CHÖÔNG V

KHUYEÁT TAÄT VAÄT ÑUÙC

Khuyeát taät vaät ñuùc ñöôïc chia laøm 7 nhoùm:
 Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc &ø troïng löôïng
 Nhoùm II: Khuyeát taät maët ngoaøi
 Nhoùm III: Nöùt
 Nhoùm IV: Lỗå hoång trong vaät ñuùc
 Nhoùm V: Laãn taïp chaát
 Nhoùm VI: Sai toå chöùc
 Nhoùm VII: Sai thaønh phaàn hoaù hoïc vaø cô tính
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
1 - Thieáu huït:
Hình daïng vaät ñuùc khoâng ñaày ñuû coù nhieàu nguyeân
nhaân:
 Kim loại lỏng thoát ra do lượng kim loại không đủ.
 Độ chảy loãng thấp, nhiệt độ rót thấp, ráp khuôn
không kín, kẹp chặt hay thiếu lực.
 Hệ thống thoát khí không đạt yêu cầu tạo áp lực
trong khuôn làm kim loại không điền đầy được.
 Kích thước hệ thống rót nhỏ.
 Thành vật đúc lỏng.
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
1 - Thieáu huït:

Hiện tượng thiếu hụt vật

liệu trong đúc kim loại

 Khắc phục: tính toán lượng kim loại chính xác, hệ

thống rót hợp lý, nấu chảy kim loại ở nhiệt độ
thích hợp, kẹp khuôn tạo độ thoát khí tốt.
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
2 - Leäch:
 Nguyên nhận: có thể do đặt mẫu sai, định vị mẫu
không tốt, ráp khuôn thiếu chính xác và kẹp khuôn
lỏng.
 Khắc phục: định vị lõi chính xác, kẹp chặt khuôn
tránh bị xê dịch.
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
3 - Ba-via:
Laø phaàn kim loïai thöøa ra, thöôøng hình thaønh ôû maët
phaân khuoân, goái loõi.
 Nguyên nhân:
- Lực kẹp không đủ.
- Lắp ráp kém chính xác.
- Khuôn ăn khớp kém.

