WDP – zagadnienia do egzaminu (45-65)

45. STOSOWANIE PRAWA – proces decyzyjny polegający na wydawaniu wiążącej podmiot prawa
konkretno-indywidualnej decyzji wraz z ustalonym elementem konsekwencji prawnej. Związane jest
tylko z organami stosowania prawa (zarówno władzą wykonawczą – egzekutywą, jak i władzą
sądowniczą – wymiarem sprawiedliwości).

TWORZENIE PRAWA – polega na wydawaniu aktów normatywnych przez uprawnione do

stanowienia prawa podmioty w drodze określonej procedury legislacyjnej. Jest to prawo pozytywne –
czyli normy prawne, które obowiązują powszechnie. Związane jest z organami tworzącymi prawo
(legislatywą)

WYKŁADNIA PRAWA – interpretacja prawa, proces ustalania znaczenia przepisów prawnych

(wykładnia w znaczeniu pragmatycznym) lub produkt (wynik) tej czynności (wykładnia w znaczeniu
apragmatycznym). Przedmiotem wykładni prawa są przepisy prawne albo szerzej teksty prawne.

PRZESTRZEGANIE PRAWA – polega na zachowaniach adresatów norm prawnych, które są

zgodne (lub nie) z dyspozycjami tych reguł. Związane jest ze wszystkimi podmiotami prawa
(adresatami norm prawnych).

46. DECYZYJNE STOSOWANIE PRAWA obligacja organu stosowania prawa do każdoczesnego

wskazania na podstawie których przepisów prawa i z którego aktu normatywnego podjęto decyzje
stosowania prawa wobec danego podmiotu prawa w podlegającym rozstrzygnięciu organu,
konkretnym stanem faktycznym.

47. FAZY PROCESU STOSOWANIA PRAWA.

1. Faza rozumowań interpretacyjnych (wykładni prawa)
a) Decyzja walidacyjna polega na podjęciu decyzji co do normatywnej podstawy decyzji
stosowania prawa. Polega na 1) wyborze aktu normatywnego (źródła prawa powszechnie
obowiązującego) oraz 2) wyborze fragmentów tego aktu w postaci przepisów prawa, z
których organ interpretował będzie normę prawną in abstracto, właściwą do stanu
faktycznego. Chodzi zatem o ustalenie normy obowiązującej w momencie rozstrzygania.
b) Decyzja interpretacyjna sensu stricto polega na zinterpretowania znaczenia wybranych
przepisów prawa i uzyskaniu normy prawnej generalnej i abstrakcyjnej przy zastosowaniu
ogólnych zasad egzegezy tekstów prawnych, określanych również mianem dyrektyw
wykładni prawa lub założeń i dyrektyw danej, konkretnej teorii wykładni prawa.
2. Faza ustaleń faktycznych (dowodowych, rozumowań o faktach)
a) Współcześnie organ dokonuje ustaleń faktycznych według zasady swobodnej oceny
dowodów, co oznacza, że oceny wiarygodności oraz treści określonego środka
dowodowego organ dokonuje według oceny własnej, aczkolwiek w granicach
wyznaczonych normami prawnymi. Przeciwieństwem tej zasady jest znana z historii
prawa zasada (teoria) legalnej oceny dowodów, która zobowiązywała organ stosowania
prawa, aby oceniał dowody według reguł konkretnie przewidzianych przez prawodawcę
(np. w ramach tej teorii funkcjonował podział na dowody o pełnej lub ułamkowej mocy
dowodowej i organ musiał oceniać je według nakazów prawa, nawet gdy z ogółu
zebranego w sprawie materiału dowodowego, w świetle zasad logicznego rozumowania,
powinien dowód ocenić odmiennie). Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego
ustalenia dowodowe organu sądowego mieszczą się w granicach oceny swobodnej w
sytuacji kumulatywnego spełnienia następujących warunków:
 ujawnienia w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy,
 rozważania wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na
niekorzyść strony postępowania,
 przeprowadzenia rozumowania zgodnego ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia
życiowego,
 rzetelnie wykazane w uzasadnieniu orzeczenia.
 b) Organ nie ustala więc okoliczności faktycznych zupełnie dowolnie, lecz za pomocą metod
poznania tej rzeczywistości określonych jako poszczególne dowody, po przeprowadzeniu
których organ w toku postępowania rekonstruuje okoliczności faktyczne sprawy (dowody
zwykle dzielimy na osobowe oraz rzeczowe; niekiedy za osobny typ dowodu uznaje się
dowód z dokumentu).
c) W toku ustaleń faktycznych organ musi respektować nakazy i zakazy prawa
dowodowego, czyli zespołu norm prawnych danej gałęzi prawa proceduralnego, która
reguluje sposób (metody) prowadzenia ustaleń faktycznych. Organ jest władny poznawać
(ustalać) rzeczywistość nie z pomocą wszystkich, zupełnie dowolnych metod, lecz tylko
tych, które są dowodami w rozumieniu prawa. Wszystkie inne stanowią dowody
niedozwolone i mogą być przyczyną uznania całej decyzji stosowania prawa za dowolną,
a nie podjętą w ramach swobodnego uznania
d) Organ stosowania prawa może wszakże posługiwać się tzw. Domniemaniami.
Domniemanie to metoda wnioskowania dedukcyjnego, która składa się z podstawy oraz
wniosku. Domniemania faktyczne to takie, które organ stosuje, wnioskując z jednych,
ustalonych zgodnie z regułami prawa dowodowego faktów o innych, domniemywanym
faktach.

