ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΦΥΛΑΞΗΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΚΑΙ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ

o ΕΞΑΜΗΝΟ Β΄

o ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

o ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΜΑΘΗΜΑ 10ο

ΦΩΤΙΑ – ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

Με το να έχουμε τη γνώση του εχθρού, της φωτιάς στην συγκεκριμένη

περίπτωση, αλλά και της συμπεριφοράς της, έχουμε και το
πλεονέκτημα ότι μπορούμε να την αποτρέψουμε και να ελέγξουμε τις
ζημιές που μπορεί να προκαλέσει.

Φωτιά λοιπόν, είναι ένα φυσικό φαινόμενο, το οποίο ελέγχεται και

προσδιορίζεται από τους νόμους της φύσης. Άρα, οι νόμοι αυτοί πρέπει
να είναι γνωστοί σε εμάς, έτσι ώστε αν χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε
το φαινόμενο αυτό.

Η φωτιά είναι πολύ γρήγορη, αυτοσυντήρηση οξυγόνωσης

συνοδευόμενη από την αύξηση ζέστης και φωτός. Είναι δηλαδή, μία
χημική διαδικασία με μεγάλη ταχύτητα.

Για να ξεσπάσει φωτιά χρειάζεται να υπάρχουν τρία πράγματα με τον

κατάλληλο συνδυασμό(βλ. τρίγωνο της φωτιάς-καύσιμο, θερμότητα
οξυγόνο). Η χημική αντίδραση σαν αλυσίδα μεταξύ αυτών συνθέτει το
τετράγωνο της φωτιάς(καύσιμο, θερμότητα, οξυγόνο, χημική
αντίδραση). Οτιδήποτε καίγεται λοιπόν, περιέχει τα στοιχεία αυτά.
Επομένως, μπορούμε να αποτρέψουμε μια φωτιά, αποτρέποντας την
συνύπαρξη αυτών των στοιχείων. Κατά συνέπεια, την εξοντώνουμε αν
μετακινήσουμε-απομακρύνουμε ένα από τα στοιχεία αυτά.

ΕΙΔΗ ΦΩΤΙΑΣ

Υπάρχουν διάφορα είδη φωτιάς, για την ακρίβεια είναι πέντε και ο
διαχωρισμός τους βασίζεται στο καύσιμο. Η ταξινόμηση βοηθά στον
προσδιορισμό επιλογής του πιο αποτελεσματικού τρόπου κατάσβεσης
της φωτιάς, ανάλογα με την περίπτωση κάθε φορά.
Τύπος Α

Περιλαμβάνει συνηθισμένα υλικά καύσιμα(ξύλο, χαρτί). Εξαπλώνεται

αργά, γιατί τα υλικά είναι στερεά και μετά την κατάσβεσή της αφήνει
στάχτη.

Τύπος Β

Περιέχει εύφλεκτα και καύσιμα υγρά και αέρια(προπάνη, καύσιμο

λάδι). Εξαπλώνεται πολύ γρήγορα λόγω της ρευστής φύσης των υλικών
και συνήθως αυτή η φωτιά δεν αφήνει στάχτη.

Τύπος Γ

Περιέχει φορτισμένο ηλεκτρικό εξοπλισμό(μηχανές, συσκευές) και είναι

ο μοναδικός τύπος που συνδέεται κατευθείαν με το καύσιμο. Αν η
ηλεκτρική ενέργεια αποσυνδεθεί, δεν υπάρχει πια αυτός ο τύπος. Η
μηχανική δύναμη κάνει τον τύπο Γ.

Τύπος Δ

Περιέχει εύφλεκτα μέταλλα(μαγνήσιο, τιτάνιο), τα οποία δύσκολα

αναφλέγονται. Αν όμως συμβεί κάτι τέτοιο, δημιουργούν έντονη φωτιά,
που δεν σβήνεται εύκολα. Ευτυχώς όμως, οι φωτιές τέτοιου τύπου είναι
δυσεύρετες.

