ZEHIRLENMELERDE

İLK YARDIM
Zehirlenme nedir?

■ Vücuda zehirli (toksik) bir maddenin girmesi

sonucu normal fonksiyonların bozulmasıdır.

■ Vücuda dışarıdan giren bazı yabancı

maddeler, vücudun yaşamsal fonksiyonlarına
zarar verebileceğinden zehirli (toksik) olarak
kabul edilirler.
Zehirlenmelerin;
% 90’ı evde,
% 60’ ı 5 yaşın altında çocuklarda
görülmektedir.
Nedenleri

Zehirlenme vakaları kaza ve felaketler sonunda

görülebildiği gibi, intihar, cinayet amaçlarıyla kasıtlı
olarak da meydana gelebilir.

Çok geniş kapsamlı bir konudur.

Bu durumda zehirlenme nedenleri, zehirleyen

maddeye ve bunların vücuda giriş yollarına göre, çok
fazla değişkenlik gösterir.
Zehirlenme hangi yollarla meydana
gelir?

✓ SİNDİRİM

✓ SOLUNUM

✓ DERİ
Zehirlenme hangi yollarla meydana
gelir?

Sindirim yoluyla: En sık rastlanan zehirlenme yoludur.

Sindirim yoluyla alınan zehirler genellikle;
Ev ya da bahçede kullanılan kimyasal maddeler,
Zehirli mantarlar,
Bozuk besinler,
İlaç ve aşırı alkoldür.
 Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?
■ Solunum yoluyla: Zehirli maddenin solunum yolu ile
alınmasıyla oluşur.
■ Genellikle;
Karbon monoksit (tüp kaçakları, şofben, bütan gaz
sobaları),
Lağım çukuru veya kayalarda biriken karbondioksit,
Havuz hijyeninde kullanılan klor,
Yapıştırıcılar,
Boyalar
Ev temizleyicileri gibi maddeler ile oluşur.
 Zehirlenme hangi yollarla meydana gelir?

■ Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile

girer.
■ Bu yolla olan zehirlenmeler;
Böcek sokmaları,
Hayvan ısırıkları,
İlaç enjeksiyonları,
Saç boyaları,
Zirai ilaçlar gibi zehirli maddelerin deriden emilmesi ile
oluşur.
 Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
Yerel belirtiler:

- Sokulan, ısırılan, temas eden yerde kızarıklık, şişlik, gerginlik, ağrı ve

kaşıntı

Genel belirtiler:
- Ateş,
- Tüm vücutta kızarıklık, döküntü, kaşıntı,
- Dispne, hızlı ve zayıf atan nabız,
- Baş ağrısı, kulak çınlaması,
- Halsizlik, kendinden geçme, gelişen bilinç kaybı,
- Şok, ölüm.
 Zehirlenmelerde genel belirtiler nelerdir?
■ Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı,
gaz, şişkinlik, ishal
■ Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, rahatsızlık
hissi, kaslarda ağrı, kasılma, hareketlerde uyumsuzluk, şok
belirtileri
■ Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, solunum
durması, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, oksijen
yetmezliği nedeni ile ciltte kızarıklık, morarma
■ Dolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, baş ağrısı,
soğuk terleme, kalp durması
 Sindirim Yoluyla:

□ Tavuk, balık,

□ Konserve,

□ Mantar,

□ Alkol,

□ İlaçlar, kimyasal
maddeler
Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım
nasıl olmalıdır?

Bilinç kontrolü yapılır,

Ağız zehirli madde ile temas etmişse su ile

çalkalanır, zehirli madde ele temas etmişse el
sabunlu su ile yıkanır,

Yaşam bulguları değerlendirilir,

Kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler

değerlendirilir,
Sindirim yoluyla zehirlenmede ilkyardım
nasıl olmalıdır?

Kusturulmaya çalışılmaz, özellikle yakıcı maddelerin

alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz,

Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir,

Üstü örtülür,

Tıbbi yardım istenir (112),

KUSTURULMAYACAK
DURUMLAR:
- Asit veya bazik madde (korozif madde) içeren
sıvılar içilmişse,
- Petrol ürünleri içilmişse,
- Bilinci kapalı ise.
* Hastaneye götürülür, özellikle korozif madde içmiş
kişilerin mutlaka hastane tedavisine gereksinimleri
vardır:
* Ne yapılacağına karar verilemeyen durumlarda
mutlaka ZEHİR DANIŞMA MERKEZİ aranmalıdır.
Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir;
Sindirim yolu ile olan zehirlenmelerde tıbbi müdahaleye
yardımcı olmak için;

—Zehirli maddenin türü nedir?

—İlaç ya da uyuşturucu alıyor mu?

—Hasta saat kaçta bulundu?

—Evde ne tip ilaçlar var?

