Γ ΦΥΣ ΚΑΤ 2o Τευχος (1) - Αντιγραφή

Κεφάλαιο
ΚΤΜΑΣΑ
Εκπαιδεςηικόρ Όμιλορ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΑΛΦΑ Γ! ΛΥΚΕΙΟΥ
Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΟΤ ΚΤΜΑΣΟ΢ –ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΤΜΑΣΑ

Οριςμοί – Χαρακτθριςτικά μεγζκθ
 Θ διάδοςθ μιασ διαταραχισ ςτο χϊρο ονομάηεται κφμα. Για τθ δθμιουργία ενόσ κφματοσ απαιτεί-
ται θ πθγι του κφματοσ (θ αφετθρία τθσ διαταραχισ) και το μζςο διάδοςθσ (ο χϊροσ ςτον οποίο κα
διαδοκεί θ διαταραχι).
 Όταν το μζςο διάδοςθσ είναι ζνα υλικό, όλα τα μόρια του οποίου αλλθλεπιδροφν με τα γειτονικά
τουσ, τότε ονομάηεται ελαςτικό μζςο. Σο κφμα που διαδίδεται ςε ζνα ελαςτικό μζςο ονομάηεται μθχα-
νικό κφμα.
 ΢ε ζνα μθχανικό κφμα, πθγι του κφματοσ μπορεί να είναι ζνα μόριο του ελαςτικοφ μζςου το ο-
ποίο διαταράςςεται (μετατοπίηεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του). Θ αλλθλεπίδραςθ του μορίου με τα
γειτονικά του προκαλεί δυνάμεισ που τείνουν να επαναφζρουν το μόριο ςτθ κζςθ ιςορροπίασ του και
δυνάμεισ που τείνουν να εκτρζψουν τα γειτονικά του μόρια από τισ κζςεισ ιςορροπίασ τουσ. Ωσ αποτζ-
λεςμα αυτισ τθσ αλλθλεπίδραςθσ, θ διαταραχι διαδίδεται και όλα τα ςθμεία του υλικοφ ελαςτικοφ
μζςου εκτελοφν διαδοχικά τθν ίδια κίνθςθ γφρω από τθ κζςθ ιςορροπίασ τουσ, χωρίσ να μεταφζρονται
ςε άλλεσ περιοχζσ του χϊρου.
 Για τθν πρόκλθςθ μιασ κυματικισ διαταραχισ απαιτείται προςφορά ενζργειασ ςε κάποια περιοχι
του μζςου. Κατά τθ διάδοςθ του κφματοσ μεταφζρεται ενζργεια και ορμι από ζνα ςθμείο του μζςου
ςτο άλλο, όχι όμωσ και φλθ.
 Αν, αντί για διαταραχι τθσ κατάςταςθσ ιςορροπίασ των μορίων ενόσ ελαςτικοφ μζςου, ζχουμε δι-
αταραχι τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ και του μαγνθτικοφ πεδίου του χϊρου, τότε το κφμα που προκφ-
πτει ονομάηεται θλεκτρομαγνθτικό κφμα. ΢ε αντίκεςθ με το μθχανικό κφμα, το θλεκτρομαγνθτικό
μπορεί να διαδίδεται και ςτο κενό.
 Αν θ πθγι του κφματοσ εκτελεί περιοδικι κίνθςθ, τότε το κφμα που προκφπτει ονομάηεται περιο-
δικό κφμα. Αν θ πθγι του κφματοσ εκτελεί απλι αρμονικι ταλάντωςθ, τότε το κφμα που προκφπτει ο-
νομάηεται θμιτονοειδζσ ι αρμονικό κφμα. Αποδεικνφεται ότι μια κυματικι διαταραχι, οςοδιποτε πε-
ρίπλοκθ κι αν είναι, μπορεί να κεωρθκεί ότι προζρχεται από το άκροιςμα ενόσ αρικμοφ αρμονικϊν κυ-
μάτων.
 Σαχφτθτα (u) διάδοςθσ του κφματοσ: u=

u= ταχφτθτα κφματοσ (ςτακερι)
x= απόςταςθ ςτθν οποία διαδίδεται θ διαταραχι
t= απαιτοφμενοσ χρόνοσ για τθ διάδοςθ τθσ διαταραχισ
Θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ εξαρτάται μόνο από τισ ιδιότθτεσ του μζςου διάδοςθσ.
Θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ δεν εξαρτάται από το πόςο ιςχυρι είναι θ διαταραχι.
ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -131-

 Περίοδοσ (Σ) του κφματοσ: Είναι το χρονικό διάςτθμα ςτο οποίο ζνα ςωματίδιο του ελαςτικοφ μζ-
ςου ολοκλθρϊνει μια αρμονικι ταλάντωςθ. ΢ε μια περίοδο του κφματοσ, θ κυματικι εικόνα επανα-
λαμβάνεται.
 ΢υχνότθτα (f) του κφματοσ:
Είναι θ ςυχνότθτα με τθν οποία ταλαντϊνονται τα ςθμεία του μζςου διάδοςθσ.
 Μικοσ κφματοσ (λ):
Είναι θ απόςταςθ ςτθν οποία διαδίδεται το κφμα ςε χρόνο μιασ περιόδου. Απόςταςθ ίςθ με λ απζχουν
δφο ςθμεία του ελαςτικοφ μζςου διάδοςθσ που ζχουν τθν ίδια απομάκρυνςθ από τθ κζςθ ιςορροπίασ
τουσ και κινοφνται κατά τθν ίδια φορά.
Μονάδα
Σα φυςικά μεγζκθ των αρμονικών κυμάτων ΢φμβολο
Μζτρθςθσ
ταχφτθτα κφματοσ u m/s
απόςταςθ διάδοςθσ x m
χρόνοσ t s
περίοδοσ κφματοσ T s
ςυχνότθτα κφματοσ f Hz
μικοσ κφματοσ λ m
Είδθ μθχανικών κυμάτων - Κριτιρια διάκριςθσ – Θεμελιώδθσ εξίςωςθ κυματικισ

 Σα μθχανικά κφματα διακρίνονται ςε εγκάρςια και ςε διαμικθ. Κριτιριο διάκριςθσ είναι θ διεφ-
κυνςθ κίνθςθσ των ςθμείων του ελαςτικοφ μζςου.
Εγκάρςια ονομάηονται τα μθχανικά κφματα ςτα οποία τα ςθμεία του ελαςτικοφ μζςου διάδοςθσ ταλα-
ντϊνονται κάκετα ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του κφματοσ.
Διαμικθ ονομάηονται τα μθχανικά κφματα ςτα οποία τα ςθμεία του ελαςτικοφ μζςου ταλαντϊνονται
παράλλθλα ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του κφματοσ.
Σα εγκάρςια κφματα διαδίδονται ςτα ςτερεά και κατά προςζγγιςθ ςτισ επιφάνειεσ υγρϊν.
Σα διαμικθ κφματα διαδίδονται ςτα ςτερεά, ςτα υγρά και ςτα αζρια.
Θεμελιώδθσ εξίςωςθ κυματικισ

λ
΢ε χρόνο t = T το κφμα διαδίδεται κατά x=λ : u=
x
 u=  u= λ . f
t Τ

Εξίςωςθ κφματοσ – Διαφορά φάςθσ – ΢τιγμιότυπο Κφματοσ – Εξίςωςθ κίνθςθσ ενόσ ςθμείου
του μζςου διάδοςθσ
 Θ εξίςωςθ που δίνει τθν απομάκρυνςθ y από τθ κζςθ ιςορροπίασ ενόσ ςθμείου του ελαςτικοφ μζ-
ςου διάδοςθσ ενόσ μθχανικοφ κφματοσ ωσ προσ τθν απόςταςθ x του ςθμείου από τθν πθγι του κφμα-
τοσ και ωσ προσ το χρόνο t ςτον οποίο διαδίδεται το κφμα, ονομάηεται
t x
εξίςωςθ κφματοσ: y= A θμ2π ( - )
T λ
y = απομάκρυνςθ από κζςθ ιςορροπίασ
A= πλάτοσ ταλάντωςθσ (πλάτοσ του κφματοσ)
T= περίοδοσ κφματοσ
λ= μικοσ κφματοσ
t= χρονικι ςτιγμι
x= απόςταςθ από τθν πθγι του κφματοσ
t x
Θ γωνία φ= 2π ( - ) ονομάηεται φάςθ του κφματοσ.
T λ
Απόδειξθ τθσ εξίςωςθσ κφματοσ:

 Θ πθγι του κφματοσ Ο ξεκινά τθ χρονικι ςτιγμι to=0 να εκτελεί απλι αρμονικι ταλάντωςθ τθσ
μορφισ yO=A θμωt. Ζνα τυχαίο ςθμείο Μ, το οποίο απζχει απόςταςθ x από τθν πθγι Ο κα εκτελζςει,
λόγω τθσ διάδοςθσ του κφματοσ από τθν πθγι Ο προσ το ςθμείο Μ, τθν ίδια κίνθςθ με τθν πθγι, αλλά
με χρονικι κακυςτζρθςθ t1, που εξαρτάται από τθν ταχφτθτα του κφματοσ και από τθν απόςταςθ x :
x x
u=  t1= Επομζνωσ, τθ χρονικι ςτιγμι t, ενϊ θ πθγι ζχει ταλαντωκεί για χρόνο t με εξίςωςθ
t1 u
yO=A θμωt, το ςθμείο Μ ζχει ταλαντωκεί μόνο για χρόνο tϋ= t-t1 με εξίςωςθ:
y=A θμωt΄  y=A θμω( t-t1) . Με αντικατάςταςθ ζχουμε:
x  2π x 
y=A θμω( t- ) y=A θμ ( t- )
u Τ λf
t x  1
y=A θμ 2π ( - ) και επειδι f = :
Τ λf T Τ
t x
y=A θμ 2π ( - )
Τ λ
t x
Αν το κφμα διαδίδεται κατά τθν αντίκετθ φορά: y=A θμ 2π ( + )
Τ λ

Διαφορά φάςθσ δφο ςθμείων του μζςου τθν ίδια χρονικι ςτιγμι:
 Ζςτω δφο ςθμεία Κ, Λ ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του κφματοσ. Οι φάςεισ τουσ ωσ προσ το χρόνο δί-
t xΚ t x
νονται από τισ εξιςϊςεισ: φΚ =2π ( - ) και φΛ =2π ( - Λ )
Τ λ Τ λ
t xΚ t x
Με αφαίρεςθ κατά μζλθ, ζχουμε: φΚ - φΛ =2π ( - ) - 2π ( - Λ ) =
Τ λ Τ λ
t x t x 2π
= 2π - 2π Κ - 2π + 2π Λ = ( xK-xΛ)
Τ λ Τ λ λ
Γχ
άρα φΚ - φΛ = 2π
λ
Όταν |φΚ - φΛ| = 2κπ με κ = 1,2,3… λζμε ότι τα ςθμεία Κ, Λ βρίςκονται ςε ςυμφωνία φάςθσ. Σότε ι-
ςχφει ότι |xK-xΛ| = κ λ
Όταν |φΚ - φΛ| = (2κ+1)π με κ = 0,1,2,3,…λζμε ότι τα ςθμεία Κ, Λ βρίςκονται ςε αντίκεςθ φάςθσ. Σότε
ιςχφει ότι : |xK-xΛ| = (2κ+1) λ/2
Μεταβολι φάςθσ ενόσ ςθμείου του μζςου για δφο χρονικζσ ςτιγμζσ:
 Ζςτω ζνα ςθμείο Κ ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του κφματοσ. Οι φάςεισ τθσ ταλάντωςισ του τισ χρο-
νικζσ ςτιγμζσ tA και tB δίνονται από τισ εξιςϊςεισ:
tΑ x t x
φΑ =2π ( - ) και φB =2π ( Β - )
Τ λ Τ λ
2π x t x
Με αφαίρεςθ κατά μζλθ, ζχουμε: φB - φΑ = 2π ( - ) - 2π ( Α - ) =
Τ λ Τ λ
tΒ t x x 2π
2π - 2π Α - 2π +2π  Δφ = Δt ι Δφ = ω Δt
Τ Τ λ λ Τ
Εξιςώςεισ ταχφτθτασ και επιτάχυνςθσ των υλικών ςθμείων του μζςου ςτο οποίο
διαδίδεται το κφμα:
 Από τθ κεωρία τθσ ΑΑΣ ζχουμε κατ' αναλογία:
t x t x
u = ω Α ςυν2π( ) α = - ω2 Α θμ2π( )
Τ λ Τ λ

Γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ του κφματοσ ςυναρτιςει τθσ κζςθσ κάποια ςτιγμι:
t x
φ =2π ( 1 - )
Τ λ
 Από τθ μορφι τθσ γραφικισ παράςταςθσ ςυμπεραίνουμε ότι:

- τθ ςτιγμι t1 το κφμα ζχει διαδοκεί ςε απόςταςθ x1.
- τθ ςτιγμι t1 θ πθγι του κφματοσ ζχει φάςθ φ1 .
- θ φάςθ των ςθμείων που είναι πιο κοντά ςτθν πθγι είναι μεγαλφτερθ από τθ φάςθ των πιο απομα-
κρυςμζνων ςθμείων.
Γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ ενόσ υλικοφ ςθμείου ςυναρτιςει του χρόνου:
t x1
φ =2π ( - )
Τ λ

- τθ ςτιγμι t=0 το ςθμείο που βρίςκεται ςτθ κζςθ x1 ζχει φάςθ φ1 (αρνθτικι).
- Για όςο χρονικό διάςτθμα θ φάςθ του παραμζνει αρνθτικι, το ςθμείο δεν ταλαντώνεται.

Γραφικι παράςταςθ τθσ απομάκρυνςθσ από τθ κζςθ ιςορροπίασ των ςθμείων του
ελαςτικοφ μζςου διάδοςθσ του κφματοσ κάποια ςτιγμι (ςτιγμιότυπο του κφματοσ):
t x
y = Aθμ2π ( 1 - )
Τ λ

- τθ ςτιγμι t1 το ςθμείο ςτθ κζςθ x1 κα ξεκινιςει να εκτελεί τθν ίδια ταλάντωςθ με εκείνθ που ξεκίνθςε
θ πθγι του κφματοσ τθ ςτιγμι t=0 .
- Από τον αρικμό των επαναλιψεων (N)τθσ κυματικισ εικόνασ μποροφμε να υπολογίςουμε τον αρικ-
μό των ταλαντϊςεων που ζχει εκτελζςει θ πθγι (N) και τθ φάςθ τθσ πθγισ (2πΝ) τθ ςτιγμι t1.
Γραφικι παράςταςθ τθσ απομάκρυνςθσ από τθ κζςθ ιςορροπίασ ενόσ υλικοφ

ςθμείου ςυναρτιςει του χρόνου:
t x1
y = Aθμ2π ( - )
Τ λ

- Σθ ςτιγμι t1 το ςθμείο ςτθ κζςθ x1 κα ξεκινιςει να εκτελεί τθν ίδια ταλάντωςθ με εκείνθ που ξεκίνθ-
ςε θ πθγι του κφματοσ τθ ςτιγμι t=0.

Εκπαιδεςηικόρ Όμιλορ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΟΜΑΔΑ Α.
1. Σο μθχανικό κφμα είναι θ διαδικαςία διάδοςθσ μιασ διαταραχισ κατά τθν οποία μεταφζρεται:
α) φλθ β) ενζργεια και φλθ γ) ορμι και φλθ δ) ενζργεια και ορμι
2. Θ αφξθςθ τθσ ςυχνότθτασ f ενόσ αρμονικοφ κφματοσ που διαδίδεται ςε οριςμζνο ελαςτικό μζςο
ςυνοδεφεται με
α) αφξθςθ τθσ ταχφτθτασ διάδοςθσ του.
β) μείωςθ του πλάτουσ του.
γ) αφξθςθ τθσ περιόδου του.
δ) μείωςθ του μικουσ κφματοσ του.
3. Όταν ζνα μθχανικό αρμονικό κφμα αλλάηει μζςο διάδοςθσ, το μζγεκοσ που παραμζνει οπωςδιπο-
τε ςτακερό είναι:
α )θ ταχφτθτα διάδοςθσ του. β) θ ςυχνότθτα του.
γ) το μικοσ κφματοσ του. δ) το πλάτοσ του.
4. Ζνα διάμθκεσ μθχανικό κφμα μπορεί να διαδοκεί:

α) ςε ςτερεά β) ςε υγρά
γ) ςε αζρια δ) ςε όλα τα παραπάνω ελαςτικά μζςα
5. Σο μικοσ κφματοσ ενόσ μθχανικοφ αρμονικοφ κφματοσ είναι:

α) θ απόςταςθ που διανφει το κφμα μζςα ςε ζνα δευτερόλεπτο.
β) θ μζγιςτθ απομάκρυνςθ κάκε μορίου του μζςου από τθ κζςθ ιςορροπίασ του.
γ) θ απόςταςθ που διανφει το κφμα μζςα ςε χρόνο μιασ περιόδου.
δ) θ απόςταςθ δφο διαδοχικϊν ςθμείων του μζςου που διζρχονται ταυτόχρονα από τθ κζςθ ιςορροπί-
ασ τουσ.
6. Θ εξίςωςθ τθσ απομάκρυνςθ μιασ πθγισ κυμάτων είναι y=0,2θμπt (S.I.). Αν το μικοσ κφματοσ του
παραγόμενου κφματοσ είναι λ=2m, τότε θ ταχφτθτα διάδοςθσ του είναι:
α) υ=0,4m/s β) υ=1m/s γ) υ=0,1m/s δ) υ=2πm/s
7. ΢θμείο Ο γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου, το οποίο εκτείνεται κατά τθ διεφκυνςθ του άξονα xϋx, ςυ-
μπίπτει με τθν αρχι του άξονα και εκτελεί ταλάντωςθ με εξίςωςθ y= Αθμωt. Θ εξίςωςθ ταλάντωςθσ
ενόσ ςθμείου Α του μζςου είναι y= Α θμ(ωt-π/3).Αν λ είναι το μικοσ κφματοσ του κφματοσ, τότε θ από-
ςταςθ ΟΑ είναι ίςθ με:
α) λ/3 β) λ/6 γ) 3λ δ) 3λ/2
8. Ζνα αρμονικό κφμα πλάτουσ Α =2cm και ςυχνότθτασ f=10 Θz διαδίδεται με ταχφτθτα υ=2m/s ς’
ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο, που ςυμπίπτει με τον άξονα xϋx κατά τθ κετικι κατεφκυνςθ. Αν θ αρχι Ο
του άξονα αρχίηει να ταλαντϊνεται τθ χρονικι ςτιγμι t=0, θ εξίςωςθ του αρμονικοφ κφματοσ, ςτο ςφ-
ςτθμα S.I. είναι:
α) y=0,02θμπ (20t-10x) β) y=2θμ2π (20t-5x)
γ).y=0,02θμπ (20t+10x) δ) y=0,01θμ2π (10t-5x)
Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 139

9. Σο διάγραμμα του ςχιματοσ παριςτάνει το ςτιγμιότυπο ενόσ αρμονικοφ κφματοσ ςυχνότθτασ
f=10 Hz τθ χρονικι ςτιγμι t1. Αν θ πθγι των κυμάτων άρχιςε να ταλαντϊνεται τθ χρονικι ςτιγμι t=0, θ
χρονικι ςτιγμι t1 είναι ίςθ με :
α) 0,1s β) 5s γ)10s δ) 0,5s
10. Σο διάγραμμα του ςχιματοσ παριςτάνει το ςτιγμιότυπο ενόσ αρμονικοφ κφματοσ τθ χρονικι ςτιγ-
μι t1=10s, Σο ςθμείο Ο άρχιςε να ταλαντϊνεται τθ χρονικι ςτιγμι t=0. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφμα-
τοσ ςτο ελαςτικό μζςο είναι:
α) 0.2m/s β) 20m/s γ) 0,6m/s δ). 60m/s
11. Σο διάγραμμα του ςχιματοσ παριςτάνει το ςτιγμιότυπο ενόσ εγκάρςιου μθχανικοφ κφματοσ που
διαδίδεται με ταχφτθτα υ, κάποια χρονικι ςτιγμι τα. Αμζςωσ μετά τα ςθμεία Ο και Α του μζςου κα κι-
νθκοφν:
α) Σο Ο προσ το Ο1 και το Α προσ το Αι

β) Σο Ο προσ το Ο1 και το Α προσ το Α2
γ) Σο Ο προσ το Ο2 και το Α προσ το Α1
δ) Σο Ο προσ το Ο2 και το Α προσ το Α2
12. Θ γραφικι παράςταςθ του ςχιματοσ απεικονίηει ζνα ςτιγμιότυπο ενόσ μθχανικοφ κφματοσ το ο-
ποίο διαδίδεται κατά τθ κετικι κατεφκυνςθ (δεξιά) ς’ ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο.
Θ ςχζςθ των φάςεων των ταλαντϊςεων των ςθμείων Α και Β του μζςου είναι
α) το Α προθγείται του Β κατά 900 .

β) το Α προθγείται του Β κατά 1800.
γ) το Α υςτερεί του Β κατά 900.
δ) το Α ζχει τθν ίδια φάςθ με το Β.

13. ΢’ ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδεται ζνα αρμονικό κφμα προσ τα «κετικά».
Θ διαφορά φάςθσ δφο ςθμείων του μζςου είναι ανάλογθ
α) τθσ ταχφτθτασ διάδοςθσ του κφματοσ.
β) του μικουσ κφματοσ του κφματοσ.
γ) τθσ περιόδου του κφματοσ.)
δ) τθσ απόςταςθσ μεταξφ των δφο ςθμείων.
14. Σο διάγραμμα του ςχιματοσ παριςτάνει ζνα ςτιγμιότυπο ενόσ αρμονικοφ κφματοσ. Θ διαφορά
φάςθσ Δφ =φα-φβ των ταλαντϊςεων των ςθμείων Α και Β του γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου είναι ίςθ με:
α) 3π β) 3π/2 γ) 3π δ) -3π/2.
15. Σο διάγραμμα του ςχιματοσ παριςτάνει τθν απομάκρυνςθ y τθσ ταλάντωςθσ ενόσ ςθμείου Α ς’
ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο, το οποίο απζχει από τθν πθγι των κυμάτων απόςταςθ xΑ=20cm, ςε ςχζςθ
με το χρόνο t. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ είναι ίςθ με:
α) 0,4 m/s β) 8 m/s γ) 10m/s δ) 0,8 m/s
16. Ζνα αρμονικό κφμα διαδίδεται με ταχφτθτα υ=10 m/s ς’ ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο, που εκτεί-
νεται κατά τθ διεφκυνςθ του άξονα xϋx. Θ αρχι Ο του άξονα εκτελεί ταλάντωςθ με εξίςωςθ ψ= Αθμωt
ζνα ςθμείο Α που βρίςκεται ςε απόςταςθ xΑ από το Ο, ζχει φάςθ φ που παριςτάνεται γραφικά ςε ςχζ-
ςθ με το χρόνο ςτο διάγραμμα του ςχιματοσ. Θ απόςταςθ xΑ είναι ίςθ με:
α) 50 m β) 0,5 m γ) 2m δ)0,2m
17. Ζνα αρμονικό κφμα διαδίδεται με ταχφτθτα υ= 10 m/s ς’ ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο, που εκτεί-
νεται κατά τθ διεφκυνςθ του άξονα xϋx. Θ αρχι Ο του άξονα εκτελεί ταλάντωςθ με εξίςωςθ ψ= Αθμωt.
Θ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ φ των διαφόρων ςθμείων του μζςου ςε ςχζςθ με τθ κζςθ τουσ x, ςε
μια οριςμζνθ χρονικι ςτιγμι t1, φαίνεται ςτο διάγραμμα του ςχιματοσ. Σο μικοσ κφματοσ λ είναι:
α) 2m β) 4m γ) 0,2m δ) 0,4m 1.

18. Αν λ το μικοσ κφματοσ, Σ θ περίοδοσ και u ταχφτθτα διάδοςθσ ενόσ μθχανικοφ αρμονικοφ κφματοσ,
τότε θ κεμελιϊδθσ εξίςωςθ τθσ κυματικισ είναι:
α) u = λ.f β) u = λ.Σ γ) u = λ/ f δ) u = f/λ
19. 2Αν λ το μικοσ κφματοσ και Σ θ περίοδοσ ενόσ γραμμικοφ μθχανικοφ αρμονικοφ κφματοσ που δια-
δίδεται ςε ομογενζσ ελαςτικό μζςο προσ τθν κετικι κατεφκυνςθ του άξονα x’x τότε θ φάςθ αυτοφ του
κφματοσ κα είναι:
t x t x Τ λ t x
α) φ= 2π ( + ) β) φ= 2π ( - ) γ) φ= 2π ( - ) δ) φ= π ( - )
T λ T λ t x T λ
20. Αν Α το πλάτοσ, λ το μικοσ κφματοσ και Σ θ περίοδοσ ενόσ γραμμικοφ μθχανικοφ αρμονικοφ κφμα-
τοσ που διαδίδεται ςε ομογενζσ ελαςτικό μζςο προσ τθν αρνθτικι κατεφκυνςθ του άξονα x’x, τότε θ
εξίςωςθ αυτοφ του κφματοσ είναι:
t x t x
α) y = A θμ2π ( - ) β) y = 2A θμ2π ( + )
T λ T λ
Τ λ t x
γ) y = A θμ2π ( - ) δ) y = A θμ2π ( + )
t x T λ
21. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ ενόσ γραμμικοφ μθχανικοφ αρμονικοφ κφματοσ ςε ζνα ομογενζσ ελαςτικό
μζςο:
α) είναι ςτακερι.
β) ταυτίηεται με τθν ταχφτθτα ταλάντωςθσ των ςθμείων του μζςου
γ) αυξάνει ςυνεχϊσ με τθν απόςταςθ
δ) μειϊνεται κακϊσ το κφμα διαδίδεται ςτο ελαςτικό μζςο
΢ωςτό - Λάκοσ
22. ΢τα μθχανικά κφματα
α) μεταφζρεται ενζργεια και ορμι.
β) απαιτείται ελαςτικό μζςο για τθ διάδοςθ τουσ.
γ) θ ταχφτθτα διάδοςθσ είναι ανεξάρτθτθ του ελαςτικοφ μζςου.
δ) θ ταχφτθτα διάδοςθσ εξαρτάται από το πόςο ιςχυρι είναι θ διαταραχι.
23. Σο μικοσ κφματοσ είναι ίςο με:

α) το ςυνολικό μικοσ του κφματοσ ςε ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο μια οριςμζνθ χρονικι ςτιγμι.
β) τθν απόςταςθ δυο διαδοχικϊν «ορζων» θ δφο διαδοχικϊν «πυκνωμάτων».
γ) τθν απόςταςθ ανάμεςα ςε δφο διαδοχικά ςθμεία που παρουςιάηουν διαφορά φάςθσ ίςθ με 2π rad .
δ) τθν κατακόρυφθ απόςταςθ τθσ κορυφισ ενόσ «όρουσ» και του κοιλϊματοσ μιασ «κοιλάδασ».
24. Θ εξίςωςθ ενόσ αρμονικοφ κφματοσ είναι: y=0,2θμ2π(10t-2x)

α) Θ ςυχνότθτα του κφματοσ είναι 1/10Hz
β) Σο μικοσ κφματοσ είναι 1/2 m
γ) Σο πλάτοσ είναι 0,2m
δ) Θ ταχφτθτα διάδοςθσ του είναι υ=5m/s
25. Ζνα ςτιγμιότυπο ενόσ αρμονικοφ κφματοσ απεικονίηεται ςτο παρακάτω ςχιμα:

α) Σο ςθμείο Β του μζςου παραμζνει ςυνεχϊσ ακίνθτο.

β) Σα ςθμεία Α και Δ του μζςου ζχουν τθν ίδια φάςθ.
γ) Σα ςθμεία Α και Γ του μζςου βρίςκονται ςε αντίκεςθ φάςθσ.
δ) τα ςθμεία Γ και Δ ζχουν κάκε ςτιγμι αντίκετεσ απομακρφνςεισ και αντίκετεσ ταχφτθτεσ ταλάντωςθσ
ΟΜΑΔΑ Β.
26. Κατά μικοσ μιασ τεντωμζνθσ χορδισ θ οποία ςυμπίπτει με τθ διεφκυνςθ του άξονα xϋx διαδίδεται
εγκάρςιο αρμονικό κφμα. Κεωροφμε αρχι του άξονα ζνα ςθμείο Ο τθσ χορδισ το οποίο αρχίηει να ε-
κτελεί ταλάντωςθ τθ χρονικι ςτιγμι t=0, με εξίςωςθ y= Α θμωt.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ που περιγράφει το αρμονικό κφμα, όταν αυτό διαδίδεται
i) Προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ του άξονα,
ii) Προσ τθν αρνθτικι κατεφκυνςθ του άξονα.
β) Να αποδϊςετε γραφικά ζνα ςτιγμιότυπο του κφματοσ αυτοφ τθ χρονικι ςτιγμι t=5Σ/4.
27. Ζνα εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται κατά μικοσ μιασ τεντωμζνθσ χορδισ. Τπάρχει διαφορά
μεταξφ τθσ ταχφτθτασ διάδοςθσ του κφματοσ και τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ ενόσ ςθμείου τθσ χορδισ;
28. Κατά μικοσ γραμμικοφ ομογενοφσ ελαςτικοφ μζςου το οποίο εκτείνεται ςτθ διεφκυνςθ του άξονα
xϋx διαδίδεται με ταχφτθτα υ κατά τθ κετικι φορά εγκάρςιο αρμονικό κφμα, μικουσ κφματοσ λ. Κεω-
ροφμε αρχι του άξονα ζνα ςθμείο Ο του ελαςτικοφ μζςου το οποίο τθ χρονικι ςτιγμι t=0 αρχίηει να
εκτελεί αμείωτθ ταλάντωςθ με εξίςωςθ y= Αθμωt. Οι φάςεισ ταλάντωςθσ δφο ςθμείων Μ και Ν του
ελαςτικοφ μζςου είναι αντίςτοιχα φΜ=8π/3 και φΝ=2π/3.
2
α)Θ εξίςωςθ που περιγράφει το αρμονικό κφμα είναι y=Αθμ (υt-x).

β) Σο ςθμείο Ν είναι πλθςιζςτερο ςτο ςθμείο Ο απ’ ότι το ςθμείο Μ.
γ) Σα ςθμεία Μ και Ν ταλαντϊνονται ςε αντίκεςθ φάςθσ.
Να δικαιολογιςετε τθν απάντθςι ςασ.
29. ΢το παρακάτω ςχιμα δίνεται το ςτιγμιότυπο ενόσ αρμονικοφ κφματοσ περιόδου Σ και μικουσ κφ-
ματοσ λ, το οποίο διαδίδεται ςε γραμμικό ελαςτικό μζςο προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ του άξονα xϋx.Σθ
χρονικι ςτιγμι t=0 αρχίηει να ταλαντϊνεται το ςθμείο Ο, με εξίςωςθ
2
ψ= Αθμ t και ταχφτθτα υτ>0.

α) Σο ςτιγμιότυπο αντιςτοιχεί ςτθ χρονικι ςτιγμι t1=3T/4

2
β) Σθ ςτιγμι t1 οι ταχφτθτεσ ταλάντωςθσ των ςθμείων Β και Γ είναι αντίςτοιχα υΒ= Α και

2
υΓ=- Α

4 2
γ) Σθ ςτιγμι t1 οι επιταχφνςεισ των ςθμείων Γ και Δ είναι αντίςτοιχα αΓ=0 και αΔ= Α
2
δ) Σθ ςτιγμι t1 θ φάςθ του ςθμείου Δ είναι μεγαλφτερθ από τθ φάςθ του ςθμείου Γ

30. Κατά μικοσ ομογενοφσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου, το οποίο εκτείνεται ςτθ διεφκυνςθ xϋx διαδί-
δεται αρμονικό κφμα κατά τθ κετικι κατεφκυνςθ. Κεωροφμε αρχι του άξονα το ςθμείο Ο του ελαςτι-
κοφ μζςου, το οποίο τθ χρονικι ςτιγμι t =0 αρχίηει να ταλαντϊνεται με εξίςωςθ
ψ= Αθμωt ΢το παρακάτω ςχιμα παριςτάνεται γραφικά θ φάςθ φ ςε ςυνάρτθςθ με τθν απόςταςθ x κα-
τά τθ χρονικι ςτιγμι t1.
Είναι ςωςτό ότι το μικοσ κφματοσ του κφματοσ είναι λ=4m .

Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ κατά τθν ίδια χρονικι ςτιγμι t1.
31. Κατά μικοσ ομογενοφσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου, το οποίο εκτείνεται ςτθ διεφκυνςθ xϋx διαδί-
δεται αρμονικό κφμα κατά τθ κετικι κατεφκυνςθ. Κεωροφμε αρχι του άξονα το ςθμείο Ο του ελαςτι-
κοφ μζςου, το οποίο τθ χρονικι ςτιγμι t=0 αρχίηει να ταλαντϊνεται με εξίςωςθ ψ= Αθμωt. ΢το παρα-
κάτω ςχιμα παριςτάνεται γραφικά θ φάςθ ενόσ ςθμείου ΢ του μζςου, που βρίςκεται ςτθ κζςθ x = x1,
ςε ςχζςθ με το χρόνο t
Είναι ςωςτό ότι θ περίοδοσ του κφματοσ είναι Σ=4s;

Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ κατά τθ χρονικι ςτιγμι t=4s.
Να ςχεδιάςετε τθν απομάκρυνςθ του ςθμείου ΢ ςε ςχζςθ με το χρόνο.
32. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται ςε ομογενζσ γραμμικό ελαςτικό μζςο και προσ τθν κετικι κα-
τεφκυνςθ του άξονα x’x. Κεωροφμε ότι θ πθγι παραγωγισ του κφματοσ βρίςκεται ςτο ςθμείο Ο, αρχι
του άξονα x’x.Δφο ςθμεία Α και Β του ελαςτικοφ μζςου, ζχουν κάποια χρονικι ςτιγμι φάςεισ
φΑ=11·π/6 rad και φΒ=10π rad αντίςτοιχα. Θ απόςταςθ του ςθμείου Β από τθν πθγι παραγωγισ του
κφματοσ είναι:
α) μεγαλφτερθ από αυτι του Α β) μικρότερθ από αυτι του Α γ) ίςθ με αυτι του Α
33. Δφο αρμονικά εγκάρςια κφματα διαδίδονται ςε ελαςτικι χορδι κατά τθν κετικι κατεφκυνςθ. Αν
είναι γνωςτό ότι το πλάτοσ του δεφτερου κφματοσ είναι διπλάςιο του πρϊτου (Α2=2Α1) ενϊ τα μικθ
κφματοσ των δφο αυτϊν κυμάτων είναι ίςα (λ1=λ2), τότε για τα μζτρα των μζγιςτων ταχυτιτων ταλά-
ντωςθσ των μορίων τθσ ελαςτικισ χορδισ κα ιςχφει:
α) υmax(1)/υmax(2)= 2 β) υmax(1)/υmax(2)= 1 γ) υmax(1)/υmax(2)= 1/2
34. Θ παρακάτω γραφικι παράςταςθ, αναφζρεται ςτθ ταλάντωςθ ενόσ ςθμείου Α ενόσ ομογενοφσ
ελαςτικοφ μζςου ςτο οποίο διαδίδεται εγκάρςιο αρμονικό κφμα με ταχφτθτα u=4 m/s.

α) Θ περίοδοσ του κφματοσ είναι:

i) 6 s. ii) 8 s iii) 6·10-2 s.
β) Σο μικοσ του κφματοσ είναι:
i) 24 m ii) 2/3 m iii) 2 m.
Να δικαιολογιςετε τισ απαντιςεισ ςασ.
35. Δίνεται θ εξίςωςθ τθσ φάςθσ ενόσ γραμμικοφ αρμονικοφ κφματοσ που διαδίδεται ςε γραμμικό ο-
μογενζσ ελαςτικό μζςον: φ=2π/3(6t-2x) ςτο S.I. Ζνα ςθμείο ΢ απζχει 6 m από τθν πθγι δθμιουργίασ του
κφματοσ. Σο κφμα τθ χρονικι ςτιγμι t=1 s:
α) δεν ζχει φτάςει ςτο ςθμείο ΢.
β) μόλισ ζφταςε ςτο ςθμείο ΢.
γ) ζχει προςπεράςει το ςθμείο ΢.
36. ΢το παρακάτω διάγραμμα φαίνεται το ςτιγμιότυπο ενόσ γραμμικοφ αρμονικοφ κφματοσ που δια-
δίδεται ςε ομογενζσ ελαςτικό μζςο κάποια χρονικι ςτιγμι. Θ απευκείασ απόςταςθ των ςθμείων Κ και
Μ εκείνθ τθ χρονικι ςτιγμι είναι ίςθ με
α) 10 cm. β) 8 cm. γ) 6 cm.

37. Οι παρακάτω γραφικζσ παραςτάςεισ αναφζρονται ςε ςτιγμιότυπα δφο εγκάρςιων αρμονικϊν κυ-
μάτων (1) και (2), που διαδίδονται ςτο ίδιο ομογενζσ ελαςτικό μζςον κάποια χρονικι ςτιγμι t 1.
Αν umax(1) και umax(2) τα μζτρα των μζγιςτων ταχυτιτων ταλάντωςθσ του ςθμείου ΢ από τα δφο κφματα,

τότε ιςχφει ότι:
α) umax(1) / umax(2)=2 β) umax(1) / umax(2)=1 γ) umax(1) / umax(2)=4
38. Δίνονται οι εξιςϊςεισ δφο εγκάρςιων μθχανικϊν αρμονικϊν κυμάτων ςτο (S.I.). που διαδίδονται ςε
ομογενζσ γραμμικό ελαςτικό μζςο y1=5·10-1 θμπ(0,2·t-x) και y2=2·10-2 θμπ(0,25·t+x)
α) H ταχφτθτα διάδοςθσ του πρϊτου κφματοσ είναι
i) μεγαλφτερθ τθσ ταχφτθτασ διάδοςθσ του δεφτερου.
ii) μικρότερθ τθσ ταχφτθτασ διάδοςθσ του δεφτερου.
iii) ίςθ με τθ ταχφτθτα διάδοςθσ του δεφτερου.
β) το μζτρο τθσ μζγιςτθσ επιτάχυνςθσ που ζχουν τα μόρια του ελαςτικοφ μζςου ςτο οποίο διαδίδεται
το πρϊτο κφμα είναι:
i) μεγαλφτερο
ii) μικρότερο
iii) ίςο με αυτό των μορίων του ελαςτικοφ μζςου ςτο οποίο διαδίδεται το δεφτερο κφμα.
Να δικαιολογιςετε τισ απαντιςεισ ςασ.
39. Δίνεται το ςτιγμιότυπο ενόσ εγκάρςιου αρμονικοφ κφματοσ που διαδίδεται ςε ομογενζσ γραμμικό
ελαςτικό μζςον και προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ. Θ πθγι παραγωγισ αυτοφ του κφματοσ βρίςκεται ςτθν
αρχι του άξονα x’x. Για τισ φάςεισ των ςθμείων Μ και Κ ιςχφει:
α) φΜ > φΚ β) φΜ = φΚ γ) φΜ < φΚ.

40. Δφο μθχανικά κφματα ίδιασ ςυχνότθτασ διαδίδονται ςε ελαςτικι χορδι. Αν λ1 και λ2 τα μικθ κφμα-
τοσ αυτϊν των κυμάτων ιςχφει:
α) λ1<λ β) λ1>λ2 γ) λ1=λ2
Δικαιολογιςτε τθν απάντθςι ςασ.
41. Θ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο, για ζνα ςθμείο (διαφορετικό τθσ πθ-
γισ Ο) ενόσ ελαςτικοφ γραμμικοφ μζςου ςτο οποίο διαδίδεται ζνα εγκάρςιο γραμμικό αρμονικό κφμα,
κατά τθ κετικι φορά, είναι μία ευκεία:
α) αφξουςα β) φκίνουςα γ) παράλλθλθ ςτον άξονα t.
42. Θ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ των διαφόρων ςθμείων ενόσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου ςτο
οποίο διαδίδεται ζνα εγκάρςιο αρμονικό κφμα, ςε ςυνάρτθςθ με τθν απόςταςι τουσ x από τθν πθγι Ο,
κάποια ςυγκεκριμζνθ χρονικι ςτιγμι, είναι μία ευκεία:
α) παράλλθλθ ςτον άξονα x β) φκίνουςα γ) αφξουςα.

43. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδεται αρμονικό εγκάρςιο κφμα προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ. Αν λ
το μικοσ κφματοσ και Σ θ περίοδοσ αυτοφ του κφματοσ, τότε θ διαφορά φάςθσ Δφ μεταξφ δφο χρονι-
κϊν ςτιγμϊν t1 και t2 με t2 >t1, ενόσ ςθμείου του μζςου δίνεται από τθ ςχζςθ:
α) Δφ = 2π(t2-t1)/Σ β) Δφ = π(t2-t1)/Σ γ) Δφ = 2π(t2-t1)/λ.
44. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδεται αρμονικό εγκάρςιο κφμα προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ. Αν λ
το μικοσ κφματοσ και Σ θ περίοδοσ αυτοφ του κφματοσ, τότε θ διαφορά φάςθσ Δφ τθν ίδια χρονικι
ςτιγμι μεταξφ δφο ςθμείων του μζςου που απζχουν απόςταςθ Δx δίνεται από τθν ςχζςθ:
α) Δφ = 2πΔx/λ β) Δφ = πΔx/λ γ) Δφ = πΔx/2Σ.
45. Δφο αρμονικά εγκάρςια κφματα διαδίδονται ςε ελαςτικι χορδι κατά τθν κετικι κατεφκυνςθ. Αν
είναι γνωςτό ότι το πλάτοσ και το μικοσ του δεφτερου κφματοσ είναι διπλάςια του πρϊτου (A2=2·A1 ,
λ2=2·λ1), τότε για τα μζτρα των μζγιςτων επιταχφνςεων ταλάντωςθσ των μορίων τθσ ελαςτικισ χορδισ
κα ιςχφει:
α) αmax1/αmax2=2 β) αmax1/αmax2=4 γ) αmax1/αmax2=1/2
46. Οι παρακάτω γραφικζσ παραςτάςεισ αναφζρονται ςτθ μεταβολι τθσ φάςθσ ςε ςυνάρτθςθ με το
χρόνο δφο ςθμείων Α και Β ενόσ γραμμικοφ ελαςτικοφ ομογενοφσ μζςου ςτο οποίο διαδίδεται αρμονι-
κό εγκάρςιο κφμα. Αν τα ςθμεία Α και Β κεωρθκοφν υλικά ςθμεία ίδιασ μάηασ, για τθν κινθτικι ενζρ-
γεια ταλάντωςθσ Κ τθν χρονικι ςτιγμι t=8 s, κα ιςχφει:
α) KA<ΚΒ β) KA=ΚΒ γ) KA>ΚΒ .

47. Θ παρακάτω γραφικι παράςταςθ αναφζρεται ςτθ μεταβολι τθσ φάςθσ φ ςε ςυνάρτθςθ με τθν
απόςταςθ x από τθν πθγι γραμμικοφ αρμονικοφ κφματοσ τθ χρονικι ςτιγμι t1=14 s.
Να κεωριςετε ότι θ πθγι του κφματοσ βρίςκεται ςτθν κζςθ x0 = 0 και τθν χρονικι ςτιγμι
t0 = 0 είναι y = 0 και u > 0.
α) Θ περίοδοσ του κφματοσ είναι ίςθ με:
i) 1 s ii) 2 s iii) 4 s.

β) Σο μικοσ του κφματοσ είναι ίςο με:
i) 10 cm ii) 12 cm iii) 14 cm.
ΟΜΑΔΑ Γ.
5x
48. Θ εξίςωςθ ενόσ τρζχοντοσ κφματοσ είναι y=0,2θμπ(4t- ) (ςτο S.I.)Να υπολογίςετε:
6
α) Σθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ και να προςδιορίςετε τθν κατεφκυνςθ διάδοςθσ του.
β) Σθ μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ ενόσ ςθμείου του μζςου ςτο οποίο διαδίδεται το κφμα.
γ) Σθν απόςταςθ δφο ςθμείων του γραμμικοφ μζςου που παρουςιάηουν διαφορά φάςθσ Δφ=6π/5, τθ
χρονικι ςτιγμι t.
Απ: α) 4,8m/sec , κετικά β) 0,8π m/sec γ) 1,44m
49. Ζνα κφμα διαδίδεται ςε ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο που ςυμπίπτει με τον άξονα xϋx και περιγρά-
φεται από τθν εξίςωςθ y=0,02θμπ(t+2x), (ςτο S.I.). Να βρείτε:
α) Σθν κατεφκυνςθ διάδοςθσ του κφματοσ.
β) Σθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.
γ) Σθν ταχφτθτα και τθν επιτάχυνςθ ταλάντωςθσ του ςθμείου Ο, που κεωρείται ωσ αρχι μζτρθςθσ των
αποςτάςεων (x=0), τθ χρονικι ςτιγμι t= 0,25s .
Δίνεται: π2 ≈ 10.
Aπ: α) αρνθτικά β) 0,5 m/sec γ) 0,01π√ m/s , -0,1√ m/s2
50. Ζνα εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται ς’ ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο. ΢το ςχιμα φαίνεται το
ςτιγμιότυπο του κφματοσ τθ χρονικι ςτιγμι t=0,5s. Θ πθγι των κυμάτων είναι το ςθμείο Ο, το οποίο
κεωρείται ωσ αρχι μζτρθςθσ των αποςτάςεων (x=0). Σο ςθμείο Ο μπαίνει ςε ταλάντωςθ τθ χρονικι
ςτιγμι t=0, κινοφμενο προσ τα επάνω.
α) Να υπολογίςετε τθ ςυχνότθτα του κφματοσ.

