Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Funkcje obrazów przyrody w utworach literackich. Omów zagadnienie na podstawie

Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

Przyroda od tysiącleci była obiektem zainteresowania człowieka. Nie ma się czemu dziwić, przez większą część swojej historii ludzkość żyła na jej łonie. Nawet teraz zdecydowane
gros cywilizacji opiera się na rolnictwie, elemencie gospodarki dobitnie związanym z naturą. Nie jest więc dziwne, że twórczość człowieka starała się uchwycić przyrodę, jak tylko
mogła. Literatura dla przykładu nadała opisom przyrody różnorakie funkcje. Dobrym przykładem może być tutaj Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Jest to bowiem utwór romanty-
czny, przy okazji zaś epopeja narodowa. Romantycy przywiązywali zaś wielkie znaczenie do przyrody, często korzystając z jej opisów w swoich dziełach. Jako wyraz uczuć kierowany-
ch do utraconej ojczyzny, Pan Tadeusz ma również sentymentalne podejście do przyrody regionu. Niczym pocztówka z kraju dzieciństwa zawiera więc bardzo dużo opisów natury
Litwy, którym nadaje różnorakie funkcje artystyczne.

Notatki są darmowe, na ig : crazy_jpolski :)

Przyroda jako tło wydarzeń
Natura otacza człowieka zewsząd. Teoretycznie nawet miasto pełne jest elementów naturalnych, takich jak drzewa czy zwierzę-
ta związane z miejscami ludzkiego bytowania. Można więc sparafrazować dawnych filozofów indyjskich, mówiąc, że przyroda
to wszystko, co istnieje. Pomijając więc całkowicie oniryczne wizje poetów i fantastów, przyroda prawie zawsze będzie stanowić
tło dzieła literackiego. Nie może być ono bowiem zawieszone w próżni, jeżeli chce chociaż trochę oddawać zasadę mimesis. W
Panu Tadeuszu opisy przyrody zajmują bardzo dużo miejsca. Mickiewicz tworzy jedne z najpiękniejszych jej obrazów w historii
polskiej literatury, wpisując się zarazem w nurt romantycznego podejścia do niej. Romantycy uwielbiali wykorzystywać naturę
jako tło swoich dzieł. Była ona bowiem tajemnicza, pierwotna i dzika. Mickiewicz nie szczędzi obrazów przyrody Litwy, widząc
jednocześnie ogromne związanie człowieka tamtego okresu z otaczającym go porządkiem naturalnym. Wyraża to poprzez uka-
zanie codziennych czynności w worku szlacheckim, takich jak grzybobranie i polowanie. Człowiek w obrazie Mickiewicza
czerpie z przyrody, żyje również na jej łownie. W literaturze więc istnieje na jej tle, wszelkie wydarzenia dzieją się w cieniu
drzew, czy pośród dzikiej litewskiej wsi. Przyroda, tak jak w świecie realnym, otacza bohaterów.

Obraz przyrody jako egzaltacja uczuć do ojczyzny

Nie jest dla nikogo tajemnicą, dlaczego powstał Pan Tadeusz. Jest to epopeja narodowa, swoista próba dorównania Homerowi
w jego starożytnym dziele. Mickiewicz zawarł tam jednak swoje emocje, często nawet nie ukrywając inspiracji własnym życiem.
Chodzi tu konkretnie o uczucia towarzyszące emigrantowi i osobie pochodzącej z kraju pod zaborami. Mickiewicz wyraźnie tę-
skni za Litwą rozumianą jako kraj dzieciństwa i Polską, rozszerzoną zarówno na terytorium, jak i kulturę Rzeczypospolitej. Tak
rozumiana kraina, ojczyzna, urasta w jego sercu do rangi idyllicznego raju utraconego, trwającego gdzieś we wspomnieniach po-
ety. Jego obraz daje mu siłę do trwania w czasie swoistego wygnania poza terytorium okupowanego kraju, czerpie on z niego
również inspirację. Inwokacja dobitnie pokazuje, że z tymi wspomnieniami bardzo mocno wiąże się wyidealizowany obraz
przyrody Litwy. Mickiewicz wspomina piękno tamtejszych krajobrazów, w jego wspomnieniach są one nierozerwalnie połączo-
ne z obrazem miejscowych. Przyroda ojczyzny staje się więc najpiękniejszą, sławiąc ją, wieszcz narodowy dokonuje egzaltacji
uczuć do Polski. Krajobraz, których z powodów politycznych nie mógł dalej oglądać, pozwalając mu zachować pamięć o rodzi-
nnych stronach. Piękno, które wyraża ich opisami, jest dowodem miłości do ojczyzny, swoistą laurką dla miejsca wychowania.
Obraz przyrody jako opis zachwytu nad naturalnym pięknem
Ostatecznie nie można jednak zapominać o najważniejszej funkcji opisu przyrody w utworze literackim. Jest nim wyrażenie za-
chwytu nad pięknem otaczającego świata, oddanie swoistej poezji naturalnej. Człowiek bowiem od zarania swoich dziejów żyje
na łonie przyrody. Często o tym zapomina, odgrodził się od niej bowiem betonowymi murami miast. Niemniej otacza go wyjąt-
kowy i cudowny świat. Często brutalny, bezlitosny, ale całkowicie prawdziwy. Niegdyś rozumiał, że jest jego częścią i starał się
to oddać swoimi dziełami. Minęło rzecz jasna wiele czasu od tworzenia naskalnych wizerunków zwierząt, choć niektóre ludy
nadal odbywają rytualne tańce ku czci duchów natury. W kulturze nowożytnej Europy swoisty powrót na łono przyrody starali
się dokonać romantycy. Widać to już u Goethego, niemniej Mickiewicz nie pozostaje mu wielce dłużny. Wystarczy choćby
przestudiować opisy z polowania na niedźwiedzia w Panu Tadeuszu, by odczuć ten zachwyt nad ponurym majestatem litewskiej
puszczy. Mickiewicz nie traktuje przyrody swoich rodzinnych stron jako namalowanego pejzażu dla wydarzeń fabularnych. Dla
niego jest to nieodłączny element życia bohaterów, przesycający świat pięknem. Swoimi podniosłymi wersami stara się on od-
dać chociaż trochę majestatu, opisać każdy łączący się z chwilą klimat. Dzięki tym opisom jest bowiem w stanie uchwycić
chwilę, oddać naturalne piękno.
Obraz przyrody jako narzędzie do oddania klimatu chwili
Wcześniej zostało wspomniane, jak Mickiewicz stara się uchwycić chwilę poprzez swoje opisy. Pan Tadeusz pełen jest dosyć
precyzyjnych opisów zjawisk przyrodniczych, które jednak nie służą tylko nabijaniu objętości dzieła. Każdy z nich ma na celu
budowanie nastroju chwili. Opis puszczy na polowaniu dodaje grozy wydarzeniom, zaś na grzybobraniu buduje atmosferę siela-
nkowego spokoju. Przyroda ma tu wiec za zadanie budować nastrojowość chwili, oddawać subtelnie pewien klimat. Stanowiąc
tło opowieści, buduje tym samym charakter narracji. Jest to typowy zabieg romantyków, którzy przywiązywali do nastroju swoi-
ch dzieł niezwykle duże znaczenie. Często nadawali przy tym naturze charakter mistyczny, w tym wypadku jednak autor rezy-
gnuje z takiego przedstawienia kraju przodków. Mickiewicz skwapliwie wykorzystuje w Panu Tadeuszu opisy miejsc prawdziwy-
ch, nie pozostają dłużny Byronowi, czy Goethemu.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Obraz dworu szlacheckiego w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie Pana

Tadeusza Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

W literaturze polskiej często podejmowanym tematem było życie szlachty. Opisywano jej obyczaje, tradycje i historie, jakie powstawały
przy jej udziale. Szlachta pojawiała się w dziełach literackich różnych epok, zarówno w czasach romantyzmu, pozytywizmu, jak i w Młodej
Polsce czy w dwudziestoleciu międzywojennym. Literackim opisom szlachty i jej życia często towarzyszą także obrazy dworku szlachec-
kiego, w którym dani bohaterowie żyli. Tego typu opisy znaleźć można w dziełach takich jak “Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, “Nad
Niemnem” Elizy Orzeszkowej czy w “Przedwiośniu” Stefana Żeromskiego.