 Khắc phục:
- Cắt mài phần kim loại
thừa.
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
4 - Loài:
Laø phaàn nhoâ leân treân vaät ñuùc
• Nguyên nhân:
- Đầm chặt kém, không đều.
- Áp suất của kim loại lên phần đầm yếu.
• Khắc phục: khi làm nguội đầm chặt, đều khuôn.
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
5 - Cong veânh:
Laø söï thay ñoåi hình daïng, kích thöôùc vaät ñuùc do
keát caáu vaät ñuùc khoâng hôïp lyù.
 Nguyên nhân:
• Kết cấu vật đúc không hợp lý, vật đúc không đảm bảo độ
cứng vững.
• Do mẫu bị cong vênh.
• Công nghệ rót, làm nguội không hợp lý.
• Do ứng suất bên trong vật đúc kết tinh.
 Khắc phục:
• Thiết kế chọ hình dạng, vật
liệu, công nghệ phù hợp.
Nhoùm I: Sai hình daùng kích thöôùc & troïng löôïng
6 - Söùt:
Thao tác cơ học khi phá khuôn, các hệ thống rót, đậu
ngót, làm sạch hoặc va chạm trong quá tình vận chuyển làm
sứt mẻ vật đúc dẫn đến các hình dạng thiếu hụt, khác hình
dạng vật đúc.
Khắc phục:
- Kiếm tra khuôn trước khi đúc, hộp lõi kích thước mẫu,
tránh va chạm làm vật bị vỡ.
- Khắc phục: nhóm sai lệnh này do kích thước khuôn
mẫu, hộp lõi kích thước, hộp lõi thiết kế sai. Lắp ráp và
kiểm tra khuôn cẩn thận
Nhoùm II: Khuyeát taät maët ngoaøi
1 - Chaùy caùt
Do vaät vaät lieäu khuoân loõi bò chaùy döôùi taùc duïng
cuûa nhieät ñoä roùt baùm dính leân beà maët vaät ñuùc laøm
giaûm traïng thaùi beà maët.
Nguyeân nhaân chaùy caùt bao goàm:
 Ñoä beàn nhieät cuûa hoãn hôïp keùm, nhieàu taïp chaát.
 Nhieät ñoä roùt quaù cao.
 Heä thoáng roùt thieáu hôïp lyù ñeå kim loaïi taäp trung
cuïc boä quaù lôùn laøm chaùy hoãn hôïp ôû ñoù.
 Lôùp sôn khuoân khoâng ñaûm baûo.
Nhoùm II: Khuyeát taät maët ngoaøi
1 - Chaùy caùt
 Khắc phục:
 Điều chỉnh lại nhiệt độ và bố trí hệ thống rót hợp
lý.
Nhoùm II: Khuyeát taät maët ngoaøi
2 - Khuyết tật đường hàn (khớp):
Laø hieän töôïng khoâng lieân tuïc treân beà maët vaät ñaëc
do söï tieáp giaùp caùc doøng chaûy cuûa kim loaïi.
 Nguyeân nhaân coù theå laø:
- Roùt thieáu lieân tuïc.
- Ñoä chaûy loaõng keùm, nhieät ñoä
roùt thaáp.
- Heä thoáng roùt khoâng hôïp lyù.
 Khắc phục:
- Chọn vật lệu làm khuôn chịu
nhiệt tốt, ít tạp chất, sơn khuôn,
kim loại nấu ở nhiệt độ không
quá cao.
Nhoùm II: Khuyeát taät maët ngoaøi
3 - Loõm:
Laø nhöõng loã coù hình daïng, kích thöôùc khaùc nhau
laøm giaûm chieàu daøy thaønh vaät ñuùc.
 Nguyeân nhaân coù theå laø:
- Do khuôn bị vỡ để lại hiện tượng hỗn hợp chiếm chõ
trong lòng khuôn.
 Khắc phục:
- Pha trộn nguyên liệu
làm khuôn có độ kết
dính tốt, nén chặt
khuôn nhưng vẫn cần
đảm bảo thoát khí.
Nhoùm III: Nöùt
Nöùt laø khuyeát taät töông ñoái phoå bieán vaø nguy
hieåm ñoái vôùi vaät ñuùc.
Nguyeân nhaân:
Chuû yeáu do öùng suaát beân trong, do coù gioït
khoâng ñoàâng ñeàu giöõa caùc vuøng khaùc nhau trong
vaät ñuùc caû trong khi keát tinh vaø laøm nguoäi. Theo
nhieät ñoä taïo nöùt, ta coù hai loaïi chính: nöùt noùng vaø
nöùt nguoäi.
Nhoùm III: Nöùt
1 - Nöùt noùng:
Sinh ra ở nhiệt độ cao do đó bên mặt vết nứt bị oxy hóa
làm cho bề mặt không sạch. Loại nứt này sinh ra khi kết
tinh. Nguyên nhân là do kim loại bị kìm hãm bởi độ lún của
