do zapłaty przez liczbę kilogramów jest zawsze taki sam –
równy cenie 4 zł (sprawdź!).
W NEONbooku
Zapamiętaj
Podręcznika do tej lekcji
Iloraz wielkości wprost proporcjonalnych jest stały.
• prezentacja Na dobry początek
• prezentacja Proporcje w kuchni
Kwadrat o dłuższym boku ma większy obwód i większe pole. Jednak:
3 razy dłuższy bok to 3 razy dłuższy bok to • 2interaktywne
dodatkowe ćwiczenia
3 razy większy obwód. 9 razy większe pole.
Długość boku i obwód
kwadratu są wprost
Długość boku i pole
kwadratu nie są wprost
• dodatkowe interaktywne
Zadanie na podsumowanie
proporcjonalne. proporcjonalne.
W NEONbooku Zeszytu
7 ćwiczeń do tej lekcji

4 MZK_kl_7.indb 7 07.05.2020 09:34

• 7– ćwiczeń
ćw. 1–7
w wersji interaktywnej

V (19 godzin) VI (18 godzin) VII (11 godzin) Łączna liczba godzin
do dyspozycji
P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 P 1 2 3 4 P nauczyciela

I II III IV V VI
7
II – 58 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.1
Zamieszczony niżej przykład warto przedsta-
wić zgodnie z aktualną ceną paliwa. Lekcja I. Proporcjonalność i procenty
oparta na bieżących informacjach znacznie
bardziej angażuje uczniów.
Przykład 1

Czy opłata za przejazd taksówką jest proporcjonalna do przebytej odległości?

Dodatkowy przykład Jeśli przejedziemy tą taksówką 1 km, zapłacimy:
W czerwcu 2020 roku za litr oleju na- 6 zł + 2 zł = 8 zł.
pędowego na pewnej stacji benzynowej Jeśli przejedziemy 2 km, zapłacimy: TYLKO
6 ZŁ TAXI BANKRUT
trzeba było zapłacić 4,20 zł. Sporządź 6 zł + 2 $ 2 zł = 10 zł. OPŁATY
POCZĄTKOWEJ
tabelę pokazującą zależność między Liczba kilometrów 1 2 +
liczbą kupionych litrów oleju (dla 30, 35, 2 ZŁ
Kwota do zapłaty [zł] 8 10 ZA KILOMETR
40, 45 i 50 litrów) a kwotą do zapłaty. Za-
pisz wzór opisujący tę zależność. Wskaż Sposób I
w niej stałą wielkość. Opłata za przebycie dwa razy dłuższej drogi
Odpowiedź (2 km) nie jest dwa razy większa. Dlatego opłata ! Zwróć uwagę na słowa
nie jest proporcjonalna do przebytej drogi, cho-
Liczba ciaż im dłuższa droga, tym większa opłata.
„tyle samo razy” w definicji.

litrów 30 35 40 45 50 x
oleju Sposób II
. 4,20 zł 8 10
Kwota 1
= 8, 2
=5
do za- 126 147 168 189 210 y Iloraz nie jest taki sam, wielkości nie są proporcjonalne.
płaty
Zależność między liczbą kupionych li-
trów oleju napędowego x a kwotą do
Ćwiczenie 1
zapłaty y opisuje wzór: y = 4,20 . x. Wiel-
kością stałą jest 4,20 [zł]. Czy podane wielkości są proporcjonalne?
a) kwota zapłacona za porcję sera i masa tej porcji
b) wiek ojca i wiek córki młodszej od niego o 30 lat

Dodatkowe ćwiczenie
Cena benzyny Pb95 na pewnej stacji Przykład 2
benzynowej w marcu 2020 roku wyno-
siła 4,50 zł za litr. Sporządź tabelę po- Za 9 paczek paneli podłogowych zapłacono 1372,68 zł. Ile zapłacimy
kazującą zależność między liczbą litrów za 3 takie paczki?
benzyny kupionych wówczas na tej stacji Sposób I
(dla 20, 25, 30, 35 i 40 litrów) a kwotą do Obliczamy cenę jednej paczki: 1372,68 zł |9 = 152,52 zł.
zapłaty. Zapisz wzór opisujący tę zależ- Teraz łatwo obliczyć koszt 3 paczek: 152,52 zł $ 3 = 457,56 zł.
ność. Wskaż wielkość stałą w tej zależ- Sposób II
ności. 3 paczki to 3 razy mniej niż 9 paczek, więc także koszt będzie 3 razy mniejszy:
Odpowiedź 1372,68 zł|3 = 457,56 zł.
y = 4,5x, wielkość stała: 4,5

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 8 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
1. a) tak b) nie

8
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.1
Podział proporcjonalny
. Proporcjonalność prosta Podział proporcjonalny jest dość trudnym po-
jęciem dla uczniów; potrzeba wielu przykła-
Ćwiczenie 2 dów, aby zrozumieli, co oznacza np. stosunek
2 : 3 – że musimy całość podzielić na 5 rów-
Jadąc ze stałą prędkością, rowerzysta przejechał 2320 m w czasie 7 min. Jaką
nych części, a następnie utworzyć takie dwie
drogę pokonał, jadąc z tą samą prędkością przez 21 min?
„porcje”, z których jedna będzie zawierała dwie
części, a druga trzy części.
Podział proporcjonalny Wzorem do interpretacji podobnych sytuacji,
podanych przez uczniów, może być przykład
Przykład 3 3. z podręcznika.
Ania, Bolek i Zosia kupili razem los na loterii. Ania i Bolek złożyli się
po 3 zł, a Zosia dała 4 zł. Ustalili, że jeśli wygrają, to podzielą się nagrodą
proporcjonalnie do wysokości wpłaconej kwoty. Okazało się, że wygrali 75 zł. Dodatkowe zadania
Jak powinni się podzielić? 1. Odcinek o długości 7 cm podzielo-
Los kosztował: 3 zł + 3 zł + 4 zł = 10 zł. no w stosunku 3 : 4. Jaką długość mają
otrzymane odcinki?
2. Bukiet 20 róż rozdzielono między
Sposób I Anię, Kasię i Zuzię w stosunku odpo-
wiednio 1 : 2 : 7. Ile róż otrzymała każda
Podzielmy wygraną na 10 równych części. Każda z nich to 75 zł |10 = 7,50 zł.
Ania dostanie 3 takie części, czyli 3 $ 7,50 zł = 22,50 zł. z dziewcząt?
Bolek również otrzyma 3 części, czyli 22,50 zł. 3. Na odcinku AB o długości 12 cm
Zosia dostanie 4 części, czyli 4 $ 7,50 zł = 30 zł. zaznacz punkt C tak, aby:
a) AC : BC = 1 : 3; c) BC : AB = 1 : 3;
Sposób II
3 4 b) AC : AB = 1 : 3; d) AB : AC = 3 : 2.
Cena losu wynosi 10 zł. Z tej kwoty Ania i Bolek zapłacili po 10 , a Zosia 10 .
W związku z tym każde z nich powinno otrzymać: Odpowiedzi
Ania Bolek Zosia 1. 3 cm i 4 cm
3
10
$ 75 = 22,50 [zł]
3
10
$ 75 = 22,50 [zł]
4
10
$ 75 = 30 [zł] 2. Ania – 2 róże, Kasia – 4 róże,
Zuzia – 14 róż
3. a) AC = 3 cm, BC = 9 cm
W sytuacji opisanej w przykładzie 3 mówimy, że kwota została podzielona b) AC = 4 cm, BC = 8 cm
w stosunku 3 : 3 : 4. Zauważ, że aby dokonać takiego podziału, dzielimy całość c) BC = 4 cm, AC = 8 cm
na 3 + 3 + 4 = 10 równych części. d) AC = 8 cm, BC = 4 cm

Ćwiczenie 3

Dwie rodziny, trzyosobowa i czteroosobo-

wa, zebrały razem 42 kg śliwek. Zbierający
podzielili owoce pomiędzy rodziny propor- Z. ĆWICZEŃ

cjonalnie do liczby osób. Ile kilogramów śli- 1–4

wek dostała każda z rodzin?
5–7

5 MZK_kl_7.indb 9
Odpowiedzi 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
2. 6960 m
3. Rodzina trzyosobowa dostała 18 kg śliwek, a czteroosobowa – 24 kg śliwek.

9
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.1

Dodatkowe zadania I. Proporcjonalność i procenty

1. Sprawdź, czy podane w tabeli wielko-
ści x i y są wprost proporcjonalne. Jeśli Zadania
tak, podaj współczynnik tej proporcjo-
nalności. ZB. ZADAŃ 1. W którym przypadku koszt karmy dla kotów jest proporcjonalny do liczby ku-
a) pionych puszek?
1–7
x 1,5 2 2,5 3
8–16 SZKA
PUdla ZKA
S

y
PU

4,5 6 7,5 9
17–25
b) SZKA
PUdla KZAKA
SZUS
PUdlaP ZKA USZKA
SZKA
PUdla ZKA
US
PU
S P dla ZKAP
S

x
PU

1,5 2 2,5 3
y 6 8 9 12
2. Czy podane wielkości są proporcjonalne?
c)
a) długość krawędzi sześcianu i jego objętość
x 0,5 1,5 2,5 3,5
b) liczba jajek w pełnych pudełkach takich jak na
y 4 12 20 24 rysunku i liczba tych pudełek
d) c) czas jazdy samochodu i droga pokonana przez
km
ten samochód jadący z prędkością 50 h
x 5 6 7 8
d) czas trwania wycieczki i droga pokonana w tym
y 7,5 9 10,5 12 czasie przez grupę, która często robi postoje
2. Trzech klientów marketu budowlane- 3. W tabeli przedstawiono drogę, jaką przejechał rowerzysta w czasie pierwszej
go kupiło różne ilości gwoździ sprzeda- sekundy jazdy, w czasie pierwszych dwóch sekund jazdy itd. Czy droga jest pro-
wanych w tej samej cenie na kilogramy. porcjonalna do czasu?
W tabeli podano te ilości i koszt zakupu. a) Czas (s) 1 2 3 4 5
Oblicz brakujące dane x i y.
Droga (m) 6 12 18 24 30
Klient A B C
Ilość zakupionych b)
x 6 11 Czas (s) 1 2 3 4 5
gwoździ [kg]
Droga (m) 5 10 15 19 22
Koszt zakupu
30 45 y
gwoździ [zł] 4. Pan Kuba przeszedł 2,14 km w czasie 18 min 50 s. W jakim czasie przejdzie
z taką samą prędkością drogę 1,07 km?
Odpowiedzi 5. Pani Iza przebiegła 5 km w czasie 27 min. Jak sądzisz, czy dystans 10 km prze-
1. a) tak, 3 b) nie c) nie d) tak, 1,5 biegnie w czasie równym 54 min, dłuższym czy krótszym od 54 min? Dlaczego?
2. x = 4, y = 82,5
6. Ania chciała upiec ciasto czekoladowe, ale Składniki:
okazało się, że ma tylko 150 g masła. Oblicz, 200 g masła
ile powinna użyć pozostałych składników 320 g gorzkiej czekolady 70%
4 jajka
wymienionych obok, aby zachować propor- 280 g cukru trzcinowego
cje między nimi. 1 łyżeczka ekstraktu waniliowego
160 g mąki

10

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 10 07.05.2020 09:35

Zadania
1. w pierwszym
2. a) nie b) tak c) tak d) nie
3. a) tak b) nie
4. 9 min 25 s
5. raczej dłuższym
3
6. 240 g czekolady, 3 jajka, 210 g cukru, 4 łyżeczki ekstraktu, 120 g mąki

10
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.1

. Proporcjonalność prosta

7. Ze składników wymienionych w zadaniu 6 można zrobić 12 babeczek. Oblicz,

ile poszczególnych składników należy użyć do przygotowania:
a) 18 takich babeczek, b) 21 takich babeczek.
8. Z wymienionych obok składników można
przygotować 12 małych racuchów.
a) Oblicz, ile gramów dyni potrzeba do usma- Uwagi do „Dla dociekliwych”
żenia 30 takich racuchów.
b) Ile małych racuchów z dyni można usma- 1. Zadania odwołują się do figur na
żyć, wykorzystując 5 szklanek mąki? płaszczyźnie. Zawarto w nich ważne
informacje, które często wykorzystuje-
9. Woda królewska to mieszanina kwasu solnego i azotowego w stosunku objętości my, rozważając własności figur płaskich.
3 : 1. Jest ona tak silnie żrąca, że rozpuszcza się w niej nawet złoto, którego nie Można zapytać uczniów, czy w innych
rozpuszcza żaden ze składowych kwasów samodzielnie. Ile centymetrów sze- figurach znajdą zależności proporcjo-
ściennych poszczególnych kwasów należy zmieszać, aby uzyskać 100 cm3 wody nalne.
królewskiej? 2. Zwróćmy uwagę uczniów na niepo-
10. Narysuj w zeszycie w kratkę odcinek i podziel go w stosunku 2 : 3 : 6. Jaką dłu- prawność stwierdzenia, że dwie figury
gość odcinka wybrać, aby najłatwiej go podzielić? są wprost proporcjonalne, np. „dwa trój-
kąty są wprost proporcjonalne”. Należy
określić, o jakich wielkościach mowa –
Dla dociekliwych
mogą to być długości boków lub innych
Wysokości trójkąta równobocznego przecinają się w jednym punkcie. Spraw- odcinków w figurze, obwód albo pole,
dzimy, jak jest położony ten punkt. Zauważ, że wysokości dzielą trójkąt równo- bo dopiero o takich wielkościach można
boczny na 6 identycznych trójkątów prostokątnych. powiedzieć, że są lub nie są wprost pro-
porcjonalne.
1. Ile wszystkich trójkątów jest na rysunku 1?
2. Popatrz na trójkąt AFC. Odcinek AS dzieli go na dwa trój-
kąty: AFS i ASC. W jakim stosunku są pola tych trójką-
tów? Uzasadnij odpowiedź.
3. Popatrz na rysunek 2. Co można powiedzieć o stosunku
długości odcinków MR i RN, jeśli wiadomo, że pole trój- Rys. 1
kąta PRN jest cztery razy większe od pola trójkąta PMR?
Jak uzasadnisz odpowiedź?
4. Korzystając z rysunku 1 oraz rozwiązań zadań 2 i 3, podaj
stosunek, w jakim punkt S dzieli wysokość CF w trójkącie
równobocznym ABC. Uzasadnij odpowiedź. Rozwiązania
5. Uzasadnij, że punkt S dzieli odcinek AD w stosunku 1 : 2. Rys. 2 Dla dociekliwych
1 1. 6 takich jak AFC, 6 takich jak AFS,
6. Uzasadnij, że ES = EB .
3 3 takie jak ABS i 1 trójkąt ABC, razem 16.
P P
2. PAFS = 2PAFS = 12 , zatem 1 : 2.
ASC AFS
11 3. h – wysokość trójkątów PRN
i PMR opuszczona z wierzchoł ka P.
1
Odpowiedzi
5 MZK_kl_7.indb 11 07.05.2020 09:35
P RN $ h RN
4 = PPRN = 12 = MR , więc
Zadania Dla dociekliwych
PMR
2 MR $ h
MR 1
7. a) 300 g masła, 480 g czekolady, 6 jajek, 420 g cukru, 1. 16 RN = 4 . Zatem 1 : 4.
1
1 2 łyżeczki ekstraktu, 240 g mąki 2. 1 : 2 FS P
4. SC = PAFS = 12 , zatem 2 : 1 (licząc
b) 350 g masła, 560 g czekolady, 7 jajek, 490 g cukru, 3. 1 : 4 ASC
3
1 4 łyżeczki ekstraktu, 280 g mąki 4. 1 : 2 od wierzchołka).
8. a) 500 g b) 120 AS PASC
9. 75 cm3 kwasu solnego i 25 cm3 kwasu azotowego 5. SD = P = 2 , więc SD 1
AS = 2 , czyli
SDC
10. 11 kratek SD : AS = 1 : 2.
ES P
6. EB = PESC = 13 , więc ES = 13 . EB.
EBC

11
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.1

Dodatkowe zadania na wielkości I. Proporcjonalność i procenty

wprost proporcjonalne
1. Pani Magda w maju 2015 roku Czy już umiem?
wymieniła w pewnym kantorze złotów-
ki na euro. Za 510 zł otrzymała 120 euro. I. Czy w opisanych punktach ksero Alfa i Beta opłata za kopiowanie jest propor-
a) Ile euro otrzymałaby, gdyby wymie- cjonalna do liczby kopiowanych stron?
niła 680 zł? • W punkcie Alfa płacimy 15 gr za stronę.
b) Czy korzystniejsza dla niej byłaby • W punkcie Beta opłata wynosi 20 gr za każdą z pierwszych stu stron, ale za sto
wymiana pieniędzy w kantorze, które- pierwszą i każdą następną stronę – tylko 10 gr.
go kursy kupna i sprzedaży pokazano II. Obraz, którego zdjęcie pokazano poniżej, ma w rzeczywistości szerokość 62 cm.
poniżej? Oblicz rzeczywistą wysokość tego obrazu.
KUPNO SPRZEDAŻ

USD/PLN 3.6900 3.7900

EUR/PLN 4.1400 4.2400

AUD/PLN 2.6200 2.7200

CAD/PLN 2.7800 2.8800

GBP/PLN 5.7400 5.8400

DKK/PLN 0.5520 0.5670

NOK/PLN 0.4460 0.4610

wzrost spadek

Uwaga. W przypadku wymiany złotó-

wek na obcą walutę do obliczeń bierze Stanisław Wyspiański Widok z okna pracowni na Kopiec Kościuszki
się cenę sprzedaży.
III. Możemy przyjąć, że na długich trasach ilość paliwa spalanego przez samochód jest
2. Jakiś czas temu pan Janusz wymienił wprost proporcjonalna do długości przejechanej drogi. Kierowca obliczył, że na
złotówki na franki szwajcarskie. Za 675 zł przejechanie 350 km auto potrzebowało 25 litrów paliwa. Do końca trasy pozostało
otrzymał 180 franków. 150 km, a w zbiorniku było jeszcze 10 litrów paliwa. Czy z takim zapasem samo-
a) O ile więcej franków otrzymałby, gdy- chód dotrze do celu bez tankowania?
by wymienił wówczas 720 zł?
IV. W czworokącie ABCD przedstawionym na rysunku AB < CD .
b) Czy kurs, po którym wymieniał złotów-
ki, był dla niego korzystniejszy niż aktual- a) Jakim czworokątem jest czworokąt ABCD?
ny (możesz go znaleźć w internecie)? b) Które spośród kątów oznaczonych literami greckimi możesz obliczyć na pod-
stawie informacji podanych na rysunku? Podaj miary tych kątów.
Odpowiedzi D C
1. a) 160 euro b) tak
2. a) 12 franków
62°
A B

12

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 12 07.05.2020 09:35

Czy już umiem?

I. Alfa – tak, Beta – nie
II. 47 cm
III. nie
IV. a) trapezem b) α = ε = 118°, δ = 62°

Kartkówka I.1

12
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.2
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny

2 Ułamek liczby lekcyjne.

W klasie 7 uczniowie przechodzą na bardziej
Na dobry początek zaawansowany poziom nauczania matematyki
Do prawidłowego funkcjonowania twój organizm potrzebuje i poznają nowe pojęcia, m.in. pojęcie procentu.
różnorodnych składników odżywczych. U jego podstaw leży pojęcie ułamka. Uczniowie
muszą zrozumieć, że procent to ułamek, ale nie
każdy, tylko ten o mianowniku równym 100.
tłuszcze Ułamki i działania na ułamkach uczniowie
poznawali już w klasach 4–6, uznaliśmy jed-
Jedz chude
mięso, ryby, jaja nak, że wskazane jest przypomnienie, czym są
mięso, ryby,
jaja, nasiona ułamki i jak się wykonuje podstawowe działa-
roślin
strączkowych. nia na ułamkach.
Nabiał
jest ważnym Jeśli chcemy, aby uczniowie pojęli powiązanie
składnikiem diety, Uwaga
ułamków do „Na dobry
z procentami, początek”
zwróćmy ich uwagę na
zwłaszcza w okresie
dojrzewania. to, Przedstawiono
że ułamek to część całości.
tutaj piramidę zdrowego
żywienia. Jeśli czas pozwoli, możemy
zaproponować uczniom samodzielne
Spośród
produktów
lub w grupach pogłębienie tego tematu,
zbożowych np. przygotowanie prezentacji dotyczą-
najlepsze są cej zmian zachodzących w piramidach
te pełnoziarniste.
żywienia w kolejnych latach czy różnic
w takich piramidach proponowanych
w poszczególnych krajach.

Warzywa
Przydatne strony internetowe:
i owoce • http://w w w.izz.waw.pl/pl/strona-
są podstawą -gowna/3-aktualnoci/aktualnoci/555-
zdrowego
żywienia. naukowcy-zmodyfi kowali-zalecenia-
dotyczace-zdrowego-zywienia
• https://w w w.cnpp.usda.gov/sites/
default/files/archived_projects/FGP-
Pamphlet.pdf
• https://www.cnpp.usda.gov/FGP
piramida zdrowego żywienia
• http://www.nutritionaustralia.org/
national/resource/healthy-eating-py-
ramid
Pytania i polecenia
• Powinniśmy jeść jak najwięcej warzyw i owoców, przy czym trzy razy więcej
warzyw niż owoców. Jaką część warzyw i owoców powinny stanowić warzywa?
1 1
• Błonnik stanowi 11 masy pieczywa białego i 30 pieczywa pełnoziarnistego. UMIEJĘTNOŚCI
Dziennie należy dostarczyć organizmowi 25 g błonnika. Ile pieczywa jasnego Uczeń już potrafi:
zawiera taką ilość błonnika? A ile ciemnego?
13 opisywać część danej całości za
pomocą ułamka
obliczać ułamek danej liczby
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 13 07.05.2020 09:35
całkowitej
1
• 4 Uczeń będzie umiał:
• 275 g; 750 g obliczać ułamek danej liczby wymiernej
obliczać liczbę, której część jest
podana

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I

Semestr I – 67 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.2
W przykładach podano proste ćwiczenia służące
przypomnieniu i powtórzeniu materiału z klas I. Proporcjonalność i procenty
młodszych. Warto je przeanalizować z ucznia-
mi, a następnie poprosić, aby występujące w tych W wielu sytuacjach interesuje nas określona część jakiejś wielkości. Mówimy
przykładach ułamki zwykłe zamienili na ułamki na przykład o połowie klasy, ćwiartce chleba lub o trzech czwartych zarobków.
dziesiętne i wykonali wskazane obliczenia.
Lekcja zaczyna się od formuły: „Aby obliczyć Zapamiętaj

ułamek liczby, mnożymy liczbę przez ten Aby obliczyć ułamek liczby, mnożymy liczbę przez ten ułamek.
ułamek”. Wprawdzie była już o tym mowa
w piątej klasie, ale jest to fakt, który sprawia
uczniom sporo kłopotów. To działanie nie jest Przykład 1.1
dla uczniów naturalne. Zwłaszcza we wcze- 3
W zespole tanecznym są 24 osoby, 8 z nich to chłopcy. Ile dziewcząt jest w tym
śniejszych klasach ta formułka ma spowodo-
zespole?
wać zapamiętanie czynności, które może nie
Sprawdźmy najpierw, ilu jest chłopców.
są do końca zrozumiałe, ale prowadzą do celu.
3
Oczywiście bardzo często uczniowie wolą roz- Obliczamy 8
liczby 24.
3
wiązywać zadanie w taki sposób, który jest dla 3
$ 24 =9
nich zrozumiały. Na przykład, żeby obliczyć 38 18
W takim razie dziewcząt jest 24 - 9 = 15.
z 24 osób, dzielą 24 osoby na 8 grup po 3 osoby
i biorą 3 razy 3 osoby, czyli 9 osób. Tego typu
metody sprawdzają się w prostych zadaniach Przykład 1.2
rachunkowych, ale już niekoniecznie w bar-
Tomek odrabiał lekcje od 14.45 do 16.20. Dwie piąte tego czasu
dziej złożonych, algebraicznych, więc warto poświęcił na rozwiązywanie zadań z matematyki. Przez ile minut
zwracać uwagę, że umiemy to już robić w inny zajmował się pozostałymi przedmiotami?
sposób i do tego sposobu się odwoływać. Od 14.45 do 16.20 upływa 1 h 35 min, czyli 95 min.
Kolejne przykłady w tym temacie to kolejne
Sposób I
umiejętności, które potem przy omawianiu pro- 2
Obliczamy czasu poświęconego przez Tomka na odrabianie lekcji.
centów będą przedmiotem całych nowych lekcji. 19
5
2 2
Najpierw obliczamy ułamek z liczby. W przy- $ 95 = 1
$ 19 = 38
15
kładzie 1.1 mamy najprostsze obliczanie ułam- Tomek rozwiązywał zadania z matematyki przez 38 min, więc przez 95 - 38 = 57
ka z liczby, w przykładzie 1.2 uczniowie mogą minut odrabiał lekcje z innych przedmiotów.
przy okazji przećwiczyć działania na jednost- Sposób II
kach czasu, które same w sobie też nie są łatwe. Tomek rozwiązywał zadania z matematyki przez
2
czasu, więc pozostałe przed-
5
3
mioty zajęły mu 5 czasu.
19
3 3
5
$ 95 = 1 $ 19 = 57
1
Tomek odrabiał lekcje z innych przedmiotów przez 57 minut.