“Pan Tadeusz” zawiera jeden z najsłynniejszych opisów dworku szlacheckiego w literaturze. Ukazuje on dwór w
Soplicowie, zamieszkany przez rodzinę Sopliców. Można go określić jako wzorcowy dwór - zadbany, dobrze gospoda-
rowany, zamieszkany przez ludzi wykształconych, kierujących się w życiu patriotyzmem. Wnętrze dworu dekorują bo-
wiem portrety polskich bohaterów narodowych, takich jak Kościuszko czy czy Rejtan. Z zewnątrz jest on porządnie
wykończony, pobielany, otaczają go przepiękne, zielone krajobrazy, a gospodarstwo jest dobrze prowadzone. Bramy
dworu zawsze są otwarte, a mieszkańcy chętnie witają wszystkich gości. W Soplicowie kultywuje się liczne, szlachec-
kie tradycje, na przykład takie jak biesiady, polowanie czy grzybobranie. Gospodarz dworu - Sędzia Soplica - troszczy
się o swoich poddanych, pod jego rządami chłopom żyje się i pracuje dobrze. Nie są oni przez niego wykorzystywani
do ciężkiej pracy. Dwór w Soplicowie jest więc miejscem dobrym, arkadyjskim, pełnym życzliwości i dobroci, w któ-
rym ludziom żyje się spokojnie, a okolica zachwyca sielskimi krajobrazami. Jest to praktycznie dwór idealny, apoteoza
szlacheckiego życia.
W powieści pozytywistycznej, jaką jest “Nad Niemnem”, czytelnik także spotyka się z opisem dworu szlacheckiego,
zamieszkanego przez rodzinę Korczyńskich. Orzeszkowa w swoim dziele przedstawia o wiele bardziej realistyczny ob-
raz dworu szlacheckiego. Opisywany przez nią budynek jest niski, trochę zaniedbany, zbudowany z drewna, a co roku
coraz niżej osuwa się w otaczający go grunt. Mimo wszystko otaczały go zadbane tereny, a pojawiające się usterki ktoś
starał się na bieżąco naprawiać. Wnętrze opisywane było jako niegdyś piękne i wykwintne, ale dziś już zużyte, nieco
zaniedbane i spłowiałe. Cały dwór nosił ślady dawnej świetności, która jednak przeminęła już i nic nie sugerowało, że
gospodarze są w stanie ją przywrócić. Mieszkańcy dworku także są inni niż w “Panu Tadeuszu” - mają swoje wady, po-
jawiają się między nimi konflikty i niesnaski, rodzice nie potrafią porozumiewać się z dziećmi, a gospodyni - pani Emi-
lia Korczyńska - nieustannie podupada na zdrowiu i żyje jedynie w świecie literackich romansów, które wciąż pochła-
nia. Dwór w Korczynie uosabia przemiany trapiące społeczeństwo w tamtych czasach i obrazuje to, co działo się z gru-
pą społeczną, jaką była szlachta.

Jeszcze inny obraz dworu szlacheckiego odnaleźć można w powieści “Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Opisywał
on dwór w Nawłoci i mówi się, że wzorowany był on wzorowany właśnie na Soplicowie stworzonym przez Adama
Mickiewicza. Łączy je podobna idylliczność i sielskość otoczenia. Jest to miejsce, w którym mieszkańcy koncentrują
się głównie na przyjemnościach - spożywają kolejne posiłki, organizują wycieczki czy polowania. Nie zajmują się pracą,
nie mają żadnych obowiązków, dlatego ich egzystencja opiera się na wyzysku chłopów i komorników, którzy pracują na
rzecz Nawłoci. Pozorne szczęście mieszkańców dworu możliwe jest więc tylko dzięki cudzemu nieszczęściu i cierpie-
niu. Życie w dworze jest oderwane od rzeczywistości i od realiów prawdziwego świata, bohaterowie udają się tam, by
się przed nim ukryć. Jego mieszkańcy nie przejmują się tym, co dzieje się poza dworem, nie zwracają nawet uwagi na
cierpienie własnych pracowników. W dworku panują szlacheckie obyczaje, które nie miały szans przetrwać poza taki-
mi miejscami, są one ich ostatnią ostoją. Żeromski ukazał Nawłoć jako obraz upadającego stanu szlacheckiego, pełne-
go próżności i samouwielbienia, dla którego powoli brakuje już miejsca w zmieniającym się szybko świecie. Życie w
dworze budzi nostalgię za dawnymi czasami i obyczajami, do których chciałoby się wrócić, ale jasne jest, że nie jest to
już możliwe, a sam dwór jest już tylko reliktem czasów, w których szlachta osiągnęła swoją świetność i była grupą
wzbudzającą szacunek i zazdrość, a także gdy przynależeli do niej ludzie pracowici i gospodarni.

Zakończenie :
Literatura polska oferuje więc czytelnikowi różne obrazy dworu szlacheckiego, które zmieniają się wraz z epokami. W romanty-
zmie Mickiewicz opisywał Soplicowo jako miejsce wspaniałe i idylliczne, w którym wszystkim żyje się dobrze i dostatnio, a
szlachta kierowała się patriotyzmem i dobrem kraju. W pozytywizmie odnaleźć można obraz dworu podupadającego, natomiast
w dwudziestoleciu międzywojennym dwór szlachecki jest już tylko reliktem przeszłości, dla którego nie ma miejsca w nowym
świecie. Dodatkowo Żeromski opisał także problemy, jakie trapiły tego typu gospodarstwa w związku z wyzyskiem ich pracow-
ników.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Znaczenie kraju dzieciństwa dla człowieka. Omów zagadnienie na podstawie Pana

Tadeusza Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

Człowiek jest jak drzewo, bierze swój początek z korzeni. Oznacza to tyle, co łączność z przeszłością. Przeszłością swojej rodziny, narodu i przez to kraju pochodzenia. Dzisiejsze
czasy obfitują w zgoła odmienne myślenie, źle pojęty kosmopolityzm dominuje często w dyskursie ogólnym. Nawet najbardziej wynarodowiony człowiek zapytany o podejście do
sprawy korzeni wydaje się jednak jakiś niepełny, zraniony. Nie może bowiem ukryć nawet przed samym sobą, że jak to drzewo, ma korzenie. Można bowiem wyjechać z kraju swoje-
go dzieciństwa, ten kraj jednak nie może wyjechać z człowieka. To zagadnienie, ta melancholijna tęsknota, towarzyszyła ludziom najbardziej na wygnaniu. Gloryfikowany, wspomi-
nany w snach i unieśmiertelniany w sztuce, zawsze towarzyszy przez życie. Dobrze widać to na przykładzie Pana Tadeusza, pióra Adama Mickiewicza. Epopeja narodowa, choć nie-
jako skierowana do ogółu Polaków, jest w rzeczywistości próbą unieśmiertelnienia ojczystej krainy przez wieszcza.

Notatki są darmowe, na ig : crazy_jpolski :)