β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.
Aπ: α) 2,5Hz β) y=0,02θμπ(2,5t-2,5x)(S.I)
51. Θ εξίςωςθ ενόσ γραμμικοφ αρμονικοφ κφματοσ είναι y=10θμπ(2t-x) (το y είναι ςε cm και το x ςε
m).
Ζνα ςθμείο ΢ βρίςκεται ςτθ κζςθ x=2cm . Να υπολογίςετε:
α) Σθ χρονικι ςτιγμι t1 που αρχίηει να ταλαντϊνεται το ςθμείο ΢.
β) Σθ μζγιςτθ ταχφτθτα και τθ μζγιςτθ επιτάχυνςθ ταλάντωςθσ του ςθμείου ΢.
γ) Σθ χρονικι ςτιγμι t2 που το ΢ βρίςκεται ςε απομάκρυνςθ y1 =5 3 cm από τθ κζςθ ιςορροπίασ του
για δεφτερθ φορά.
δ) Σθν ταχφτθτα ταλάντωςθσ του ΢ τθ χρονικι ςτιγμι t2
Δίνεται: π2 ≈ 10.
Aπ: α) 1s β) 0,2π m/s , 8 m/s2 γ) 4/3s δ) -0,1π m/s
52. Θ εξίςωςθ ενόσ γραμμικοφ αρμονικοφ κφματοσ είναι y=20θμπ(t-2x) (το y ςε cm και το x ςε m ).
Να υπολογίςετε
α) Σθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ
β) Σθ μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ ενόσ ςθμείου του ελαςτικοφ μζςου.
γ) Σο μζτρο τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ των ςθμείων του μζςου που βρίςκονται ςε απομάκρυνςθ
y=10 3 cm από τθ κζςθ ιςορροπίασ τουσ
Aπ: α) 0,5m/s β) 0,2π m/s γ) 0,1π m/s
53. Δφο βάρκεσ που επιπλζουν ςτθν επιφάνεια τθσ κάλαςςασ βρίςκονται ςε απόςταςθ 9 μεταξφ
τουσ. Καλάςςιο κφμα, του οποίου το μζτωπο είναι κάκετο ςτθν ευκεία που ενϊνει τισ δφο βάρκεσ, τισ
κζτει ςε ταλάντωςθ. Ζνασ παρατθρθτισ, προςπακϊντασ να υπολογίςει τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κα-
λάςςιου κφματοσ, κάνει τισ εξισ διαπιςτϊςεισ. Κάκε βάρκα ανεβαίνει ςτο μζγιςτο φψοσ τθσ 6 φορζσ το
λεπτό. Όταν θ μία βάρκα βρίςκεται ςτθν κορυφι του «όρουσ» του κφματοσ, θ άλλθ βάρκα βρίςκεται
ςτο κοίλωμα τθσ «κοιλάδασ» και ότι ανάμεςά τουσ υπάρχουν τζςςερα «όρθ». Σι τιμι ταχφτθτασ υπολό-
γιςε;
Aπ: 0,2m/s
54. ΢ε μια ιςχυρι καταιγίδα ζχουν δθμιουργθκεί ςτθ κάλαςςα κφματα, που κεωροφνται εγκάρςια και
αρμονικά, τα οποία ταξιδεφουν με ταχφτθτα υ=20m/s. Σο κατακόρυφο φψοσ από τθν κορυφι ωσ το
κοίλωμα είναι ίςο με 4m.Από ζνα ςθμείο τθσ ευκείασ διάδοςθσ διζρχονται 6 «όρθ» του κφματοσ μζςα
ςε ζνα λεπτό. Να υπολογίςετε:
α) Σθν απόςταςθ ανάμεςα ςε ζνα «όροσ» και τθσ δεφτερθσ ςτθ ςειρά μετά απ’ αυτό «κοιλάδασ» του
κφματοσ.
β) Σθ μζγιςτθ ταχφτθτα τθσ κατακόρυφθσ ταλάντωςθσ μιασ πολφ μικρισ μάηασ νεροφ.
Aπ: α) 300m β) 0,4π m/s
55. Ζνα εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται ς’ ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο κατά τθ κετικι φορά. Σθ
χρονικι ςτιγμι t=0 το ςθμείο Ο, το οποίο κεωρείτε ωσ αρχι μζτρθςθσ των αποςτάςεων, ζχει απομά-
κρυνςθ y=0 και αρχίηει να ταλαντϊνεται προσ τα πάνω με ςυχνότθτα f=0,5Hz.Σο πλάτοσ τθσ ταλάντω-
ςθσ είναι A=2cm,Ζνα ςθμείο ΢ του μζςου που απζχει x=80cm από το ςθμείο Ο αρχίηει να ταλαντϊνεται
τθ χρονικι ςτιγμι t1=0,4s. Να υπολογίςετε:
α) Σο μικοσ κφματοσ λ του κφματοσ.
β) Σθν εξίςωςθ του κφματοσ.
γ) Σθν απομάκρυνςθ και τθν ταχφτθτα ταλάντωςθσ του ςθμείου ΢ τθ χρονικι ςτιγμι t2=0,9s .
Aπ: α) 4m β) y=0,02θμ2π(t/2-x/4)(S.I) γ) 0,02 m , 0m/s
56. Πάνω ςτο ςθμείο Ο τθσ επιφάνειασ νεροφ που θρεμεί πζφτουν 240 ςταγόνεσ νεροφ ανά λεπτό, με
ςτακερό ρυκμό. Σο ςθμείο Ο γίνεται με τον τρόπο αυτό πθγι κυμάτων, τα οποία κεωροφμε εγκάρςια
και αρμονικά, ςτακεροφ πλάτουσ. Κεωροφμε ακόμθ ωσ χρονικι ςτιγμι t=0 τθ ςτιγμι κατά τθν οποία το
ςθμείο Ο βρίςκεται ςτθ κζςθ ιςορροπίασ του. Ζνα ςθμείο Μ απζχει από το ςθμείο Ο απόςταςθ dA=2m.
Σο πλθςιζςτερο (πρϊτο) ςθμείο, που ζχει τθν ίδια απομάκρυνςθ και τθν ίδια ταχφτθτα ταλάντωςθσ με
το Μ, απζχει απ’ αυτό απόςταςθ d=4m.
α) Να βρείτε τθ φάςθ και τθν απομάκρυνςθ y από τθ κζςθ ιςορροπίασ του ςθμείου Μ τθ χρονικι ςτιγ-
μι t=0,5 s, αν το μζτρο τθσ μζγιςτθσ επιτάχυνςθσ του Μ είναι αmax=6,4π2m/s2
β) Να κάνετε τθ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ, ςε ςχζςθ με τθν απόςταςθ x από το Ο, των ςθμείων
του νεροφ που βρίςκονται ςτθν ευκεία διάδοςθσ του κφματοσ, τθ χρονικι ςτιγμι t=0,5 s.
Aπ: α) 3π , 0m
57. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα που διαδίδεται με ςτακερι ταχφτθτα ςε γραμμικό ελαςτικό μζςο διανφει
απόςταςθ 20m ςε χρονικι διάρκεια 5 s. Ζνασ παρατθρθτισ που βρίςκεται ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του
κφματοσ παρατθρεί ότι δφο ςυνεχόμενα όρθ του κφματοσ φτάνουν ς' αυτόν με χρονικι διαφορά ίςθ με
0,2 s. Να υπολογίςετε:
α) τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ,
β) τθν απόςταςθ μεταξφ δφο διαδοχικϊν κοιλάδων του κφματοσ.
Απ: α) 4m/s β) 0,8m

58. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα που περιγράφεται από τθν εξίςωςθσ y = 0,1θμ2π(4t-2x)(S.I) διαδίδεται
κατά μικοσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου το οποίο ταυτίηεται με τον άξονα x’x. Να υπολογίςετε:
α) τθν απόςταςθ μεταξφ δφο διαδοχικϊν ορζων του κφματοσ κακϊσ και τθ χρονικι διάρκεια μεταξφ
δφο διαδοχικϊν διελεφςεων του υλικοφ ςθμείου Ο(x = 0) από τθ κζςθ ιςορροπίασ του.
β) τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ,
γ) τθν απομάκρυνςθ από τθ κζςθ ιςορροπίασ και τθν επιτάχυνςθ ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Κ
(xK= 1m) του ελαςτικοφ μζςου τθ χρονικι ςτιγμι t1 =17/32s.
κεωριςτε για τισ πράξεισ: π2 = 10.
Απ: α) 0,5m , 0,125s β) 2m/s γ) 0,05√ m , -32√ m/s2
59. Αρμονικό κφμα πλάτουσ 0,25 m και μικουσ κφματοσ 0,2 m διαδίδεται με ταχφτθτα 2m/s κατά μι-
κοσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου που ταυτίηεται με τον άξονα X’X. Θ εξίςωςθ ταλάντωςθσ του υλικοφ
ςθμείου που βρίςκεται ςτθν αρχι Ο του άξονα είναι τθσ μορφισ yo=Αθμωt και το κφμα διαδίδεται
προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ του άξονα.
α) Να υπολογίςετε τον αρικμό των ταλαντϊςεων που εκτελεί ζνα υλικό ςθμείο του μζςου διάδοςθσ ςε
χρονικι διάρκεια 0,5 s από τθ ςτιγμι που ξεκίνθςε να ταλαντϊνεται.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του αρμονικοφ κφματοσ.
γ) Να υπολογίςετε τθ χρονικι ςτιγμι κατά τθν οποία το υλικό ςθμείο Κ(xκ =0,4 m) του ελαςτικοφ μζ-
ςου ξεκινά να ταλαντϊνεται.
δ) Να γράψετε τισ εξιςϊςεισ τθσ απομάκρυνςθσ, τθσ ταχφτθτασ και τθσ επιτάχυνςθσ τθσ ταλάντωςθσ
του υλικοφ ςθμείου Κ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο.
κεωριςτε για τισ πράξεισ: π2 = 10.
Απ: α) 5 β) y = 0,25θμ2π(10t-5x)(S.I) γ) 0,2s δ) yΚ=0,25θμ2π(10t-2)(S.I)
υΚ=5πςυν2π(10t-2)(S.I) αΚ=-103θμ2π(10t-2)(S.I)
60. Ζνα εγκάρςιο αρμονικό κφμα, χωρίσ αρχικι φάςθ, διαδίδεται προσ τα δεξιά ςε οριηόντια ελαςτικι
χορδι που εκτείνεται ςε κετικό θμιάξονα Οx. Θ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ των υλικϊν ςθμείων
τθσ χορδισ, που ζχουν τεκεί ςε ταλάντωςθ ςε ςυνάρτθςθ με τθν κζςθ τουσ τθ χρονικι ςτιγμι t1=1,2s,
φαίνεται ςτο παρακάτω ςχιμα.
α) Να βρείτε τθν εξίςωςθ του κφματοσ, αν το πλάτοσ του είναι Α = 2cm.

β) ΢θμείο Κ τθσ χορδισ, μάηασ m = 2g, βρίςκεται ςτθ κζςθ με x K =1m. Να υπολογίςετε τθν απομάκρυν-
ςθ και τθν κινθτικι ενζργεια του ςθμείου Κ τθ χρονικι ςτιγμι t=5/6s (π2= 10).
γ) Να βρείτε ποια ςθμεία (x = ;) τθσ ελαςτικισ χορδισ ζχουν απομάκρυνςθ y = 1cm τθ χρονικι ςτιγμι
0,6s.
δ) Ποια ςθμεία από αυτά, που βρικατε ςτο πιο πάνω ερϊτθμα, ζχουν κετικι φορά κίνθςθσ;
Απ: α) y = 0,02θμ(5πt-2πx)(S.I) β) 1cm , 7,5∙10-5J
γ) 1/12m, 5/12m, 13/12m, 17/12m δ) 5/12m, 17/12m
61. ΢ε χορδι μεγάλου μικουσ που ταυτίηεται με το κετικό θμιάξονα Οx διαδίδεται εγκάρςιο αρμονικό
κφμα. Θ πθγι του κφματοσ εξαναγκάηει το άκρο Ο(x=0) τθσ χορδισ να εκτελεί ταλάντωςθ με χρονικι
εξίςωςθ απομάκρυνςθσ τθσ μορφισ y =Αθμωt. Σο υλικό ςθμείο Δ(xΔ = 0,15m) τθσ χορδισ ξεκινά να τα-
λαντϊνεται τθ χρονικι ςτιγμι t1=0,2 s με εξίςωςθ ταλάντωςθσ yΔ=0,4θμ(ωt -π) (S.I.).
α) Να υπολογίςετε τθν ελάχιςτθ απόςταςθ μεταξφ δφο ςθμείων τθσ χορδισ για τα οποία το ευκφ-
γραμμο τμιμα που τα ενϊνει είναι κάκε ςτιγμι παράλλθλο ςτον θμιάξονα Οx.
β) Να βρείτε το ρυκμό μεταβολισ τθσ φάςθσ ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Δ.

γ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.
δ) Να υπολογίςετε τθ χρονικι ςτιγμι που το υλικό ςθμείο Z(xz =0,45 m) του ελαςτικοφ μζςου κα φτά-
ςει για δεφτερθ φορά ςε ακραία κζςθ τθσ ταλάντωςισ του.
Απ: α) 0,3m β) 5πr/s γ) y = 0,4θμ(5πt-20πx/3)(S.I) δ) 0,9s
62. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο, διαδίδεται εγκάρςιο αρμονικό κφμα προσ τα δεξιά, με πλάτοσ 0,1m
και χωρίσ αρχικι φάςθ. Θ γραφικι παράςταςθ φάςθσ - χρόνου για το υλικό ςθμείο Μ, με κζςθ xM=2m,
α) Να υπολογίςετε τθ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

β) Να ςχεδιάςετε το διάγραμμα ταχφτθτασ - χρόνου για το ςθμείο Μ.
γ) Να βρείτε ποιο ςθμείο του μζςου αρχίηει να κάνει ταλάντωςθ τθ χρονικι ςτιγμι t=4s και να ςχεδιά-
ςετε τθ γραφικι παράςταςθ φάςθσ - χρόνου για το ςθμείο αυτό.
δ) Να υπολογίςετε τθ χρονικι ςτιγμι, ςτθν οποία θ κινθτικι ενζργεια του υλικοφ ςθμείου Μ είναι ίςθ
με το μιςό τθσ μζγιςτθσ κινθτικισ του ενζργειασ για πρϊτθ φορά.
Απ: α) 2m/s γ) 8m δ) 9/8s
63. Δφο ςθμαδοφρεσ Α και Β απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ 13,5m και θ ευκεία, θ οποία διζρχεται
από αυτζσ, είναι κάκετθ ςτθν ακτογραμμι. Πλοίο που κινείται παράλλθλα ςτθν ακτογραμμι, μακριά
από τισ ςθμαδοφρεσ δθμιουργεί κφμα με φορά διάδοςθσ από τθν Α προσ τθν Β, το οποίο κεωροφμε
εγκάρςιο αρμονικό. Σο κφμα διαδίδεται προσ τθν ακτι. Εξαιτίασ του κφματοσ, θ κάκε ςθμαδοφρα διζρ-
χεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ τθσ 30 φορζσ το λεπτό. Ο χρόνοσ που απαιτείται, για να φκάςει ζνα «ό-
ροσ» του κφματοσ από τθ ςθμαδοφρα Α ςτθ Β, είναι 9s.H μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ κάκε ςθμα-
δοφρασ είναι π/5 m/s. Κεωροφμε ωσ αρχι μζτρθςθσ των αποςτάςεων τθ ςθμαδοφρα Α και ωσ αρχι
μζτρθςθσ του χρόνου τθ ςτιγμι που θ ςθμαδοφρα Α βρίςκεται ςτθ κζςθ ιςορροπίασ και κινείται προσ
τα κετικά.
α) Να υπολογιςτεί το μικοσ του κφματοσ.
β) Πόςο απζχει θ ςθμαδοφρα Α από τθν ακτι, αν αυτι βρίςκεται για 21θ φορά ςτθν ανϊτερθ κζςθ τθσ
ταλάντωςισ τθσ, όταν το κφμα φτάςει ςτθν ακτι;
γ) Να γραφεί θ εξίςωςθ ταλάντωςθσ τθσ ςθμαδοφρασ Β, κακϊσ το κφμα διαδίδεται από τθ ςθμαδοφρα
Α προσ τθ Β.
δ) Να βρεκεί θ ταχφτθτα ταλάντωςθσ τθσ ςθμαδοφρασ Β κάποια χρονικι ςτιγμι που θ ςθμαδοφρα Α
βρίςκεται ςτο ανϊτερο ςθμείο τθσ ταλάντωςισ τθσ.
Απ: α) 6m β) 121,5m γ) y = 0,4θμ2π(t/4-2,25)(S.I) δ) π/5 m/s
64. Σο άκρο Ο, οριηόντιασ ελαςτικισ χορδισ Οx, αρχίηει τθ χρονικι ςτιγμι t = 0 να εκτελεί απλι αρμο-
νικι ταλάντωςθ ςε κατακόρυφο άξονα y’y χωρίσ αρχικι φάςθ, με ςυχνότθτα f = 5 Hz. Οι ακραίεσ κζ-
ςεισ τθσ ταλάντωςισ του απζχουν μεταξφ τουσ 4cm και, όταν το Ο ζχει εκτελζςει 3 ταλαντϊςεισ, το πα-
ραγόμενο κφμα ζχει διαδοκεί κατά 6m.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του παραγόμενου κφματοσ.
β) Ζνα υλικό ςθμείο Κ του μζςου ξεκινά να κάνει ταλάντωςθ τθ χρονικι ςτιγμι tk =0,3s ενϊ ζνα ςθμείο
Λ ξεκινά τθν ταλάντωςθ του 0,1s αργότερα από το Κ. Πόςο απζχουν τα δφο ςθμεία μεταξφ τουσ; Όταν
το Λ βρίςκεται ςε άνω ακραία κζςθ που βρίςκεται το Κ;
γ) Να υπολογίςετε τθ χρονικι ςτιγμι που το Λ είναι για πρϊτθ φορά ςε κάτω ακραία κζςθ και να ςχε-
διάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ εκείνθ τθ ςτιγμι.
Απ: α) y = 0,02θμ(10πt-πx)(S.I) β)1m , κάτω ακραία κζςθ γ) 0,55s
65. ΢το παρακάτω ςχιμα φαίνεται το ςτιγμιότυπο ενόσ εγκάρςιου αρμονικοφ κφματοσ, που διαδίδεται
ςε γραμμικό αρμονικό μζςο προσ τα δεξιά, τθ χρονικι ςτιγμι t1 = 0,5s. Θ διεφκυνςθ διάδοςθσ του κφ-
ματοσ ταυτίηεται με τθ διεφκυνςθ του άξονα x’x. Σθ χρονικι ςτιγμι t = 0 το κφμα φκάνει ςτο ςθμείο x =
0 και αυτό ξεκινά να ταλαντϊνεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του με κετικι ταχφτθτα μζτρου π m/s.
α) Να υπολογίςετε τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.
Δφο υλικά ςθμεία Κ και Λ βρίςκονται ςτισ κζςεισ xK = 5m και xΛ =-1m αντίςτοιχα.
γ) Να προςδιορίςετε τθν φορά τθσ ταχφτθτάσ τουσ τθν χρονικι ςτιγμι t1
δ) Να ςχεδιάςετε τθ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ των υλικϊν ςθμείων ςε ςυνάρτθςθ με τθ κζςθ
τουσ τθ χρονικι ςτιγμι t1 και τθ χρονικι ςτιγμι t2 = 0,6s, ςε κοινό διάγραμμα.
ε) Να βρείτε πόςα υλικά ςθμεία ανάμεςα ςτα ςθμεία Κ και Λ ζχουν κινθτικι ενζργεια ταλάντωςθσ ίςθ
με τα 3/4 τθσ μζγιςτθσ κινθτικισ ενζργειασ, τθ χρονικι ςτιγμι t2.
Απ: α) 10m/s β) y = 0,2θμ2π(2,5t-x/4)(S.I) γ) υκ>0 , υΛ<0 ε) 6
66. Αρμονικό κφμα διαδίδεται ςε γραμμικό ελαςτικό μζςο, ςτθ διεφκυνςθ του άξονα Οx και προσ τθ
κετικι κατεφκυνςθ. Σο υλικό ςθμείο που βρίςκεται ςτθν αρχι Ο του άξονα είναι θ πθγι του κφματοσ
και ξεκινά τθν ταλάντωςι του από τθ Κ.Λ του τθ χρονικι ςτιγμι t=0 με κετικι ταχφτθτα μζτρου 0,04π
m/s. Θ γραφικι παράςταςθ απομάκρυνςθσ - χρόνου για ζνα υλικό ςθμείο Μ με xM = 2m φαίνεται ςτο
παρακάτω ςχιμα.
α) Να υπολογίςετε τθ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ επιτάχυνςθσ του υλικοφ ςθμείου Μ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο.
γ) Να υπολογίςετε τθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ τθσ πθγισ (x= 0), όταν το υλικό ςθμείο Μ ζχει επιτάχυνςθ
με μζγιςτο μζτρο για πρϊτθ φορά.
δ) Δφο υλικά ςθμεία Κ και Λ απζχουν μεταξφ τουσ κατά Δx=1m (με xΚ<xΛ) ςτον οριηόντιο άξονα. Κάποια
ςτιγμι κατά τθ διάρκεια τθσ διάδοςθσ του κφματοσ τα υλικά ςθμεία ζχουν τθν ίδια εγκάρςια απομά-
κρυνςθ y1. Να υπολογίςετε τθν απομάκρυνςθ y1.Δίνεται: π2 = 10.
Απ: α) 2m/s β)α=-0,4θμ(πt-π)(S.I) γ) 0 m/s δ) ±0,02√ m
67. Κατά μικοσ μεταλλικισ χορδισ μεγάλου μικουσ που ταυτίηεται με το κετικό θμιάξονα Οx διαδίδε-
ται με ταχφτθτα 1,25 m/s εγκάρςιο αρμονικό κφμα πλάτουσ 0,2 m και ςυχνότθτασ 2,5 Hz. Σο αριςτερό
άκρο τθσ χορδισ που ταυτίηεται με τθν αρχι Ο(x = 0) ξεκινά να ταλαντϊνεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ
του τθ χρονικι ςτιγμι t=0, κινοφμενο προσ τθ μζγιςτθ κετικι απομάκρυνςι του.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ που διαδίδεται ςτθ χορδι.
β) Να υπολογίςετε το μζτρο τθσ ταχφτθτασ του άκρου Ο τθσ χορδισ τθ χρονικι ςτιγμι που το ςθμείο Δ
(xΔ=0,75 m) τθσ χορδισ ξεκινά να ταλαντϊνεται.
γ) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ τθ χρονικι ςτιγμι
t1=1,2 s.
δ) Να ςχεδιάςετε τθ γραφικι παράςταςθ τθσ απομάκρυνςθσ του υλικοφ ςθμείου Κ
(xK =1,25 m) από τθ κζςθ ιςορροπίασ του ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο, ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ.
Απ: α) y = 0,2θμ2π(2,5t-2x)(S.I) β) π m/s
68. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται κατά μικοσ ενόσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου ςτθ διεφκυνςθ
του κετικοφ θμιάξονα Οx. Θ πθγι των κυμάτων βρίςκεται ςτο ςθμείο O(x=0) και θ εξίςωςθ ταλάντωςισ
τθσ είναι τθσ μορφισ y=Aθμωt. ΢το παρακάτω ςχιμα φαίνεται το ςτιγμιότυπο του κφματοσ τθ χρονικι
ςτιγμι t1 =1,4 s
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.

β) Να εξθγιςετε προσ τα ποφ κινοφνται τα υλικά ςθμεία Κ, Λ και Μ του ελαςτικοφ μζςου, που φαίνο-
νται ςτο ςχιμα, αμζςωσ μετά τθ χρονικι ςτιγμι t1.
γ) Να ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ το ςτιγμιότυπο του κφματοσ 1 s μετά τθ χρονικι ςτιγμι
t1.
δ) Να ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ τθ γραφικι παράςταςθ τθσ επιτάχυνςθσ ταλάντωςθσ
του υλικοφ ςθμείου Μ που φαίνεται ςτο ςτιγμιότυπο ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο. Δίνεται για τισ πρά-
ξεισ: π2 = 10.
Απ: α) y = 0,1θμ(2,5πt-πx/2)(S.I) β) Μ κάτω, Λ πάνω, Κ κάτω
69. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο το οποίο ταυτίηεται με το κετικό θμιάξονα Οx διαδίδεται αρμονικό κφ-
μα που δθμιουργείται από πθγι θ οποία εξαναγκάηει το υλικό ςθμείο O(x= 0) να εκτελεί απλι αρμονι-
κι ταλάντωςθ τθσ μορφισ y= Aθμωt. ΢το παρακάτω ςχιμα παριςτάνεται το ςτιγμιότυπο του κφματοσ
μια χρονικι ςτιγμι t1 κακϊσ και θ γραφικι παράςταςθ τθσ απομάκρυνςθσ από τθ κζςθ ιςορροπίασ ςε
ςυνάρτθςθ με το χρόνο για το υλικό ςθμείο Κ που φαίνεται ςτο ςτιγμιότυπο.

α) Να υπολογίςετε τθ μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Κ.
β) Να βρείτε τθ χρονικι ςτιγμι t1.
γ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ, αν δίνεται ότι θ τετμθμζνθ του ςθμείου Λ που φαίνεται ςτο
ςτιγμιότυπο είναι θ xΛ = 2 m.
δ) Να βρείτε πόςα υλικά ςθμεία του μζςου βρίςκονται τθν χρονικι ςτιγμι t2=1,1s ςε απομάκρυνςθ
τζτοια ϊςτε θ κινθτικι τουσ ενζργεια να ιςοφται με τθ δυναμικι ενζργεια τθσ ταλάντωςισ τουσ.
Απ: α) π m/s β) 0,5 s γ) y = 0,1θμ2π(5t-1,25x)(S.I) δ) 22
70. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδεται εγκάρςιο αρμονικό κφμα το οποίο ζχει εξίςωςθ τθσ μορφισ
y=40θμ(ωt —kx)(y ςε cm), όπου k κετικι ποςότθτα. Θ πθγι του κφματοσ βρίςκεται ςτθν αρχι μζ-
τρθςθσ O(x=0) των αποςτάςεων και το ελαςτικό μζςο ταυτίηεται με το κε- τικό θμιάξονα Οx. ΢ε χρο-
νικι διάρκεια 0,2 s θ φάςθ τθσ ταλάντωςθσ τθσ πθγισ μεταβάλλεται κατά 2π rad και το κφμα ζχει δια-
δοκεί ςε απόςταςθ 40 cm.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ και να ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ το ςτιγμιότυ-
πο του κφματοσ τθ χρονικι ςτιγμι t1 =0,6 s.
γ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ φάςθσ του κφματοσ ςε ςυνάρτθςθ με τθ κζςθ x των υλικϊν ςθμείων
του ελαςτικοφ μζςου τθ χρονικι ςτιγμι t1 και να ςχεδιάςετε τθ γραφικι τθσ παράςταςθ ςε βακμολο-
γθμζνουσ άξονεσ.
Απ: α) 2m/s β) y= 0,4θμ(10πt-5πx)(S.I) γ) φ=6π-5πx (S.I)
71. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα χωρίσ αρχικι φάςθ διαδίδεται κατά μικοσ μιασ ελαςτικισ χορδισ θ ο-
ποία ταυτίηεται με τον άξονα x'x, και κζτει ςε ταλάντωςθ τα ςθμεία τθσ χορδισ από τα οποία διζρχεται.
Θ εγκάρςια απομάκρυνςθ του υλικοφ ςθμείου Ο (x = 0) τθσ χορδισ μεταβάλλεται με το χρόνο ςφμφωνα
με τθν εξίςωςθ y0=0,4θμ10πt (S.I.), ενϊ θ εγκάρςια απομάκρυνςθ του υλικοφ ςθμείου ΢ θ κζςθ ιςορ-
ροπίασ του οποίου βρίςκεται 1 m αριςτερά τθσ κζςθσ ιςορροπίασ του ςθμείου Ο, μεταβάλλεται με το
χρόνο ςφμφωνα με τθν εξίςωςθ y΢=0,4θμ(10πt -4π) (S.I.).
α) Να προςδιορίςετε τθ φορά διάδοςθσ του κφματοσ.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του αρμονικοφ κφματοσ που διαδίδεται ςτθ χορδι.
γ) Να βρείτε τθ χρονικι ςτιγμι t1 που αρχίηει να ταλαντϊνεται το υλικό ςθμείο ΢ και ςτθ ςυνζχεια να
ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ το τμιμα του ςτιγμιότυπου του παραπάνω κφματοσ μεταξφ
των ςθμείων Ο και ΢ τθ χρονικι αυτι ςτιγμι t1.
δ) Να υπολογίςετε πόςεσ φορζσ από τθ χρονικι ςτιγμι t = 0 ζωσ τθ χρονικι ςτιγμι t2=0,45 s το ςθμείο
΢ ζχει βρεκεί ςε κζςθ απομάκρυνςθσ y1=0,2 m από τθ κζςθ ιςορροπίασ του.
Απ: α) αρνθτικά β) y= 0,4θμ(10πt+4πx)(S.I) γ) 0,4s δ) 1
72. Κατά μικοσ μιασ οριηόντιασ ελαςτικισ χορδισ που ταυτίηεται με τον άξονα x’x διαδίδεται εγκάρςιο
αρμονικό κφμα πλάτουσ 0,05 m, το οποίο εξαναγκάηει το υλικό ςθμείο που βρίςκεται ςτθν αρχι O(x=0)
του άξονα να ξεκινιςει να ταλαντϊνεται τθ χρονικι ςτιγμι t=0 με κετικι ταχφτθτα. Θ γραφικι παρά-
ςταςθ τθσ φάςθσ του κφματοσ ςε ςυνάρτθςθ με τθν τετμθμζνθ x των υλικϊν ςθμείων τθσ χορδισ τθ
χρονικι ςτιγμι t1=2 s δίνεται ςτο παρακάτω διάγραμμα.

α) Να προςδιορίςετε τθ φορά διάδοςθσ του κφματοσ και να υπολογίςετε τθν ταχφτθτα διάδοςισ του.
β) Να γράψετε τθ χρονικι εξίςωςθ τθσ απομάκρυνςθσ του υλικοφ ςθμείου Η που αρχίηει να ταλαντϊ-
νεται τθ χρονικι ςτιγμι t1.
γ) Να ςχεδιάςετε το τμιμα του ςτιγμιότυπου του κφματοσ τθ χρονικι ςτιγ- μι t2=t1+3Σ/4 μεταξφ του
υλικοφ ςθμείου Δ(xΔ = + 1,5 m) και του υλικοφ ςθμείου Η
Απ: α) αρνθτικά , 1m/s β) y= 0,05θμ2π(2t-4)(S.I)
73. ΢ε ελαςτικό νιμα μεγάλου μικουσ που ταυτίηεται με τον θμιάξονα Οx διαδίδεται αρμονικό κφμα.
Θ πθγι του κφματοσ βρίςκεται ςτο αριςτερό άκρο Ο (x = 0) τθσ χορδισ και εκτελεί ταλάντωςθ με εξί-
ςωςθ y=0,8θμωt (S.I.). ΢το παρακάτω ςχιμα φαίνεται θ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ τθσ ταλάντω-
ςθσ του υλικοφ ςθμείου Μ(xM = 1,6 m) του νιματοσ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.

β) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ τθ χρονικι ςτιγμι 4 s.
γ) Να ςχεδιάςετε τθ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ τθσ ταλάντωςθσ ενόσ υλικοφ ςθμείου Κ τθσ χορδισ
ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο, αν το ςθμείο αυτό απζχει από το άκρο Ο τθσ χορδισ απόςταςθ 0,7 m.
δ) Να υπολογίςετε τθν απόςταςθ μεταξφ του υλικοφ ςθμείου Μ και του υλικοφ ςθμείου Δ(xΔ=2,2m)τθσ
χορδισ μια χρονικι ςτιγμι που το υλικό ςθμείο Μ διζρχεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του με κετικι
ταχφτθτα.
Απ: α) y= 0,8θμ2π(t-2,5x)(S.I) β) 0,6m
74. ΢τα δφο διαγράμματα βλζπετε τθ μεταβολι τθσ φάςθσ ενόσ εγκάρςιου κφματοσ ςε ςυνάρτθςθ με
τθ ςυντεταγμζνθ x και ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο t. Σθ χρονικι ςτιγμι t= 0 το κφμα είχε φκάςει ςτθν
αρχι Ο του άξονα ςυντεταγμζνων. Αν θ ταχφτθτα των ςθμείων του κφματοσ τθ ςτιγμι που διζρχονται
από τθ κζςθ ιςορροπίασ τουσ είναι 0,2π m/s.
α) Να βρεκοφν θ ςυχνότθτα, το μικοσ κφματοσ και θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

β) ΢ε ποια χρονικι ςτιγμι αντιςτοιχεί το διάγραμμα φ-χ και ςε ποιο ςθμείο το διάγραμμα φ-t;
γ) Να γραφεί θ εξίςωςθ ενόσ ίδιου πλάτουσ κφματοσ που διαδίδεται ςτο ίδιο ελαςτικό μζςο προσ τθν
αντίκετθ κατεφκυνςθ με διπλάςια ςυχνότθτα και τθ ςτιγμι t = 0 φκάνει ςτθν αρχι Ο.
Απ: α) 2,5Hz , 8m , 20m/s β) 0,3s , 36m γ) y= 0,04θμ2π(5t+0,25x)(S.I)

75. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο που ταυτίηεται με το κετικό θμιάξονα Οx διαδίδεται αρμονικό κφμα
προσ τθ κετικι κατεφκυνςθ του άξονα. Θ πθγι του κφματοσ που βρίςκεται ςτο αριςτερό άκρο Ο του
ελαςτικοφ μζςου ταλαντϊνεται με εξίςωςθ απομάκρυνςθσ τθσ μορφισ y=Aθμωt και θ μζγιςτθ επιτά-
χυνςθ που αποκτά κατά τθ διάρκεια τθσ ταλάντωςισ τθσ ιςοφται με αmax=200 m/s2. ΢τθ χρονικι διάρ-
κεια Δt=0,05s που το άκρο Ο του ελαςτικοφ μζςου μεταβαίνει απευκείασ από τθ κζςθ ιςορροπίασ του
ςτθν ακραία κετικι του κζςθ το κφμα ζχει διαδοκεί ςτο ελαςτικό μζςο κατά Δx = 0,15 m.
α) Να υπολογίςετε τθ χρονικι διάρκεια που απαιτείται ϊςτε το κφμα να διαδοκεί ςτο ελαςτικό μζςο
κατά ζνα μικοσ κφματοσ.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του αρμονικοφ κφματοσ.
γ) Να υπολογίςετε τθ χρονικι ςτιγμι που θ ταχφτθτα ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Η (xZ=1,2 m )μθ-
δενίηεται για δεφτερθ φορά.
δ) Να ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ τθ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ φ του κφματοσ ςε
ςυνάρτθςθ με τισ κζςεισ x των υλικϊν ςθμείων του ελαςτικοφ μζςου πάνω ςτον θμιάξονα Οx τθ χρο-
νικι ςτιγμι t1 = 0,5 s. Δίνεται: π2 = 10.
Απ: α) 0,2s β)y= 0,2θμ2π(5t-10x/6)(S.I) γ) 0,55s
76. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται με ταχφτθτα υ=5 m/s κατά μικοσ άπειρθσ ομογενοφσ χορδισ
ςτακεροφ πάχουσ που ταυτίηεται με το κετικό θμιάξονα Ox. Σο κφμα διαδίδεται προσ τθ κετικι κατεφ-
κυνςθ του άξονα και το υλικό ςθμείο που βρίςκεται ςτο αριςτερό άκρο Ο (x=0) τθσ χορδισ ζχει εξίςω-
ςθ ταλάντωςθσ y=Αθμωt. Ζνα υλικό ςθμείο Μ τθσ χορδισ, που ζχει μάηα m=10-4 g, ξεκινά να ταλαντϊ-
νεται τθ χρονικι ςτιγμι t1=1s ζχοντασ ενζργεια ταλάντωςθσ Ετ= 2·10-6 J. Μεταξφ του ςθμείου Μ τθ
ςτιγμι που ξεκινά να ταλαντϊνεται και του άκρου Ο τθσ χορδισ θ κυματικι εικόνα ζχει επαναλθφκεί 5
φορζσ.
α) Να υπολογίςετε τθν απόςταςθ μεταξφ των ακραίων κζςεων τθσ ταλάντωςθσ του άκρου Ο τθσ χορ-
δισ.
β) Να γράψετε τθ χρονικι εξίςωςθ τθσ δφναμθσ επαναφοράσ που δζχεται το υλικό ςθμείο Μ κατά τθ
διάρκεια τθσ ταλάντωςισ του.
γ) Να βρείτε τον αρικμό των ορζων τα οποία ζχουν ςχθματιςτεί ςτθ χορδι τθ χρονικι ςτιγμι t2 που το
υλικό ςθμείο Μ διζρχεται για τρίτθ φορά από τθ κζςθ ιςορροπίασ του μετά τθ ςτιγμι που ξεκίνθςε να
ταλαντϊνεται.
δ) Να ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ τθ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ ταλάντωςθσ του
υλικοφ ςθμείου K(xΚ= 3,25 m) ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο.
Δίνεται π2 = 10.
Απ: α) 0,4m β)Fεπ=-2∙10-5θμ(10πt-10π)(S.I) γ) 7
77. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο που ταυτίηεται με τον άξονα x'x διαδίδεται με ταχφτθτα υ=5 m/s ζνα
αρμονικό κφμα. Σθ χρονικι ςτιγμι t1 το υλικό ςθμείο Κ του ελαςτικοφ μζςου ζχει φάςθ ταλάντωςθσ φΚ
= 9π/4rad, ενϊ τθν ίδια χρονικι ςτιγμι το υλικό ςθμείο Μ του ελαςτικοφ μζςου ζχει φάςθ ταλάντωςθσ
φΜ=5π/4 rad. Σο ςθμείο Ο(x=0) εκτελεί ταλάντωςθ με εξίςωςθ y=0,2θμ10πt (S.I.) και τθ χρονικι ςτιγμι
που το κφμα φτάνει ςτο ςθμείο Κ, το ςθμείο Ο διζρχεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του με κετικι ταχφ-
τθτα ζχοντασ ιδθ εκτελζςει 2 πλιρεισ ταλαντϊςεισ.
α) Να εξετάςετε αν το κφμα διαδίδεται από το ςθμείο Κ προσ το ςθμείο Μ ι από το ςθμείο Μ προσ το
ςθμείο Κ.
β) Να υπολογίςετε μετά από πόςο χρόνο από τθ ςτιγμι που ξεκίνθςε να ταλαντϊνεται το ζνα από τα
δφο υλικά ςθμεία Κ ι Μ ξεκίνθςε να ταλαντϊνεται και το άλλο.
γ) Να βρείτε τθν ταχφτθτα ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Ο τθ χρονικι ςτιγμι t1.
δ) Να υπολογίςετε τθν απόςταςθ μεταξφ των κζςεων ιςορροπίασ των ςθμείων Ο και Μ
Απ: α) Από το Κ ςτο Μ β) 0,1s γ) π√ m/s δ) 2,5m
78. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα διαδίδεται ςε γραμμικό ελαςτικό μζςο που ταυτίηεται με το θμιάξονα Οx
και θ εξίςωςι του είναι θ y=0,4θμπ(5t-2x+1/2) (S.I.). Σο υλικό ςθμείο που βρίςκεται ςτθν αρχι Ο(x=0)
του άξονα ζχει ξεκινιςει να ταλαντϊνεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του με κετικι ταχφτθτα κάποια χρο-
νικι ςτιγμι πριν τθν t=0.

β) Να βρείτε ποια χρονικι ςτιγμι ξεκινά να ταλαντϊνεται το υλικό ςθμείο Κ(xK=1,75m).
γ) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ τισ χρονικζσ ςτιγμζσ t=0 και t1=1 s.
Απ: α) 2,5 m/s β) 0,6 s
79. Σο αριςτερό άκρο O(x=0) μιασ χορδισ που ταυτίηεται με τον οριηόντιο κετικό θμιάξονα Ox ξεκινά
να εκτελεί απλι αρμονικι ταλάντωςθ τθ χρονικι ςτιγμι t=0 από τθ κζςθ ιςορροπίασ του με ταχφτθτα
αρνθτικισ φοράσ και μζτρου 5π m/s. Σο αρμονικό κφμα που δθμιουργείται διαδίδεται ςτθ χορδι με
ταχφτθτα 2 m/s. Θ απόςταςθ μεταξφ δφο ςθμείων του ελαςτικοφ μζςου που οι ταλαντϊςεισ τουσ χουν
κάκε χρονικι ςτιγμι διαφορά φάςθσ 2π rad ιςοφται με 20 cm.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του αρμονικοφ κφματοσ.
β) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του κφματοσ τθ χρονικι ςτιγμι t1=0,475 s.
γ) Να ςχεδιάςετε ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ τθ γραφικι παράςταςθ τθσ φάςθσ του κφματοσ ςε ςυ-
νάρτθςθ με τθν τετμθμζνθ x των υλικϊν ςθμείων τθσ χορδισ τθ χρονικι ςτιγμι t2=2t1.
Απ: α) y= 0,25θμ(20πt-10πx+π)(S.I)
80. Πθγι αρμονικϊν κυμάτων βρίςκεται ςτθν αρχι Ο του άξονα Χ’Χ και εκτελεί απλι αρμονικι ταλά-
ντωςθ με εξίςωςθ απομάκρυνςθσ y=0,2θμ10πt (S.I.). Θ πθγι δθμιουργεί κφματα ςε δφο ελαςτικά μζςα
(1) και (2). Σο ελαςτικό μζςο (1) ζχει αρχι το ςθμείο Ο και ταυτίηεται με το κετικό θμιάξονα, ενϊ το ε-
λαςτικό μζςο (2) ζχει αρχι το ςθμείο Ο και ταυτίηεται με τον αρνθτικό θμιάξονα. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ
των κυμάτων ςτα δφο ελαςτικά μζςα (1) και (2) ιςοφται με υ1=1 m/s και υ2=2m/s αντίςτοιχα.
α) Να γράψετε τισ εξιςϊςεισ των αρμονικϊν κυμάτων ςτα δφο ελαςτικά μζςα.
β) Να υπολογίςετε τθ διαφορά φάςθσ τθσ ταλάντωςθσ των υλικϊν ςθμείων M(XM=2 m) και Ν(xN=-1,8m)
κάκε χρονικι ςτιγμι μετά τθ ςτιγμι που ξεκίνθςαν τα δφο αυτά ςθμεία να ταλαντϊνονται,
γ) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο των δφο κυμάτων ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ τθ χρονικι ςτιγμι
t1=0,45 s.
δ) Να υπολογίςετε το μζτρο τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ των υλικϊν ςθμείων Μ και Ν τθ χρονικι ςτιγμι
που το υλικό ςθμείο Μ βρίςκεται ςε απομάκρυνςθ y= 0,1 m από τθ κζςθ ιςορροπίασ του.
Κεωριςτε για τισ πράξεισ: π2 = 10.
Απ: α) y1= 0,2θμ(10πt-10πx)(S.I) β) 11π δ) π√ m/s
y2= 0,2θμ(10πt+5πx)(S.I)


ΕΠΑΛΛΗΛΙΑ -ΚΤΜΑΣΩΝ
΢ΤΜΒΟΛΗ ΚΤΜΑΣΩΝ -΢ΣΑ΢ΙΜΑ ΚΤΜΑΣΑ
 Σι ονομάηουμε ςυμβολι κυμάτων;
΢υμβολι ονομάηουμε τθν ταυτόχρονθ διάδοςθ δφο ι περιςςοτζρων διαταραχϊν ςτθ ίδια περιοχι ενόσ
ελαςτικοφ μζςου.
 Αρχι τθσ επαλλθλίασ (ι υπζρκεςθσ) ςτθν κυματικι.