Τύπος Κ

Περιέχει κυρίως λάδι μαγειρέματος. Αποτελεί τον νεότερο τύπο.

ΠΗΓΕΣ ΑΝΑΦΛΕΞΗΣ

Οι πηγές ανάφλεξης χωρίζονται σε τέσσερεις κατηγορίες:

 οι μηχανικές(τριβή, συμπίεση)
 οι ηλεκτρικές(αντίσταση, κεραυνός)
 οι χημικές(καύση, αποσύνθεση, ζέστη)
 και οι πυρηνικές
ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΚΑΥΣΗΣ

Τέσσερα είναι τα βασικά προϊόντα που παράγονται κατά την καύση, εκ

των οποίων το καθένα κρύβει τους δικούς του κινδύνους.
Οι φλόγες είναι το ορατό φως της φωτιάς, το οποίο διακρίνεται πιο
εύκολα απ’ όλα και απειλεί ταυτόχρονα.
Η ζέστη παράγεται απ’ όλες τις φωτιές. Είναι πιο έντονη στις οργανικές
φωτιές και η αύξησή της μπορεί να προκαλέσει μέχρι και το θάνατο,
βλάπτοντας τους πνεύμονες, ακόμη και αν οι φλόγες δεν φτάσουν ποτέ.
Ο καπνός είναι και αυτός ορατός και εξαπλώνεται στον αέρα. Μπορεί
έτσι να περιορίσει την όραση και να δυσκολέψει τη φυγή.
Και τέλος, τα αέρια της φωτιάς είναι αόρατα και είναι συχνά ο
κυρίαρχος λόγος θανάτων από φωτιά. Αυτό συμβαίνει διότι δεν
εντοπίζονται έγκαιρα από τις ανθρώπινες αισθήσεις.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΤΑΣΒΕΣΗΣ

Όλες οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για έλεγχο και κατάσβεση της

φωτιάς βασίζονται στο τετράγωνο της φωτιάς. Πρωταρχικός στόχος
είναι η απομάκρυνση τουλάχιστον ενός από τα στοιχεία που αποτελούν
τη φωτιά, τα οποία και επιτρέπουν σε αυτή να συνεχιστεί.

1. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος είναι η απομάκρυνση της ζέστης, που

γίνεται συνήθως με νερό, τόσο όσο η ποσότητά του στα στοιχεία
που καίγονται, να απομακρύνει περισσότερη ζέστη απ’ ότι
παράγεται.
2. Άλλος τρόπος, είναι να σταματήσουμε τη χημική αντίδραση. Σε
αυτό βοηθούν τα στεγνά χημικά και αέρια, που αναστέλλουν τη
δυνατότητα των στοιχείων που υποστηρίζουν τις αλυσιδωτές
αντιδράσεις.
3. Ένας ακόμη τρόπος, είναι η απομάκρυνση του οξυγόνου.
Παράγωγα του διοξειδίου του άνθρακα συμβάλλουν σ’ αυτό.
4. Και τέλος, μία μέθοδος που χρησιμοποιείται σε ειδικές
περιπτώσεις φωτιάς, είναι η μετακίνηση του καυσίμου, όπως σε
φωτιά που περιέχει φλεγόμενο αέριο. Ιδανικά, κλείνουμε την ροή
των αερίων.
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΡΕΣ

Οι πρώτοι πυροσβεστήρες κατασκευάστηκαν το 1800. Πλέον, είναι

υποχρεωτικοί και πρέπει να φέρουν την ένδειξη ‘CE’.
Οι πυροσβεστήρες αποτρέπουν συχνά τη φωτιά στην αρχή της. Όλοι
οφείλουν να γνωρίζουν τη χρήση τους, καθώς και το που βρίσκονται
μέσα στο χώρο. Ιδανικά, πρέπει να υπάρχουν σε όλους τους
εσωτερικούς χώρους, να είναι ορατοί εύκολα και η πρόσβαση σε
αυτούς να μπορεί να πραγματοποιηθεί όσο γίνεται γρηγορότερα.
Χρειάζεται επίσης να γίνεται η συντήρησή τους ετησίως και η
αναγόμωσή τους.
Χωρίζονται σε είδη, ανάλογα με το υλικό που εκτοξεύουν και το είδος
της φωτιάς που σβήνει το καθένα από αυτά. Γι’ αυτό πρέπει να τα
γνωρίζουμε, πριν χρειαστεί να τους χρησιμοποιήσουμε. Και φυσικά
πρέπει να γνωρίζουμε και τον τρόπο που θα τους χρησιμοποιήσουμε.

ΧΡΗΣΗ
 Τράβηγμα περόνης
 Απόσταση 1 με 3 μέτρα από την εστία
 Στόχος η βάση της φωτιάς
 Πάτημα σκανδάλης
 Πλάτη στον αέρα
 Πολλοί πυροσβεστήρες ταυτοχρόνως είναι πιο αποτελεσματικοί
 Δεν απομακρυνόμαστε άμεσα(ίσως υπάρξει αναζωπύρωση)
 Χρήση σε μικρές φωτιές και ελεγχόμενες

ΤΥΠΟΙ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΡΩΝ

i. Διοξειδίου του άνθρακα – BC για καύσιμα υγρά και αέρια

ii. Σπρέι αφρού – AB για στερεά και υγρά καύσιμα
iii. Πυροσβεστήρας νερού – A για στερεά
iv. Ξηράς κόνεως – ABCD για γενική χρήση
ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ – ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑ

Την πυροπροστασία ενός χώρου, την αποτελούν οι βασικοί εξοπλισμοί,

οι εγκαταστάσεις και τα συστήματα, όπως είναι το αυτόματο σύστημα
πυρόσβεσης, τα συστήματα ψεκασμού, οι πυροσβεστήρες, η
πυρανίχνευση.

Ένα σύγχρονο σύστημα πυροπροστασίας περιλαμβάνει ένα επαρκές

σύστημα πυρανίχνευσης-δίκτυο πυρανιχνευτών. Το σύστημα
αποτελείται από:

Τον κεντρικό πίνακα πυρανίχνευσης, δηλαδή τν κεντρική μονάδα

ελέγχου η οποία εκτός των λοιπών λειτουργιών της(βλ. φωτοτυπία)
ενημερώνει τα κέντρα συναγερμού και ενεργοποιεί την κατάσβεση.

Την εφεδρική τροφοδοσία

Τα αισθητήρια πυρανίχνευσης

Το κουμπί αναγγελίας φωτιάς(σε διαδρόμους και εξόδους έκτακτης

ανάγκης)

Τους φωτεινούς επαναλήπτες(ένδειξη συναγερμού)

Τις σειρήνες πυρανίχνευσης

ΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ ΠΥΡΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ

Είναι οι πυρανιχνευτές που αποτελούν τους αισθητήρες, οι οποίοι

ανιχνεύουν την ύπαρξη φωτιάς. Ενεργοποιούνται και στέλνουν σήμα
στον κεντρικό πίνακα, ενώ ταυτοχρόνως ανάβουν τη λυχνία που έχουν
ενσωματωμένη. Διεγείρονται λοιπόν, από τα στοιχεία της φωτιάς και
επιλέγονται ανάλογα με τα υλικά του χώρου.

Χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες:

1. Τους θερμικούς, οι οποίοι με τη σειρά τους χωρίζονται σε

μέγιστης θερμοκρασίας που διεγείρονται με την αύξηση της
 θερμοκρασίας και σε θερμοδιαφορικούς που διεγείρονται με τον
ρυθμό αύξησης
2. και τους ορατού καπνού, που χωρίζονται αντίστοιχα σε
φωτοηλεκτρικούς που διεγείρονται από τον καπνό και σε
θερμοδιαφορικούς ή ιονισμού

Η αξιοπιστία των πυρανιχνευτών είναι ίσως λίγο αμφισβητήσιμη

κάποιες φορές. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της υπερευαισθησίας τους
που προκαλεί αναίτιες σημάνσεις συναγερμού εξαιτίας εργασιών,
θερμαντικών σωμάτων, ανακλάσεων του φωτός κ.α. Γι’ αυτό
προτείνεται κάποιες φορές η κάλυψή τους, η μετατόπιση ή αλλαγή
τους, η αλληλεξάρτηση των κυκλωμάτων ή και η
απομόνωση(αποσύνδεση).

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΕ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
Μία φωτιά μπορεί να καταστρέψει μία συλλογή μέσα σε μερικά λεπτά.
Όπως βέβαια και μόνο ο καπνός ή η ζέστη είναι αρκετά ώστε να
φθείρουν κάποια αντικείμενα. Έτσι το προσωπικό ενός μουσείου
οφείλει να βρίσκεται σε ετοιμότητα και να είναι υπεύθυνο για:
 διατήρηση καθαρού χώρου εργασίας
 ξεχωριστή αποθήκευση εύφλεκτων υλικών
 διατήρηση ελεύθερων εισόδων-εξόδων
 έλεγχο πηγών ανάφλεξης
 έλεγχο εξοπλισμού-συντήρηση
 αναφορά και διόρθωση κινδύνων φωτιάς
 γνώση αιτιών της φωτιάς
 γνώση σχεδίου έκτακτης ανάγκης του ιδρύματος

Όλα αυτά λοιπόν είναι απαραίτητα, αφού πολλές είναι οι αιτίες μιας
φωτιάς, όπως το σύστημα διανομής ηλεκτρισμού, ο εμπρησμός, ο
εξοπλισμός θέρμανσης, το τσιγάρο, τα φυσικά φαινόμενα(κεραυνός,
σεισμός), η βόμβα, οι κοινωνικές αναταραχές, οι εκρήξεις, τα
βιομηχανικά ατυχήματα.
Για έκτακτες περιπτώσεις φωτιάς, επομένως, θα χρειαστεί να γίνει η
καταγραφή του γεγονότος. Τα στοιχεία αυτά που θα καταγραφούν θα
δοθούν στην υπηρεσία της πυροσβεστικής για αξιολόγηση:
o η φύση του γεγονότος
o το όνομα του ιδρύματος
o το όνομα αυτού που κάλεσε
o την διεύθυνση
o την έκταση του γεγονότος
o τους τραυματίες, αν υπάρχουν
o την ημερομηνία
o ένα νούμερο αν χρειαστεί να καλέσουν πίσω
o και το άτομο που είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση της
κατάσταση ως επικεφαλής

ΔΙΑΣΩΣΗ ΜΟΥΣΕΙΑΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ

Τελειώνοντας, απαραίτητο επίσης είναι να αναφερθούμε στο γεγονός

ότι το μουσείο θα πρέπει να διαθέτει ένα πλάνο έκτακτης ανάγκης, το
οποίο να συμπεριλαμβάνει αναφορά για τις προτεραιότητες διάσωσης
των μουσειακών αντικειμένων. Όπως επίσης χρειάζεται το προσωπικό
να γνωρίζει τις κινήσεις του μετά το πέρας του κινδύνου, σε σχέση με τη
διαχείριση των αντικειμένων:
Τον προσωρινό χώρο αποθήκευσης
Την προσωρινή προστασία(κάλυψη, τρόπο)
Τα ονόματα και τα τηλέφωνα που μπορούν να απευθυνθούν για την
διαχείριση-έλεγχο της κατάστασης ή τη βοήθεια από άλλα ιδρύματα
Προσωρινές οδηγίες ασφαλείας και έκτακτα μέτρα