Ćwiczenie 1
1
Drożdżówka kosztowała 1 zł 20 gr. Jej cenę obniżono o 3 . Ile kosztuje teraz?

14

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 14 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
1. 80 gr

14
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.2

. Ułamek liczby
W NEONbooku
Przykład 2
Podręcznika do tej lekcji
W szkole są trzy klasy siódme. Klasa 7a liczy 24 osoby, 7b - 22 osoby, a 7c – tyl-
ko 18 osób. Jaką część wszystkich uczniów klas siódmych stanowią uczniowie 7a?
• Przypomnij
ćwiczenie interaktywne
sobie 1 (rozszerzanie
We wszystkich klasach siódmych łącznie uczą się 24 + 22 + 18 = 64 osoby. ułamków, zamiana ułamków
24
Uczniowie klasy 7a stanowią 64 tej liczby. Ten ułamek można jeszcze skrócić: zwykłych na dziesiętne)
24
64
3
= 8.
3
Uczniowie klasy 7a stanowią więc 8 wszystkich uczniów klas siódmych w tej
• prezentacja Przypomnij sobie 2
(jak obliczyć ułamek liczby)
szkole.
• prezentacja Przypomnij sobie 3
(jak obliczyć liczbę na
Ćwiczenie 2 podstawie jej ułamka)

W 2018 roku w Europie skala 1: 82 000 000

państwa należące
• prezentacja Jak można
rozwiązać takie zadanie
było 46 państw (łącznie do Unii Europejskiej

z tymi, które tylko czę-

pozostałe państwa
europejskie (do Dla dociekliwych)
•
granice kontynentów
ściowo leżą na naszym granice państw
2 dodatkowe ćwiczenia
kontynencie). Spośród interaktywne
nich 28 należało do Unii
Europejskiej. Jaka część
państw leżących w Euro-
• dodatkowe interaktywne
Zadanie na podsumowanie
pie należała w 2018 roku
do Unii? W NEONbooku Zeszytu
ćwiczeń do tej lekcji
Przykład 3
9
Świeże grzyby podczas suszenia tracą swojej masy. Jaką ilość grzybów poddano
• 5– ćwiczeń w wersji interaktywnej
ćw. 1, 2, 4–6
10
suszeniu, jeżeli otrzymano 15 dag suszu?
9
Skoro grzyby tracą w trakcie suszenia 10 swojej masy,
9 1
z każdej porcji świeżych grzybów pozostanie 1 - 10 = 10 Przykład 2. i ćwiczenie 2. wymagają oblicze-
nia, jakim ułamkiem jednej liczby jest druga
tej porcji. Oznacza to, że ususzono dziesięciokrotnie
liczba – rozwiązywanie problemów tego typu
więcej grzybów, niż waży otrzymany susz, czyli:
było ćwiczone w młodszych klasach.
10 $ 15 dag = 150 dag = 1,5 kg.
Przykłady 3. i 4. oraz ćwiczenia 3. i 4. to obli-
Ususzono 1,5 kg grzybów.
czanie liczby na podstawie jej ułamka.
Warto pamiętać, że ta umiejętność jest dla
Ćwiczenie 3 uczniów dość nowa. Dlatego podajemy dwa
Podczas projekcji nudnego filmu „Gdzie widać obłoki?” z kina wyszło przed koń- przykłady. W przykładzie 3. jest opisana prostsza
1
3
cem seansu 4 widzów. W sali zostało tylko 12 osób. Ile osób przyszło na ten film? sytuacja – jeśli wiemy, że 10 pewnej liczby wyno-
si 15, to cała liczba jest 10 razy większa, więc jest
równa 150. Ale już sytuacja opisana w przykła-
3
dzie 4. s. 16, gdzie dane jest 25 szukanej liczby,
15
wymaga więcej namysłu.

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 15 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
14
2. 23
3. 48

15
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.2

I. Proporcjonalność i procenty

Przykład 4

Każdy pracownik firmy Ledew otrzymał na koniec roku premię w wysokości

0,12 swojej miesięcznej pensji. Premia pana Tadeusza wyniosła 360 zł. Oblicz
wysokość jego miesięcznej pensji.
Obliczenia będą łatwiejsze, jeśli zamienimy 0,12 na ułamek zwykły.
3
12 3
0,12 = 100 = 25
25
Teraz możemy obliczyć wysokość pensji pana Tadeusza.
3
25
pensji 360 zł
1
25
pensji 360 zł |3 = 120 zł
25
Cała pensja (czyli 25
pensji) wynosi 25 $ 120 zł = 3000 zł.

Z. ĆWICZEŃ Ćwiczenie 4

1–3 Klasa 7b zebrała 63 kg makulatury, co stanowi 0,075 ilości zebranej przez

4–6 wszystkich uczniów szkoły. Ile makulatury zebrano w tej szkole?

Zadania

ZB. ZADAŃ 1. Zapisz odpowiednie działanie i oblicz, ile to minut:

1 6
1–7 a) pół godziny lekcyjnej, b) 12 godziny zegarowej, c) 10
godziny lekcyjnej.
8–15 2. Dwa psy zjadły puszkę karmy o masie 650 g. Sita zjadła
8
tej porcji, a Kumpel
13
16–27 zjadł pozostałą część.
a) Jaką część karmy zjadł Kumpel?
b) Ile gramów karmy zjadła Sita, a ile zjadł Kumpel?
3. Godzina lekcyjna – jaka to część doby? Odpowiedź podaj w postaci ułamka
nieskracalnego.
4. Kasia piekła muffiny waniliowe. Obok
podano masę każdego ze składników.
Jakim ułamkiem masy wszystkich
składników można wyrazić zawartość:
a) mąki, b) mleka, c) jajek?
5. Oblicz, jakim ułamkiem roku są 3 ty-
godnie, jeśli jest to rok:
a) zwykły, b) przestępny.

16

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 16 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia 4. 840 kg
Zadania
1
1. a) 22 2 b) 5 c) 27
5
2. a) 13 b) Sita 400 g, Kumpel 250 g
1
3. 32
125 15 10
4. a) 354 b) 59 c) 59
21 7
5. a) 365 b) 122

16
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.2

. Ułamek liczby Dodatek do zadania 6.

1. Oblicz liczbę, której:
6. Zosia kupiła 4 batony po 1,40 zł za sztukę oraz 2,4 kg jabłek po 4,50 zł za 1 kg. a) 12 wynosi 12, 1
d) 100 wynosi 12 ,
Wydała trzecią część pieniędzy, które miała. Ile pieniędzy miała Zosia?
1 1
b) 10 wynosi 82, e) 14 wynosi 21,
7. Na targu cena jednego kilograma truskawek wzrosła od wczoraj o 2,40 zł, co sta-
1 1
2
nowi 5 wczorajszej ceny. Ile kosztował 1 kg truskawek wczoraj, a ile kosztuje dziś? c) 20 wynosi 1, f) 27 wynosi 23 .
3
8. Na klombie posadzono różne kwiaty. Róże zajmują 20 powierzchni klombu, 2. Cenę piłki obniżono o 14 , czyli o 12 zł.
czyli 6 m2. Ile kosztuje ta piłka po obniżce ceny?
2
a) Ile metrów kwadratowych zajmują pelargonie, które posadzono na 5 klombu? Odpowiedzi
b) Bratki zajmują 0,125 klombu. Na ilu metrach kwadratowych zostały one po-
1. a) 24 b) 820 c) 20 d) 50 e) 294 f) 18
sadzone?
2. 36 zł
c) Jaką część klombu zajmują tulipany rosnące na 2,5 m2?

Dodatek do zadania 7.
Oblicz liczbę, której:
a) 23 wynosi 12, 81
d) 100 wynosi 81,
róże pelargonie bratki tulipany 3 5
b) 10 wynosi 21, e) 14 wynosi 20,
9. Uczniowie klas szóstych i siódmych szkoły w Dobrocinie postanowili wesprzeć 7 4
schronisko dla zwierząt i zbierali puszki z karmą. W szkole są trzy klasy siódme. c) 20 wynosi 49, f) 27 wynosi 23 .
Klasa 7a zebrała 15 puszek, 7b – 34 puszki, a 7c – 28 puszek. Klasy szóste zebrały Odpowiedzi
a) 18 b) 70 c) 140 d) 100 e) 56 f) 92
5
tylko 7 tego, co klasy siódme. Ile puszek zebrali szóstoklasiści? Jaką część puszek
zebranych przez klasy szóste i siódme zebrali szóstoklasiści, a jaką – klasa 7a?
10. Janek wstał o 7.00, o 8.00 rozpoczął lekcje, o 13.30 wyszedł ze szkoły. O 14.00
1 3
poszedł na boisko i przez 18 doby grał w piłkę nożną. Następne 4 godziny zajęły
3
mu odpoczynek i obiad. Potem Janek odrabiał lekcje – trwało to 11 czasu, który
spędził w szkole. O której godzinie chłopiec skończył odrabiać lekcje?

11. Agata poprosiła w sklepie o 1 kg jabłek. Okaza-

ło się, że dostała 5 owoców. Ile przeciętnie waży
woda w jednym takim jabłku?
12. Marta kupiła 40 dag suszonych jabłek. Ile deka-
gramów wody, a ile suchej masy jest w tych jabł-
kach?
13. W pewnej porcji suszonych jabłek jest 10 dag
wody. Ile ważą te jabłka? Ile waży sucha masa?
14. Ile kilogramów świeżych jabłek trzeba ususzyć,
aby otrzymać 1 kg suszonych jabłek?
Świeże jabłko zawiera
8 Uwaga do zadań 11.–14.
około 10 wody, a suszone
2 W bloku zadań o suszeniu jabłek, po-
około 10 wody. Resztę
dobnie jak wcześniej w przykładzie 3.
stanowi tzw. sucha masa. (o suszeniu grzybów), trzeba zwrócić
uwagę na fakt, że sucha masa zostaje bez
zmian. W jabłku jest pewna ilość wody,
reszta jabłka nie paruje w czasie odparo-
wywania. Warto korzystać z określenia
„sucha masa”, żeby ułatwić uczniom opi-
sywanie takich sytuacji.

17

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 17 07.05.2020 09:35

Zadania
6. 49,20 zł 10. o 17.35
7. wczoraj: 6 zł, dzisiaj: 8,40 zł 11. 16 dag Rozwiązanie
8. a) 16 m b) 5 m c)
2 2 1 12. 8 dag wody, 32 dag suchej masy
16 14. Sucha masa w suszonych jabłkach
13. Jabłka ważą 50 dag, a sucha masa
9. Szóstoklasiści zebrali 55 puszek, stanowi 45 tych jabłek. W jednym kilo-
40 dag.
czyli
5
wszystkich puszek. Klasa 7a gramie to 0,8 kg. W świeżych jabłkach
12 14. 4 kg
zebrała
5
wszystkich puszek. sucha masa to 15 tych jabłek. Trzeba
44
ususzyć 5 · 0,8 kg jabłek.

17
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.2

I. Proporcjonalność i procenty

Dla dociekliwych
Uwaga do „Dla dociekliwych”
1. Troje uczniów 20-osobowej klasy zapytano, jaka część klasy była w danym dniu
Są to standardowe zadania typu kon- 1 1 1
kursowego. Nie jest możliwe, żeby nieobecna. Ania odpowiedziała, że 4 , Bartek – że 3 , a Celina – że 5 . Kto na
w 20-osobowej klasie 13 uczniów pewno się mylił? Dlaczego?
była nieobecna, bo nieobecna musi 1
2. W klasie 7a piątkę z klasówki dostała 4 uczniów, a szóstkę otrzymało
2
uczniów.
7
być całkowita liczba osób. Nato- Ilu uczniów liczy ta klasa?
miast w zadaniu 2. jeśli mówimy 1
o 14 i o 27 liczby uczniów pewnej klasy, to 3. W klasie 7b co czwarty uczeń dostał piątkę z klasówki, a 3 wszystkich uczniów
wiadomo, że ta liczba uczniów w klasie dostała czwórkę. Ilu uczniów może liczyć ta klasa? Wymień wszystkie możliwości.
musi być wielokrotnością i 4, i 7, czyli 4. W Światowym Konkursie Sprowadzania Ułamków do Wspólnego Mianownika
prawdopodobnie jest ich 28, bo 56 to 1 2
wzięło udział mniej niż 100 osób, z których 4 reprezentowała Afrykę, 7 Amerykę
trochę za dużo. 3 1 3
Północną, 14 Amerykę Południową, 21 Azję i 28 Australię. Pozostali uczestnicy
to przedstawiciele Europy. Ilu reprezentantów Europy wzięło udział w zawodach?

Czy już umiem?

Rozwiązania
Dla dociekliwych
1. Bartek się myli, bo 13 liczby 20 nie jest
liczbą naturalną.
2. Szukana liczba musi być podziel-
na przez 4 i przez 7, czyli także przez
NWW(4, 7) = 28. Raczej nie ma klas
56-osobowych ani większych, zatem
klasa liczy 28 osób.
3. Liczba uczniów w klasie jest podziel-
na przez 3 i przez 4, więc jest podzielna
przez 12. Raczej powinna być mniejsza
niż 40. Zatem 12, 24 lub 36.
4. Liczba uczestników konkursu
jest podzielna przez 4, 7, 14, 21 i 28.
18
NWW(4, 7, 14, 21, 28) = 2 . 2 . 7 . 3 = 84.
Zatem 84 jest jedyną liczbą mniejszą od
100 spełniającą powyższy warunek.
MZK_kl_7.indb 18
I. Tata Kasi pracował w piątek do późnego wieczora. Położył się spać o północy,
a w sobotę wstał już o 6.30. Po południu zdrzemnął się półtorej godziny. Potem
znów pracował do północy. Jaką część soboty przespał tata Kasi?
3
II. W szkole jest 420 uczniów. Dziewczęta stanowią 7 uczniów tej szkoły. Wśród
7
chłopców aż 8 trenuje pływanie. Ilu chłopców w tej szkole nie trenuje pływania?
4
III. Maciek w sobotę bardzo długo siedział przy komputerze. Przez 7 tego czasu,
czyli 2 godziny, przygotowywał projekt na lekcję geografii. Połowę pozostałego
czasu wyszukiwał informacje potrzebne mu do udziału w konkursie biologicz-
nym. Resztę czasu spędził przy wybieraniu i obrabianiu zdjęć z wakacji. Jak dłu-
go Maciek zajmował się zdjęciami?
IV. Pociąg z Suwałk wyrusza rano, a do Warszawy przyjeżdża po południu. Na zega-
rach podano godzinę jego odjazdu z Suwałk oraz godzinę przyjazdu do Warsza-
wy. Odległość z Suwałk do Warszawy wynosi 324 km. Z jaką średnią prędkością
jedzie ten pociąg na tej trasie?
Odpowiedzi
07.05.2020 09:35

Reprezentanci Europy stanowili Dla dociekliwych Czy już umiem?

1 – ` 14 + 27 + 14
3 1
+ 21 3
+ 28 j= 1 1
1. Bartek, bo 3 liczby 20 nie jest liczbą naturalną. I.
= 1 – ` 21
84 + 84 + 84 + 84 + 84 j =
3
24 18 4 9
2. 28 II. 30
= 1 – 76 8 3. 12, 24, 36 III. 45 min
84 = 84 wszystkich uczestników,
czyli 4. 8 km
IV. 67,5 h
8
84 $ 84 = 8 osób.

Kartkówka I.2

18
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.3
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny

3 Co to jest procent lekcyjne.

Procent to pojęcie stale obecne w naszym życiu.
Na dobry początek Uczniowie poznali wcześniej proste procenty:
Skład produktów spożywczych, przedstawienie wyników 50%, 25%, 10%. Nie oznacza to, że dobrze ro-
ankiet, podatki czy wyprzedaże - wszędzie tam zumieją to pojęcie i potrafią właściwie się nim
spotykamy procenty. posługiwać. Istotne jest stałe podkreślanie, że
procent to część określonej całości.
Umiejętności związane z procentami dzielą się
W ciągu ostatnich na dwie grupy.
10 lat spożycie
pieczywa i produktów SER Pierwszą jest rozumienie pojawiającego się
zbożowych spadło
1litr 55% w tekście pojęcia procentu. Kształcenie tej
tłuszczu
o 26%. umiejętności odbywa się przede wszystkim
2% dzięki czytaniu tekstów zawierających dane
procentowe i wyjaśnianiu, do jakich wielkości
te dane się odnoszą i co oznaczają.
68 g 396 kJ
produktu 95 kcal Do drugiej grupy kształconych umiejętności
dostarcza: zaliczamy tworzenie tekstów zawierających
5%
dane procentowe.
„Na dobry początek” łączy umiejętności z obu
grup. Warto się do niego odwołać po zakończe-
niu działu o procentach.

POMOCNE BĘDĄ:
1. wycinki z gazet lub wydruki
z internetu zawierające dane
procentowe,
2. paragony.
Jogurt
naturalny Tylko jeden na stu Przy wyborze
Polaków nie jada produktów spożywczych
tłuszcz 10% pieczywa wcale, zwracamy uwagę przede UMIEJĘTNOŚCI
białko 9% 95% sięga po chleb lub wszystkim na świeżość
węglowodany 4% bułki przynajmniej (79%), smak (45%) Uczeń już potrafi:
raz dziennie. i cenę (37%). interpretować 100% danej wielkości
jako całość, 50% – jako połowę, 25% –
Pytania i polecenia jako jedną czwartą, 10% – jako jedną
• Wymień kilka sytuacji, w których możesz spotkać się z użyciem słowa „procent”. dziesiątą, 1% – jako jedną setną części
• Co oznacza 2% na opakowaniu mleka, a co 10% na opakowaniu jogurtu? danej wielkości liczbowej
• Co oznacza informacja, że 95% Polaków sięga po pieczywo przynajmniej raz dziennie? w przypadkach osadzonych w kontekście
• Jak inaczej przekazać informację: „Tylko jeden na stu Polaków nie jada pieczywa wcale”? praktycznym obliczać procent danej
wielkości o stopniu trudności: 50%,
19
20%, 10%
Uczeń będzie umiał:
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 19 07.05.2020 09:35
przedstawiać część wielkości jako
• Np.: zakupy – przecena towaru; reklama ofert bankowych; podatki. procent tej wielkości
2
• W mleku tłuszcz stanowi 100 zawartości, a w jogurcie tłuszcz stanowi obliczać, jaki procent danej liczby b
10 stanowi liczba a
100 zawartości.
interpretować diagramy procentowe
• Oznacza, że 95 Polaków na 100 sięga po pieczywo przynajmniej raz dziennie.
• Tylko 1% Polaków nie jada pieczywa wcale.

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I

Semestr I – 67 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.3
Lekcję rozpoczynamy od przypomnienia po-
jęcia procentu. Ma ono liczne zastosowania, I. Proporcjonalność i procenty
dlatego powinno być kształtowane na realnych
przykładach. Jeśli pewną całość podzielimy na 100 jednakowych części, to jedna taka część stano-
1
Poprośmy uczniów o zebranie informacji do- wi jedną setną tej całości. Możemy to wyrazić za pomocą ułamka zwykłego jako 100 ,
tyczących sytuacji, w jakich pojawiają ułamka dziesiętnego jako 0,01 lub w procentach jako 1%.
się procenty. Uczniowie mogą rejestro-
wać informacje zawierające dane procentowe,
oglądając telewizję, czytając prasę, przeglą-
dając strony internetowe, oglądając reklamy.
Zaapelujmy, aby robili to starannie i cytowali
kontekst, w jakim dane się pojawiły. Zebrane
1
informacje powinni przynieść na pierwszą lek- 100 = 0,01
pola kwadratu 12
100 = 0,12 pola kwadratu
to 1% pola kwadratu.
cję o procentach. to 12% pola kwadratu.

W czasie lekcji uczniowie (w grupach) przyglą-

Zapamiętaj
dają się krytycznie przyniesionym materiałom:
sprawdzają, co oznaczają informacje podane Jeden procent pewnej wielkości to jej jedna setna. Oznaczamy go symbolem 1%.
w procentach; czy wiadomo, z jakich wielkości
liczone były procenty; czy jest to rzetelna in- Zwróćmy uwagę, że procenty zawsze są powiązane z jakąś wielkością, np. mówiąc
formacja dziennikarska lub handlowa. A może „około 50% Polaków nosi okulary”, stwierdzamy, że nosi je mniej więcej połowa
ma ona na celu wprowadzenie czytelnika/słu- spośród 38 mln Polaków.
chacza w błąd? Pod koniec lekcji uczniowie for-
Zamiana procentu na ułamek
mułują wnioski, przedstawiają rzetelne dane
procentowe, zwracają uwagę na nieścisłości Przykład 1.1
i niedopowiedzenia.
Wyraź procent podanej wielkości jako ułamek zwykły nieskracalny oraz ułamek
dziesiętny tej wielkości.
Dodatkowe ćwiczenie a) 17% powierzchni działki
Figurę podzielono na sto równych części. b) 2% mieszkańców Łodzi
Jaki procent pola figury zamalowano? c) 123% ceny laptopa
17
a) 17% powierzchni działki to 100
= 0,17 tej powierzchni.
b) 2% mieszkańców Łodzi
2 1
to = 50 , Czasem powstały ułamek zwykły można skrócić…
Odpowiedź 100
2
czyli inaczej = 0,02 liczby 2 1
67% 100
100 50
tych mieszkańców. 2%

Po wprowadzeniu pojęcia procentu wyjaśnia- 0,02

my, jak zamienić procenty na ułamki dziesięt-
123 23
ne i zwykłe, a także odwrotnie – jak zamienić c) 123% ceny laptopa to 100
= 1 100 , … albo wyłączyć z niego całości.
ułamki na procenty. Uczniowie powinni się czyli inaczej
123
= 1,23 tej ceny.
100
zorientować, jakim ułamkiem – zwykłym, jeśli
to możliwe, czy dziesiętnym – można zapisać
procent, ale nie można utrwalać w nich przeko- 20
1
nania, że np. 5 to 20%.
MZK_kl_7.indb 20 07.05.2020 09:35

20
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.3

3. Co to jest procent
W NEONbooku
Przykład 1.2 Podręcznika do tej lekcji
Wyraź procent pewnej wielkości jako ułamek dziesiętny oraz ułamek zwykły • animacja Co to jest procent (cz. 1–3)
nieskracalny tej wielkości.
• podgląd Zadania z kluczem
a) 37,5%
a) 37,5% to
37,5
100
b) 0,04%
375
= 1000 = 0,375 ; Rozszerzamy przez 10.
• dodatkowe
interaktywne
ćwiczenie

37,5% to
375
1000
0,04
75 15 3
= 200 = 40 = 8
4
Skracamy trzy razy przez 5.
• dodatkowe interaktywne
Zadanie na podsumowanie
b) 0,04% to 100
= 10000 = 0,0004 ; Rozszerzamy przez 100.

0,04% to
4
10000
1
= 2500 Skracamy przez 4. W NEONbooku Zeszytu
ćwiczeń do tej lekcji
Ćwiczenie 1

Wyraź procent pewnej wielkości jako ułamek dziesiętny oraz ułamek zwykły
• 5– ćwiczeń
ćw. 1–5
w wersji interaktywnej

nieskracalny tej wielkości.

a) 20% b) 7,5% c) 154%
Analizując przykłady z podręcznika, należy
przypominać uczniom, że procent w każ-
Zamiana ułamka na procent dej postaci jest częścią jakiejś całości; do-
Najłatwiej zamienia się na procent ułamki dziesiętne. póki ta całość nie zostanie określona, po-
woływanie się na procenty powoduje błędy
Przykład 2 i nieporozumienia.
Warto zwrócić uwagę uczniów na to, że np.
Przedstaw ułamek dziesiętny podanej wielkości jako procent tej wielkości.
zdanie: „W głosowaniu brało udział 56% osób”
a) 0,6 pojemności akwarium b) 1,35 zysku firmy c) 0,085 masy sera
jest nieprecyzyjne, bo nie wiadomo, o jaką po-
6 60
a) 0,6 = 10 = 100 pojemności akwarium to 60% tej pojemności. pulację czy region w nim chodzi. Często samo
135 podanie procentu czyni wiadomość niezrozu-
b) 1,35 = 100 zysku firmy to 135% tego zysku.
miałą lub fałszuje rzeczywistość, bo można ją
85 8,5
c) 0,085 = 1000 = 100 masy sera to 8,5% tej masy. interpretować dowolnie, wedle własnego uzna-
nia.