BESİN ZEHİRLENMELERİ
Bakteri veya bakteri salgıları (toksinleri) ile oluşan zehirlenmelerdir.

Bulantı-kusma, kramp şeklinde karın ağrısı ve diyare ile seyrederler.

Bunlar:

SALMONELLA

STAFİLOKOK

CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS

Cl. BOTULİNUM ( BOTULİSMUS)

 BESİN ZEHİRLENMELERİ
SALMONELLA:

Kontamine (enfeksiyonla bulaşmış) et, süt ve yumurta ile bulaşır.

Yendikten 12-24 saat sonra ani bulantı-kusma, karın ağrısı, ishal ile
kendini gösterir.

Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 2-3 günde kendiliğinden geçer.

Antibiyotik verilmez.

* Aşırı ishal ve kusmaya bağlı olarak dehidratasyon gelişmişse içecek

şeyler verilerek kaybedilen sıvı yerine konur.

* Yemek hazırlanırken kapların temiz olmasına dikkat edilir ve iyi

pişirilirse salmonella enfeksiyonu önlenebilir.
 BESİN ZEHİRLENMELERİ
STAFİLOKOK:

En sık rastlanan besin zehirlenmesidir. Karbonhidratlı, sütlü ve şekerli

yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülür. Örneğin: muhallebi, dondurma,
mayonez gibi. Yendikten 2-6 saat sonra bulantı-kusma ile kendini gösterir
(ishal nadiren görülür).

Tedavi: Herhangi bir tedavisi yoktur. 4-6 saatte kendiliğinden geçer.

Önlenebilmesi için; özellikle sütlü tatlılar ve kaynatılmadan pişirilen

yemekler hazırlandıktan sonra uzun süre, fırında veya ısıtma tepsilerinde
bekletilmemelidir.
 BESİN ZEHİRLENMELERİ
CLOSTRİDİUM PERFRİNGENS:

Büyük miktarda hazırlanan yiyeceklerin oda ısısında, etkisiz buharda

bekletilmesi veya yeterince soğuk ortamda muhafaza edilmemesi sonucunda
ürer. Veya mikroorganizmanın bulaştığı balıklarla hastalık ortaya çıkar.
Yendikten 8-10 saat sonra bulantı, karında kramp şeklinde ağrı ve ishal ile
kendini gösterir.

Tedavi: 24 saate kadar kendiliğinden iyileşir.

* Dehidratasyon kontrol altına alınır, hastaya, bol sıvı içirilir ve bu arada tuz
ve elektrolit kaybını yerine koymak için de bir bardak suya bir miktar tuz ve
yemek karbonatı konarak içirilir. Ya da bu amaçla tuzlu ayran, meyve suları,
maden suyu içirilebilir.
 BESİN ZEHİRLENMELERİ
Cl. BOTULİNUM (BOTULİSMUS):

Genelllikle iyi konservelenmemiş yiyeceklerin yenilmesi sonucu görülen en

tehlikeli (hatta ölümcül) olan besin zehirlenmesidir. Yenildikten 24 saat sonra
belirtiler görülebilir. Diyare görülmez, konstipasyon olabilir. Botulismusta,
sinirlerden kaslara giden uyarılar engellenmekte ve bunun sonucunda şiddetli
halsizlik, paralizi (kuvvet kaybı) ve ölüm görülebilmektedir.

Elektrolit kaybı olur. Buna bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil kurur. Cildin
kuruluğunu anlamak üzere el üzerindeki deri, baş parmak ve işaret parmağı
arasında tutulur, bırakıldığında deri hemen eski halini alıyorsa o zaman sorun
yoktur, eğer eski halini alma süresi uzuyorsa, o zaman fazla miktarda sıvı
kaybı vardır ve hemen tedavi edilmezse hipovolemik şok gelişebilir.
BESİN ZEHİRLENMELERİ
Belirtileri:

- Ağız ve boğaz kuru ve ağrılıdır,

- Kişi gözlerini odaklamada zorluk çeker (çift görme, bulanık görme olabilir)

- Bitkinlik, yutma ve konuşma güçlüğü

- Halsizlik veya kuvvet kaybı

- Göz hareketlerinde kısıtlılık, göz bebeklerinde genişleme

- Solunum kaslarında paralizi, solunum güçlüğü

- Konuşamama, başın ön kısmında hissedilen baş ağrısı

BESİN ZEHİRLENMELERİ
İlkyardım:

* ABC kontrol edilir ve devamlılığı sağlanır

* Olanak varsa oksijen verilir

* Gerekiyorsa suni solunum yapılır

* Acilen hastaneye götürülmelidir. Mutlaka antitoksin yapılması

gerekir.
 BESİN ZEHİRLENMELERİ
DEHİDRATASYON:

Aşırı kusma ve ishal sonucu, vücuttan fazla miktarda sıvı ve elektrolit

kaybı olur.