Inwokacja to interesujący element utworu literackiego. Autor w podniosłych słowach zwraca się tam do źródła swego
natchnienia, prosząc zazwyczaj o udzielenie sił do napisania dzieła. Często dotyczy ona Bogów, duchów, często też
abstrakcyjnie pojmowanej muzy. W wypadku Pana Tadeusza Adam Mickiewicz kieruje swą inwokację ku ojczystym
stronom, następnie zaś ku Matce Boskiej. Jest to ewidentny przykład tęsknoty za krajem dzieciństwa, wyrażony po-
przez twórczość. Sam początek inwokacji to przecież słynne: "Litwo, Ojczyzno Moja!". Oddaje to ewidentnie bliski
stosunek do kraju przodków, który podawany jest tutaj jako kraina dająca natchnienie. Mickiewicz ewidentnie pod-
kreśla w inwokacji do Pana Tadeusza znaczenie Litwy w tworzeniu swojej epopei narodowej. To właśnie rodzinne stro-
ny natchnęły go ku napisaniu swego największego dzieła, były niezbędną inspiracją. Co więcej, Mickiewicz dosłownie
podkreśla tęsknotę za tymi czasami, gdy żył na Litwie. Trzeba pamiętać, że Pana Tadeusza pisał bowiem na wygnaniu.
Inwokacja podkreśla więc znaczenie kraju dzieciństwa jako miejsca, z którego człowiek czerpie inspirację, które
kształtuje go na całe życie. Jest to również miejsce tęsknoty, kraina żyjąca we wspomnieniach. Taka, do której zawsze
chce się powracać.
Epilog nie był wydany z pierwszym nakładem Pana Tadeusza. Mickiewicz dodał go dopiero potem, niemniej zawarł w
nim pięknie podobne emocje, co w Inwokacji. Stanowią bowiem swoistą klamrę emocjonalną dla całego utworu, gdzie
wieszcz zebrał wszelkie odczucia po utraconej ojczyźnie. O ile bowiem początek epopei narodowej to uczucia wznio-
słe i budujące wspomnienie dzieciństwa, o tyle Epilog stanowi smutne, wręcz gorzkie wspomnienie. Przedstawiony
tam zostaje los osoby wygnanej, która straciła swoją ojczyznę. Może ona więc jedynie żyć wspaniałym cieniem, zaled-
wie wspomnieniem kraju dzieciństwa. Staje się on tedy swoistą idyllą, rajem utraconym. Sam Mickiewicz w Epilogu
określa swoje strony ojczyste jaki:
Kraje dzieciństwa - gdzie człowiek po świecie
Biegła jak po łące, a znał tylko kwiecie
Wiele więcej w swoim Epilogu Mickiewicz zawiera opisów kraju dziecięcego, nadając mu obraz sielankowy i wręcz
bajkowy. Sam jednakowoż przyznaje, dlaczego to zrobił. Widzi on bowiem to wspomnienie jako rodzaj eskapizmu wy-
gnańca, słodkie i zarazem gorzkie wspomnienie utraconego raju. Jest to dla niego jedyny sposób, by chociaż trochę po-
cieszyć się pośród krain, do których losy ojczyzny zagnały Polaków.
Jako wspomnienie kraju dzieciństwa można jednak traktować również Pana Tadeusza jako całość. Utwór ten dzieje się
na Litwie opisuje barwnie piękno tej krainy i dawne szlacheckie obyczaje. Nie stanowi wielkiej tajemnicy powód, dla
którego Mickiewicz właśnie ten rejon wybrał na miejsce akcji. Starał się on bowiem zachować, chociaż cząstkę krainy,
w której się wychował. Krainy jednakowoż szeroko rozumianej, nie tylko jako przyrodę. Pan Tadeusz to jakoby pocz-
tówka z przeszłości, romantyczna wizja, którą warto zachować i przekazać dalej. Sam w sobie stanowi więc swoisty
hołd dla czasów dzieciństwa Mickiewicza. Chciał on zachować to magiczne, urokliwe miejsce, jakim była jego dawna
Litwa, by przyszłe pokolenia mogły czerpać z niej korzenie swojej Polskości. Właśnie o to tutaj bowiem chodziło naj-
bardziej. Mickiewicz poprzez Pana Tadeusza tworzył podwaliny pewnej legendy narodowej, krainy szczęśliwości i zło-
tego wieku. Było to coś, co miało pozwolić przetrwać ciężkie czasy zaborów, ale zarazem ponieść pewne ideały ku
przyszłości. Świat dziecięcych wspomnień stawał się tutaj realny, mógł przetrać i dać początek czemuś równie wspa-
niałemu.
Zakończenie :
Człowiek jest istotą, która nigdy nie istnieje bez przeszłości. Jako zanurzeni w czasie mamy tylko to, co było raz to, co jest obecnie. Z
tego wynika, kim jesteśmy i kim będziemy. Kraina dzieciństwa, choć jak w przypadku Mickiewicza dawna utracona, kształtuje nas. Ponie-
kąd żyje w naszych wspomnieniach, naszych sercach. Daje nadzieję, pomaga przetrwać kryzysy burzliwego świata. Zawsze jest w naszych
myślach, nawet jeżeli przeznaczenie rzuca nas daleko od niej. Jako taka może też zostać przez nas wyidealizowana, stając się początkiem
czegoś pięknego. W takiej postaci kraina dzieciństwa staje się rajem, do którego dążymy i który jest motorem napędowym postępowań
człowieka. Wszystko to jednak wynika z przeszłości. Człowiek jest bowiem jak drzewo, ma swoje korzenie. Korzenie te dają oparcie, ży-
wią i pozwalają na pewne trwanie. Nawet jeżeli świat wokoło nas ciągle się zmienia.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Motyw tęsknoty za ojczyzną. Omów zagadnienie na podstawie Pana Tadeusza Adama

Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Ojczyzna to słowo o bardzo szerokim znaczeniu. W swojej istocie oznacza zazwyczaj kraj pochodzenia, z którego człowiek się wywodzi. Niemniej istnieje również możliwość zmiany ojczyzny, przysposobienia jej sobie. Jest
więc ona czymś więcej niż jedynie miejscem urodzenia, ma znaczenie uczuciowe, emocjonalne. Analizując to dalej nietrudno dostrzec nawiązanie do słowa "ojciec". Sama ojczyzna ma jednak rodzaj żeński i Polacy szczególnie
mówią o niej jako o swojej matce. Ukazuje to powiązanie z przodkami, ludźmi, którzy byli przed nami. Ojczyznę można więc rozumieć jako miejsce swojego pochodzenia, z którym wiąże nas specyficzna więź emocjonalna i hi-
storyczna. Co jednak w przypadku, gdy daną ojczyznę się utraci. Polacy szczególnie dobrze rozumieją możliwość rozłąki z ojczyzną, dotykało to nas na różne sposoby. Pozbawieni niepodległości i zmuszeni do emigracji czuli-
śmy tęsknotę za tą specyficzną matką, krajem przodków. Jako naród sentymentalny, wyrażaliśmy ten ból szczególnie w dobie romantyzmu. Największym wyrazicielem tej tęsknoty był Adam Mickiewicz. W swoim Panu
Tadeuszu opisał on ból towarzyszący rozłące z narodem, zarazem wychwalając piękno utraconej ojczyzny. Tym samym ową melancholijną tęsknotę przekuł na podobieństwo obrazu, który już zawsze miał towarzyszyć Polakom
w ich drodze poprzez odmęty historii.

Pan Tadeusz rozpoczęty jest Inwokacją. Ten specyficzny rodzaj zwrotu do muzy artysty zarezerwowany był niegdyś je-
dynie dla istot boskich. Zdradza to już na samym początku, jak wielką wagę Mickiewicz przywiązywał do swej ojczy-
zny. Słynne "Litwo, Ojczyzno Moja!" rozumiane tu być powinno jako zwrot ku krainie dzieciństwa, jak również całej
Rzeczypospolitej. Autor wyraża swą tęsknotę do ojczystej ziemi, przywiązanie do tradycji religijnej, pięknych krajobra-
zów. Sam Mickiewicz przyznaje tutaj, że ma zamiar opisywać piękno Litwy, za którą tęskni. Zwrot do ojczyzny w for-
mie inwokacji traktować można jako wyraz tęsknoty budującej. Wieszcz nie pogrąża się bowiem w totalnej żałobie za
utraconym krajem przodków. Postanawia go zaś opisać, staje się on więc inspiracją. Być może ta forma działalności ar-
tystycznej ma na celu uśmierzenie bólu, przypomnienie sobie utraconego krajobrazu dzieciństwa. Niemniej jest to jed-
nak tęsknota twórcza, typowa dla romantyka. Taka, którą wyraża on w błaganiu Matki Boskiej o przeniesienie duszy
ku pięknej, idyllicznej wręcz przyrodzie Litwy. Tej, którą Mickiewicz opisze właśnie z tęsknoty za nią.
Pod tym kątem interesująca jest również sama treść utworu. Pan Tadeusz opisuje bowiem barwne życie szlachty, zaró-
wno tej żyjącej w dworze, jak i zaściankach. Fabuła tyczy się głównie wątku Horeszków i Jacka Soplicy, niemniej wystę-
puje tam również element miłosny i patriotyczny. Pomijając elementy związane z miłością, można dostrzec pewne cie-
kawe elementy utworu. Mianowicie jest on istotnie zapisem, swoistą żywą pocztówką z ojczyzny do czytelnika. Mic-
kiewicz starał się w swej epopei oddać romantyczną wizję Rzeczypospolitej, ojczyzny jako miejsca i ludzi. Dlatego tak
wielką wagę przypisuje każdemu opisowi zachowania, rytuałowi ludzi tamtego okresu i ich zachowaniom. Chciał bo-
wiem oddać to, co mu było drogie i czyniło z niego Polaka. Było to jakby zachowanie w żywym słowie ojczyzny, którą
autor utracił. Co więcej, ten motyw tęsknoty przeradza się w Panu Tadeuszu ku niosącemu nadzieję motywowi naro-
dowowyzwoleńczemu. W końcu bowiem Ksiądz Robak oraz Żyd Jankiel służą sprawie Polaków, choć czynią to potaje-
mnie. Mickiewicz opisuje również wkroczenie wojsk Napoleona, wtedy rozumianego jako wyzwoliciel, na Litwę. Tę-
sknota za ojczyzną przeradza się tutaj więc w nadzieję, że ojczyzna ta będzie jeszcze kiedyś wolna i Mickiewicz oraz
inni do niej powrócą. Kończąc ten element nadziei, można również zauważyć motyw walki z Moskalami. Okupujący
Litwę Rosjanie zostają pokonani w utworze przez miejscowych, co dobitnie stanowi pewien rodzaj smutnego zadośću-
czynienia dla pokonanych Polaków, symbol nadziei, iż w przyszłości jednak zwyciężą. Mickiewicz tak bardzo tęskni za
ojczyzną, iż chociaż kawałek tej utraconej krainy chciał odzyskać. Odzyskać, choćby jedynie na papierze.
Od drugiego wydania Pana Tadeusza został do niego dodany również Epilog. Ten specyficzny element utworu jest ja-
koby klamrą, która wraz z Inwokacją, spaja dzieło jako wyraz tęsknoty za ojczyzną. O ile bowiem w Inwokacji wyrażo-
na jest budująca tęsknota za krajem dzieciństwa, o tyle Epilog posiada już bardziej ponure spojrzenie na rzeczywistość.
Mickiewicz użala się tam celowo nad losem wygnańca, ukazując gorzkie przeznaczenie ludzi pozbawionych swej ojczy-
zny. Snuje przy tym wizję idylli utraconej, raju, z którego przyszło mu zbiec. Ta niebiańska kraina, ojczyzna, żyje jednak
dalej w jego sercu. Upatruje w niej więc ucieczki od bolesnej rzeczywistości, ostatniej przystani dla ducha tułającego
się po obczyźnie. Epilog dobitnie pokazuje cały tragizm zaboru, szczególnie z perspektywy emigracji. Wyraża cały ból
tęsknoty za ojczyzną i gorzkie pocieszenie, jakim jest wspomnienie matki-ojczyzny.