48. PROBLEM UZASADNIENIA DECYZJI STOSOWANIA PRAWA.

Organ stosowania prawa wydając decyzję, winien tak skonstruować argumentację, by przekonać o jej
trafności podmiot, wobec którego jest ona podejmowana. Uzasadnienie decyzji stosowania prawa jest
w zależności od stopnia złożoności sprawy pod względem dowodowym oraz prawnym odpowiednio
bardziej lub mniej rozbudowane. Musi ono istnieć zawsze ono istnieć zawsze lub gdy regulacje

49. ALTERNATIVE DISPUTE RESOLUTION.

Negocjacje prowadzone przez same strony sporu bez niezależnej osoby lub organu, który prowadziłby
koncyliację. Są najbardziej poufne, co niekiedy jest szczególnie cenne

Mediacje gdy rozwiązanie sporu wypracowują także same strony, ale przy udziale niezależnego
mediatora, wybranego przez siebie lub przewidzianego przez prawo

Arbitraż gdy spór rozstrzyga organ typu sądowego – sąd arbitrażowy na mocy samych regulacji
prawnych lub gdy strony przewidziały tak w umówie.

50. POJĘCIE WYKŁADNI PRAWA I JEJ EWOLUCJA NA PRZESTRZENI DZIEJÓW.

Wykładnia prawa to część jednej z ogólnych nauk o prawie w postaci teorii prawa, zajmująca się
odczytywaniem znaczenia tekstów prawnych stanowiących źródła obowiązującego prawa (aktów
normatywnych). Niekiedy te mówi się, że dotyczy ona sposobu rozumienia przepisów prawa lub po
prostu prawa.
 Czynność konwencjonalna służąca uzyskaniu znaczenia źródeł prawa
 Dział teorii prawa zajmujący się problematyką uzyskiwania znaczenia źródeł prawa.
 Dyrektywy/metody/wskazówki/heurystyki
 Konkretne teorie wykładni definiujące metody wykładni i relacje między nimi
 Metoda prawnicza
 Czynność konwencjonalna
 Argumentacja decyzji interpretacyjnej