Buna bağlı olarak cilt, dudaklar ve dil kurur.

Cildin kuruluğunu anlamak üzere el üzerindeki deri, baş parmak ve

işaret parmağı arasında tutulur, bırakıldığında deri hemen eski halini
alıyorsa o zaman sorun yoktur, eğer eski halini alma süresi uzuyorsa, o
zaman fazla miktarda sıvı kaybı vardır ve hemen tedavi edilmezse
hipovolemik şok gelişebilir.
 SOLUNUM YOLU:

Genellikle karbonmonoksit zehirlenmeleri

Duman,

Soba, şofben,

Tüp kaçakları,

Mağara, kuyulardaki gazlar,

Tiner, Yapıştırıcılar ve boyalar

Klor ve ev temizleyicileri
Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl
olmalıdır?

Hasta temiz havaya çıkarılır ya da cam ve kapı

açılarak ortam havalandırılır,

Yaşamsal belirtiler değerlendirilir (ABC),

Yarı oturur pozisyonda tutulur,

Bilinç kapalı ise koma pozisyonu verilir,

Tıbbi yardım istenir (112),

Solunum yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl
olmalıdır?

İlkyardımcı müdahale sırasında kendini ve çevresini

korumak için gerekli önlemleri almalıdır,

Solunumu korumak için maske veya ıslak bez

kullanılır,

Elektrik düğmeleri ve diğer elektrikli aletler ve

ışıklandırma cihazları kullanılmaz,

Yoğun duman varsa hastayı dışarı çıkarmak için ip

kullanılmalıdır,

Derhal itfaiyeye haber verilir (110).

Cilt yolu ile zehirlenmelerde ilkyardım nasıl
olmalıdır?

Yaşam bulguları değerlendirilir,

Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir,
Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır,
15–20 dakika boyunca deri bol suyla
yıkanmalıdır,
Tıbbi yardım istenir (112).
Zehirlenmelerde genel ilkyardım kuralları
nelerdir?

Zehirlenmeye neden olan maddenin

uzaklaştırılması (Kirli madde vücuttan ne
kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az
miktarda emilir),

Hayati fonksiyonların devamının

sağlanması,

Sağlık kuruluşuna bildirilmesi (112).

Şofben Kazaları:

■ Şofben sıcak su temini için birçok konutta hala

kullanılmaktadır.

■ Elektrikle çalışanlar genellikle termostat arızası

nedeniyle kazan patlamalarına neden olabilmekte
ve kişiler sıcak su yanıkları ile karşılaşabilmektedir.
Şofben Kazaları:

■ LPG ile çalışan şofbenler ile de kazalar olmaktadır.

■ Bu kazalar ortamdaki oksijenin yanma sırasında

tüketilmesine bağlıdır.

■ LPG zehirli değildir. Ancak; 6 m3’den küçük iyi

havalandırılmamış mekanlarda şofben kullanıldığında
ortamdaki oksijen hızla tükenmekte ve kişiler bu yüzden
havasızlıktan boğularak kaybedilmektedirler.
Şofben Kazalarında İlkyardım:

Kişi ortamdan uzaklaştırılır,

Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC) ,

Havayolu açıklığı sağlanır,

Tıbbi yardım istenir (112).

Alınması Gereken Önlemler Nelerdir:

Banyo içerden kilitlenmemeli,

Şofben iyi çeken bir bacaya bağlanmalı,

Şofbenin olduğu yere bol hava girişi sağlanmalı,

Şofben ile tüp arasındaki hortum 125 cm’den uzun

olmamalı,

Banyodaki kişiler kontrol edilmeli.

Karbonmonoksit Zehirlenmesi:

■ Endüstriyel merkezlerde önemli bir sorundur.

■ Egzoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal

kömürleri, kuyular ve derin çukurlarda bulunur.

■ Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif ve

rahatsız edici olmayan bir gazdır.

■ Hemoglobine bağlanma kapasitesi oksijenden 280 kat

fazladır.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri
Nelerdir?

Aşırı yorgunluk, huzursuzluk,

Grip belirtileri,
Bulantı- kusma, baş dönmesi, karıncalanma,
Cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk
değişimi,
Göğüs ağrısı, çarpıntı hissi, tansiyon düşüklüğü,
Solunum durması, kalp durması, koma.
Karbonmonoksit Zehirlenmesinde
İlkyardım:

Kişi ortamdan uzaklaştırılır,

Hareket ettirilmez,

Yaşam bulguları değerlendirilir (ABC),

Hava yolu açıklığı sağlanır

Tıbbi yardım istenir (112).

Teşekkürler,,