Zakończenie :
Dzisiejszy świat często zdaje się nie rozumieć, uczuć darzonych wobec ojczyzny. Media sterowane przez międzynarodowe kon-
cerny porzuciły koncepcję kraju przodków, ponieważ jest ona dla nich zwyczajnie nieopłacalna. Wielu dało się zwieść lansowanej
modzie na bycie "obywatelem świata", widząc w tym przyszłość. W rzeczywistości jednak każdy zawsze ma swoją ojczyznę.
Człowiek, niczym drzewo, zapuszcza gdzieś korzenie i z nich bierze swój początek. Pewne zachowania, sposoby myślenia i ele-
menty życia nie mogą zostać wyrugowane z ducha. Pozbawieni dostępu do ojczyzny, do możliwości życia po swojemu, umiera-
my. Tęsknota przepełnia serce takiego człowieka. Kto zaś nie zrozumie jej lepiej jak romantyk? Nie bez przyczyny to właśnie w
Polsce narodził się Adam Mickiewicz i napisał Pana Tadeusza. Jesteśmy narodem romantyków, dusza Polski stworzona została
właśnie w tym okresie dziejów. Jeżeli więc los zmusi nas do opuszczenie swojego kraju, będziemy tęsknić. Tak jak tęsknił Mic-
kiewicz. Czerpiąc z tego inspirację, ucieczkę i siłę do powrotu.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Zwyczaje i obyczaje szlacheckie w kulturze polskiej. Omów zagadnienie na podstawie

Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.

Kultura polska rozwijała się niejako dwutorowo niż powstała jako wspólny element narodowy. Przez długi okres nie istniało bowiem coś takiego jak "narodowa kultura polska". Na
terenie Rzeczypospolitej dzieliła się ona na kulturę chłopską i szlachecką, zwaną sarmacką. Dopiero około wieku XIX, w dobie przekształcenia się szlachty w inteligencję, amalga-
mat ich obu stworzył kulturę narodową, jednolitą. W kulturze polskiej można się więc doszukać obyczajów szlacheckich, które niekiedy przetrwały do dzisiaj. Dobrym przykładem
obyczajowości sarmackiej jest Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Zawarte tam opisy obyczajów w szlacheckich dworkach są niezwykle dobrze opisane, były też obserwowane z
pierwszej ręki. W czasach Mickiewicza nie zanikły jeszcze bowiem do końca. Można więc użyć dzieła narodowego wieszcza do wyszczególnienia, choć kilku z nich.

Notatki są darmowe, na ig : crazy_jpolski :)

Szlachecki savoir vivre
Szlachta polska posiadała wiele zachowań, które określić można mianem grzecznościowych. Wykonywanie pewnych czynności podczas spotkań
lub wobec kobiet było w dobrym tonie. Osoba nieprzestrzegająca tego niepisanego kodeksu zachowań uważana była za źle wychowaną, wręcz
chama. Samo określenie "cham" wywodzi się niejako z pogardliwej nazwy chłopa, osoby niższego stanu i podkreślać miało brak ogłady danego de-
likwenta. Wiele z przyjętych przez szlachtę elementów "polskiego savoir vivre" istnieje do dzisiejszego dnia, z czego na zachodzie słyną polscy
mężczyźni. W Panu Tadeuszu Mickiewicz umieszcza niejako kilka znaczących elementów tego kodu grzecznościowych zachowań:
• Usługiwanie pannom przez młodych panów na przyjęciach
• Hierarchia przy stole
• Modlitwa przed jedzeniem
Zachowania te miały niezwykłe znaczenie dla tamtejszych ludzi, stanowiły wręcz formę rytualną. Zaniedbanie usługiwania przez chłopców dla pa-
nien zostało nawet na łamach dzieła zganione, jako utrata dobrego obyczaju. To samo pewne zachowania hierarchiczne. Ludzie zajmowali miejsca
przy stole, na polowaniu czy nawet podczas tańca zależnie od swojego stanu oraz poważania przez społeczeństwo. Dzisiaj nie ma to już takiego
znaczenia, hierarchię buduje bowiem pieniądz, dla szlacheckiego stanu było to jednak szalenie ważne. Czasy sarmatyzmu są bowiem związane z
zasadą miru, dumy i honoru. W społeczeństwie gdzie każdy nosił przy sobie broń, zachowanie hierarchicznej powagi dla osób odpowiedniego sta-
nu bądź wieku zapewniało spokój społeczny. Trzeba też pamiętać o niezwykłej religijności sarmatów, żyjących poniekąd wedle maksymy ora et
labora.
Rytuały codzienne na dworze szlacheckim
Życie kresowych dworków było niezwykle zrytualizowane. Każdy element dnia powszedniego a nawet rozrywki niecodziennej, odbywać się mu-
siał wedle pewnych reguł. Ten swoisty protokół postępowania służył zachowaniu pewnego porządku życia, był też codzienną pielęgnacją wysokiej
kultury szlacheckiej. Ludzie tamtych czasów nie mieli wiele możliwości rozrywki, przywiązywali więc dużą wagę do detali zachowań, pieczołowi-
cie zachowując swój sposób życia. Szczególną uwagę zwrócić należy na posiłki, do dzisiaj w wielu rodzinach odświętny obiad w niedziele uważa się
za niezwykle istotny, stanowiące ważny element życia dworskiego. Szczególną uwagę przykuwa rytuał picia kawy zapisany w Panu Tadeuszu. Zo-
stał on tam oddany z największymi szczegółami, począwszy od zdobycia mleka, skończywszy na opisie samowaru. Zwyczaj picia kawy upowszech-
nił się w Polsce za czasów Jana III Sobieskiego i podobno ma związek ze zdobyciem przez niego obozu Kary Mustafy pod Wiedniem. Legenda
głosi, że pierwsza kawiarnia w Europie została założona przez pewnego polskiego Szlachcica w Wiedniu, właśnie dzięki odebraniu Turkom wor-
ków z kawą. Trudno powiedzieć ile ta historia zawiera prawdy, niemniej Mickiewicz opisuje niezwykłą dbałość szlachty o odpowiednie przyrzą-
dzanie tego trunku. Dawniej był to napój deserowy, być może dlatego tak pieczołowicie przyrządzano cały rytuał jego picia.
Prócz zachowań codziennych, Mickiewicz opisuje też pewne rozrywki szlacheckie, niezdarzające się zbyt często. Są to:
• Polowanie
• Grzybobranie
O ile to drugie nadal jest popularną rozrywką polaków, inne narody nie są tak zapalonymi grzybiarzami, o tyle polowanie to do dzisiaj raczej sfera
elitarna. One również rządziły się i rządzą pewnymi prawami. Szczególnie polowanie z użyciem broni budziło wiele emocji. Kłócono się o najlep-
szą zdobycz, wyznaczano swoistego króla polowania, zachowywano swoisty hierarchiczny porządek prowadzenia tej aktywności. Niektóre z za-
chowań można by porównać do dzisiejszych pokotów, co sugeruje nawet zachowanie ciągłości z mentalem rycerskiego stanu Pierwszej Rzeczypo-
spolitej.
Zachowania które odeszły
Za dawnych czasów istniały również pewne zachowania, które przetrwały jedynie w powiedzeniach itp. Stanowią one relikt dawno zamierzchłej
przeszłości, element kultury która rozpłynęła się w narodzie. W Panu Tadeuszu są to:
• Czarna polewka
• Zajazd
• Zachowania weselne
Słynna czarna polewka obecnie nie jest już praktykowana, pozostając jedynie w sferze powiedzenia. Zupa z gęsiej krwi, podawana absztyfikantowi
z celu dania mu do zrozumienia o odmowie na jego zaręczyny, była niegdyś wielkim afrontem. Służyła ona zmniejszeniu napięcia tej sytuacji w
społeczeństwie ludzie nawykłych do broni, gdyż otwarta odmowa mogłaby skończyć się użyciem przemocy. Dzisiaj powiedzenie "dostać czarną
polewkę" używane jest niekiedy w charakterze opisu odmowy czegoś. Niemniej samo przyrządzanie tego dania w rytualnym charakterze nie ma
już miejsca.
Zajazd to kolejny zwyczaj, raczej negatywny, częsty w dawnych czasach. Polegał on na dochodzeniu swoich praw przy pomocy fizycznego napadu
na sąsiada. Dawniej nie istniała policja, a kasztelani czy wojewodowie posiadali pod sobą niewielu czynnych hajduków. Z tego względu szlachta
sama rozwiązywała swoje sprawy, potrafiła nawet czynnie wykonywać wyroki sądowe siłą całej uzbrojonej rodziny. Choć dzisiaj również słyszy się o
podobnych poczynaniach niektórych ludzi zajazdy, swoiste zbrojne napady niewielkich oddziałów ludzi, nie mają już miejsca.