Na ukształtowanie takiego sposobu pojmowania wykładni prawa miało wpływ kilka zdarzeń w historii
jurysprudencji
 Rola prawa rzymskiego, które nie powstawało jak dziś w skutek prawotwórczej działalności
uprawnionych organów. Reguły uznawane przez Rzymian za prawo były legitymowane
akceptowanym na zasadzie słuszności i sprawiedliwości zwyczajem. Rzymianie uznawali
określony wzór powinnego zachowania się w danych okolicznościach za pożądany i akceptowali
go. Norma stawała się prawem wskutek dzałalności prawników rzymskich, głównie tych, którzy
 uznani byli za wybitnych. To dlatego prawo rzymskie znamy z jego wykładni dokonanej przez
takich prawników jak Ulpian, Celas, Gaius czy Cycero. Dość wskazać na klasyczne ujęcie tego,
czym jest prawo: prawo jest sztuką stosowania tego, co dobre i słuszne.
 Drugi wydarzeniem był proces kompilacji prawa rzymskiego cesarza Justyniana Wielkiego, który
w latach 528-534 nakazał dokonać wielkiej kompilacji (zbioru) prawa rzymskiego. Dwa z trzech
zbiorów mają charakter tekstów oprawie rzymskim, nie są więc przykładem dzisiejszej
obowiązującej ustawy (leges). Tak zwane justyniańskie Digesta, czyli zestawienie klasycznej
literatury rzymskich prawników, uznawane za najważniejszy składnik zbioru. Z kolei Instytucje to
podręcznik prawa rzymskiego wzorowany na odpowiedniku napisanym przez Gaiusa, który miał
moc prawa obowiązującego. To tak jakby uznać współcześnie, ze komentarz do ustawy wybitnego
znawcy przedmiotu stanowi źródło prawa. Kompilacja odegrała ogromną rolę w dalszej recepcja
prawa rzymskiego. Na jej podstawie przyjmujemy, te treść reguły wyznacza sposób jej
rozumienia, czyli interpretacji.
 Średniowieczna recepcja prawa rzymskiego dokonana przez szkołę glosatorów wiązała się z tym,
że potrzeby społeczno-gospodarcze wczesnośredniowiecznej Europy wymagały posiadania
uniwersalnego, powszechnie akceptowalnego systemu reguł, które mogły być jednolicie
stosowane w warunkach słabo rozwiniętych państw feudalnych. Stąd sięgnięcie do prawa
rzymskiego, konkretnie do justyniańskich Digestów. W XI wieku w Bolonii prace nad ich
adaptacją podejmuje grupa badaczy, prawników, określana mianem szkoły glosatorów. którzy
dokonali egzegezy, czyli interpretacji Digestów do ówczesnych wymagań społecznych. Egzegeza
zawierała nie tylko proces tłumaczenia, ale i dostosowania reguł do średniowiecznych realiów.
Interpretowano poszczególne pojęcia, tłumaczono zdania, a opis zawierano obok lub pomiędzy
wierszami tekstu poddawanego egzegezie - stąd nazwa ,,glos", czyli krytycznych uwag do tekstu
w formie marginalnej (na marginesach) oraz internalnej (pomiędzy wierszami). Glosatorzy
dokonali wykładni prawa na podstawie reguł, które dziś uznajemy za językowe, ale także
funkcjonalne (rozważając, jak przedstawiało się ratio, czyli cel normy)
 Na ukształtowanie kontynentalnej myśli o wykładni prawa miał także wpływ istniejący w okresie
oświecenia w Europie zachodniej tzw. ruch kodyfikacyjny. Wyrósł on z potrzeby zaprzestania
okrucieństwa ówczesnego prawa karnego i był w gruncie rzeczy korzystny dla w pełni już
rozwiniętej władzy absolutnej która zawsze przeciwstawiała się partykularnemu prawu
regionalnemu, nie wspominając już o zwyczajowym. Kazuistyczna metoda regulacji była
odbiciem koncepcji związania decyzji sędziowskiej. Według takiego założenia obowiązywał
zakaz przeprowadzania wykładni prawa, a sędziowie mieli być jedynie ustami ustawy, tj.
stosować prawo bez podejmowania jakichkolwiek działań interpretacyjnych
 W okresie pozytywizmu prawniczego szybko jednak prawnicy zorientowali się, że takie założenia
są nie do utrzymania. Zawsze, gdy stykamy się z ja kimkolwiek tekstem, poszukujemy jego
znaczenia, a jest ono uwarunkowane zmiennym kontekstem społecznym i językowym, który stale
przecież ewoluuje. Stąd koncepcja sędziowskiego, swobodnego uznania, które zakłada
podejmowanie działań interpretacyjnych na podstawie prawa stanowionego i w granicach jego
językowego brzmienia (literalnej granicy wykładni). Jak już było wspomniane, pozytywizm
prawniczy wprowadził myślenie o prawie nie w kategoriach społecznie osadzonych wzorów
zachowania, lecz jako nauki, która bada prawo pojmowane jako fakt społeczny - rozkaz suwerena
politycznego. Stąd rola egzegezy prawniczej jako metody prawoznawstwa