Dobra rada
Zamieniając procent na ułamek dziesiętny,
dzielimy liczbę przez 100, czyli przesuwamy
przecinek o dwa miejsca w lewo, i pomijamy
znak %.
Zamieniając ułamek dziesiętny na procent, Dodatek przed ćwiczeniem 1.
mnożymy liczbę przez 100, czyli przesu- 75% liczby 100 to 0,75 ` 34 j liczby 100.
wamy przecinek o dwa miejsca w prawo,
i dopisujemy symbol %. Jakim ułamkiem dziesiętnym (zwy-

14% to 0,14 0,79 to 79%

kłym) liczby 100 jest jej:
a) 20%, b) 25%, c) 87,5%?
2% to 0,02 0,0073 to 0,73%
Odpowiedzi
a) 0,20 ` 15 j b) 0,25 ` 14 j c) 0,875 ` 78 j
21

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 21 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
1 3 77
1. a) 0,2 = 5 b) 0,075 = 40 c) 1,54 = 50

21
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.3

Dodatek przed ćwiczeniem 2. I. Proporcjonalność i procenty

0,65 liczby 100 to 65% liczby 100. Jakim
procentem liczby 100 jest jej: Ćwiczenie 2
a) 0,20, b) 0,17, c) 1,60?
Przedstaw ułamek dziesiętny pewnej wielkości jako procent tej wielkości.
Odpowiedzi a) 0,1 b) 0,95 c) 0,03 d) 0,007
a) 20% b) 17% c) 160%

Gdy chcemy zamienić ułamek zwykły na

Słowo procent pochodzi od
procent, często najpierw zamieniamy ten łacińskiego pro centum – na sto.
ułamek na ułamek o mianowniku 100.

Przykład 3

Zamień ułamek zwykły pewnej wielkości na procent tej wielkości. W razie po-
trzeby zaokrąglij wynik.
7 4 2 1
a) 10
b) 50
c) 3
d) 7
7 70
a) 10
= 100 pewnej wielkości to 70% tej wielkości.
4 8
b) 50
= 100 pewnej wielkości to 8% tej wielkości.
Dodatek przed ćwiczeniem 3.1 c)
2
= 0,6666... . 0,667 pewnej wielkości to około 66,7% tej wielkości.
3 3
4 liczby 100 to 75% liczby 100. Jakim d)
1
= 0,1428... . 0,143 pewnej wielkości to około 14,3% tej wielkości.
procentem liczby 100 jest jej: 7

a) 15 , b) 14 , c) 78 ?

Odpowiedzi Ćwiczenie 3.1

a) 20% b) 25% c) 87,5% Zamień ułamek zwykły na procent.

3 2 13 5
a) 4 b) 5
c) 25
d) 6

Ćwiczenie 3.2

Przyjrzyj się zdjęciu i odpowiedz na pytania.

Odpowiedź zapisz jako ułamek zwykły, uła-
mek dziesiętny i procent.
a) Jaka część piłek jest koloru niebieskiego?
b) Jaka część piłek jest jednokolorowa?
c) Jaka część piłek jest dwukolorowa?

22

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 22 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
2. a) 10% b) 95% c) 3% d) 0,7%
1
3.1. a) 75% b) 40% c) 52% d) 83 3%
1 7 3
3.2. a) 10; 0,1; 10% b) 10; 0,7; 70% c) 10 ; 0,3; 30%

22
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.3

3. Co to jest procent Uwaga do przykładu 4.

Pokazano tutaj sposób obliczania, jakim
procentem jednej liczby jest inna liczba,
Dobra rada
a obliczenia zilustrowano sytuacją za-
Niektóre przeliczenia warto zapamiętać.
czerpniętą z codziennego życia. Ułatwi
Część całości
1
4
1
3
1
2
2
3
3
4
1 12
1
to uczniom udzielenie odpowiedzi na
1 2 pytania: Dlaczego w obliczeniach posłu-
Procent całości 25% 33 3 % . 33% 50% 66 3 % . 67% 75% 100% 150%
gujemy się akurat takim ułamkiem, a nie
odwrotnym? Która liczba w tym oblicze-
Jakim procentem jednej liczby jest druga liczba niu stanowi 100%?

Jeśli chcemy obliczyć, jakim procentem jednej liczby jest druga liczba, najpierw
zastanawiamy się, jaką część pierwszej liczby stanowi ta druga.
Dodatek przed ćwiczeniem 4.
Przykład 4
Figurę podzielono na 100 równych czę-
Jakim procentem liczby 50 jest liczba: ści. Odpowiedz na pytania.
a) 8, b) 120? a) b)
a) Zapiszmy, jakim ułamkiem liczby 50 jest Uczniowie planowali
8 8 zebrać 50 kg makulatury,
liczba 8: . Teraz ułamek wyraźmy
50 50 ale zebrali tylko 8 kg.
8 16
w procentach: 50
= 100
, czyli 16%.
Zatem liczba 8 to 16% liczby 50.
c)
b) Postępując analogicznie jak w podpunkcie a), Uczniowie planowali
120 240
otrzymujemy: 50
= 100
, czyli liczba 120 to zebrać 50 kg makulatury,
ale zebrali aż 120 kg.
240% liczby 50. Jakim procentem, czyli jaką częścią:
I. całego prostokąta są wszystkie kwadra-
ciki zamalowane na żółto,
Ćwiczenie 4
II. całego prostokąta są wszystkie kwa-
Oblicz, ile procent liczby 480 stanowi podana liczba. draciki zamalowane na biało,
a) 240 b) 60 c) 120 d) 960 III. liczby kwadracików białych jest licz-
ba kwadracików żółtych,
IV. liczby kwadracików żółtych jest licz-
Czy wiesz, że… ba kwadracików białych?
Tabliczka „10%” pod znakiem przedstawionym obok oznacza, że
Odpowiedzi
różnica wysokości między początkiem wzniesienia a jego końcem
stanowi 10% odległości w poziomie. Na przykład między punktami a) I. 67%, 0,67; II. 33%, 0,33;
oddalonymi w poziomie o 100 m droga wznosi się o 10 m. 10% III. ok. 203%, 67 33
33 ; IV. ok. 49%, 67
b) I. 71%, 0,71; II. 29%, 0,29;
III. ok. 245%, 71 29
29 ; IV. ok. 41%, 71
10 m
c) I. 67%, 0,67; II. 33%, 0,33;
100 m III. ok. 203%, 67 33
33 ; IV. ok. 49%, 67

23
Dodatek do ćwiczenia 4.
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 23 07.05.2020 09:35 Przydaje się analiza językowa zdania:
Jakim procentem liczby 100 jest liczba
Ćwiczenia
37?
4. a) 50% b) 12,5% c) 25% d) 200% czyli
Jakim procentem mianownika jest licznik?
W podanych przykładach warto powró-
cić do zdań zapisanych wyżej i zapytać,
która z liczb, 480 czy 240, pełni funkcję
liczby 100.

23
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.3
Uczniowie powinni samodzielnie konstruować
zadania związane z otoczeniem i odpowiadać I. Proporcjonalność i procenty
na pytania. Oto przykłady.
• Jakim procentem uczniów całej szkoły jest
Przykład 5
ich klasa?
• Jakim procentem wszystkich nauczycieli W klasie 7d uczy się 18 dziewcząt i 12 chłopców. Jaki procent tej klasy stanowią
w szkole jest liczba nauczycieli uczących ich dziewczęta, a jaki chłopcy?
klasę? Wszystkich uczniów w klasie jest 18 + 12 = 30. Zapisujemy w postaci ułamka
• Jakim procentem rodzin mieszkających w blo- 18
liczbę dziewcząt w tej klasie: 30 , a następnie wyrażamy go w procentach:
ku są rodziny z jednym dzieckiem albo rodziny 18 6 6 60
= = 100 , czyli 60%.
3010 10
mieszkające z babcią? Zatem 60% klasy to dziewczęta.
• Ile procent dziewcząt z klasy przyszło tego Aby obliczyć, jaki procent klasy stanowią chłopcy, możemy wykonać obliczenia
dnia do szkoły w dżinsach, a ile – w spódnicz- podobnie jak w przypadku dziewcząt lub od 100% odjąć 60%:
kach lub granatowych bluzkach? 100% - 60% = 40%.
• Ile procent chłopców z klasy gra w piłkę? Chłopcy stanowią więc 40% całej klasy.
• Ile procent dziewcząt ma młodsze rodzeń-
stwo?
Ćwiczenie 5
• Ile procent uczniów z klasy pije rano mleko?
Przykłady można mnożyć, ale najlepiej, jeśli Spójrz na grupę osób czekających na autobus i odpowiedz, ile procent tej grupy
wymyślą je sami uczniowie. Można ich podzie- stanowią osoby, które:
lić na grupy i każdą z grup poprosić o ułożenie a) stoją, d) mają na głowie kapelusz,
np. dziesięciu takich zadań, a potem wspólnie b) siedzą, e) stoją i mają bordowe buty,
c) są ubrane w długie spodnie, f) mają czarne lub białe buty.
obliczyć, ile procent zadań dotyczy tego same-
go tematu.

Dodatkowe ćwiczenie
Klasę dzielimy na trzy grupy, każda
z nich otrzymuje kartkę z zadaniem.
Grupa 1. Utwórzcie taką grupę, aby jej
10% siedziało na krzesłach. Roztwory
Grupa 2. Utwórzcie taką grupę, aby jej Kiedy wsypiemy sól do wody, sól się rozpuści. Powstanie wtedy roztwór soli w wo-
25% stało. dzie. Dobrze wiesz, że gdy do szklanki wody wsypiemy więcej soli, to woda stanie
Grupa 3. Utwórzcie taką grupę, aby jej się bardziej słona. Mówimy wtedy, że otrzymaliśmy roztwór o większym stężeniu.
60% miało tylko jedną nogę na podło- sól woda otrzymany
roztwór
dze.
Pozostałe grupy odgadują, jakie zadanie
miała do wykonania grupa przedstawia- 30 g + 170 g —> 200 g

jąca rozwiązanie.
30 g soli + 170 g wody = 200 g roztworu
masa soli 30 g 15
stężenie = masa roztworu = 200 g
= 100
= 15%

24

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 24 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
2 1 2
5. a) 66 3% b) 33 3% c) 60% d) 0% e) 20% f) 66 3%

24
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.3

3. Co to jest procent Dodatkowe zadania przed

przykładem 6.
Stężenie mierzymy w procentach. Oznacza ono, jaki procent masy roztworu 1. W koszyku jest 20 kulek, w tym 3
stanowi masa soli rozpuszczonej w wodzie. kulki zielone. Jakim procentem kulek
Podobnie otrzymujemy roztwory innych substancji, np. cukru, i analogicznie w koszyku są kulki zielone?
obliczamy ich stężenie. 2. Koszyk zawiera 2 kg kulek, w tym
30 dag kulek zielonych. Jakim procen-
Przykład 6
tem masy wszystkich kulek jest masa
W naczyniu znajduje się 10 kg roztworu, ! Stężenie procentowe roztworu kulek zielonych?
który otrzymano w wyniku rozpuszczenia wskazuje, jakim procentem masy
w wodzie 2 kg soli. Oblicz stężenie procen- całego roztworu jest masa Odpowiedzi
substancji rozpuszczonej. 3 = 15%
1. 20
towe otrzymanego roztworu.
2 20
Obliczamy, jakim procentem masy roztworu jest masa soli: 10 = 100 , czyli 20%. 30 = 15%
2. 200
Stężenie procentowe tego roztworu wynosi 20%. Uwaga. Te ćwiczenia warto wykonać
przed analizą przykładu 6. Niektórym
Ćwiczenie 6 uczniom pomoże to (przez analogię)
Z. ĆWICZEŃ
przyswoić sobie sposób rozwiązywania
W naczyniu znajdują się 4 kg syropu powstałego ze zmieszania cukru z wodą. zadań dotyczących roztworów. Ucznio-
Oblicz stężenie procentowe syropu, jeśli na jego przygotowanie zużyto 1 kg cukru. 1–3 wie powinni zauważyć, że sól odpowiada
4 5 zielonym kulkom, a solanka – wszyst-
kim kulkom w koszyku.
Zadania
ZB. ZADAŃ
1. Wykonaj polecenia.  Jeśli poprawnie rozwiążesz trzy kolejne przykłady z jed-
nego poziomu, możesz przejść na następny poziom. 1–11
Zadanie z kluczem
12–19
poziom A Przedstaw procent pewnej wielkości jako ułamek dziesiętny oraz ułamek zwykły Poziomy:
P1.1 nieskracalny tej wielkości. 20–27 A – zamiana procentu na ułamek –
a) 25% c) 40% e) 75% g) 85% całkowita liczba procent,
b) 120% d) 64% f) 300% h) 150% B – zamiana procentu na ułamek –
ułamki procentu,
poziom B Przedstaw procent pewnej wielkości jako ułamek dziesiętny oraz ułamek zwykły
P1.2 nieskracalny tej wielkości. C – zamiana ułamka dziesiętnego na
1 procent,
a) 45,5% c) 3,2% e) 0,6% g) 33 3 %
2 D – zamiana ułamka zwykłego na
b) 66 3 % d) 27,5% f) 2,5% h) 82,8%
procent (z zaokrąglaniem).
poziom C Zamień ułamek dziesiętny pewnej wielkości na procent tej wielkości.
P2 a) 0,05 c) 1,39 e) 3,08 g) 0,67
b) 0,78 d) 0,6 f) 0,2 h) 2,8
poziom D Zamień ułamek zwykły pewnej wielkości na procent tej wielkości. W razie po-
P3 trzeby zaokrąglij wynik do jednego miejsca po przecinku.
7 1 13 4 2 7 1 5
a) 8
b) 6
c) 1 15 d) 3
e) 5
f) 12
g) 4 h) 9

25

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 25 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
6. 25%
Zadania
1 6 2 16 3 17 3
1. poziom A a) 0,25; 4 b) 1,2; 5 c) 0,4; 5 d) 0,64; 25 e) 0,75;4 f) 3; 3 g) 0,85; 20 h) 1,5; 2
91 2 4 11 3 1 1 207
poziom B a) 0,455; 200 b) 0,(6); 3 c) 0,032; 125 d) 0,275; e) 0,006; 500 f) 0,025; 40 g) 0,(3);
40 3 h) 0,828; 250
poziom C a) 5% b) 78% c) 139% d) 60% e) 308% f) 20% g) 67% h) 280%
poziom D a) 87,5% b) 16,7% c) 186,7% d) 133,3% e) 40% f) 58,3% g) 25% h) 55,6%

25
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.3

Dodatkowe zadanie I. Proporcjonalność i procenty

Figura przedstawiona na rysunku składa
się z kwadratów: A, B, C, które zostały 2. Jaką część figury zamalowano? Odpowiedź podaj w postaci ułamka zwykłego
częściowo zamalowane. i procentu.
a) b) c)

a) Ile procent sumy pól kwadratów A i B 3. Tomasz zapełnił 24% pamięci komputera. Ile procent wolnej pamięci pozostało?
pomalowano na niebiesko?
b) Ile procent pola całej figury pomalo- 4. W 2003 roku w Polsce odbyło się referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii
wano na niebiesko? Europejskiej.
a) Do urn poszło wówczas 59% Polaków uprawnionych do głosowania. Jaki pro-
Odpowiedzi cent Polaków uprawnionych do głosowania nie wziął udziału w referendum?
a) 52% b) 58% b) Wyniki referendum były następujące: 77% głosujących było za przystąpieniem
Polski do Unii Europejskiej, 22% przeciw, a reszta głosów była nieważna. Jaki
był procent głosów nieważnych?
5. Sformułuj zdanie tak, aby zawarta w nim informacja była wyrażona w postaci
ułamka zwykłego nieskracalnego.
a) Franek wydał 25% swoich oszczędności na bilet do zoo.
b) W sadzie pana Jerzego grusze stanowią 40% wszystkich drzew.
c) Tłuszcz stanowi 80% masy masła.

6. Zapisz podaną informację, używając pojęcia procentu.

a) Wakacje w Grecji spędza 3 spośród 10 klientów biur podróży.
b) W klasie Agaty 12 z 20 uczniów to chłopcy.
c) Średnio 5 na 8 osób wchodzących do sklepu odzieżowego nic nie kupuje.
d) Średnio dwie osoby na pięć boją się dentysty.
e) Co trzeci uczeń naszej szkoły uczy się języka niemieckiego.
Dodatek do zadania 8. 7. W szklance jest 200 g roztworu soli o stężeniu 6%, a w kubku jest 300 g takiego
1. Jaki procent koła zamalowano, aby samego roztworu. Mieszamy te dwa roztwory. Ile będzie ważył otrzymany roz-
twór i jakie będzie jego stężenie procentowe?
zilustrować:
2 godziny
• czas spędzany przez Janka w szkole, 8. Tomek sporządził wykres kołowy ilustrujący posiłki
• czas przeznaczony na sen, rozkład dnia swojego młodszego brata Janka 2 godziny
• czas przeznaczony łącznie na odrabia- od poniedziałku do piątku. Odpowiedz, jaki odrabianie
lekcji
9 godzin
nie lekcji i posiłki? procent doby w tych dniach Janek: sen
5 godzin
2. Jaki procent koła zamalowano, aby a) spędza w szkole, czas
wolny
zilustrować czas wolny Janka? b) przesypia, 6 godzin
c) łącznie przeznacza na odrabianie lekcji i posiłki. szkoła

26

Odpowiedzi MZK_kl_7.indb 26 07.05.2020 09:35

Zadania
3 4 7
2. a) 5, 60% b) 5, 80% c) 10, 70% 6. a) Wakacje w Grecji spędza 30% klientów biur podróży.
3. 76% b) W klasie Agaty 60% uczniów to chłopcy.
4. a) 41% b) 1% c) Średnio 62,5% osób wchodzących do sklepu odzieżowego nic
5. a) Franek wydał 41 swoich oszczędności na bilet do zoo. nie kupuje.
2
b) W sadzie pana Jerzego grusze stanowią 5 wszystkich drzew. d) Średnio 40% osób boi się dentysty.
1
4
c) Tłuszcz stanowi 5 masy masła. e) 33 3% uczniów naszej szkoły uczy się języka niemieckiego.
7. masa: 500 g; stężenie: 6%
2
8. a) 25% b) 37,5% c) 16 3 %

26
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.3

3. Co to jest procent Dodatkowe zadania

1. Na rysunku przedstawiono dwa kwa-
draty. Odpowiedz na pytania dotyczące
Czy wiesz, że…
zależności między nimi.
Długie nazwy miast często są skracane. Na przykład nazwa Gorzów Wielkopolski jest
zapisywana „Gorzów Wlkp.”, a zamiast „Warszawa” piszemy w skrócie „W-wa”. Nic jednak
nie przebije skrótu „LA” oznaczającego miasto Los Angeles, jeśli weźmiemy pod uwagę,
że samo „Los Angeles” jest już skrótem od pierwotnej nazwy „El Pueblo de Nuestra Señora
la Reina de los Ángeles del Río de Porciúncula” („Miasteczko Naszej Pani Królowej Aniołów
nad rzeką Porciuncula”).
a) Jaki procent pola większego kwadratu
9. Oblicz, jaki procent liter w nazwie miasta stanowią stanowi pole mniejszego kwadratu?
litery tworzące jego skrót.
b) Jaki procent pola mniejszego kwadra-
a) Gorzów Wielkopolski – Gorzów Wlkp. tu stanowi pole większego kwadratu?
b) Warszawa – W-wa
2. Ile wyniesie stężenie roztworu soli,
c) Los Angeles – LA
d) pełna dawna nazwa miasta Los Angeles – LA jeśli do 2 kg 10-procentowego roztworu
soli dosypie się 0,5 kg soli?
10. W księgarni internetowej w poniedziałek zrealizowano 25 zamówień (paczki
zostały wysłane do klientów), ale 4 z nich w późniejszym terminie zostały zwró-
Odpowiedzi
cone. Z kolei we wtorek zrealizowano 50 przesyłek, z których 6 później zwrócono. 64 cm 2
1. a) $ 100% = 64%
Którego dnia procent zwróconych przesyłek był większy? 100 cm 2
100 cm 2
11. Na diagramie przedstawiono oceny uczniów b) 64 cm 2
$ 100% = 156,25%
liczba osób
klasy 7e ze sprawdzianu z matematyki. Od- 10
8 2. Masa roztworu: 2 + 0,5 = 2,5 [kg],
powiedz, ile procent osób uczęszczających
do tej klasy otrzymało: 6 masa soli: 10% . 2 + 0,5 = 0,7 [kg],
4
a) piątkę, 0, 7
2 stężenie roztworu: 2, 5 $ 100% = 28%.
b) piątkę lub szóstkę, 0
1 2 3 4 5 6 ocena
c) ocenę niższą niż piątka.
12. Oblicz masę i stężenie procentowe roztworu, Gdy obliczamy stężenie
który otrzymamy po zmieszaniu: procentowe, bierzemy
a) 5 g cukru i 45 g wody, pod uwagę masę roz-
tworu, a nie wody.
b) 30 g cukru i 210 g wody.
13. Popatrz na ilustrację.
a) Jaki procent powierzchni kwadratu CEDF po-
kolorowano na niebiesko?
b) Jaki procent powierzchni trójkąta ABC poko-
lorowano na niebiesko?
14. W Unii Europejskiej na 100 studiujących męż-
czyzn przypadają 124 studiujące kobiety. Ile pro-
cent wszystkich osób studiujących w UE to panie,
a ile panowie?

27

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 27 07.05.2020 09:35

Zadania
9. a) około 56% b) 37,5% c) 20% d) około 3,3%
10. w poniedziałek
11. a) 25% b) 37,5% c) 62,5%
12. a) masa: 50 g; stężenie: 10% b) masa: 240 g; stężenie: 12,5% Złote myśli
13. a) 25% b) 12,5% Nauczycielem jest ten, kto potrafi
5
14. panie: 55 14
9
%, panowie: 44 14% z trudnych rzeczy uczynić rzeczy
łatwe.
R.W. Emerson

27
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.3

I. Proporcjonalność i procenty

15. Do podanego ułamka zwykłego dobierz równy mu w przybliżeniu procent z ramki.

Szacuj, nie wykonuj dokładnych obliczeń.
14 23 13 3
a) 203
b) 31
c) 39
d) 91

0,5% 3% 7% 18% 33% 51% 74% 83%

16. W klasie 7a jest 20 osób, w tym 12 dziewcząt. We wszystkich klasach siódmych

uczy się 96 osób, a cała szkoła liczy 800 uczniów.
a) Jaki procent uczniów klasy 7a stanowią dziewczęta?
b) Jaki procent uczniów klas siódmych stanowią dziewczęta z 7a?
c) Jaki procent uczniów szkoły stanowią dziewczęta z 7a?

17. Do klubu sportowego należało 200 osób, z tego 10% trenowało koszykówkę.
Ostatnio do klubu dołączyło 50 koszykarzy. Jaki procent wszystkich zawodników
w klubie stanowią teraz koszykarze?

18. a) Wśród podanych ułamków wskaż te, które po zamianie na procent i zaokrąg-
leniu do pełnych procentów dają wynik 17%.
33 7 9 9 7
200 37 51 52 41
b) Znajdź ułamek o własności opisanej w podpunkcie a) i jak najmniejszym
mianowniku. Uzasadnij, że nie ma ułamków o tej własności i mianowniku
mniejszym niż podany przez ciebie.

Dla dociekliwych

1. Przyjrzyj się rysunkowi. Cały prostokąt symbolizuje liczbę A podzieloną na

10 równych części. Zamalowana część symbolizuje liczbę B.

a) Jaką część liczby A stanowi liczba B?

Rozwiązania b) Jaki procent liczby A stanowi liczba B?
17. Koszykówkę trenowało 20 osób, c) Jaką część liczby B stanowi liczba A?
d) Jaki procent liczby B stanowi liczba A?
teraz jest już 20 + 50 = 70. Do klubu
należy teraz 250 osób, więc 2. Liczba B stanowi 50% liczby A. Wykonaj odpowiedni rysunek i odpowiedz, jaki
70 procent liczby B stanowi liczba A.
koszykarzy jest 250 , czyli 28%.
33 3. Cena komputera stanowi 60% ceny telewizora. Jaki procent ceny komputera stanowi
18. a) 200 = 0,165 ≈ 0,17,
cena telewizora? Odpowiedź podaj w zaokrągleniu do jednego miejsca po przecinku.
7 9 9
37 ≈ 0,19, 51 ≈ 0,18, 52 ≈ 0,17,
7
41 ≈ 0,17
28
b) 16 = 0,1(6) ≈ 0,17.
Dla mniejszych mianowników jest źle: Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 28 07.05.2020 09:35

5 = 0, 2; 4 = 0, 25; 3 = 0, ^3h ; 2 = 0, 5 .
1 1 1 1
Zadania Dla dociekliwych
Dla dociekliwych 15. a) 7% b) 74% c) 33% d) 3%
4
1. a) 5 b) 80% c) 1,25 d) 125%
8
1. a) B = 10 A = 45 A b) B = 80%A 16. a) 60% b) 12,5% c) 1,5% 2. 200%
c) A = 54 B = 1,25B d) A = 125%B 17. 28% 3. 166,7%
2. A = 2B = 200%B 33 9 7 1
18. a) 200, 52, 41 b) 6
3. k – cena komputera, t – cena telewizo-
ra, k = 60%t = 0,6t = 35 t,
więc t = 53 k = 1 23 k ≈ 1,667k = 166,7%k.
Około 166,7%.