Αν ς’ ζνα ςθμείο ενόσ ελαςτικοφ μζςου ςυναντθκοφν δφο ι περιςςότερεσ κυματικζσ διαταραχζσ, τότε
το ςθμείο αυτό κα κινθκεί ζτςι ϊςτε θ απομάκρυνςθ του να ιςοφται με τθ ςυνιςταμζνθ των απομα-
κρφνςεων που κα είχε, εάν θ κάκε διαταραχι διερχόταν από το ςθμείο ξεχωριςτά." Θ αρχι τθσ επαλ-
λθλίασ δεν ιςχφει ςτισ περιπτϊςεισ όπου οι διαταραχζσ είναι τόςο ιςχυρζσ, ϊςτε οι δυνάμεισ μεταξφ
των μορίων του μζςου παφουν να είναι ανάλογεσ τθσ απομάκρυνςθσ από τθ κζςθ ιςορροπίασ ι μετα-
βάλλουν τισ ιδιότθτεσ του μζςου.
 Μελζτθ τθσ ςυμβολισ δφο επιφανειακών κυμάτων, τα οποία εκπζμπονται από δφο ό-
μοιεσ και ςφγχρονεσ πθγζσ.
Ζςτω Π1 , Π2 δφο ςφγχρονεσ πθγζσ (δθλαδι ζχουν τθν ίδια ςυχνότθτα και τθν ίδια αρχικι φάςθ) ςτθν
επιφάνεια ενόσ υγροφ, οι οποίεσ ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια του υγροφ, με το ίδιο πλάτοσ
Α. Ζςτω Μ ζνα υλικό ςθμείο Π1 τθσ επιφάνειασ, το οποίο απζχει r1 από τθν πθγι και r2 από τθν Π2, τότε
αν τθ χρονικι ςτιγμι t ςτο M ζχουν φτάςει και οι δφο διαταραχζσ, οι επιμζρουσ απομακρφνςεισ του M
είναι:
t r1 t r2
y1 = Aθμ2π ( - ) και y2 = Aθμ2π ( - ) Θ ςυνιςταμζνθ απομάκρυνςθ του Μ είναι:
Τ λ Τ λ
t r t r
y = y1+ y2 ι y= Aθμ2π ( - 1 ) + Aθμ2π ( - 2 )
Τ λ Τ λ
 α +β .  α-β
Από τθν τριγωνικι ιδιότθτα: θμα + θμβ = 2 θμ   ςυν  
 2   2 
 r -r   t r +r 
Θ παραπάνω γράφεται: y = 2A ςυν  2π 1 2  θμ 2π  - 1 2 
 2λ   T 2λ 
Θ εξίςωςθ αυτι, παριςτάνει γραμμικι αρμονικι ταλάντωςθ , πλάτουσ:
 r -r 
|Α΄|= |2A ςυν  2π 1 2  | και ςυχνότθτασ ίςθσ με τθ ςυχνότθτα των κυμάτων.
 2λ 
Σο πλάτοσ |Α΄| εξαρτάται από τθ διαφορά των αποςτάςεων του υλικοφ ςθμείου από τισ πθγζσ.
 Σι ονομάηουμε ενιςχυτικι ςυμβολι;

Αν ςτο ςθμείο Μ τα δφο κφματα φτάνουν ζτςι ϊςτε να δίνουν ταυτόχρονα δφο όρθ ι δφο κοιλάδεσ, το
αποτζλεςμα τθσ επαλλθλίασ κα είναι να δθμιουργθκεί όροσ με διπλάςιο φψοσ ι κοιλάδα με διπλάςιο
βάκοσ αντίςτοιχα. Λζμε τότε ότι τα κφματα ςυμβάλουν ενιςχυτικά ι ότι το Μ είναι ςθμείο ενιςχυτικισ
Επιθανειακή Σςμβολή 161

ςυμβολισ. ΢τθν εξίςωςθ τθσ ςυμβολισ παρατθροφμε ότι το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ του ςθμείου Μ
είναι μζγιςτο και ίςο με 2Α, δθλαδι είναι ςθμείο ενίςχυςθσ αν:
 r1 - r2   r1 - r2  
Α΄=2Α  2A | ςυν  π  | = 2Α  ςυν  π  = 1
 λ   λ 
| r1-r2|= N λ με Ν = 0,1,2,3,…ι ιςοδφναμα: r1-r2 = N λ με Ν=0,  1,  2,  3,…( ςυνκικθ ενίςχυ-
ςθσ)
΢υνεπϊσ τα υλικά ςθμεία τθσ επιφάνειασ των οποίων οι αποςτάςεισ από τισ πθγζσ διαφζρουν κατά α-
κζραιο πολλαπλάςιο του μικουσ κφματοσ ταλαντϊνονται με μζγιςτο πλάτοσ.
Για Ν=0 είναι r1=r2 , ςυνκικθ που επαλθκεφεται από τα ςθμεία τθσ μεςοκακζτου του ευκφγραμμου
τμιματοσ που ςυνδζει τισ δφο πθγζσ
 Σι ονομάηουμε απόςβεςθ ι ακυρωτικι ςυμβολι;

Αν ςτο υλικό ςθμείο Μ τα κφματα ςυναντϊνται ζτςι ϊςτε το ζνα να δίνει όροσ και το άλλο κοιλάδα,
τότε ςυνεχϊσ οι επιμζρουσ απομακρφνςεισ που προκαλοφν κα είναι αντίκετεσ. ΢υνεπϊσ θ ςυνιςταμζνθ
απομάκρυνςθ του Μ κα είναι μθδενικι, δθλαδι το ςθμείο κα παραμζνει ακίνθτο. Λζμε τότε ότι ζχου-
με απόςβεςθ και το Μ είναι ςθμείο ακυρωτικισ ςυμβολισ (ι απόςβεςθσ). ΢τθν εξίςωςθ τθσ ςυμβολισ
το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ του ςθμείου Μ είναι μθδενικό. Δθλαδι:
r1 - r2 
  r1 - r2 
Α΄=0  2A | ςυν  π  | = 0  ςυν  π  = 0
 λ   λ 
λ λ
| r1-r2|= (2N +1) με Ν = 0,1,2,3,… ι ιςοδφναμα: r1-r2 = (2N +1) με Ν=0,  1,  2,  3,…
2 2
( ςυνκικθ ακυρωτικισ ςυμβολισ )
λ
Άρα τα ςθμεία τθσ επιφάνειασ των οποίων οι αποςτάςεισ από τισ πθγζσ διαφζρουν κατά περιττό
2
πολλαπλάςιο του παραμζνουν ακίνθτα.
λ
(Αν : r1-r2  N λ και r1-r2  (2N +1) , τότε προφανϊσ το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ |Αϋ| του ςθμεί-
2
ου τθσ επιφάνειασ είναι: 0 <| Αϋ|< 2Α.
 Τπερβολζσ ενίςχυςθσ και απόςβεςθσ

Ο γεωμετρικόσ τόποσ των ςθμείων για τα οποία |r1-r2|= ςτακερι είναι υπερβολι.

Ζτςι τα ςθμεία ενίςχυςθσ και απόςβεςθσ βρίςκονται πάνω ςε υπερβολζσ με εςτίεσ τισ πθγζσ A και B,
για τουσ διάφορουσ ακεραίουσ N.
Μεταξφ των πθγϊν παρεμβάλλεται: περιττό πλικοσ υπερβολϊν ενίςχυςθσ και άρτιο πλικοσ υπερβο-
λϊν απόςβεςθσ


ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΟΜΑΔΑ Α.
1. Θ αρχι τθσ επαλλθλίασ παραβιάηεται, όταν οι διαταραχζσ:
α) Κατά τθν ςυνάντθςθ τουσ ζχουν αντίκετεσ απομακρφνςεισ.
β) ζχουν αντίκετθ κατεφκυνςθ διάδοςθσ.
γ) είναι τόςο ιςχυρζσ, ϊςτε να μεταβάλλουν τισ ιδιότθτεσ του μζςου.
δ) είναι τόςο ιςχυρζσ, ϊςτε να επθρεάηει θ μια τθν άλλθ.
2. Κατά τθ ςυμβολι ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ δφο κυμάτων που παράγονται από δφο ςφγχρονεσ
πθγζσ Α και Β
α) τα ςθμεία τθσ μεςοκακζτου τθσ ΑΒ παραμζνουν ακίνθτα.
β) ς’ ζνα ακίνθτο ςθμείο, όταν φκάνει «όροσ» προερχόμενο από τθν πθγι Α τότε φκάνει «κοιλάδα»
προερχόμενθ από τθν πθγι Β.
γ) τα ακίνθτα ςθμεία διατάςςονται πάνω ςε ευκείεσ γραμμζσ.
δ) τα ακίνθτα ςθμεία απζχουν αποςτάςεισ r1 και r2 από τισ δυο πθγζσ που διαφζρουν κατά περιττό
πολλαπλάςιο του μικουσ κφματοσ λ.
3. Κατά τθ ςυμβολι δφο κυμάτων ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ που παράγονται από δυο ςφγχρονεσ
πθγζσ Α και Β
α) όλα τα ςθμεία ςτα οποία ςυμβαίνει ενίςχυςθ βρίςκονται πάνω ςε υπερβολζσ.
β) όλα τα ςθμεία τθσ επιφάνειασ του υγροφ ι παραμζνουν ακίνθτα ι ταλαντϊνονται με μζγιςτο πλά-
τοσ.
γ) ςυμβαίνει ενίςχυςθ ςτα ςθμεία εκείνα που οι αποςτάςεισ τουσ r1, r2 από τισ δφο πθγζσ Α και Β δια-
φζρουν μεταξφ τουσ κατά ακζραιο πολλαπλάςιο του μικουσ κφματοσ (λ).
δ) ςυμβαίνει ενίςχυςθ ςτα ςθμεία εκείνα που οι αποςτάςεισ τουσ r1, r2 από τισ δφο πθγζσ Α και Β δια-
φζρουν μεταξφ τουσ κατά περιττό πολλαπλάςιο του μιςοφ μικουσ κφματοσ (λ/2).
4. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ κυμάτων Α και Β ταλαντϊνονται με ςυχνότθτα f=10Θz και δθμιουργοφν ςτθν
επιφάνεια υγροφ κφματα που διαδίδονται με ταχφτθτα υ=1m/s. Ζνα ςθμείο ΢ απζχει από τθν πθγι Α
r1=8cm και βρίςκεται ςτον πρϊτο κροςςό ςυμβολισ μετά τθ μεςοκάκετο τθσ ΑΒ. Θ απόςταςθ r 2 του ΢
από τθν πθγι Β είναι ίςθ με
α) 2cm β) 10cm γ) 13cm δ) 18cm
5. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ Α και Β δθμιουργοφν ςτθν επιφάνεια υγροφ κφματα, που ζχουν μικοσ κφμα-
τοσ λ= 10cm. Θ απόςταςθ μεταξφ των δφο πθγϊν είναι ΑΒ=20cm. Ο αρικμόσ των ςθμείων που βρίςκο-
νται πάνω ςτο ευκφγραμμο τμιμα ΑΒ και ταλαντϊνονται με μζγιςτο πλάτοσ (2Α) είναι
α) 1 β) 3 γ) 5 δ)10
6. Δφο μεγάφωνα Α και Β ταλαντϊνονται ςε φάςθ και εκπζμπουν θχθτικά κφματα μικουσ κφματοσ
0,8m. Ζνασ δζκτθσ μετακινείται από το ςθμείο Ο προσ το ςθμείο Δ κινοφμενοσ παράλλθλα ςτθν ευκεία
που ορίηουν τα Α, Β. Θ ΟΜ είναι μεςοκάκετοσ τθσ ΑΒ. Αν κατά τθν κίνθςθ του δζκτθ θ ζνταςθ του ιχου
βακμιαία εξαςκενίηει, ϊςπου ςτο Δ γίνεται μθδζν. Αν θ απόςταςθ ΑΔ είναι 4m , τότε θ απόςταςθ ΒΔ
είναι:
α) 4,2m β) 4,4m γ) 4,8m δ) 5,2m
Αζκήζειρ ζηην Επιθανειακή Σςμβολή -167-

7. Δφο πθγζσ Α και Β δθμιουργοφν όμοια κφματα μικουσ κφματοσ λ, ςτθν επιφάνεια νεροφ. Ζνα ςθ-
μείο ΢ που βρίςκεται ςτθ μεςοκάκετο του ευκφγραμμου τμιματοσ ΑΒ παραμζνει διαρκϊσ ακίνθτο. Θ
διαφορά φάςθσ ανάμεςα ςτισ δφο πθγζσ είναι:
α) 0 β) π γ) 3π/2 δ)2π
8. ΢τα ςθμεία Α και Β του διπλανοφ ςχιματοσ βρίςκονται ς ςφγχρονεσ πθγζσ, που εκπζμπουν κφμα-
τα πλάτουσ Α=10mm και ςυχνότθτασ 3Θz. Αν θ ταχφτθτα διάδοςθσ των κυμάτων ςτο ελαςτικό μζςο
είναι 6m/s τότε το πλάτοσ του ςυνιςτάμενου κφματοσ ςτο ςθμείο Γ είναι:
α) 0 β) 5mm γ) 10mm δ) 20mm
9. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Α και Β ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ με το
ίδιο πλάτοσ Α. Σα ςθμεία τθσ μεςοκακζτου του τμιματοσ ΑΒ τθσ επιφάνειασ του υγροφ, μετά τθ ςυμ-
βολι των κυμάτων ςε αυτά, κα ταλαντϊνονται με πλάτοσ:
α) 0 β) Α/2 γ) Α δ) 2Α
10. Όταν δφο κφματα διαδίδονται ταυτόχρονα ςτθν ίδια περιοχι ενόσ ελαςτικοφ μζςου, θ αρχι τθσ
επαλλθλίασ των κυμάτων:
α) ιςχφει μόνο αν ζχουν το ίδιο πλάτοσ
β) δεν ιςχφει ςτισ περιπτϊςεισ που θ ιςχφσ των κυμάτων μεταβάλλει τισ ιδιότθτεσ του μζςου
γ) κακορίηει το ποςοςτό ςυνειςφοράσ του κάκε κφματοσ, ανάλογα με τθν ταχφτθτα διάδοςθσ
δ.)ορίηει ότι τα υλικά ςθμεία του μζςου ακολουκοφν τθ ςυχνότθτα του κφματοσ με το μεγαλφτερο πλά-
τοσ
11. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1, Π2 ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν ελαςτικι επιφάνεια ενόσ υ-
γροφ με το ίδιο πλάτοσ Α, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Σα κφματα ςυμβάλλουν ςτθ επιφά-
νεια του υγροφ. ΢θμείο (΢) τθσ επιφάνειασ του υγροφ:
α) κα παραμείνει ακίνθτο μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων ςε αυτό, εάν ιςαπζχει από τισ πθγζσ Π1 και Π2
β) κα είναι ςθμείο ενίςχυςθσ αν οι αποςτάςεισ του (΢) από τισ πθγζσ Π1 και Π2 διαφζρουν κατά 1,5λ
γ) κα είναι ςθμείο απόςβεςθσ αν οι αποςτάςεισ του (΢) από τισ πθγζσ Π1 και Π2 διαφζρουν κατά 1,5λ
δ) κα ταλαντϊνεται με πλάτοσ Α, μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων, αν οι αποςτάςεισ του (΢) από τισ πθ-
γζσ Π1, Π2διαφζρουν κατά λ/2.
12. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1, Π2 ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ με το
ίδιο πλάτοσ Α. ΢θμείο (΢) τθσ επιφάνειασ απζχει κατά r1=35λ/6 από τθν πθγι Π1 και κατά r2=11λ/6 από
τθν πθγι Π2, όπου λ το μικοσ κφματοσ των κυμάτων. Να επιλζξετε τθ ςωςτι πρόταςθ.
α) Σο (΢) είναι ςθμείο ενίςχυςθσ
β) Σο (΢) μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων ςε αυτό ταλαντϊνεται με πλάτοσ √ Α
γ) Σα κφματα φτάνουν ςτο (΢) με χρονικι διαφορά Σ/2
δ) Σο (΢) είναι ςθμείο απόςβεςθσ
13. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1, Π2 ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν ελαςτικι επιφάνεια ενόσ υ-
γροφ με το ίδιο πλάτοσ Α, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Σα κφματα ςυμβάλλουν ςτθ επιφά-
νεια του υγροφ.
α) Αν r1, r2 οι αποςτάςεισ ενόσ ςθμείου τθσ επιφάνειασ από τισ κυματικζσ πθγζσ, τότε το πλάτοσ ταλά-
r -r
ντωςισ του ςθμείου μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων ιςοφται με 2A | ημ(2π 1 2 ) |
2λ
β) Σα υλικά ςθμεία που ταλαντϊνονται ζχουν τθν ίδια ςυχνότθτα
γ) Δφο οποιαδιποτε ςθμεία τθσ επιφάνειασ, αν κινοφνται μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων ςε αυτά, τότε
ταλαντϊνονται είτε ςε αντίκεςθ είτε ςε ςυμφωνία φάςθσ
δ) Σα υλικά ςθμεία όπου τα κφματα ςυμβάλλουν ενιςχυτικά ταλαντϊνονται με ενζργεια ταλάντωςθσ
διπλάςια από τθν ενζργεια ταλάντωςθσ των πθγϊν
14. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1, Π2 ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ με το
ίδιο πλάτοσ Α, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Σα κφματα ςυμβάλλουν ςτθ επιφάνεια του υ-
γροφ.
α) Όλα τα ςθμεία που ταλαντϊνονται με πλάτοσ 2Α ιςαπζχουν από τισ πθγζσ
β) Αν θ διαφορά των αποςτάςεων ενόσ ςθμείου τθσ επιφάνειασ από τισ κυματικζσ πθγζσ ιςοφται με
ακζραιο πολλαπλάςιο του λ/2, τότε το ςθμείο είναι ςθμείο απόςβεςθσ
γ) Αν τα κφματα φτάνουν ςε ζνα ςθμείο τθσ επιφάνειασ με χρονικι διαφορά 3Σ/2, όπου Σ περίοδοσ των
κυμάτων, τότε το ςθμείο είναι ςθμείο ενίςχυςθσ
δ) Αν τα κφματα φτάνουν ςε ζνα ςθμείο τθσ επιφάνειασ με διαφορά φάςθσ 12π τότε το ςθμείο είναι
ςθμείο ενίςχυςθσ .
15. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ παράγουν αρμονικά κφματα πλάτουσ Α και μικουσ κφματοσ λ ςτθν επιφά-
νεια ενόσ υγροφ. Ζνα ςθμείο που απζχει από τισ δφο πθγζσ αποςτάςεισ r1 και r2
ζχει πλάτοσ ίςο με
 2
α) μθδζν, αν r1 - r2 = λ/2 β) , αν r1 – r2 =λ/4
2
γ) Α, αν r1 –r2 = 2λ/3 δ) 2A, αν r1 –r2 =λ.
16. Δυο ςφμφωνεσ ςθμειακζσ πθγζσ Π1 και Π2 δθμιουργοφν ςτο ίδιο υλικό εγκάρςια κφματα με πλάτοσ
Α=2cm και μικοσ κφματοσ λ=4cm. Σρία ςθμεία Α, Β, Γ του υλικοφ απζχουν αντίςτοιχα από τθν πθγι Π 1
αποςτάςεισ d1=22cm, r1=28,2cm και l1=24 cm. Σα ίδια ςθμεία Α, Β, Γ απζχουν αντίςτοιχα από τθν πθγι
Π2 αποςτάςεισ d2 =16cm , r2=27,2cm και l2 =64/3cm.
α) Σο ςθμείο Α παραμζνει διαρκϊσ ακίνθτο
β) Σο ςθμείο Β εκτελεί ταλάντωςθ με μζγιςτο πλάτοσ.
γ)Σο ςθμείο Γ ζχει πλάτοσ Αϋ= 4cm .
δ) Σο ςθμείο Γ ζχει πλάτοσ ίςο με το μιςό του πλάτουσ του ςθμείου Β.

ΟΜΑΔΑ Β.
17. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1 και Π2, ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ με
το ίδιο πλάτοσ Α , παράγοντασ κφματα ςυχνότθτασ f και μικουσ κφματοσ λ . ΢θμείο (΢) τθσ επιφάνειασ
του υγροφ απζχει κατά r1 =4λ από τθν πθγι Π1 και κατά r1 = 17/6λ από τθν πθγι Π2. Θ μζγιςτθ ταχφτθτα
ταλάντωςθσ του ςθμείου (΢) αφοφ ςυμβάλλουν ςε αυτό τα κφματα ιςοφται με:
α) υmax= 2 3 π·f·A β)υmax= 4 π·f·A γ) υmax= π·f·A.
Να επιλζξετε τθ ςωςτι απάντθςθ και να δικαιολογιςετε τθν επιλογι ςασ.
ίδιο πλάτοσ, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ=0,8m . ΢θμείο ΢ τθσ επιφάνειασ του υγροφ απζχει
r1 =2,6m από τθν πθγι Α και μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων ςε αυτό παραμζνει ακίνθτο. Θ απόςταςθ
r2 του ΢ από τθν πθγι Β μπορεί να είναι ίςθ με:
α)4,4m β) 0,6m γ) 2 m
ίδιο πλάτοσ, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ . Αν θ απόςταςθ των πθγϊν ιςοφται με λ , τότε
μεταξφ των πθγϊν διζρχονται:
α) δφο υπερβολζσ ενίςχυςθσ και δφο υπερβολζσ απόςβεςθσ.
β) μία υπερβολι ενίςχυςθσ και δφο υπερβολζσ απόςβεςθσ.
γ) μία υπερβολι ενίςχυςθσ και καμία υπερβολι απόςβεςθσ.
Να επιλζξετε τθ ςωςτι πρόταςθ και να δικαιολογιςετε τθν επιλογι ςασ.
20. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1 και Π2 , ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ με
το ίδιο πλάτοσ Α=0,4m και περίοδο T= 0,1s. Σα παραγόμενα κφματα ζχουν μικοσ κφματοσ λ. ΢θμείο (΢)
31λ
τθσ επιφάνειασ απζχει r1 από τθν πθγι Π1 και r2 από τθν πθγι Π2 , με r1- r2= . Σο ςθμείο (΢), μετά τθ
6
ςυμβολι των κυμάτων ςε αυτό, ζχει μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ μζτρου:
α) 16π m/s β) 8π 3 m/s γ) 2π m/s.
21. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1 και Π2 ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν ελαςτικι επιφάνεια ενόσ
υγροφ με το ίδιο πλάτοσ A , παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Σα κφματα ςυμβάλλουν ςτθ επι-
φάνεια του υγροφ. Σο πλικοσ των υπερβολϊν ενίςχυςθσ που τζμνουν το τμιμα που ςυνδζει τισ πθγζσ:
α) είναι άρτιο
β) είναι περιττό
γ) είναι άρτιο αν οι πθγζσ απζχουν κατά ακζραιο πολλαπλάςιο του λ και περιττό αν οι πθγζσ απζχουν
περιττό πολλαπλάςιο του λ/2 .
22. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1 και Π2 βρίςκονται ςτα ςθμεία (Α) και (Β) αντίςτοιχα τθσ ελαςτι-
κισ επιφάνειασ ενόσ υγροφ. Οι πθγζσ ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια του υγροφ με το ίδιο πλά-
τοσ Α, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Αν (ΑΒ)=2,4λ , τότε μεταξφ των (Α) και (Β) και επί του
(ΑΒ) το πλικοσ των ςθμείων απόςβεςθσ είναι:
α) 4 β) 5 γ) 6.
Να επιλζξετε τθ ςωςτι πρόταςθ και να δικαιολογιςετε τθν απάντθςθ ςασ.

τοσ Α, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Αν (ΑΒ)=2,4λ, τότε μεταξφ των (Α) και (Β) και επί του
(ΑΒ) το πλικοσ των ςθμείων ενίςχυςθσ είναι:
α) 3 β) 4 γ) 5.
τοσ Α , παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ . ΢θμείο (΢) τθσ επιφάνειασ απζχει κατά r1=4λ από τθν
πθγι Π1 και κατά r2 (r2> r1) από τθν πθγι Π2 . Σα κφματα των πθγϊν ςυμβάλλουν ςτο (΢) με χρονικι δι-
αφορά Δt=T Θ μζγιςτθ ταχφτθτα του υλικοφ ςθμείου (΢) μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων είναι:
α) ίςθ με τθ μζγιςτθ ταχφτθτα τθσ ταλάντωςθσ των πθγϊν.
β) διπλάςια από τθ μζγιςτθ ταχφτθτα τθσ ταλάντωςθσ των πθγϊν.
γ) τριπλάςια από τθ μζγιςτθ ταχφτθτα τθσ ταλάντωςθσ των πθγϊν.
25. Δφο ςφγχρονεσ κυματικζσ πθγζσ Π1 και Π2 βρίςκονται ςτα ςθμεία (Α) και (Β) αντίςτοιχα τθσ ιρεμθσ
επιφάνειασ ενόσ υγροφ. Οι πθγζσ ταλαντϊνονται κάκετα ςτθν επιφάνεια του υγροφ με το ίδιο πλάτοσ A
, παράγοντασ κφματα με μικοσ κφματοσ λ. Θ απόςταςθ μεταξφ δφο διαδοχικϊν ςθμείων απόςβεςθσ
που ανικουν ςτο τμιμα (ΑΒ) ιςοφται με:
λ λ
α) λ β) γ) .
2 4

ΟΜΑΔΑ Γ.
26. Δφο ςφγχρονεσ ςθμειακζσ πθγζσ Π1, Π2 ταλαντϊνονται με ςυχνότθτα f=100Θz και δθμιουργοφν
κφματα ςτθν επιφάνεια του νεροφ μιασ δεξαμενισ. Σα κφματα αυτά κεωροφνται εγκάρςια και αρμονι-
κά, και διαδίδονται με ταχφτθτα υ=3 m/s. Σρία ςθμεία Κ, Λ, Μ, απζχουν από τισ δφο πθγζσ Π1 ,Π2 αντί-
ςτοιχα αποςτάςεισ:
Σο Κ: d1=20cm και d2=14cm , το Λ: d3 =24cm και d4=19,5cm και το Μ: d5=28cm και d6=24,5cm.
α) Να δικαιολογιςετε, ποιο από τα ςθμεία Κ, Λ, Μ ταλαντϊνεται με μζγιςτο πλάτοσ.
β) Να δικαιολογιςετε, ποιο από τα ςθμεία Κ, Λ, Μ παραμζνει ςυνεχϊσ ακίνθτο.
Απ: α) Κ β) Λ ,
27. Δυο ςφγχρονεσ πθγζσ Π1 και Π2 παράγουν ςτθν επιφάνεια υγροφ κφματα, πλάτουσ Α=2cm , με ςυ-
χνότθτα f=10Θz, τα οποία κεωροφνται εγκάρςια και αρμονικά. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ των κυμάτων είναι
υ=5m/s. Ζνα ςθμείο ΢ τθσ επιφάνειασ του υγροφ βρίςκεται ςε απόςταςθ d1=1/4m από τθν πθγι Π1
και d2=1/6m από τθν πθγι Π2. Να γράψετε:
α) Σισ εξιςϊςεισ τθσ ταλάντωςθσ του ςθμείου ΢ που οφείλονται ςτα δφο κφματα.
β) Σθν εξίςωςθ τθσ ςυνιςταμζνθσ κίνθςθσ του ςθμείου ΢ που προκφπτει από τθ ςυμβολι των δφο κυ-
μάτων.
Απ: α) y=0,02θμ2π(10t-1/2)(S.I) , y=0,02θμ2π(10t-1/3)(S.I) β) y=0,02√ θμ2π(10t-5/12)(S.I)
28. Δφο αρμονικά κφματα που προζρχονται από δφο ςφγχρονεσ πθγζσ Π1 και Π2, διαδίδονται ςε ςτθν
ιρεμθ επιφάνεια υγροφ με ταχφτθτα υ=3 m/s. Σα δφο κφματα ςυναντιοφνται ςτο ςθμείο ΢, το οποίο
απζχει αποςτάςεισ d1=5m και d2=7m από τισ πθγζσ Π1 και Π2 αντίςτοιχα. Θ ςυχνότθτα ταλάντωςθσ των
δφο πθγϊν είναι f=2 Hz και το πλάτοσ Α=2 cm. Να υπολογίςετε τθν απομάκρυνςθ του ςθμείου ΢ :
α) Σθ χρονικι ςτιγμι t1=2 s
β) Σθ χρονικι ςτιγμι t2=3,125 s
Απ: α) -0,01√ m β) -0,02m
29. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ κυμάτων Π1 και Π2 ,οι οποίεσ βρίςκονται ςε απόςταςθ 5cm, μεταξφ τουσ,
παράγουν ςε ατςάλινθ χορδι μεγάλου μικουσ αρμονικά κφματα με πλάτοσ Α=2mm και ςυχνότθτα
f=60Hz . H ταχφτθτα διάδοςθσ των κυμάτων πάνω ςτθ χορδι είναι υ=80cm/s. Ζνα ςθμείο M βρίςκεται
ανάμεςα ςτισ δφο πθγζσ και απζχει από τθν πθγι Π1 απόςταςθ x=1cm. Να βρείτε:
α) Σθν εξίςωςθ τθσ απομάκρυνςθσ y=f(t) του ςθμείο Μ.
β) Σθν εξίςωςθ τθσ ταχφτθτασ υ=f(t) για τθν ταλάντωςθ του ςθμείου Μ.
γ) Σον αρικμό των ςθμείων τθσ χορδισ που βρίςκονται ανάμεςα ςτισ πθγζσ Π1 ,Π2 και παραμζνουν
ακίνθτα.
Απ: α) y=0,02√ θμ2π(60t-15/8)(S.I) β) υ=0,24π√ ςυν2π(60t-15/8)(S.I) γ) 8
30. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ κυμάτων Π1 και Π2 μπαίνουν ταυτόχρονα ςε ταλάντωςθ τθ χρονικι ςτιγμι
t=0 και δθμιουργοφν ςτθν επιφάνεια του νεροφ μιασ δεξαμενισ εγκάρςια αρμονικά κφματα. Σα κφματα
διαδίδονται με ταχφτθτα υ=20cm/s και ςτακερό πλάτοσ. ΢ε ζνα ςθμείο ΢ τθσ επιφάνειασ του νεροφ, το
οποίο απζχει αποςτάςεισ d1 και d2 αντίςτοιχα από τισ πθγζσ Π1 και Π2, τα κφματα ςυμβάλουν ενιςχυτι-
κά. Σο ςθμείο ΢ ταλαντϊνεται ςφμφωνα με τθν εξίςωςθ y=0,04θμ(10πt -8π) (ςτο S.I. ).Σο κφμα που πα-
ράγεται από τθν πιο απομακρυςμζνθ πθγι Π1 φτάνει ςτο ςθμείο ΢ μετά από 5 πλιρεισ ταλαντϊςεισ
τθσ πθγισ Π1. Να βρείτε:
α) Σθν εξίςωςθ ταλάντωςθσ των δφο πθγϊν.
β) Σισ αποςτάςεισ d1 και d2.
γ) Σθν ταχφτθτα ταλάντωςθσ του ςθμείου ΢ τθ χρονικι ςτιγμι t=1,025s
Απ: α) y=0,02θμ2π(10t)(S.I) β) 0,2m , 0,12m γ) 0,2π√ m/s
31. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ Α και Β βρίςκονται ςτθν επιφάνεια μιασ λίμνθσ. Ζνασ μικρόσ φελλόσ τοποκε-
τείται ςε ςθμείο Κ τθσ επιφάνειασ τθσ λίμνθσ που απζχει αποςτάςεισ xΑ=5m και xB=6m αντίςτοιχα από

τισ δφο πθγζσ. Οι πθγζσ αρχίηουν να εκτελοφν ταλάντωςθ τθ χρονικι ςτιγμι t =0 με εξίςωςθ y = 0,2θμπt
(S.I) θ κάκε μία, οπότε και ξεκινά διάδοςθ κυμάτων με ταχφτθτα υδ=0,25m/s.
α) Ποια χρονικι ςτιγμι φτάνει θ διαταραχι που προκαλεί θ πθγι Α ςτο φελλό;
β) Ποια χρονικι ςτιγμι φτάνει θ διαταραχι που προκαλεί θ πθγι Β ςτο φελλό;
γ) Ποια είναι θ απομάκρυνςθ του φελλοφ τισ χρονικζσ ςτιγμζσ t1=18s, t2=21,5s t3=26,25s;
δ) Ποια χρονικι ςτιγμι μετά τθ ςυμβολι των δφο κυμάτων, θ απομάκρυνςθ του φελλοφ ζχει μζγιςτο
μζτρο για πρϊτθ φορά;
ε) Να ςχεδιάςετε το διάγραμμα απομάκρυνςθσ – χρόνου για το φελλό ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ,
από τθν t=0 και μετά.
Απ: α) 20s β) 24s γ) 0m , -0,2m , 0,2√ m δ) 24,5s
32. Αρμονικά κφματα δθμιουργοφνται ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ από δφο ςφγχρονεσ πθγζσ Π1 και Π2.
Οι πθγζσ εκτελοφν κατακόρυφεσ αρμονικζσ ταλαντϊςεισ με εξίςωςθ y=0,2θμ4πt (S.I) θ κάκε μία. Ζνα
ςθμείο Κ που βρίςκεται ςτθν επιφάνεια του υγροφ απζχει από τθν πθγι Π1 απόςταςθ x1=90cm και από
τθν πθγι Π2 απόςταςθ x2 =150cm. Σο ςθμείο Κ ξεκινά να ταλαντϊνεται τθ χρονικι ςτιγμι t1= 1,5s εξαι-
τίασ του κφματοσ που προζρχεται από τθν Π1.
α) Να βρείτε το πλάτοσ ταλάντωςθσ που κα εκτελζςει το ςθμείο Κ μετά τθ ςυμβολι των δφο κυμάτων
ςε αυτό.
β) Ποια χρονικι ςτιγμι το Κ ζχει για πρϊτθ φορά απομάκρυνςθ 0,2m;
γ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ επιτάχυνςθσ ταλάντωςθσ του ςθμείου Κ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο,
μετά τθν ζναρξθ τθσ ςυμβολισ των δφο κυμάτων.
δ) Να βρείτε τθν απόςταςθ ΛM, όπου Λ το ςθμείο, ςτο οποίο θ υπερβολι που διζρχεται από το Κ τζ-
μνει το ευκφγραμμο τμιμα Π1 Π2και Μ το μζςον του τμιματοσ Π1Π2.
Απ: α) 0,4m β) 1,625s γ) α=-6,4π2θμ2π(2t-4)(S.I) δ) 30cm
33. ΢τθν επιφάνεια ενόσ υγροφ διαδίδονται δφο αρμονικά κφματα που δθμιουργοφνται από δφο ςφγ-
χρονεσ πθγζσ Π1 και Π2, οι οποίεσ βρίςκονται ςτα ςθμεία Κ και Λ αντίςτοιχα και ταλαντϊνονται με εξί-
ςωςθ y=0,04θμ5πt (S.I.). Ζνα ςθμείο Η τθσ επιφάνειασ του υγροφ, που απζχει από τθν πθγι Π1 απόςτα-
ςθ r1=2 m και από τθν Π2 απόςταςθ r2=2,6m, ξεκινά να ταλαντϊνεται τθ ςτιγμι t1=1s,ενϊ το μζςο Μ
του ευκφγραμμου τμιματοσ ΚΛ ξεκινά να ταλαντϊνεται τθ ςτιγμι t'=1,2 s.
α) Να εξετάςετε ςε ποιο από τα ςθμεία Η και Μ εμφανίηονται πρϊτα φαινόμενα ςυμβολισ και να υπο-
λογίςετε με ποια χρονικι διαφορά παρατθροφνται.
β) Να υπολογίςετε μετά τθ ςυμβολι των δφο κυμάτων ςτα δφο ςθμεία το πθλίκο τθσ μζγιςτθσ ταχφτθ-
τασ ταλάντωςθσ που αποκτά ζνα μικρό κομμάτι ξφλου αν τοποκετθκεί ςτο ςθμείο Η προσ τθ μζγιςτθ
ταχφτθτα ταλάντωςθσ που αποκτά το ίδιο κομμάτι αν τοποκετθκεί ςτο ςθμείο Μ.
γ) Να γράψετε τθ χρονικι εξίςωςθ τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ του μικροφ κομματιοφ ξφλου όταν είναι
τοποκετθμζνο ςτο ςθμείο Η, από τθ χρονικι ςτιγμι t=0 και μετά.
Απ: α) ςτο Μ , 0,1s γ) υ=0 για 0≤t<1s
β) √ /2 υ=0,2πςυν(5πt-5π)(S.I) για 1s≤t<1,3s
υ=-0,2√ πςυν(5πt-23π/4)(S.I) για 1s≤t<1,3s
34. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ Π1 και Π2 (θ εξίςωςθ ταλάντωςθσ των δφο πθγϊν είναι τθσ μορφισ y=Αθμωt)
βρίςκονται ςτα ςθμεία Α και Β αντίςτοιχα τθσ ελεφκερθσ επιφάνειασ νεροφ και προκαλοφν όμοια ε-
γκάρςια κφματα που διαδίδονται με ταχφτθτα υδ=0,5m/s. Ζνα ςθμείο Κ τθσ επιφάνειασ του νεροφ βρί-
ςκεται πάνω ςτο ευκφγραμμο τμιμα ΑΒ και απζχει από τα Α και Β αποςτάςεισ (ΑΚ) = r1 και (ΒΚ) = r2 με
r1>r2. Σο ςθμείο Κ είναι το πλθςιζςτερο προσ το μζςον Μ του τμιματοσ ΑΒ που ταλαντϊνεται με μζγι-
ςτο πλάτοσ. Θ απομάκρυνςθ του ςθμείου Κ από τθ κζςθ ιςορροπίασ του λόγω τθσ ςυμβολισ των κυμά-
των περιγράφεται ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο t από τθν εξίςωςθ yκ=0,2θμ (t-2)(S.I) . Να υπολογίςετε:
α) Σθν περίοδο, το μικοσ κφματοσ και το πλάτοσ των κυμάτων που ςυμβάλουν
β) Σθν απόςταςθ ΑΒ των δφο πθγϊν.
γ) Σισ αποςτάςεισ r1 και r2 του ςθμείου Κ από τα ςθμεία Α και Β.

δ) Σον αρικμό των ςθμείων του ευκφγραμμου τμιματοσ ΑΒ, τα οποία εξαιτίασ τθσ ςυμβολισ ζχουν
πλάτοσ ίςο με το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ του ςθμείου Κ.
Απ: α) 1,2s , 0,6m , 0,1m β) 2,6m γ) 1,6m , 1m δ) 9
35. ΢τα ςθμεία Κ και Λ τθσ επιφάνειασ ενόσ ελαςτικοφ μζςου που ορίηουν τθν ευκεία (ε) και απζχουν
μεταξφ τουσ απόςταςθ d=1,5 m βρίςκονται δφο ςφγχρονεσ πθγζσ αρμονικϊν κυμάτων Π1 και Π2 αντί-
ςτοιχα οι οποίεσ ταλαντϊνονται με εξίςωςθ y=0,2θμ2,5πt (S.I.). Σο κφμα που δθμιουργείται από τθν
πθγι Π1 φτάνει ςτθν πθγι Π2 τθ χρονικι ςτιγμι 3 s.
α) Να αποδείξετε ότι όλα τα ςθμεία τθσ ευκείασ (ε) που βρίςκονται δεξιά από τθν πθγι Π 2 ι αριςτερά
από τθν πθγι Π1 ζχουν εξαιτίασ τθσ ςυμβολισ το ίδιο πλάτοσ ταλάντωςθσ και να υπολογίςετε το πλά-
τοσ αυτό.
β) Να βρείτε τισ κζςεισ των ςθμείων του ευκφγραμμου τμιματοσ ΚΛ ςτα οποία ςυμβαίνει ακυρωτικι
ςυμβολι και ςτθ ςυνζχεια να ςχεδιάςετε τισ αντίςτοιχεσ υπερβολζσ.
γ) Να γράψετε για μετά τθ ςυμβολι των δφο κυμάτων τθ χρονικι εξίςωςθ τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ
ενόσ υλικοφ ςθμείου Η του ευκφγραμμου τμιματοσ ΚΛ που απζχει από τθν πθγι Π1 απόςταςθ 1,2 m.
Απ: α) 0,2√ m β) 0,05m , 0,25m , 0,45m , 0,65m , 0,85m , 1,05m , 1,25m , 1,45m
γ) υ=0,5√ πςυν(2,5πt-3,75π)(S.I) για t≥2,4s
36. ΢' ζνα ςθμείο Η τθσ επιφάνειασ υγροφ βρίςκεται ζνα μικρό κομμάτι φελλοφ, ςτο οποίο φτάνουν
δφο κφματα ίδιου πλάτουσ Α=0,02m που προζρχονται από δφο ςφγχρονεσ πθγζσ μθδενικισ αρχικισ
φάςθσ. Οι πθγζσ βρίςκονται ςτα ςθμεία Κ και Λ τθσ επιφάνειασ και απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ
d=4m, αρχίηουν τθν t=0 να ταλαντϊνονται και δθμιουργοφν κφματα τα οποία διαδίδονται ςτθν επιφά-
νεια του υγροφ με ταχφτθτα υδ=2 m/s. Από τθ ςτιγμι που φτάνει το πρϊτο κφμα ςτο ςθμείο Η και μζχρι
να φτάςει και το δεφτερο περνά χρόνοσ ίςοσ με 1,2 s και ο φελλόσ ςτο χρόνο αυτό ζχει ολοκλθρϊςει 3
ταλαντϊςεισ.
α) Να αποδείξετε ότι ο φελλόσ μετά τθ ςυμβολι των κυμάτων ςε αυτόν εκτελεί ταλάντωςθ με πλάτοσ
ίςο με 0,04 m.
β) Να γράψετε τθ χρονικι εξίςωςθ κίνθςθσ του μζςου Μ του ευκφγραμμου τμιματοσ ΚΛ.
γ) Να υπολογίςετε τθ διαφορά φάςθσ των ταλαντϊςεων των υλικϊν ςθμείων Μ και Η μετά τθ ςυμβολι
των δφο κυμάτων ςτα ςθμεία αυτά, αν γνωρίηετε ότι το Η είναι ςθμείο του ευκφγραμμου τμιματοσ ΚΛ,
με ΗΚ>ΗΛ.
δ) Να ςχεδιάςετε ξεχωριςτά, ςε βακμολογθμζνουσ άξονεσ, τισ γραφικζσ παραςτάςεισ των χρονικϊν
εξιςϊςεων ταλάντωςθσ του μζςου Μ και του ςθμείου Η από τθ χρονικι ςτιγμι t= 0 και μετά.
Απ: β) y=0,04θμ(5πt-5π)(S.I) γ) π
37. Από δφο βρφςεσ με κοινι ςτρόφιγγα που τα ςτόμια τουσ απζχουν μεταξφ τουσ d=20cm, αφινονται
ταυτόχρονα όμοιεσ ςταγόνεσ νεροφ οι οποίεσ φςτερα από μικρι διαδρομι πζφτουν ςε μια μεγάλθ επι-
φάνεια αρχικά ιρεμου νεροφ. Με τον τρόπο αυτό δθμιουργοφνται ςτθν επιφάνεια του νεροφ δφο ςφγ-
χρονεσ πθγζσ εγκάρςιων αρμονικϊν επιφανειακϊν κυμάτων ταχφτθτασ διάδοςθσ 4cm/s, πλάτουσ
5mm και ςυχνότθτασ 2Θz.
α)Πόςοσ χρόνοσ απαιτείται για να εκτελζςει μια πλιρθ ταλάντωςθ ζνα υλικό ςθμείο τθσ επιφάνειασ
του υγροφ;
β) Πόςο απζχουν μεταξφ τουσ δφο διαδοχικά όρθ τθσ επιφάνειασ του υγροφ πριν ξεκινιςει θ ςυμβολι
των κυμάτων;
γ) Ποιο είναι το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ ενόσ ςθμείου που απζχει από τισ πθγζσ αποςτάςεισ r1 = 16cm
και r2 = 12cm;
δ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ ταχφτθτασ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο του πρϊτου υλικοφ ςθμείου ςτο
οποίο ςυμβάλουν τα παραγόμενα κφματα,
ε) Να υπολογίςετε τθν τιμι που πρζπει να πάρει θ ςυχνότθτα τθσ ταλάντωςθσ των δφο πθγϊν, ϊςτε θ
απόςταςθ δφο διαδοχικϊν ακίνθτων ςθμείων που βρίςκονται ςτο ευκφγραμμο τμιμα, το οποίο ορί-
ηουν οι πθγζσ, να γίνει 0,5cm.
Απ: α) 0,5s β) 2cm γ) 10mm δ)υ=0,04πςυν2π(2t-5)(S.I) ε)4Hz

38. Δφο ςφγχρονεσ θχθτικζσ πθγζσ ςυχνότθτασ f0 βρίςκονται ςτα ςθμεία Α και Β τα οποία απζχουν α-
πόςταςθ d=14m. Ζνα ςθμείο ΢ βρίςκεται ςτθ μεςοκάκετο του τμιματοσ ΑΒ και απζχει απόςταςθ
΢Μ=12m από το μζςον του Μ. Ζνασ ανιχνευτισ ιχου βρίςκεται ςτο ΢ και αρχίηει να μετακινείται πα-
ράλλθλα προσ τθν ευκεία ΑΒ. Κατά τθ διάρκεια τθσ κίνθςθσ του, θ ζνταςθ του ιχου που καταγράφει,
μειϊνεται μζχρι που μθδενίηεται όταν φτάνει ςτο ςθμείο Ρ. Θ απόςταςθ ΢Ρ είναι ίςθ με 2m και θ ςυ-
χνότθτα f0 είναι ίςθ με 85Hz.
α) Να υπολογίςετε τθ ταχφτθτα διάδοςθσ του ιχου.

β) Αν ο ανιχνευτισ κινθκεί κατά μικοσ του τμιματοσ ΑΒ ξεκινϊντασ από το ςθμείο Μ, ςε πόςθ από-
ςταςθ κα καταγράψει για δεφτερθ φορά μθδενιςμό του ιχου;
γ) Να υπολογίςετε τθν ελάχιςτθ ςυχνότθτα που πρζπει να ζχουν οι θχθτικζσ πθγζσ, ϊςτε ο ανιχνευτισ
τοποκετοφμενοσ ςτο ςθμείο Ρ να καταγράφει μζγιςτθ ζνταςθ του ιχου.
Απ: α) 340m/s β) 3m γ) 170Hz
39. Οι δφο πθγζσ αρχίηουν τθ ςτιγμι t=0 να εκτελοφν ίδια αρμονικι ταλάντωςθ. Για τα ςθμεία τθσ
ςυμβολισ του ςχιματοσ δίνονται οι παρακάτω πλθροφορίεσ:
Θ διαφορά των αποςτάςεων του ςθμείου Γ από τισ δφο πθγζσ είναι 60 cm. Σο ςθμείο Β εκτελεί αρμονι-
κι ταλάντωςθ για χρονικό διάςτθμα 0,05 s. Σο ςθμείο Α αρχίηει να εκτελεί ταλάντωςθ τθ ςτιγμι που
το Β ακινθτοποιείται και αρχίηει να εκτελεί ςυνκζτθ ταλάντωςθ τθ ςτιγμι t1=0,4 s. Μετά τθ ςτιγμι t1 το
Α ζχει ταχφτθτα μζτρου 1,6π m/s κάκε φορά που απζχει 6 cm από τθ κζςθ ιςορροπίασ του.
α) Να γραφεί θ εξίςωςθ του κφματοσ τθσ Π1.

β)Να βρεκεί θ απόςταςθ του ςθμείου Β από τισ πθγζσ,
γ) Σι πλάτοσ τελικισ ταλάντωςθσ ζχει ζνα ςθμείο ςτο οποίο το κφμα τθσ μιασ πθγισ φκάνει με κακυ-
ςτζρθςθ 25 ms;
Απ: α) y1=0,05θμ2π(10t-2,5r1)(S.I) β) 1,2m , 1m γ) 5√ cm

40. ΢το διάγραμμα βλζπετε τθν απομάκρυνςθ λόγω ταλάντωςθσ ενόσ ςθμείου ΢ ςτθν επιφάνεια ςυμ-
βολισ δφο ςφγχρονων πθγϊν. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ των εγκάρςιων επιφανειακϊν κυμάτων είναι
2 m/s.
α) Να βρεκεί θ απόςταςθ του ςθμείου ΢ από κάκε πθγι.