51. WYKŁADNIA PRAWA to jego interpretacja oraz wnioskowanie prawnicze. Wnioskowaniem

prawniczym określamy zaczerpnięte z logiki reguły rozumowań oparte na dedukcji, indukcji lub
analogii. Wyróżniamy następujące rodzaje wnioskowań prawniczych:
 rozumowania a fortiori (,,z silniejszego"):
o a maiore ad minus (wnioskowanie z większego na mniejsze),
o a minori ad maius (wnioskowanie z mniejszego na większe);
 rozumowanie a contrario (z przeciwieństwa);
 rozumowanie z analogii (z podobieństwa), przy czym wyróżniamy:
o analogię z ustawy (legis),
o analogię z prawa (iuris)
INTERPRETACJA PRAWA posługiwanie się metodami wykładni (egzegezy) prawniczej w
granicach językowego znaczenia prawa. Językowa granica wykładni definiowana jest przez
możliwość umieszczenia wyniku przeprowadzonego rozumowania interpretacyjnego w zbiorze
alternatyw znaczeniowych tekstu poddawanego interpretacji lub - jak w ujęciu logicznym, gdy
wskazywany desygnat należy do zakresu znaczeniowego danego wyrażenia (denotacji).

52. RODZAJE WYKŁADNI PRAWA

 Doktrynalna dokonywana przez przedstawicieli doktryny prawniczej.
o nie ma mocy wiążącej
o formy: np. glosy do orzeczeń, komentarze do tekstów prawnych, opracowania
naukowe
 Operatywna dokonywana przez sąd stosujący prawo rozpatrujące indywidualne sprawy
karne, cywilne i inne
o ma charakter konkretny
o zasadniczo nie wiąże innych sądów
 Autentyczna ma charakter abstrakcyjny, nie wiąże się z rozstrzyganiem określonych
spraw;
dwa znaczenia:
o wykładnia oficjalna – wykładnia do dokonywania której został prawodawca
upoważniony na gruncie normatywnym (ma moc prawną równą mocy
interpretowanego aktu normatywnego);
o wykładnia nieoficjalna – wykładnia w której intencję prawodawcy poznajemy na
podstawie różnego rodzaju materiałów przygotowawczych, deklaracji, oświadczeń
(brak formalnej mocy wiążącej)
 Legalna dokonywana przez organ upoważniony przez prawo do interpretacji określonych
przepisów prawa
o ma charakter abstrakcyjny, nie wiąże się z rozstrzyganiem określonych spraw;
o dokonywana na podstawie wyraźnego upoważnienia ustawowego określającego
również procedurę dokonywania wykładni oraz jej zakres mocy wiążącej.

53. SPECYFIKA SĄDOWEJ WYKŁADNI PRAWA (IN CONRECTO / AD CASUM VS. IN

ABSTRACTO).

54. METODY WYKŁADNI PRAWA.

Językowa metoda wykładni prawa, zwana również metodą językowo-logiczną, polega na
wykorzystaniu reguł semantycznych (znaczeniowych) i syntaktycznych (składniowych) w celu
uzyskania znaczenia interpretowanego tekstu

Funkcjonalna metoda wykładni prawa, określana również mianem celowościowej lub

teleologicznej. Najprościej rzecz ujmując, wiąże się ona z poszukiwaniem celu (ratio) normy prawnej
w ramach bądź to samego systemu prawa (tzw. wewnętrzny kontekst funkcjonalny), bądź w ramach
społecznego aspektu funkcjonowania prawa (zewnętrzny kontekst funkcjonalny). Polega na takim
odczytywaniu znaczenia aktu normatywnego, by było ono zgodne z celem/zamiarem, jaki wiązał się z
jego powstaniem (uchwaleniem). Zwrócić wpada uwagę na to, że tzw. kontekst funkcjonalny regulacji
może determinować przyjęte znaczenie normy, jak również subsydiarnie wpływać na wybór
określonego znaczenia spośród alternatyw wywiedzionych przy zastosowaniu metody językowo-
logicznej. Cel (ratio) normy może przybierać różne formy, w zależności od tego, na jakim poziomie
prowadzimy rozważania.