Ostatnim elementem zachowań nieco już zapomnianych są zachowania weselne. Te nadal kultywuje się w pewnych sytuacjach, są one już jednak
niezwykle rzadkie. Należy do nich usługiwanie przez parę młodą podczas wesela, czy słynny tańczenie poloneza. To ostatnie, pięknie opisane
przez Mickiewicza, zostało jeszcze jako rytuał maturzystów. Z tańca szlacheckiego polonez stał się bowiem tańcem narodowym.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Rola tradycji patriotycznych. Omów zagadnienie na podstawie Pana Tadeusza Adama

Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Wiele dzieł polskiej literatury podkreśla przywiązanie do tradycji patriotycznych i nawiązuje do historii narodu. Przez lata był to sposób na utrzyma-
nie polskiej tożsamości, która nie mogła zwyczajnie funkcjonować ze względu na zabory, które wymazały Polskę z map Europy. Kultywowanie tradycji
patriotycznych w literaturze stało się więc sposobem na utrzymaniu narodowości przy życiu i zapewnienie jej miejsca w historii. Do tego typu tradycji
nawiązywał więc w czasach romantyzmu Adam Mickiewicz, tworząc epopeję narodową zatytułowaną “Pan Tadeusz”. Odnaleźć je też można w pozyty-
wistycznej powieści “Nad Niemnem” autorstwa Elizy Orzeszkowej.

W “Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza na tradycjach patriotycznych opiera się tak naprawdę tożsamość bohaterów
poematu. Mieszkańcy Soplicowa żyją bowiem według dawnych obyczajów i tradycji, przywiązują do nich ogromną
wagę oraz są żywo zainteresowani sprawami państwa polskiego. W salonie ich dworu wiszą portrety takich bohaterów
narodowych jak Kościuszko czy Rejtan. Dla bohaterów “Pana Tadeusza” tradycje patriotyczne to nie tylko kwestia
tożsamości narodowej czy poczucia przynależności. Ich kultywowanie to ostatni sposób na utrzymanie ciągłości pań-
stwa polskiego, zniewolonego przez zaborców. Utrwalony przez Mickiewicza w dziele zapis szlacheckich obyczajów,
tradycji i historii spełnia podobną funkcję przechowywania pamięci o zniewolonym narodzie, któremu grozi utrata
tożsamości. Dzięki szczegółowemu przedstawieniu życia i zwyczajów szlachty po latach można odtworzyć jej historię
z czasów, gdy nie powinna ona istnieć. Tradycja patriotyczna kultywowana przez bohaterów ma jeszcze jedno zadanie,
a mianowicie przepędzenia zaborców i odzyskanie utraconej przed laty wolności i niepodległości. Tylko naród silnie
przywiązany do swojej historii i tożsamości może znaleźć w sobie wystarczająco dużo siły i motywacji, by o tę wolność
zawalczyć. Dzięki zapisowi tych tradycji i obyczajów mają one szansę trafić także do kolejnych pokoleń, które dora-
stać będą w świecie, w którym ta tożsamość i historia mogą stać się nieważne czy zapomniane. Dlatego tak ważne są
portrety polskich bohaterów czy stary zegar kurantowy, który wygrywa melodię “Mazurka Dąbrowskiego”. To właśnie
trzymanie się takich szlacheckich obyczajów tak uczty, polowania czy grzybobranie, które mają w sobie element histo-
rii i tożsamości i były wykonywane przez poprzednie pokolenia, jest takie ważne, buduje to bowiem poczucie przyna-
leżności do danej historii czy całego narodu. Są to elementy łączące ludzi w ramach jednego społeczeństwa, któremu
siłą próbowano odebrać tożsamość narodową i narzucić inną, obcą.
Tradycje patriotyczne są także ważnym elementem powieści Elizy Orzeszkowej “Nad Niemnem”. Jej akcja także osa-
dzona jest w czasach zaborów, po powstaniu styczniowym, które poniosło klęskę i nie przywróciło Polsce niepodległo-
ści. Dla Orzeszkowej tradycje patriotyczne także były istotnym źródłem tożsamości narodowej, z którego mogli czer-
pać ludzie pozbawieni własnego kraju i nadziei na odzyskanie jego wolności. Orzeszkowa w swoim dziele pielęgnuje
także pamięć o powstańcach styczniowych, którzy polegli w imię odzyskania przez Polskę wolności i niepodległości.
Jednocześnie Orzeszkowa wskazuje, że nie tylko zbrojne zrywy czy pielęgnacja pamięci o tradycji i historii polskiej
może być sposobem utrzymania tożsamości narodowej czy walki o niepodległość. Pokazuje ona, że dbanie o dobrobyt
kraju oraz ciężka praca mogą być tak samo ważne. Mimo to bohaterowie “Nad Niemnem” znajdują czas, by odwiedzić
powstańczą mogiłę, w której pochowano ich krewnych walczących zbrojnie przeciwko zaborcy. Postaci przekazują so-
bie także opowieści o początkach polskości, o założycielach ich rodów, którzy osiedlili się w okolicach Niemna i uczy-
nili je swoim domem - dlatego tak ważna jest pamięć o tym i dbanie o swoje miejsce na ziemi. W “Nad Niemnem” do-
chodzi jednak do starcia światopoglądowego między bohaterami - niektórzy, jak Zygmunt Korczyński, chcą zapom-
nieć o przeszłości, jednak w społeczeństwie wciąż są osoby pielęgnujące pamięć o dawnych czasach, tak jak robi to
matka Zygmunta czy członkowie rodu Bohatyrowiczów. Ostatecznie Orzeszkowa łączy ze sobą ciężką pracę i patrio-
tyzm, które razem połączone mają się stać sposobem na przywrócenie świetności zniewolonemu państwu i metodą na
utrzymanie godności i tożsamości narodowej społeczeństwa, które zmuszone jest żyć pod rządami trzech zaborców.

Zakończenie :
Tradycje patriotyczne są więc wyjątkowo ważną częścią literatury polskiej, zwłaszcza tej powstającej w czasach zaborów.
Stały się one metodą na utrzymywanie w społeczeństwie pamięci o Polsce i tożsamości narodowej. Dzieła takie jak
“Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza stanowią także zapis dawnych obyczajów i tradycji, dzięki czemu mają do nich do-
stęp kolejne pokolenia czytelników. Z kolei w “Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa ukazała wagę przywiązania do tradycji
patriotycznych, ale jednocześnie podsunęła odbiorcy nowy trop, jakim jest ciężka praca na rzecz dobrobytu kraju. Pa-
triotyzm łączy się bowiem z obowiązkiem dbania o swój kraj, co pokazują historie jej bohaterów.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Literackie portrety polskiej szlachty. Omów zagadnienie na podstawie Pana Tadeusza

Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

W dawnych czasach szlachta była jedną z najważniejszych i najbardziej wpływowych grup w polskim społeczeństwie, Miała ona dostęp do majątków,
zarządzała gospodarstwami, decydowała o kształcie polityki narodowej kraju, brała także udział w niepodległościowych, zbrojnych zrywach, gdy Pol-
ska straciła swoją niepodległość. Dlatego nie powinno nikogo dziwić, że literatura poprzednich epok zawiera wiele portretów szlachty polskiej. Uka-
zują one zarówno jej zalety, jak i liczne wady. Takie obrazy odnaleźć można na przykład w epopei narodowej “Pan Tadeusz”, stworzonej przez Adama
Mickiewicza, ale także w komedii “Zemsta” pióra Aleksandra Fredry.