β) Να βρεκεί το μικοσ κφματοσ.
γ)Να αιτιολογθκεί γιατί ςτθν επιφάνεια ςυμβολισ δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν τελικά λιγότεροι
από 4 και περιςςότεροι από 8 κροςςοί απόςβεςθσ,
δ) Να γραφεί θ εξίςωςθ απομάκρυνςθσ τθσ ςφνκετθσ ταλάντωςθσ του ΢ ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο.
Απ: α) 0,4m , 1,2m β) 0,4m γ) y=0,06θμ(10πt-4π)(S.I)
41. Δφο ςφγχρονεσ ςθμειακζσ πθγζσ εγκάρςιων αρμονικϊν κυμάτων Π1 και Π2 βρίςκονται ςτθν
επιφάνεια υγροφ. Οι πθγζσ απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ d=60cm και παράγουν κφματα με μι-
κοσ κφματοσ λ=20cm. Από τθν πθγι Π1 φζρουμε κάκετθ ςτθν ευκεία που ορίηουν οι πθγζσ
α) Αν ΢ ζνα ςθμείο μθδενικοφ πλάτουσ ταλάντωςθσ που βρίςκεται πάνω ςτθν κάκετθ, να βρεκεί ςχζςθ
που δίνει τθν απόςταςθ του ςθμείου αυτοφ από τθν πθγι Π1.
β) Ποια είναι θ μικρότερθ απόςταςθ που μπορεί να ζχει το ςθμείο ΢ από τθν πθγι Π1;
Απ: α) x= (180/μ) -5μ όπου μ=1, 3, 5. (x ςε cm) β) 11cm
42. Δφο ςφγχρονεσ ςθμειακζσ πθγζσ εγκάρςιων αρμονικϊν κυμάτων Π1 και Π2 βρίςκονται ςτθν επιφά-
νεια υγροφ και απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ d=30cm. Οι πθγζσ ταλαντεφονται με εξίςωςθ
y=0,02θμ(100πt) (S.I.) παράγοντασ κφματα που διαδίδονται χωρίσ μεταβολι ςτο πλάτοσ τουσ με ταχφ-
τθτα 2m/s.
α) Να βρεκεί το πλικοσ των κροςςϊν ενιςχυτικισ ςυμβολισ που κα υπάρχουν ςτθν επιφάνεια του υ-
γροφ,
β) Από ςθμείο ΢ του ευκφγραμμου τμιματοσ Π1Π2 που απζχει 7,5 cm από τθν πθγι Π1 φζρουμε μια
κάκετθ ςτο Π1Π2 ευκεία (ε). Πόςα ςθμεία τθσ κα ζχουν μθδενικό πλάτοσ ταλάντωςθσ;
γ) Σι πλάτοσ ταλάντωςθσ ζχει το ςθμείο ΢;
Απ: α) 15 β) 8 γ) 2√ cm
43. Από δφο ςφμφωνεσ πθγζσ Π1 και Π2, που βρίςκονται ςτθν επιφάνεια ενόσ υγροφ, παράγονται ε-
γκάρςια αρμονικά κφματα τα οποία διαδίδονται με ταχφτθτα 4 m/s ςτθν επιφάνεια του υγροφ. Οι εξι-
ςϊςεισ ταλάντωςθσ των δφο πθγϊν είναι yΠ1=0,02θμ10πt(S.I.) και yΠ2 = 0,02θμ(10πt + π) (S.I.).
α) Να βρείτε ποια χρονικι ςτιγμι αρχίηει θ ςυμβολι των κυμάτων ςε ςθμείο Η τθσ επιφάνειασ που α-
πζχει από τθν πθγι Π1 απόςταςθ r1=2m και από τθν πθγι Π2 απόςταςθ r2=3,2m.
β) Να γράψετε τθ χρονικι εξίςωςθ τθσ απομάκρυνςθσ του υλικοφ ςθμείου Η μετά τθ ςυμβολι των δφο
κυμάτων ςτο ςθμείο αυτό.
γ) Να βρείτε τθ ςχζςθ που ςυνδζει τισ αποςτάςεισ r1 και r2 από τισ δφο πθγζσ των ςθμείων ςτα οποία
ςυμβαίνει: i) ενιςχυτικι ςυμβολι και ii) ακυρωτικι ςυμβολι.
Απ: α) 0,7s β) y=0,04θμ(10πt-5π)(S.I) γ) r1-r2= 2(2κ-1)/5 με κ=0, ±1, ±2,…..
r1-r2= 4κ/5 με κ=0, ±1, ±2,…..

44. Θ διάταξθ του παρακάτω ςχιματοσ αποτελείται από δφο ςωλινεσ Α και Β, από τουσ οποίουσ ο Β
μπορεί να μετακινείται δεξιά και αριςτερά. Θχθτικι πθγι Π δθμιουργεί ςτο ζνα ανοικτό άκρο του ςω-
λινα Α ιχο ςυχνότθτασ f. Μετακινϊντασ το ςωλινα Β παρατθροφμε ότι θ ζνταςθ του ιχου που εξζρχε-
ται από το ανοικτό άκρο ΢ αυξομειϊνεται. Όταν θ απόςταςθ x ζχει τθν τιμι x0 =0,4 m, ο ιχοσ που εξζρ-
χεται από το ανοικτό άκρο ΢ ζχει μζγιςτθ ζνταςθ, ενϊ θ ζνταςι του μεγιςτοποιείται και πάλι για πρϊτθ
φορά όταν θ απόςταςθ x αποκτιςει τθν τιμι x1=0,5 m. Αν θ ταχφτθτα διάδοςθσ του ιχου ςτον αζρα
ιςοφται με 340 m/s, να υπολογίςετε τθ ςυχνότθτα f του ιχου.
Απ: 1700Hz
45. ΢ε ςθμείο Κ τθσ επιφάνειασ ενόσ υγροφ μια πθγι αρμονικϊν κυμάτων δθμιουργεί εγκάρ-
ςια κφματα τα οποία διαδίδονται με ταχφτθτα 2 m/s ςτθν επιφάνεια του υγροφ. Μικρό κομμάτι φελλοφ
βρίςκεται ςε ςθμείο ΢ τθσ επιφάνειασ του υγροφ που απζχει απόςταςθ α=0,8m από τθν πθγι. Ο φελ-
λόσ ταλαντϊνεται με τθν επίδραςθ δφο κυμάτων, ζνα που ζρχεται κατευκείαν από τθν πθγι και ζνα
άλλο που φτάνει ςε αυτόν μετά από ανάκλαςθ ςε ανακλαςτιρα, ο οποίοσ μπορεί να μετακινείται μόνο
πάνω ςτθ μεςοκάκετο του τμιματοσ Κ΢. Αρχικά ο ανακλαςτιρασ είναι ακίνθτοσ ςε απόςταςθ Θ=0,3m
από το ευκφγραμμο τμιμα Κ΢, ο φελλόσ ταλαντϊνεται με μζγιςτο πλάτοσ και θ πθγι ταλαντϊνεται με
τθν ελάχιςτθ δυνατι ςυχνότθτα.
α) Να βρεκεί θ ςυχνότθτα ταλάντωςθσ τθσ πθγισ.

β)Απομακρφνουμε τον ανακλαςτιρα κατά d από το ευκφγραμμο τμιμα Κ΢ και τον φζρνουμε ςε νζα
κζςθ, όπου ο φελλόσ παραμζνει ακίνθτοσ για τρίτθ φορά μετά τθν ζναρξθ τθσ μετακίνθςθσ του ανα-
κλαςτιρα. Να υπολογίςετε τθν απόςταςθ d.
Απ: α) 10Ηz β) d=0,334m
46. ΢ε ςθμεία Κ και Λ τθσ επιφάνειασ ενόσ ελαςτικοφ μζςου βρίςκονται δφο ςφγχρονεσ πθγζσ αρμονι-
κϊν κυμάτων οι οποίεσ απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ d=1,2m και ταλαντϊνονται με εξίςωςθ ταλά-
ντωςθσ y=0,04θμωt (y ςε m). Σα αρμονικά κφματα που δθμιουργοφν οι δφο πθγζσ ζχουν μικοσ κφματοσ
0,2 m και διαδίδονται ςτθν επιφάνεια του ελαςτικοφ μζςου. Τλικό ςθμείο Η τθσ επιφάνειασ του ελαςτι-
κοφ μζςου απζχει από τισ δφο πθγζσ Π1 και Π2 αποςτάςεισ r1 και r2 αντίςτοιχα για τισ οποίεσ ιςχφει
r2=2r1. Σθ χρονικι ςτιγμι t1που ξεκινά να ταλαντϊνεται το υλικό ςθμείο Η θ πθγι Π2 ζχει εκτελζςει 3
ταλαντϊςεισ ακριβϊσ.
α) Να βρείτε το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Η μετά τθ ςυμβολι των δφο κυμάτων ςτο
ςθμείο αυτό.
β) Να βρείτε τθ χρονικι διαφορά ζναρξθσ τθσ ςυμβολισ των δφο κυμάτων ςτο υλικό ςθμείο Η και ςτο
υλικό ςθμείο που βρίςκεται ςτο μζςο Μ τθσ απόςταςθσ των δφο πθγϊν, αν γνωρίηετε ότι θ κάκε πθγι
εκτελεί 40 ταλαντϊςεισ ςε χρόνο 4 s.
γ) Από το ςθμείο Η φζρνουμε παράλλθλθ ςτθν ευκεία των δφο πθγϊν, θ οποία τζμνει τθ μεςοκάκετο
του τμιματοσ ΚΛ ςτο ςθμείο Κ. Να υπολογίςετε τον αρικμό των ςθμείων ακυρωτικισ ςυμβολισ ςτο
ευκφγραμμο τμιμα ΗΚ.
Απ: α) 0,08m β) 0,3s γ)3

Μελζτθ τθσ ςυμβολισ κυμάτων με αντίκετεσ διευκφνςεισ, εξίςωςθ ςτάςιμου κφματοσ

 Σι ονομάηουμε ςτάςιμο κφμα;
Ζςτω ότι δφο κφματα με το ίδιο πλάτοσ και τθν ίδια ςυχνότθτα διαδίδονται ταυτόχρονα ςτο ίδιο γραμ-
μικό ελαςτικό μζςο με αντίκετθ φορά. Σο αποτζλεςμα τθσ ςυμβολισ τουσ αποτελεί μία ιδιαίτερθ κυ-
ματικι διαμόρφωςθ που ονομάηεται ςτάςιμο κφμα.
 ΢το γραμμικό μζςο που ςυμβάλλουν τα δφο κφματα
εμφανίηονται ςθμεία τα οποία είναι ακίνθτα και ονο-
μάηονται δεςμοί.
 Όλα τα υπόλοιπα ςθμεία του μζςου ταλαντϊνονται
με τθ ςυχνότθτα των κυμάτων.
 Δφο διαδοχικοί δεςμοί απζχουν ςτακερι απόςταςθ
μεταξφ τουσ, ενϊ ςτο μζςο αυτισ τθσ απόςταςθσ βρί-
ςκονται ςθμεία που ταλαντϊνονται με μζγιςτο πλάτοσ,
διπλάςιο από αυτό των κυμάτων και ονομάηονται κοι-
λίεσ.
 ΢ε μια ελαςτικι χορδι διαδίδονται δφο εγκάρςια αρμονικά κφματα, με το ίδιο πλάτοσ, τθν ίδια
φάςθ, τθν ίδια ςυχνότθτα αλλά προσ αντίκετθ κατεφκυνςθ, δθμιουργώντασ ςτάςιμο κφμα. Να
προςδιορίςετε τθν εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ.
Ζςτω ότι κατά μικοσ ενόσ γραμμικοφ και ελαςτικοφ μζςου το οποίο ταυτίηεται με τον οριηόντιο άξονα
xΌx διαδίδονται δφο εγκάρςια αρμονικά κφματα.
Σο κφμα που διαδίδεται κατά τθ κετικι φορά του άξονα ζχει εξίςωςθ:
t x
y1 = Aθμ2π ( - ) ενϊ το διαδιδόμενο προσ τθν αρνθτικι φορά:
Τ λ
t x
y2 = Aθμ2π ( + )
Τ λ
΢φμφωνα με τθν αρχι τθσ επαλλθλίασ θ απομάκρυνςθ ενόσ ςθμείου όταν και τα δφο κφματα ζχουν
φτάςει ςε αυτό είναι:
t x t x
y = y1+ y2  y=Aθμ2π ( - ) + Aθμ2π ( + )
Τ λ Τ λ
 α +β .  α-β
Με τθ βοικεια τθσ: θμα + θμβ = 2 θμ   ςυν  
 2   2 
 x  t
είναι: y = 2A ςυν  2π  θμ
λ  2π T 
  
Η τελευταία παριςτάνει αρμονικι ταλάντωςθ ςυχνότθτασ ίςθσ με αυτι των οδεφοντων κυμάτων και
 x
πλάτουσ : |Α΄| = 2Α |ςυν  2π
λ 
| το οποίο εξαρτάται από τθ κζςθ των ςθμείων.

 ΢ε ποιεσ κζςεισ του μζςου βρίςκονται οι κοιλίεσ;
 x  λ
Για μία κοιλία κα πρζπει: Α΄ = 2Α  ςυν  2π  = 1  xκ = N
 λ 2
με Ν=0,  1,  2,  3,… ΢υνκικθ κοιλιών
Σηάζιμο Κύμα -181-

 ΢ε ποιεσ κζςεισ του μζςου βρίςκονται οι δεςμοί;

 x λ
Για τα ακίνθτα ςθμεία (δεςμοί) είναι: A΄= 0  ςυν  2π  =0  xδ= (2Ν+1)
 λ 4
με Ν=0,  1,  2,  3,… ΢υνκικθ δεςμών
Για Ν<0 προκφπτουν οι δεςμοί και οι κοιλίεσ του αρνθτικοφ θμιάξονα.
( ΢τθν παραπάνω μελζτθ το ςθμείο Ο(x=0) που χρθςιμοποιιςαμε ωσ αρχι μζτρθςθσ των αποςτάςεων
είναι κοιλία.)
 Πόςο απζχουν δφο διαδοχικζσ κοιλίεσ;

λ λ
Οι κζςεισ δφο διαδοχικϊν κοιλιϊν κα είναι xκ = N και x΄κ = N΄ όπου Ν΄=Ν+1.
2 2
λ λ
Άρα θ απόςταςθ μεταξφ τουσ κα ιςοφται με: d =| x΄- x| ι d= |(N+1) –κ |
2 2
λ
ι d=
2
 Πόςο απζχουν δφο διαδοχικοί δεςμοί;

λ λ
Οι κζςεισ δφο διαδοχικϊν δεςμϊν είναι : xδ= (2Ν+1) και x΄δ= (2Ν+1) , όπου Ν΄=Ν+1..
4 4
λ λ
Θ μεταξφ τουσ απόςταςθ κα είναι: d =| x΄- x| ι d =| (2Ν΄+1) - (2Ν+1) |
4 4
λ λ
ι d =| (2(Ν+1)+1) - (2Ν+1) |
4 4
λ
ι d=
2
 Πόςο απζχει μία κοιλία από τον πλθςιζςτερο δεςμό;

λ
Για τον ίδιο ακζραιο Ν θ κζςθ τθσ κοιλίασ κα είναι xΚ= Ν και του δεςμοφ
2
λ λ λ
xδ= (2κ+1) . Άρα θ απόςταςθ μεταξφ τουσ κα είναι:d =| xκ-xδ| = |(2Ν+1) – Ν |
4 4 2
λ
ι d= .
4

ΠΑΡΑΣΗΡΗ΢ΕΙ΢:
Θ διαμόρφωςθ που περιγράψαμε δεν αποτελεί κφμα, αφοφ θ ενζργεια δεν διαδίδεται αλλά παραμζ-
νει εντοπιςμζνθ μεταξφ των δεςμών. Για το λόγο αυτό ζχει δοκεί ςτθ διαμόρφωςθ αυτι το όνομα
"ςτάςιμο κφμα". Επίςθσ, τα υλικά ςθμεία του μζςου δεν εκτελοφν διαδοχικά τθν ίδια κίνθςθ όπωσ ςε
ζνα οδεφων κφμα, αλλά ταλαντϊνονται (με εξαίρεςθ τουσ δεςμοφσ) με τθν ίδια ςυχνότθτα και διαφο-
ρετικό πλάτοσ.
Δφο ςθμεία του μζςου μπορεί να βρίςκονται είτε ςε ςυμφωνία φάςθσ (Δφ = 0)είτε ςε αντίκεςθ φάςθσ
(Δφ=π rad). Σα ςθμεία μεταξφ δφο διαδοχικϊν δεςμϊν (άτρακτοσ) βρίςκονται ςε ςυμφωνία φάςθσ,
άρα περνοφν ταυτόχρονα από τθ κζςθ ιςορροπίασ κινοφμενα προσ τθν ίδια κατεφκυνςθ και ταυτόχρο-
να φτάνουν ςτισ ακραίεσ κζςεισ προσ τθν ίδια κατεφκυνςθ. Αντίςτοιχα, τα ςθμεία εκατζρωκεν ενόσ δε-
ςμοφ και ςε διαδοχικζσ ατράκτουσ βρίςκονται ςε αντίκεςθ φάςθσ, άρα περνοφν ταυτόχρονα από τθ
κζςθ ιςορροπίασ κινοφμενα προσ αντίκετθ κατεφκυνςθ και φτάνουν ταυτόχρονα ςτισ ακραίεσ κζςεισ
προσ τθν αντίκετθ κατεφκυνςθ.
Προφανϊσ, ανά Δt= T/2 όλα τα ςθμεία διζρχονται από τθ κζςθ ιςορροπίασ και θ χορδι ευκυγραμμίηε-
ται.


ΟΜΑΔΑ Α
1. ΢ε ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδονται αντίκετα δφο κφματα με το ίδιο μικοσ κφματοσ λ και
από τθ ςυμβολι τουσ δθμιουργείται ζνα ςτάςιμο κφμα. Θ απόςταςθ ενόσ δεςμοφ από τθ διαδοχικι
κοιλία είναι:
α) λ/4 β) λ/2 γ) λ δ) 2λ
2. ΢ε ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο ζχει δθμιουργθκεί ςτάςιμο εγκάρςιο κφμα. Δφο διαδοχικζσ κοιλί-
εσ ζχουν διαφορά φάςθσ ίςθ με:
α) 0 β) π/2 γ) π δ) 2π
3. ΢το παρακάτω ςχιμα παριςτάνεται ζνα τυχαίο ςτιγμιότυπο ςτάςιμου κφματοσ που ζχει δθμιουρ-
γθκεί ςε μια χορδι.
α) Σα κφματα που ζχουν ςυμβάλει για να δθμιουργιςουν το ςτάςιμο κφμα πρζπει οπωςδιποτε να ζ-
χουν πλάτοσ 1cm.
β) Σο ςθμείο Δ κάνει ακριβϊσ τθν ίδια κίνθςθ όπωσ το ςθμείο Γ, αλλά με κάποια κακυςτζρθςθ.
γ) Θ μθχανικι ενζργεια ταλάντωςθσ που ζχει μια ςτοιχειϊδθσ μάηα Δm τθσ χορδισ ςτθ κζςθ Α είναι
ςυνεχϊσ μεγαλφτερθ από τθ μθχανικι ενζργεια ταλάντωςθσ αντίςτοιχθσ μάηασ Δm ςτθ κζςθ Γ.
δ) Δεν είναι δυνατόν τα ςθμεία Α, Β, Γ, Δ, τθσ χορδισ να ζχουν τθν ίδια απομάκρυνςθ ςε κάποια ςτιγμι
εξζλιξθσ του ςτάςιμου κφματοσ.
4. ΢ε μια χορδι ζχουν δθμιουργθκεί ςτάςιμα κφματα όπωσ φαίνεται ςτο ςχιμα.
Αν θ ςυχνότθτα ταλάντωςθσ είναι f=20Hz , θ ταχφτθτα των κυμάτων ςε m/s ςτθ χορδι είναι
α) 10 β) 20 γ)40 δ) 80.
x
5. Μια χορδι ταλαντϊνεται ςφμφωνα με τθν εξίςωςθ y=20ςυν 4 θμ50πt Όπου x, y ςε cm και t ςεs.
Θ ταχφτθτα διάδοςθσ των κυμάτων ςτθ χορδι είναι
α) 1 m/s β) 1,6m/s γ) 2m/s δ) 4 m/s
6. Σο διάγραμμα του ςχιματοσ παριςτάνει δφο ςτιγμιότυπα ενόσ ςτάςιμου κφματοσ, που ζχει εξί-
2x 2t
ςωςθ y= 10ςυν θμ .Σα δφο ςτιγμιότυπα πάρκθκαν με διαφορά χρόνου
 T
Αζκήζειρ ζηο Σηάζιμο Κύμα -187-

α) Σ/6 β) Σ/8 γ) Σ/4 δ) Σ/12

7. ΢ε ζνα ςτάςιμο κφμα όλα τα ςθμεία του μζςου:
α) ζχουν τθν ίδια μζγιςτθ ταχφτθτα.
β) ζχουν τθν ίδια μζγιςτθ δυναμικι ενζργεια .
γ) διζρχονται ταυτόχρονα από τθ κζςθ ιςορροπίασ τουσ.
δ) βρίςκονται ταυτόχρονα ςτθ κζςθ μζγιςτθσ κετικισ απομάκρυνςθσ y=+Α.
8. ΢ε ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδονται προσ αντίκετεσ κατευκφνςεισ τα εγκάρςια αρμονικά
t x t x
κφματα: y1 = A θμ2π ( - ) και y2 = A θμ2π ( + ) δθμιουργϊντασ ςτάςιμο κφμα.
T λ T λ
α) Οι κζςεισ που εμφανίηονται κοιλίεσ είναι: x = (2κ+1)λ/2 με κ= 0, ±1 , ± 2, ± 3,…
β) Οι κζςεισ που εμφανίηονται δεςμοί είναι: x = (2κ+1)λ/4 με κ= 0, ±1 , ± 2, ± 3,…
γ) Οι κζςεισ που εμφανίηονται κοιλίεσ είναι: x = κλ με κ= 0, ±1 , ± 2, ± 3,…
δ) Οι κζςεισ που εμφανίηονται δεςμοί είναι: x = (2κ+1)λ/2 με κ= 0, ±1 , ± 2, ± 3,…
t x t x
κφματα: y1 = A θμ2π ( - ) και y2 = A θμ2π ( + ) δθμιουργϊντασ ςτάςιμο κφμα. Όλα τα ςθμεία
T λ T λ
του μζςου που ταλαντϊνονται:
α) ζχουν ίςα πλάτθ
β) βρίςκονται ςε ςυμφωνία φάςθσ
γ) διζρχονται ταυτόχρονα από τθ κζςθ ιςορροπίασ
δ) ζχουν τθν ίδια ενζργεια ταλάντωςθσ
κφματα:
t x t x
y1 = A θμ2π ( - ) και y2 = A θμ2π ( + ) δθμιουργϊντασ ςτάςιμο κφμα. Σο πλάτοσ ταλάντωςθσ
T λ T λ
των ςθμείων του μζςου:
α) εξαρτάται από τθ κζςθ του υλικοφ ςθμείου
β) εξαρτάται από τθ κζςθ του ςθμείου και τθ χρονικι ςτιγμι
γ) εξαρτάται από τθ χρονικι ςτιγμι
δ) είναι το ίδιο για όλα τα ςθμεία του μζςου

11. ΢ε μια χορδι δθμιουργείται ςτάςιμο κφμα από τθ ςυμβολι δφο αντίκετα διαδιδόμενων αρμονι-
κϊν κυμάτων.
α) Σα δφο αρμονικά κφματα πρζπει να ζχουν το ίδιο πλάτοσ και τθν ίδια ςυχνότθτα.
β) Όλα τα ςθμεία τθσ χορδισ ταλαντϊνονται με τθν ίδια μζγιςτθ ταχφτθτα
γ) Όλα τα ςθμεία τθσ χορδισ ταλαντϊνονται με τθν ίδια φάςθ.
δ) Σα δφο αρμονικά κφματα πρζπει να ζχουν μικοσ κφματοσ λ τζτοιο ϊςτε κάκε ακζραιο πολλαπλάςιο
του λ να είναι ίςο με το διπλάςιο του μικουσ τθσ χορδισ, όταν τα άκρα τθσ είναι ςτερεωμζνα ακλόνθ-
τα.
12. Σο διπλανό ςχιμα παριςτάνει το ςτιγμιότυπο ενόσ ςτάςιμου κφματοσ που ζχει δθμιουργθκεί ςε
μια χορδι. Σο μικοσ κφματοσ των κυμάτων από τα οποία δθμιουργικθκε το ςτάςιμο κφμα είναι λ.
α) Θ οριηόντια απόςταςθ μεταξφ των ςθμείων Α και Β είναι ίςθ με λ/4.

β) Σα ςθμεία Β και Δ ζχουν διαφορά φάςθσ π rad .
γ) Σα ςθμεία Α και Ε απζχουν οριηόντια απόςταςθ ίςθ με λ.
δ) Σα ςθμεία Α και Η δεν ζχουν διαφορά φάςθσ.
13. Δφο αρμονικά κφματα διαδίδονται κατά μικοσ μιασ χορδισ, θ οποία ςυμπίπτει με τον άξονα xϋx ,
με αντίκετεσ κατευκφνςεισ και περιγράφονται από τισ εξιςϊςεισ
x t t x
y1=Α θμ2π( - ) και y2=Α θμ2π( + ).
 T T 
΢τθν αρχι Ο του άξονα τθν t=0 είναι y=0 για κακζνα από τα κφματα και οι ταχφτθτεσ ταλάντωςθσ είναι
αντίκετεσ.
α) Θ εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ που προκφπτει από τθν ςυμβολι των δυο κυμάτων είναι:
2πx 2πt
ψ = 2Αζςν  ημ
λ T
λ
β) Οι κζςεισ των κοιλιϊν είναι: xK=(2κ+1)
4
λ
γ) Οι κζςεισ των δεςμϊν είναι: xΔ=2κ
4
δ) Σο μζτρο τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ των κοιλιϊν δίνεται από τθ ςχζςθ: υΣ=2ωΑθμωt
14. ΢ε μια ελαςτικι χορδι διαδίδονται προσ αντίκετεσ κατευκφνςεισ τα εγκάρςια αρμονικά κφματα:
t x t x
y1 = A θμ2π ( - ) και y2 = A θμ2π ( + ) δθμιουργϊντασ ςτάςιμο κφμα. Ποιεσ από τισ παρακάτω
T λ T λ
προτάςεισ είναι ςωςτζσ και ποιεσ λανκαςμζνεσ;
α) Θ ςυχνότθτα ταλάντωςθσ των ςθμείων τθσ χορδισ εξαρτάται από τθ κζςθ τουσ
β) Θ χορδι ευκυγραμμίηεται ανά Σ/2 όπου Σ θ περίοδοσ των κυμάτων
γ) Θ ελάχιςτθ απόςταςθ μεταξφ δφο δεςμϊν ιςοφται με λ/2
δ) Δφο διαδοχικζσ κοιλίεσ ταλαντϊνονται ςε φάςθ

t x t x
κφματα: y1 = A θμ2π ( - ) και y2 = A θμ2π ( + ) δθμιουργϊντασ ςτάςιμο κφμα.
T λ T λ
α) Θ διαφορά φάςθσ δφο ςθμείων που βρίςκονται μεταξφ δφο διαδοχικϊν δεςμϊν είναι μθδενικι
β) Σο πλάτοσ των ςθμείων που ταλαντϊνονται μεταβάλλεται περιοδικά με το χρόνο
γ) Θ ενζργεια δεν διαδίδεται ςτθ χορδι αλλά παραμζνει εντοπιςμζνθ
δ) Θ απόςταςθ μίασ κοιλίασ από τον πλθςιζςτερο δεςμό ιςοφται με λ/4, όπου λ το μικοσ κφματοσ των
κυμάτων.
ΟΜΑΔΑ Β
16. Κατά μικοσ μίασ ελαςτικισ χορδισ που ταυτίηεται με τον άξονα xΌx ζχει δθμιουργθκεί ςτάςιμο
κφμα, ωσ αποτζλεςμα τθσ ςυμβολισ δφο αντίκετα διαδιδόμενων αρμονικϊν κυμάτων με το ίδιο πλάτοσ
και το ίδιο μικοσ κφματοσ λ=0,8m. ΢το ςθμείο Ο (x=0) ζχει δθμιουργθκεί κοιλία. Σα ςθμεία Α (xA=0,4 m)
και Β ( xB=1,6m ) παρουςιάηουν διαφορά φάςθσ:
α) Δφ = π rad β) Δφ = π/2 rad γ) Δφ = 0 rad.
17. ΢ε ζνα γραμμικό ελαςτικό μζςο διαδίδονται προσ αντίκετεσ κατευκφνςεισ δφο εγκάρςια αρμονικά
κφματα με το ίδιο πλάτοσ A και το ίδιο μικοσ κφματοσ λ, με αποτζλεςμα ςτθ χορδι να ζχει δθμιουργθ-
κεί ςτάςιμο κφμα. Σα ςθμεία Α και Β του μζςου είναι κοιλίεσ ενϊ AB=3 λ. Μεταξφ των Α και Β εμφανί-
ηονται:
α) 6 κοιλίεσ β) 6 δεςμοί γ) 5 δεςμοί.
κφματα με πλάτοσ A=0,2m και ςυχνότθτα f=5Hz. Σα κφματα διαδίδονται με ταχφτθτα υ=2m/s και δθμι-
ουργοφν ςτάςιμο κφμα, με κοιλία ςτο ςθμείο O(x=0) , για το οποίο γνωρίηουμε ότι τθ χρονικι ςτιγμι
t=0 διζρχεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του με κετικι ταχφτθτα. Σο ςτάςιμο κφμα ζχει εξίςωςθ:
α) y=0,4ςυν(5πχ)θμ(10πt) (S.I.)
β) y=0,4ςυν(10πχ)θμ(5πt) (S.I.)
γ) y=0,4ςυν(5πχ)θμ(15πt) (S.I.)
19. Κατά μικοσ μίασ ελαςτικισ χορδισ που ταυτίηεται με τον άξονα xΌx ζχει δθμιουργθκεί ςτάςιμο
κφμα, ωσ αποτζλεςμα τθσ ςυμβολισ δφο αντίκετα διαδιδόμενων αρμονικϊν κυμάτων με το ίδιο πλάτοσ
και τθν ίδια ςυχνότθτα. Σα ςθμεία Α και Β τθσ χορδισ είναι διαδοχικζσ κοιλίεσ ςε ςυμφωνία φάςθσ.
Μεταξφ των Α και Β υπάρχουν:
α) δφο δεςμοί.
β) ζνασ δεςμόσ.
γ) τρείσ δεςμοί.
κφματα με ίςα πλάτθ και ίςεσ ςυχνότθτεσ. Σα κφματα ςυμβάλλουν και δθμιουργοφν ςτάςιμο κφμα. Δφο
λ
υλικά ςθμεία Κ , Λ του μζςου απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ . Θ διαφορά φάςθσ με τθν οποία τα-
4
λαντϊνονται τα ςθμεία Κ και Λ μπορεί να είναι ίςθ με:

π π
α) 0 β) γ)
4 2
κφματα με πλάτοσ A και μικοσ κφματοσ λ=1,2m . Σα κφματα ςυμβάλλουν και δθμιουργοφν ςτάςιμο κφ-
μα, με κοιλία ςτο ςθμείο Ο(x=0) . Σα υλικά ςθμεία Ο και A (xA>0) είναι διαδοχικά ςθμεία με μζγιςτο
πλάτοσ ταλάντωςθσ που βρίςκονται ςε ςυμφωνία φάςθσ. Θ ςυντεταγμζνθ τθσ κζςθσ του ςθμείου Α
είναι:
α) xA =0,3 m
β) xA =0,6 m
γ) xA =1,2 m
κφματα με πλάτοσ Α και μικοσ κφματοσ λ. Σο ςθμείο Α του μζςου είναι δεςμόσ ενϊ το ςθμείο Β είναι
κοιλία. Μεταξφ των Α και Β εμφανίηονται τρείσ κοιλίεσ. Θ απόςταςθ μεταξφ των Α και Β ιςοφται:
5λ 7λ 7λ
α) β) γ)
4 4 2

ΟΜΑΔΑ Γ
23. Ζνα ςφρμα ταλαντϊνεται ςφμφωνα με τθν εξίςωςθ y=20ςυν πx θμ20πt (τα x, y ςε cm, το t ςε s).
3
Να υπολογίςετε:
α) Πόςο απζχει ζνασ δεςμόσ από τθ μεκεπόμενθ κοιλία.
β) Σθν ταχφτθτα διάδοςθσ και τισ εξιςϊςεισ των κυμάτων από τθ ςυμβολι των οποίων προζκυψε το
ςτάςιμο κφμα.
Απ: α) 4,5cm β) 0,6m/s , y1=0,1θμ2π(10t-x/0,6)(S.I) , y2=0,1θμ2π(10t+x/0,6)(S.I)
24. Δφο κφματα διαδίδονται ςε μια χορδι με αντίκετθ φορά και παράγουν ζνα ςτάςιμο κφμα. Οι εξι-
x x
ςϊςεισ που περιγράφουν τα δφο κφματα είναι y1=0,03θμ π(10t- ) και y2=0,03θμ π(10t+ ) (ςτο
0,6 0,6
S.Λ.)
α) Σθν απόςταςθ δφο διαδοχικϊν δεςμϊν του ςτάςιμου κφματοσ.
β) Σο πλάτοσ του ςτάςιμου κφματοσ ςτθ κζςθ x= 0,2 m
Απ: α) 0,6m β) 0,03m
25. ΢το διπλανό ςχιμα παριςτάνεται το ςτιγμιότυπο ενόσ ςτάςιμου κφματοσ, τθ ςτιγμι που οι ταλα-
ντϊςεισ βρίςκονται ςτο μζγιςτο πλάτοσ.
Σα δφο κφματα που ςυμβάλουν για να προκφψει το ςτάςιμο κφμα ζχουν περίοδο 4 s.
α) Να ςχεδιάςετε τα ςτιγμιότυπα του ςτάςιμου κφματοσ

i)Μετά από χρόνο 1sec
ii)Μετά από χρόνο 2sec
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ
i) Κακενόσ από τα δφο κφματα που ςυμβάλουν για να δϊςουν το ςτάςιμο κφμα
ii) Σου ςτάςιμου κφματοσ.
iii) Να υπολογίςετε το πλάτοσ τθσ ταλάντωςθσ του ςθμείου Β.
Απ: β)y1=0,04θμ2π(t/4-x/0,4)(S.I) , y2=0,04θμ2π(t/4+x/0,4)(S.I) , y=0,08ςυν5πxθμ(πt/2)(S.I) , 0,04√ m
26. Δφο κφματα με εξιςϊςεισ y1=0,2θμπ(2t–2x) (S.I.) και y2=0,2θμπ(2t+2x) (S.I.) διαδίδονται ταυτόχρο-
να ςτο ίδιο ελαςτικό μζςο που ταυτίηεται με τον άξονα x’x δθμιουργϊντασ ςτάςιμο κφμα.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ.
β) Να διερευνιςετε αν το υλικό ςθμείο Μ(xM = + 3,5 m) είναι δεςμόσ ι κοιλία.
γ) Να υπολογίςετε τον αρικμό των δεςμϊν που ςχθματίηονται ςτο ευκφγραμμο τμιμα ΟΜ.
Απ: α) y=0,4ςυν(2πx)θμ(2πt)(S.I) β) κοιλία γ) 7
27. Από τθ ςυμβολι δφο τρεχόντων αρμονικϊν κυμάτων, ίδιου πλάτουσ και ίδιασ ςυχνότθτασ, που
διαδίδονται με αντίκετθ φορά ςε γραμμικό ελαςτικό μζςο, προκφπτει ςτάςιμο κφμα που ζχει εξίςωςθ
y=0,5ςυν(5πx )θμ(10πt) (S.I.). Σο ελαςτικό μζςο ταυτίηεται με το κετικό οριηόντιο θμιάξονα Οx.
α) Να υπολογίςετε τθν απόςταςθ μεταξφ δφο διαδοχικϊν δεςμϊν,
β) Να βρείτε τθν ταχφτθτα διάδοςθσ των τρεχόντων κυμάτων.

γ) Να γράψετε τισ εξιςϊςεισ των τρεχόντων κυμάτων που ςχθματίηουν το ςτάςιμο κφμα, αν δίνεται ότι
το κακζνα από τα κφματα αυτά εξαναγκάηει το υλικό ςθμείο Ο να εκτελεί ταλάντωςθ με εξίςωςθ απο-
μάκρυνςθσ τθσ μορφισ y=Aθμ(ωt).
δ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ επιτάχυνςθσ τθσ ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου που βρίςκεται ςτθ κζςθ
Κ (xK = +1,25 m) του άξονα ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο. Κεωριςτε για τισ πράξεισ: π2 = 10.
Απ: α) 0,2m β) 2m/s γ)y1=0,25θμ(10πt-5πχ)(S.I)
δ) α=-250√ θμ(10πt)(S.I) y2=0,25θμ(10πt+5πχ)(S.I)
28. Ομογενισ ελαςτικι χορδι μικουσ L βρίςκεται ςτον θμιάξονα Οχ και το πρϊτο υλικό ςθμείο τθσ Ο
βρίςκεται ςτθ κζςθ χ = 0. Σο τελευταίο ςθμείο τθσ χορδισ είναι το Κ και απζχει απόςταςθ xK = 9m από
το Ο. Σο ςθμείο Κ αρχίηει να κάνει αρμονικι κατακόρυφθ ταλάντωςθ. Σο κφμα που δθμιουργείται, δια-
δίδεται προσ τα αριςτερά, ανακλάται ςτο ςθμείο Ο (ελεφκερο άκρο) χωρίσ μεταβολι φάςθσ και κατά
ςυνζπεια ςτθ χορδι δθμιουργείται ςτάςιμο κφμα. Αν θ εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ είναι
y=0,8ςυν*(π/4) x]·θμ(πt) (S.I):
α) Μετά από πόςο χρόνο από τθ ςτιγμι που το Κ ξεκίνθςε να κάνει ταλάντωςθ ζφταςε ςε αυτό το α-
νακλϊμενο ςτο ελεφκερο άκρο Ο, κφμα;
β) Να βρείτε το πλάτοσ ταλάντωςθσ του άκρου Κ πριν και μετά τθν άφιξθ του ανακλϊμενου ςτο ελεφ-
κερο άκρο Ο, κφματοσ,
γ) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του ςτάςιμου κφματοσ κάποια χρονικι ςτιγμι που όλα τα υλικά ςθ-
μεία τθσ χορδισ ζχουν μζγιςτθ δυναμικι ενζργεια και το υλικό ςθμείο Ο ζχει κετικι απομάκρυνςθ. Να
υπολογίςετε τον αρικμό των δεςμϊν που ζχουν διαμορφωκεί τελικά ςτθ χορδι.
δ) Αν το υλικό ςθμείο Κ εκτελοφςε αρχικά ταλάντωςθ με διπλάςια ςυχνότθτα αλλά ίδιου πλάτουσ, ποι-
εσ κα ιταν οι απαντιςεισ των προθγουμζνων ερωτθμάτων;
Απ: α) 4,5s β) 0,4m , 0,4√ m γ) 2 δ) 4,5s , 0,4m , 0m , 5
29. Οριηόντια και ομογενισ ελαςτικι χορδι OA μικουσ L = 5m ζχει το άκρο τθσ Ο ελεφκερο και το άλ-
λο άκρο τθσ Α ακλόνθτα ςτερεωμζνο. Σο Ο ςυμπίπτει με τθν αρχι (x=0) κετικοφ θμιάξονα Οx. Με κα-
τάλλθλθ διάταξθ δθμιουργοφμε ςτθ χορδι ςτάςιμο κφμα. Σο αριςτερό άκρο τθσ χορδισ είναι κοιλία και
ταλαντϊνεται με πλάτοσ 4cm. Επίςθσ, ςτθ χορδι υπάρχουν τρία ςθμεία μονίμωσ ακίνθτα. Ζνα ςθμείο
τθσ χορδισ για να κινθκεί από τθ μια ακραία κζςθ τθσ ταλάντωςθσ του ςτθν άλλθ χρειάηεται χρόνο
0,5s.
α) Να βρεκεί το μικοσ κφματοσ λ των δφο κυμάτων που δθμιουργοφν το ςτάςιμο κφμα και θ ςυχνότθ-
τα f τθσ ταλάντωςθσ των ςθμείων τθσ χορδισ,
β) Να γραφεί θ εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ κεωρϊντασ ότι για t = 0 το ςθμείο Ο ςτθ κζςθ x=0 ζχει
απομάκρυνςθ y = 0 και ταχφτθτα υ > 0.
γ) Να βρείτε το πλθςιζςτερο προσ το Ο ςθμείο τθσ χορδισ που ζχει υποδιπλάςια μζγιςτθ ταχφτθτα τα-
λάντωςθσ από αυτό.
δ) Να βρείτε τισ ςυχνότθτεσ για τισ οποίεσ είναι δυνατι θ δθμιουργία ςτάςιμου κφματοσ ςτθ χορδι OA.
(Σο Ο ελεφκερο άκρο και το Α ακλόνθτο).
Απ: α) 4m , 1Hz β) y=0,04ςυν( x)θμ(2πt)(S.I) γ) 2/3m δ) f=(2κ+1)/5 (S.I) με κ=0,1,2….
30. Εγκάρςιο αρμονικό κφμα χωρίσ αρχικι φάςθ διαδίδεται κατά μικοσ μιασ ελαςτικισ χορδισ, θ ο-
ποία ταυτίηεται με τον άξονα x’x και κζτει ςε ταλάντωςθ τα ςθμεία τθσ χορδισ από τα οποία διζρχεται.
Θ εγκάρςια απομάκρυνςθ ενόσ υλικοφ ςθμείου ΢ τθσ χορδισ από τθ κζςθ ιςορροπίασ του περιγράφε-
ται από τθν εξίςωςθ y΢ =0,4θμ(10πt+4π) (S.I.), ενϊ θ αντίςτοιχθ απομάκρυνςθ του υλικοφ ςθμείου O(x
= 0) που βρίςκεται 1m δεξιά του ΢ περιγράφεται από τθν εξίςωςθ y0=0,4θμ(10πt) (S.I.).
α) Να βρείτε τθ φορά διάδοςθσ του κφματοσ.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του αρμονικοφ κφματοσ που διαδίδεται ςτθ χορδι.
γ) Αν κεωριςουμε ότι κατά μικοσ τθσ χορδισ διαδίδεται ταυτόχρονα και προσ τθν αντίκετθ κατεφκυν-
ςθ δεφτερο εγκάρςιο αρμονικό κφμα μθδενικισ αρχικισ φάςθσ που ζχει ίδιο πλάτοσ και ίδιο μικοσ

κφματοσ με το πρϊτο, τότε ςτθ χορδι δθμιουργείται ςτάςιμο κφμα. Να γράψετε τθν εξίςωςθ του ςτά-
ςιμου κφματοσ που δθμιουργείται ςτθ χορδι.
δ) Να βρείτε το πλικοσ των υλικϊν ςθμείων τθσ χορδισ μεταξφ των ςθμείων ΢ και Ο τα οποία παραμζ-
νουν τϊρα ςυνεχϊσ ακίνθτα.
Απ: α) κετικά β) y=0,4θμ2π(5t-2x)(S.I) γ) y=0,8ςυν(4πx)θμ(10πt)(S.I) δ)4
31. Ζνα ςτάςιμο κφμα ζχει εξίςωςθ y=4ςυν(0,2πx)θμ(4πt) (y ςε cm, x ςε m). Θ ςυμβολι των δυο κυμά-
των άρχιςε τθ ςτιγμι t = 0 ςτθ κζςθ x = 0.
α) Να βρείτε το μικοσ κφματοσ και τθν ταχφτθτα διάδοςθσ των δφο κυμάτων που ςυμβάλλουν.
β) Να βρείτε τθν απόςταςθ δφο διαδοχικϊν δεςμϊν του ςτάςιμου κφματοσ
γ) Πόςο απζχει ο τρίτοσ μετά τθν αρχι ςυντεταγμζνων δεςμόσ από τθν ζβδομθ μετά τθν αρχι ςυντε-
ταγμζνων κοιλία;
δ) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του ελαςτικοφ μζςου τθ χρονικι ςτιγμι t = 0,25 s μεταξφ των κζςεων
x=0 και x=5m.
Απ: α) 10m , 20m/s β) 5m γ) 22,5m
32. ΢το ςχιμα βλζπουμε το ςτιγμιότυπο ενόσ ςτάςιμου κφματοσ κάποια ςτιγμι που θ αρχι ςυντεταγ-
μζνων ζχει ταχφτθτα λόγω ταλάντωςθσ υ = 0,4π√ m/s. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ των δφο κυμάτων που
δθμιουργοφν το ςτάςιμο είναι ίςθ με 4 m/s.
α) Κεωρϊντασ ότι τθ χρονικι ςτιγμι t = 0 θ αρχι ςυντεταγμζνων διζρχεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ με
κετικι ταχφτθτα να γραφεί θ εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ.
β) Σι πλάτοσ ταλάντωςθσ ζχει το ςθμείο με ςυντεταγμζνθ x = 1,3 m και τι απομάκρυνςθ ζχει το ίδιο
ςθμείο τθ χρονικι ςτιγμι t = 9/40 s;
Απ: α) y=0,06ςυν(2,5πx)θμ(10πt)(S.I) β) 3√ cm, -3cm
33. Κατά μικοσ του άξονα x’x διαδίδονται δυο εγκάρςια αρμονικά κφματα με εξιςϊςεισ y1=
0,04θμ(10πt- 0,2πx) (S.I.) και y2 = 0,04θμ(10πt+ 0,2πx) (S.I.).
α) Να βρεκεί θ ςυχνότθτα, το μικοσ κφματοσ και θ ταχφτθτα διάδοςθσ των δφο κυμάτων.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ που δίνει θ ςυμβολι των δφο κυμάτων.
γ) Να βρεκεί πόςο απζχει από τον πλθςιζςτερο δεςμό ζνα ςθμείο με ενζργεια ταλάντωςθσ ίςθ με το
μιςό τθσ ενζργειασ ταλάντωςθσ ενόσ ίδιασ μάηασ ςθμείου που βρίςκεται ςε μια κοιλία του ςτάςιμου
κφματοσ.
Απ: α) 5Hz , 10m , 50m/s β) y=0,08ςυν(πx/5)θμ(10πt)(S.I) γ) 1,25m
34. ΢ε ζνα γραμμικό μζςο υπάρχει ςτάςιμο κφμα. Θ απόςταςθ ενόσ δεςμοφ από τθν τρίτθ μετά από
αυτόν κοιλία είναι 35 cm. Ο χρόνοσ μεταξφ δφο διαδοχικϊν μεγιςτοποιιςεων του μζτρου τθσ ταχφτθ-
τασ λόγω ταλάντωςθσ των ςθμείων του ςτάςιμου κφματοσ είναι 0,1 s. Θ μζγιςτθ εγκάρςια απόςταςθ
δφο διαδοχικϊν κοιλιϊν είναι 8 cm. Να βρεκεί θ ταχφτθτα διάδοςθσ και το πλάτοσ των κυμάτων που
ςυμβάλλουν ςτο μζςο.
Απ: 1,4m/s , 2cm