28
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.3
Propozycja pracy długoterminowej,
3. Co to jest procent w grupach
Uczniowie, w grupach nie większych niż czte-
roosobowe, otrzymują polecenie opracowania
Czy już umiem? ankiety lub przeprowadzenia eksperymentu/
badania. Każda grupa wybiera problem do zba-
I. W szkole, do której uczęszcza Magda, obowią- Procent Ocena
dania, a następnie opracowuje pytania ankie-
zuje system oceniania przedstawiony w tabeli. mniej niż 40% niedostateczna
towe lub mierzalne parametry wyniku i usta-
Magda z ostatniego testu z matematyki uzy- 40-59% dopuszczająca
la warunki przeprowadzenia eksperymentu.
skała 25 punktów na 40 możliwych. Jaką oce- 60-74% dostateczna
nę otrzymała? 75-85% dobra Mogą to być ankiety lub badania dotyczące:
86-99% bardzo dobra liczby rodzeństwa, zwierząt domowych, ulu-
A. dopuszczającą C. dobrą
100% i powyżej* celująca bionych kolorów, sposobów spędzania czasu,
B. dostateczną D. bardzo dobrą
* za zadania dodatkowe liczby i rodzaju pojazdów przejeżdżających
II. Która część całości jest większa? przez skrzyżowanie, występowania liter lub
a) 70% czy
3
b) 82% czy
4
c) 71% czy
5
d) 45% czy 24
11 słów w tekstach polskich lub obcojęzycznych
4 5 7
danego typu lub danego autora. Sondy ucznio-
III. Jaki procent poprzedniej ceny stanowi nowa cena? wie powinni przeprowadzić w szkole lub na
a) b) ulicy. Grupy opracowują zebrane dane, sto-
zł 0 zł sując obliczenia procentowe, tworzą wykresy,
: 240 a: 30 :ł
ena E4N z:ł 0 Az
cen :C3E0N
a c nA:C2 0 A ra enA
c W CENA :
a
NA : diagramy i tabele, a następnie prezentują wy-
2 zł
r
a ceW a a
0 zł
St ra O
St ra O
aN A CE aN
St OW 2 A
St OW 8
N 180 zł N 222 zł niki swojej pracy.
1 2

IV. Na kurs tańca zapisało się 15 dziewcząt i 10 chłopców. Jaki procent liczby wszyst-
kich uczestników kursu stanowią chłopcy?
2 1
A. 66 3 % B. 50% C. 40% D. 33 3 %

V. Na rysunkach poniżej przedstawiono dwie siatki tej samej bryły.

a) Jaka to bryła?
b) Która ze ścian znajduje się naprzeciwko ściany pomalowanej na pomarań-
czowo?
(1) (2)
2
1 1 3

2 3 4 5 6 4 5 6

7 7

29

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 29 07.05.2020 09:35

Czy już umiem?

I. B
3 5 11
II. a) 4 b) 82% c) 7 d) 24
III. a) 75% b) 74%
IV. C
V. a) graniastosłup sześciokątny b) (1): 4, (2): 6

Kartkówka I.3

29
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.4
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny
lekcyjne.
Obliczanie procentu podanej liczby jest poję-
4 Obliczanie procentu
ciowo prostsze niż obliczanie, jakim procen-
tem jednej liczby jest inna liczba. Uczniowie
danej liczby
nie muszą się domyślać, jaka liczba stanowi Na dobry początek
100%. Przyjmuje się, że do przeżycia w kosmosie jednego dnia
Nie wprowadzamy żadnych wzorów, które by- astronauta przeciętnej postury potrzebuje minimum
5 kg zapasów, z czego 71% to woda pitna, 17% – tlen, astronauta
łyby niezrozumiałe. Przekazujemy uczniom: we wnętrzu statku
a tylko 12% – żywność.
procent liczby to jest określony ułamek tej licz- kosmicznego
by. Umiesz obliczać ułamek liczby, więc umiesz
żywność
też obliczać procent liczby. I właściwie głównie
temu jest poświęcona ta lekcja. tlen 12%

17%

POMOCNE BĘDĄ: 71%

woda pitna
1. ulotki bankowe dotyczące lokat,
pożyczek, kredytów.

Dziennie astronauta
potrzebuje:
71
100 · 5 kg = 3,55 kg wody pitnej
17
100 · 5 kg = 0,85 kg tlenu
12
100 · 5 kg = ? kg żywności
Nie zapominajmy o higienie –
w kosmosie też trzeba ją zachować.
Dzienna masa wody do celów użyt-
kowych jest równa 500% łącznej
dziennej masy wody do picia, tlenu
i żywności.

UMIEJĘTNOŚCI
Uczeń już potrafi: Pytania i polecenia
przedstawiać część wielkości jako • Ile kilogramów żywności dziennie potrzebuje astronauta?
procent tej wielkości • Ile wody zużywa dziennie astronauta?
obliczać, jaki procent danej liczby b
stanowi liczba a 30
Uczeń będzie umiał:
obliczać liczbę a równą p procent Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 30 07.05.2020 09:35

danej liczby b
• Dziennie astronauta potrzebuje: 0,12 · 5 kg = 0,6 kg żywności.
stosować obliczanie procentu danej 500
liczby do rozwiązywania problemów • Dzienna masa wody do celów użytkowych: 100 $ 5 kg = 25 kg, zatem łącznie
praktycznych (lokaty bankowe, astronauta może zużyć: 25 kg + 3,55 kg = 28,55 kg wody.
mieszanki)

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I

Semestr I – 67 godzin
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.4

4. Obliczanie procentu danej liczby

W NEONbooku
Wiesz już, że aby obliczyć ułamek liczby, mnożymy liczbę przez ten ułamek. Podręcznika do tej lekcji
Podobnie postępujemy, gdy obliczamy procent danej liczby, ponieważ procent
to też ułamek, tylko inaczej zapisany.
• ćwiczenie interaktywne
Przypomnij sobie (obliczanie
Przykład 1
procentu danej liczby)
Zbudowano już 83% z 200-kilometrowego odcinka autostrady. Ile to kilometrów?
• film Orzechówka popielata
Obliczamy 83% liczby 200.
Sposób I • 2 dodatkowe ćwiczenia
interaktywne
•
83 Tak warto liczyć na kalkulatorze:
83% $ 200 = 100 $ 200 = 166
dodatkowe interaktywne
Zbudowano 166 km autostrady. 0 . 8 3 x 2 0 0 = Zadanie na podsumowanie
Sposób II
Najpierw obliczamy 1% liczby 200, a następnie otrzymany wynik mnożymy przez 83.
1
W NEONbooku Zeszytu
1% $ 200 = 100 $ 200 = 2 , 2 $ 83 = 166
ćwiczeń do tej lekcji
Zbudowano 166 km autostrady.
• 9– ćwiczeń
ćw. 1–9
w wersji interaktywnej
Ćwiczenie 1

Oblicz.
a) 25% liczby 500 b) 17% liczby 300 c) 3% liczby 27
Dodatek do ćwiczenia 1.
Kiedy zakładamy lokatę bankową, oddajemy swoje oszczędności do dyspozycji Zanim przejdziemy do zadań związa-
banku. W zamian za to bank powiększa je o pewną kwotę zwaną odsetkami. nych z obliczeniami bankowymi, warto
Oprocentowanie lokaty wskazuje, jaki procent pieniędzy wpłaconych na lokatę przeanalizować przykłady zaczerpnięte
stanowią odsetki.
z codziennego życia.
W Polsce bank nie wypłaca właścicielowi lokaty całych odsetek, ale jedynie 81% Oblicz.
ich wartości. Pozostałe 19% bank przekazuje do urzędu skarbowego jako podatek. a) 250 ml śmietanki zawiera 30% tłusz-
czu. Ile mililitrów tłuszczu jest w tej
Przykład 2 śmietance?
b) 200-gramowa kostka masła zawie-
Mama Krysi wpłaciła do banku 6000 zł na roczną lokatę opro- LOKATY
centowaną 3% w skali roku. Ile wyniosą odsetki od tej lokaty
ra 80% tłuszczu. Ile gramów dodatków
ROCZNE
naliczone przez bank po upływie roku? Jaką kwotę odsetek do- nietłuszczowych jest w tej kostce?
stanie mama Krysi po odliczeniu podatku? ocentowan c) Na 25 prac wystawiono 20% ocen bar-
pr
ie

dzo dobrych. Ile osób dostało piątkę?

o

Obliczamy kwotę odsetek od lokaty:

3
3% $ 6000 = 100 $ 6000 = 180 [zł].
3% Odpowiedzi
w
Naliczone odsetki wynoszą 180 zł. s k a li r o k u a) 75 ml b) 40 g c) 5
81
Mama Krysi dostanie 81% tej kwoty, czyli 100 $ 180 = 145,80 [zł].

31

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 31 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia Złote myśli

1. a) 125 b) 51 c) 0,81 Kto zna cel, może podjąć decyzję.
Konfucjusz

V (19 godzin) VI (18 godzin) VII (11 godzin) Łączna liczba godzin
do dyspozycji
P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 P 1 2 3 4 P nauczyciela

I II III IV V VI
31
II – 58 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.4
LOKATY ROCZNE
Wkład Oprocentowanie
w skali roku

Dodatek do „Czy wiesz, że…” I. Proporcjonalność i procenty Do 1000 zł 4%

Powyżej 1000 zł 4,5%

Wykorzystujemy ulotkę o kredycie
zamieszczoną w podręczniku. Załóżmy, Czy wiesz, że…
KREDY
że zaciągamy kredyt opisany w ulot- T
ce. Będziemy go spłacać przez rok,
Banki obracają pieniędzmi, co oznacza, że pieniądze wpłacone 15% ROCZN
IE
przez jednych klientów (m.in. na lokaty) mogą być pożyczane innym
w comiesięcznych równych ratach, przy klientom tego banku w postaci np. kredytów. Z kolei klienci Poży
Zwróc cz aż 10 0
czym całość odsetek zostanie zapłaco- zaciągający kredyt w banku zobowiązują się do spłacenia
isz 00
Odsetk dopiero po zł!
po po i spłacisz roku!
na jako kwota dodatkowa w pierwszej zadłużenia oraz wpłaty dodatkowej kwoty (odsetek), której
dpisa
niu um raz,
owy.
racie. Jaka będzie wysokość pierwszej wysokość jest określona w procentach.
raty? Ile złotych trzeba będzie zwrócić
bankowi po roku? Ćwiczenie 2
Odpowiedzi
1 . Wpłacamy do banku na lokatę kwotę 4000 zł. Oblicz wysokość rocznych odsetek
1500 + 12 10 000 = 2333,33 zł po opodatkowaniu, jeśli oprocentowanie lokaty w skali roku wynosi:
Po roku – 11 500 zł.
a) 3%, b) 4%, c) 4,5%.

Przykład 3

Do klubu sportowego należy łącznie 450 juniorów i juniorek,

z czego 24% trenuje koszykówkę. W juniorskiej sekcji koszykówki
dziewczęta stanowią 25% zawodników. Ile osób liczy ta sekcja? Ile dziewcząt,
a ilu chłopców w niej trenuje?
Obliczamy, ile juniorów i juniorek trenuje koszykówkę:
24
24% $ 450 = 100 $ 450 = 108 .
Z treści zadania wiemy, że dziewczęta stanowią 25% juniorskiej sekcji koszyków-
ki, zatem liczba dziewcząt trenujących w tej sekcji to:
1
25% $ 108 = 4 $ 108 = 27 .
Aby obliczyć liczbę chłopców należących do juniorskiej sekcji koszykówki, wy-
starczy od liczby wszystkich jej członków odjąć liczbę dziewcząt należących do
Uwaga do „Dobrej rady” tej sekcji: 108 - 27 = 81.
„Dobra rada” wskazuje, że możemy wy- Do juniorskiej sekcji koszykówki należy 108 osób, w tym 27 dziewcząt i 81 chłopców.
korzystywać szacowanie do weryfi kacji
wyników – czy to, co otrzymaliśmy jako
wynik naszych obliczeń, ma sens, czy Dobra rada
25% · 400 = 100
też widać, że popełniliśmy jakiś większy Zanim podasz końcowy
24% . 450 = Zgadza się!
błąd. wynik, oszacuj go.
24 .
= 450 =
100
.
= 108

32

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 32 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia
2. a) 97,2 zł b) 129,6 zł c) 145,8 zł

32
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.4

4. Obliczanie procentu danej liczby

Ćwiczenie 3

Obsada aktorska musicalu „Shrek”, wystawianego w Teatrze Muzycznym w Gdyni,

liczyła 65 osób. Kobiety stanowiły 40% artystów biorących udział w przedstawie- Z. ĆWICZEŃ
niu. Ile aktorek grało w tym musicalu?
1–4
5–9

Zadania
ZB. ZADAŃ
1. Oblicz w pamięci.
1–10
a) 10% liczby: 36, 180, 2 d) 20% liczby: 70, 610, 3
b) 1% liczby: 2900, 40, 7 e) 5% liczby: 40, 140, 800 11–17
c) 25% liczby: 24, 100, 8 f) 150% liczby: 60, 14, 180 18–25

2. Oblicz.
a) 23% liczby 500 c) 18% liczby 350 e) 70% liczby 48 g) 75% liczby 300
b) 65% liczby 70 d) 45% liczby 32 f) 90% liczby 0,4 h) 0,05% liczby 9 Uwaga do zadania 1.
Bardzo pożyteczne są ćwiczenia typu
3. Która liczba jest większa?
„oblicz w pamięci”. Można je wykorzy-
a) 12% liczby 20 czy 10% liczby 25 c) 8% liczby 1000 czy 0,8% liczby 9000
stywać do zabawy w klasie, podczas zajęć
b) 45% liczby 3 czy 0,6% liczby 250 d) 150% liczby 2 czy 0,5% liczby 600
zielonej szkoły czy szkolnych zawodów.
4. Do każdego z podanych wyrażeń dopasuj wartość z ramki. Nie wykonuj dokład- Zadanie 1. warto uzupełnić o ćwiczenia
nych obliczeń. na obliczanie małych procentów, np.:
I. 3% liczby 102 II. 25% liczby 397 III. 31% liczby 23 IV. 9% liczby 29 oblicz 0,5%, oblicz 0,2% lub 1,4%, a tak-
że na obliczanie procentów większych
2,61 7,13 65,5 99,25 od 100. Polecenie „Oblicz 200% liczby
3,06 31,12 74 108,15 50” często wprawia uczniów w zdziwie-
nie, że w ogóle coś takiego istnieje. Wie-
5. Tata Bartka wpłacił oszczędności na lokaty roczne w trzech różnych bankach lu z nich mówi: „Przecież nie może być
(wysokości wpłaconych kwot oraz oprocentowanie lokat podano w tabeli). więcej niż 100%, bo to jest całość”. Taki
Kwota wpłacona Oprocentowanie błąd świadczy o niepoprawnym rozu-
Nazwa banku
na lokatę lokaty mieniu pojęć związanych z procentami
Bank A 6000 zł 5,0% i wymaga szybkiej reakcji nauczyciela.
Bank B 7000 zł 4,5%
Bank C 8000 zł 4,0%

W którym banku kwota odsetek będzie najwyższa?

6. Pani Alicja wpłaciła 12 000 zł na lokatę o oprocentowaniu rocznym 2%. O ile

większą kwotę odsetek uzyskałaby, gdyby oprocentowanie lokaty wynosiło 3,5%?

33

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 33 07.05.2020 09:35

Ćwiczenia 3. 26
Zadania
1. a) 3,6, 18, 0,2 b) 29, 0,4, 0,07 c) 6, 25, 2 d) 14, 122, 0,6 e) 2, 7, 40 f) 90, 21, 270
2. a) 115 b) 45,5 c) 63 d) 14,4 e) 33,6 f) 0,36 g) 225 h) 0,0045
3. a) 10% liczby 25 b) 0,6% liczby 250 c) 8% liczby 1000 d) liczby są równe
4. I. 3,06; II. 99,25; III. 7,13; IV. 2,61
5. w banku C
6. o 180 zł

33
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.4
Proponujemy dodatkowe zadanie, które po-
winno być rozwiązywane w grupach, ponieważ I. Proporcjonalność i procenty
wymaga dyskusji.
7. Agnieszka wpłaciła do banku 2000 zł na lokatę
progresywną. Odsetki wynoszą 4% od 800 zł, LOKATA PROGRESYWNA
Dodatkowe zadanie a 4,5% od pozostałych 1200 zł. Podatek od od- Oprocentowanie
Wkład
Zadanie w dwóch wersjach setek wynosi 19%, a pozostałą część odsetek w skali roku
Wersja 1. razem z ulokowanymi pieniędzmi Agnieszka do 800 zł 4%
Biblioteka szkolna zamierza zakupić 4 wypłaci po roku. Czy wypłacone pieniądze,
powyżej 800 zł 4,5%
wystarczą na zakup sprzętu snowboardowego,
egzemplarze słownika. Na ten cel otrzy-
który kosztuje 2083 zł?
mała dotację. Okazało się jednak, że
księgarnia udzieliła szkole rabatu – cena 8. W skład mieszanki studenckiej wchodzi: KREDY
T
słownika została obniżona o 20%. Czy
po tej obniżce biblioteka może kupić
25% orzeszków ziemnych, 30% rodzynek zło-
tych, 15% rodzynek sułtańskich, 10% orzechów
15% ROCZN
IE

więcej egzemplarzy słownika? O ile wię- nerkowca, 8% żurawiny. Reszta to migdały. Poż
Zwróc ycz aż 10 0
cej? Dlaczego? a) Oblicz masę migdałów w 250-gramowej isz 00
Odsetk dopiero po zł!
Wersja 2. paczce mieszanki. po po i spłacisz roku!
dpisa
niu um raz,
Biblioteka szkolna otrzymała dotację b) Czy w mieszance studenckiej jest więcej ro- owy.

na zakup 8 egzemplarzy słownika, ale dzynek, czy orzechów?

kupiła za tę kwotę 20 egzemplarzy, bo
9. Pan Krzysztof zarabia miesięcznie 3500 zł. W grudniu otrzymał premię wyso-
księgarnia udzieliła szkole rabatu. Ile
kości 120% miesięcznych zarobków. Oblicz wysokość grudniowej premii pana
procent wynosił rabat? Krzysztofa.
Odpowiedzi
10. Powierzchnia Słowińskiego Parku Narodowego obejmuje jeziora i rzeki, część
Wersja 1. Przy zakupie 4 słowników
akwenu Morza Bałtyckiego i lądy. W tabeli zestawiono procentowy udział po-
biblioteka oszczędza łącznie 80% pier- szczególnych rodzajów powierzchni parku. Korzystając z informacji zawartych
wotnej ceny jednego egzemplarza. Tyle w tabeli, wykonaj zadania.
kosztuje teraz jeden słownik, pieniędzy
wystarczy więc na zakup 5 egzemplarzy. Jeziora i rzeki
Morze Powierzchnia lądowa
Wersja 2. Biblioteka kupiła o 150% wię- Bałtyckie (lasy, wydmy itp.)

cej słowników, niż zaplanowano. Liczba 30% 34% 36%

kupionych słowników stanowi 250%,
czyli 52 planowanej ich liczby. Cena jed-
nego słownika z rabatem stanowi 25 ceny
poprzedniej. Rabat wyniósł więc 60%.
a) Powierzchnia Słowińskiego Parku Narodowego liczy około 33 000 ha. Ile hek-
tarów zajmują jeziora i rzeki, ile morze, a ile lądy?
b) W roku 1976 powierzchnia Słowińskiego Parku Narodowego była zdecydowa-
nie mniejsza niż obecnie. Oblicz powierzchnię tego parku narodowego w roku
1976, jeśli jego ówczesna powierzchnia stanowiła 55% obecnej.

11. W Morzu Adriatyckim jest 4% soli. Na wyspie

Pag w Chorwacji z wody tego morza uzyskuje
się sól. Ile kilogramów soli można otrzymać
z 50 kg tej wody morskiej?

34

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 34 07.05.2020 09:35

Zadania
7. nie
8. a) 30 g b) więcej jest rodzynek
9. 4200 zł
10. a) jeziora i rzeki: 9900 ha, morze: 11 220 ha, lądy: 11 880 ha b) 18 150 ha
11. 2 kg

34
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.4

4. Obliczanie procentu danej liczby

12. Do 237 g dwunastoprocentowego roztworu soli dodano 163 g roztworu soli

o takim samym stężeniu procentowym.
a) Jakie będzie stężenie procentowe otrzymanego roztworu?
b) Ile soli będzie w otrzymanym roztworze?

13. Pan Tomasz i pan Piotr pracują w jednej firmie na takich samych stanowiskach
i w 2018 roku zarabiali po 3000 zł miesięcznie. Od 1 stycznia 2019 roku szef
postanowił znacząco podnieść ich wynagrodzenie.

Piotr Tomasz
1 stycznia 2019 1 stycznia 2019
roku – roku –
podwyżka o 60 podwyżka o 20%
%
1 marca 2019 ro
ku –
podwyżka o 20%
1 czer wca 2019
roku –
podwyżka o 20%

a) Który z panów miał wyższe wynagrodzenie w grudniu 2019 roku?

b) Który z panów zarobił więcej w ciągu całego roku 2019?

14. Magda i Tomek wrócili z grzybobrania. Każde z nich zebrało po 40 grzybów róż- Uwaga do zadania 15.
nych gatunków. Procentowy udział poszczególnych gatunków w ogólnej liczbie Przy omawianiu tego zadania warto
grzybów zebranych przez Magdę i Tomka przedstawiono na diagramach koło- zwrócić uwagę, że tak naprawdę infor-
wych. Na podstawie diagramów odpowiedz na pytania.
macja o wielkości obwodu jest niepo-
grzyby Magdy grzyby Tomka
5%
trzebna. Można zaproponować uczniom
kurki rozwiązanie zadania dla innego obwo-
15%
kurki
du – okaże się, że otrzymają identycz-
25%
40%
ny wynik. Szukany w zadaniu procent
15% 45% borowiki
borowiki kozaki kozaki zawsze jest taki sam – do takiego uogól-
nienia jest jednak potrzebna algebra
25% 30%
maślaki maślaki i tym się zajmiemy potem.

a) Magda i Tomek postanowili, że ususzą borowiki i kozaki. Kto z nich przyniósł

więcej grzybów do suszenia?
b) Tomek zebrał więcej maślaków niż Magda. O ile? Rozwiązania
c) Magda zebrała 3 razy więcej grzybów jednego z gatunków niż Tomek. Którego?
13. Miesięczna pensja p. Piotra
15. Każdy bok kwadratu o obwodzie równym 48 cm zwiększono o 30%. O ile procent w 2019 r.:
wzrosło pole tego kwadratu? 160% . 3000 = 4800 [zł];
miesięczna pensja p. Tomasza
w 2019 r.:
35
w I kwartale – 120% . 3000 = 3600 [zł],
w II kwartale – 120% . 3600 = 4320 [zł],
w III i IV kwartale – 120% . 4320 =
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 35 07.05.2020 09:35
= 5184 [zł];
Zadania łączne zarobki p. Piotra w 2019 r.:
12 . 4800 = 57 600 [zł],
12. a) 12% b) 48 g
p. Tomasza:
13. a) pan Tomasz b) pan Piotr 3 . 3600 + 3 . 4320 + 6 . 5184 = 54 864 [zł].
14. a) Tomek b) o 2 maślaki c) kurek
14. a) Magda: (15% + 45%) . 40 = 24;
15. o 69% Tomek: (25% + 40%) . 40 = 26
b) (30% – 25%) . 40 = 2
c) 15% = 3 . 5%
15. Niezależnie od długości boku
kwadratu: _1,3 2 – 1i $ 100% = 69%

35
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.4

I. Proporcjonalność i procenty

Dodatkowe zadania Dla dociekliwych

1. Ośrodek kultury zorganizował jedno- 3

1. W klasie są 24 osoby. Połowę stanowią dziewczęta, a 4 dziewcząt chodzi na
dniowe warsztaty muzyczne. Początko- kółko matematyczne.
wo chęć udziału w zajęciach zadeklaro- a) Ile dziewcząt jest w tej klasie?
wało 120 osób. Ostatecznie na warsztaty b) Ile dziewcząt chodzi na kółko matematyczne?
nie przybyło 15% spośród zgłoszonych c) Jaką część klasy stanowią dziewczęta chodzące na kółko matematyczne? Od-
osób. Ile osób spośród tych, które zade- powiedź podaj w postaci ułamka nieskracalnego.
klarowały udział, nie przyszło na zajęcia? d) Jak znaleźć odpowiedź na pytanie z podpunktu c), nie korzystając z liczby
osób w klasie?
2. Przeanalizuj przykładowy graf
3
przedstawiający obliczenia kolejnych 2. Wśród fotografii przyrodniczych 4 stanowiły
procentów liczby. 2
zdjęcia owadów, a 3 zdjęć owadów przedstawiało
+ 25% - 40%
+25% - 40% motyle. Jaka część fotografii przedstawiała motyle?
40 50 30
40 50 30 3. Na klasówce z matematyki obecnych było 96%
125% $ 40 = 50 60% $ 50 = 30 uczniów klasy 7a. Spośród nich 25% próbowało
+25% - 40%
Przerysuj do zeszytu grafy: a), b) i c) rozwiązać zadanie na szóstkę. Wśród tych, któ-
rzy próbowali, pięćdziesięciu procentom udało
40 i +uzupełnij
50 30je, korzystając z przykładu.
- 20% się +10%
20% - 20% +100% - 50% +50% je rozwiązać poprawnie. Jaki procent klasy
a) + 20% - 20% +100% - 50% +50% - 20% +10%
rozwiązał poprawnie to zadanie?
150 ? ? 3 ? ? 24 ? ? ?
150 ? ? 3 ? ? 24 ? ? ?

- 20% b) +100% - 50% +50% - 20% +10% Czy już umiem?