Systemowa (systematyczna) metoda interpretacji prawa wywodzi się z przyjmowanego współcześnie

za oczywiste założenia, że akty normatywne tworzą uporządkowany zbiór wzajemnie powiązanych ze
sobą tekstów prawnych pochodzących od suwerennego prawodawcy oraz że zbiór norm prawnych
wywodzonych z zamieszczonych w nich przepisów tworzy koherentny (czyli spójny wewnętrznie) i
niesprzeczny system. Zakłada więc przesz- czepienie założeń prawa jako systemu do postaci metody
interpretacji. Ustalając znaczenie normy prawnej, interpretator nie może nie uwzględniać pozostałych
znaczeń istniejących zarówno na poziomie całego systemu, jak i w ramach jego fragmentów - ta
kwestia dotyczy gałęzi prawa oraz ich ewentualnych subgałęzi. Z metodą tą wiążą się cztery
założenia, że normy prawne tworzą zbiór (system), który według wyjściowych założeń jest:
uporządkowany treściowo, spójny wewnętrznie, niesprzeczny i komplementary

55. SEMANTYCZNA TEORIA WYKŁADNI PRAWA

 Wąskie ujęcie wykładni /sensu stricto/. Przeciwstawianie sytuacji wykładni" sytuacji izomorfii
/ bezpośredniego rozumienia/, co w myśl tej teorii nie jest wykładnią prawa, lecz czynnością
percepcyjną. Przeciwstawianie wykładni jako świadomych zabiegów interpretacyjnych
(intelektualnych) językowej percepcji tekstu
 Prymat metody językowo-logicznej, subsydiarne traktowanie pozostałych metod interpretacji.
Brak włączania reguł wnioskowań prawniczych w poczet wykładni prawa
 Ujęcie wąskie norma prawna rozumiana przede wszystkim jako przepis prawa

DERYWACYJNA TEORIA WYKŁADNI PRAWA

 Szerokie ujęcie wykładni /sensu largo/. Wykładnia zaczyna się już w chwili zetknięcia się
interpretatora z tekstem; szersze ujęcie językowej granicy wykładni
 Równorzędne traktowanie metod interpretacyjnych. Brak wiodącej roli metody językowo-
logicznej. Założenie o konieczności łączne- go stosowania wszystkich metod
interpretacyjnych w celu potwierdzenia znaczenia normy. Reguły wnioskowań prawniczych
jako część wykładni prawa
 Ujęcie szerokie - norma prawna rozumiana jako językowy odpowiednik (derywat) przepisu.
Dekodowanie normy z przepisów prawa pod warunkiem tożsamości znaczenia normy i
przepisów prawa. Wprowadzenie podziału na język przepisów i język norm prawnych

56. CLARA NON SUNT INTERPRETANDA zwroty jasne nie podlegają interpretacji
INTERPRETATIO CESAT IN CLARIS interpretacja kończy się wówczas,, gdy osiągamy jasność
OMNIA SUNT INTERPRETANDA wszystko podlega interpretacji

57. UZASADNIANIE DECYZJI INTERPRETACYJNEJ.

W nauce prawa zauważa się, że w kontynentalnej kulturze prawnej wyróżnić można dwa modele
sporządzania uzasadnień:
 Model francuski operuje założeniem o ukryciu rozumowań interpretacyjnych. Szeroka
argumentacja pozostaje niedostępna dla strony, a za najistotniejsze uznaje się podanie faktycznych
podstaw rozstrzygnięcia, czyli ustaleń dowodowych. Geneza tego modelu tkwi w czasach
Rewolucji Francuskiej, gdy ukonstytuowana nowa władza porewolucyjna dla zapewnienia
trwałości nowego prawa, które ostatecznie obalało dawny ustrój feudalny, usiłowała związać,
skrępować stary aparat sądowniczy.
 Przeciwstawny model niemiecki zakłada konieczność argumentacji wszystkich przesłanek procesu
stosowania prawa, zatem także rozumowań interpretacyjnych. To istotne założenie ma prowadzić
do odstąpienia od arbitralności decyzji organu stosowania prawa o przyjętym znaczeniu tekstu
prawnego i przede wszystkim umożliwić stronie postępowania zarówno zapoznanie się ze
sposobem rozumowania interpretacyjnego, jak i ewentualną pełniejszą możliwość skonstruowania
środka odwoławczego od zapadłej decyzji w toku trwającego postępowania. Model niemiecki,
przynajmniej w ujęciu teoretycznym, zakłada jednak coś więcej - organ stosowania prawa jest
również uprawniony do ukazywania różnych wariantów rozstrzygnięcia, co w rzeczywistości
polskiej praktyki stosowania prawa nie jest jeszcze praktykowane. W założeniu takie
postępowanie organu stosowania prawa - głównie typu sądowegoma sprzyjać ukazaniu
wielowariantowości prawa jako współcześnie zjawiska elastycznego, podatnego na argumentację i
szybko zmieniające się uwarunkowania kulturowe
58. STOSUNKI PRAWNE relacja między co najmniej dwoma podmiotami prawa (osobami
posiadającymi prawa lub obowiązki wynikłe z dyspozycji określonych norm prawnych), do których
zastosowanie mają normy prawne. Stosunki te powstają, zmieniają się i kończą w wyniku pewnych
zdarzeń. Jest to najlepsza metoda określania wzajemnych relacji podmiotów prawa oraz próby
uporządkowania ich wzajemnych praw i obowiązków. Jest on określony mianem węzła prawnego,
gdyż łączy on określone podmioty prawa. Nazewnictwo struktury stosunku prawnego uzależnione jest
od gałęzi prawa, w której dany jego rodzaj funkcjonuje. Zawsze elementy stosunku prawnego
pozostają niezmienione. Podmiot dysponuje pewnym zakresem uprawnień względem drugiego.
Istnieje również zawsze określona treść tego stosunku oraz jego przedmiot.