35. Ζνα ςθμείο ΢ ιςαπζχει από δφο διαδοχικοφσ δεςμοφσ και θ απόςταςι του από αυτοφσ μεταβάλλε-
ται περιοδικά από 15 cm ζωσ 10√ cm. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ των κυμάτων που δθμιοφργθςαν το ςτά-
ςιμο κφμα είναι 12m/s.Να βρεκεί θ ταχφτθτα διζλευςθσ του ΢ από τθ κζςθ ιςορροπίασ του.
Απ: 2 π√ m/s
36. Κατά μικοσ μιασ χορδισ μικουσ L με ακλόνθτα άκρα υπάρχει ςτάςιμο κφμα. Αν θ ταχφτθτα του
κφματοσ ςτθ χορδι είναι υ, να βρεκεί με τι ςυχνότθτεσ μποροφν να ταλαντεφονται τα ςθμεία τθσ χορ-
δισ.
Απ: f=Nυ/2L με Ν=1,2,….
37. Δφο τρζχοντα κφματα ίδιου πλάτουσ, ίδιου μικουσ κφματοσ και ίδιασ ςυχνότθτασ 3 Θz που διαδί-
δονται ςτο ίδιο γραμμικό ελαςτικό μζςο με αντίκετεσ ταχφτθτεσ μζτρου 6m/s ςυμβάλλουν και δθμι-
ουργοφν ςτάςιμο κφμα. Δφο ςθμεία Κ και Λ του ελαςτικοφ μζςου είναι κοιλίεσ και μεταξφ τουσ υπάρ-
χουν 3 δεςμοί.
α) Να υπολογίςετε τθν απόςταςθ των κζςεων ιςορροπίασ των ςθμείων Κ και Λ.
β) Να βρείτε κατά πόςο πρζπει να μεταβάλλουμε τθ ςυχνότθτα των δφο τρεχόντων κυμάτων ϊςτε τα
κφματα να ςυνεχίςουν να ζχουν ίςεσ ςυχνότθτεσ και τα ςθμεία Κ και Λ να παραμζνουν κοιλίεσ, ενϊ με-
ταξφ τουσ να υπάρχουν 5 δεςμοί.
Απ: α) 3m β) 2Hz
38. ΢ε χορδι μικουσ L που τα άκρα τθσ είναι ςτερεωμζνα ςε ακλόνθτα ςθμεία ζχει δθμιουργθκεί ςτά-
ςιμο κφμα. Σα τρζχοντα κφματα που διαδίδονται ςτθ χορδι και ςυμβάλλοντασ δθμιουργοφν το ςτάςιμο
κφμα ζχουν μικοσ κφματοσ 0,1 m και ταχφτθτα διάδοςθσ 2 m/s. ΢το παρακάτω ςχιμα φαίνεται ζνα
ςτιγμιότυπο τθσ χορδισ μια χρονικι ςτιγμι που θ κινθτικι τθσ ενζργεια ιςοφται με μθδζν.
Να υπολογίςετε:
α) Σο μικοσ L τθσ χορδισ.
β) Σθ μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ μιασ κοιλίασ του ςτάςιμου κφματοσ.
Απ: α) 0,3m β) 1,6π m/s
39. Δφο αρμονικά κφματα ίδιου πλάτουσ Α, ίδιου μικουσ κφματοσ λ = 0,12 m και ίδιασ ςυχνότθτασ f
διαδίδονται ςε αντίκετεσ κατευκφνςεισ κατά μικοσ χορδισ μικουσ L=1,35 m που ζχει και τα δφο τθσ
άκρα ακλόνθτα ςτερεωμζνα.
α) Είναι δυνατόν να δθμιουργθκεί ςτάςιμο κφμα ςτθ χορδι; Να αιτιολογιςετε τθν απάντθςι ςασ.
β) Να υπολογίςετε κατά πόςο πρζπει να μεταβλθκεί το μικοσ κφματοσ λ των αρμονικϊν κυμάτων που
διαδίδονται ςτθ χορδι, ϊςτε να δθμιουργθκεί ςε αυτι ςτάςιμο κφμα με πζντε ακίνθτα ςθμεία.
Απ: α) όχι β) 0,555 m
40. Οριηόντια ςυρμάτινθ χορδι μικουσ L=0,5m ζχει το ζνα τθσ άκρο ςτερεωμζνο ςε ακλόνθτο ςθμείο,
ενϊ το άλλο τθσ άκρο είναι ελεφκερο να κινείται. Διεγείρουμε τθ χορδι με κατάλλθλο τρόπο ϊςτε να
δθμιουργθκεί ςε αυτι ςτάςιμο κφμα με τρεισ δεςμοφσ.
α) Να υπολογίςετε τθν ελάχιςτθ απόςταςθ μεταξφ δφο υλικϊν ςθμείων τθσ χορδισ που είναι ακίνθτα.
β) Να βρείτε τθν ελάχιςτθ ςυχνότθτα με τθν οποία μποροφμε να διεγείρουμε τθ χορδι ϊςτε να δθμι-
ουργθκεί ςε αυτι ςτάςιμο κφμα, αν γνωρίηετε ότι θ ταχφτθτα διάδοςθσ των τρζχοντων κυμάτων ςτθ
χορδι ιςοφται με 10 m/s.
Απ: α) 0,2m β) 5 Hz
41. Μια θχθτικι πθγι εκπζμπει θχθτικό κφμα οριςμζνθσ ςυχνότθτασ f το οποίο προςπίπτει κάκετα
πάνω ςε ανακλαςτικι επιφάνεια και επιςτρζφοντασ δθμιουργεί ςτάςιμο κφμα. Όταν είμαςτε ςτο μζςο
τθσ απόςταςθσ πθγισ-ανακλαςτιρα, ακοφμε ζνα μζγιςτο. Αν μετατοπιςτοφμε κατά 20 cm προσ τον α-
νακλαςτιρα, δεν ακοφμε για πρϊτθ φορά τίποτα.
α) Ποια θ ςυχνότθτα του θχθτικοφ κφματοσ; (ταχφτθτα διάδοςθσ του ιχου ςτον αζρα υ = 340 m/s)
β) Είμαςτε ςτθ κζςθ που δεν ακοφμε τίποτα και απομακρφνουμε τθν πθγι κατά 20 cm από τον ανα-
κλαςτιρα. Σι κα ακοφμε;
γ) Είμαςτε ςτθ κζςθ που δεν ακοφμε τίποτα και απομακρφνουμε τον ανακλαςτιρα κατά 20 cm από τθν
πθγι. Σι κα ακοφμε;
Απ: α) 425 Ηz β) τίποτα γ) μζγιςτο
42. Δφο αρμονικά κφματα με εξιςϊςεισ y1=Α θμ2π (t/T-x/λ) και y2= Α θμ2π (t/T+x/λ) διαδίδονται ταυ-
τόχρονα με ταχφτθτα υδ = 8m/s ςε οριηόντια χορδι που εκτείνεται ςτον άξονα x'x. Σα δφο κφματα ςυμ-
βάλουν και δθμιουργοφν ςτάςιμο κφμα. Θ απόςταςθ μεταξφ του ςθμείου Ο (ςτθ κζςθ χ = 0) και του
πλθςιζςτερου ςτο ςθμείο αυτό δεςμοφ είναι d = 0,2m. Ζνα υλικό ςθμείο Κ του μζςου εκτελεί ταλάντω-
ςθ με πλάτοσ Ακ=0,1√ m και ζχει ενζργεια ταλάντωςθσ μιςι από τθν ενζργεια του υλικοφ ςθμείου Ο
(τα υλικά ςθμεία Κ και Ο ζχουν ίδια μάηα).
β) Να βρείτε τθ κζςθ του ςθμείου Κ, αν γνωρίηετε ότι βρίςκεται ανάμεςα ςτο ςθμείο Ο και τον πρϊτο
δεςμό του κετικοφ θμιάξονα.
γ) Να βρείτε τθ δυναμικι ενζργεια ταλάντωςθσ και τθν επιτάχυνςθ του υλικοφ ςθμείου Κ τθν χρονικι
ςτιγμι t=0,025s, αν γνωρίηετε ότι ζχει μάηα m=2·10-6kg (π2=10).
δ) Να υπολογίςετε τθ μζγιςτθ και τθν ελάχιςτθ απόςταςθ ανάμεςα ςε δφο διαδοχικζσ κοιλίεσ κατά τθ
διάρκεια τθσ ταλάντωςθσ τουσ.
Απ: α) y=0,2ςυν(2,5πx)θμ(20πt)(S.I) β) 0,1m γ) 8∙10-5 J , -400√ m/s2
δ) 0,4m , 0,4√ m
43. ΢τάςιμο κφμα με εξίςωςθ y = 2Αςυν(2πx/λ)θμ(2πt/T) δθμιουργείται ςε χορδι x'x μεγάλου μικουσ.
΢το παρακάτω ςχιμα φαίνεται το ςτιγμιότυπο του ςτάςιμου κφματοσ ενόσ τμιματοσ τθσ χορδισ για
δφο διαφορετικζσ ςτιγμζσ t1 και t2=t1+0,6s, όπου τα μόρια, τα οποία ταλαντϊνονται, ζχουν μζγιςτθ δυ-
ναμικι ενζργεια ταλάντωςθσ. Από τθ χρονικι ςτιγμι t1 μζχρι τθ χρονικι ςτιγμι t2, το υλικό ςθμείο που
βρίςκεται ςτθν αρχι μζτρθςθσ Ο των αποςτάςεων (x=0) ζχει περάςει 3 φορζσ από τθ κζςθ ιςορροπίασ
του.

β) Να βρείτε πόςα ςθμεία ανάμεςα ςτο Κ (xK=-70/3m) και ςτο Λ (xΛ = 33/2m) ταλαντεφονται με πλάτοσ
0,2m.
γ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου Κ.
δ) Να υπολογίςετε το μζτρο τθσ ταχφτθτασ και τθν επιτάχυνςθ του υλικοφ ςθμείου Λ κάποια χρονικι
ςτιγμι που ζχει εγκάρςια απομάκρυνςθ y = 0,1m.Δίνεται: π2 = 10.
Απ: α) y=0,2ςυν(πx/2)θμ(5πt)(S.I) β) 20 γ) υΚ=0,5πςυν(5πt)(S.I)

δ) 0,5π m/s , -25 m/s2
44. 'Ζνα τεντωμζνο οριηόντιο ςχοινί OA μικουσ L εκτείνεται κατά τθ διεφκυνςθ του άξονα x. Σο δεξί
άκρο του Α είναι ςτερεωμζνο ακλόνθτα ςτθ κζςθ x = L, ενϊ το αριςτερό Ο που βρίςκεται ςτθ κζςθ x=0
είναι ελεφκερο, ζτςι ϊςτε με κατάλλθλθ διάταξθ να δθμιουργείται ςτάςιμο κφμα με 5 ςυνολικά κοιλί-
εσ. ΢τθ κζςθ x=0 εμφανίηεται κοιλία και το ςθμείο του μζςου ςτθ κζςθ αυτι εκτελεί απλι αρμονικι
ταλάντωςθ. Σθ χρονικι ςτιγμι t=0 το ςθμείο x=0 βρίςκεται ςε κζςθ μθδενικισ απομάκρυνςθσ κινοφμε-
νο κατά τθ κετικι φορά. Θ απόςταςθ των ακραίων τθσ ταλάντωςθσ κζςεων αυτοφ του ςθμείου είναι
0,1 m. Σο ςυγκεκριμζνο ςθμείο διζρχεται από τθ κζςθ ιςορροπίασ του 10 φορζσ κάκε δευτερόλεπτο και
απζχει κατά τον άξονα χ απόςταςθ 0,1m από τον πλθςιζςτερο δεςμό.
α) Να υπολογίςετε τθν περίοδο του κφματοσ.
β) Να υπολογίςετε το μικοσ L τθσ χορδισ.
γ) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ.
δ) Να υπολογίςετε το μζτρο τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου του μζςου x=0 κατά τθ
χρονικι ςτιγμι που θ απομάκρυνςθ του από τθ κζςθ ιςορροπίασ του ζχει τιμι y=0,03 m.
Απ: α) 0,2s β) 0,9m γ) y=0,05ςυν(5πx)θμ(10πt)(S.I) δ) 0,4π m/s
45. ΢τάςιμο κφμα με εξίςωςθ y=0,4·ςυν(πx)θμ(2πt)(S.I) δθμιουργείται ςε χορδι x’x μεγάλου μικουσ.
Δφο ςθμεία Κ και Λ τθσ χορδισ ζχουν κζςεισ xK=-2m και xΛ=8/3m αντίςτοιχα.
α) Να υπολογίςετε το πλάτοσ ταλάντωςθσ των υλικϊν ςθμείων Κ και Λ.
β) Να ςχεδιάςετε τισ γραφικζσ παραςτάςεισ τθσ ταχφτθτασ ταλάντωςθσ των υλικϊν ςθμείων Κ,Λ, ςε
ςυνάρτθςθ με το χρόνο, ςε κοινό διάγραμμα.
γ) Να υπολογίςετε πόςα ςθμεία τθσ χορδισ ανάμεςα ςτα Κ,Λ παραμζνουν μονίμωσ ακίνθτα και πό-
ςα εκτελοφν ταλάντωςθ με μζγιςτο πλάτοσ.
δ) Να ςχεδιάςετε γραφικι παράςταςθ, ςτθν οποία να απεικονίηεται θ φάςθ των υλικϊν ςθμείων του
τμιματοσ ΚΛ τθσ χορδισ ςε ςυνάρτθςθ με τθ κζςθ τουσ x, τθ χρονικι ςτιγμι t= 1s.
Απ: α) 0,4m , 0,2m γ) 5 δεςμοί , 4 κοιλίεσ
46. Κατά μικοσ ενόσ γραμμικοφ ελαςτικοφ μζςου Χ’Χ διαδίδονται δφο κφματα με αντίκετθ ταχφτθτα
υ=2 m/s. ΢το ςχιμα βλζπετε τα ςτιγμιότυπα των δφο κυμάτων τθ ςτιγμι τθσ ςυνάντθςισ τουσ t=0.
α) Να γράψετε τισ εξιςϊςεισ που περιγράφουν τα δφο κφματα και ςτθ ςυνζχεια να βρείτε τθν εξίςωςθ
του ςτάςιμου κφματοσ που δθμιουργοφν.
β) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του ςτάςιμου κφματοσ μεταξφ των κζςεων x=0m και x=1,8m για τθ
χρονικι ςτιγμι t = 1,5 s.
γ) Αν τθ χρονικι ςτιγμι t=0 το ςθμείο Κ με ςυντεταγμζνθ xΚ=1,4m ζχει κινθτικι ενζργεια 8 · 10-6 J, τι
ολικι ενζργεια ταλάντωςθσ κα ζχει ζνα ίδιασ μάηασ ςθμείο Λ που βρίςκεται ςτο μζςο τθσ απόςταςθσ
του ςθμείου Κ από τον πζμπτο μετά από αυτό δεςμό όταν ζχει ςχθματιςτεί το ςτάςιμο κφμα;
Απ: α)y1=0,04θμ2π(2,5t-1,25x+0,75)(S.I) γ) 16∙10-4 J
y2=0,04θμ2π(2,5t+1,25x-0,75)(S.I)
y=0,08ςυνπ(2,5x-1,5)θμ(5πt)(S.I)

47. ΢ε γραμμικό ελαςτικό μζςο που ταυτίηεται με τον άξονα Χ’Χ διαδίδονται δφο αρμονικά κφματα με
εξιςϊςεισ y1=0,08θμ(4πt-5πx) (S.I.) και y2=0,08θμ(4πt+5πx+π) (S.I.). Εξαιτίασ τθσ ςυμβολισ των δφο κυ-
μάτων δθμιουργείται ςτο ελαςτικό μζςο ςτάςιμο κφμα.
α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του ςτάςιμου κφματοσ που δθμιουργείται ςτθ χορδι.
β) Να βρείτε τισ κζςεισ των δεςμϊν που δθμιουργοφνται ςτθ χορδι από το ςθμείο Ο (x= 0) μζχρι και το
ςθμείο Z(xz=0,7 m).
γ) Να υπολογίςετε τθ μζγιςτθ ταχφτθτα ταλάντωςθσ του υλικοφ ςθμείου που βρίςκεται ςτθ κζςθ Η.
δ) Να ςχεδιάςετε το ςτιγμιότυπο του ςτάςιμου κφματοσ μεταξφ των ςθμείων Ο και Η μια χρονικι ςτιγ-
μι που το υλικό ςθμείο το οποίο είναι ςτθ κζςθ Η του άξονα ζχει τθ μζγιςτθ κετικι του απομάκρυνςθ.
Απ: α) y=-0,16θμ(5πx)ςυν(4πt)(S.I) β) 0m , 0,2m , 0,4m , 0,6m γ)0,64πm/s
48. Ζνασ πειραματιςτισ, προκειμζνου να μετριςει τθ ςυχνότθτα μιασ άγνωςτθσ θχθτικισ πθγισ, εκτε-
λεί το εξισ πείραμα. Σοποκετεί μια θχθτικι πθγι που εκπζμπει ςυνεχϊσ ιχο ςυχνότθτασ f=170Hz
μπροςτά ςε μια λεία ανακλαςτικι επιφάνεια. Ανάμεςα ςτθν πθγι και ςτθν επιφάνεια, ςτθν ευκεία που
είναι κάκετθ ςτθν επιφάνεια, μετακινεί ζναν ευαίςκθτο δζκτθ. Διαπιςτϊνει ότι θ ζνδειξθ του δζκτθ μθ-
δενίηεται ςε δφο διαδοχικζσ κζςεισ που απζχουν μεταξφ τουσ 1m. ΢τθ ςυνζχεια αντικακιςτά τθν θχθτι-
κι πθγι με άλλθ άγνωςτθσ ςυχνότθτασ f2. Επαναλαμβάνει το ίδιο πείραμα και διαπιςτϊνει ότι ο δζκτθσ
καταγράφει δφο διαδοχικά μζγιςτα τθσ ζνταςθσ του ιχου ςε κζςεισ που απζχουν μεταξφ τουσ 0,8m.
Ποια είναι θ ςυχνότθτα f2τθσ άγνωςτθσ πθγισ;
Απ: 215Ηz
49. Μια χορδι ζχει το ζνα άκρο τθσ ςτερεωμζνο ακλόνθτα και το άλλο ελεφκερο να ταλαντϊνεται. Σο
ακλόνθτο άκρο κεωρείται αρχι μζτρθςθσ των αποςτάςεων (x=0) . ΢τθ χορδι δθμιουργείται ςτάςιμο
κφμα από τθ ςυμβολι δφο κυμάτων που διαδίδονται αντίκετα με ταχφτθτα υ=612m/s. Αρχικά ςτθ χορ-
δι ςχθματίηονται ςυνολικά 5 δεςμοί και θ απόςταςθ του 2ου δεςμοφ από τθν 3θ κοιλία είναι d1=60cm.
Αν αλλάξουμε τθ ςυχνότθτα ταλάντωςθσ, τότε θ απόςταςθ του 2ου δεςμοφ από τθν 3θ κοιλία γίνεται
d2=108cm .
α) Σθ νζα ςυχνότθτα ταλάντωςθσ των ςθμείων τθσ χορδισ.
β) Σο νζο ςυνολικό αρικμό των δεςμϊν που ςχθματίηονται ςτθ χορδι.
Απ: α) 425Ηz β) 3

Παραγωγι και διάδοςθ θλεκτρομαγνθτικών κυμάτων
Μια μθχανικι διαταραχι μπορεί να διαδοκεί με οριςμζνθ ταχφτθτα ςε ζνα ελαςτικό μζςον.
διαταραχι προκαλείται από κάποια πθγι και θ διάδοςι τθσ είναι το μθχανικό κφμα.
΢τθν περίπτωςθ διαταραχισ του θλεκτρικοφ (και ςυνακόλουκα του μαγνθτικοφ) πεδίου ςε κάποιο μζςο
ι ακόμα και ςτο κενό, θ θλεκτρομαγνθτικι διαταραχι διαδίδεται με οριςμζνθ ταχφτθτα και ονομάηεται
θλεκτρομαγνθτικό κφμα.
 Πώσ παράγεται όμωσ μια θλεκτρομαγνθτικι διαταραχι;

Ζςτω δφο μεταλλικοί αγωγοί, οι οποίοι είναι ςυνδεδεμζνοι με τουσ πόλουσ μιασ πθγισ ςυνεχοφσ τά-
ςθσ. Οι αγωγοί φορτίηονται με αντίκετα φορτία άρα δθμιουργείται και διαδίδεται ζνα θλεκτρικό πεδίο
τθσ μορφισ:
Αν οι αγωγοί ςυνδεκοφν με πθγι εναλλαςςόμενθσ τάςθσ, τα φορτία τουσ κα μεταβάλλονται περιοδικά
με το χρόνο, ακολουκϊντασ τθ ςυχνότθτα τθσ πθγισ. Σο ςφςτθμα αυτό ονομάηεται ταλαντοφμενο θλε-
κτρικό δίπολο.
Οι κεραίεσ των ραδιοφωνικών και τθλεοπτικών ςτακμών είναι ταλαντευμζνα δίπολα. Σο δθμιουρ-
γοφμενο θλεκτρικό πεδίο κα μεταβάλλεται επίςθσ περιοδικά με το χρόνο.
Αν υποκζςουμε ότι τθ χρονικι ςτιγμι t=0 το φορτίο κάκε αγωγοφ είναι μθδζν, τότε κακϊσ θ τάςθ με-
ταβάλλεται ο ζνασ αγωγόσ φορτίηεται κετικά και ο άλλοσ αρνθτικά, δθμιουργϊντασ γφρω από αυτοφσ
θλεκτρικό πεδίο το οποίο διαδίδεται.
Σο θλεκτρικό πεδίο αποκτά τθ μζγιςτθ ζνταςθ όταν οι αγωγοί αποκτιςουν το μζγιςτο φορτίο τουσ, δθ-
λαδι τθ χρονικι ςτιγμι T/4 όπου Σ είναι θ περίοδοσ τθσ πθγισ. ΢τθ ςυνζχεια, το φορτίο των αγωγϊν
Ηλεκηπομαγνηηικά Κύμαηα -201-

μειϊνεται άρα και θ ζνταςθ του διαδιδόμενου θλεκτρικοφ πεδίου, ζτςι ϊςτε τθ χρονικι ςτιγμι T/2 να
μθδενιςτεί.
Ακολοφκωσ θ πολικότθτα τθσ πθγισ αντιςτρζφεται και οι αγωγοί αρχίηουν να φορτίηονται με αντίκετα
φορτία. Θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου αρχίηει να αυξάνεται με τθ φορά των δυναμικϊν του γραμ-
μϊν όμωσ να ζχει αντιςτραφεί. Σθ χρονικι ςτιγμι 3Σ/4 θ ζνταςθ του πεδίου κα αποκτιςει το μζγιςτο
μζτρο και πάλι. Κατόπιν, το φορτίο των αγωγϊν μειϊνεται κατά μζτρο άρα και θ ζνταςθ του πεδίου,
ζωσ τθ χρονικι ςτιγμι Σ που μθδενίηεται. ΢τθ ςυνζχεια το φαινόμενο επαναλαμβάνεται.
Η κίνθςθ των φορτίων αποτελεί θλεκτρικό ρεφμα μεταβαλλόμενθσ ζνταςθσ, άρα γφρω από τουσ α-
γωγοφσ κα εμφανίηεται και μαγνθτικό πεδίο, κάκετα ςτο θλεκτρικό, το οποίο ακολουκεί ομοίωσ τθ ςυ-
χνότθτα του θλεκτρικοφ ρεφματοσ. Σο μαγνθτικό πεδίο μθδενίηεται όταν μθδενίηεται το θλεκτρικό ρεφ-
μα, άρα το φορτίο των αγωγϊν είναι μζγιςτο και αντιςτρόφωσ.
Αυτό ςθμαίνει ότι τα δφο πεδία ζχουν διαφορά φάςθσ 900.
΢ε μεγάλθ όμωσ απόςταςθ από το δίπολο τα δφο πεδία είναι ςε φάςθ.
 Εξιςώςεισ του αρμονικοφ θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ:

Αν το θλεκτρικό φορτίο εκτελεί αρμονικι ταλάντωςθ ςτο θλεκτρικό δίπολο, τότε το θλεκτρικό και το
μαγνθτικό πεδίο μεταβάλλονται αρμονικά με το χρόνο, και ςτον άξονα x περιγράφονται από τισ:
Ε= Εmax θμ2π (t/T – x/λ) και Β = Β max θμ2π (t/T – x/λ)
 Παρατθριςεισ
α) Σο θλεκτρομαγνθτικό κφμα είναι εγκάρςιο, με τα διανφςματα των εντάςεων του θλεκτρικοφ και του
μαγνθτικοφ πεδίου να είναι κάκετα μεταξφ τουσ και κάκετα ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ.
β) Όταν τα θλεκτρικά φορτία εκτελοφν μεταβαλλόμενθ κίνθςθ τότε δθμιουργοφν μεταβαλλόμενα θλε-
κτρικά και μαγνθτικά πεδία, δθλαδι δθμιουργείται θλεκτρομαγνθτικό κφμα. ΢υνεπϊσ αιτία τθσ δθμι-
ουργίασ του θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ είναι θ επιταχυνόμενθ κίνθςθ των φορτίων.
γ) Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα δεν απαιτοφν τθν φπαρξθ ελαςτικοφ μζςου για τθ διάδοςθ τουσ.
8
δ) Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα ςτο κενό διαδίδονται με ταχφτθτα c=3∙10 m/s. Αν u θ ταχφτθτα
διάδοςθσ του κφματοσ ςε κάποιο μζςο τότε πρζπει: υ=Ε/Β = Εmax/Bmax
ε) Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα υπακοφουν ςτθ κεμελιϊδθ κυματικι εξίςωςθ υ=λf
8
(ςτο κενό αντίςτοιχα είναι: c=λf, όπου c=3∙10 m/s)
ςτ) Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα υπακοφουν ςτθν αρχι τθσ επαλλθλίασ των κυμάτων.
 Ηλεκτρομαγνθτικό φάςμα
Θλεκτρομαγνθτικά κφματα παράγονται :
α) από ταλαντοφμενα θλεκτρικά δίπολα αλλά και
β) κατά τισ αποδιεγζρςεισ των ατόμων ι των πυρινων.
Ζτςι καλφπτουν ζνα πολφ μεγάλο εφροσ ςυχνοτιτων θ οποία ονομάηεται θλεκτρομαγνθτικό φάςμα.
Ανάλογα με τθ ςυχνότθτα τουσ ζχουν διαφορετικζσ ιδιότθτεσ και εφαρμογζσ. Ζνασ (όχι αυςτθρόσ) δια-
χωριςμόσ του θλεκτρομαγνθτικοφ φάςματοσ (κατά τθ φκίνουςα τιμι του μικουσ κφματοσ) των ακτι-
νοβολιϊν ςτο κενό είναι:
Σμιμα Μικοσ κφματοσ λ Χριςεισ

Παραγωγι
Φάςματοσ (ςτο κενό)
θλεκτρονικά κυκλϊ- ραδιοφωνία και
Ραδιοκφματα Από 105m ζωσ μερικά cm
ματα τθλεόραςθ
θλεκτρονικά κυκλϊ- ραντάρ, φοφρνοι
Μικροκφματα Από 30cm ζωσ 1mm
ματα μικροκυμάτων, ιατρικι
Τπζρυκρθ κερμά ςϊματα εξειδικευμζνθ
Από 1mm ζωσ 700nm
Ακτινοβολία φωτογράφθςθ
Ορατι αποδιεγζρςεισ ατό- όραςθ, φωτοςφνκεςθ,
Από 700nm ζωσ 400nm
Ακτινοβολία μων φαςματοςκοπία κτλ
Τπεριώδθσ αποδιεγζρςεισ ατό- Ιλιοσ
Από 400nm ζωσ 60nm
Ακτινοβολία μων Λατρικι
επιβράδυνςθ
Ακτίνεσ Χ Λατρικι,
Από 10-8 m ζωσ 10-13 m θλεκτρονίων ςε
(Röntgen) κρυςταλλογραφία
μεταλλικό ςτόχο
αποδιζγερςθ
Από 10-10 m ζωσ 10-14m ραδιοενεργϊν πυρι-
Ακτίνεσ γ Εργαςτθριακζσ μελζτεσ
νων, πυρθνικζσ αντι-
δράςεισ
 Ορατό Φάςμα
Σο ορατό φάςμα είναι το τμιμα τθσ θλεκτρομαγνθτικισ ακτινοβολίασ το οποίο γίνεται αντιλθπτό από
το ανκρϊπινο μάτι. Εκτείνεται ςε εφροσ μθκϊν κφματοσ (ςτο κενό)
μεταξφ 400nm και 700nm. Κάκε υποπεριοχι του ορατοφ φάςματοσ προκαλεί τθν αίςκθςθ κάποιου
χρϊματοσ. Κατά προςζγγιςθ οι υποπεριοχζσ αυτζσ είναι:
Μικοσ κφματοσ Χρώμα

ςτο κενό
400nm – 440nm Λϊδεσ
440nm – 480nm Κυανό
480nm – 560nm Πράςινο
560nm – 590nm Κίτρινο
590nm – 630nm Πορτοκαλί
630nm – 700nm Ερυκρό
Μονοχρωματικι ονομάηεται θ ακτινοβολία που περιζχει μικθ κφματοσ ςε μία πολφ ςτενι περιοχι.
Κεωροφμε ότι μια μονοχρωματικι ακτινοβολία περιζχει μία μόνο ςυχνότθτα, ζννοια εξιδανικευμζνθ θ
οποία προςεγγίηεται από τθν ακτινοβολία που παράγουν τα laser.

ΑΝΑΚΛΑ΢Η ΚΑΙ ΔΙΑΘΛΑ΢Η ΣΟΤ ΦΩΣΟ΢
 Ανάκλαςθ
Όταν μια ακτίνα φωτόσ θ οποία διαδίδεται ςε ζνα οπτικό μζςο προςπίπτει ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια
του μζςου με ζνα δεφτερο μζςο, τότε ζνα μζροσ τθσ ακτινοβολίασ επιςτρζφει ςτο αρχικό μζςο. Σο φαι-
νόμενο αυτό ονομάηεται ανάκλαςθ.
Ζςτω ότι μία δζςμθ παραλλιλων ακτινϊν φωτόσ
προςπίπτει ςε λεία ανακλαςτικι επιφάνεια (δθλα-
δι οι ανωμαλίεσ τθσ επιφάνειασ ζχουν μζγεκοσ
πολφ μικρότερο ςε ςχζςθ με το μικοσ κφματοσ τθσ
ακτινοβολίασ) . ΢τθν περίπτωςθ αυτι οι ακτίνεσ
επιςτρζφουν ςτο αρχικό μζςο διάδοςθσ παραμζ-
νοντασ παράλλθλεσ. Σο φαινόμενο ονομάηεται κα-
τοπτρικι ανάκλαςθ ι απλϊσ ανάκλαςθ.
Θ γωνία που ςχθματίηει θ προςπίπτουςα δζςμθ με

τθν κάκετθ ςτθν επιφάνεια ςτο ςθμείο πρόςπτω-
ςθσ ονομάηεται γωνία πρόςπτωςθσ κα .
Θ γωνία που ςχθματίηει θ ανακλϊμενθ δζςμθ με
τθν κάκετθ ςτθν επιφάνεια ςτο ςθμείο πρόςπτω-
ςθσ ονομάηεται γωνία ανάκλαςθσ κr.
Πειραματικά διαπιςτώνουμε ότι:

α) Θ προςπίπτουςα και θ ανακλϊμενθ δζςμθ ανικουν ςτο ίδιο επίπεδο (επίπεδο ανάκλαςθσ), το οποίο
είναι κάκετο ςτθν ανακλαςτικι επιφάνεια.
β) Θ γωνία πρόςπτωςθσ κα και είναι ίςθ με τθ γωνία ανάκλαςθσ: κα=κr
Αν οι ανωμαλίεσ τθσ ανακλαςτικισ επιφάνειασ είναι

μεγαλφτερεσ από το μικοσ κφματοσ τθσ ακτινοβολίασ,
δθλαδι θ επιφάνεια είναι τραχιά, τότε θ ακτίνεσ τθσ
προςπίπτουςασ δζςμθσ ανακλϊνται προσ τυχαίεσ δι-
ευκφνςεισ, “ςκορπίηοντασ” ςτο χϊρο. Σο φαινόμενο
ονομάηεται διάχυςθ.

 Διάκλαςθ του φωτόσ
Όταν το φϊσ προςπίπτει ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια μεταξφ
δφο οπτικϊν μζςων, τότε:
1. ζνα τμιμα τθσ δζςμθσ ανακλάται και
2. το υπόλοιπο διζρχεται ςτο δεφτερο οπτικό μζςο.
H ειςερχόμενθ ςτο δεφτερο μζςο δζςμθ διαδίδεται με δια-
φορετικι ταχφτθτα ςε ςχζςθ με τθν προςπίπτουςα, εκτρζπε-
ται από τθν αρχικι διεφκυνςθ τθσ και ονομάηεται διακλώμε-
νθ.
Θ γωνία που ςχθματίηει θ διακλϊμενθ ακτίνα με τθν κάκετθ
ςτθν επιφάνεια ςτο ςθμείο πρόςπτωςθσ διάκλαςθσ κb. Σο
φαινόμενο ονομάηεται διάκλαςθ του φωτόσ.
 Δείκτθσ διακλάςεωσ
Σο φϊσ κινείται με τθ μεγαλφτερθ ταχφτθτα c=3·108 m/s ςτο κενό, ενϊ ςτα υπόλοιπα οπτικά μζςα κι-
νείται με μικρότερθ ταχφτθτα (u). Ονομάηουμε δείκτθ διακλάςεωσ n ενόσ υλικοφ, για μία ςυγκεκριμζ-
νθ ςυχνότθτα φωτεινισ ακτινοβολίασ, το λόγο τθσ ταχφτθτασ του φωτόσ ςτο κενό προσ τθν ταχφτθτα
του ςτο υλικό. Δθλαδι: n=c/υ
Ο δείκτθσ διακλάςεωσ είναι κακαρόσ αρικμόσ. Για το κενό (και προςεγγιςτικά για τον αζρα) είναι n=1,
ενϊ για τα υπόλοιπα υλικά n>1.
Αν ο δείκτθσ διακλάςεωσ ενόσ υλικοφ μζςου Α είναι μεγαλφτεροσ από το δείκτθσ διακλάςεωσ ενόσ υλι-
κοφ μζςου Β τότε λζμε ότι το μζςο Α είναι οπτικά πυκνότερο του Β. Λςοδφναμα, αν το φϊσ διαδίδεται
με μικρότερθ ταχφτθτα ςε ζνα οπτικό μζςο Α από ότι ςε ζνα οπτικό μζςο Β, λζμε ότι το μζςο Α είναι
οπτικά πυκνότερο του Β.
 Νόμοσ του Snell

Πειραματικά διαπιςτώνουμε ότι:
α) θ προςπίπτουςα, θ ανακλϊμενθ και θ διακλϊμενθ δζςμθ ανικουν ςτο ίδιο επίπεδο, το οποίο είναι
κάκετο ςτθν ανακλαςτικι επιφάνεια.
β) αν nα ο δείκτθσ διακλάςεωσ του οπτικοφ μζςου τθσ προςπίπτουςασ μονοχρωματικισ ακτίνασ και nb
ο αντίςτοιχοσ του οπτικοφ μζςου τθσ διακλϊμενθσ ακτίνασ, τότε θ γωνία πρόςπτωςθσ κα και θ γωνία
διάκλαςθσ κb, ικανοποιοφν τθν εξίςωςθ:
nα θμκα = nβ θμκβ (νόμοσ Snell)
 ΢θμαντικζσ Παρατθριςεισ
α) Όταν το φϊσ αλλάηει μζςο διάδοςθσ, θ ςυχνότθτα του παραμζνει ςτακερι, αφοφ κακορίηεται από
τθν πθγι τθσ ακτινοβολίασ. Μεταβάλλεται όμωσ θ ταχφτθτα διάδοςθ u, άρα και το μικοσ κφματοσ λ,
ϊςτε να υπακοφει ςτθν κυματικι εξίςωςθ λ=u/f.
β) Αν nα < nb δθλαδι αν το φϊσ διζρχεται από οπτικά αραιότερο προσ οπτικά πυκνότερο μζςο, τότε
κ α > κ b.
γ) Αντιςτρόφωσ, αν nα > nb δθλαδι το φϊσ διζρχεται από οπτικά πυκνότερο προσ οπτικά αραιότερο
μζςο, τότε κα < κb.
δ) Αν κα=0 τότε και κb=0, δθλαδι όταν το φϊσ προςπίπτει κάκετα ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια τότε θ
διακλώμενθ ακτίνα ζχει τθν ίδια διεφκυνςθ με τθν προςπίπτουςα.
ε) O δείκτθσ διακλάςεωσ ενόσ οπτικοφ μζςου μπορεί να γραφτεί: n= λ0/λ
όπου λ0 το μικοσ κφματοσ τθσ ακτινοβολίασ ςτο κενό και λ ςτο οπτικό μζςο.
η) για δφο οπτικά μζςα ιςχφει: n1/n2 = λ2/λ1
θ) Σα φαινόμενα τθσ ανάκλαςθσ και τθσ διάκλαςθσ δεν αφοροφν μόνο το οπτικό φάςμα, αλλά το ςφνο-
λο των ακτινοβολιϊν αλλά και τα μθχανικά κφματα.
Χαρακτθριςτικό παράδειγμα αποτελοφν τα ραδιοκφματα τα οποία ανακλώνται ςτισ μεταλλικζσ επι-
φάνειεσ. Για το λόγο αυτό χρθςιμοποιοφμε παραβολικά κάτοπτρα τόςο για να αποκτιςουν τα εκπε-
μπόμενα ραδιοκφματα ςυγκεκριμζνθ κατεφκυνςθ όςο και για να εςτιαςτοφν ςε μία κεραία.
 Ολικι ανάκλαςθ
Ζςτω ότι μονοχρωματικι δζςμθ φωτόσ διζρχεται από οπτικά πυκνότερο ςε οπτικά αραιότερο μζςο.
΢φμφωνα με το νόμο του Snell αυξάνοντασ τθ γωνία πρόςπτωςθσ, θ γωνία διάκλαςθσ κα αυξάνεται
επίςθσ, πλθςιάηοντασ ςταδιακά τθν τιμι 900. Θ γωνία πρόςπτωςθσ για τθν οποία θ γωνία διάκλαςθσ
ιςοφται με 900 ονομάηεται κρίςιμθ γωνία κcr.
0
Σότε: nπυκνοφ∙θμκcrit=nαραιοφ∙θμ90 ι θμκcrit = nαραιοφ/ nπυκνοφ
΢τθν περίπτωςθ που θ γωνία πρόςπτω-
ςθσ ιςοφται με τθν κρίςιμθ γωνία, το φϊσ
κινείται παράλλθλα ςτθ διαχωριςτικι
επιφάνεια.
Αν θ γωνία πρόςπτωςθσ είναι μεγαλφτε-
ρθ από κcr, τότε “παγιδεφεται” ςτο οπτικά
πυκνότερο μζςο. Σο φαινόμενο ονομάηε-
ται ολικι ανάκλαςθ. Χαρακτθριςτικι ε-
φαρμογι του φαινομζνου ζχουμε ςε ο-
πτικζσ διατάξεισ όπωσ τα περιςκόπια.
Επίςθσ, ςτο φαινόμενο αυτό οφείλεται θ
λάμψθ των πολφεδρων πριςμάτων όπωσ
οι πολφτιμοι λίκοι.
Παρατιρθςθ
Σο φαινόμενο τθσ ολικισ ανάκλαςθσ δεν μπορεί να παρατθρθκεί αν το φϊσ διζρχεται από οπτικά α-
ραιότερο ςε οπτικά πυκνότερο μζςο.

ΟΜΑΔΑ Α.
1. Ζνα θλεκτρομαγνθτικό κφμα.
α) χρειάηεται ζνα ελαςτικό μζςο για τθ διάδοςι του
β) διαδίδεται μόνο ςτο κενό
γ) είναι εγκάρςιο θ διάμθκεσ ανάλογα με τον τρόπο παραγωγισ του
δ) μεταφζρει ενζργεια θλεκτρικοφ και μαγνθτικοφ πεδίου.
2. ΢ε ζνα θλεκτρομαγνθτικό κφμα και ςε μεγάλθ απόςταςθ από τθν πθγι του.
α) ςτθ κζςθ που είναι μζγιςτθ θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου μια χρονικι ςτιγμι, τότε είναι μθδζν θ
ζνταςθ του μαγνθτικοφ πεδίου.
β) τθ ςτιγμι που είναι μζγιςτθ θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου, είναι μθδζν θ ζνταςθ του μαγνθτικοφ
ςτθν ίδια κζςθ.
γ) τθ ςτιγμι που είναι μθδζν θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου ςε μια κζςθ τότε είναι μζγιςτθ θ ζνταςθ
του μαγνθτικοφ πεδίου.
δ) ςτθ κζςθ που είναι μζγιςτθ θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου, είναι μζγιςτθ και θ ζνταςθ του μαγνθ-
τικοφ πεδίου τθν ίδια χρονικι ςτιγμι.
3. Ποια από τισ παρακάτω εξιςϊςεισ δεν μπορεί να περιγράψει το μαγνθτικό πεδίο ενόσ αρμονικοφ
Θ/Μ κφματοσ που διαδίδεται ςτο κενό με ταχφτθτα c =3.108 m/s
α) Β=2.10-3θμ2π(6.1012t-2.104x)
β) Β= 3.10-3θμ2π(9.1010t-3.102x)
γ) Β= 10-3 θμ2π(12.1014t-4.107x)
δ) Β= 4.10-3θμ2π(3.1011t-103x)
(όλα τα μεγζκθ εκφράηονται ςτο S.I. ).
4. Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα
α) δθμιουργοφνται από κινοφμενα ομαλά θλεκτρικά φορτία.
β) δθμιουργοφνται από επιταχυνόμενα θλεκτρικά φορτία.
γ) δεν υπακοφουν ςτθν αρχι τθσ επαλλθλίασ.
δ) αποτελοφνται από δφο ανεξάρτθτα μεταξφ τουσ πεδία, ζνα θλεκτρικό και ζνα μαγνθτικό.
5. Σα μζτρα των εντάςεων του θλεκτρικοφ Ε και του μαγνθτικοφ Β πεδίου και θ ταχφτθτα του φωτόσ
ςυνδζονται με τθ ςχζςθ
 2
α) Ε=c Β β) Β=c Ε γ) ΕΒ= c δ) =c

6. Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα:
α) διαδίδονται ςε όλα τα υλικά με ταχφτθτα 3 108m/s
β) είναι διαμικθ κφματα
γ) μποροφν να δθμιουργθκοφν κατά τθν επιβράδυνςθ νετρονίων όταν αυτά ςυγκροφονται με μεταλλι-
κό ςτόχο
δ) μεταφζρουν ενζργεια θλεκτρικοφ και μαγνθτικοφ πεδίου
7. Θλεκτρομαγνθτικό κφμα ςυχνότθτασ f και μικουσ κφματοσ λ0 διαδίδεται ςτο κενό. Αν το κφμα δι-
αδιδόταν ςε ζνα υλικό μζςο, τότε το μικοσ κφματοσ λ που κα είχε κατά τθ διάδοςθ του ςτο υλικό μζςο
κα ιταν:
α) μικρότερο του λο β) μεγαλφτερο του λο
γ) ίςο με το λο δ) διπλάςιο του λο
Αζκήζειρ ζηα Ηλεκηπομαγνηηικά Κύμαηα 209

8. Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα:
α) είναι εγκάρςια
β) διαδίδονται ςτθ διεφκυνςθ του διανφςματοσ E τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου
γ) διαδίδονται ςτθ διεφκυνςθ του διανφςματοσ B τθσ ζνταςθσ του μαγνθτικοφ πεδίου
δ) δεν ικανοποιοφν τθ κεμελιϊδθ κυματικι εξίςωςθ
9. Θ ταχφτθτα διάδοςθσ των θλεκτρομαγνθτικϊν κυμάτων:

α) ιςοφται πάντα με 3.10 8m/s
β) είναι ανάλογθ τθσ ςυχνότθτασ του κφματοσ
γ) εξαρτάται από τισ ιδιότθτεσ του μζςου διάδοςθσ
δ) είναι παράλλθλθ ςτθν ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου
10. Θλεκτρομαγνθτικό κφμα μπορεί να δθμιουργθκεί όταν:

α) τα θλεκτρόνια μίασ δζςμθσ θλεκτρονίων κινοφνται ευκφγραμμα ομαλά.
β) τα νετρόνια μίασ δζςμθσ νετρονίων επιβραδφνονται.
γ) τα πρωτόνια μιασ δζςμθσ πρωτονίων επιβραδφνονται.
δ) τα νετρόνια μίασ δζςμθσ νετρονίων επιταχφνονται.
11. Όταν μία φωτεινι ακτίνα ανακλάται τότε θ ανακλϊμενθ ακτίνα ςε ςχζςθ με τθν προςπίπτουςα
ζχει:
α) διαφορετικι διεφκυνςθ
β) διαφορετικι ταχφτθτα διάδοςθσ
γ) διαφορετικι ςυχνότθτα
δ) διαφορετικό μζςο διάδοςθσ
12. Όταν μια δζςμθ παράλλθλων φωτεινϊν ακτινϊν προςπίπτουν ςε μία ανακλϊςα επιφάνεια, τότε:
α) αν θ ανακλϊςα επιφάνεια είναι τραχιά, ςυμβαίνει κατοπτρικι ανάκλαςθ
β) αν θ ανακλϊςα επιφάνεια είναι λεία, οι ανακλϊμενεσ ακτίνεσ παραμζνουν παράλλθλεσ μεταξφ τουσ.
γ) το μικοσ κφματοσ τθσ ανακλϊμενθσ δζςμθσ είναι διαφορετικό από αυτό τθσ προςπίπτουςασ
δ) θ ανακλϊμενθ δζςμθ εκτρζπεται ςε ςχζςθ με τθν προςπίπτουςα κατά γωνία ίςθ με τθν κρίςιμθ γω-
νία του οπτικοφ μζςου
13. Μονοχρωματικι ακτινοβολία διαδίδεται από οπτικό μζςο Α με δείκτθ διακλάςεωσ na προσ οπτικό
μζςο (Β) με δείκτθ διακλάςεωσ nb. Αν με κα ςυμβολίςουμε τθ γωνία πρόςπτωςθσ και κb τθ γωνία διά-
κλαςθσ, τότε ιςχφει:
α) κα= κb β) nΑ.θμκα= nb.θμκb
γ) na/nb=θμκa/θμκb δ) θμκb = 1/ na
14. Μονοχρωματικι φωτεινι ακτίνα διαδίδεται ςε οπτικό μζςο με δείκτθ διακλάςεωσ n και προςπί-
πτει ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια του υλικοφ με τον περιβάλλοντα αζρα υπό γωνία πρόςπτωςθσ κα τζ-
τοια ϊςτε θμκα > 1/ n
α) ΢το ςθμείο πρόςπτωςθσ ςυμβαίνει ανάκλαςθ και διάκλαςθ
β) Θ φωτεινι ακτίνα υφίςταται ολικι ανάκλαςθ
γ.)Θ φωτεινι ακτίνα εξζρχεται ςτον αζρα παράλλθλα ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια
δ) Θ γωνία διάκλαςθσ είναι μικρότερθ από τθ γωνία πρόςπτωςθσ
15. Ζνασ μακθτισ παρατθρεί ζνα ψάρι που κολυμπά ςτθ γυάλα του. Ο μακθτισ βλζπει το ψάρι:
α) ςε μικρότερο βάκοσ από αυτό ςτο οποίο βρίςκεται το ψάρι.
β) ςτθ κζςθ που πράγματι βρίςκεται το ψάρι.
γ) ςε μεγαλφτερο βάκοσ από αυτό ςτο οποίο βρίςκεται το ψάρι.