? ? 3 ? ? 24 ? ? ? I. Czarne porzeczki to bogate źródło witaminy C,

która stanowi aż 0,18% ich masy. Oblicz, ile wita-
- 50% c) +50% - 20% +10%
miny C dostarczysz organizmowi, jeśli zjesz 200 g
? ? 24 ? ? ? czarnych porzeczek.
II. Ośrodek kultury zorganizował jednodniowe warsztaty muzyczne. Początkowo
Odpowiedzi
chęć udziału w zajęciach zadeklarowało 120 osób. Ostatecznie na warsztaty nie
1. 18 osób przybyło 15% spośród zgłoszonych osób. Ile osób spośród tych, które zadekla-
2. a) 180, 144 b) 6, 3 c) 36; 28,8; 31,68 rowały udział, nie przyszło na zajęcia?
III. Mama Mateusza wpłaciła do banku 2000 zł na lokatę roczną oprocentowaną
5% w skali roku. Ile pieniędzy wypłaci jej bank po upływie roku? Uwzględnij
19% podatku od odsetek.
A. 2100 zł B. 81 zł C. 2081 zł D. 100 zł
IV. Oblicz.
b) ^-0,5h $ 0,03 c) a- 4 k $ ^-0,01h
1 1 1
a) 2 4 $ 3 3

Rozwiązania 36

Dla dociekliwych
1. a) 12 $ 24 = 12 b) 34 $ 12 = 9 Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 36 07.05.2020 09:35

9
c) 24 = 38 Dla dociekliwych
Czy już umiem?
d) Wystarczy pomnożyć 12 przez 34 .
3
1. a) 12 b) 9 c) 8
1 I. 0,36 g
2. 23 $ 34 = 12 , motyle przedstawiała 2. 2
II. 18
1 3. 12%
III. C
2 fotografii.
IV. a) 7,5 b) −0,015 c) 0,0025
3. 12 $ 14 $ 96% = 18 $ 96% = 12%

Kartkówka I.4

36
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.5
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny

5 Wyznaczanie liczby, lekcyjne.

gdy dany jest jej procent Uwaga do „Na dobry początek”

Na dobry początek Ćwiczenie dostarcza informacji cieka-
Języki mandaryński, hiszpański i angielski to języki ojczyste wych i dla uczniów, i dla nauczycieli.
dla ponad 23% ludzi na świecie. Warto zainicjować dyskusję, o jakich ję-
zykach uczniowie słyszeli, oraz oszaco-
wać (lub obliczyć), jaki procent uczniów
w klasie (szkole) uczy się wybranego ję-
zyka.

Język
Inne języki: mandaryński:

77% 12%
wszystkich ludzi,
12% czyli 900 mln
6 osób
5% %

Język hiszpański:
6%
wszystkich ludzi,
czyli 450 mln
osób

Język angielski:
5% UMIEJĘTNOŚCI
wszystkich ludzi, Uczeń już potrafi:
czyli 375 mln
osób przedstawiać część wielkości jako
procent tej wielkości
obliczać liczbę a równą p procent
danej liczby b
Pytania i polecenia
obliczać, jaki procent danej liczby b
• Oszacuj, ile osób mieszkało na świecie, kiedy przygotowano tę ilustrację. stanowi liczba a
stosować obliczanie procentu danej
37 liczby do rozwiązywania problemów
praktycznych
Uczeń będzie umiał:
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 37 07.05.2020 09:35

obliczać liczbę b, której p procent jest

• 1% ludzi na świecie to (375 : 5) mln = 75 mln. Na świecie mieszkało 7,5 mld ludzi.
równe a
stosować wyznaczanie liczby, gdy dany
jest jej procent, do rozwiązywania
problemów praktycznych

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I

Semestr I – 67 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.5

I. Proporcjonalność i procenty
W NEONbooku
Podręcznika do tej lekcji Zdarza się, że wiemy, ile wynosi określony procent danej liczby, a samą tę liczbę
musimy dopiero wyznaczyć. Czasami jest to bardzo łatwe, np. jeśli 50% pewnej
• animacja Wyznaczanie liczby,
gdy dany jest jej procent
liczby (czyli jej połowa) jest równe 6, to szukana liczba wynosi 12.

Przykład 1.1
(cz. 1 i 2)
• podgląd Zadania z kluczem
Znajdź liczbę, której 10% jest równe 5. Ania wydała 5 zł,

• 10% 5 czyli 10% swoich

dodatkowe ćwiczenie 100% 50 Mnożymy przez 10, aby otrzymać
oszczędności.
interaktywne 100% szukanej liczby.

• dodatkowe interaktywne
Zadanie na podsumowanie
Szukana liczba to 50.

Przykład 1.2
W NEONbooku Zeszytu Znajdź liczbę, której 80% jest równe 12.
ćwiczeń do tej lekcji 80% 12

• 5– ćw.
ćwiczeń w wersji interaktywnej
3–7
20%
100%
12|4 = 3
3 $ 5 = 15
Dzielimy przez 4, bo 20% to 4 razy mniej niż 80%.

Mnożymy przez 5, aby otrzymać 100% szukanej liczby.

20% 3 3

80% 20% 20% 3 3

Temat rozpoczynają przykłady i ćwiczenia, 20% 3
których celem jest nabycie sprawności w obli-
czaniu liczby, gdy dany jest jej procent. 80% to 12 20% to 12|4 = 3 100% to 3 $ 5 = 15
Możemy różnymi sposobami wyznaczyć licz-
bę na podstawie danego jej procentu. Metodą, Ćwiczenie 1
która zawsze się sprawdza, jest obliczenie naj-
Znajdź liczbę, której:
pierw 1%, a potem pomnożenie wyniku przez
a) 1% jest równe 14, c) 25% jest równe 24, e) 75% jest równe 15,
100. Jednak czasami ta metoda jest bardzo nie-
b) 5% jest równe 6, d) 50% jest równe 0,9, f) 200% jest równe 84.
efektywna – kiedy np. mamy 50% danej licz-
by, znacznie prościej jest od razu pomnożyć W trudniejszych przypadkach obliczamy najpierw, ile wynosi 1% szukanej liczby.
przez 2. Kolejne przykłady i odpowiadające im
poziomy A–D w zadaniu z kluczem pokazują Przykład 2.1
różne sytuacje o wzrastającym stopniu skom- Znajdź liczbę, której 7% jest równe 17,5. Ania wydała 17,50 zł,
plikowania.
7% 17,5 czyli 7% swoich
Ćwiczenia warto uzupełnić dodatkowym za- 1% 17,5|7 = 2,5
oszczędności.
daniem (dodatek do ćwiczenia 2., na następnej 100% 2,5 $ 100 = 250
stronie):
5 zł stanowi: 50%, 20%, 125%, 5% pewnej kwo- Szukana liczba to 250.
ty. Oblicz tę kwotę.
Chodzi o pokazanie, że ta sama wielkość (5 zł)
może stanowić inny procent (50%, 20%, 125%, 38
5%), bo dotyczy innych liczb (innych kwot).
Zagadnienie występuje w wielu zadaniach, ale
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 38 07.05.2020 09:35
takie zestawienie może uczniów zaskoczyć.
Ćwiczenia
1. a) 1400 b) 120 c) 96 d) 1,8 e) 20 f) 42

38
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.5

5. Wyznaczanie liczby, gdy dany jest jej procent

Przykład 2.2

2,4 %
Znajdź liczbę, której 2,4% wynosi 33,6. 33,6
2,4% 33,6
1% 33,6|2,4 = 14
100% 14 $ 100 = 1400
Szukana liczba to 1400.

Dobra rada
Zamiast dzielić pisemnie, często wygodniej jest zapisać Dodatek do ćwiczenia 2.
dzielenie w postaci ułamka i skrócić ten ułamek.
Nie lubię dzielić 1. W kieszeni Kasi pozostało 5 zł. Jest to
pisemnie. 50% jej kieszonkowego. Ile wynosi kie-
33,6 : 2,4 = 336 : 24 szonkowe Kasi?

_ 14 2. W kieszeni Joli pozostało 5 zł. Jest to

112 28
336 : 24
20% jej kieszonkowego. Ile wynosi kie-
_ 24 336 _
_
_ 112
_ = _ = 14 szonkowe Joli?
_24 _8 3. W kieszeni Pawła pozostało 5 zł. Jest
96
_ 96 8 2
_ to 125% jego kieszonkowego. Ile wynosi
0 kieszonkowe Pawła?
4. W kieszeni Kuby pozostało 5 zł. Jest
to 5% jego kieszonkowego. Ile wynosi
kieszonkowe Kuby?
Ćwiczenie 2 Odpowiedzi
Znajdź liczbę, której: Z. ĆWICZEŃ
1. 10 zł 2. 25 zł 3. 4 zł 4. 100 zł
a) 3% wynosi 6, b) 4% wynosi 20, c) 8% wynosi 72.
1–4
5–7

Zadania
ZB. ZADAŃ
1. Wykonaj polecenia.  Jeśli poprawnie rozwiążesz trzy kolejne przykłady z jed-
1–8
nego poziomu, możesz przejść na następny poziom. Zadanie z kluczem
9–18
poziom A Wyznacz liczbę, której: Poziomy:
19–29
P1.1 a) 25% wynosi 18, d) 1% wynosi 0,8, g) 25% wynosi 7, A – liczba procent jest dzielnikiem
b) 200% wynosi 75, e) 50% wynosi 2,5, h) 100% wynosi 126, albo wielokrotnością liczby 100
c) 10% wynosi 3, f) 10% wynosi 359, i) 200% wynosi 100. (więc wystarczy jedno mnożenie lub
dzielenie),
39 B – przykłady proste rachunkowo,
ale wymagające podzielenia
i następnie pomnożenia,
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 39 07.05.2020 09:35
C – przykłady trudniejsze
Ćwiczenia rachunkowo,
2. a) 200 b) 500 c) 900 D – ułamki procentu.
Zadania
1. poziom A a) 72 b) 37,5 c) 30 d) 80 e) 5 f) 3590 g) 28 h) 126 i) 50

39
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.5

I. Proporcjonalność i procenty

poziom B Wyznacz liczbę, której:

P1.2 a) 5% wynosi 27, d) 30% wynosi 12, g) 40% wynosi 82,
b) 15% wynosi 18, e) 80% wynosi 16, h) 60% wynosi 78,
c) 75% wynosi 162, f) 2% wynosi 5, i) 5% wynosi 11.
poziom C Wyznacz liczbę, której:
P2.1 a) 24% wynosi 36, d) 36% wynosi 648, g) 65% wynosi 39,
b) 12% wynosi 42, e) 72% wynosi 18, h) 9% wynosi 405,
Dodatek do zadania 2. c) 15% wynosi 75, f) 48% wynosi 24, i) 46% wynosi 138.
Oblicz: poziom D Wyznacz liczbę, której:
a) 5% liczby, jeśli jej 48% jest równe P2.2 a) 3,2% wynosi 120, d) 30,5% wynosi 122, g) 6,25% wynosi 0,72,
816, b) 16,7% wynosi 83,5, e) 135,5% wynosi 271, h) 3,5% wynosi 7,
b) 95% liczby, jeśli jej 6% jest równe 54, c) 27,5% wynosi 385, f) 48,2% wynosi 72,3, i) 101,5% wynosi 101,5.
c) 4% liczby, jeśli jej 85% jest równe 510.
2. Oblicz:
Odpowiedzi a) 30% liczby, jeśli jej 7% jest równe 126,
a) 85 b) 855 c) 24 b) 75% liczby, jeśli jej 11% jest równe 176,
c) 15% liczby, jeśli jej 90% jest równe 180.
3. Nie wykonując dokładnych obliczeń, znajdź w ramce liczbę, której:
a) 24% wynosi 33,6, c) 11% wynosi 5,775,
b) 31% wynosi 2,945, d) 120% wynosi 28,8.
Dodatkowe zadania
1. Na zdjęciu klasy mamy widać 15 9,5 24 52,5 70 110 140
dziewcząt. Mama powiedziała, że w tej
klasie chłopcy stanowili 40%. Ile osób 4. Na podstawie podanej informacji oblicz liczbę uczniów danej klasy.
liczyła klasa mamy i ilu było w niej a) Na lekcji były obecne 24 osoby, które stanowiły 80% uczniów tej klasy.
chłopców? b) Na lekcji obecnych było 12 chłopców i 8 dziewcząt. Nauczyciel matematyki
2
2. Z naczynia z solanką odparowano zauważył, że jest to 75% chłopców i 66 3 % dziewcząt uczęszczających do tej
wodę. Czy stężenie roztworu wzrosło, klasy.
czy zmalało? 5. Dziś w klasie 7c obecnych było 80%
uczniów, a pięć osób było nieobec-
Odpowiedzi
nych. Ilu uczniów liczy ta klasa?
1. W klasie było 25 osób, w tym 10 chłop-
ców. 6. Osoby na zdjęciu to 16% uczestników
2. Wzrosło, bo zmniejszyła się ilość wycieczki. Ile osób było na tej wy-
wody. cieczce? Czy jest możliwe, aby osoby
na zdjęciu stanowiły 12% uczestników
pewnej wycieczki?
7. Organizm dorosłego człowieka zawiera przeciętnie 70% wody. Szymon obliczył,
że w organizmie jego taty powinno być 56 kg wody. Ile waży tata Szymona?

40

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 40 07.05.2020 09:35

Zadania
1. poziom B a) 540 b) 120 c) 216 d) 40 e) 20 f) 250 g) 205 h) 130 i) 220
poziom C a) 150 b) 350 c) 500 d) 1800 e) 25 f) 50 g) 60 h) 4500 i) 300
poziom D a) 3750 b) 500 c) 1400 d) 400 e) 200 f) 150 g) 11,52 h) 200 i) 100
2. a) 540 b) 1200 c) 30
Złote myśli
3. a) 140 b) 9,5 c) 52,5 d) 24
Nauczyciel powinien niekiedy in-
spirować, często wyjaśniać, zawsze 4. a) 30 b) 28
zachęcać. 5. 25 6. 25 osób; nie jest możliwe 7. 80 kg
J.F. Bowers

40
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.5

5. Wyznaczanie liczby, gdy dany jest jej procent

8. Kuchnia w mieszkaniu przedstawio- DRZWI

WEJŚCIOWE
nym na planie obok ma wymiary PN

3 m × 2,5 m. Jej powierzchnia stanowi KUCHNIA ŁAZIENKA

PRZEDPOKÓJ
ZACH
WSCH

15% powierzchni całego mieszkania. PD

Natomiast powierzchnia pokoju 1 sta-

nowi 35% powierzchni mieszkania.

BALKON
Jaka jest powierzchnia pokoju 1? POKÓJ 2 POKÓJ 1

9. Rozwiąż zadania. Co mają ze sobą wspólnego?

a) W konkursie wzięło udział 2% uczniów szkoły, czyli 30 osób. Ilu uczniów jest
w tej szkole?
b) W roztworze o stężeniu 2% znajduje się 30 g soli. Jaka jest masa roztworu?
10. Rozwiąż zadania. Co mają ze sobą wspólnego?
a) W sali gimnastycznej jest 12 osób – sami dorośli. Ile dzieci powinno wejść do
sali, aby dorośli stanowili 6% wszystkich osób?
b) Ile wody należy dodać do 12 g cukru, aby uzyskać roztwór o stężeniu 6%?
11. W Morzu Bałtyckim jest 0,8% soli, a w Morzu
Adriatyckim 4% soli. Ile wody z Morza Bałtyc-
kiego potrzeba, aby uzyskać tyle samo soli co
z 200 kg wody z Morza Adriatyckiego?

12. Ile samochodów stoi na parkingu, jeśli trzy kabriolety stanowią 10% wszystkich sa-
mochodów osobowych, a osobowe to 40% wszystkich samochodów na parkingu?

13. Ile owoców znajduje się w koszyku, jeśli 12 śliwek to 40% owoców pestkowych, Rozwiązania
a owoce pestkowe to 60% wszystkich znajdujących się w nim owoców?
12. 3 samochody osobowe stanowią
14. Oblicz liczbę, jeżeli: 10% wszystkich samochodów osobo-
a) 30% z jej 70% jest równe 21, wych, czyli jest ich 10 . 3 = 30.
b) 40% z jej 12% jest równe 7,5. 30 samochodów osobowych stanowi
15. Na pokładzie promu płynącego do Karlskrony było 225 dzieci. Stanowiły one 40% wszystkich samochodów, czyli jest
12,5% wszystkich pasażerów. ich 30 : 0,4 = 75.
a) Ustal liczbę pasażerów tego promu. 13. 12 śliwek to 40% owoców
b) W drodze powrotnej na pokładzie było pestkowych, czyli 6 śliwek to 20%
mniej dorosłych i o 9 dzieci mniej. Dzieci tych owoców, a więc jest ich 6 ∙ 5 = 30.
stanowiły 13,5% wszystkich wracających. Skoro 30 owoców pestkowych to 60%
O ile osób zmniejszyła się liczba dorosłych wszystkich owoców, to 10 owoców
wracających promem? pestkowych stanowi 20% owoców.
Zatem wszystkich owoców jest
41 10 ∙ 5 = 50.
14. a) 0,3 . 0,7 = 0,21, zatem
0,21 z szukanej liczby jest równe 21,
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 41 07.05.2020 09:35
więc 21 : 0,21 = 100.
Zadania b) 0,4 . 0,12 = 0,048,
8. 17,5 m2 zatem 0,048 z szukanej liczby jest rów-
9. a) 1500 uczniów b) 1500 g ne 7,5, więc 7,5 : 0,048 = 156,25.
10. a) 188 dzieci b) 188 g 15. b) W drodze powrotnej było
11. 1000 kg 225 − 9 = 216 dzieci, co stanowiło
12. 75 samochodów 13,5% pasażerów. Zatem wszystkich
pasażerów było 216 : 13,5 ∙ 100 = 1600.
13. 50 owoców
Promem wracało 1600 − 216 = 1384
14. a) 100 b) 156,25
dorosłych, czyli o 1575 − 1384 = 191
15. a) 1800 b) o 191 osób mniej.

41
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.5

I. Proporcjonalność i procenty

Dla dociekliwych

1. Świeże śliwki zawierają około 70% wody, a suszone – około 20%. Chcemy uzyskać
kilogram suszonych śliwek i zastanawiamy się, ile świeżych owoców trzeba kupić
do ususzenia. Spróbuj to obliczyć. Jeśli ci się nie uda, odpowiedz na pytania.
a) W śliwkach znajdują się woda i pozostałe substancje zwane suchą masą. Czy
podczas suszenia zmienia się ilość wody zawarta w owocach? Czy zmienia się
ilość suchej masy?
b) Ile wody, a ile suchej masy jest w kilogramie suszonych śliwek?
c) Ile suchej masy jest w interesującej nas porcji świeżych śliwek?
d) Jaki procent świeżych śliwek stanowi sucha masa?
e) Ile potrzeba świeżych śliwek, aby otrzymać 1 kg suszonych śliwek?
2. Ile potrzeba 15-procentowego roztworu cukru, aby po odparowaniu części wody
uzyskać 100 g roztworu 20-procentowego?

Czy już umiem?

I. Podczas sprawdzianu z matematyki Krzysiek zdobył 22 punkty. Jego nauczyciel

powiedział mu, że uzyskana przez niego liczba punktów stanowi 55% wszystkich
możliwych do zdobycia punktów. Oblicz, ile maksymalnie punktów można było
uzyskać ze sprawdzianu.

II. Cukier w 15-procentowym roztworze wodnym ma masę 75 g. Oblicz masę roz-

tworu i masę wody.
5% 4%
III. Na diagramie przedstawiono zestawienie odpo- dramaty inne
wiedzi na pytanie: „Jakie filmy oglądasz najczę- 6%
ściej?” zadane uczniom pewnej szkoły. Każdy horrory
36%
z nich wskazał jedną z siedmiu odpowiedzi. komedie
11%
Dramaty i filmy kostiumowe wskazało łącznie 76 popularno-
naukowe
osób. Ile osób brało udział w badaniu? Ile osób 24%
sensacyjne
wskazało filmy sensacyjne? 14%
kostiumowe
IV. Oblicz pole figury przedstawionej na rysunku.
a) 5 cm b) 4 cm c)
12 cm
Rozwiązania 5 cm 4 cm
2 cm 5 cm
3 cm 12 cm
4 cm 2 cm 5 cm
Dla dociekliwych 3 cm 4 cm 5 cm
13 cm
1. a) Zmienia się ilość wody, nie zmie- równoległobok 5 cm 5 cm
13 cm
5 cm
nia się ilość suchej masy.
b) W kilogramie suszonych śliwek jest
20% wody, czyli 0,2 kg i 80% suchej
42
masy, czyli 0,8 kg.
c) W interesującej nas porcji śliwek jest
0,8 kg suchej masy. Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 42 07.05.2020 09:35

d) 100% – 70% = 30% – tyle jest suchej

masy w świeżych śliwkach. Dla dociekliwych
e) (0,8 : 3) $ 10 = 83 = 2 23 [kg] – tyle po- 1. a) Ilość wody się zmienia. Ilość suchej masy się nie zmienia.
2
trzeba świeżych śliwek. b) 20 dag wody, 80 dag suchej masy c) 80 dag d) 30% e) 2 3 kg
2. W 100 g roztworu 20-procentowego 1
2. 133 3 g
jest 20 g cukru. Roztworu 15-procen-
towego potrzeba Czy już umiem?
4 400 1 I. 40 punktów II. masa roztworu: 500 g, masa wody: 425 g
(20 : 15) . 100 = 3 . 100 = 3 = 133 3 [g].
III. 400 osób; 96 osób IV. a) 15 cm2 b) 14 cm2 c) 30 cm2

Kartkówka I.5

42
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.6
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny
6 O ile procent więcej, lekcyjne.
Temat może być trudny dla uczniów, choć – jak
o ile procent mniej pokazano w „Na dobry początek” – stykamy
się z nim na co dzień. Warto poświęcić mu wię-
Na dobry początek
cej uwagi i czasu.
Na stoisku z bakaliami można kupić paczkowane
orzechy włoskie. W małych opakowaniach mieści się
40 dag orzechów, a w dużych – o 50% więcej.