59. RODZAJE STOSUNKU PRAWNEGO.

 Publicznoprawne – charakteryzują się tym, że co najmniej jedną ich stroną jest podmiot będący
organem władzy publicznej. Powstanie stosunku publicznoprawnego może, ale nie musi, zaistnieć
od samej woli podmiotu prawa. Decyzja stosowania prawa może być wydana niezależnie, a nawet
wbrew woli drugiej strony. Stosunek może zaistnieć ex lege z mocy samego prawa. Pozycja stron
tych stosunków jest nierówna, co oznacza, że jedna ze stron albo posiada, albo uważa że posiada
władcze uprawnienia względem drugiej. W istocie więc w ramach stosunków publicznoprawnych
mamy do czynienia z relacją nadrzędności/zwierzchności, co przejawia się właśnie we władczych
uprawnieniach jednej strony takiego stosunku względem drugiej. W istocie więc w ramach
stosunków publicznoprawnych mamy do czynienia z relacją nadrzędności/zwierzchności, co
przejawia się właśnie we władczych uprawnieniach jednej strony takiego stosunku względem
drugiej. Nie ma swobody w kształtowaniu treści stosunków publicznoprawnych. Są one
regulowane właściwymi normami prawa materialnego i nie podlegają żadnym negocjacją.
Stosunki publicznoprawne przewidują surowszą odpowiedzialność prawną.
o Stosunek administracyjnoprawny
 co najmniej jedną stroną jest organ administracji państwowej
 nierównorzędna, podporządkowana wzajemna pozycja
 powstanie stosunku zależne lub niezależne od woli stron
 niemożliwa zmiana treści stosunku
 ochrona z urzędu, konsekwencja egzekucyjna i jedynie posiłkowo karna (ale nie
jako kara kryminalna)
o Stosunek karnoprawny
 organ ścigania i osoba fizyczna (zupełnie wyjątkowo:prawna)
 nierównorzędna wzajemna pozycja, przymus
 stosunek powstaje w wyniki popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary
 niemożliwa zmiana treści stosunku
 ochrona z urzędu porządku publicznego, konsekwencja karna (kara kryminalna)
 Prywatnoprawne – charakteryzuje się przede wszystkim równorzędnością stron. Równa pozycja
stron tego stosunku polega na ukształtowaniu przez prawodawcę takiej samej pozycji względem
siebie w danych relacjach społecznych. W konkretnych stosunkach prawnych pozycja stron może
jednak zależeć od faktycznej ich pozycji w grze rynkowej czy zajmowanej pozycji społecznej.
Żadna ze stron nie posiada władczych uprawnień względem drugiej oraz że nie istnieje przymus
nawiązywania tych stosunków. Pozycja stron jest zawsze taka sama. Możliwość nawiązywania,
zmiany treści oraz zakończenia tego stosunku odbywa się na mocy zasad swobody i autonomii
woli stron. Nie zaistnieje zatem w tym żołędzie żaden przymus. Stosunki prywatnoprawne
zapewniają podmiotom prawa największy zakres wolności. Nie istnieje przymus nawiązywania
takich relacji, a zakres treści i przedmiot tych stosunków pozostawiony jest swobodnemu uznaniu
podmiotów.
o Stosunek cywilnoprawny
 osoba fizyczna bądź prawna podmiotem, brak organu władzy publicznej
 równorzędny status
 powstanie stosunku zależne od woli
 możliwa zmiana treści stosunku
 ochrona uzależniona od działania strony, konsekwencja egzekucyjna
60. PODMIOTY PRAWA.