16. Μονοχρωματικι φωτεινι ακτίνα που διαδίδεται ςτον αζρα προςπίπτει πλάγια ςτθν ιρεμθ επιφά-
νεια μιασ λίμνθσ.
α) Θ φωτεινι ακτίνα είναι δυνατό να υποςτεί ολικι ανάκλαςθ.
β) Σο μικοσ κφματοσ τθσ διακλϊμενθσ ακτίνασ είναι μεγαλφτερο από το αντίςτοιχο τθσ προςπίπτουςασ.
γ) Θ γωνία διάκλαςθσ κα είναι μικρότερθ από τθ γωνία πρόςπτωςθσ.
δ) Θ ταχφτθτα τθσ ακτινοβολίασ κα αυξθκεί.
17. Κατά τθ διάκλαςθ του φωτόσ, οι διακλϊμενεσ ακτίνεσ

α) πλθςιάηουν πάντοτε τθν κάκετο ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια.
β) απομακρφνονται πάντοτε από τθν κάκετο ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια.
γ) πλθςιάηουν προσ τθν κάκετο, όταν διαδίδονται από οπτικά αραιότερο ςε οπτικά πυκνότερο μζςο.
δ) πλθςιάηουν προσ τθν κάκετο, όταν διαδίδονται από οπτικά πυκνότερο ςε οπτικά αραιότερο μζςο.
18. Μια ακτίνα μονοχρωματικοφ φωτόσ περνάει από ζνα οπτικό μζςο Α ςε ζνα άλλο οπτικό μζςο Β,
που ζχει μικρότερο δείκτθ διάκλαςθσ (nβ<nα). Αν λΑ και λΒ είναι τα μικθ κφματοσ του φωτόσ ςτα δφο
μζςα Α και Β, τότε
α) λΑ>λΒ β) λΑ<λΒ γ) λΑ= λΒ
δ) Θ ςχζςθ των μθκϊν κφματοσ λΑ και λΒ εξαρτάται από τθν τιμι τθσ ςυχνότθτασ του φωτόσ
19. Μια μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ διαπερνά τθ διαχωριςτικι επιφάνεια δφο οπτικϊν μζςων a και
b που ζχουν δείκτεσ διάκλαςθσ na και nb, με ςχζςθ na>nb. Αν θ γωνία πρόςπτωςθσ κa, κακϊσ αυξάνεται,
γίνει ίςθ με τθν κρίςιμθ γωνία κcr, τότε θ γωνία διάκλαςθσ κb κα είναι:
α) ίςθ με 0ο β) ίςθ με κa
γ) μεγαλφτερθ τθσ κa αλλά μικρότερθ των 90ο δ)ίςθ με 90ο.
20. ΢τα θλεκτρομαγνθτικά (Θ/Μ) κφματα

α) Σα διανφςματα των εντάςεων θλεκτρικοφ Ε και μαγνθτικοφ πεδίου Β είναι κάκετα μεταξφ τουσ και
κάκετα ςτθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του κφματοσ.
β) Σο θλεκτρικό και το μαγνθτικό πεδίο κοντά ςτθν κεραία εκπομπισ ζχουν διαφορά φάςθσ 900
γ) Σο θλεκτρικό και το μαγνθτικό πεδίο ςε μεγάλεσ αποςτάςεισ από τθν κεραία εκπομπισ είναι ςε φά-
ςθ.
δ) Σο θλεκτρικό και το μαγνθτικό πεδίο ζχουν ςυχνότθτεσ που θ μια είναι ακζραιο πολλαπλάςιο τθσ
άλλθσ.
21. Θ εξίςωςθ που περιγράφει το θλεκτρικό πεδίο ενόσ θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ, ςτο κενό
(c=3·108m/s) ςτο ςφςτθμα S.I., είναι Ε=3.10-4 θμ(1010 πt-kx).Για το κφμα αυτό
α) θ ςυχνότθτα είναι f=5.109 Θz
β) το μικοσ κφματοσ είναι λ= 6 cm
γ) θ εξίςωςθ του μαγνθτικοφ πεδίου είναι Β=10-12 θμ2π(t/2.10-10 -50/3 x)
δ) όταν είναι Β=10-10Σ , τότε είναι Ε=0,03Ν/C .
22. Να επιλζξετε ποιεσ από τισ παρακάτω προτάςεισ είναι ςωςτζσ.

α) Σο ορατό φάςμα εκτείνεται μεταξφ μερικϊν mm και 700nm
β) Θ ακτινοβολία γ χρθςιμοποιείται ςτισ τθλεπικοινωνίεσ
γ) Θ ακτινοβολία Röntgen παράγεται κατά τθν επιβράδυνςθ ταχζωσ κινοφμενων θλεκτρονίων, όταν
προςκροφουν ςε μεταλλικό ςτόχο
δ) Σο φάςμα τθσ θλεκτρομαγνθτικισ ακτινοβολίασ εκτείνεται μεταξφ 400nm και 700nm

23. Ζνα θλεκτρομαγνθτικό κφμα παράγεται από ταλαντοφμενο θλεκτρικό δίπολο και διαδίδεται ςτο
κενό. Μακριά από το δίπολο:
α) τα διανφςματα των εντάςεων του θλεκτρικοφ και μαγνθτικοφ πεδίου είναι παράλλθλα ςτθ διεφκυν-
ςθ διάδοςθσ του κφματοσ
β) θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου παρουςιάηει διαφορά φάςθσ π/2 rad με τθν ζνταςθ του μαγνθτικοφ
πεδίου
Ε max
γ) το πθλίκο ιςοφται με 3.10 8m/s
Bmax
δ) θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου ςχθματίηει γωνία π/2 rad με τθν ζνταςθ του μαγνθτικοφ πεδίου
24. Να επιλζξετε ποιεσ από τισ παρακάτω προτάςεισ είναι ςωςτζσ.

α) Σα θλεκτρομαγνθτικά κφματα δεν υπακοφουν ςτθν αρχι τθσ επαλλθλίασ
β) Μονοχρωματικι ονομάηεται θ ακτινοβολία που ανικει ςτο ορατό φάςμα
γ) Σα ραδιοκφματα ζχουν μικρότερθ ςυχνότθτα από τθν υπεριϊδθ ακτινοβολία
δ) Οι ακτίνεσ Röntgen ζχουν γενικά μικοσ κφματοσ μεγαλφτερο από αυτό των ακτινϊν γ
25. Φωτεινι ακτίνα διαδίδεται ςε ζνα οπτικό μζςο και ςυναντά τθ λεία διαχωριςτικι επιφάνεια με
δεφτερο οπτικό μζςο.
α) Θ ανακλϊμενθ ακτίνα διαδίδεται ταχφτερα ςε ςχζςθ με τθν προςπίπτουςα
β) Θ γωνία ανάκλαςθσ εξαρτάται από το δείκτθ διακλάςεωσ του υλικοφ τθσ διαχωριςτικισ επιφάνειασ
των μζςων
γ) Θ γωνία ανάκλαςθσ είναι μεγαλφτερθ από τθ γωνία πρόςπτωςθσ
δ) Θ ανακλϊμενθ ακτίνα ζχει το ίδιο μικοσ κφματοσ με τθν προςπίπτουςα
26. Όταν παράλλθλεσ ακτίνεσ φωτόσ προςπζςουν πλάγια ςε λεία και ςτιλπνι επιφάνεια, τότε:
α) θ ανακλϊμενθ ακτίνα ςχθματίηει με τθν κάκετθ ςτθν επιφάνεια γωνία ίςθ με τθ γωνία πρόςπτωςθσ.
β) οι ανακλϊμενεσ ακτίνεσ διαςκορπίηονται ςτο γφρω χϊρο.
γ) προςπίπτουςα, θ ανακλϊμενθ και θ κάκετθ ςτθν επιφάνεια ςτο ςθμείο πρόςπτωςθσ βρίςκονται ςτο
ίδιο επίπεδο’
δ) θ ανακλϊμενθ ακτίνα δεν είναι δυνατόν να είναι κάκετθ ςτθν προςπίπτουςα ακτίνα.
27. Ο δείκτθσ διάκλαςθσ ενόσ υλικοφ μζςου είναι:

α) μονόμετρο μζγεκοσ β) αδιάςτατο μζγεκοσ
γ)μεγαλφτεροσ τθσ μονάδασ δ) μικρότεροσ τθσ μονάδασ.

ΟΜΑΔΑ Β.
28. Δίνεται θ εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου E=4·10-2θμ4·106π(3·108·t – x) ενόσ θλε-
κτρομαγνθτικοφ κφματοσ το οποίο διαδίδεται ςτο κενό, με ταχφτθτα c=3·10 8m/s . Ποια από τισ ακό-
λουκεσ προτάςεισ είναι θ ςωςτι; Θ ακτινοβολία ανικει:
α) ςτο ορατό φάςμα β) ςτο υπεριϊδεσ φάςμα γ) ςτο υπζρυκρο φάςμα.
Να δικαιολογιςετε τθν απάντθςθ ςασ.
29. Θλεκτρομαγνθτικό κφμα διαδίδεται ςε υλικό με ταχφτθτα 2·108m/s . Ποιο από τα παρακάτω ηεφ-
γθ εξιςϊςεων μπορεί να περιγράφει το κφμα;
α) Ε= 8.10-4 θμ2π(6.1014 t - 6.106 x) (S.I.) B= 4.10-12 θμ2π(6.1014 t - 6.106 x)
β) Ε= 8.10-4 θμ2π(24.1014 t - 12.106 x) (S.I.) B= 4.10-12 θμ2π(24.1014 t - 12.106 x)
. -4 . 14 . 6
γ) Ε= 4 10 θμ2π(12 10 t - 6 10 x) (S.I.) B= 4.10-12 θμ2π(12.1014 t - 6.106 x)
30. Δφο διαφορετικά θλεκτρομαγνθτικά κφματα, ςυχνοτιτων f1 και f2 , ϊςτε f1 =4· f2 , διαδίδονται ςε
διαφορετικά υλικά με ταχφτθτεσ και αντίςτοιχα. Ποια από τισ ακόλουκεσ προτάςεισ είναι θ ςωςτι; Σα
μικθ κφματοσ των ακτινοβολιϊν ςτα υλικά που διαδίδονται κα ικανοποιοφν τθ ςχζςθ:
α)λ1=λ2 β) 4λ1=λ2 γ) 8λ1=λ2.
31. Μονοχρωματικι ακτινοβολία με μικοσ κφματοσ λ διαδίδεται ςε υλικό, με ταχφτθτα u. Αν θ ίδια

ακτινοβολία διαδιδόταν ςτο κενό, τότε το μικοσ κφματοσ λϋ κα ιταν:
α) μεγαλφτερο του λ β) μικρότερο του λ γ) ίςο του λ.
32. Μονοχρωματικι ακτινοβολία με μικοσ κφματοσ λ=9·10-7 m διαδίδεται ςε υλικό, με ταχφτθτα

2,7·108m/s . Αν θ ίδια ακτινοβολία διαδιδόταν ςτο κενό, τότε το μικοσ κφματοσ λϋ κα ιταν:
α) 2,7·108 m β) 9·10-7 m γ)10·10-7 m.
8
Δίνεται θ ταχφτθτα διάδοςθσ ςτο κενό c=3·10 m/s .
33. Θλεκτρομαγνθτικό κφμα διαδίδεται ςε υλικό μζςο με ταχφτθτα μζτρου 2·10 8m/s . Ποια από τισ
παρακάτω εξιςϊςεισ μπορεί να περιγράφει τθν εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου κατά τθ
διάδοςθ του ςτον οριηόντιο άξονα;
10 6
α) E=Emax·θμ2π(1014·t- ·x) (S.I.)
3
β) E=Emax·θμπ(2·1014·t-5·105x) (S.I.)
γ) E=Emax·θμ2π(1014·t-5·105x ) (S.I.)
34. Θ εξίςωςθ θ οποία περιγράφει τθν ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου κατά τθ διάδοςθ του ςτον ορι-
ηόντιο άξονα ενόσ υλικοφ μζςου είναι: E=2·10-2·θμ2π(1014·t-5·105x ) (S.I.). Σο πλάτοσ τθσ ζνταςθσ του
διαδιδόμενου μαγνθτικοφ πεδίου ιςοφται με:
2 -10
α) Bmax=10-10 T β) Bmax= ·10 T γ) Bmax=1,5·1010 T
3
Να επιλζξετε τθ ςωςτι πρόταςθ και να δικαιολογιςετε τθν απάντθςι ςασ.

35. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ προςπίπτει ςε ανακλαςτικι επιφάνεια, ζτςι ϊςτε θ προςπίπτουςα
ακτίνα να είναι κάκετθ ςτθν ανακλϊμενθ. Θ γωνία ανάκλαςθσ ιςοφται με:
α) 30ο β) 45ο γ) 60ο.
Να δικαιολογιςετε τθν επιλογι ςασ.
36. Οριηόντια μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ προςπίπτει ςε επίπεδθ ανακλαςτικι επιφάνεια, θ οποία
ςχθματίηει γωνία κ με τον ορίηοντα. Αν θ ανακλϊμενθ δζςμθ είναι κατακόρυφθ τότε θ γωνία κ ιςοφται
με:
α) 30ο β) 45ο γ) 60ο
37. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ διαδίδεται ςε οπτικό μζςο (Α) και διζρχεται ςε οπτικό μζςο (Β). Σο
πθλίκο του πλάτουσ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου προσ το πλάτοσ τθσ ζνταςθ του μαγνθτικοφ
πεδίου όταν το φωσ διαδίδεται ςτο μζςο (Α) είναι μεγαλφτερο από το αντίςτοιχο όταν διαδίδεται ςτο
μζςο (Β). Ο δείκτθσ διακλάςεωσ του μζςου (Α) ςε ςχζςθ με τον αντίςτοιχο του μζςου (Β) είναι:
α) μεγαλφτεροσ β) μικρότεροσ γ) ίςοσ.
38. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ διαδίδεται ςε οπτικό μζςο (Α) προςπίπτει ςτθ διαχωριςτικι επι-
φάνεια με οπτικό μζςο (Β). Θ προςπίπτουςα με τθν ανακλϊμενθ ακτίνα ςχθματίηουν γωνία 120 0 ενϊ θ
na
διακλϊμενθ εκτρζπεται κατά 30ο ςε ςχζςθ με τθν προςπίπτουςα. Αν nb>na τότε ο λόγοσ ιςοφται
nb
με:
2 3 1
α) β) γ)
2 3 2
39. Δφο παράλλθλα πλακίδια ζχουν δείκτεσ διακλάςεωσ nα και nb αντίςτοιχα. Μονοχρωματικι ακτίνα
φωτόσ προςπίπτει ςτθν επιφάνεια του ενόσ και ακολουκεί τθν πορεία του ςχιματοσ. Για τισ γωνίεσ κ α
και κb ιςχφει:
α) κα=κb β) κα<κb γ) κα>κb


40. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ προςπίπτει κάκετα ςε διαφανζσ πλακίδιο πάχουσ d και δείκτθ δια-
κλάςεωσ nα. Εξερχόμενθ από το πλακίδιο προςπίπτει ομοίωσ κάκετα ςε δεφτερο διαφανζσ πλακίδιο
πάχουσ 2d και δείκτθ διακλάςεωσ nb. Ο χρόνοσ παραμονισ τθσ ακτίνασ ςτο πρϊτο πλακίδιο είναι δι-
n
πλάςιοσ του αντίςτοιχου ςτο δεφτερο πλακίδιο. Ο λόγοσ a ιςοφται με:
nb
1
α) β) 4 γ) 2.
4
41. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ προςπίπτει ςε πρίςμα του οποίου θ τομι είναι ορκογϊνιο ιςοςκε-
λζσ τρίγωνο. Σο φωσ προςπίπτει κάκετα ςτθ μία κάκετθ πλευρά του πρίςματοσ και διακλάται. Θ κρίςι-
μθ γωνία τθσ ακτινοβολίασ για το ςυγκεκριμζνο πρίςμα ιςοφται με 40 ο . Θ εξερχόμενθ ακτίνα ςε ςχζςθ
με τθν προςπίπτουςα ςχθματίηει γωνία:
α) 60ο β) 180ο γ) 90ο.
42. Μονοχρωματικι φωτεινι ακτίνα μεταβαίνει από τον αζρα ςε οπτικό μζςο με δείκτθ διακλάςεωσ
n (n>1). Θ διακλϊμενθ ακτίνα:
α) εκτρζπεται ςε ςχζςθ με τθν προςπίπτουςα ϊςτε θ γωνία διάκλαςθσ να είναι μεγαλφτερθ τθσ γωνίασ
πρόςπτωςθσ.
β) ζχει μικοσ κφματοσ μικρότερο από το αντίςτοιχο τθσ προςπίπτουςασ.
γ) ενδζχεται να είναι παράλλθλθ ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια των δφο οπτικϊν μζςων.
43. Μια μονοχρωματικι δζςμθ φωτόσ προςπίπτει από τον αζρα ςτθν επιφάνεια διαφανοφσ υγροφ,
που ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n. Αν θ ανακλϊμενθ ακτίνα είναι κάκετθ ςτθ διακλϊμενθ, να δείξετε ότι
ιςχφει: n=εφκπ, όπου κπ θ γωνία προςπτϊςεωσ.
44. Ζνασ ψαράσ ψαρεφει ςτα ρθχά και ιρεμα νερά μιασ λίμνθσ είναι ζξω από το νερό και βλζπει
μπροςτά του(μζςα ςτο νερό) ζνα ψάρι
α) Όταν χρθςιμοποιεί τόξα και βζλθ πρζπει να ςτοχεφει κάτω από το ψάρι για να το πετφχει
β) Όταν χρθςιμοποιεί μονοχρωματικι ακτίνα Laser πρζπει να ςτοχεφει κάτω από το ψάρι για να το πε-
τφχει

ΟΜΑΔΑ Γ.
45. Ζνασ ραδιοφωνικόσ ςτακμόσ εκπζμπει ςε ςυχνότθτα f=100 MHz .Σο πλάτοσ τθσ ζνταςθσ του θλε-
κτρικοφ πεδίου του κφματοσ είναι E0=6.10-5 N/C .Σα θλεκτρομαγνθτικά (Θ/Μ) κφματα διαδίδονται κατά
τθ κετικι φορά του άξονα Οx.
Να γράψετε τισ εξιςϊςεισ του θλεκτρικοφ και του μαγνθτικοφ πεδίου του Θ/M κφματοσ.
Δίνεται c=3.108 m/s
Απ: E=6∙10-5θμ2π(108t-x/3)(S.I) , B=2∙10-13θμ2π(108t-x/3)(S.I)
46. Θ εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου ενόσ θλεκτρομαγνθτικοφ (Θ/Μ) κφματοσ είναι:
Ε=6.10-4θμπ(2.107t-x/15) (S.I.). Να γράψετε τθν εξίςωςθ του μαγνθτικοφ πεδίου. Δίνεται c=3.108 m/s
Απ: B=45∙10-11θμ2π(2∙107t-x/15)(S.I)
47. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ, με ςυχνότθτα f=5.1014 Hz , διαδίδεται ςτο κενό με ταχφτθτα
c=3.108 m/s. ΢τθν πορεία τθσ ακτίνασ παρεμβάλλεται κάκετα διαφανζσ υλικό πάχουσ d=8m , μζςα ςτο
οποίο θ ταχφτθτα διάδοςθσ του φωτόσ είναι υ=2.108 m/s
α) Να υπολογίςετε το μικοσ κφματοσ λο.
β) Να υπολογίςετε το δείκτθ διάκλαςθσ του υλικοφ.
γ) Ποςά μικθ κφματοσ λ είναι το πάχοσ d του αδιαφανοφσ υλικοφ;
Απ: α) 6∙10-7m β) 1,5 γ) 2∙107
48. Μια ακτίνα φωτόσ μικουσ κφματοσ 500mm προςπίπτει από τον αζρα ςε διαφανζσ μζςο. Θ γω-
νία προςπτϊςεωσ είναι 600 και θ γωνία διακλάςεωσ 300. Να υπολογίςετε το μικοσ κφματοσ τθσ φωτει-
νισ ακτίνασ ςτο διαφανζσ μζςο.
Απ: √ /6 m
49. Μια μονοχρωματικι δζςμθ φωτόσ προερχόμενθ από τον αζρα προςπίπτει υπό γωνία 450 ςτθν
επίπεδθ επιφάνεια γυάλινθσ πλάκασ, θ οποία ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n= 2
α) Να υπολογίςετε τθ γωνία διάκλαςθσ.
β) Να δείξετε ότι θ δζςμθ που εξζρχεται τελικά από τθ γυάλινθ πλάκα ζχει διεφκυνςθ κάκετθ ςτθ διεφ-
κυνςθ τθσ ανακλϊμενθσ δζςμθσ.
Απ: α) 300
50. Θ κρίςιμθ γωνία για το φωσ που προςπίπτει από ζνα υγρό ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια του με
τον αζρα είναι 450. Όταν το φωσ προςπίπτει από το γυαλί ςτθ διαχωριςτικι του επιφάνεια με τον αζρα,
θ κρίςιμθ γωνία είναι 300. Να υπολογίςετε τθν κρίςιμθ γωνία, όταν το φωσ προςπίπτει από το γυαλί
ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια του με το υγρό.
Απ: 450
51. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ μικουσ κφματοσ λ0=600nm ςτον αζρα προςπίπτει υπό γωνία
πρόςπτωςθσ 600 ςτθ μία ζδρα ενόσ πρίςματοσ. Θ ακτίνα βγαίνει κάκετα από τθν άλλθ ζδρα του πρί-
ςματοσ, όπωσ φαίνεται ςτο παρακάτω ςχιμα. Αν θ διακλαςτικι γωνία του πρίςματοσ είναι 30 0, να υ-
πολογίςετε
α) Σο δείκτθ διάκλαςθσ του υλικοφ του πρίςματοσ.

β) Σο μικοσ κφματοσ του φωτόσ αυτοφ ςτο υλικό του πρίςματοσ.
Απ: α) √ β) 2 √ ∙10-7m
52. Μια μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ ειςζρχεται ςε ακίνθτθ ςταγόνα νεροφ υπό γωνία πρόςπτωςθσ
κα=450. Ο δείκτθσ διάκλαςθσ του νεροφ τθσ ςταγόνασ είναι n= 2
α) Να υπολογίςετε τθ γωνία διάκλαςθσ τθσ ακτίνασ μζςα ςτθ ςταγόνα
β) Να δικαιολογιςετε, γιατί θ ακτίνα δεν υφίςταται ολικι εςωτερικι ανάκλαςθ.
Απ: α) 300
53. Ζνα θλεκτρομαγνθτικό (Θ/Μ) κφμα ζχει ςυχνότθτα f=1014Hz και πλάτοσ ζνταςθσ μαγνθτικοφ πε-
δίου Βmax=10-6T και διαδίδεται κατά τθ κετικι κατεφκυνςθ του άξονα Οx
α) Να βρείτε τθ μζγιςτθ τιμι του μζτρου τθσ θλεκτρικισ δφναμθσ που δζχεται ςθμειακό φορτίο q=2μC ,
το οποίο βρίςκεται πάνω ςτον άξονα Οx
β) Να γράψετε τισ εξιςϊςεισ των εντάςεων θλεκτρικοφ και μαγνθτικοφ πεδίου που περιγράφουν το
Θ/Μ κφμα.
γ) Να υπολογίςετε τθν τιμι τθσ δφναμθσ Lorentz που αςκείτε ςτο θλεκτρικό φορτίο q=2μC ,αν αυτό
διζρχεται με ταχφτθτα υ=5.104 m/s από ςθμείο ΢ του άξονα Οx,κινοφμενο κατά τθ κετικι κατεφκυνςθ
του άξονα Οx, τθ χρονικι ςτιγμι που θ ζνταςθ του μαγνθτικοφ πεδίου ζχει τθ μζγιςτθ τιμι τθσ.
Απ: α) 6∙10-4Ν β) E=300θμ2π(1014t-x/3∙10-6)(S.I) , B=10-6θμ2π(1014t-x/3∙10-6)(S.I) γ) 10-7Ν
54. Θ ζνταςθ του μαγνθτικοφ πεδίου ενόσ θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ ζχει χρονικι εξίςωςθ
Β=10-12θμ2π(t/T -400x) (Β ςε Σ, x ςε m). Σο κφμα διαδίδεται ςτθ διεφκυνςθ του άξονα Οx, ςε υλικό μζςο
με ταχφτθτα 5· 107 m/s.
α) Να υπολογίςετε τθ χρονικι διάρκεια μεταξφ δφο διαδοχικϊν μεγιςτοποιιςεων του μζτρου τθσ ζντα-
ςθσ του μαγνθτικοφ πεδίου.
β) Να βρείτε το μζτρο τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου του θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ ςτθν αρχι
Ο (x= 0) του άξονα τθ χρονικι ςτιγμι t= (1/3) ·10-10 s.
Απ: α) 2,5∙10-11s β) 2,5√ ∙10-5V/m
55. Θλεκτρομαγνθτικό αρμονικό κφμα ςυχνότθτασ f=10MHz διαδίδεται ςτο κενό ςτθ διεφκυνςθ του
άξονα Οx με ταχφτθτα 3·108 m/s. Θ μζγιςτθ τιμι τθσ ζνταςθσ του μαγνθτικοφ του πεδίου ιςοφται με
Bmax=10-10 Σ.
α) Να υπολογίςετε τθ μζγιςτθ τιμι τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου (Emax) του κφματοσ.
β) Αν κάποια ςτιγμι t1το μζτρο τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου ιςοφται με Ε1=15·10-3 V/m, να υ-
πολογίςετε το μζτρο τθσ ζνταςθσ του μαγνθτικοφ πεδίου τθν ίδια χρονικι ςτιγμι.
γ) Να υπολογίςετε κατά πόςο μετακινείται το μζτωπο του κφματοσ ςτθ χρονικι διάρκεια κατά τθν ο-
ποία θ πθγι του θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ πραγματοποιεί 104 πλιρεισ ταλαντϊςεισ.
Απ: α) 3∙10-2V/m β) 5∙10-11T γ) 3∙105m
56. Σι μικοσ κφματοσ ζχει το θλεκτρομαγνθτικό κφμα που εκπζμπει ςτακμόσ ςυχνότθτασ 100MHz; Αν
ζνασ δζκτθσ ζχει πθνίο L=2,5mH, τι χωρθτικότθτα πρζπει να ζχει ο πυκνωτισ του για να ςυντονιςτεί με
το ςτακμό; (Δίνεται: c = 3·108m/s)
Απ: 3m, 10-15F
57. Θμιτονοειδζσ θλεκτρομαγνθτικό κφμα ςυχνότθτασ f=1014Θz διαδίδεται ςε υλικό μζςο κατά μικοσ
του άξονα Χ’Χ. Θ μζγιςτθ τιμι τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου ιςοφται με Emax=2· 106 V/m, ενϊ θ μζ-
γιςτθ τιμι τθσ ζνταςθσ του μαγνθτικοφ πεδίου ιςοφται με Bmax =10-2 Σ.
α) Να υπολογίςετε τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ ςτο υλικό μζςο.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου και τθν εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του μα-
γνθτικοφ πεδίου ςε ςυνάρτθςθ με το χρόνο, αν δίνεται ότι τα δφο μεγζκθ είναι ςυμφαςικά και τθ χρο-
νικι ςτιγμι t=0 θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου ςτθ κζςθ x=0 ζχει μθδενικι φάςθ.

γ) Αν το ίδιο θλεκτρομαγνθτικό κφμα διαδιδόταν ςτο κενό, κα είχε μζγιςτθ ζνταςθ θλεκτρικοφ πεδίου
που κα ιταν 10% μικρότερθ από αυτι που δίνεται ςτθν εκφϊνθςθ.
Να υπολογίςετε πόςο τοισ εκατό μικρότερθ κα ιταν θ μζγιςτθ ζνταςθ του μαγνθτικοφ πεδίου και να
γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ πεδίου κατά τθ διάδοςθ του κφματοσ αυτοφ ςτο κε-
νό, κεωρϊντασ και πάλι ότι θ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου για x=0 ζχει μθδενικι αρχικι φάςθ. Δίνε-
ται θ ταχφτθτα του θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ ςτο κενό: c = 3·108m/s.
Απ: α) 2∙108m/s β) E=2∙106θμ2π(1014t-106x/2)(S.I), B=10-2θμ2π(1014t-106x/2)(S.I)
γ) 40%, E’=1,8∙10 θμ2π(1014t-106x/3)(S.I)
6
58. Θλεκτρομαγνθτικό κφμα που διαδίδεται ςτον αζρα ζχει μικοσ κφματοσ λ0=6 μm και προςπίπτει
ςτθν επίπεδθ επιφάνεια γυαλιοφ με δείκτθ διάκλαςθσ θγ = √ . Θ διεφκυνςθ διάδοςθσ του ανακλϊμε-
νου κφματοσ ςχθματίηει γωνία 90° με τθ διεφκυνςθ διάδοςθσ του προςπίπτοντοσ κφματοσ. Να υπολο-
γίςετε:
α) το μικοσ κφματοσ κακϊσ και τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ ςτο γυαλί.
β) τθ γωνία που ςχθματίηει θ διακλϊμενθ με τθν ανακλϊμενθ ακτίνα.
γ) τθ μζγιςτθ ζνταςθ του θλεκτρικοφ πεδίου του κφματοσ ςτο γυαλί, αν θ μζγιςτθ ζνταςθ του μαγνθτι-
κοφ του πεδίου ςτο ίδιο μζςο ιςοφται με Βmax=4 · 10-11 Σ. Δίνεται θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ ςτο
κενό: c = 3· 108 m/s.
Απ: α) 3√ μm, 1,5√ ∙ 108 m/s β) 105ο γ) 6√ ∙10-3V/m
59. Μονοχρωματικι ακτινοβολία προςπίπτει ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια γυαλιοφ - αζρα προ-
ερχόμενθ από το γυαλί. Σο μικοσ κφματοσ τθσ ακτινοβολίασ ςτο γυαλί ιςοφται με 500 nm και όταν θ
ακτινοβολία διζρχεται από το γυαλί ςτον αζρα, μεταβάλλεται κατά 40%. Αν θ γωνία διάκλαςθσ ιςοφται
με 45°, να υπολογίςετε:
α) το δείκτθ διάκλαςθσ του γυαλιοφ,
β) τθν ταχφτθτα διάδοςθσ τθσ ακτινοβολίασ ςτο γυαλί,
γ) τθ γωνία πρόςπτωςθσ.
Δίνεται θ ταχφτθτα διάδοςθσ τθσ ακτινοβολίασ ςτον αζρα: c = 3 · 10s m/s
και για τισ πράξεισ: θμ45° = 0,7.
Απ: α) 1,4 β) (15/7)∙108m/s γ) 30o
60. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ ςυχνότθτασ f=5· 1014 Hz προςπίπτει ςτθ διαχωριςτικι επιφάνεια
αζρα - γυαλιοφ. Σο άκροιςμα τθσ γωνίασ εκτροπισ και τθσ γωνίασ διάκλαςθσ είναι ίςο με τθ γωνία
πρόςπτωςθσ. Θ γωνία εκτροπισ ιςοφται με κε = 30° και ο δείκτθσ διάκλαςθσ του γυαλιοφ ιςοφται με
θγ = √ .
α) Να εξετάςετε αν θ ακτινοβολία διζρχεται από τον αζρα προσ το γυαλί ι από το γυαλί προσ τον αζρα.
β) Να υπολογίςετε το μικοσ κφματοσ τθσ ακτινοβολίασ ςτο γυαλί,
γ) Να βρείτε τθ γωνία διάκλαςθσ κδ και τθ γωνία ανάκλαςθσ κα. Δίνεται θ ταχφτθτα διάδοςθσ τθσ ακτι-
νοβολίασ ςτον αζρα: c=3·108 m/s.
Απ: α) Από τον αζρα ςτο γυαλί β) 2√ ∙10-7m γ) 30o, 60ο
61. Μια φωτεινι ακτίνα περνά διαφανι πλάκα πάχουσ 15 cm με δείκτθ διάκλαςθσ n =√ . Θ ακτίνα
ζχει γωνία πρόςπτωςθσ ςτθν επιφάνεια τθσ πλάκασ φ = 60°. Να βρεκεί ςε πόςο χρόνο από τθ ςτιγμι
τθσ ειςόδου θ ακτίνα εξζρχεται από τθν πλάκα.(Δίνεται: c = 3·108m/s)
Απ: 10-9s
62. Μια μονοχρωματικι ακτινοβολία διζρχεται από οπτικό μζςο (1) με δείκτθ διάκλαςθσ n1 = 1,2 ςε
οπτικό μζςο (2) με δείκτθ διάκλαςθσ n2 = 1,5 ςτο οποίο ζχει μικοσ κφματοσ 400 nm.
α) Πόςο % μεταβάλλεται το μικοσ κφματοσ τθσ ακτινοβολίασ κακϊσ διζρχεται από το (1) ςτο (2);
β) Σι ςυχνότθτα ζχει θ ακτινοβολία αυτι;
γ) Ανικει ςτο υπεριϊδεσ, ςτο ορατό ι ςτο υπζρυκρο τμιμα του φάςματοσ; (Δίνεται: c = 3·108m/s)
Απ: α) -20% β) 0,5∙1015Hz γ) ορατό

63. Ζνα πλακίδιο ζχει παράλλθλεσ επίπεδεσ πλευρζσ που απζχουν 6 cm και το υλικό του ζχει δείκτθ
διάκλαςθσ n = √ . Μια ακτίνα μονοχρωματικοφ φωτόσ προςπίπτει ςτθ μια του επιφάνεια με γωνία 60°
ωσ προσ τθν κάκετθ ςτθν επιφάνεια και διακλάται. Να ςχεδιάςετε το πλακίδιο και τθν πορεία τθσ ακτί-
νασ. Να αποδείξετε ότι θ ακτίνα κα βγει από τθν άλλθ μεριά του πλακιδίου με διεφκυνςθ παράλλθλθ
ςτθν αρχικι και να υπολογίςετε τθν παράλλθλθ μετατόπιςθ τθσ ακτίνασ. (Σο πλακίδιο περιβάλλεται
από αζρα.)
Απ: 2√ cm
64. Ζνα ιςοςκελζσ πρίςμα του ςχιματοσ ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n =√ και διακλαςτικι γωνία Α=60°.
Ακτίνα μονοχρωματικοφ φωτόσ πζφτει ςτθ μια ζδρα με γωνία πρόςπτωςθσ 45°. Να ςχεδιαςτεί θ πο-
ρεία τθσ ακτίνασ και να βρεκεί θ ολικι εκτροπι τθσ από το πρίςμα.
Απ: 30o
65. ΢ε γυάλινο κφβο πλευράσ α=2 cm με δείκτθ διάκλαςθσ n=√ προςπίπτει μονοχρωματικι ακτίνα
ςε μια από τισ ζδρεσ του ςε ςθμείο που απζχει απόςταςθ α/4 από τθν ακμι του, όπωσ ςτο ςχιμα, και
υπό γωνία 30° ωσ προσ τθν ζδρα αυτι. Να ςχεδιαςτεί θ πορεία τθσ ακτίνασ και να βρεκεί το ςθμείο ε-
ξόδου τθσ από τον κφβο και θ ολικι εκτροπι τθσ ακτίνασ.
Απ: 120o
66. Σο μαγνθτικό κφμα ενόσ θλεκτρομαγνθτικοφ κφματοσ περιγράφεται από τθν εξίςωςθ:
B=4·10-7θμ2π(1014t-x/2·10-6)(S.I)
α) Να δείξετε ότι το Θ/Μ κφμα δε διαδίδεται ςτο κενό και να βρεκεί ο δείκτθσ διάκλαςθσ του οπτικοφ
μζςου διάδοςθσ.
β) Να γράψετε τθν εξίςωςθ τθσ ζνταςθσ του θλεκτρικοφ κφματοσ.

Μονοχρωματικι ακτίνα με τθ ςυχνότθτα του παραπάνω Θ/Μ κφματοσ ειςζρχεται από το κενό ςε δια-
φανζσ πρίςμα, του οποίου θ τομι είναι το ορκογϊνιο τρίγωνο ΑΒΓ (Α=90°) προςπίπτοντασ κάκετα ςτο
μζςον Μ τθσ ΑΒ, όπωσ φαίνεται ςτο παραπάνω ςχιμα. Σο πρίςμα ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n=√ και θ
πλευρά ΒΓ είναι ίςθ με 10cm.
γ) Πόςο απζχει το ςθμείο εξόδου τθσ ακτίνασ από τθν κορυφι Γ;
δ) Ποια είναι θ γωνία εκτροπισ τθσ ακτίνασ εξαιτίασ τθσ παρουςίασ του πρίςματοσ;
Δίνεται: ότι θ ταχφτθτα των Θ/Μ ςτο κενό είναι c = 3·108m/s.
Απ: α) 1,5 β) E=80θμ2π(1014t-106x/2)(S.I) γ)5√ /3 cm δ)45ο
67. Ζνα ιςοςκελζσ πρίςμα ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n =√ και διακλαςτικι γωνία Α = 750. Να βρεκεί για
ποιεσ τιμζσ τθσ γωνίασ πρόςπτωςθσ μιασ μονοχρωματικισ ακτίνασ ςτθ μια ζδρα του πρίςματοσ αυτι κα
υποςτεί ολικι ανάκλαςθ ςτθν άλλθ ζδρα.
Απ: φ<45o
68. Ζνα ορκογϊνιο δοχείο ΑΒΓΔ ζχει μικοσ πυκμζνα ΔΓ=20 cm. Σο μάτι ενόσ παρατθρθτι βρίςκεται
ςτθν ευκεία ΔΒ ζτςι ϊςτε όταν το δοχείο είναι άδειο να μθν βλζπει κακόλου τον πυκμζνα. Αν το δοχείο
είναι γεμάτο με νερό (n=4/3), τότε βλζπει τμιμα του πυκμζνα ςε απόςταςθ από το Δ ίςθ με 8 cm. Να
βρεκεί το φψοσ Θ του δοχείου.
Απ: 17,6cm
69. ΢τθν επιφάνεια υγροφ με δείκτθ διάκλαςθσ n = √ , επιπλζει λεπτόσ κυκλικόσ δίςκοσ από φελλό
διαμζτρου δ=20cm. ΢τθν κατακόρυφο που διζρχεται από το κζντρο του φελλοφ και ςε απόςταςθ
d=10cm, βρίςκεται ςτον αζρα φωτεινι πθγι μονοχρωματικοφ φωτόσ.
α) Αν το βάκοσ του υγροφ είναι h = 30√ cm, να βρεκεί θ διάμετροσ του ςκοτεινοφ δίςκου που ςχθματί-
ηεται ςτον πυκμζνα. Κεωριςτε ότι το υγρό βρίςκεται ςε δοχείο πολφ μεγάλων διαςτάςεων.

β) Ποιο είναι το μζγιςτο βάκοσ h1 από τθν επιφάνεια του υγροφ και πάνω ςτθν κατακόρυφο που διζρ-
χεται από το κζντρο του δίςκου, ςτο οποίο πρζπει να τοποκετιςουμε τθ φωτεινι πθγι, ϊςτε καμία
ακτίνα τθσ να μθν διαφεφγει απευκείασ ζξω από το υγρό;
γ) Αν τοποκετιςουμε τθν πθγι ςε βάκοσ h2 = 10cm ςτθν ίδια κατακόρυφο, ποια πρζπει να είναι θ ελά-
χιςτθ τιμι του δείκτθ διάκλαςθσ του υγροφ, ϊςτε πάλι το φωσ να μθν εξζρχεται από τθν επιφάνεια του
υγροφ απευκείασ από τθν πθγι;
Απ: α) 80cm β) 10cm γ)2
70. Δφο ςφγχρονεσ πθγζσ θλεκτρομαγνθτικϊν κυμάτων Π1 και Π2 βρίςκονται πάνω ςε ευκεία yy',ςτα
ςθμεία Κ, Λ αντίςτοιχα, και απζχουν μεταξφ τουσ απόςταςθ d=4m. Ζνασ ανιχνευτισ θλεκτρο-
μαγνθτικϊν κυμάτων βρίςκεται αρχικά ςτθ κζςθ Η, ςε απόςταςθ d1=3m από τθν πθγι Π1, ζτςι ϊςτε ΚΗ
κάκετο ςτο ΚΛ, όπου εντοπίηει μζγιςτο ςιμα. Ο ανιχνευτισ μετακινείται ςε ευκεία παράλλθλθ ςτθν
ευκεία yy', με φορά προσ τθν πθγι Π2, και εντοπίηει ξανά μζγιςτο ςιμα για πρϊτθ φορά όταν φτάνει
ςτο ςθμείο Ρ τθσ μεςοκακζτου του τμιματοσ ΚΛ. Να υπολογίςετε:
α) το μικοσ κφματοσ των θλεκτρομαγνθτικϊν κυμάτων,
β) ςε πόςα ςθμεία ο ανιχνευτισ δεν εντοπίηει ςιμα κατά τθ μετακίνθςθ του από το ςθμείο Η ζωσ το
ςθμείο Η', που είναι το ςυμμετρικό του ςθμείου Η ωσ προσ τθ μεςοκάκετο του τμιματοσ ΚΛ.
Απ: α) 2m β) 2
71. Μονοχρωματικι ακτινοβολία που ζχει ςυχνότθτα 4,5√ ·1010Hz διαδίδεται ςτον αζρα και ειςζρ-
χεται ςε γυάλινο πρίςμα, θ τομι του οποίου είναι το ορκογϊνιο τρίγωνο ΑΒΓ που φαίνεται ςτο παρα-
κάτω ςχιμα με μικοσ υποτείνουςασ (ΒΓ)=0,4√ m. Θ ακτινοβολία προςπίπτει ςτο κζντρο τθσ ζδρασ ΑΒ
και μζχρι να πζςει ςτθν ζδρα ΒΓ διανφει μζςα ςτο πρίςμα απόςταςθ ίςθ με 90 μικθ κφματοσ.
α) Να υπολογίςετε το δείκτθ διάκλαςθσ του γυαλιοφ.
β) Να ςχεδιάςετε τθν πορεία τθσ ακτινοβολίασ από τθν είςοδο τθσ ςτο γυαλί μζχρι τθν ζξοδό τθσ ςτον
αζρα.
γ) Να υπολογίςετε το ςυνολικό χρόνο κίνθςθσ τθσ ακτινοβολίασ ςτο γυαλί. Δίνεται θ ταχφτθτα διάδο-
ςθσ τθσ ακτινοβολίασ ςτο κενό: c =3· 108 m/s.
Απ: α) √ γ) 5 √ /3∙10-9s
72. Δφο ορκογϊνια τριγωνικά πρίςματα (1) και (2) με δείκτεσ διάκλαςθσ n1=2 και n2=√ εφάπτονται
μεταξφ τουσ ζχοντασ μια κοινι ζδρα. Μονοχρωματικι ακτίνα φωτόσ προςπίπτει ςτο πρίςμα (1) όπωσ
α) Να ςχεδιάςετε τθν πορεία τθσ ακτίνασ μζχρι να εξζλκει από τα δφο πρίςματα.

β) Να βρείτε τθ γωνιακι εκτροπι τθσ ακτίνασ εξαιτίασ τθσ διάδοςισ τθσ ςτα δφο πρίςματα.
Απ: β) 105ο
73. Μια γυάλινθ ςφαίρα ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n1=√ και είναι βυκιςμζνθ λίγο περιςςότερο από το
μιςό ςε υγρό με δείκτθ διάκλαςθσ θ2=√ . Μια ακτίνα μονοχρωματικοφ φωτόσ είναι κάκετθ ςτθν επι-
φάνεια του υγροφ και προςπίπτει από τον αζρα ςτθ ςφαίρα με γωνία πρόςπτωςθσ 60°. Να βρεκεί θ
εκτροπι τθσ ακτίνασ όταν βγει από τθ ςφαίρα. Αν θ κατακόρυφθ ακτίνα προςπίπτει ςτθν επιφάνεια τθσ
ςφαίρασ με τθν ίδια γωνία πρόςπτωςθσ (60°) αλλά προερχόμενθ από το υγρό, ποια κα είναι θ γωνία
εξόδου τθσ από τθ ςφαίρα; Να ςχεδιαςτοφν ςε κάκε περίπτωςθ οι πορείεσ των ακτινϊν.
Απ: 45ο, 60ο
74. Δφο πρίςματα ΑΒΓ και ΒΓΔ ζχουν τοποκετθκεί ζτςι ϊςτε οι ζδρεσ τουσ ΒΓ να βρίςκονται ςε επα-
φι, όπωσ φαίνεται ςτο παρακάτω ςχιμα. Οι κφριεσ τομζσ ΑΒΓ και ΒΓΔ των δφο πριςμάτων είναι ορκο-
γϊνια και ιςοςκελι τρίγωνα. Σο πρίςμα ΑΒΓ ζχει δείκτθ διάκλαςθσ n1= 3 και το πρίςμα ΒΓΔ n2= 2 .
Μια ακτίνα φωτόσ προςπίπτει κάκετα ςτθν ζδρα ΑΓ.
Να δείξετε ότι θ ακτίνα εξζρχεται από τθν ζδρα ΒΔ χωρίσ να υποςτεί εκτροπι.