6,50
zł

4 zł

UMIEJĘTNOŚCI
Uczeń już potrafi:
przedstawiać część wielkości jako
procent tej wielkości
obliczać liczbę a równą p procent
danej liczby b
Pytania i polecenia
obliczać, jaki procent danej liczby b
• O ile procent masa orzechów w małym opakowaniu jest mniejsza stanowi liczba a
od masy orzechów w dużym opakowaniu? obliczać liczbę b, której p procent jest
• Którą paczkę orzechów bardziej opłaca się kupić? równe a
43 Uczeń będzie umiał:
stosować pojęcie punktu
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 43 07.05.2020 09:36 procentowego
20 1 stosować obliczenia procentowe
• Masa orzechów w małym opakowaniu jest o 60 · 100% = 33 3 % ≈ 33,3% mniejsza
do rozwiązywania problemów
niż masa orzechów w dużym opakowaniu.
w kontekście praktycznym, również
• 10 dag orzechów w małym opakowaniu kosztuje 1 zł, a 10 dag w dużym – 1,08 zł,
w przypadkach wielokrotnych
zatem bardziej opłacalny jest zakup orzechów w małym opakowaniu.
podwyżek lub obniżek danej wielkości

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I
43
Semestr I – 67 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.6
Przy porównywaniu procentowym – o ile wię-
cej, o ile mniej – można stosować odmienne I. Proporcjonalność i procenty
podejścia i sposoby obliczania: addytywny
albo multiplikatywny. Przy addytywnym (np.
Przykład 1.1
o 30% więcej niż 60) najpierw obliczamy 30%
z 60, a wynik dodajemy do 60. Przy podejściu Wyznacz liczbę o 15% większą od 40.
multiplikatywnym mnożymy 60 przez 1,3 i od Sposób I o 15% więcej
razu uzyskujemy wynik. Podejście addytywne Na początek obliczamy 15% liczby 40:
6 to 15%
klarownie wyjaśnia strategię postępowania 15% z 40 to
15
$ 40 = 6. liczby 40
100
i jest na ogół lepiej rozumiane przez uczniów.
Liczba o 15% większa od 40 jest więc równa: 40 46
Podejście multiplikatywne nie jest tak jasne
(szczególnie dla słabszych uczniów), ale spraw- 40 + 6 = 46.
nie odpowiada na pytanie: Co lepiej zrobić: Działania te można zapisać następująco:
15
40 + 100 $ 40 = 40 + 6 = 46. . 1,15
najpierw obniżyć cenę, a potem ją podwyż-
szyć, czy postąpić odwrotnie – najpierw cenę Sposób II
podwyższyć, a potem obniżyć? Istotne jest tu Liczba o 15% większa od liczby 40 to 115% liczby 40.
prawo przemienności mnożenia. 115
1,15 $ 40 = 100 $ 40 = 46
W podręczniku pokazano oba podejścia, ale wy-
bór metody należy pozostawić uczniom. Warto
jednak zachęcać uczniów do korzystania z me- Przykład 1.2
tody multiplikatywnej, zwłaszcza gdy mamy
Wyznacz liczbę o 15% mniejszą od 40.
do czynienia z wielokrotnymi zmianami np.
cen – wtedy metoda addytywna jest bardzo Sposób I o 15% mniej
Obliczamy 15% liczby 40:
pracochłonna i może prowadzić do błędów. 6 to 15%
15 liczby 40
Pokazany w „Dobrej radzie” sposób wykorzy- 15% z 40 to 100
$ 40 = 6.
40 34
stania kalkulatora dotyczy jednej z częściej spo- Liczba o 15% mniejsza od 40 jest równa:
tykanych sytuacji w życiu. Dlatego po rozwią- 40 - 6 = 34.
zaniu ćwiczenia 1. warto przećwiczyć obliczenia . 0,85
na kalkulatorze, polecając uczniom sprawdzenie Sposób II
Liczba o 15% mniejsza od liczby 40 to 85% liczby 40.
wyników przy użyciu kalkulatora. 85
100
$ 40 = 34

W NEONbooku Dobra rada

Zwiększanie i zmniejszanie liczby o dany procent warto przedstawiać w postaci odpowiedniego
Podręcznika do tej lekcji mnożenia (jak w przykładach powyżej). Jest to wygodne zwłaszcza wtedy, gdy wykonujemy

• prezentacja Przypomnij sobie

(porównywanie za pomocą
obliczenia na kalkulatorze.
O 15% więcej niż 40? O 15% mniej niż 40?

ułamków)
• prezentacja Punkty procentowe
1 . 1 5 x 4 0 = 0 . 8 5 x 4 0 =

• dodatkowe ćwiczenie
interaktywne
• dodatkowe interaktywne
Zadanie na podsumowanie
44

MZK_kl_7.indb 44 07.05.2020 09:36

W NEONbooku Zeszytu
ćwiczeń do tej lekcji
• 6– ćw.
ćwiczeń w wersji interaktywnej
1, 2, 4–7

44
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.6
Dodatkowe przykłady do analizy, analogiczne
6. O ile procent więcej, o ile procent mniej do przykładu 3.:

Ćwiczenie 1
1. W klasie VIIa uczy się 28 uczniów. Na
Wyznacz liczbę:
pierwszej przerwie obiadowej obiad zja-
a) o 10% mniejszą od 50, c) o 175% większą od 80,
dło 10, a na drugiej 15 uczniów tej klasy.
b)o 12% większą od 25, d)o 100% mniejszą od 1245.
O ile procent więcej osób zjadło obiad na
drugiej przerwie niż na pierwszej?
Przykład 2
Rozwiązanie
Bluza kosztowała 80 zł. W czasie wyprzedaży jej cenę obniżono o 35%. O ile osób więcej: 15 – 10 = 5
Oblicz, ile należało zapłacić za tę bluzę po obniżce. 5
10 = 50%
Sposób I Na drugiej przerwie obiad zjadło o 50%
Obliczamy kwotę, o którą obniżono cenę: 35% z 80 zł to 0,35 $ 80 zł = 28 zł. osób więcej niż na pierwszej przerwie.
Odejmujemy tę kwotę od początkowej ceny bluzy: 80 zł - 28 zł = 52 zł.
Sposób II
Ustalamy, jaki procent ceny początkowej stanowi obecna cena bluzy:
100% - 35% = 65%.
2. Klasa VIIa, licząca 25 osób, zorga-
Obliczamy ten procent ceny początkowej: 65% z 80 zł to 0,65 $ 80 zł = 52 zł. nizowała dwa wyjścia do teatru. Pierw-
szy spektakl obejrzało 60% uczniów tej
W czasie wyprzedaży bluza kosztowała 52 zł.
klasy, a drugi – 80% uczniów tej klasy.
Oblicz:
Ćwiczenie 2 a) o ilu uczniów więcej obejrzało drugi
Bilet normalny do kina jest o 80% droższy od biletu ulgowego. Oblicz, ile zapła- spektakl,
cimy za dwa bilety normalne, jeśli cena biletu ulgowego to 15 zł. b) o ile procent, w stosunku do liczby
osób, które były w teatrze za pierwszym
razem, wzrosła liczba uczestników pod-
Przykład 3
czas drugiego wyjścia do teatru.
Kilogram cytryn kosztuje 10 zł, a kilogram jabłek 2 zł. Rozwiązanie
Oblicz, o ile procent:
a) Liczba uczestników pierwszego wyj-
a) cytryny są droższe od jabłek,
ścia do teatru:
b) jabłka są tańsze od cytryn.
60% . 25 = 0,6 . 25 = 15 [osób]
Najpierw obliczamy różnicę cen 1 kg cytryn i 1 kg jabłek: o 400% więcej Liczba uczestników drugiego wyjścia do
10 zł - 2 zł = 8 zł.
teatru:
a) Obliczamy, jakim procentem ceny jabłek jest kwota 8 zł: 2 zł
80% . 25 = 0,8 . 25 = 20 [osób]
8
= 4 , czyli 400%. 2 zł
2 Drugi spektakl obejrzało o 5 uczniów
Cytryny są droższe od jabłek o 400%. 2 zł więcej.
b) Obliczamy, jakim procentem ceny cytryn jest kwota 8 zł: 2 zł b) Aby wyznaczyć, o ile procent zwięk-
8 80 2 zł 2 zł szyła się liczba uczestników wyjścia do
10
= 100 , czyli 80%.
teatru, należy podzielić różnicę w liczbie
Jabłka są tańsze od cytryn o 80%. o 80% mniej
uczestników drugiego i pierwszego wyj-
ścia przez liczbę uczestników pierwszego
wyjścia i pomnożyć przez 100%, czyli:
5 1
15 . 100% = 33 3 %
45

Liczba uczestników drugiego wyjścia do

Odpowiedzi teatru wzrosła o 33 13 % w porównaniu
MZK_kl_7.indb 45 07.05.2020 09:36

Ćwiczenia z liczbą uczestników pierwszego wyjścia

do teatru.
1. a) 45 b) 28 c) 220 d) 0
2. 54 zł
W dodatkowym przykładzie 3.2 podpunkt a)
odnosi się do bezwzględnej liczby osób, a pod-
punkt b) odpowiada na pytanie, jaki procent
stanowi ta liczba. Trudnością w podpunkcie b)
będzie utworzenie odpowiedniego ułamka.

45
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.6

I. Proporcjonalność i procenty

W podpunktach a) i b) przykładu 3 otrzymaliśmy różne wyniki, ponieważ w pierw-

szym przypadku interesował nas procent ceny jabłek, a w drugim – procent ceny
cytryn. Ta sama kwota, 8 zł, stanowi 400% ceny jabłek, ale 80% ceny cytryn.
Dodatek do ćwiczenia 3.1
Dobra rada
Ułóż zadanie, w którym batoników
W zadaniach z procentami zawsze trzeba się zastanowić, jaka wielkość stanowi nasze 100%.
„Jaś” będzie o 15% więcej niż batoników
„Staś”, a wafelków „Amelka”– o 10%
mniej niż batoników „Staś”. Ćwiczenie 3.1

Kilogram rodzynek kosztuje 21 zł, a suszonych jabłek 28 zł. Oblicz, o ile procent:
W przykładzie 4. poruszono bardzo istotne a) kilogram suszonych jabłek jest droższy od kilograma rodzynek,
pojęcie punktu procentowego, używane stale b) kilogram rodzynek jest tańszy od kilograma suszonych jabłek.
w opracowaniach i komentarzach dotyczących
każdej dziedziny gospodarki, ale niezrozumia- Ćwiczenie 3.2 CENA:
łe nawet dla wielu dorosłych. Zapewne ucznio- 2 zł CENA
1,6 zł 1,5 z :
wie też będą mieli z nim kłopot. Jeśli podany W piekarni JAGODA ceny wszystkich wypie- ?
ł
ków z poprzedniego dnia zostały obniżone
przykład nie wyjaśni wystarczająco różnicy
o ten sam procent. Na podstawie informacji
między procentem a punktem procentowym, z rysunku oblicz, ile kosztuje bułka z nasiona-
można spróbować posłużyć się innym prostym mi, jeśli poprzedniego dnia kosztowała 1,5 zł.
przykładem.

Przykład 4
Dodatkowy przykład
W trakcie trwania programu telewizyjnego prowadzono głosowanie mające wy-
W szkole jest 200 uczniów; 60% z nich łonić najlepszego spośród dwojga finalistów. Piotr uzyskał 30 głosów, a Karina
pojechało na zieloną szkołę do Zakopa- otrzymała 45 głosów.
nego, a 40% – do Suwałk. Uczniów, któ- a) Ile procent głosów dostała Karina, a ile otrzymał Piotr?
rzy pojechali do Zakopanego, było więc b) O ile więcej głosów niż Piotr dostała Karina?
o 20 punktów procentowych więcej niż c) O ile procent więcej głosów niż Piotr dostała Karina?
tych, którzy pojechali do Suwałk. Jeśli a) Karina i Piotr uzyskali w sumie 30 + 45 = 75 głosów. Z tej liczby:
będziemy operować liczbami, powie- 30 2 40
Piotr dostał = 5 = 100 , czyli 40% głosów,
my, że do Zakopanego pojechało 120 75
45 3 60
uczniów, a do Suwałk – 80 uczniów. Do Karina dostała 75
= 5 = 100 , czyli 60% głosów.
Zakopanego pojechało o 40 uczniów b) 45 - 30 = 15, a więc Karina dostała o 15 głosów więcej
więcej niż do Suwałk. Oznacza to, że niż Piotr.
do Zakopanego pojechało o 50% więcej c) Teraz musimy obliczyć, jaki procent głosów otrzymanych To można obliczyć
uczniów niż do Suwałk. przez Piotra (30) stanowi różnica (15). w pamięci: Karina
dostała o połowę
15 1
30
= 2 , czyli 50% więcej głosów,
a połowa to 50%.
Po tym wyjaśnieniu możemy poprosić uczniów, Karina dostała o 50% głosów więcej niż Piotr.
żeby każdy z osobna przeprowadził podobne
rozumowanie odnośnie do wielkości zawar-
tych w przykładzie 4. Uczniowie mogą także 46
pracować w małych grupach.

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 46 07.05.2020 09:36

Ćwiczenia
1
3.1. a) o 33 3% b) o 25%
3.2. 1,20 zł

Złote myśli
Wiedzieć, jak sugerować, to wielka
sztuka nauczania.
H.F. Amiel

46
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.6
Temat kończy się blokiem zadań, które ucznio-
6. O ile procent więcej, o ile procent mniej wie powinni wykorzystać do ćwiczenia obli-
czeń procentowych. Każde z tych zadań utrwa-
Karina dostała 60% głosów, a Piotr otrzymał 40% głosów. Czy nie powinniśmy la rozumienie pojęcia procentu i umiejętność
więc powiedzieć, że Karina dostała o 20% głosów więcej? Nie, bo gdy pytamy wykonywania odpowiednich obliczeń.
„o ile procent więcej niż Piotr”, odnosimy się do wyniku Piotra, a nie do liczby Algebra ciągle jeszcze jest przed nami, więc
wszystkich oddanych głosów. nie jesteśmy jeszcze w stanie rozwiązać na
Jeśli jednak interesuje nas różnica wielkości 60% i 40%, możemy użyć pojęcia przykład zadania typu „cenę dwukrotnie pod-
punktów procentowych. Mówimy, że Karina dostała o 20 punktów procento- wyższono o 20%, o ile procent wzrosła łącz-
wych więcej niż Piotr. nie?”. Takie rozważania będziemy prowadzić
w dziale IV „Wyrażenia algebraiczne”. Na razie
Zapamiętaj jesteśmy w stanie rozwiązywać takie zadania
Punkty procentowe to różnica między wielkościami wyrażonymi w procentach. tylko wtedy, gdy mamy daną początkową cenę,
mimo że tak naprawdę odpowiedź od niej nie
zależy.
Ćwiczenie 4
Warto poprosić uczniów o przygotowanie
Stopa bezrobocia w Polsce w lutym 2018 r. wynosiła 6,8%, a w lutym 2019 r. – 6,1%. Z. ĆWICZEŃ kilku własnych zadań z obliczeniami procen-
O ile punktów procentowych zmalała w tym czasie stopa bezrobocia? towymi, nawet jeśli będą one podobne do za-
1–3
mieszczonych w podręczniku. Jest to najlepszy
4–7
sposób na zrozumienie działań na procentach.
Zadania
ZB. ZADAŃ
1. Piłka plażowa kosztowała 40 zł, ale jej cenę podniesiono o 5%. Ile kosztuje piłka
po podwyżce? 1–6
7–15
2. Oblicz ceny ubrań w promocji.
16–22


Ceny niższe o 20% od podanych.

sweter
90 zł
98 t-shirt
20 zł
STREET
STREET
WEAR
WEAR
t-shirt
bluza
40
20 zł

3. W zimie łyżwy kosztowały 120 zł, a rolki 90 zł. Na wiosnę cenę łyżew obniżono
o 20%, a cenę rolek podwyższono o 25%.
a) Ile kosztowały łyżwy, a ile rolki po zmianach cen?
b) Gdyby ktoś kupował jednocześnie łyżwy i rolki, to czy więcej zapłaciłby w zi-
mie, czy po wiosennej zmianie cen?

47

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 47 07.05.2020 09:36

Ćwiczenia
4. o 0,7 punktu procentowego
Zadania
1. 42 zł
2. sweter: 72 zł, T-shirt: 16 zł, bluza: 32 zł
3. a) łyżwy 96 zł, rolki 112,50 zł b) więcej w zimie

47
 Dział I
I.6
Dodatkowe zadania
1. W koszyku jest 5 kulek niebieskich
i 15 kulek czerwonych. O ile więcej jest
kulek czerwonych? Jaki procent liczby
kulek czerwonych stanowi ta różnica
(czyli: o ile procent mniej jest kulek nie-
bieskich niż czerwonych)? Jaki procent
liczby kulek niebieskich stanowi ta róż-
nica (czyli: o ile procent więcej jest kulek
czerwonych niż niebieskich)?
2. Pani Hania sprzedaje ogórki po 8 zł,
a pani Jola – po 6 zł. O ile procent tań-
sze są ogórki u pani Joli niż u pani Hani?
O ile procent droższe są ogórki u pani
Hani niż u pani Joli?
Odpowiedzi
10 10
1. 15 . 66%; 5 = 200%
2 b) Mieszkanie kupione w zeszłym roku za 320 000 zł, obecnie jest warte 360 000 zł.
2. U pani Joli tańsze o 8 = 25% niż u pani
Hani, u pani Hani droższe o 26 . 33% niż
u pani Joli.
MZK_kl_7.indb 48
48
PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY
I. Proporcjonalność i procenty
4. Na zajęcia kółka matematycznego chodziło 6 chłopców i 4 dziewczynki. Później
do grupy dołączyły 2 dziewczynki.
a) O ile procent zwiększyła się liczba uczestników kółka?
b) O ile procent zwiększyła się liczba dziewczynek?
c) Jaki procent uczestników kółka stanowiły dziewczynki wcześniej, a jaki póź-
niej?
d) O ile punktów procentowych zwiększył się odsetek dziewczynek wśród
uczestników kółka?
5. Agnieszka i Paweł kolekcjonują bilety na mecze reprezentacji Polski mężczyzn
w siatkówkę. Paweł ma już 20 biletów, a Agnieszka 15. Oblicz, o ile procent:
a) liczba biletów zebranych przez Agnieszkę jest mniejsza od liczby biletów ze-
branych przez Pawła,
b) liczba biletów Pawła jest większa od liczby biletów Agnieszki.
6. Wyraź w procentach zmianę opisaną poniżej.
a) Paliwo samochodowe w lutym kosztowało 5 zł za litr, a w grudniu 6 zł za litr.
c) Agata dotąd otrzymywała 15 zł kieszonkowego, od następnego miesiąca będzie
dostawać 25 zł.
d) Czas Tomka w biegu na 100 m wynosi 15 s. Podczas ostatnich zawodów chło-
piec poprawił swój wynik o 1 sekundę.
7. W ramce podane są aktualne ceny ośmiu produktów. Nie wykonując dokład-
nych obliczeń, wybierz z ramki cenę produktu, o którym wiadomo, że:
a) kosztował 129 zł, a jego cenę obniżono o 15%,
b) kosztował 232 zł, a jego cenę obniżono o 27%,
c) kosztował 48 zł, a jego cenę podwyższono o 9%.
13,32 zł 19,35 zł 52,32 zł
83,35 zł 109,65 zł
130,42 zł 169,36 zł 205 zł
8. Oblicz na kalkulatorze ceny produktów z zadania 7. Każdą cenę obliczaj za po-
mocą jednego działania (jak w „Dobrej radzie” na s. 44). Sprawdź, czy twoje
oszacowania były trafne.
9. W maju rower kosztował 1800 zł. W sierpniu jego cenę obniżono o 15%, a po
miesiącu o dalsze 20%. Ile będzie trzeba zapłacić za ten rower we wrześniu? Ile
by kosztował, gdyby w sierpniu jego cena została obniżona od razu o 35%?
48
Odpowiedzi
07.05.2020 09:36
Zadania
4. a) o 20% b) o 50% c) wcześniej 40%, później 50% d) o 10 punktów procentowych
1
5. a) mniejsza o 25% b) większa o 33 3%
2 2
6. a) zdrożało o 20% b) zdrożało o 12,5% c) więcej o 66 3 % d) poprawił o 6 3 %
7. a) 109,65 zł b) 169,36 zł c) 52,32 zł
8. 109,65 zł; 169,36 zł; 52,32 zł
9. 1224 zł, 1170 zł
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.6

6. O ile procent więcej, o ile procent mniej

10. Początkowa cena trampek wynosiła 100 zł. O ile procent Zastanów się,
się zmieniła, jeśli: która wielkość
w zadaniu
a) najpierw obniżono ją o 20%, a potem podwyższono o 20%, stanowi 100%.
b) najpierw obniżono ją o 30%, a potem podwyższono o 40%,
c) najpierw podwyższono ją o 40%, a potem obniżono o 30%?
11. W tabeli przedstawiono liczby ludności trzech najludniejszych krajów świata
(w milionach) w 2010 r. i 2017 r.

Państwo 2010 r. 2017 r.

Chiny 1360 1410
Indie 1231 1339
USA 309 324

a) Które z wymienionych krajów miały w 2017 r. po-

nad miliard mieszkańców?
b) Oblicz, o ile procent wzrosła liczba mieszkańców
każdego z tych państw w okresie od 2010 r. do
2017 r.

12. Podczas turnieju tańca publiczność głosowała na jedną z czterech par.

a) Która para otrzymała więcej głosów: wyniki głosowania [%]
50
A czy B? O ile punktów procentowych 40%
40
więcej? O ile procent więcej?
30 24%
b) Która para otrzymała mniej głosów: 20
20%
16%
A czy B? O ile punktów procentowych 10
mniej? O ile procent mniej? 0
A B C D para

13. Na diagramie przedstawiono procentowy udział w rynku płatków śniadaniowych

w latach 2018–2019 trzech firm: Corn, Mais, Kukur.
a) Odczytaj z diagramu, o ile punktów udział płatków w rynku [%]
procentowych zmienił się w tym okresie 25
20
udział w rynku każdej z wymienionych
15
firm. 10 Rozwiązanie
b) O ile procent wzrósł udział w rynku 5
płatków firmy Kukur? 0 14. Na Lilę głosowało 1,5 raza
2018 2019 rok
c) O ile procent zmniejszył się udział więcej osób niż na Kasię, więc Lila
w rynku płatków firmy Mais? dostała 35 , a Kasia 25 głosów, czyli
Corn Mais Kukur

Lila dostała 60%, a Kasia 40% głosów

14. W drugiej turze wyborów na przewodniczącego samorządu były dwie kandy-
datki: Lila i Kasia. Na Lilę głosowało o 50% więcej osób niż na Kasię. O ile punk- (o ile nikt się nie wstrzymał). Wynik
tów procentowych wynik Lili był lepszy od wyniku Kasi? Lili był o 20 punktów procentowych
lepszy.
49

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 49 07.05.2020 09:36

Zadania
10. a) obniżono o 4% b) obniżono o 2% c) obniżono o 2%
11. a) Chiny i Indie b) Chiny o 3,7%, Indie o 8,8%, USA o 4,9%
12. a) Para A uzyskała o 4 punkty procentowe więcej głosów niż para B i o 20% więcej głosów niż para B.
2
b) Para B uzyskała o 4 punkty procentowe mniej głosów niż para A i o 16 3 % głosów mniej niż para A.
13. a) Corn: wzrost o 5 punktów procentowych, Mais: spadek o 5 punktów procentowych, Kukur: wzrost o 15 punktów procentowych
b) wzrósł o 150% c) zmniejszył się o 25%
14. o 20 punktów procentowych

49
 Dział I
I.6
„Dla dociekliwych” dotyczy sytuacji, z którą
nie tylko uczniowie, lecz także i dorośli mają
problem. Wiele osób uważa, że jeśli podnieśli-
śmy cenę o 20%, to żeby wróciła do początko-
wej wysokości, powinniśmy ją obniżyć o 20%.
Jest to nieprawda, ale jak obliczyć, o ile procent
należy ją obniżyć? Metodami algebraicznymi
będziemy rozwiązywać takie problemy póź-
niej, natomiast na razie, przynajmniej w pro-
stych przypadkach, możemy posłużyć się od-
powiednim rysunkiem. Warto, żeby zdolniejsi
uczniowie przeanalizowali tę ramkę „Dla do-
ciekliwych” i nauczyli się to robić samodziel-
nie.
Natomiast warto pokazać wszystkim uczniom,
że niwelowanie podwyżki o 50% obniżką
o 50% „nie działa” – wielokrotnie wykonajmy
obliczenia na bardzo prostych liczbach: np. czy
cena herbaty równa 10 zł po podwyżce o 50%,
a następnie obniżce o 50% znów jest równa
10 zł?
Uczniowie są w stanie takie rachunki przepro-
wadzić bez problemu, a wynik jest zwykle dla
nich zaskoczeniem.
Rozwiązania
Dla dociekliwych
1. a) 10 5 5 500
12 = 6 b) 6 to 6 % ≈ 83%
c) o 16 , czyli 100
6 % ≈ 17%
MZK_kl_7.indb 50
2. Cena przed wyprzedażą była wyż-
sza o 28 = 14 , czyli o 25%.
3. Cena po obniżce to 12 początkowej
ceny. Cena po podwyżce to 32 $ 12 = 34
początkowej ceny. Po tych dwóch
zmianach cena jest niższa od począt-
kowej o 14 , czyli o 25%.
Kartkówka I.6
50
PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY
I. Proporcjonalność i procenty
Dla dociekliwych
1. Na okres ferii cenę karnetów narciarskich podniesiono o 20%. Tę sytuację
przedstawia ilustracja. Na jej podstawie odpowiedz na pytania.
cena przed podwyżką
cena po podwyżce
a) Jaką część ceny karnetu po podwyżce stanowi cena przed podwyżką?
b) Jaki procent ceny karnetu po podwyżce stanowi cena przed podwyżką? Za-
okrąglij wynik do pełnych procentów.
c) O ile procent trzeba obniżyć cenę karnetów po feriach, aby wróciła do po-
przedniej wysokości? Zaokrąglij wynik do pełnych procentów.
2. W czasie wyprzedaży ceny obniżono o 20%. Wykonaj odpowiedni rysunek i od-
powiedz, o ile procent wyższa była cena przed wyprzedażą.
3. Cenę obniżono o 50%, a następnie podniesiono o 50%. Czy po tych dwóch
zmianach cena była wyższa, czy niższa niż na początku? O ile procent?
Czy już umiem?
I. Cena komputera została obniżona z 2000 zł do 1300 zł. O ile procent zmalała
cena tego komputera?
II. Dwa sklepy sprzedają ten sam model obuwia
w różnych cenach. Oba sklepy wprowadziły ob-
niżki. Pierwszy, w którym buty kosztowały 250 zł,
obniżył ich cenę o 25%. Drugi, który sprzedawał rys
PROMOCJA
takie same buty w cenie 220 zł, objął je rabatem
w wysokości 20%.
a) Ile kosztowały buty po obniżkach?
b) W którym sklepie po obniżce buty były droższe? O ile złotych?
III. Poparcie dla budowy linii energetycznej w kwietniu wynosiło 27%, w maju 32%,
a w czerwcu 30%.
a) O ile punktów procentowych wzrosło poparcie dla budowy linii w czerwcu
w porównaniu z kwietniem?
b) O ile procent spadło to poparcie w czerwcu w porównaniu z majem?
IV. Oblicz: 2 3, 3 2, 2 $ 3 , 3 $ 2 . Które działania mają taki sam wynik?
50
Odpowiedzi
07.05.2020 09:36
Dla dociekliwych
5
1. a) 6 b) 83% c) o 17%
2. o 25% 3. niższa o 25%
Czy już umiem?
I. o 35%
II. a) w pierwszym sklepie 187,50 zł, w drugim 176 zł b) w pierwszym, o 11,50 zł
III. a) o 3 punkty procentowe b) o 6,25%
3 2
IV. 2 = 8, 3 = 9, 2 $ 3 = 6 = 3 $ 2
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.7
Uwagi metodyczne
Na realizację tematu przewidziano 2 godziny