khuôn và lõi kém. Những hợp kim có độ có chiều dài nhỏ ít
bị mứt nóng.
Nhoùm III: Nöùt
2 - Nöùt nguoäi:
Nöùt nguoäi xaûy ra ôû nhieät ñoä thaáp neân beà maët veát nöùt
saïch do khoâng bò oxy hoaù.
 Khắc phục:
- Kết cấu vật đúc: Thiết kế vật đúc cần đảm bảo chiều
dày đồng đều hoặc sai lệnh trong phạm vi cho phép.
Những chỗ giao nhau cần phải có góc lượn phù hợp.
- Về công nghệ: Bảo
đảm độ lún của khuôn
lõi, bố trí hệ thống rót
thích hợp. Xương lõi
khuôn đặt sát bề mặt
làm giảm tính lún.
Nhoùm IV: Loãå hoång trong vaät ñuùc
1 - Roã khí
Trong vaät ñuùc toàn taïi nhöõng khoâng gian daïng caàu
nhaün boùng chöùa khí coù aùp suaát vôùi kích thöôùc khaùc nhau
ñoù laø roã khí. Roã khí laøm maát khaû naêng lieân tuïc cuûa kim
loaïi, laøm giaûm ñoä beàn, ñoä deûo cuûa vaät ñuùc.
 Nguyên nhân:
- Do không không khí
không thoát được, bị
dồn nén phân bố và
phân tán trong kim
loại cho tới khi áp
suất khí bằng áp suất
kim loại.
Nhoùm IV: Loãå hoång trong vaät ñuùc
 Biện pháp:
- Giảm lượng khí sinh ra và rót kim loại lỏng vào
khuôn, ngăn ngừa không cho nguồn tạo khí tiếp xúc
với kim loại lỏng khi rót.
 Cần đảm bảo:
- Vật liệu nấu sạch, khô.
- Rút ngắn thời gian nấu chảy, nhất là thời gian quá
nhiệt.
- Khuôn và lõi cần thông khí tốt.
- Dặt đậu hơi đúng và hợp lý.
- Khử khí trước khi rót bằng cách thổi vào kim loại lỏng
chất khí hòa tan có áp suất riêng nhỏ hơn.
- Tốt nhất nấu trong chân không.
Nhoùm IV: Loãå hoång trong vaät ñuùc
2 - Roã co:
Là những phần không gian nhỏ trong vật đúc không điền
đầy kim loại, không chứa khí, hình dạng kích thước khác
nhau và không nhẵn bóng như rỗ khí. Tuỳ theo tính chất của
hợp kim đúc và kết cấu vật đúc mà rỗ co tập trung hoặc phân
tán.
Nhoùm IV: Loãå hoång trong vaät ñuùc
2 - Roã co:
 Nguyên nhân:
- Chủ yếu do kết cấu vật đúc không hợp lý.
- Bố trí hệ thống rót, đậu ngót không hợp lý nên không
đón được hướng đông đặc.
 Khắc phục:
- Thiết kế lại vật đúc.
- Bố trí lại hệ thống rót đậu ngót.
Nhoùm V: Laãn taïp chaát
Đó là những phần không chứa kim loại mà chứa
tạp chất như xỉ, cát hoặc các phi kim khác.
 Nguyên nhân:
- Do lọc xỉ không tốt
- Không khử hết oxy khi nấu
- Nhiệt độ rót thấp
- Độ bền của khuôn kém, hệ thống rót thiếu hợp lý.
 Khắc phục:
- Cải thiện việc lọc xỉ, chọn vật liệu phù hợp
- Khử hết oxi, bố trí lại hệ thống rót.
- Nâng nhiệt độ rót.
Nhoùm VI: Sai toå chöùc
Nhoùm naøy coù toå chöùc kim loaïi, hình daïng, kích thöôùc
vaø soá löôïng haït kim loaïi khoâng ñuùng theo yeâu caàu. Nhöõng
phaàn vaät ñuùc nguoäi nhanh thì haït nhoû, ñoä cöùng lôùn khoù
gia coâng caét goït.
 Nguyên nhân:
- Tốc độ nguội không đều.
- Khống chế nguội không
hợp lý sẽ gây ra thiên tích
về thành phần hóa học và
tổ chức trong kim loại.
 Khắc phục:
- Hiệu chỉnh việc làm
nguội cho phù hợp
Nhoùm VII: Sai thaønh phaàn hoaù hoïc vaø cô tính
Thaønh phaàn hoaù hoïc sai vôùi yeâu caàu laø do meû
lieäu ñöa vaøo tính toaùn sai. Ñieàu naøy daãn ñeán sai
leäch caû lyù hoaù tính, cô tính vaät ñuùc.
 Khắc phục:
- Pha trộn chính xác phù hợp với vật đúc, quá trình
nấu hợp lý, khuấy đều kim loại khi rót vào khuôn