Φίλε μαθητή,
Το βιβλίο αυτό, που κρατάς στα χέρια σου προέκυψε τελικά μέσα από την εμπει-
ρία και διδακτική διαδικασία πολλών χρόνων στον Εκπαιδευτικό Όμιλο Άλφα. Είναι το
αποτέλεσμα συγγραφής πολλών καθηγητών μας και ο στόχος της ύπαρξής του δεν είναι
να υποκαταστήσει το σχολικό βιβλίο, αλλά να εξυπηρετήσει δύο σκοπούς :
 να είναι ένα βιβλίο οργανωμένο και μεθοδευμένο έτσι ώστε να είναι ουσιαστι-
κό, πρακτικό και φιλικό για το μαθητή, πλήρες σε θεωρία, μεθοδολογία, παρατηρήσεις
αλλά και κατηγορίες ασκήσεων,
 να είναι ένα πλήρες, λειτουργικό και χρήσιμο εργαλείο για τον καθηγητή του
μαθήματος και να διευκολύνει την εκπαιδευτική του δραστηριότητα
Ελπίζοντας ότι το βιβλίο αυτό θα σε βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση και ορ-
γάνωση της διδακτέας ύλης και ουσιαστικότερη επαφή με τη γνώση και την εκπαίδευ-
ση, σου ευχόμαστε καλή πορεία στους δρόμους της γνώσης και καλή επιτυχία στους
στόχους σου.
Οι συγγραφείς - καθηγητές του Ομίλου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο
Κινηματική Στερεού ....................................................................................233
Ασκήσεις στη Κινηματική Στερεού .............................................................243
Ροπή δύναμης-Ισορροπία Στερεού ............................................................255
Ασκήσεις στην Ισορροπία Στερεού.............................................................261
Ροπή Αδράνειας-2ος Νόμος του Newton ....................................................273
Ασκήσεις στo 2ο Νόμος του Newton ..........................................................279
Στροφορμή-Έργο-Ενέργεια .........................................................................295
Ασκήσεις σε Στροφορμή-Έργο-Ενέργεια ................................................... 303
ΣΥΝΔΙΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ......................................................................317
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο
Κρούσεις .....................................................................................................331
Ασκήσεις στις Κρούσεις .............................................................................339
Φαινόμενο Doppler ....................................................................................353
Ασκήσεις στo Φαινόμενο Doppler.............................................................357

ο
Κεφάλαιο 4
MHXANIKH ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Εκπαιδευτικός Όμιλος ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ
ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΕΡΕΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Γωνιακή ταχύτητα, γωνιακή επιτάχυνση, σύνθετη κίνηση, κέντρο μάζας
Το υλικό σημείο ορίζεται ως σώμα που έχει όλες τις άλλες ιδιότητες της ύλης εκτός από διαστάσεις.
 Ένα υλικό σημείο, μη έχοντας διαστάσεις, έχει τη δυνατότητα να εκτελεί μόνο μεταφορι-
κές κινήσεις.
Στερεά ονομάζονται τα σώματα που λαμβάνονται υπ΄ όψη οι διαστάσεις τους και γι’ αυτό:
 Τα στερεά εκτός από το να εκτελούν μεταφορική κίνηση, μπορούν να αλλάζουν προσανατο-
λισμό στο χώρο, να εκτελούν δηλαδή περιστροφική (στροφική) ή, ακόμη, σύνθετη κίνηση,
δηλαδή συνδυασμό μεταφορικής και στροφικής κίνησης.
Αν σε κάποιο στερεό σώμα ασκηθούν δυνάμεις το σώμα παραμορφώνεται, λίγο ή πολύ και μόνιμα ή
προσωρινά. Τα υποθετικά στερεά που δεν παραμορφώνονται όταν τους ασκούνται δυνάμεις λέγονται
μηχανικά στερεά.
Στο κεφάλαιο αυτό θα ασχοληθούμε με τη μελέτη της ισορροπίας και της κίνησης μηχανικών στερεών.
● μεταφορική κίνηση εκτελεί ένα στερεό όταν κάθε στιγμή όλα τα υλικά σημεία του
έχουν την ίδια ταχύτητα. Όταν ένα στερεό εκτελεί μεταφορική κίνηση, το ευθύ-
γραμμο τμήμα που ενώνει δύο τυχαία σημεία του μετατοπίζεται παράλληλα στον
εαυτό του. αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το στερεό να μην αλλάζει τον προσανατολισμό
του στο χώρο. μεταφορική κίνηση εκτελούν π.χ. οι θαλαμίσκοι του τροχού του λού-
να παρκ.
1) ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΟΜΑΛΗ ΚΙΝΗΣΗ

ΣF=0 

αCM=0 

υCM=σταθερη 
x=υCMt
ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ -233-

2) ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΟΜΑΛΗ ΚΙΝΗΣΗ
ΣF=σταθερη 

α=σταθερη
a) ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΜΕΝΗ ΚΙΝΗΣΗ
b) ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΜΕΝΗ ΚΙΝΗΣΗ
υCM=υοCM +αCMt
υ=υοCM -αCMt
α
x=υοCM t+ CM t2 αCM 2
2 x=υοCM t- t
2
υ
υ
t
x t x
t t
ΜΕΜΟ Δx ΔυCM
υ CM = α CM =
Δt Δt
3) ΟΜΑΛΗ ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

ω 
Στ=0  ω φ

αγων =0 
ω=σταθερη 
φ=ωt t t

4) ΟΜΑΛΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗ ΚΥΚΛΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
Στ=σταθερη 

αγων =σταθερη
a) ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΜΕΝΗ ΚΙΝΗΣΗ
b) ΕΠΙΒΡΑΔΥΝΟΜΕΝΗ ΚΙΝΗΣΗ
  
ω α ω

α
ω=ωο +αγων t
αγων ω=ωο -αγων t
φ=ωο t+ t2
2 αγων
φ=ωο t- t2
2
ω ω
t t
φ
φ
t
t
● στροφική κίνηση εκτελεί ένα στερεό όταν κάθε στιγμή όλα τα υλικά σημεία του εκτελούν κυκλική
κίνηση. Τα κέντρα όλων των κυκλικών τροχιών βρίσκονται πάνω σε μια νοητή ευθεία που ονομάζεται
άξονας περιστροφής. Στη στροφική κίνηση το στερεό αλλάζει προσανατολισμό στο χώρο, ενώ τα υλικά
σημεία του που βρίσκονται πάνω στον άξονα περιστροφής παραμένουν ακίνητα. Στροφική κίνηση ε-
κτελεί πχ. ο τροχός του λούνα παρκ.
L S
Γραμμική Ταχύτητα υγραμ =
ω t
Γωνιακή Ταχύτητα Δθ
ω=
Δt
Γωνιακή Επιτάχυνση Δω
α γων =
Δt
Σχέση υ με την ω υ = ωR

● Στη σύνθετη κίνηση, το στερεό μετακινείται στο χώρο και ταυτόχρονα αλλάζει προσανατολισμό. Η
σύνθετη κίνηση μπορεί να μελετηθεί ως επαλληλία μιας μεταφορικής και μιας στροφικής κίνησης. Η
ταχύτητα κάθε υλικού σημείου του στερεού είναι η συνισταμένη των ταχυτήτων που έχει το υλικό ση-
  
μείο του στερεού λόγω μεταφορικής και λόγω στροφικής κίνησης : u = u μετ+ u γρ
Σύνθετη κίνηση εκτελεί πχ. ο τροχός ενός κινούμενου αυτοκινήτου.
Η μελέτη της κίνησης ενός στερεού απλοποιείται με τη χρήση της έννοιας του κέντρου μάζας (center of
mass, cm):
► Κέντρο μάζας (cm) ενός στερεού ονομάζεται ένα σημείο που κινείται όπως ένα υλικό σημείο με μά-
ζα ίση με τη μάζα του σώματος, αν σε αυτό ασκούνταν όλες οι δυνάμεις που ασκούνται στο σώμα.
 Το κέντρο μάζας ομογενών συμμετρικών σωμάτων συμπίπτει με το κέντρο συμμετρίας τους (πχ. ο-
μογενής κύβος ή σφαίρα).
 Το κέντρο μάζας ενός σώματος μπορεί να βρίσκεται και έξω από το σώμα. Στον
ισοπαχή ομογενή δακτύλιο του σχήματος, το βάρος σχεδιάζεται έξω από το στερεό
σώμα, στον κενό χώρο που βρίσκεται στο κέντρο συμμετρίας του δακτυλίου:
 Αν το σώμα βρίσκεται μέσα σε ομογενές πεδίο βαρύτητας, το κέντρο μάζας συμπί-
πτει με το κέντρο βάρους. Ως αποτέλεσμα, η δύναμη του βάρους σχεδιάζεται με ση-
μείο εφαρμογής το κέντρο μάζας.
 Στη μεταφορική κίνηση, κάθε στιγμή όλα τα σημεία του στερεού σώματος έχουν

την ίδια ταχύτητα και την ίδια επιτάχυνση με την ταχύτητα u cm και την επιτάχυνση

 του κέντρου μάζας.
 Στη σύνθετη κίνηση, αν ο άξονας περιστροφής διέρχεται από το κέντρο μάζας του σώματος, τότε:
    
u μετ = u cm και η σχέση (1) γράφεται: u = u cm+ u γρ
Γωνία Στροφής θ:
Η γωνία στροφής περιγράφει τη γωνιακή θέση του στερεού, καθώς αυτό στρέφεται και αλλάζει προσα-
νατολισμό. Μονάδα μέτρησης στο SI: 1 rad.

Γωνιακή Ταχύτητα  :
Η γωνιακή ταχύτητα περιγράφει το πόσο γρήγορα στρέφεται ένα στερεό, κάποια
χρονική στιγμή.
d
Η γωνιακή ταχύτητα ορίζεται ως ο ρυθμός μεταβολής της γωνίας στροφής: ω =
dt
Μονάδα μέτρησης στο SI: 1 rad/s
Η γωνιακή ταχύτητα είναι διάνυσμα πάνω στον άξονα περιστροφής και με φορά που
βρίσκεται με τον κανόνα του δεξιόστροφου κοχλία.

Γωνιακή επιτάχυνση  γων:
Η γωνιακή επιτάχυνση περιγράφει το πόσο γρήγορα μεταβάλλε-
ται η γωνιακή ταχύτητα ενός στερεού, κάποια χρονική στιγμή. Η
γωνιακή επιτάχυνση ορίζεται ως ο ρυθμός μεταβολής της γωνια-

 d
κής ταχύτητας:  γων =
dt
Μονάδα μέτρησης στο SI: 1 rad/s2.
Η γωνιακή επιτάχυνση είναι ένα διάνυσμα με φορά πάντα ίδια

με τη φορά του διανύσματος d  .

Σημαντικές Παρατηρήσεις

1. Αν 

=σταθερή η στροφική κίνηση ονομάζεται ομαλή στροφική κίνηση.
2. Αν  γων =σταθερή η στροφική κίνηση ονομάζεται ομαλά μεταβαλλόμενη στροφική κίνηση.
Αντιστοίχιση μεγεθών της μεταφορικής κίνησης στερεού με τα μεγέθη της στροφικής κίνησης
Μεταφορική κίνηση Στροφική κίνηση
θέση x γωνία στροφής θ
dx d
ταχύτητα u = γωνιακή ταχύτητα ω =
dt dt
du d
επιτάχυνση α = γωνιακή επιτάχυνση αγων =
dt dt
Θέματα που χρειάζονται ιδιαίτερη μελέτη
 Σχέση θ = f(t) στην Ομαλή Στροφική Κίνηση: θ = ω t
Απόδειξη:
d  
ω= => (  =σταθερή ) => ω = => ( αν για t=0 και θ=0) =>
dt t

ω= => θ = ω t
t
 Σχέση ω=f(t) στην Ομαλά Μεταβαλλόμενη Στροφική Κίνηση: ω = ωο+ αγωνt
Απόδειξη:
d    
αγων = => (αγων =σταθερή ) => αγων = => ( αν για t=0 και θ=0) => αγων = => ω = ωο+
dt t t  to
αγωνt
Στο διάγραμμα που ακολουθεί φαίνεται το διάγραμμα γωνιακής ταχύτητας-χρόνου.
Διάγραμμα ω-t
►Η κλίση στο διάγραμμα ω-t δίνει την αλγεβρική τιμή της γωνιακής
d    
επιτάχυνσης: εφφ = = αγων = =
dt  t t   t 
● Σχέση θ=f(t) στην Ομαλά Μεταβαλλόμενη Στροφική Κίνηση:

1
θ = ωο t + αγων t2
2
Απόδειξη:
Το εμβαδόν που ορίζει η καμπύλη ω = f (t) με τον οριζόντιο άξονα t στο
διάγραμμα ω-t δίνει την αλγεβρική τιμή της γωνίας στροφής Δθ:

Δθ = Εμβ(τραπεζίου)=  => …=>
2
1
θ = ωο t + αγων t2
2
Επιταχυνόμενη & Επιβραδυνόμενη Στροφική Κίνηση

 
1. Μια στροφική κίνηση λέμε ότι είναι επιταχυνόμενη όταν τα διανύσματα  και  γων είναι ομόρρο-
 
πα:    γων  
2. Μια στροφική κίνηση λέμε ότι είναι επιβραδυνόμενη όταν τα διανύσματα  και  γων είναι αντίρ-

 
ροπα:    γων
Στροφικά μεγέθη
 Σχέση μεταξύ ταχύτητας λόγω στροφικής κίνησης και γωνιακής ταχύτητας:
Κατά τη διάρκεια μιας στροφικής κίνησης, μέσα σε χρόνο dt το τυχαίο υλικό σημείο Σ του στερεού έχει
στραφεί κατά γωνία dθ. Αν το υλικό σημείο Σ βρίσκεται σε απόσταση r από τον άξονα περιστροφής τό-
τε στο ίδιο χρονικό διάστημα dt διαγράφει μήκος τόξου ds
ds
για το οποίο ισχύει: dθ = => ds = r dθ
r
Διαιρώντας τα δύο μέλη με το αντίστοιχο χρονικό διάστημα
dt παίρνουμε:
ds d
= r => uγρ= ω r
dt dt
Η ποσότητα uγρ= ω r δηλώνει το πόσο γρήγορα το υλικό
σημείο διαγράφει τα τόξα και λέγεται ταχύτητα λόγω
στροφικής κίνησης γραμμική ταχύτητα uγρ .
 Σχέση μεταξύ επιτάχυνσης λόγω στροφικής κίνησης και
γωνιακής επιτάχυνσης:
αε= αγων r
du  d
 Από τον τύπο uγρ= ω r, έχουμε: uγρ= ω r => = r => αε= αγων r
dt dt
Αριθμός περιστροφών Ν
Σε 1 περιστροφή έχει διαγραφεί γωνία 2π rad.
Σε Ν περιστροφές έχει διαγραφεί γωνία Δθ.

Από τα παραπάνω εξάγεται ο τύπος: N =
2
Φυσικά μεγέθη που απαιτούνται Σύμβολο Μονάδα Μέτρησης

για την περιγραφή της περιστροφής
στερεών σωμάτων
γωνία στροφής θ rad


γωνιακή ταχύτητα  1 rad/s

γωνιακή επιτάχυνση  γων 1 rad/s2
αριθμός περιστροφών N -
Κύλιση χωρίς ολίσθηση - Σχέση ucm και ω - Σχέση αcm και αγων
Ένα στερεό που έχει την ικανότητα να κάνει σύνθετη κίνηση (μεταφορική και περιστροφική) ονομάζε-
ται ελεύθερο στερεό. Ένα ελεύθερο στερεό δεν έχει σταθερό άξονα περιστροφής (ο άξονας περιστρο-
φής εκτελεί μεταφορική κίνηση).
Η κίνηση τυχαίου υλικού σημείου Σ ενός ελεύθερου στερεού, μπορεί να μελετηθεί ως επαλληλία δύο
κινήσεων:
 μιας μεταφορικής κίνησης, στην οποία το υλικό σημείο Σ έχει, κάθε στιγμή, την ίδια ταχύτητα με τη
μεταφορική ταχύτητα του κέντρου μάζας ucm,
 μιας στροφικής κίνησης γύρω από τον άξονα περιστροφής, στην οποία, κάθε στιγμή, η ταχύτητα
λόγω στροφικής κίνησης uγρ εξαρτάται από την απόσταση από τον άξονα περιστροφής (uγρ= ω r) :
  
u Σ = u cm+ u γρ

Μελέτη της κύλισης (χωρίς ολίσθηση) ενός ομογενούς τροχού
Κύλιση (χωρίς ολίσθηση) ονομάζεται η σύνθετη κίνηση που εκτελεί ένας
τροχός (ή κύλινδρος, ή σφαίρα) πάνω στο δρόμο, όταν τα σημεία της πε-
ριφέρειας του τροχού έρχονται διαδοχικά σε επαφή με το δρόμο.
Προσοχή: Η φράση "διαδοχικά σε επαφή" σημαίνει ότι όλα τα σημεία της
περιφέρειας του τροχού πατούν ένα – προς - ένα στα σημεία του δρόμου,
χωρίς να υπάρχουν δύο σημεία της περιφέρειας του τροχού που να έχουν
πατήσει στο ίδιο σημείο του δρόμου (σπινάρισμα του τροχού), αλλά ούτε
δύο σημεία του δρόμου στα οποία να ακούμπησε το ίδιο σημείο της πε-
ριφέρειας του τροχού (ολίσθηση του τροχού). Ως συνέπεια του ορισμού,
η λέξη "κύλιση" περιέχει την έννοια "χωρίς ολίσθηση", αλλά έχει επικρα-
τήσει να αναφέρεται όλο μαζί: "κύλιση χωρίς ολίσθηση", εννοώντας, φυ-
σικά, απλά κύλιση.
Κατά την κύλιση ενός ομογενούς τροχού μεταξύ των μεταφορικών και
γωνιακών μεγεθών ισχύουν οι εξισώσεις:
x cm = θ R , ucm = ω R , αcm = αγων R και Τστ  Τστ(max)
Ο ομογενής τροχός ακτίνας R του σχήματος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει

σε οριζόντιο έδαφος. Η μεταφορική ταχύτητα όλων των σημείων του τρο-
χού είναι εκείνη του κέντρου μάζας του (ucm, προς τα δεξιά), ενώ όλα τα
σημεία του, στρέφονται με γωνιακή ταχύτητα (ω, δεξιόστροφα).
Για να κυλίεται ο τροχός (χωρίς να ολισθαίνει), πρέπει το μήκος dx που καλύπτει μεταφερόμενος σε
χρόνο dt να είναι ίσο με το τόξο ds που διαγράφει περιστρεφόμενος στον ίδιο χρόνο: dx=ds = dθ R
Η σχέση dx=ds = dθ R , που γράφηκε για το χρονικό διάστημα dt, γενικεύεται για ένα μεγαλύτερο χρο-
νικό διάστημα Δt ως εξής: x cm = θ R
Από τη σχέση dx=ds = dθ R , σε χρόνο dt, έχουμε:
dx ds
dx=ds => = => ucm = uγρ => ucm = ω R
dt dt
Δηλαδή, για να κυλίεται ο τροχός (χωρίς να ολισθαίνει), πρέπει, κάθε στιγμή, το μέτρο της ταχύτητας
του κέντρου μάζας ucm να είναι ίσο με το μέτρο της ταχύτητας λόγω στροφικής κίνησης uγρ = ω R των
σημείων της περιφέρειας του τροχού: ucm = ω R
Αν ο τροχός κυλίεται επιταχυνόμενος, θα ισχύει:
du dω
ucm = ω R => =
cm
R => αcm= αγων R
dt dt
Προσοχή: Οι εξισώσεις uγρ = ω R και αεπ= αγων R, με 0  r  R , που μελετήθηκαν κατά την περιστροφή
ενός στερεού γύρω από έναν άξονα περιστροφής, είναι γενικές εξισώσεις και ισχύουν για όλα τα υλικά
σημεία του στερεού κάθε φορά που υπάρχει περιστροφή. Αντίθετα, οι εξισώσεις: dx = ds = dθ R , ucm =
ω R και αcm = αγων R είναι συνθήκες κύλισης και ισχύουν μόνο όταν το στερεό κυλίεται.
Εύρεση της ταχύτητας χαρακτηριστικών σημείων ενός τροχού που κυλιέται
Ας μελετήσουμε τι συμβαίνει με τα μέτρα των ταχυτήτων διαφόρων σημείων του τροχού, όταν αυτός
κυλίεται:

Σε αυτή την περίπτωση, η ταχύτητα λόγω μεταφοράς ucm είναι
ίση με την ταχύτητα λόγω στροφικής κίνησης uγρ = ω R των ση-
μείων της περιφέρειας του τροχού (uγρ = ω R).
Το τελικό αποτέλεσμα φαίνεται στο σχήμα (δ):
Παρατηρήστε ότι:
 Το ανώτερο σημείο του τροχού έχει ταχύτητα μέτρου 2 ucm.
 Το κατώτερο σημείο του τροχού είναι ακίνητο.
 Τα σημεία, που βρίσκονται στην κατακόρυφη διάμετρο του
τροχού, έχουν ταχύτητες που αυξάνονται γραμμικά, από κάτω
προς τα πάνω, μεταξύ των τιμών 0 και 2 ucm .
 Για να βρεθεί το μέτρο της ταχύτητας οποιουδήποτε σημείου Σ του τροχού, εφαρμόζεται το γενι-
κευμένο πυθαγόρειο θεώρημα:
u(Σ)= u 2cm + u 2γρ + 2u cm u γρ συνφ
όπου φ είναι η γωνία μεταξύ των διανυσμάτων ucm και uγρ.
Τι σημαίνει η φράση "το κατώτερο σημείο του τροχού είναι ακίνητο";
Σε καμία περίπτωση δε σημαίνει ότι είναι και ο τροχός ακίνητος! Αυτό θα συνέβαινε αν το κατώτερο
σημείο του τροχού ήταν μόνιμα το ίδιο. Εδώ, όμως, το ένα σημείο διαδέχεται το άλλο. Στην πραγματι-
κότητα, η φράση αυτή σημαίνει ότι, όποιο σημείο βρεθεί να ακουμπά στο έδαφος, στιγμιαία ακινητο-
ποιείται (και όλος ο υπόλοιπος τροχός περνά στιγμιαία από πάνω του!). Αν το κατώτερο σημείο είχε
ταχύτητα, τότε:
 Αν η ταχύτητά του είχε την ίδια φορά με τη ucm, ο τροχός θα γλιστρούσε πάνω στο έδαφος (αυτό
συμβαίνει όταν ένα αυτοκίνητο προσπαθεί να σταματήσει σε παγωμένο έδαφος).
 Αν η ταχύτητά του είχε αντίθετη φορά από την ucm, ο τροχός θα σπίναρε (αυτό συμβαίνει όταν ένα
αυτοκίνητο προσπαθεί να επιταχυνθεί σε παγωμένο έδαφος).
Αξίζει να προσέξετε ότι στην κύλιση, αφού το κατώτερο σημείο είναι στιγμιαία ακίνητο, αν υπάρχει
τριβή, θα είναι στατική τριβή.

ΟΜΑΔΑ Α.
1. Ένα στερεό σώμα κάνει μόνο μεταφορική κίνηση τότε:
α) όλα τα σημεία του έχουν ταχύτητες ίδιου μέτρου αλλά διαφορετικών κατευθύνσεων.
β) όλα τα σημεία έχουν την ίδια ταχύτητα.
γ) το σώμα μετατοπίζεται κάθετα στον εαυτό του.
δ) Η κίνηση του σώματος είναι υποχρεωτικά ευθύγραμμη.
2. Όταν ένα στερεό κάνει μόνο στροφική κίνηση τότε:

α) τα σημεία του άξονα περιστροφής του έχουν ταχύτητες διαφορετικές του 0.
β) όλα τα σημεία του σώματος έχουν την ίδια γραμμική ταχύτητα.
γ) οι τροχιές των σημείων του σώματος είναι κυκλικές και τα κέντρα τους βρίσκονται πάνω στον ά-
ξονα περιστροφής.
δ) όλα τα σημεία του σώματος έχουν την ίδια επιτάχυνση.
3. Ο τροχός του σχήματος, ακτίνας R, κυλίεται ευθύγραμμα, χωρίς να ολισθαίνει, πάνω σε οριζόντιο
δρόμο. Αν υCM είναι η ταχύτητα του κέντρου μάζας Κ του τροχού, τότε:
α) το σημείο Α έχει γραμμική ταχύτητα, λόγω της περιστροφής, μέτρου 2υCM.

β) το σημείο Α έχει ταχύτητα 2υCM.
γ) το σημείο Γ έχει ταχύτητα υCM.
δ) το σημείο Δ έχει ταχύτητα λόγω της μεταφορικής κίνησης ,ίση με μηδέν.
4. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται δίσκος ακτίνας R, που εκτελεί στροφική κίνηση με σταθερή γωνιακή
επιτάχυνση αγων.. Αν τη χρονική στιγμή to=0 η γωνιακή ταχύτητα του δίσκου είναι ωο όπως στο σχή-
μα, ποια από τις επόμενες προτάσεις είναι σωστή;
α) η γωνιακή ταχύτητα του δίσκου τη χρονική στιγμή t έχει μέτρο ω= ωο - αγων.t .

β) το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας του σημείου Α τη χρονική στιγμή t δίνεται από τη σχέση υ=
ωR=(ωο+ αγων.t)R.
γ) μετά από χρόνο t ο δίσκος έχει διαγράψει τόξο θ= ωοt+ αγων.t2.
δ) σε οποιοδήποτε χρονικό διάστημα Δt το διάνυσμα Δω έχει αντίθετη φορά με το διάνυσμα αγων..
5. Ένα στερεό εκτελεί περιστροφική κίνηση γύρω από σταθερό άξονα:

α) όλα τα σημεία του στερεού περιστρέφονται.
β) τα διάφορα σημεία του στερεού έχουν διαφορετικές ταχύτητες.
γ) οι στοιχειώδεις μάζες του στερεού εκτός από αυτές που βρίσκονται στον άξονα περιστροφής δια-
γράφουν περιφέρειες κύκλων με τα επίπεδά τους κάθετα στον άξονα και τα κέντρα τους πάνω σ’
αυτόν.
δ) Όλα τα σημεία του στερεού έχουν την ίδια γραμμική ταχύτητα.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ στη ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΗ ΣΤΕΡΕΟΥ -243-

6. Η γωνιακή ταχύτητα στρεφόμενου στερεού:
α) είναι εφαπτομένη στη κυκλική τροχιά κάθε στοιχειώδους μάζας.
β) είναι διάνυσμα κάθετο στον άξονα περιστροφής.
γ) είναι διάνυσμα που βρίσκεται πάνω στον άξονα περιστροφής.
δ) έχει φορά από τη στοιχειώδη μάζα προς τον άξονα περιστροφής.
7. Ένας κύλινδρος κυλάει χωρίς να ολισθαίνει πάνω σε οριζόντιο επίπεδο:

α) όλα τα σημεία της περιφέρειας του κυλίνδρου έχουν την ίδια ταχύτητα.
β) μεγαλύτερη κατά μέτρο ταχύτητα έχει το κέντρο μάζας του κυλίνδρου.
γ) όλα τα σημεία του κυλίνδρου έχουν την ίδια γραμμική ταχύτητα.
δ) η ταχύτητα κάθε σημείου του κυλίνδρου είναι διανυσματικό άθροισμα της ταχύτητας του κέ-
ντρου μάζας και της ταχύτητας περιστροφής.
8. Ένας κύλινδρος ακτίνας R=10cm κυλάει χωρίς να ολισθαίνει πάνω σε οριζόντιο επίπεδο και η ταχύ-
τητα του κέντρου μάζας του είναι υcm=2m/s.
Η γωνιακή ταχύτητα του τροχού είναι :
α) 5 r/s
β) 10 r/s
γ) 20 r/s
δ) 2 r/s
9. Ένας κύλινδρος ακτίνας R=10cm κυλάει χωρίς να ολισθαίνει πάνω σε οριζόντιο επίπεδο και η ταχύ-
τητα του κέντρου μάζας του είναι υcm=2m/s.
Δυο σημεία Κ και Λ του τροχού έρχονται σε επαφή με το έδαφος με χρονική διαφορά Δt=π/30 s. Η
απόσταση που απέχουν τα σημεία πάνω στην περιφέρεια του τροχού είναι:
α) 20π/3 cm
β) 20 cm
γ) 10 cm
δ) 2π/3 cm
10. Ένας κύλινδρος ακτίνας R=15cm κυλάει χωρίς να ολισθαίνει σε κεκλιμένο επίπεδο και η γωνιακή
του ταχύτητα μεταβάλλεται κατά 5r/s σε κάθε sec. Η γραμμική επιτάχυνση του κέντρου μάζας του
κυλίνδρου είναι:
α) αcm=0,75m/s2
β) αcm=75m/s2
γ) αcm=0,03m/s2
δ) αcm=0,02m/s2
11. Κατά τη στροφική κίνηση ενός σώματος.

α) όλα τα σημεία του σώματος έχουν την ίδια ταχύτητα.
β) κάθε σημείο του σώματος κινείται µε γραμμική ταχύτητα υ = ωr (ω η γωνιακή ταχύτητα, r η από-
σταση του σημείου από τον άξονα περιστροφής).
γ) κάθε σημείο του σώματος έχει γωνιακή ταχύτητα ω = υcm / R (υcm η ταχύτητα του κέντρου μάζας,
R η απόσταση του σημείου από το κέντρο μάζας).
δ) η διεύθυνση του διανύσματος της γωνιακής ταχύτητας μεταβάλλεται.
12. Τροχός ακτίνας R κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο επίπεδο. Αν υcm η ταχύτητα του τροχού
λόγω μεταφορικής κίνησης, τότε η ταχύτητα των σημείων της περιφέρειας του τροχού που απέ-
χουν από το έδαφος απόσταση ίση με R, έχει μέτρο:
α) υcm β) 2 υcm γ) 0 δ) √2 υcm

13. Όταν ένα σώμα εκτελεί ομαλή στροφική κίνηση, τότε η γωνιακή του
α) ταχύτητα αυξάνεται.
β) ταχύτητα μένει σταθερή.
γ) επιτάχυνση αυξάνεται.
δ) επιτάχυνση μειώνεται
ΟΜΑΔΑ Β.
14. Ένας δίσκος στρέφεται γύρο από σταθερό άξονα που διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος
στο επίπεδό του. Η γωνιακή ταχύτητα του δίσκου μεταβάλλεται σε συνάρτηση με το χρόνο σύμφω-
να με το διάγραμμα του σχήματος. Ποιες από τις πιο κάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λάθος;
Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.

α) Στο χρονικό διάστημα [0, t1] η γωνιακή επιτάχυνση και η γωνιακή ταχύτητα έχουν την ίδια κατεύ-
θυνση
β) Το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης είναι μεγαλύτερο στο χρονικό διάστημα [t2,t3] απ’ ότι στο
χρονικό διάστημα [0, t1].
γ) Αν τα χρονικά διαστήματα [t1, t2] και [0, t1] είναι ίσα το στερεό διαγράφει μεγαλύτερη γωνία στο
χρονικό διάστημα [t1, t2]
δ) Στο χρονικό διάστημα [t2, t3] το στερεό στρέφεται αντίστροφα απ’ ότι στο χρονικό διάστημα [0, t1].
15. Ένας τροχός στρέφεται γύρω από σταθερό άξονα που διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθε-
τος στο επίπεδό του. Στο διάγραμμα του σχήματος παριστάνεται η γωνιακή επιτάχυνση του στε-
ρεού σε συνάρτηση με το χρόνο. Ποιες από τις πιο κάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λάθος;
Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.

α) μεγαλύτερη μεταβολή υφίσταται ο δίσκος στο χρονικό διάστημα [0, t1]
β) ο δίσκος δεν περιστρέφεται στο χρονικό διάστημα [2t1, 3t1]
γ) ο δίσκος κατά το χρονικό διάστημα [3t1, 4t1] στρέφεται αντίρροπα απ’ ότι το χρονικό διάστημα
[0, 3t1].
δ) Η γραμμική ταχύτητα περιστροφής των σημείων της περιφέρειας του δίσκου είναι σταθερή
16. Ένας τροχός κυλίεται, χωρίς να ολισθαίνει, σε οριζόντιο επίπεδο. Να βρείτε την ταχύτητα του κέ-
ντρου μάζας του όταν:
α) Τα σημεία Β και Γ, που ισαπέχουν από το κέντρο Κ όταν βρίσκονται στην κατακόρυφη διάμετρο,
έχουν αντίστοιχα ταχύτητες υΒ και υΓ με μέτρα υΒ = 15m/s και υΓ = 25m/s.
β) Ένα σημείο Ζ που απέχει από το κέντρο Κ απόστασηR/2, όταν βρίσκεται στην κατακόρυφη διάμε-
τρο έχει ταχύτητα μέτρου υZ = 30m/s.

22. Το γιο-γιο του σχήματος έχει ακτίνα R και αρχικά είναι ακίνητο. Την t=0 α-
φήνουμε ελεύθερο τον δίσκο οποίος αρχίζει να κατεβαίνει και ταυτόχρονα
περιστρέφεται.
α) Να δειχτεί ότι κατά την κάθοδο του δίσκου ισχύουν οι σχέσεις υcm = ω·R
και αcm = αγων·R.
β) αν κάποια στιγμή το κέντρο μάζας του δίσκου έχει ταχύτητα υcm το σημείο
Γ έχει ταχύτητα.
i) υΓ= υcm ii) υΓ= 2υcm iii) υΓ=0
Ποιο από τα παραπάνω είναι το σωστό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
23. Μία οριζόντια ράβδος ΑΒ μήκους L εκτελεί στροφική κίνηση με σταθερή γωνιακή ταχύτητα ίση με
ω γύρω από σταθερό κατακόρυφο άξονα περιστροφής που διέρχεται από το άκρο της Α. Το μέσο Μ
της ράβδου έχει κεντρομόλο επιτάχυνση ίση με:
α) αK= ω2 L β) αK = ω2 L/2 γ) αK = ω2 L/4
Ποιό από τα παραπάνω είναι το σωστό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
24. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται ένα στε-

ρεό που αποτελείται από δυο ομοαξονι-
κούς δίσκους με ακτίνες R και 2R. Τραβά-
με με το χέρι μας το νήμα ώστε το στερεό
να κυλίεται με σταθερή γωνιακή ταχύτητα
χωρίς να ολισθαίνει.
Η απόσταση x που έχει διανύσει το κέ-
ντρο μάζας του στερεού όταν έχει ξετυλι-
χθεί σχοινί μήκους L είναι:
α) x=L β) x = 2L
γ) x = 3L/2 δ) x = 2L/3
Ποιό από τα παραπάνω είναι το σωστό; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
ΟΜΑΔΑ Γ.
25. 'Ένας τροχός ακτίνας R = 0,5m είναι αρχικά ακίνητος και μπορεί να περιστρέφεται γύρω από στα-
θερό άξονα ο οποίος διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδό του. Τη χρονική
στιγμή t = 0 ο τροχός ξεκινά να περιστρέφεται με σταθερή γωνιακή επιτάχυνση, οπότε τη χρονική
στιγμή t1 = 4s έχει περιστραφεί κατά γωνία θ1 = 16 rad. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του τροχού.
β) το μέτρο της γραμμικής ταχύτητας των σημείων της περιφέρειας του τροχού τη χρονική στιγμή
t1.
γ) το μέτρο της επιτρόχιας και το μέτρο της κεντρομόλου επιτάχυνσης που δέχεται ένα σημείο Ζ
της περιφέρειας του τροχού τη χρονική στιγμή t1.
Απ: α) 2rad/s2 β) 4m/s γ) 1m/s2 , 32m/s2
26. Ένας τροχός είναι αρχικά ακίνητος και μπορεί να περιστρέφεται γύρω από σταθερό άξονα που
διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδό του. Τη χρονική στιγμή t = 0 ο τροχός
ξεκινά να επιταχύνεται με σταθερή γωνιακή επιτάχυνση μέτρου α1,γων = 3 rad/s2, μέχρι τη χρονική
στιγμή t1 = 4 s, και κατόπιν επιβραδύνεται με σταθερή γωνιακή επιβράδυνση, μέχρι που τελικά
σταματά. Σ' όλη τη χρονική διάρκεια της κίνησης του ο τροχός έχει διαγράψει 30/π περιστροφές.
α) Να υπολογίσετε τον αριθμό των περιστροφών που έχει διαγράψει ο τροχός από τη χρονική
στιγμή t = 0 μέχρι τη χρονική στιγμή t1 και από τη χρονική στιγμή t1 μέχρι τη χρονική στιγμή στην

οποία σταματά.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής επιβράδυνσης του τροχού.
γ) Να βρείτε τις χρονικές στιγμές, κατά τη διάρκεια της κίνησης του τροχού, στις οποίες το μέτρο
της γωνιακής ταχύτητας του τροχού ισούται με 4 rad/s.
δ) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση του μέτρου της γωνιακής ταχύτητας του τροχού σε συ-
νάρτηση με το χρόνο (ω = f(t)), από τη χρονική στιγμή t = 0 μέχρι τη χρονική στιγμή που σταματά.
Απ: α) 12/π , 18/π β) 2r/s2 γ) 4/3s , 8s
27. Ένας τροχός ακτίνας R = 0,8 m κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο δάπεδο με σταθερή γωνι-
ακή ταχύτητα μέτρου ω = 10 rad/s. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας του κέντρου μάζας του τροχού.
β) το μέτρο της ταχύτητας του ανώτερου σημείου του τροχού.
γ) το μήκος που διανύει ο τροχός στο οριζόντιο δάπεδο σε χρονική διάρκεια Δt = 4 s.
δ) τη γωνία στροφής του τροχού σε χρονική διάρκεια Δt1 = 10 s.
Απ: α) 8m/s β) 16m/s γ) 32m δ) 100r
28. Τροχός ακτίνας R = 0,2 m κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο δρόμο και το κέντρο μάζας του
έχει ταχύτητα μέτρου υo,cm = 4 m/s. Τη χρονική στιγμή t = 0 αρχίζει ναεπιβραδύνεται με σταθερή
επιβράδυνση και, συνεχίζοντας να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει, στα-ματά τελικά αφού έχει δια-
γράψει Ν1 = 25/π στροφές από τη στιγμή που άρχισε να επιβραδύνεται. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιβράδυνσης του τροχού,
β) το μέτρο της ταχύτητας του κέντρου μάζας του τροχού τη χρονική στιγμή που έχει διαγράψει
Ν2 = 16/π στροφές.
γ) την ταχύτητα του ανώτερου σημείου του τροχού ένα δευτερόλεπτο πριν σταματήσει.
Απ: α) 2rad/s2 β) 4m/s γ) 1m/s2 , 32m/s2
29. Δακτύλιος ακτίνας R=0,5m περιστρέφεται γύρω από σταθερό άξονα που διέρχεται από το κέντρο
του και είναι κάθετος στο επίπεδο του. Η χρονική εξίσωση της γωνιακής ταχύτητας του δακτυλίου
είναι ω=2 + 8t (S.I). Να υπολογίσετε:
α) Τη γωνία στροφής του δακτυλίου από τη χρονική στιγμή t=0 μέχρι τη χρονική στιγμή t1=4s.
β) Το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας του δακτυλίου τη χρονική στιγμή t2, αν η γωνιακή μετατόπιση
του δακτυλίου στη χρονική διάρκεια από 0 έως t2 ισούται με 20 rad.
γ) Το μέτρο της ορμής ενός υλικού σημείου Α με μάζα m=10-4 kg της περιφέρειας του δακτυλίου
τη χρονική στιγμή t2.
δ) Το μέτρο της συνισταμένης δύναμης που δέχεται το υλικό σημείο Α τη χρονική στιγμή t3 = 0,5s.
Απ: α) 72rad β) 18r/s γ) 9∙10-4Kgm/s δ) 2√85 10-4Ν
30. Δίσκος ακτίνας R=0,5m περιστρέφεται γύρω από ακλόνητο

άξονα που διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος
στο επίπεδο του και η αλγεβρική τιμή της γωνιακής του τα-
χύτητας μεταβάλλεται με το χρόνο σύμφωνα με το παρακά-
τω διάγραμμα. Τη χρονική στιγμή t1=0 το διάνυσμα της γω-
νιακής ταχύτητας του δίσκου φαίνεται στο σχήμα.
α) Να σχεδιάσετε το διάνυσμα της γωνιακής επιτάχυνσης

του δίσκου τη χρονική στιγμή 7 s.
β) Να βρείτε το μέτρο της κεντρομόλου επιτάχυνσης που
έχει ένα υλικό σημείο της περιφέρειας του δίσκου τη χρο-
νική στιγμή 6 s.
γ) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της αλγεβρικής τιμής της γωνιακής επιτάχυνσης του δί-
σκου σε σύστημα βαθμολογημένων αξόνων για τη χρονική διάρκεια 0 έως 8s.
Απ: β) 200m/s2

31. Ο δίσκος ακτίνας R=0,2m του παρακάτω σχήματος μπορεί να περιστρέφεται γύρω από οριζόντιο
ακλόνητο άξονα και διαθέτει μικρό αυλάκι στο οποίο έχουμε τυλίξει αβαρές, μη εκτατό νήμα. Αρχι-
κά ο δίσκος είναι ακίνητος. Από τη χρονική στιγμή t=0 και μετά αρχίζουμε να τραβάμε το άκρο Α
του νήματος ώστε να παραμένει συνέχεια οριζόντιο, προσδίδοντας στο δίσκο σταθερή γωνιακή ε-
πιτάχυνση, χωρίς το νήμα να γλιστρά στο αυλάκι. Τη χρονική στιγμή t1=2s ο δίσκος έχει αποκτήσει
γωνιακή ταχύτητα μέτρου 8rad/s. Να υπολογίσετε:

α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του δίσκου.
β) το μέτρο της ταχύτητας του άκρου Α του νήματος τη χρονική στιγμή t1.
γ) το μήκος του νήματος που έχει ξετυλιχτεί στη χρονική διάρκεια από τη χρονική στιγμή t=0 έως
την t1.
Απ: α) 4r/s2 β) 1,6m/s γ) 1,6m
32. Ο δίσκος του σχήματος έχει ακτίνα R=0,2m, μπορεί να στρέφεται χωρίς τριβές γύρω από άξονα που
διέρχεται από το κέντρο του και είναι στερεωμένος σε τριγωνική βάση. Ο δίσκος στρέφεται με στα-
θερή γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω0=10rad/s και η βάση κινείται οριζόντια με σταθερή ταχύτητα μέ-
τρου υ1=4m/s. Να υπολογίσετε:
α) Το μέτρο της ταχύτητας του κέντρου, του ανώτερου και του κατώτερου σημείου του δίσκου.
β) Τον αριθμό των περιστροφών που έχει εκτελέσει ο δίσκος σε κάποιο χρονικό διάστημα Δt, αν η
τριγωνική βάση στο ίδιο χρονικό διάστημα έχει διανύσει απόσταση S = 8π m.
γ) Κάποια χρονική στιγμή η τριγωνική βάση εισέρχεται σε περιοχή του επιπέδου με το οποίο πα-
ρουσιάζει τριβές με αποτέλεσμα να αποκτήσει σταθερή επιβράδυνση α=2m/s2.Να κάνετε τη γρα-
φική παράσταση της ταχύτητας του ανωτέρου σημείου του δίσκου σε συνάρτηση με το χρόνο κί-
νησης της τριγωνικής βάσης στο μη λείο επίπεδο.
Απ: α) 4m/s, 6m/s, 2m/s β) 10
33. Ένας δίσκος ακτίνας R=20cm βρίσκεται με το επίπεδο του σε ε-

παφή με λεία οριζόντια επιφάνεια. Ο δίσκος περιστρέφεται περί
κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από το κέντρο του με γωνιακή
ταχύτητα 20rad/s και ταυτόχρονα το κέντρο του κινείται με στα-
θερή οριζόντια ταχύτητα 2m/s πάνω στο οριζόντιο επίπεδο. Έστω
Α και Β τα άκρα μιας διαμέτρου του δίσκου που είναι κάθετη
στην ταχύτητα του κέντρου του.

α) Να βρεθεί το μέτρο της ταχύτητας των σημείων Α και Β.
β) Να βρεθεί σε πόση απόσταση από το άκρο Β ένα σημείο της διαμέτρου ΑΒ έχει μηδενική ταχύ-
τητα.
Απ: α) 6m/s, 2m/s β) 30cm
34. Στο αυλάκι του ακίνητου δίσκου ακτίνας R=0,2m του παρακάτω σχήματος έχουμε τυλίξει αβαρές
και μη εκτατό νήμα και τη χρονική στιγμή t = 0 αρχίζουμε να τραβάμε οριζόντια το σχοινί, με αποτέ-
λεσμα ο δίσκος ν' αρχίσει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει με σταθερή επιτάχυνση. Τη χρονική
στιγμή t1=5s το άκρο Α του σχοινιού έχει αποκτήσει ταχύτητα μέτρου υΑ=20 m/s. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας του κέντρου μάζας του δίσκου τη χρονική στιγμή t1.
β) το μέτρο της επιτάχυνσης του κέντρου μάζας του δίσκου, καθώς και το μέτρο της γωνιακής του
επιτάχυνσης.
γ) το μήκος του νήματος που έχει ξετυλιχτεί από το δίσκο στη χρονική διάρκεια από τη στιγμή t1
έως στιγμή 2t1.
Απ: α) 10m/s β) 2m/s2, 10r/s2 γ) 75m
35. Στο παρακάτω σχήμα φαίνονται δύο οδοντωτοί τροχοί (1) και (2) που έχουν ακτίνες R1=0,5 και R2
αντίστοιχα, βρίσκονται σε επαφή (τα δοντάκια συμπλέκονται) και είναι αρχικά ακίνητοι. Ο κάθε
οδοντωτός τροχός μπορεί να περιστρέφεται γύρω από ακλόνητο άξονα που διέρχεται από το κέ-
ντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδο του. Τη χρονική στιγμή t=0 προσδίδουμε στον οδοντωτό
τροχό (1) σταθερή γωνιακή επιτάχυνση α1γωνμε αποτέλεσμα και ο οδοντωτός τροχός (2) να ξεκινή-
σει να επιταχύνεται με σταθερή γωνιακή επιτάχυνση α2γων μέτρου 15 rad/s2 και φοράς προς τον
αναγνώστη. Τη χρονική στιγμή t1=2s ο τροχός (1) έχει αποκτήσει γωνιακή ταχύτητα μέτρου 10
rad/s. Να υπολογίσετε το μέτρο:
α) της γωνιακής επιτάχυνσης α1γωνκαι να βρείτε την κατεύθυνσή της.