61. ZDOLNOŚĆ PRAWNA fakt, że określony podmiot jest podmiotem praw i obowiązków w
świetle prawa.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH polega na aktywnym kreowaniu relacji prawnych

(stosunków prawnych). Wiąże się z przyznaniem podmiotowi prawa możliwości składania
oświadczeń woli, których celem jest kreowanie albo zmiana istniejących stosunków prawnych –
relacji między podmiotami prawa, które są relewantne z punktu widzenia prawa. Odnosi się przede
wszystkim do obrotu prawnego – czyli norm prawnych, które mają zastosowanie do przenoszenia
praw i obowiązków. Może być ograniczona ze względu na wiek lub określone ułomności psychiczne.

62. SPRAWIEDLIWOŚĆ PROCEDURALNA jej koncepcja skupia się na poszukiwaniu

mechanizmów zapewniających równe traktowanie uczestników określonych procesów decyzyjnych
lub dystrybucyjnych. Kryterium sprawiedliwości jest zatem sama procedura. Zasadniczym celem staje
się więc ustalenie proceduralnych wymogów rzetelnego, uczciwego, bezstronnego postępowania,
które prowadzić będzie do akceptowalnego rozstrzygnięcia. Przesądzające znaczenie okoliczności, że
uczestnicy danego postępowania uprzednio zgodzili się na określone reguły działania, uznając je za
słuszne i racjonalne. Wzmocnienie zasady pewności prawa. Można o niej mówić zarówno w
kontekście stanowienia jak i stosowania prawa (prowadzenie spraw sądowych, wymogi postępowania
administracyjnego). Rzetelna procedura stanowi też element konstytucyjnego prawa do sądu.
Klasyczne wymogi zachowania sprawiedliwości proceduralnej:
1. Zapewnienie procesowej równości stron realizowanej w warunkach kontradyktoryjności procesu,
strony są gospodarzami sporu, formułując argumenty na swoją rzecz przed bezstronnym arbitrem
2. Jawność postępowania
3. Konieczność odpowiedniego uzasadnienia podjętych decyzji. Motywy rozstrzygnięcia powinny
być ujawnione w sposób, który pozwala kontrolować poprawność rozumowania organu
rozstrzygającego, eliminując tym samym niebezpieczeństwo arbitralnego działania
W kontekście procedury tworzenia prawa chodzi o zapewnienie przejrzystość procesu stanowienia
prawa.

63. RÓWNOŚĆ JAKO WARTOŚĆ PRAWNA prawo wiąże jednakowo rządzonych i rządzących.
Każdy człowiek podlega ochronie przez prawo karne, które nie ogranicza tej ochrony. Równość
stanowi naczelną zasadę konstytucyjną współczesnych demokracji liberalnych. Zasada równości
wymaga by wszyscy adresaci norm prawnych charakteryzujący się cechą relewantną byli traktowani
tak samo. Równość w prawie oznacza skierowany do prawodawcy nakaz tworzenia generalnych i
abstrakcyjnych norm prawnych o takiej treści, by w sposób jednakowy traktowały podmioty, które
prawodawca uznaje za podobne, tzn. odznaczające się cechą relewantną. Zagwarantowanie, by przy
rozstrzyganiu indywidualnych przypadków organy władzy publicznej działały bezbronni i zgodnie z
literą prawa.

64. BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO.

1. Część nieartykułowana zaczyna się nią każdy akt normatywny. Najważniejsze znaczenie ma
tytuł aktu zawierający informacje takie jak jakiego rodzaju jest to akt, datę wydania oraz w
skrótowy sposób wskazuje przedmiot regulacji.
2. Preambuła forma nieartykułowana wypowiedzi, występuje po tytule aktu normatywnego.
Prawodawca informuje w niej jakie wartości lub cele legły u podstaw przyjęciu aktu
normatywnego. Posiada ,,swoiste znaczenie normatywne”
3. Część artykułowana składa się z uporządkowanych przepisów prawa.
 Przepisy ogólne postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów
zawartych w tym akcie, najczęściej zawierając
o Informacje na temat zakresu spraw poddanych regulacji tego aktu, określone od
strony pozytywnej lub negatywnej
 o Słowniczek ustawowy, czyli objaśnienia sformułowanych w akcie definicji legalnych
lub skrótów którymi posłużył się pracodawca
 Przepisy szczegółowe ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do
przepisów ogólnych. Usystematyzowane w następującej kolejności:
o Przepisy prawa materialnego określają konkretne nakazy, zakazy lub granice
dozwolenia
o Przepisy ustrojowe kreujące określone organy, ich strukturę organizacyjną i
przypisane im kompetencje
o Przepisy proceduralne regulujące tryb postępowania przed organami
o Przepisy karne regulują kwestię odpowiedzialności karnej za naruszenie przepisów
(norm sankcjonowanych) tego aktu normatywnego
o Przepisy zmieniające za ich pomocą prawodawca nadaje nowe brzmienie przepisom
zawartym w innych obowiązujących aktach normatywnych
o Przepisy przejściowe regulują wpływ nowych przepisów na stosunki powstałe pod
rządami przepisów dotychczasowych
o Przepisy dostosowujące regulują kwestie organizacyjne, mające na celu
dostosowanie instytucji i organów do nowych postanowień
o Przepisy końcowe usytuowane na końcu aktu normatywnego
4. Załączniki publikuje się w nich wszystko: wykazy, wykresy, wzory, tabele i opisy o
charakterze specjalnym

65. RODZAJE NORM I PRZEPISÓW PRAWNYCH.

Normy bezwzględnie wiążące (iuris cogentis)
 W jednoznaczny sposób określają wzór powinnego zachowania
 Nie dopuszczają możliwości zachowania się w inny sposób
 Ich naruszenie pociąga za sobą sankcję
 Dominują w sferze prawa publicznego

Normy względnie wiążące (iuris dispositivi)

 Ustalają modelowy wzorzec powinnego zachowania, dopuszczając jednak możliwość odmiennego
zachowania adresatów normy
 Znajdują zastosowanie, tylko gdy adresaci tych norm nie korzystają z przyznanej im swobody
regulacyjnej
 Charakterystyczne wyrażenie ,,jeśli umowa nie stanowi inaczej”
 Stanowią domenę prawa prywatnego

Normy jednostronnie bezwzględnie wiążące (semiimperatywne)

 Za ich pomocą prawodawca wyznacza minimum uprawnień adresatów normy, dopuszczając
jednocześnie możliwość ich roszczenia
 Służą do zagwarantowania minimum uprawnień jednej strony stosunku prawnego

Leges generales ustanawiają ogólne wzoru zachowania adresatów, regulują szeroki zakres praw, są
kierowane do szerszej grupy adresatów

Leges speciales ustanawiają wyjątki, uregulowania odrębne w stosunku do leges generales, bardziej
szczegółowe w zakresie hipotezy, posiada odmienną dyspozycje

Przepisy odsyłające wewnątrzsystemowo

 Nie formułują reguł powinnego zachowania, ale odsyłają na różne sposoby do innych źródeł
prawa, do których powinien sięgnąć interpretator
 Umożliwiając prawodawcy formułować akty normatywne w spójny i zwięzły sposób

Przepisy blankietowe
 Przepisy kompetencyjne
 Upoważniając organ państwa do wprowadzenia w przyszłość do systemu prawa stosowanych
reguł powinnego zachowania
 Odsyłając do przepisu, który dopiero zostanie sformułowany

Odsyłania pozasystemowe
 Wykorzystywane przez prawodawcę celem nakazania poszukiwań wzorów powinnego
zachowania poza systemem prawa, w innych systemach normatywnych
 Klauzule generalne

Leges perfectae (prawo doskonałe) normy chronione sankcją nieważności

Leges plus quam perfecta (prawo więcej niż doskonałe) norma chroniona sankcją nieważności oraz
innym rodzajem sankcji najczęściej karnej

Leges minus quam perfecta (prawo mniej niż doskonałe) norma chroniona jest wyłącznie sankcją
karną, mimo że wcześniej podlegała również sankcji nieważności

Leges imperfecta (prawo niedoskonałe) norma dla której nie przewidziano sankcji