7 Obliczenia procentowe lekcyjne.

Temat jest podsumowaniem wiedzy o procen-
Na dobry początek tach, ze szczególnym uwzględnieniem obliczeń
Kasia kupiła babci na imieniny bukiet kwiatów oraz figurkę aniołka praktycznych.
i torebkę do zapakowania prezentu. Za wszystko zapłaciła 37,50 zł.
Przyjrzyj się paragonowi, który otrzymała. Jakie informacje zawiera?
Uwagi do „Na dobry początek”
1. W ćwiczeniu przeanalizowano para-
gon fiskalny, który jest źródłem wiedzy
oraz wielu informacji do ćwiczeń. Na
paragonie dokładnie zapisano procent
podatku VAT dla każdego produktu.
Należy zwrócić uwagę uczniów na to, że
cena brutto
kwota, jaką płacimy, to 123%, 108% lub
za poszczególne 105% ceny netto.
artykuły z ozna- 2. Warto poprosić uczniów o przy-
czeniem stawki niesienie paragonów i dokładne prze-
podatku
analizowanie poszczególnych pozycji.
PARAGON FISKA LNY Uczniowie chętniej wykonają oblicze-
______________________

BUKIET DUZY 1szt. x 25 = 25B

nia dotyczące rzeczywistego paragonu
TOREBKA MALA 1szt. x 2,5 = 2,5A fiskalnego.
ANIOLEK FIG. 1szt. x 10 = 10A
Sprzedaz opodatk. A 12,5 VAT
Kwota PTU A 23% 2,34 23%
Sprzedaz opodatk. B 25
Kwota PTU B 8% 1,85
Razem PTU 4,19
37,50
VAT 25 zł POMOCNE BĘDĄ:
SUMA PLN 8%
1. paragony fiskalne.
łączna
cena
brutto

A - artykuły objęte stawką podatku

VAT w wysokości 23%
B - artykuły objęte stawką podatku
VAT w wysokości 8%
PTU (podatek od towarów i usług) – inna nazwa podatku VAT

Pytania i polecenia
UMIEJĘTNOŚCI
• Zapisz, ile wynosi cena brutto figurki aniołka. Uczeń już potrafi:
• Zapisz, ile wynosi VAT od ceny figurki. stosować obliczenia procentowe
• Zapisz, ile wynosi cena netto figurki. do rozwiązywania problemów
• Czy podatek VAT stanowi 23% ceny netto, czy ceny brutto? w kontekście praktycznym, również
w przypadkach wielokrotnych
51
podwyżek lub obniżek danej wielkości
Uczeń będzie umiał:
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 51 07.05.2020 09:36

stosować obliczenia procentowe do

• 10 zł
rozwiązywania różnych problemów
• 23%
praktycznych (podatek VAT,
• 1,87 zł
roztwory, odczytywanie diagramów
• ceny netto
procentowych)

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I

Semestr I – 67 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.7
W tym temacie wykorzystujemy i utrwalamy
zdobytą wcześniej wiedzę dotyczącą procen- I. Proporcjonalność i procenty
tów. Skupiamy się na rzeczywistych zastosowa-
niach: podwyżki i obniżki cen, podatek VAT,
Obniżki i podwyżki
stężenia roztworów, diagramy procentowe.
Lekcja jest bardzo ważna dlatego, że łączymy Przykład 1
w niej zadania różnych rodzajów, w związku Cena piłki po obniżce o 25% wynosi 36 zł.
z tym uczniowie muszą sami zdecydować, z ja- Ile kosztowała ta piłka przed przeceną?
PROMOCJA
Teraz tylko
kiego typu zadaniem mają akurat do czynienia. Skoro cenę obniżono o 25%, to obecna
Ze społecznego punktu widzenia jest wskaza- cena stanowi 75% ceny początkowej.
 
ne, aby uczniowie zapoznali się ze stawkami Wiemy więc, że 75% początkowej ceny wy-
podatku VAT na poszczególne towary i usłu- nosi 36 zł.
gi. Może to być temat pracy domowej. Zain- Sposób I
teresowanych uczniów można poprosić, żeby Obliczamy, ile wynosi 1% początkowej ceny: 36 zł |75 = 0,48 zł.
zorientowali się w składnikach cen benzyny, A więc początkowa cena wynosi 100 $ 0,48 zł = 48 zł.
sprawdzili wysokość podatku VAT i akcyzy, Sposób II
dowiedzieli się, czy i jak się one zmieniają. Obliczenia znacznie się uproszczą, gdy zauważymy, że 75% ceny to
3
tej ceny.
4
Zebrane informacje uczniowie powinni wy- 3 1
szukanej ceny wynosi 36 zł, więc szukanej ceny wynosi 36 zł |3 = 12 zł,
korzystać do samodzielnego układania zadań 4 4

dotyczących procentów. zatem szukana cena wynosi 4 $ 12 zł = 48 zł.

Ćwiczenie 1

Oblicz początkową cenę roweru, który przeceniony o 35% kosztuje 715 zł.
W NEONbooku
Podręcznika do tej lekcji
Podatek VAT
• prezentacja Podatek VAT
Cena brutto = cena netto + podatek VAT
Wiele zadań z procentami dotyczy podatków, a wśród nich – podatku od towa-
• film Podatki rów i usług, czyli VAT.
• 2interaktywne
dodatkowe ćwiczenia Cena brutto = cena netto + podatek VAT

• dodatkowe interaktywne
Zadanie na podsumowanie
Zapamiętaj

Stawka VAT to określony procent ceny netto.

Cena brutto = cena netto + podatek VAT
W NEONbooku Zeszytu deski deski (23%)

ćwiczeń do tej lekcji

Czy wiesz, że…
• 9– ćw.
ćwiczeń w wersji interaktywnej
1–9
Skrót VAT pochodzi od pierwszych liter angielskiej nazwy tego podatku, czyli od Value
Added Tax (czytaj: walju edyd taks, podatek od wartości dodanej). Podstawową stawką
VAT w Polsce jest 23%. Na niektóre towary i usługi obowiązują stawki niższe: 8% i 5%.
Najniższą stawką VAT są objęte m.in. książki i żywność.
Cena brutto = cena netto + podatek VAT
deski deski (23%)
52

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 52 07.05.2020 09:36

Ćwiczenia
1. 1100 zł

52
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.7
Przedstawiamy uczniom opisaną niżej
7. Obliczenia procentowe sytuację (rzeczywiście miała ona miejsce).
W sklepie ze sprzętem AGD trwa promocja
Przykład 2 pod hasłem: „Wszystko bez VAT”. Towary za-
zwyczaj sprzedawane z 23-procentowym po-
Cena netto roweru trekkingowego wynosi 2500 zł. Oblicz, ile wynosi cena brutto datkiem VAT można kupić bez tego podatku.
tego roweru, uwzględniająca podatek VAT w wysokości 23%. Klient kupuje pralkę, której cena wraz z VAT
Cena brutto stanowi 123% ceny netto, a więc wynosi: wynosi 1784 zł. Chce w kasie zapłacić 1374 zł.
1,23 $ 2500 = 3075 [zł]. Kasjer twierdzi, że cena wynosi 1450 zł. Klient
nie może zrozumieć, dlaczego ma zapłacić wię-
Ćwiczenie 2 cej, niż sam wyliczył.
W hurtowniach podawane są zazwyczaj ceny netto towarów. Przy sprzedaży doli- Wszystkie grupy opracowują sposób wyja-
czana jest kwota podatku VAT. Ile kosztuje kurtka, jeśli jej cena netto w hurtowni śnienia klientowi, dlaczego powinien zapłacić
wynosi 240 zł (odzież jest objęta VAT-em w wysokości 23%)? 1450 zł. Następnie odgrywają scenkę wyjaśnień
przed całą klasą. Może się zdarzyć, że w jakiejś
grupie uczniowie dojdą do wniosku, że cena
Przykład 3
bez podatku VAT powinna wynosić 1374 zł.
Deska snowboardowa kosztuje 738 zł. Jest to jej cena brutto, na którą składa się Wtedy nauczyciel, zamiast wyjaśniać przyczy-
cena netto oraz 23-procentowy podatek VAT obliczany od ceny netto. Oblicz cenę nę błędu, powinien zorganizować odgrywa-
netto deski oraz wartość podatku VAT. nie scenki tak, aby rolę klienta odgrywał ktoś
z błędnie rozumującej grupy.
Cena brutto
deski
= cena netto
deski
+ podatek VAT
(23%)

=cena netto + podatek VAT

(23%)
Cena brutto deski
ski
de 123% ceny netto:
Cena brutto (738 zł) stanowi
123% 738 zł
1% 738|123 = 6 [zł]
100% 6 $ 100 = 600 [zł] cena netto
Wartość podatku VAT można obliczyć dwoma sposobami.
Sposób I. Od ceny brutto odejmujemy cenę netto: 738 zł - 600 zł = 138 zł.
Sposób II. Obliczamy 23% ceny netto: 0,23 $ 600 zł = 138 zł.
Cena deski netto wynosi 600 zł, a podatek VAT wynosi 138 zł.

Ćwiczenie 3 Wszystko bez VAT!

1968 zł
Cena brutto telewizora LED wynosi 1968 zł. Ob-
?
licz, ile będzie kosztować ten telewizor w trakcie
trwania promocji „Wszystko bez VAT!”, jeżeli
stawka VAT na telewizory wynosi 23%.

53

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 53 07.05.2020 09:36

Ćwiczenia
2. 295,20 zł
3. 1600 zł

53
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.7

Uwaga do przykładu 4. I. Proporcjonalność i procenty

Więcej zadań z roztworami będziemy
rozwiązywać w dziale „Równania”, Roztwory
kiedy będziemy używać metod algebra-
icznych. Na razie mamy wcale niełatwe Przykład 4

zadania, w których po prostu oblicza się Do jednego naczynia wlano 120 g roztworu soli, który uzyskano w wyniku roz-
stężenie. Ważne, żeby uczniowie zrozu- puszczenia w wodzie 15 g soli, a do drugiego naczynia wlano 0,5 kg roztworu soli,
mieli, że stężenie roztworu to stosunek w skład którego wchodzi 75 g soli. Który roztwór ma większe stężenie procentowe?
masy substancji rozpuszczonej do masy W pierwszym roztworze sól stanowi
15
masy całości, czyli:
120
roztworu, a nie do masy wody. 5
15 5 1 125 12,5
Można pokazywać pewną zbieżność 120
= 40 = =
8 1000
= 100
, co oznacza 12,5%.
z zadaniami o suszeniu grzybów czy 40

jabłek – masa substancji rozpuszczanej Drugi roztwór ma masę 0,5 kg = 500 g, z czego
75 g stanowi sól. Tak więc sól stanowi:
nie ulega zmianie (podobnie jak ilość 15
75 15 sól: 15 g 75 g
suchej masy np. w suszonych grzybach). = 100 = 0,15 , czyli 15%.
500 roztwór: 120 g 500 g
W zeszycie ćwiczeń zadania dotyczą- 100

ce roztworów zawierają rysunki, które Większe stężenie procentowe ma drugi roztwór.

ułatwiają uczniom zrozumienie sytuacji
opisanych w tych zadaniach.
Ćwiczenie 4

W jednym naczyniu było 300 g 15-procentowe-

go wodnego roztworu siarczanu miedzi CuSO4,
a w drugim – roztwór uzyskany w wyniku rozpusz-
czenia 5 g czystego siarczanu miedzi w 20 g wody.
W którym naczyniu stężenie siarczanu było większe?
Kryształy siarczanu miedzi

Przykład 5

Do 200 g 6-procentowego wodnego roztworu cukru dolano 100 g wody. Jakie

jest stężenie otrzymanego roztworu?
W roztworze było 0,06 $ 200 g = 12 g cukru. Ta ilość nie zmieniła się po dolaniu
wody.
Nowy roztwór ma masę 300 g i zawiera 12 g cukru. Zatem jego stężenie wynosi
12
300
= 0,04 , czyli 4%.
Otrzymany roztwór ma stężenie 4%.

Z. ĆWICZEŃ Ćwiczenie 5

1–3 W szklance było 200 g wodnego roztworu soli o stężeniu 2%. Po pewnym czasie
4–9 ze szklanki odparowało 40 g wody. Jakie jest stężenie pozostałego roztworu?

54

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 54 07.05.2020 09:36

Ćwiczenia
4. w drugim naczyniu
5. 2,5%

54
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.7
Liczne, różnorodne zadania zamieszczone
7. Obliczenia procentowe w podręczniku (wraz z testami powtórzeniowy-
mi) dobrze podsumowują i utrwalają materiał
dotyczący procentów. Warto zapytać uczniów,
Zadania co jest dla nich niezrozumiałe lub niejasne, i po-
ZB. ZADAŃ prosić, żeby wskazali kwestie, z którymi mają
1. Montaż drzwi kosztował 300 zł, a montaż okna 100 zł. Po roku koszt montażu
1–9 najwięcej kłopotów. Można podzielić klasę
takich samych drzwi wzrósł o 10%, a takiego samego okna zmalał o 5%. O ile
tak, aby w każdej grupie byli uczniowie dobrzy
procent zmienił się łączny koszt montażu obu elementów? 10–16
i słabsi; wówczas ci, którzy dobrze opanowali
17–25 temat, mogą pomóc kolegom. Nie zawsze wyja-
2. Kasia lubi piec babeczki. Niestety za każdym razem 20% pieczonych ciastek przy-
pala w piekarniku. Ile babeczek musi upiec, aby otrzymać 32 niespalone ciastka? śniającym musi być nauczyciel. Taką lekcję trze-
ba oczywiście przygotować i zapowiedzieć wcze-
3. Biuro Turystyczne Riwiera w przypadku rezygnacji z wycieczki nie zwraca pełnej śniej, aby i zdolniejsi, i słabsi uczniowie mogli się
wpłaconej kwoty. Odpowiedz na pytania, opierając się na przytoczonych zapisach
do niej należycie przygotować (np. opracować
regulaminu jednej z ofert.
listę pytań). Nie stwarzajmy jednak atmosfery
a) podziału na geniuszy i słabeuszy. Warto posłu-
Jeśli rezygnacja z wyjazdu nastąpi miesiąc przed terminem
wyjazdu, to biuro potrąca 132 zł, czyli 8% ceny wycieczki. chać, jak uczniowie wyjaśniają sobie wzajemnie
Ile kosztuje ta wycieczka? niejasne dla nich kwestie i jakie przy tym padają
pytania. Obowiązuje zasada: nie ma głupich py-
b) Jeśli rezygnacja z wyjazdu następuje na 2 tygodnie tań, bywają złe odpowiedzi.
przed terminem wyjazdu, to potrącana jest kwota 297 zł.
Blok zadań w podręczniku proponujemy uzupeł-
Jaki to procent ceny wycieczki? nić serią zadań o stężeniach.
c) Jeśli rezygnacja nastąpi na tydzień przed terminem wyjazdu, Zamieszczone na następnej stronie zada-
to biuro potrąca 36% ceny wycieczki. nia są przeznaczone do pracy w grupach.
Uczniowie pracujący zespołowo pokonują za-
Jaka to kwota?
zwyczaj większe trudności i znakomicie uczą
się od siebie nawzajem. Blok zadań, w których
4. Na obozie letnim każdy uczestnik wybrał jedne zajęcia popołudniowe. Do wy-
boru były wspinaczka, kręgle oraz basen. 45% uczestników wybrało kręgle, trudności pojawiają się stopniowo, służy temu
15 obozowiczów – wspinaczkę, a 18 – basen. Ile osób było na obozie? właśnie, aby uczniowie bez ingerencji nauczy-
ciela, w grupach, rozwiązywali rozmaite pro-
5. Mleko typu light, czyli o obniżonej zawartości tłuszczu, to takie, które zawiera nie blemy.
więcej niż 1,5% tłuszczu. Mleko w dwulitrowej butelce waży około 2 kg, a zawiera Rozwiązywanie zadań w grupach na ogół wy-
25 g tłuszczu. Czy w tej butelce jest mleko typu light? gląda tak:
• wszyscy czytają zadanie i starają się rozwią-
6. W promocji „3 za 2” przy zakupie dwóch koszulek w cenie 30 zł każda, trzecią
koszulkę w tej samej cenie otrzymuje się gratis. O ile procent niższa jest cena zać je samodzielnie;
jednej koszulki w tej promocji od normalnej ceny tej koszulki? • jeśli komuś się uda, informuje o tym pozo-
1 2 stałych;
A. o 50% B. o 33 3 % C. o 66 3 % D. o 10%
• jeśli pozostali też rozwiązali zadanie, to
7. Podstawowa stawka podatku VAT w Polsce do końca 2010 roku wynosiła 22%, wszyscy sprawdzają wyniki;
a od stycznia 2011 roku jest to 23%. O ile złotych mniej kosztowałby rower, któ- • jeżeli ktoś nie umie rozwiązać zadania, to po-
rego cena netto to 1600 zł, gdyby stawka VAT nie została podniesiona? magają mu koledzy;
• jeśli nikt w klasie nie potrafi znaleźć rozwią-
zania, to nauczyciel może udzielić wskazówek
55 lub zachęcić uczniów do zgłaszania pomysłów,
jak wspólnie rozwiązać zadanie.

Odpowiedzi
Zadania
1. o 6,25%
2. 40 babeczek
3. a) 1650 zł b) 18% c) 594 zł
4. 60
5. tak
6. B
7. 16 zł mniej

55
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.7

Zadania o stężeniach I. Proporcjonalność i procenty

Uczniowie w grupach rozwiązują zada-
nia w zapisanej niżej kolejności. 8. Rodzice Magdy kupili telewizor i laptop. Jakie kwoty zastąpiono na fakturze lite-
1. Po rozpuszczeniu w wodzie 2 kg cukru rami A, B, C, D? Korzystając z przedstawionych informacji, wykonaj odpowiednie
uzyskano 5 kg roztworu. Jakie jest stęże- obliczenia.
nie tego roztworu? W ilu kilogramach Cena Cena
Lp. Nazwa towaru Ilość VAT Kwota VAT
wody rozpuszczono cukier? netto brutto
2. Rozpuszczono 2 kg cukru w 6 kg 1 Telewizor 46" 3 200,00 1 23% B D
wody. Jakie jest stężenie uzyskanego 2 Laptop 15,6", RAM 8 GB A 1 23% C 2 583,00
roztworu?
9. a) W jednym stadzie było 100 owiec. 20% tego stada stanowiły czarne owce.
3. Ile kilogramów roztworu soli o stęże- W drugim stadzie było 200 owiec. 20% tego stada również stanowiły czarne
niu 8% otrzy mano po zmieszaniu 1,2 kg owce. Stada połączono. Ile owiec jest w powstałym stadzie? Ile procent tych
soli z pewną ilością wody? owiec stanowią czarne owce?
4. Do 6 kg 3-procentowego roztworu b) Mieszamy 100 gramów dwudziestoprocentowego roztworu cukru i 200 gra-
soli dosypano 2 kg soli. Jakie jest stęże- mów dwudziestoprocentowego roztworu cukru. Ile gramów roztworu otrzy-
nie uzyskanego roztworu? mamy? Jakie będzie jego stężenie?
5. Do 10 kg roztworu soli o stężeniu 4% 10. Czy mieszając w odpowiednich proporcjach dwa roztwory soli: jeden 20-procen-
dolano 6 kg wody. Oblicz stężenie otrzy- towy, a drugi 40-procentowy, możemy otrzymać roztwór o podanym stężeniu?
manego roztworu.
a) 10% b) 20% c) 30% d) 35% e) 40% f) 60%
6. Z 10 kg roztworu soli o stężeniu 4%
odparowano 2 kg wody. Oblicz stężenie 11. a) Na konkurs przyszło 10 chłopców i 30 dziewczynek. Ile osób przyszło na kon-
roztworu otrzymanego po odparowaniu kurs? Jaki procent z nich stanowią chłopcy?
wody. b) W 30 g wody rozpuszczono 10 g cukru. Jaka jest masa powstałego roztworu?
7. Ile litrów wody należy dolać do 3 kg Jakie jest jego stężenie?
roztworu soli o stężeniu 8%, aby otrzy- 12. a) Na wycieczkę pojechało 200 uczniów. 40% tej grupy stanowili chłopcy. Ilu
mać roztwór o stężeniu 6%? chłopców pojechało na wycieczkę? A ile dziewczynek?
8. Ile litrów wody należy odparować b) Ile soli i ile wody jest w 200 g 40-procentowego roztworu soli?
z 10 kg roztworu soli o stężeniu 6%, aby 13. Wszystkich uczniów szkoły w Zwierzyńcu zapytano, czy mają w domu zwierzę.
otrzymać roztwór o stężeniu 8%? Ich odpowiedzi przedstawiono na pierwszym diagramie. Tych, którzy odpo-
Odpowiedzi wiedzieli twierdząco, poproszono o sprecyzowanie, jakie zwierzę mają w domu,
poprzez wybranie jednej odpowiedzi. Wyniki te przedstawiono na drugim dia-
1. Stężenie roztworu wynosi 40%.
gramie. Jaki procent uczniów tej szkoły ma w domu kota?
Cukier rozpuszczono w 3 kg wody.
2. 25% 3. 15 kg 4. 27,25% 5. 2,5% I. Czy masz w domu zwierzę? II. Jakie to zwierzę?
6. 5% 7. 1 l 8. 2,5 l
16%
24% inne 28%
nie rybki
14%
papuga
76%
tak 16% 26%
kot pies

56

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 56 07.05.2020 09:36

Rozwiązanie
13. Dzieci mające kota stanowią
16% spośród 76% wszystkich uczniów,
a zatem 0,16 · 0,76 = 0,1216 wszystkich
dzieci, czyli 12,16%.
Zadania
8. A: 2100, B: 736, C: 483, D: 3936
9. a) 300 owiec; 20% b) 300 g; 20%
10. a) nie b) nie c) tak d) tak e) nie f) nie
11. a) 40 osób; 25% b) 40 g; 25%
12. a) 80 chłopców i 120 dziewczynek b) 80 g soli i 120 g wody
13. 12,16%

56
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.7

7. Obliczenia procentowe

14. Jakie będzie stężenie wodnego roztworu soli, jeśli do 150 g roztworu 4-procen-
towego dolejemy 50 g wody?
15. Do jednego naczynia wlano 5 kg roztworu soli o stężeniu 9% i 15 kg roztworu
soli o stężeniu 18%. Jakie stężenie ma otrzymany roztwór?

16. Komputer kosztuje 2400 zł brutto. Jaka jest jego cena netto, jeśli stawka VAT
wynosi 23%?

Dla dociekliwych

1. Stawka podatku VAT (5%, 8% lub 23%) zawsze odnosi się do ceny netto. Jaki
procent ceny brutto stanowi VAT w każdym z tych przypadków? Rozwiązania
2. W 2011 r. podniesiono podstawową stawkę VAT z 22% do 23%. 14. Masa soli: 0,04 ∙ 150 = 6 [g], masa
a) O ile punktów procentowych podniesiono tę stawkę? nowego roztworu: 150 + 50 = 200 [g],
b) O ile procent zwiększył się podatek, jeśli nie zmieniła się cena netto towaru? 6
stężenie procentowe: 200 ∙ 100% = 3%.
c) O ile procent sprzedawca musiał obniżyć cenę netto towaru, jeśli nie chciał
podwyższać jego ceny brutto? 15. Masa roztworu: 5 + 15 = 20 [kg],
masa soli:
0,09 · 5 + 0,18 · 15 = 0,45 + 2,7 = 3,15 [kg],
3, 15
Czy już umiem? stężenie roztworu: 20 ∙ 100% = 15,75%.
16. Cena brutto to 123% ceny netto.
I. Za noclegi na wycieczce uczniowie mieli zapłacić 200 zł, a za wyżywienie 250 zł. Cena netto wynosi 2400 : 123 ∙ 100,
Wyżywienie podrożało o 10%, a na noclegi była promocja 12,5%. Jak zmienił się czyli 1951,22 zł.
łączny koszt noclegów i wyżywienia?
Dla dociekliwych
II. W 15-procentowym roztworze jest 66 g soli. Oblicz masę tego roztworu. 5 8
1. 105 $ 100 % ≈ 4,76%, 108 $ 100 % ≈
III. Jajko kurze klasy wagowej L waży 65 g, a jego żółtko 20 g, natomiast jajko bez 23
skorupki waży 56 g. Ile procent masy jajka stanowi jego żółtko, a ile skorupka?
≈ 7,41%, 123 $ 100 % ≈ 18,70%
Wynik zaokrąglij do pełnych procentów. 2. a) 23 – 22 = 1, o 1 punkt procentowy
– 22
IV. Ilu takich sześciennych klocków potrzeba, aby zbudować sześcian o objętości b) 2322 $ 100 % ≈ 100
22 % ≈ 4,55%,
1 litra? o około 4,55%
a) b) c) 1,22 : 1,23 ≈ 0,9919, czyli cena
brutto przed zmianą VAT stanowi ok.
0,9919 ceny brutto po zmianie VAT.
Aby cena brutto się nie zwiększyła,
należy ją obliczyć od 0,9919 ceny net-
to. Cena netto musi więc być obniżona
5 cm 5 cm 2 cm 2 cm
o ok. (1 – 0,9919) · 100% = 0,81%.

57
Kartkówka I.7

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 57 07.05.2020 09:36

Zadania Czy już umiem?