W “Panu Tadeuszu” czytelnik ma do czynienia z portretem mocno idealizowanym, Mickiewicz stworzył bowiem w
swoim dziele apoteozę stanu szlacheckiego i jego sposobu życia. Jego tekst jest pamiątką, utrwalającą szlacheckie oby-
czaje i tradycje, ukazującą piękny tradycyjny, szlachecki dwór, w którym wszystkim dobrze się żyje. Szlachta polska w
“Panu Tadeuszu” jest bowiem bardzo przywiązana do dawnych obyczajów, które wciąż stara się kultywować i przecho-
wywać w swojej pamięci. Równie istotna dla polskiej szlachty jest postawa patriotyczna, którą widać w postępowaniu
mieszkańców Soplicowa. Na ścianach dworu wiszą bowiem portrety polskich bohaterów narodowych, takich jak Ko-
ściuszko czy Rejtan, a stary zegar kurantowy wygrywa melodię “Mazurka Dąbrowskiego”. Szlachta polska z dzieła
Mickiewicza stara się organizować czyn zbrojny, który pozwoli odzyskać niepodległość kraju, wierzy w powodzenie
swoich akcji i czuje się odpowiedzialna za resztę społeczeństwa. Mickiewicz ukazał wady polskiej szlachty, takie jak
upór czy mściwość (prezentowane przez Gerwazego Rębajło), jednak nie zmienia to faktu, że portret, który przedsta-
wił, jest na wskroś idealistyczny i tworzący ogólne wrażenie niezwykle ważnej roli szlachty i jej licznych zalet, które
wpływają na dobrostan całego społeczeństwa. Podkreślona została niezwykła gościnność i religijność szlachty, co wpły-
wa na całą okolicę. Sędzia Soplica to dobry gospodarz, dbający o pracujących dla niego chłopów, który nie próbuje ich
wyzyskiwać i szanuje to, co dla niego robią. Przedstawiony jest on zatem jako wzór dobrego gospodarza, który odpo-
wiednio zarządza majątkiem i podwładnymi, na czym korzystają wszyscy. Bohaterowie tacy jak Sędzia czy Tadeusz słu-
żą Mickiewiczowi do ukazania tego, jak w jego mniemaniu prezentowała się niegdyś polska szlachta. Postaci są więc
nośnikami cech uniwersalnych dla tego stanu i są jego personifikacją. Dlatego też łączą w sobie wszystkie jego zalety -
patriotyzm, gospodarność, religijność, przywiązanie do tradycji czy pracowitość.
Inny obraz polskiej szlachty stworzył w swojej komedii “Zemsta” Aleksander Fredro. Głównym wątkiem dzieła jest
konflikt dwóch przedstawicieli stanu szlacheckiego, jakimi są Cześnik Raptusiewicz czy Rejent Milczek. Od lat spie-
rają się oni o zamieszkiwany przez siebie zamek, którego dwie części rozdziela mur graniczny. Ich konflikt ciągnie się
długo, pełen jest przepychanek, wyzwisk czy intryg, jakie snują szlachcice. Awantura ta wpływa na wszystkie mieszka-
jące w zamku osoby, między innymi na siostrzenicę Cześnika - Klarę - oraz syna Rejenta - Wacława - którzy są w sobie
zakochani, ale zaciekłość ich opiekunów może wszystko to zrujnować i uniemożliwić im ślub. Fredro sportretował
więc szlachciców jako upartych pieniaczy, ludzi mściwych i skupionych na sobie. Są oni gwałtowni i często bezmyślni,
co przekłada się na ich impulsywne działanie. Najbardziej liczy się dla nich ich prywatny interes i próba udowodnienia,
że to oni mają rację. Nie patrzą na nikogo innego, pochłonięci są bowiem swoją awanturą do tego stopnia, że stała się
ona sensem ich życia. By udowodnić swoje racje są gotowi nawet poświęcić swoich najbliższych, co ostatecznie kończy
się dobrze, ale tylko dzięki interwencji i pomysłowości innych mieszkańców zamku. Fredro bezlitośnie wykpił więc
wszystkie wady polskiej szlachty, ukazał jej przedstawicieli jako ludzi, którzy nie zajmują się tak naprawdę niczym po-
żytecznym i są tylko obciążeniem dla innych. Te same cechy, które utrudniają im życie wśród bliskich przenoszone są
także na większą skalę, gdy chodzi o interesy całego narodu, za przedstawiciela którego uważa się wszak szlachta. Jej
awanturnictwo i zaciekłość urastają do absurdalnej skali, co prowokować może czytelnika do śmiechu. W istocie Fre-
dro opisał jednak bohaterów trudnych, z którymi często nie da się porozumieć, a życie z nimi przypomina tak napraw-
dę tor przeszkód.
Zakończenie :
Obrazy polskiej szlachty w literaturze są więc zróżnicowane i ukazują wiele aspektów tej grupy społecznej. W “Panu Ta-
deuszu” Mickiewicz stworzył bardzo pochwalny obraz i pamiątkę szlachciców polskich, którego nie mącą nawet opisy-
wane przez autora wady jego bohaterów. Są oni ukazani jako ludzie dobrzy i gospodarni, prawdziwi patrioci i wspaniali
obywatele. Mniej pochwalny portret polskiej szlachty stworzył za to w “Zemście” Aleksander Fredro. W jego utworze
na pierwszy rzut oka widoczne są liczne wady szlachciców, ukazane w hiperboli, przez co ostatecznie wydają się być aż
śmieszne.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Czy szlachetnymi uczynkami można odkupić ciężką winę? Omów zagadnienie na

podstawie Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.

Ludzka natura posiada w sobie skazę. Straszliwy defekt, element śmiertelności. W wielu systemach religijnych i moralnych nosi to tę samą nazwę, zło. Popełniamy błędy, czynimy
zło wokół siebie. Jednak natura człowieka to nie tylko to. Jesteśmy również zdolni do skruchy, a przez to naprawy siebie i wyrządzanej wcześniej nieprawości. Odkupienie to zagad-
nienie wielu religii i filozofii, które towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Tego, co się zrobiło, nie można cofnąć. Czy jednak dobrem można zmniejszyć zło, które przyniosło
się na świat? To zagadnienie podjęło wielu, od uczonych po proroków aż po poetów. Nie przestraszył się go również polskie wieszcz narodowy, Adam Mickiewicz. W swojej epopei,
Panu Tadeuszu, umieścił motyw odkupienia w postaci Księdza Robaka. Postanowił pokazać, że odkupienie własnymi uczynkami jest możliwe, a człowiek zły poprzez pokorę potrafi
zmienić swoje życie na lepsze.