14. 3% I. Łączny koszt noclegów i wyżywienia nie zmienił się.
15. 15,75% II. 440 g
16. 1951,22 zł III. żółtko: ok. 31%, skorupka: ok. 14%
Dla dociekliwych IV. a) 8 b) 125
1. 5% ceny netto to ok. 4,76% ceny brutto, 8% ceny netto to
ok. 7,41% ceny brutto, 23% ceny netto to ok. 18,70% ceny brutto
2. a) o 1 punkt procentowy b) o ok. 4,55% c) o ok. 0,81%

57
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.P
Na powtórzenie wiadomości, pracę klasową
i jej poprawę przewidziano 4 godziny lekcyjne. WIESZ, UMIESZ, ZDASZ

Kończące dział „Powtórzenie” zawiera dwa ze- Z. ĆWICZEŃ

stawy zadań i służy do przypomnienia i spraw- 1–8 Powtórzenie I

dzenia nabytych umiejętności. Zestawy różnią
1–6 ZESTAW 1
się stopniem trudności; pierwszy zawiera za-
dania elementarne, drugi – zadania bardziej 1. Nowożeńcy zaprosili na wesele 80 gości. Co czwarty z nich ma mniej niż 30 lat.
złożone. Stopień trudności zadań jest pojęciem ZB. ZADAŃ
Jaki procent gości weselnych stanowią osoby poniżej trzydziestego roku życia?
względnym, poprośmy więc uczniów o samo- 1–32 A. 20% B. 25% C. 32% D. 40%
dzielne przygotowanie ogólnego zestawu zadań 1–10 2. Zamień podane ułamki na procenty.
lub zestawu zawierającego ćwiczenia sprawia-
14 27 7 31 7 4
jące im najwięcej kłopotów. a) 25
b) 20
c) 4 d) 40
e) 8
f) 3

3. Spośród 250 uczniów pewnej szkoły 130 bierze udział w zajęciach dodatkowych
oferowanych przez szkołę. Oblicz, jaki procent uczniów tej szkoły stanowią
uczniowie uczęszczający na zajęcia dodatkowe.
W NEONbooku 4. Na diagramie przedstawiono miesięczną frekwen- 99
frekwencja [%]

Podręcznika do tej lekcji cję (procent obecności na lekcjach) w klasie 7c.

97
95

• prezentacja Powtórz
Oceń prawdziwość każdego z poniższych zdań. 93
Czy w miejscu ? należy umieścić literę P, ozna- 91

• test Sprawdź się czającą zdanie prawdziwe, czy F – oznaczającą

zdanie fałszywe?
89
IX X XI XII I II III IV V VI
miesiąc
W NEONbooku Zeszytu I. Najniższa frekwencja była w maju i czerwcu. ?

ćwiczeń do tej lekcji II. W miesiącach jesiennych frekwencja w klasie rosła. ?

III. Średnia frekwencja w tym roku szkolnym wynosiła 91%. ?

• 7 zadań w wersji interaktywnej

– zad. 1–7
IV. W żadnym miesiącu frekwencja nie była równa 97%. ?

5. Na koncert przybyło 900 osób. 60% tej grupy stanowiły kobiety. Ilu mężczyzn
• 2 zadania CKE w wersji
interaktywnej
było na tym koncercie?
A. 540 B. 600 C. 360 D. 180
– zad. 3, 4
6. Wśród siódmoklasistów w pewnej szkole 60% wybrało język niemiecki jako drugi
język obcy. Reszta wybrała język hiszpański. Oceń prawdziwość podanych zdań.
Zdecyduj, czy w miejsce ? wstawić literę P (oznaczającą zdanie prawdziwe), czy F
(oznaczającą zdanie fałszywe).
I. Język niemiecki wybrało o 20% osób więcej niż język hiszpański. ?
II. Język niemiecki wybrało o 50% osób więcej niż język hiszpański. ?
III. Odsetek osób, które wybrały język niemiecki, jest o 20 punktów procentowych
?
wyższy niż odsetek osób, które wybrały język hiszpański.

7. Kasia otrzymała kupon rabatowy do sklepu internetowego uprawniający do pięt-

nastoprocentowej zniżki na zakupy o łącznej wartości powyżej 50 zł. Kasia dodała
do koszyka zakupy o łącznej wartości 65 zł. Ile zapłaci za wybrane towary, jeśli
skorzysta z kuponu rabatowego?

58

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 58 07.05.2020 09:36

Zestaw 1
1. B 3. 52% 6. I. F, II. P, III. P
2. a) 56% b) 135% c) 175% 4. I. F, II. P, III. F, IV. F 7. 55,25 zł
1
d) 77,5% e) 87,5% f) 133 3% 5. C

Dział I (18 godzin) II (16 godzin) III (17 godzin) IV (16 godzin)

Temat 1 2 3 4 5 6 7 P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 5 6 P 1 2 3 4 5

Godziny lekcyjne
(razem 125)

Miesiące IX X XI XII I
58
Semestr I – 67 godzin
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.P

Powtórzenie I

8. Asia zdobyła z testu z matematyki 60 punktów na 80 możliwych.

a) Mira zdobyła o 5% punktów więcej niż Asia. Ile punktów zdobyła Mira?
b) Jola zdobyła o 5% punktów mniej niż Asia. Ile punktów zdobyła Jola?
9. Dwie rodziny, 4-osobowa i 5-osobowa, wyje-
chały na weekendową wycieczkę do Paryża.
Kosztami, które wyniosły 10 620 zł, podzieliły
się proporcjonalnie do liczby osób. Oblicz, ile
zapłaciła każda z rodzin.

10. Ania wyjechała na wakacje do Szkocji. Przez 27 dni, czyli 90% czasu spędzonego
przez nią w tym kraju, padał deszcz. Jak długo trwał pobyt Ani w Szkocji?
11. W tabeli przedstawiono procentowy udział Brazylii, Meksyku i Wietnamu
w światowym zbiorze kawy w latach 2000 i 2010.
a) O ile punktów procentowych zwiększył się
Kraj 2000 r. 2010 r.
udział Wietnamu w światowym zbiorze
kawy w tych latach, a o ile zmalał udział Brazylia 25% 34%
Meksyku? Wietnam 10,6% 13,2%
b) O ile procent wzrósł udział Brazylii Meksyk 4,5% 3%
w światowym zbiorze kawy w tych latach? Źródło: http://stat.gov.pl.

12. Czy podane zdania są prawdziwe?

I. Liczba 18 stanowi 30% liczby 60. II. Liczba 18 stanowi 180% liczby 10.
13. Paczka terakoty kosztuje 32 zł netto. Ile zapłacimy za nią w sklepie, uwzględnia-
jąc 23-procentowy podatek VAT?
14. Ile cukru i ile wody należy zmieszać, aby otrzymać 120 g wodnego roztworu
cukru o stężeniu 15%?
15. Liczba o 17% mniejsza od liczby 856,24 to
A. 0,17 $ 856,24 . B. 1,17 $ 856,24 . C. 0,83 $ 856,24 . D. 1,83 $ 856,24 .
16. Wanda chce przygotować lemoniadę według
przepisu z bloga kulinarnego. Oblicz, ile poma-
rańczy oraz ile nasion kardamonu będzie jej po-
trzebne do przygotowania 18 porcji lemoniady.

59

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 59 07.05.2020 09:36

8. a) 63 punkty b) 57 punktów 11. a) Wietnam – o 2,6 punktów procentowych, 14. 18 g cukru i 102 g wody
9. Rodzina 4-osobowa zapłaciła 4720 zł, Meksyk – o 1,5 punktu procentowego b) o 36% 15. C
a rodzina 5-osobowa – 5900 zł. 12. Oba zdania są prawdziwe. 16. 9 pomarańczy,
10. 30 dni 13. 39,36 zł 27 nasion kardamonu

V (19 godzin) VI (18 godzin) VII (11 godzin) Łączna liczba godzin
do dyspozycji
P 1 2 3 4 5 P 1 2 3 4 P 1 2 3 4 P nauczyciela

I II III IV V VI
59
II – 58 godzin
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.P

Dodatkowe zadania Powtórzenie I

1. Przykładem wielkości wprost pro-
porcjonalnych są odległość na mapie ZESTAW 2
(planie) i odpowiadająca jej odległość 1. 35% pewnej liczby to
w terenie. Na rysunku obok przedsta- 7 20
A. 0,65 tej liczby. B. 0,035 tej liczby. C. tej liczby. D. tej liczby.
wiono plan sąsiadujących ze sobą dzia- 20 7

łek budowlanych A i B. 2. Oblicz, jakim procentem:

a) roku jest kwartał, c) godziny zegarowej jest godzina lekcyjna,
b) doby jest 9 godzin, d) wszystkich dni tygodnia są dni robocze.

3. We wrześniu książka kosztowała 36 zł. W październiku jej cenę obniżono o 15%,

a następnie w listopadzie podniesiono o 15%. Ile kosztowała książka po tych
zmianach?

4. Dzienne zapotrzebowanie trzynastolatka na białko wynosi około 75 g. Białko

a) Oblicz obwód działki A, wiedząc, że
w rzeczywistości jest ona prostokątem,
którego krótszy bok ma długość 15 m.
b) Działka B jest trapezem prostokąt-
nym. Czy na jej ogrodzenie wystarczy
95 m bieżących siatki, jeśli brama ma
zawarte w awokado stanowi około 2% jego masy. Ile gramów awokado dziennie
musiałby zjeść trzynastolatek, aby zapewnić sobie dzienną porcję białka?
5. W pewnej szkole w klasach szóstych uczy się 100 uczniów, w siódmych 120,
a w ósmych 125. Na diagramie przedstawiono procent uczniów wypożyczających
książki z biblioteki w kolejnych trzech miesiącach.
a) Ilu uczniów klas ósmych Procent uczniów wypożyczających książki z biblioteki

mieć szerokość 2 m? wypożyczyło książki w paź- 70 68

2. Na mapie w skali 1 : 100 000 droga dzierniku? 60

b) Ilu uczniów klas 6–8 tej 50 44 48
z Michałowa do Andrzejowa ma długość 38
szkoły wypożyczyło książki 40 37 35
3,5 cm. Jak długa jest w rzeczywistości? w listopadzie? 30 25
30

3. Droga z Legionowa do Serocka ma c) Czy w grudniu było więcej 20

12
15 km. Jak długa jest linia przedstawia- szósto- czy siódmoklasistów 10
0
jąca tę drogę na mapie sporządzonej wypożyczających książki październik listopad grudzień
w skali 1 : 1000 000? w bibliotece? O ile więcej? klasy 6 klasy 7 klasy 8

4. Działkę budowlaną o wymiarach

6. Opakowanie soczewek kontaktowych (6 sztuk) kosztuje 129,60 zł. Soczewki są
20 m × 30 m przedstawiono na pla-
objęte 8-procentowym podatkiem VAT. Ile wyniosłaby cena tego opakowania
nie w postaci prostokąta o wymiarach
soczewek, gdyby były one objęte 23-procentową stawką VAT?
x cm × (x + 2) cm. Oblicz skalę tego pla-
nu. 7. Dwadzieścia pięć osób zapytano o to, jak spędzą sylwestra. Ich odpowiedzi przed-
Uwaga. Skala mapy (planu) to stosunek stawiono na diagramie kołowym. Oceń prawdziwość każdego z poniższych
odległości na mapie do odległości rze- zdań. 8%
czywistych. I. Sześć osób deklaruje, że sylwestra z przyjaciółmi
5. Samochód jadący autostradą ze stałą spędzi w domu.
jeszcze
prędkością pokonał w półtorej godzi- II. 15% osób jeszcze nie wie, jak spę- 19 nie wiem
ny odległość 165 km. Oblicz odległość, dzi sylwestra. osób
w domu
jaką samochód ten pokona w dwie i pół
godziny.
Uwaga. Dla ruchu ze stałą prędkością v 60
przebyta droga s jest wprost proporcjo-
nalna do czasu t; s = v . t.
Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 60 07.05.2020 09:36

Odpowiedzi
1. a) 102 m b) tak 2. 3,5 km 3. 1,5 cm Zestaw 2
4. 1 : 500 5. 275 km 1. C
3
2. a) 25% b) 37,5% c) 75% d) 71 7%
3. 35,19 zł
4. 3750 g
5. a) 85 uczniów b) 128 uczniów c) siódmoklasistów, o 4 więcej
6. 147,60 zł
7. I. F, II. F

60
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.P

Powtórzenie I

8. Asia wsypała do 150 g herbaty 10 g cukru, a Kasia do 235 g herbaty 15 g cukru.

Która z herbat, Asi czy Kasi, ma większe stężenie procentowe cukru? Wybierz
odpowiedź I lub II i jej uzasadnienie spośród zdań oznaczonych literami A–D.
10 15
A. 150
2 235
I. Asi
10 15
B. 150
1 235
ponieważ
10 15
C. 160
2 250
II. Kasi
10 15
D. 160
1 250

9. Drut o długości 3 m podzielono na trzy części. Pierwsza z nich ma 70 cm długo-

ści, a długość drugiej części stanowi 140% długości pierwszej. Oceń prawdziwość
każdego z podanych zdań. Czy w miejsce ? należy wstawić literę P, oznaczającą
zdanie prawdziwe, czy F – oznaczającą zdanie fałszywe?
I. Druga część drutu jest dłuższa od pierwszej o 40%. ?

II. Pierwsza część drutu jest krótsza od drugiej o 40%. ?

III. Druga część drutu stanowi około 31 całego drutu. ?

10. W tabeli przedstawiono powierzchnie i ceny kilku mieszkań. Czy cena mieszka-
nia jest proporcjonalna do jego powierzchni?
Powierzchnia (m2) 30 60 80 90 100
Cena (tys. zł) 120 180 200 225 250

11. Wykonano powiększoną kopię zdjęcia ślimaka. Korzystając z podanych infor-

macji, oblicz x.

x cm x cm
10 cm 10 cm

15 cm 15 cm 21 cm 21 cm

12. Agata, Marek i Zbyszek pomagali sąsiadce w ogródku. Agata zaczęła pracę
o 9.00, Marek o 10.00, a Zbyszek o 11.00. Wszyscy pracowali do południa. Za
swoją pracę otrzymali 54 zł, które podzielili proporcjonalnie do czasu pracy.
Ile zarobiło każde z nich?

13. Ile wody należy dolać do 2 kg piętnastoprocentowego roztworu soli, aby uzyskać
roztwór dziesięcioprocentowy?

61

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 61 07.05.2020 09:36

8. I. C
9. I. P, II. F, III. P
10. nie
11. 14
12. Agata 27 zł, Marek 18 zł, Zbyszek 9 zł
13. 1000 g

61
 Dział I
I.P
Czy wiesz, że…
W Brazylii tradycją wielkanocną jest obdaro-
wywanie najbliższych czekoladowymi jajka-
mi. Już od marca w supermarketach można
zobaczyć świąteczne dekoracje – czekoladowe
jajka udekorowane różnokolorowym stanio-
lem (miękką blaszką imitującą złoto). Czeko-
lada jest najważniejszą „potrawą” na wielka-
nocnym stole, w rozmaitych postaciach, także
pitnej. Wszelkie ciasta, ciastka i inne łakocie są
czekoladowe.
MZK_kl_7.indb 62
62
PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY
Zadania na temat…
Czekolada
Czy lubisz czekoladę? A czy wiesz, że
znali ją już Majowie i Aztekowie? Upra-
wiali oni kakaowce już wtedy, gdy nikt
w Europie jeszcze o nich nie słyszał.
Z nasion tej rośliny przyrządzali gorzki
napój, który spożywali podczas obrzę-
dów i świąt religijnych. Nasiona te były
dla nich tak cenne, że używali ich nawet
jako środka płatniczego. Pierwszym Eu-
ropejczykiem, który zetknął się z ziarna-
mi kakaowca, był Krzysztof Kolumb. Było to w roku 1502, podczas jego ostatniej,
czwartej podróży do Nowego Świata, która miała miejsce w latach 1502−1504.
„Dziwne ziarna”, z którymi się wtedy zetknął, przywiózł do Europy jako cieka-
wostkę. Dopiero 20 lat później Ferdynand Cortez zwrócił uwagę na pobudzające
właściwości napoju pitego przez Majów i Azteków. Próbował ten napój rozpo-
wszechnić w Europie, jednocześnie rozwijając uprawy kakaowca. Początkowo
gorzki napój nie cieszył się jednak zbytnim uznaniem. Rzesze zwolenników zy-
skał dopiero, gdy zaczęto dodawać do niego cukier i wanilię. Był jednak bardzo
drogi, więc tylko zamożni Europejczycy mogli delektować się jego smakiem. Aż
do XIX w. czekoladę podawano głównie w postaci pitnej. Dziewiętnastowieczne
odkrycia i wynalazki umożliwiły produkcję czekolady w tabliczkach.
W Polsce największą popularnością cieszą
się twarde tabliczki czekolad: stanowią one
28%
aż 41% wszystkich sprzedawanych tabliczek. tabliczki 41%
Drugie miejsce zajmują czekolady nadzie- z dodatkami tabliczki
twarde
wane, a najmniej sprzedawanych jest tabli-
31%
czek czekolad z dodatkami. Wśród twardych tabliczki
tabliczek czekolad najwięcej sprzedaje się nadziewane
czekolady mlecznej – aż 62%.
Polska jest eksporterem czekolady i wyrobów czekoladowych. W tabeli podano
informacje dotyczące tego eksportu w 2014 r. i 2015 r.
Ilość (tys. t) Wartość (mln zł)
Towar 2014 r. 2015 r. 2014 r. 2015 r.
czekolada i inne przetwory
262,6 302,7 4880,0 5792,4
spożywcze zawierające kakao
62
07.05.2020 09:36
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.P

Zadania na temat…

1. Oblicz, jakim procentem sprzedawanych w Polsce tabliczek czekolady są twarde

tabliczki czekolady mlecznej.
2. Oblicz, o ile procent wzrosła ilość eksportowanych czekolad i innych przetworów
spożywczych zawierających kakao w roku 2015 w porównaniu z rokiem 2014.
3. Oblicz, o ile procent więcej zarobiliśmy w Polsce w roku 2015 na eksporcie cze-
kolady i innych przetworów zawierających kakao w porównaniu z rokiem 2014.

4. O ile kilogramów mniej eksportowano ?

orzechowa
czekolady i innych przetworów zawie-
rających kakao w roku 2014 w porów-
naniu z rokiem 2015? 16% 32%
mleczna
bakaliowa
5. W szkole zapytano 150 uczniów, jaką
czekoladę lubią najbardziej. Wyniki 22%
nadziewana
przedstawiono na diagramie. Oblicz, 18%
o ilu uczniów więcej woli czekoladę deserowa
mleczną niż orzechową.
Informacja do zadań 6–10
Czekolada przedstawiona na ilustracji ma masę 150 g. W tabeli podano infor-
macje o jej wartościach odżywczych.

Wartość odżywcza 100 g

wartość energetyczna 540 kcal
białko 6,3 g
węglowodany 58,4 g

6. Janek odłamał 4 kostki czekolady. Jaki to procent całej tabliczki?

1
A. 11 9 % B. 9% C. 0,36% D. 4%
7. Tylko jedno z podanych wyrażeń nie pozwoli obliczyć masy (w gramach) białka
3
w 4 takiej tabliczki czekolady. Które?
9 3 3
A. 8 $ 6,3 B. 75% $ 9,45 C. 4 $ 6,3 D. 4 $ 6,3 $ 1,5
8. Oblicz, jaką wartość energetyczną ma 25% tabliczki czekolady.
9. Oblicz, jaki procent całej tabliczki czekolady powinno się zjeść, aby dostarczyć
do organizmu 7,3 g węglowodanów.
10. Agnieszka, Magda i Małgosia kupiły jedną czekoladę. Agnieszka zjadła kilka ka-
wałków czekolady, około 16,7% tabliczki, Magda – 8 kostek czekolady, a Małgosia –
5
18
całej tabliczki. Oblicz, jaki procent tabliczki pozostał.

63

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 63 07.05.2020 09:36

1. 25,42% 6. A
2. o ok. 15,27% 7. C
3. o ok. 18,70% 8. 202,5 kcal
1
4. o 40 100 000 kg 9. 8 3%
1
5. o 30 uczniów 10. 33 3%

63
 Dział I PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY

I.P

Zadania na deser
Procenty i podział proporcjonalny
1. Ania piekła pierniczki – gwiazdki i serduszka. Okazało się, że stosunek liczby
gwiazdek do serduszek wynosi 2 : 3. Ile procent pierniczków upieczonych przez
Anię to serduszka?

2. Jacek, Tomek i Wojtek kupili 25 m linki i rozdzielili ją między siebie w stosunku

1 : 4 : 5. Jacek miał najkrótszy kawałek, a Wojtek najdłuższy. Ile procent linki
otrzymał Tomek?
3. Janek, Zosia i Magda przygotowywali dekorację na bal – wycinali i malowali
niewielkie rybki. Gdy skończyli pracę, okazało się, że Zosia zrobiła trzy razy
więcej rybek niż Janek, a Magda – aż cztery razy więcej niż Janek. Ile procent
wszystkich rybek zrobiła Zosia?

Procenty i kserograf
Wiele kserografów pozwala zmniejszać i zwięk- Kopiowanie Jakość
szać kopiowany obraz. Gdy ustawimy powiększe-
nie np. na 120%, każda długość na kopii stanowić Zmniejszenie/
będzie 120% długości na oryginale. Na przykład Powiększenie...
jeśli narysujemy odcinek długości 10 cm, to po
odbiciu z powiększeniem 120% otrzymamy od-
120%
cinek o długości 12 cm.
4. W jakiej skali powiększymy lub pomniejszymy rysunek, jeśli odbijemy go na
kserografie przy podanym ustawieniu?
a) 200% b) 50% c) 20%
5. Jak należy ustawić kserograf, aby otrzymać rysunek w podanej skali?
a) 3 : 1 b) 1 : 4 c) 1 : 10
6. Mapę w skali 1 : 50 000 powiększyliśmy na kserografie ustawionym na 200%.
Jaka jest skala odbitki mapy?
Procenty i diagramy
7. Dopasuj procenty z ramki do części A, B, C A
i D diagramu kołowego. B
a) C
5% 15% 25% 35% 45% 55%
D

64

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 64 07.05.2020 09:36

1. 60%
2. 40%
3. 37,5%
4. a) 2 : 1 b) 1 : 2 c) 1 : 5
5. a) 300% b) 25% c) 10%
6. 1 : 25 000
7. a) A – 25%, B – 15%, C – 5%, D – 55% b) A – 17%, B – 33%, C – 20%, D – 30%

64
 PROPORCJONALNOŚĆ I PROCENTY Dział I

I.P

Zadania na deser

b) A
7% 17% 20% 30% 33%
B
C
D

8. Kuba zapisał, ile mieszkań poszczególnych rodzajów znajduje się w jego bloku.
Dane przedstawił na dwa sposoby: za pomocą diagramu słupkowego i kołowego.
Niestety, na kartkę wylał się tusz i niektóre informacje zostały zamazane. Wy-
wnioskuj z pozostałych informacji, ile mieszkań poszczególnych rodzajów znaj-
duje się w bloku Kuby. Zapisz te dane w samodzielnie zaprojektowanej tabeli.

1–pokojowe
45% 2–pokojowe
3–pokojowe
4 4–pokojowe
20%

1-pokojowe 2-pokojowe 3-pokojowe 4-pokojowe

Zadania różne
9. Zapoznaj się z informacjami zamieszczonymi w tabeli, a następnie wykonaj po-
lecenia i odpowiedz na pytania. Uwaga do zadania 9.
ŚREDNIA MASA NIEDŹWIEDZI BRUNATNYCH (kg)
Warto zastanowić się nad powodami,
Wiosna Jesień
Samce Samice Samce Samice dla których masy niedźwiedzi zmie-
Chorwacja niają się tak, jak pokazano w tabeli.
248 115 243 141
i Słowenia Uczniowie pewnie bez trudu zauważą,
Szwecja
201 96 273 158 że niedźwiedzie w Szwecji czy Norwegii
i Norwegia
potrzebują dużego zapasu tłuszczu na
Źródło: Swenson et al., Oecologia 2007 Aug 153(1): 37−47.
zimę, bo zapadają w sen zimowy. Nato-
a) Czy między wiosną a jesienią masa niedźwiedzi zmniejsza się, czy zwiększa? miast w Chorwacji i Słowenii wygląda
O ile procent? Odpowiedzi podaj osobno dla poszczególnych płci i położenia to zupełnie inaczej – zainteresowani
geograficznego. Przedstaw je w samodzielnie zaprojektowanej tabeli. uczniowie mogą poszukać informacji na
b) Czy zmiany są większe na północy, czy na południu Europy? Czy większe są ten temat.
wśród samic, czy wśród samców?
10. Z naczynia z wodą wyparowało 18% wody. Oblicz, ile wody znajdowało się po-
czątkowo w naczyniu, jeśli pozostało w nim 41 litrów wody.

11. Narysuj trójkąt równoramienny, w którym długość podstawy to 40% obwodu.

12. Największy kąt trójkąta stanowi 50% sumy kątów tego trójkąta. Jaki to trójkąt?

65

Odpowiedzi
MZK_kl_7.indb 65 07.05.2020 09:36

8. 1-pokojowe: 4 mieszkania, 2-pokojowe: 10 mieszkań, 3-pokojowe: 18 mieszkań,

4-pokojowe: 8 mieszkań
9. a) Masa samców niedźwiedzi w Chorwacji i Słowenii zmniejsza się, masa samic
oraz wszystkich niedźwiedzi w Szwecji i Norwegii rośnie.
b) Większe zmiany są na północy. Większe są wśród samic.
10. 50 l
12. prostokątny

Klasówka I

65