Na początku należy omówić, kim właściwie jest Ksiądz Robak. Otóż nie jest to jego prawdziwe imię, miano to przyjął w cha-
rakterze pokuty. Dawniej ludzie często zmieniali swoje imiona w celu odcięcia się od przeszłości lub podkreślenia nowego eta-
pu w życiu. Cieniem takiego postępowania jest dzisiaj przyjmowanie imion na bierzmowaniu oraz przez mnichów. Był to ro-
dzaj rytuału, gdzie niejako uśmiercało się dawnego i grzesznego człowieka, stając nowym. Tutaj nawet imię staje się symbolicz-
ne. Robak to stworzenie liche, pełzające w prochu. Przyjmując to miano, bohater umniejszył sobie, przyjmując taką karę za
dawne winy. Uznał ją za adekwatną, biorąc pod uwagę pychę, z jakiej dawniej słynął. Ksiądz Robak to bowiem dawny Jacek
Soplica, zwany Wąsalem. Był on typowym przykładem sarmackiego warchoła, człowiekiem samolubnym i skorym do przemo-
cy. Historia życia Jacka Soplicy to opowieść o rozbijaniu sejmików, szukaniu okazji do burd i wiecznym pijaństwie. To również
historia miłości do córki stolnika Horeszki oraz zdradzie, nie tylko samego magnata. Soplica stanowił bowiem dobrego kom-
pana politycznego, zaściankowa szlachta szanowała go i chętnie unosiła dla niego szable. Ten kapitał polityczny skrzętnie wy-
korzystywał hrabia, wiedząc o afekcie Jacka do jego córki. Gdy jednak ten poprosił o rękę młodej Horeszkówny, został potrak-
towany czarną polewką. Afront odmowy był bardzo duży, ludzie tamtych czasów byli bowiem niezwykle dumni. Sytuacja do-
czekała się tragicznego końca, gdy szargany pragnieniem zemsty Jacek Soplica w amoku zabija stolnika Horeszkę, zdradziecko
wykorzystując atak Moskali na jego zamek. Po tym wszystkim ucieka, znikając z publicznego wzroku.
Historia Jacka Soplicy nie kończy się jednak na tym akcie morderstwa i zdrady, a zaczyna. Targany wyrzutami sumienia, szuka
odkupienia. Jest on jednak nadal człowiekiem czynu, chociaż na pewien sposób złamanym przez wyrządzone zło. Swoje umie-
jętności wykorzystuje on więc w walce o dobro ojczyzny, poświęcając się wiernie tajemnym sprawom. Mickiewicz nie opisuje
do końca tego, co Jacek Soplica, teraz zwany Księdzem Robakiem, dokonuje poprzez wszystkie lata tego swoistego wygnania.
Wiadomo, iż służył w Legionach, prowadził też agitację na Litwie. Domyślić się jedynie można, że są to sprawy z pogranicza
wywiadu i szpiegostwa na rzecz polskich patriotów. Jego tajna służba pełna jest aktów poświęcenia, z którego jeden przypłaci
on ostatecznie życiem. Zginie bowiem raniony w dawny postrzał, podczas walki z Moskalami w dworze Sopliców. Co ciekawe,
zginie ratując Hrabiego - ostatniego potomka Horeszków. Ten heroiczny akt prowadzi go do wyznania win i prośby o przeba-
czenie na łożu śmierci, które Wąsal otrzymuje. Warto jednak nadmienić, że nie jest to koniec próby odkupienia win. Ksiądz
Robak potajemnie starał się połączyć rody Horeszków i Sopliców w osobie swojego syna i Zosi - córki swojej dawnej miłości.
Jej rodzice giną bowiem zesłani na Syberię. Opiekując się sierotą i łącząc rody, by nie wyginęły, Jacek Soplica pragnie ostatecz-
nie zmazać krew ze swych rąk.
Następuje pytanie, czy szlachetnymi uczynkami można dokonać odkupienia win? Wiadomo, że co się stało, nie może się od-
stać. Człowiek jako śmiertelna istota ma ograniczone panowanie nadrzeczywistością i nie zmieni w niej niczego do tyłu. Czło-
wiek nie jest więc w stanie zmazać swoich przewin, uczynić ich niebyłymi. Niemniej, może czynić pokutę. Przyznanie się do
popełnionego zła to pierwszy krok do przebaczenia. Drugim jest zadośćuczynienie. Próbę odkupienia własnymi czynami nale-
ży więc rozumieć jako zadośćuczynienie człowieka za popełnione zbrodnie. Jacek Soplica rozumie swoje postępowanie patrio-
tyczne jako pokutę, to zaś względem Zosi jako próbę naprawienia krzywdy jej matki. Sprawa ogółu, patriotyzm, jest dla niego
odwrotnością zachowania dawnego Wąsala, poświęca się jej więc bez wytchnienia. Nie może tym przywrócić do życia dawne-
go stolnika Horeszki, pragnie jednak uczynić tyle dobra, ile uczynił dawniej zła. Koniec Księdza Robaka nosi w tym kontek-
ście pewien symboliczny charakter. Bo jak dawniej jednym strzałem narobił wiele złego, tak na koniec chroniąc Hrabiego, po-
święca życie w obronie innego Horeszki. Akt ten nosi charakter daniny krwi, symbolu sprawiedliwości w dawnych czasach.
Dług krwi można było bowiem spłacić jedynie krwią, co Robak ewidentnie czyni.
Zakończenie :
Pytanie o możliwość odkupienia to pytanie do religii i filozofii. W woli człowieka pozostaje jedynie to, co uczyni ze
swoim życiem. Czasami jednak czyny ludzkie są nieodwracalne i złe. Prawdziwą siłą charakteru płynie z tego, co zrobi
się w obliczu własnej winy. Załamanie bądź brnięcie dalej w zło jet bardzo częste. Człowiek może jednak dokonać zmia-
ny, szukając odkupienia. Nie leży ono co prawda w gestii śmiertelnych, swoimi czynami można jednak na nie zasłużyć.
Samo dobro, które ma przeważyć zło, nie działa w ten sposób. Niemniej może ono pozwolić wywalczyć przebaczenie
zarówno u Boga, jak i ludzi. Stanowi więc dowód chęci zmiany, silnego charakteru oraz wewnętrznego dobra. Przykład
Jacka Soplicy pokazuje, że choć nie można zmienić przeszłości, to właśnie w taki sposób przeszłość ową można odku-
pić.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Motyw przemiany bohatera. Omów zagadnienie na podstawie Pana Tadeusza Adama

Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

W literaturze bohaterowie literaccy często przechodzą przemiany, po których stają się zupełnie innymi ludźmi. Zmieniają się ich osobowości i charaktery, zwyczaje i tradycje. W
człowieku zachodzą wówczas zróżnicowane i skomplikowane procesy, niewidoczne gołym okiem dla innych. Często z trudem można rozpoznać w odmienionym bohaterze tę samą
postać, którą był on wcześniej. Zmiany tego typu często dokonują się pod wpływem sytuacji granicznych czy niezwykle trudnych sytuacji, przez jakie przechodzą opisywani bohate-
rowie. Mogą one pozostawić po sobie ślad obecny przez całą resztę życia. Takim przemianom uległ między innymi bohater epopei narodowej autorstwa Adama Mickiewicza, zatytu-
łowanej “Pan Tadeusz”. Inne dzieło tego samego autora - dramat “Dziady” - także zawiera motyw gwałtownej i trwałej przemiany jednej z opisywanych postaci.

W dziele “Pan Tadeusz” przemianę wewnętrzną przechodzi Jacek Soplica, znany także jako Ksiądz Robak. W młodo-
ści był on awanturnikiem, człowiekiem skłonnym do gwałtownych czynów, działającym pod wpływem impulsów i
emocji. Jacek Soplica musiał jednak pewnego dnia zmierzyć się z konsekwencjami swojego gorącego charakteru. Miało
to miejsce po tym, jak został odrzucony przez ojca swojej ukochanej Ewy Horeszkówny jako nieodpowiedni kandydat
do jej ręki. Stolnik podał Soplicy czarną polewkę, co wzbudziło jego straszliwy gniew, który nie minął nawet po założe-
niu rodziny z inną kobietą, która urodziła jego syna, Tadeusza. Pewnego dnia Soplica ujrzał bowiem, jak Moskale ata-
kują zamek Stolnika i dołączył do tych walk, w trakcie której zamordował Horeszkę. W wyniku tego został uznany za
zdrajcę i musiał zbiec za granicę, gdzie przebywał przez lata. Dołączył do Legionów Polskich, walczył za swoją ojczy-
znę, ale ostatecznie przystąpił do zakonu bernardynów i przyjął imię Księdza Robaka. To właśnie ta zmiana imienia
była symbolicznym odzwierciedleniem przemiany, przez którą przeszedł Soplica od czasów swojej młodości w Soplico-
wie. Zrozumiał on swoje błędy, wiedział też, jak straszliwej zbrodni się dopuścił i że musi ją odpokutować. Odczuwa
on skruchę i żal za swoje grzechy, resztę życia postanawia się przeznaczyć na ich naprawę. Zmiana, która w nim zacho-
dzi, jest tak głęboka, że po powrocie do Soplicowa jako Ksiądz Robak nie zostaje przez nikogo rozpoznany. Soplica re-
zygnuje z osobistego szczęścia na rzecz walki o odzyskanie wolności zniewolonej przez zaborcę ojczyzny. Jego poświę-
cenie ma zmazać wcześniejsze winy, których dopuścił się za młodu. Jednak by odmienił się charakter Soplicy, musiało
dojść do ogromnego nieszczęścia, jakim było zabójstwo Stolnika.
Innym bohaterem, który wyszedł spod pióra Mickiewicza i przeszedł niezwykłą przemianę, jest Gustaw z dramatu
“Dziady”. Początkowo czytelnik poznaje go jako nieszczęśliwego kochanka, który przeżywa swoją niespełnioną miłość.
Jego ukochana wybrała bowiem zamiast niego człowieka zamożniejszego, o lepszej pozycji. Gustaw, głęboko w niej za-
kochany, nie jest w stanie tego zrozumieć i przepracować własnych uczuć, dlatego powoli zaczyna popadać w obłęd.
Jego szaleństwo ostatecznie kończy się samobójstwem z powodu niespełnionego uczucia. Jednak czytelnik ma szansę
także obserwować przemianę Gustawa z nieszczęśliwego kochanka, w bojownika o wolność narodu polskiego. Zmiana
ta ma także wymiar symboliczny - zamknięty w klasztornej celi Gustaw porzuca swoją dawną tożsamość na rzecz no-
wej, przyjmując równocześnie imię Konrada. W ten sposób metaforycznie morduje poprzedniego siebie i staje się zu-
pełnie inną osobą z nowymi priorytetami. Przestaje być porzuconym kochankiem, a zamiast tego przyjmuje na siebie
rolę duchowego przewodnika całego zniewolonego narodu polskiego. Miłość do kobiety zamienia on na miłość do
cierpiącej pod zaborami ojczyzny. Konrad gotów jest wziąć na swoje barki odpowiedzialność za zbawienie ojczyzny i
narodu, chce stać się jej wodzem i przyjąć na siebie cierpienie wszystkich. Ignoruje on swoje osobiste szczęście i po-
trzeby, które dawniej nim kierowały. Jako geniusz, jednostka wybitna i wieszcz narodowy ma on teraz inne zadania,
które nie mogą czekać. Przekonany jest także o swojej wyjątkowości, sile i mądrości, które w jego opinii stawiają go
praktycznie w tym samym rzędzie co Boga. Konrad różni się od Gustawa na każdym polu, mimo że fizycznie pozosta-
ją tą samą osobą. Przemiana charakteru jest jednak tak głęboka, że Gustaw zdecydował się nawet porzucić swoje imię i
przyjąć nowe. W wyniku zmiany charakteru czytelnik ma wręcz wrażenie, że obcuje z dwoma zupełnie różnymi boha-
terami.
Zakończenie :
Motyw przemiany bohatera jest więc często i chętnie wykorzystywany w literaturze. Obrazować go może między inny-
mi symboliczna zmiana imienia postaci, jak ma to miejsce w dziełach Adama Mickiewicza, takich jak “Pan Tadeusz” i
“Dziady”. Przemiany bohaterów dzieją się pod wpływem gwałtownych i ważnych wydarzeń, które wpływają na ich oso-
bowość. Często są one tak głębokie, że dana postać staje się praktycznie nową osobą, którą jej dawne otoczenie pozna-
je od samych podstaw - tak było w przypadku Jacka Soplicy i Gustawa.
 Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Emigracja jako doświadczenie Polaków. Omów zagadnienie na podstawie Pana Tadeusza

Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Historia Polski jest trudna i pełna dramatycznych wydarzeń, które zmuszały cały naród do podejmowania niełatwych decyzji i sprawiały, że ludzi łączyły wspólne
doświadczenia, wynikające z sytuacji historyczno-politycznej kraju. Jednym z takich grupowych doświadczeń, które powtarzało się na przestrzeni dziejów, jest emi-
gracja z powodu trudnej sytuacji w kraju. Miała ona miejsce w trakcie zaborów, wojen i okupacji. Ludzie uciekali za granicę w poszukiwaniu bezpieczeństwa i stabi-
lizacji. Siłą rzeczy tak powszechne swego czasu zjawisko znalazło swoje odbicie w literaturze. Odnaleźć je można w epopei narodowej “Pan Tadeusz” autorstwa Mic-
kiewicza oraz w “Trans-Atlantyku” Witolda Gombrowicza.

Notatki są darmowe, na ig : crazy_jpolski :)

W “Panu Tadeuszu” do emigracji zmuszony zostaje Jacek Soplica. jest to efekt jego porywczych działań. W napadzie
gniewu zamordował on Stolnika Horeszkę w trakcie napadu Moskali na jego zamek. Uczynił to, ponieważ nie mógł
przeboleć faktu, że Stolnik nie życzył sobie, by Soplica - ubogi szlachcic - poślubił jego córkę, Ewę i podał zalotnikowi
do stołu czarną polewkę. Wzbudziło to gniew Jacka, który nie mógł wygasnąć i zaowocował morderstwem. W jego wy-
niku Soplica uznany został za zdrajcę narodu polskiego - przyłożył bowiem rękę do ataku Moskali na Polaka - zbiegł
więc za granicę. Soplica tęsknił jednak za swoją ojczyzną i nie zapomniał o niej. Swoje siły skierował na próby odzyska-
nia jej niepodległości i działania na jej rzeczy, dlatego między innymi wstąpił do Legionów Polskich czy powrócił na Li-
twę jako emisariusz, upatrujący w Napoleonie nadzieję na ratunek dla zniewolonego narodu. Dla swojej ojczyzny osta-
tecznie Soplica poświęcił swoje osobiste szczęście, przebywał on bowiem daleko od domu rodzinnego i jedynego syna.
Jednak doświadczenie emigracji nie jest dzielone tylko przez bohaterów dzieła Mickiewicza. Cała epopeja jest także
świadectwem osoby przebywającej daleko od ojczyzny, na emigracji, Mickiewicz tęsknił za Litwą, na którą nie mógł
wrócić, do tego stopnia, że stworzył dzieło, które stało się pamiątką dawnych czasów oraz portretem utraconego kra-
ju, idealizującego go. Już sama inwokacja, znajdująca się na początku “Pana Tadeusza” świadczy o ogromnej tęsknocie
autora za ojczyzną. Dodatkowo wybrany gatunek, jakim inwokacja jest, świadczy o tym, że kraj rodzinny jest dla auto-
ra jedną z najważniejszych wartości w życiu, porównywalną z bóstwem czy duchowym patronem, do jakich zwykle in-
wokację kierowano. Epilog “Pana Tadeusza” jest z kolei zapisem smutnych odczuć emigranta “Na paryskim bruku”,
który czuje się obcy w innym kraju, który nigdy nie dorówna jego ojczyźnie.
Zupełnie innym doświadczeniem emigracji z kolei podzielił się Witold Gombrowicz w “Trans-Atlantyku”. Opisuje on
losy bohatera, które pokrywają się z osobistym doświadczeniem samego autora i nawet nazywa się tak samo jak on. Pi-
sze on o emigracji z kraju, a nawet z kontynentu w przededniu II wojny światowej. Gombrowicz - i jego bohater - wy-
płynął wówczas na statku “Chrobry” do Ameryki Południowej. Dotarł tam w ostatnich dniach sierpnia 1939 roku. W
trakcie pobytu w Buenos Aires gruchnęła między pasażerami wiadomość o wybuchu konfliktu zbrojnego i o nazistow-
skiej okupacji na ziemiach polskich. Statek “Chrobry” wyrusza wkrótce w rejs powrotny, ale Gombrowicz odmawia
podróży do ogarniętej wojną Polski i zostaje w Buenos Aires. Jest on jedyną osobą spośród pasażerów, która podejmuje
taką decyzję - inni emigranci chcą jak najszybciej powrócić co najmniej do Europy, by być jak najbliżej swojej ojczyzny.
Następnie Gombrowicz opisuje swoją emigrację i czas spędzony w Argentynie, który początkowo wiązał się dla niego
z licznymi trudnościami i z doświadczeniem biedy. Pisarz zapoznał się także z różnymi środowiskami polonijnymi,
które funkcjonowały na terenie Argentyny. Opisywane przez niego znajomości są w rzeczywistości przekrojowym
przedstawieniem przyjmowanych przez polskich emigrantów postaw w trakcie ich pobytu na obczyźnie. W czasie II
wojny światowej wśród Polaków pozostających w Argentynie kwitło bowiem życie towarzyskie i podejmowano próby
kontynuowania polskich obyczajów na terenie Ameryki Południowej. Gombrowicz nie włącza się do tych działań, jest
raczej obserwatorem i krytykiem takiego zachowania. Jest także przykładem emigranta, który zdecydował, że nie ma
zamiaru poświęcać swojego życia dla zaatakowanej ojczyzny i wybrał bezpieczną emigrację zamiast niepewnej sytuacji
w kraju rodzinnym. Walka o ojczyznę nie jest dla niego wartością, za którą warto ginąć, ponadto stawia własne szczę-
ście i życie. Nie jest typem patrioty poświęcającego się na ołtarzu wolnej ojczyzny, za co był krytykowany.
Zakończenie :
Literatura ukazuje więc zupełnie różne obrazy polskiej emigracji na przestrzeni wielu lat. W “Panu Tadeuszu” emigracja
ukazana jest jako konieczność i nieszczęście, a osoba zmuszona do życia z daleka od ojczyzny odczuwa smutek, tęskno-
tę i cierpienie. Tacy są bohaterowie Adama Mickiewicza, a także sam Mickiewicz. Z kolei Gombrowicz ukazuje emigra-
cję z kraju ogarniętego wojną jako zapewnienie sobie bezpieczeństwa i zadbanie o swoje życie. Krytykuje także środo-
wiska emigracyjne, które nieudolnie próbują stworzyć imitację swojej ojczyzny na innym kontynencie.