β) της γραμμικής ταχύτητας ενός σημείου της περιφέρειας του τροχού (2) τη χρονική στιγμή t2=6s.
γ) της κεντρομόλου επιτάχυνσης ενός σημείου της περιφέρειας του τροχού (1) τη χρονική στιγμή
t2.
Απ: α) 5r/s2 β) 15m/s γ) 450m/s2
36. Δύο τροχοί συνδέονται μεταξύ τους με αλυσίδα. Η ακτίνα του

ενός τροχού είναι 8cm και η συχνότητα περιστροφής του 18Ηz.
Αν η ακτίνα του άλλου τροχού είναι 48cm ποιά η συχνότητα πε-
ριστροφής του;
Απ: 3Hz
37. Ένα νόμισμα Α κυλάει χωρίς να ολισθαίνει στη περιφέρεια ενός ίδιου ακίνητου νομίσματος Β. Όταν
το κέντρο του Α εκτελέσει 20 περιστροφές γύρω από το κέντρο του Β να βρεθεί πόσες περιστροφές

έχει εκτελέσει το νόμισμα Α γύρω από το δικό του κέντρο.
Απ: 40
38. Διαθέτουμε ένα μολύβι μήκους 20cm, το οποίο κρα-

τάμε στο χέρι μας σε οριζόντιο θέση. Σε μια στιγμή
εκτοξεύουμε κατακόρυφα το μολύβι, το οποίο ξα-
ναπιάνουμε μετά από 0,4s, στην ίδια θέση, με τον
ίδιο προσανατολισμό, ενώ στο μεταξύ το μολύβι έ-
χει κάνει δύο περιστροφές στον αέρα. Να βρεθούν τα μέτρα των ταχυτήτων των δύο άκρων του
μολυβιού, τη στιγμή που εγκαταλείπει το χέρι μας. Θεωρείστε ότι το κέντρο μάζας του μολυβιού
είναι το μέσον του Ο , g=10m/s2 και π=3,14.
Απ: 5,14m/s, 1,14m/s
39. Μια ράβδος μήκους L=50cm είναι αρθρωμένη στο ένα άκρο της Ο (δηλαδή μπορεί να περιστρέφε-
ται γύρω από το Ο ). Το άλλο άκρο της Α ακουμπά σε οριζόντια επιφάνεια η οποία κινείται προς το
Ο με κατακόρυφη τα- χύτητα V=4m/s όπως στο σχήμα.
Να βρεθεί η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου τη στιγμή
που η επιφάνεια απέ- χει από το Ο απόσταση d=30cm.
Απ: 10r/s
40. Ο κύλινδρος του πα- ρακάτω σχήματος έχει στη περι-

φέρειά του τυλιγμένο ένα λεπτό νήμα το οποίο διέρχε-
ται από το σταθερό σημείο Ο και στη συνέχεια γίνεται οριζόντιο. Τραβάμε το άκρο του νήματος με
σταθερή οριζόντια ταχύτητα V=6m/s. Τι ταχύτητα θα έχει το κέντρο μάζας του κυλίνδρου τη στιγμή
που καθώς κυλάει χωρίς να ολισθαίνει, το νήμα σχηματίζει γωνία φ=30o με τη κατακόρυφη;
Απ: 4m/s
41. Σε κύλινδρο είναι τυλιγμένο μη εκτατό νήμα, το άλλο άκρο του οποίου είναι στερεωμένο. Ο κύλιν-
δρος βρίσκεται σε βάση η οποία κινείται με σταθερή ταχύτητα υ=3m/s. Υπολογίστε την ταχύτητα
του άξονα του κυλίνδρου την στιγμή που η γωνία φ του σχήματος είναι 30ο. Ο κύλινδρος δεν ολι-
σθαίνει πάνω στη βάση (δηλαδή μπορεί μόνο να κυλίεται), ενώ το νήμα είναι πάντα τεντωμένο.
Απ: 2m/s


ΡΟΠΗ ΔΥΝΑΜΗΣ
Ροπή δύναμης ως προς τον άξονα και ως προς σημείο

Στο παρακάτω σχήμα ασκούμε δύναμη F ίδιου μέτρου. Σε ποια περίπτωση θα
κλείσει ευκολότερα η πόρτα του σχήματος, σε ποιο σημείο της και με ποια
διεύθυνση πρέπει να ασκήσουμε δύναμη;
Στην πράξη φαίνεται ότι ασκώντας τη δύναμη στο σημείο Β, η πόρτα θα περι-
στραφεί ευκολότερα σε σχέση με το σημείο Α. Επίσης, ασκώντας τη δύναμη
στο σημείο Γ, με τον τρόπο που φαίνεται στο σχήμα, η πόρτα δε θα περι-
στραφεί.
Από αυτές τις παρατηρήσεις συμπεραίνουμε ότι το φυσικό μέγεθος «δύνα-
μη» δεν είναι επαρκές για να μελετήσουμε φαινόμενα στροφικής κίνησης ε-
νός στερεού. Κατάλληλο φυσικό μέγεθος για να περιγράψει τις μεταβολές
στη στροφική κίνηση ενός στερεού (να του προσδώσει γωνιακή επιτάχυνση)

είναι η ροπή δύναμης 
Η ροπή δύναμης μπορεί να ορισθεί είτε για στερεό που στρέφεται γύρω από
σταθερό άξονα, είτε για ελεύθερο στερεό (χωρίς σταθερό άξονα περιστρο-
φής).

Ροπή της δύναμης F ως προς τον άξονα περιστροφής
Η φυσική της σημασία είναι ότι προσδιορίζει τη στροφική κίνηση ενός
στερεού (γωνιακή επιτάχυνση) ως προς σταθερό άξονα.
 είναι διανυσματικό μέγεθος.
 έχει τη διεύθυνση του άξονα περιστροφής και η φορά της δίνεται από
τον κανόνα του δεξιού χεριού.
 έχει μονάδα μέτρησης στο SI: 1 Ν m.
 έχει μέτρο: τ = F l
όπου: τ: μέτρο της ροπής δύναμης (Ν m)
F: μέτρο της δύναμης (N)
l: κάθετη απόσταση (μοχλοβραχίονας) της δύναμης από τον άξονα περι-
στροφής (m).
Ειδικές Περιπτώσεις:

 Αν ο φορέας της δύναμης F περνά από τον άξονα περιστροφής, τότε η ροπή της δύναμης είναι μη-
δέν (η δύναμη δεν μπορεί να περιστρέψει).
 Αν η δύναμη δε βρίσκεται σε επίπεδο κάθετο στον άξονα περιστροφής, η ροπή της είναι ίση με τη
ροπή που δημιουργεί η συνιστώσα της που βρίσκεται πάνω στο κάθετο επίπεδο.

Ροπή της δύναμης F ως προς σημείο Ο
 Η φυσική της σημασία είναι ότι προσδιορίζει τη
στροφική κίνηση ενός ελεύθερου στερεού (γωνιακή επι-
τάχυνση).
 είναι διανυσματικό μέγεθος.
 έχει διεύθυνση κάθετη στο επίπεδο που ορίζεται από

την F και το σημείο Ο και η φορά της δίνεται από τον
κανόνα του δεξιού χεριού.
 έχει μονάδα μέτρησης στο SI: 1 Nm.
 έχει μέτρο: τ = F l
όπου: τ: μέτρο της ροπής δύναμης (Ν m).
F: μέτρο της δύναμης (N) .
l: απόσταση του φορέα της δύναμης από το σημείο Ο (m).
Ειδικές Περιπτώσεις:
 Αν σ' ένα ελεύθερο στερεό ασκηθεί δύναμη που ο φορέας της διέρχεται από το κέντρο μάζας του, η
ροπή δύναμης είναι μηδέν και το στερεό δε στρέφεται.
ΡΟΠΗ ΔΥΝΑΜΗΣ-ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ -255-

 Αν σ' ένα ελεύθερο στερεό ασκηθεί δύναμη που ο φορέας της δε διέρχεται από το κέντρο μάζας
του, το στερεό θα εκτελέσει σύνθετη κίνηση: μεταφορική και στροφική γύρω από έναν νοητό (ελεύθε-
ρο) άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας του στερεού και είναι κάθετος στο επίπεδο που ορίζεται
από τη δύναμη και το κέντρο μάζας του στερεού.
 Αν ένα στερεό είναι ελεύθερο, η δύναμη του βάρους δε μπορεί να το περιστρέψει, διότι ο φορέας
της περνά από το κέντρο μάζας του στερεού και η ροπή βάρους είναι μηδέν (η δύναμη ασκείται στο
κέντρο μάζας).
Συνολική ροπή
Πώς βρίσκουμε τη συνολική ροπή όταν σε ένα στερεό ασκούνται πολ-
λές δυνάμεις;
Η αλγεβρική τιμή της συνολικής ροπής που δέχεται ένα στερεό ισούται
με το αλγεβρικό άθροισμα των επιμέρους ροπών:
τ = τ1 + τ2
 
Στο στερεό του σχήματος ασκούνται οι δυνάμεις F1 και F 2 .
Κατά σύμβαση θεωρούμε θετική τη ροπή της δύναμης που τείνει να
περιστρέψει το στερεό αντίθετα από τη φορά των δεικτών του ρολο-
γιού, όπως φαίνεται στο σχήμα.
Οι αλγεβρικές τιμές των αντίστοιχων ροπών είναι: τ1= - F1 x1 , τ2= + F2 x2
Η αλγεβρική τιμή της συνολικής ροπής είναι: τ= τ1 + τ2= - F1 x1 + F2 x2
Ροπή ζεύγους δυνάμεων

Όταν σ' ένα στερεό ασκούνται δύο αντίθετες δυνάμεις (αντίρροπες δυνάμεις με
ίσα μέτρα), αυτές οι δυνάμεις αποτελούν ζεύγος δυνάμεων.
Πώς βρίσκουμε τη ροπή ζεύγους δυνάμεων;

 Η ροπή  ζεύγους δυνάμεων είναι ίδια ως προς οποιοδήποτε σημείο: τ= F d
όπου τ η αλγεβρική τιμή της ροπής του ζεύγους δυνάμεων F, το μέτρο μιας από
αυτές τις δυνάμεις και d η απόσταση των φορέων τους.
Απόδειξη:
Στο στερεό του σχήματος ασκείται ζεύγος δυνάμεων:
Η αλγεβρική τιμή της ροπής του ζεύγους δυνάμεων ως προς το τυχαίο σημείο Σ
που απέχει απόσταση x1 από την F1 και απόσταση x2από την F2, υπολογίζεται ως
εξής:
Στ = F1 x1 + F2 x2=> Στ = F(x1 + x2) => Στ = F1 d
Τρόποι υπολογισμού ροπής δύναμης

Η ροπή μιας δύναμης μπορεί να υπολογιστεί με δύο τρόπους:
α) με χρήση του μοχλοβραχίονα: β) με ανάλυση της δύναμης σε συνιστώσες:
Σε αυτή την περίπτωση: τ= F r Σε αυτή την περίπτωση: τ = Fx d = F συνφ d = F r
Οι δύο περιπτώσεις είναι ισοδύναμες:

Ισορροπία στερεού σώματος
Ένα στερεό που:
 είναι ακίνητο ή
 κινείται με σταθερή ταχύτητα και δε στρέφεται ή
 δεν εκτελεί μεταφορική κίνηση αλλά στρέφεται με σταθερή γωνιακή ταχύτητα ή
 κινείται με σταθερή ταχύτητα και στρέφεται με σταθερή γωνιακή ταχύτητα λέμε ότι ισορροπεί.
 Ένα στερεό, που μπορεί να στρέφεται γύρω από σταθερό άξονα περιστροφής, ισορροπεί αν ισχύει
ότι: Στ =0
(ως προς τον σταθερό άξονα περιστροφής) και το αντίστροφο.
 Αν το στερεό είναι ελεύθερο, μπορεί να εκτελέσει σύνθετη κίνηση: μεταφορά και περιστροφή γύρω
από ελεύθερο άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας του στερεού. Ένα ελεύθερο στερεό ισορροπεί
αν ισχύει ότι :
ΣFx=0
ΣF=0
ΣFy=0 και
Στ=0 (ως προς οποιοδήποτε σημείο ή ελεύθερο άξονα περιστροφής) και το αντίστροφο.


ΟΜΑΔΑ Α.
1. Για να ισορροπεί ένα αρχικά ακίνητο στερεό σώμα στο οποίο ασκούνται πολλές ομοεπίπεδες δυ-
νάμεις, θα πρέπει :
α) η συνισταμένη των δυνάμεων που ασκούνται στο σώμα να είναι μηδέν.
β) το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών των δυνάμεων να είναι μηδέν.
γ) η συνισταμένη των δυνάμεων και το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών των δυνάμεων να είναι μη-
δέν.
δ) η συνισταμένη των δυνάμεων να είναι μηδέν και το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών των δυνά-
μεων διάφορο του μηδενός.
2. Η ράβδος του σχήματος έχει μήκος L και μπορεί να στρέφεται γύρω από άξονα που διέρχεται από
το μέσο της Ο και είναι κάθετος σε αυτή. Η ροπή της δύναμης F ως προς το σημείο Ο έχει μέτρο:
L L L
α) 0 β) F γ) F συνφ δ) F ημφ.
2 2 2
3. Αν το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών που δρουν πάνω σε ένα στερεό σώμα, το οποίο περιστρέφε-
ται γύρω από σταθερό άξονα, είναι μηδέν, τότε:
α) η γωνιακή του ταχύτητα μεταβάλλεται.
β) η γωνιακή του ταχύτητα είναι σταθερή.
γ) η γωνιακή του επιτάχυνση μεταβάλλεται.
δ) η ροπή αδράνειας ως προς τον άξονα περιστροφής του μεταβάλλεται.
4. Για να ισορροπεί ένα στερεό σώμα, αρκεί

α) η συνισταμένη των δυνάμεων που ενεργούν πάνω του να είναι ίση με μηδέν.
β) η συνισταμένη των ροπών των δυνάμεων που ενεργούν πάνω του να είναι ίση με μηδέν.
γ) η συνισταμένη των δυνάμεων και η συνισταμένη των ροπών των δυνάμεων που ενεργούν πάνω
του να είναι ίση με μηδέν.
δ) το έργο του βάρους του να είναι ίσο με μηδέν.
5. Η ράβδος ΑΒ είναι ομογενής, έχει βάρος w και ισορροπεί όπως φαίνεται στο σχήμα.
α) Για να ισορροπεί η ράβδος θα πρέπει ο τοίχος και το δάπεδο να είναι λεία.

β) Για να ισορροπεί η ράβδος θα πρέπει να είναι λείος ο τοίχος και το δάπεδο να έχει τριβή.
γ) Για να ισορροπεί η ράβδος θα πρέπει να είναι λείο το δάπεδο και ο τοίχος να έχει τριβή.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΣΤΕΡΕΟΥ -261-

6. Οι δύο ομόκεντροι δίσκοι του διπλανού σχήματος μπορούν να
περιστρέφονται γύρω από σταθερό άξονα που διέρχεται από
το κέντρο τους. Οι δίσκοι είναι κολλημένοι και μπορούν να πε-
ριστρέφονται σαν ένα σώμα. Ασκούμε στους δίσκους τις δυνά-
μεις F1 και F2 που φαίνονται στο σχήμα και τελικά παρατηρού-
με ότι το σύστημα περιστρέφεται με ω =σταθερή.
Για τις δυνάμεις F1 και F2 ισχύει:
α) F1=2F2
β) F2=2F1
γ) F1=F2
δ) F1=F2/4
ΟΜΑΔΑ Β.
7. Για να ισορροπεί η διπλή τροχαλία του σχήματος θα πρέπει ο λόγος m1/m2 να είναι ίσος με:
α) m1/m2 =2 β) m1/m2 =1/2 γ) m1/m2 =1/3

Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
8. Η ράβδος ΑΒ ισορροπεί στηριζό-

μενη στο υποστήριγμα που διέρ-
χεται από το μέσο της Κ. Σε από-
σταση d από το Κ προς τα δεξιά
υπάρχει σώμα μάζας m που είναι
τοποθετημένο πάνω στη ράβδο.
Σε απόσταση 2d προς τα αριστε-
ρά από το Κ υπάρχει ελατήριο το
οποίο συγκρατεί την ράβδο σε ο-
οριζόντια θέση.
Α)Το ελατήριο είναι:
α)σε επιμήκυνση
β) στο φυσικό του μήκος
γ)σε συσπείρωση.
Ποιά απάντηση είναι σωστή;
Β) Αν Κ=100 N/m, m=10 kg και g=10 m/s2, η παραμόρφωση του ελατηρίου είναι:
α) Δl=0,5 m β) Δl=0 γ) Δl=1 m.
Ποιά απάντηση είναι σωστή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

9. Η ελάχιστη τιμή της οριζόντιας δύνα-

μης F που πρέπει να ασκήσουμε στο
υψηλότερο σημείο του τροχού(όπως
φαίνεται στο σχήμα) ώστε να κατα-
φέρει να υπερπηδήσει το εμπόδιο
που έχει ύψος είναι: h= R/2
√ଶ
α) F = m g
ଶ
β) F = mg/2
√ଷ
γ) F = mg
ଷ
Ποιά απάντηση είναι σωστή;
ΟΜΑΔΑ Γ.
10. Η ομογενής σανίδα του επόμενου σχήματος ισορροπεί οριζόντια με τη βοήθεια των δύο υποστη-
ριγμάτων Δ1 και Δ2. Το μήκος της σανίδας ισούται με L = 1,6 m και το βάρος της ισούται με
w = 10 Ν. Στο άκρο Α της σανίδας έχουμε τοποθετήσει σώμα μάζας m1 = 0,2 kg, αμελητέων διαστά-
σεων. Η δύναμη που δέχεται η σανίδα από το υποστήριγμα Δ1 έχει διπλάσιο μέτρο από τη δύναμη
που δέχεται από το υποστήριγμα Δ2. Να υπολογίσετε:
α) τα μέτρα των δυνάμεων που δέχεται η σανίδα από τα δύο υποστηρίγματα.

β) την απόσταση d1.
γ) τη μέγιστη τιμή της μάζας ενός μικρού σώματος που μπορούμε να τοποθετήσουμε στο άκρο Α,
πάνω στο σώμα μάζας m1, ώστε η σανίδα να παραμένει οριζόντια.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10 m/s2.
Απ: α) 8N , 4N β) 0,2m γ) 2,8Kg
11. Στο διπλανό σχήμα φαίνεται μια ομογενής ράβδος, η οποία μπορεί να περιστρέφεται σε κα-
τακόρυφο επίπεδο γύρω από το ένα άκρο της με τη βοήθεια άρθρωσης. Η ράβδος έχει μήκος
L = 0,8 m και βάρος w = 18 Ν. Με τη βοήθεια αβαρούς και μη εκτατού νήματος η ράβδος ισορροπεί
σε οριζόντια θέση. Το σημείο Μ όπου είναι δεμένο το νήμα απέχει από το άκρο Α της ράβδου από-
σταση h = 0,6 m.
α) Να υπολογίσετε τη δύναμη που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση.

β) Αν κρεμάσουμε ένα σώμα μάζας m από το άκρο Β, η τάση του νήματος διπλασιάζεται. Να
βρείτε τη μάζα m του σώματος.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 1 0 m/s2.
Απ: α) 15Ν , εφφ=3/4 β) 0,9Kg
12. Η ομογενής ράβδος του διπλανού σχήματος έχει μήκος L = 5 m, βάρος w = 8 Ν και ισορροπεί σε
οριζόντια θέση με τη βοήθεια αβαρούς και μη εκτατού νήματος. Η ράβδος μπορεί να περιστρέφε-
ται με τη βοήθεια άρθρωσης γύρω από οριζόντιο άξονα που διέρχεται από το άκρο της Α και είναι
κάθετος σ' αυτή. Στη ράβδο έχουμε τοποθετήσει σώμα μάζας m1 = 2,5 kg, αμελητέων διαστάσεων,
το οποίο απέχει από το άκρο Α απόσταση d1 = 3,2 m. Το όριο θραύσης του νήματος ισούται με
Tmax = 48 Ν.
α) Να υπολογίσετε την τάση του νήματος.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση.
γ) Να βρείτε πόσο κοντά στο σημείο Β μπορούμε να μετακινήσουμε το σώμα μάζας ml χωρίς να
σπάσει το νήμα.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10 m/s2.
Απ: α) 40N β) 37N γ) 1m
13. Η οριζόντια δοκός του επόμενου σχήματος είναι ομογενής, έχει βάρος w = 450 Ν και μήκος
L = 20 m. Η δοκός αυτή στηρίζεται σε δύο υποστηρίγματα Δ1 και Δ2, τα οποία απέχουν από το άκρο
της Α αποστάσεις d1 = 2 m και d2 = 17 m αντίστοιχα. 'Ένας άνθρωπος με βάρος wa = 600 Ν ανεβαίνει
στη δοκό και στέκεται αρχικά ακίνητος στο άκρο της Α, χωρίς αυτή να ανατρέπεται.
α) Να υπολογίσετε τα μέτρα των δυνάμεων Ν1 και Ν2 που δέχεται η δοκός από τα δύο υποστηρίγ-
ματα.
β) Ο άνθρωπος αρχίζει να μετακινείται κατά μήκος της δοκού από το άκρο Α προς το άκρο Β. Να
γράψετε τις σχέσεις των μέτρων των δυνάμεων που δέχεται η δοκός από τα δύο υποστηρίγματα
σε συνάρτηση με τη μετατόπιση x του ανθρώπου από το άκρο Α (N1 =f(x),N2 =f(x)).
γ) Να βρείτε τη θέση του ανθρώπου για την οποία οι δυνάμεις Ν1 και Ν2 που δέχεται η δοκός από
τα δύο υποστηρίγματα έχουν ίσα μέτρα.
Απ: α) 890N , 160N β) N1=890-40x (S.I) , N2=160+40x (S.I) γ) 9,125m από το Α
14. Οι εργάτες μιας οικοδομής έχουν εγκαταλείψει μια σανίδα μήκους L = 4 m, έτσι ώστε το ένα άκρο
της να ακουμπά σε λείο κατακόρυφο τοίχο και το άλλο άκρο της στο οριζόντιο δάπεδο, το οποίο
δεν είναι λείο. Η σανίδα είναι ομογενής και έχει βάρος w = 60 Ν. Ο συντελεστής στατικής τριβής
μεταξύ της σανίδας και του οριζόντιου δαπέδου ισούται με μσ = 3 /6.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης που δέχεται η σανίδα από τον κατακόρυφο τοίχο.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης που δέχεται η σανίδα από το δάπεδο.
γ) Ένα μικρό παιδί μάζας m = 40 kg αρχίζει ν' ανεβαίνει στη σανίδα. Να εξετάσετε αν το μικρό
παιδί μπορεί ν' ανέβει μέχρι την κορυφή της σανίδας, χωρίς αυτή ν' αρχίσει να γλιστρά.

Δίνεται η επιτάχυνσή της βαρύτητας g = 10 m/s2.
Απ: α) 10√3Ν β) 10√39Ν γ) όχι
15. Η ομογενής ράβδος ΑΒ του παρακάτω σχήματος έχει μήκος L=25m, βάρος w=40Ν και ισορροπεί σε
οριζόντια θέση με τη βοήθεια αβαρούς και μη εκτατού νήματος, όπως φαίνεται στο σχήμα. Η ρά-
βδος μπορεί να περιστρέφεται με τη βοήθεια άρθρωσης γύρω από οριζόντιο άξονα που διέρχεται
από το άκρο της Α και είναι κάθετος σε αυτή. Στη ράβδο έχουμε τοποθετήσει σώμα μάζας
m1=12,5kg, αμελητέων διαστάσεων, το οποίο απέχει από το άκρο Α απόσταση d=16m. Το όριο
θραύσης του νήματος ισούται με Τθρ=240Ν.
α) Να υπολογίσετε την τάση του νήματος.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση.
γ) Το σώμα αρχίζει να ολισθαίνει πάνω στη ράβδο κινούμενο προς τα δεξιά με σταθερή ταχύτητα
υ = 4m/s. Να υπολογίσετε μετά από πόσο χρόνο από την εκκίνηση του σώματος θα σπάσει το νή-
μα.
Δίνεται: η επιτάχυνση της βαρύτητας, g = 10m/s2.
Απ: α) 200Ν β) 185Ν γ) 1s
16. Η αβαρής ράβδος ΑΒ έχει μήκος L=2m και μπορεί να στρέφεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο
άξονα που διέρχεται από το σημείο Ο και απέχει απόσταση ΟΒ=(4/3)m από το δεξιό άκρο της. Η
ράβδος ισορροπεί παραμένοντας οριζόντια με τη βοήθεια κατακόρυφου νήματος ΑΔ μήκους Η=1m
και ενός κατακόρυφου στηρίγματος ΟΖ, όπως φαίνεται στο σχήμα. Ομογενής δίσκος μάζας Μ=4kg
και ακτίνας R=0,5m ισορροπεί στο σημείο Γ της ράβδου, το οποίο απέχει απόσταση x από το Ο.
α) Να υπολογίσετε την απόσταση x, αν η τάση του νήματος είναι Τ=60Ν.
β) Ο δίσκος τη χρονική στιγμή t=0 αποκτά οριζόντια ταχύτητα μέτρου υο=4m/s και γωνιακή ω0,
ώστε να κυλάει χωρίς ολίσθηση προς τα δεξιά. Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας
ω0.
γ) Να σχεδιάσετε σε βαθμολογημένους άξονες, τη γραφική παράσταση της τάσης του νήματος σε
συνάρτηση με το χρόνο για την κίνηση του δίσκου από το σημείο Γ έως το άκρο Β της ράβδου.
Δίνεται: η επιτάχυνση της βαρύτητας, g = 10m/s2.
Απ: α) 1m β) 8r/s
17. Η ομογενής ράβδος ΑΓ του σχήματος έχει βάρος W=100Ν, μήκος L=1m
και ισορροπεί με τη βοήθεια νήματος ακουμπώντας σε κατακόρυφο τοί-
χο και σχηματίζοντας γωνία φ μ' αυτόν (ημφ=0,6, συνφ=0,8). Το νήμα
έχει διεύθυνση κάθετη στη ράβδο και είναι δεμένο σε απόσταση 0,24m
από το άκρο της Α.

α) Να υπολογίσετε την τάση του νήματος,
β) Να υπολογίσετε την ελάχιστη τιμή που μπορεί να έχει ο συντελεστής στατικής τριβής, ώστε η
ράβδος να ισορροπεί σ' αυτή τη θέση.
γ) Να υπολογίσετε την τιμή της μάζας ενός σημειακού σώματος που πρέπει να κολλήσουμε στο
άκρο Γ της ράβδου, ώστε αυτή ναισορροπεί ακόμα και αν ο τοίχος είναι λείος.
Δίνεται: η επιτάχυνση της βαρύτηταςg = 10m/s2.
Απ: α) 125Ν β) 0,25 γ) 5Kg
18. Η ράβδος του επόμενου σχήματος έχει μήκος L=2m, βάρος w=90Ν, που ασκείται στο μέσο της και
μπορεί να κινείται χωρίς τριβές σε κατακόρυφο επίπεδο με τη βοήθεια άρθρωσης που βρίσκεται
στο αριστερό της άκρο Α. Η ράβδος ισορροπεί οριζόντια με τη βοήθεια δύο νημάτων (1) και (2) που
είναι αβαρή και μη εκτατά. Το νήμα (1) σχηματίζει γωνία φ(ημφ=0,6 και συνφ=0,8) με τη ράβδο και
ασκεί σε αυτή τάση μέτρου 100Ν, ενώ το νήμα (2) καταλήγει σε σώμα βάρους w1=10Ν, το οποίο
ισορροπεί δεμένο σε κατακόρυφο ιδανικό ελατήριο σταθεράς k=200N/m. Η απόσταση d1 ισούται
με 0,5m.
α) Να υπολογίσετε τη δύναμη που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση.

Τη χρονική στιγμή t = 0 κόβουμε το νήμα (2).
β) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της απομάκρυνσης του σώματος βάρους w1 από τη θέση ισορ-
ροπίας του θεωρώντας ως θετική τη φορά προς τα πάνω.
γ) Να υπολογίσετε το μέτρο της τάσης του νήματος (1) μετά το κόψιμο του νήματος.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτηταςg = 10 m/s2.
Απ: α) 80Ν β) x=0,15ημ(10√2∙t+3π/2)(S.I) γ) 300N
19. Σώμα μάζας m=1kg είναι δεμένο σε οριζόντιο ιδανικό ελατήριο σταθεράς k=400N/m, το άλλο άκρο
του οποίου είναι στερεωμένο σε ακλόνητο σημείο. Το σώμα μπορεί να εκτελεί ταλάντωση πάνω σε
λείο οριζόντιο δοκάρι που είναι ομογενές και ισοπαχές και έχει μήκος L=2m και μάζα Μ=3kg. Το
δοκάρι μπορεί να περιστρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο γύρω από το άκρο του Α με τη βοήθεια
άρθρωσης και στηρίζεται οριζόντια με υποστήριγμα που απέχει απόσταση d1=0,4m από το δεξί του
άκρο Γ. Αρχικά το σώμα βρίσκεται στο μέσο του δοκαριού και το ελατήριο έχει το φυσικό του μή-
κος. Τη χρονική στιγμή t=0 εκτοξεύουμε το σώμα δίνοντάς του οριζόντια ταχύτητα μέτρου 16m/s
και φοράς προς τα δεξιά.
α) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της δύναμης που δέχεται το δοκάρι από το υποστήριγμα, θεω-
ρώντας ως θετική τη φορά της ταχύτητας εκτόξευσης.
β) Να υπολογίσετε τη μέγιστη και την ελάχιστη τιμή της δύναμης που δέχεται το δοκάρι από την
άρθρωση κατά τη διάρκεια της ταλάντωσης του σώματος.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2.
Απ: α) N=25+5ημ(20t)(S.I) β) 20N, 10N

20. Η ράβδος του παρακάτω σχήματος έχει μήκος L=3m, βάρος w=80Ν, που ασκείται στο μέσο της, και
μπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές σε κατακόρυφο επίπεδο γύρω από το άκρο της Α με τη βοή-
θεια άρθρωσης. Το άκρο Γ της ράβδου ακουμπά σε λείο δάπεδο, οπότε σχηματίζεται μεταξύ της
ράβδου και του δαπέδου γωνία φ (ημφ=0,6 και συνφ=0,8) όπως στο σχήμα. Από το άκρο Α της
ράβδου αφήνουμε ελεύθερο να κινηθεί τη χρονική στιγμή t=0 ένα σώμα βάρους w1=50Ν, οπότε
αυτό κινείται ευθύγραμμα και χωρίς τριβές κατά μήκος της ράβδου μέχρι που φτάνει στο άκρο της
Γ.
α) Να βρείτε τη χρονική εξίσωση της δύναμης που δέχεται η ράβδος από το δάπεδο στη χρονική
διάρκεια από την t=0 έως τη στιγμή που το σώμα φτάνει στο άκρο Γ.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση τη χρονική
στιγμή t1=0,4√5 s.
Απ: α) N=40+50t2(S.I) β) 40N
21. Ένα ομογενές κιβώτιο σχήματος κύβου, με ακμή α=1m και βάρος w=200 Ν, βρίσκεται σε οριζόντιο
δάπεδο με το οποίο εμφανίζει τριβή. Στο σχήμα φαίνεται η κατακόρυφη τομή ΑΒΓΔ αυτού του κι-
βωτίου, η οποία διέρχεται από το κέντρο μάζας του. Το κιβώτιο δέχεται οριζόντια δύναμη F μέτρου
100Ν, ο φορέας της οποίας διέρχεται από το σημείο Ζ της τομής ΑΒΓΔ και βρίσκεται σε ύψος d=0,8
m από το δάπεδο
α) Να υπολογίσετε την απόσταση μεταξύ του σημείου εφαρμογής της δύναμης που δέχεται το
κιβώτιο από το δάπεδο και της ακμής του κιβωτίου που εφάπτεται στο δάπεδο και διέρχεται από
το σημείο Γ.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης που δέχεται το κιβώτιο από το οριζόντιο δάπεδο.
γ) Να υπολογίσετε τη μέγιστη τιμή της οριζόντιας δύναμης που μπορούμε να ασκήσουμε στο ίδιο
σημείο ώστε το κιβώτιο να μην ανατρέπεται.
δ) Θέλουμε να ανατρέψουμε το κιβώτιο, περιστρέφοντάς το γύρω από την ακμή που διέρχεται
από το σημείο Γ, ασκώντας σε αυτό τη μικρότερη δυνατή δύναμη. Να βρείτε σε ποιο σημείο της
ΑΔ πρέπει να ασκήσουμε αυτή τη δύναμη και να υπολογίσετε το μέτρο της.
Δίνετε ότι ο συντελεστής στατικής τριβής έχει τέτοια τιμή, ώστε να εμποδίζεται σε κάθε περίπτω-
ση η ολίσθηση του κιβωτίου στο δάπεδο.
Απ: α) 0,1m β) 100√5 N γ) 125N δ) στο Α, 50√2 Ν
22. Μια ομογενής και ισοπαχής μεγάλη σανίδα μήκους L=12m και μάζας Μ=100kg είναι τοποθετημένη
στην άκρη μιας ταράτσας σε οριζόντια θέση έτσι ώστε ένα τμήμα της μήκους 4m να προβάλλει από
την ταράτσα. Τι μάζα πρέπει να τοποθετηθεί στην άκρη της που βρίσκεται στην ταράτσα ώστε ένας
άνθρωπος μάζας m=80kg να μπορέσει να περπατήσει μέχρι την άλλη της άκρη; Αν δεν τοποθετηθεί
η μάζα αυτή πόσο μπορεί να απομακρυνθεί ο άνθρωπος από την άκρη της ταράτσας χωρίς να ανα-

τραπεί η σανίδα;
Απ: 15Κg, 2,5m
23. Μια σφαίρα μάζας 10kg ισορροπεί όπως στο σχήμα μεταξύ ενός λείου κατακόρυφου τοίχου και
ενός κεκλιμένου επιπέδου που δεν είναι λείο και σχηματίζει γωνία 30° με το οριζόντιο. Να βρεθούν
οι δυνάμεις που δέχεται η σφαίρα στα σημεία επαφής της.
Απ: 100√3/3N, 200√3/3N
24. Μια ομοιόμορφη σκάλα μήκους 10m ακουμπά με το ανώτερο άκρο της σε τραχύ κατακόρυφο τοίχο
και με το κατώτερο άκρο της σε τραχύ οριζόντιο δάπεδο. Ο συντελεστής οριακής τριβής των επιφα-
νειών είναι 1/3 και η σκάλα σχηματίζει με τον κατακόρυφο τοίχο γωνία θ με εφθ=1/2. Μέχρι που
μπορεί να ανέβει πάνω στη σκάλα ένας άνθρωπος που έχει βάρος ίσο με της σκάλας χωρίς να γλι-
στρήσει αυτή;
Απ: 9m
25. Να βρεθεί η οριζόντια δύναμη F που πρέπει να εξασκήσουμε στο κέντρο του ομογενή τροχού ακτί-
νας 6cm και βάρους 5Ν για να μπορέσει να περάσει το εμπόδιο που βρίσκεται μπροστά του και έ-
χει ύψος h=4cm.
Απ: 14,1N

26. Σε ένα κεκλιμένο επίπεδο μεταβλητής κλίσης είναι τοποθετημένος όρθιος ένας ομογενής κύλινδρος
ύψους h=40cm και ακτίνας βάσης r=5cm. Να βρεθεί η ελάχιστη τιμή του συντελεστή οριακής τρι-
βής έτσι ώστε καθώς αυξάνουμε τη κλίση του επιπέδου ο κύλινδρος κάποια στιγμή να ανατραπεί
πριν ολισθήσει.
Απ: 0,25
27. Η ράβδος ΟΒ είναι ομογενής έχει βάρος w=10Ν και έχει μήκος L=2m. Το ένα άκρο της Ο στηρίζεται
σε τοίχο με άρθρωση, ενώ στο άλλο έχουμε δέσει νήμα το οποίο σχηματίζει γωνία φ=30ο με το ορι-
ζόντιο επίπεδο. Πάνω στη ράβδο βρίσκεται οριζόντιο ελατήριο σταθεράς K=100Ν/m που στο ένα
άκρο του έχουμε δέσει σώμα μάζας m=1kg που ισορροπεί ακίνητο. Το φυσικό μήκος του ελατηρίου
είναι L/2= 1m . Τη χρονική στιγμή t=0 εκτοξεύεται το σώμα με ταχύτητα υ=5m/s προς τα δεξιά
,οπότε το σώμα ξεκινάει να εκτελεί γραμμική αρμονική ταλάντωση. (Υπόδειξη: Ως θετική φορά θε-
ωρείστε τη κατεύθυνση προς τα δεξιά). Να βρεθεί:
α) Η τάση του νήματος πριν την εκτόξευση του σώματος.

β) Το πλάτος της ταλάντωσης του σώματος.
γ) Η τάση του νήματος τη χρονική στιγμή t=0,15·π s.
δ) Το μέτρο της δύναμης που δέχεται το σώμα από την άρθρωση τη χρονική στιγμή t=0,15·π s.
Απ: α)20Ν β) 0,5m γ) 15Ν δ)5 3 N
28. Η ομογενής ράβδος του σχήματος έχει βάρος w1=10N και μήκος l =4m(αρχικά ο κύλινδρος δε βρί-
σκεται πάνω στη ράβδο). Το ένα της άκρο αρθρώνεται σε κατακόρυφο τοίχο και το άλλο της άκρο
κρέμεται από κατακόρυφο σχοινί με αποτέλεσμα να ισορροπεί οριζόντια.
.
ℓ
Α Β
α) Να βρεθεί η τάση του νήματος.

β) Να βρεθεί η δύναμη που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση.
Τη χρονική στιγμή t=0, από το άκρο Α ξεκινάει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει πάνω στη ράβδο
ένας κύλινδρος βάρους w2=10N με επιτάχυνση αcm=1m/s2.
Ζητείται:
γ) Η τάση του νήματος τη χρονική στιγμή t = 3 sec.

δ) Η γωνιακή ταχύτητα και η θέση του κυλίνδρου, όταν η τάση του νήματος γίνει Τ=10Ν. (Δίνεται η
ακτίνα του κυλίνδρου R=0,1m).
Απ: α)5Ν β) 5Ν γ) 8,75Ν δ) 2m , 20 rad/s
29. Μια οριζόντια γέφυρα έχει μήκος L= 8m και βάρος w=40.000 Ν. Η γέφυρα στηρίζεται σε δυο υπο-
στηρίγματα στα άκρα της Α και Β. Ένα όχημα βάρους w1=10.000Ν κινείται στη γέφυρα με υ=1
m/sec. Θεωρούμε ως αρχική χρονική στιγμή t=0 τη στιγμή που το όχημα φθάνει στο άκρο Α της γέ-
φυρας.
α) Να βρεθεί η δύναμη που δέχεται η γέφυρα από το υποστήριγμα Α τη χρονική στιγμή t=0.
β) Ποιά η θέση του αυτοκινήτου ώστε η ράβδος να δέχεται ίσες δυνάμεις από τα υποστηρίγματα;
γ) Να γίνει το διάγραμμα της δύναμης που δέχεται η ράβδος από το υποστήριγμα Α σε συνάρτηση
με τον χρόνο.
Απ: α)30000Ν β) x=4m γ) 15000 – 1250t

Εκπαιδευτικός Όμιλος ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΡΟΠΗ ΑΔΡΑΝΕΙΑΣ
Ένας τροχός ποδηλάτου και ένας τροχός αυτοκινήτου που στρέφονται γύρω
από σταθερό άξονα, με την ίδια γωνιακή ταχύτητα, δε σταματούν με την ίδια
ευκολία. Για να μετρήσουμε το πόσο δύσκολα μεταβάλλεται η στροφική κινη-
τική κατάσταση ενός στερεού, εισάγουμε ένα νέο φυσικό μέγεθος, τη ροπή
αδράνειας Ι.
Το στερεό του σχήματος μπορεί να περιστρέφεται γύρω από τον σταθερό ά-

ξονα zz'. Χωρίζουμε το στερεό σε στοιχειώδη τμήματα με μάζες m1, m2, ..., τα
οποία κινούνται κυκλικά, γύρω από τον άξονα zz', σε κύκλους ακτίνων
r1, r2, .... Τα στοιχειώδη τμήματα είναι τόσο μικρά, ώστε να θεωρούνται υλικά σημεία.
► Ορίζουμε ως Ροπή αδράνειας I του στερεού ως προς τον άξονα περιστροφής zz' την ποσότητα που
προκύπτει από το άθροισμα των γινομένων : m1 r12, m2 r22,…
Ι = m1 r12+ m2 r22+… όπου: Ι: η ροπή αδράνειας στερεού ως προς τον άξονα περιστροφής zz' (Κg m2)
m1, m2: οι στοιχειώδεις μάζες που αποτελούν το στερεό (Κg)
r1, r2,…: οι αντίστοιχες αποστάσεις από τον άξονα περιστροφής zz' (m)
► Η ροπή αδράνειας I έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

 είναι μονόμετρο μέγεθος.
 είναι πάντα θετική (ή μηδέν).
 έχει στο S. I. μονάδα μέτρησης: (1 Kg m2)
 Η φυσική της σημασία είναι ότι προσδιορίζει την αδράνεια στη στροφική κίνηση
ενός στερεού.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι:

 Δεν είναι σωστό να μιλάμε για τη "ροπή αδράνειας ενός στερεού" αλλά για τη
"ροπή αδράνειας ενός στερεού ως προς συγκεκριμένο άξονα περιστροφής".
 H ροπή αδράνειας ενός σώματος δεν εξαρτάται μόνο από τη μάζα του σώματος
αλλά και από την κατανομή της μάζας γύρω από τον άξονα περιστροφής.
 Η ροπή αδράνειας έχει αντίστοιχο μέγεθος στη μεταφορική κίνηση τη μάζα.
 Σε αντίθεση με τη μάζα Μ που για ένα στερεό έχει μια μοναδική τιμή, η ροπή αδράνειας Ι ενός στε-
ρεού παίρνει διαφορετική τιμή για κάθε διαφορετικό άξονα περιστροφής του.
 Ο υπολογισμός της ροπής αδράνειας είναι γενικά δύσκολος, διότι απαιτεί τον υπολογισμό του α-
θροίσματος μιας άπειρης σειράς γινομένων mi ri2, που το καθένα έχει διαφορετική τιμή.
Στον πίνακα που ακολουθεί δίνονται οι ροπές αδράνειας μερικών ομογενών σωμάτων, ως προς έναν
από τους άξονες που διέρχονται από το κέντρο μάζας τους και ο οποίος δείχνεται στο σχήμα:
Πίνακας ροπών αδράνειας ομογενών σωμάτων ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας:
2ος Νόμος Newton -273-

Θεώρημα Steiner (Θεώρημα παραλλήλων αξόνων):

Το θεώρημα Steiner (παραλλήλων αξόνων) συσχετίζει τη ροπή αδράνειας ε-
νός στερεού ως προς δύο σταθερούς άξονες περιστροφής, εκ των οποίων ο
ένας περνά υποχρεωτικά από το κέντρο μάζας του στερεού. Σύμφωνα με αυ-
τό, η ροπή αδράνειας ενός στερεού σώματος ως προς άξονα που είναι πα-
ράλληλος με τον άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας και απέχει από-
σταση d από αυτόν είναι ίση με:
I = Icm+ Md2 όπου:
 Icm: η ροπή αδράνειας του στερεού ως προς άξονα περιστροφής που
διέρχεται από το κέντρο μάζας (Kg m2)
 I: η ροπή αδράνειας του στερεού ως προς άξονα περιστροφής που απέχει
απόσταση d από τον άξονα περιστροφής που διέρχεται από το κέντρο μάζας
και είναι παράλληλος σ' αυτόν (Kg m2)
 Μ: η μάζα του στερεού (Kg)
 d: η απόσταση μεταξύ των παραλλήλων αξόνων (m)
Παράδειγμα
Για τον ομογενή λεπτό δακτύλιο μάζας Μ και ακτίνας R του σχήματος, να βρεθούν:
α) η ροπή αδράνειας ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο του δακτυλίου και είναι κάθετος στο
επίπεδο που αυτός ορίζει.
β) η ροπή αδράνειας ως προς άξονα που διέρχεται από την περιφέρεια του δακτυλίου και είναι κάθε-
τος στο επίπεδο που αυτός ορίζει.
α) Ο ομογενής λεπτός δακτύλιος είναι γεωμετρικό στερεό, άρα το κέντρο του

δακτυλίου είναι και κέντρο μάζας. Επομένως, ο άξονας περιστροφής θα διέρχε-
ται από το κέντρο μάζας. Σχηματίζουμε το άθροισμα των γινομένων mi ri2:
Icm= m1r12 + m2r22 +…
Επειδή ο δακτύλιος είναι λεπτός όλες οι στοιχειώδεις μάζες ισαπέχουν από τον
άξονα περιστροφής, δηλαδή: r1= r2 =…= R
Έτσι παίρνουμε: Icm= (m1+m2+ …) R2 = M R2 => Icm= MR2
β) Ο άξονας που διέρχεται από την περιφέρεια του δακτυλίου είναι παράλλη-
λος με τον άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας, άρα ισχύει το θεώρημα
των παραλλήλων αξόνων:
d R
I=Icm+ Md2 = MR2 + Md2 

I = MR2+ MR2 => I =2 MR2

Θεμελιώδης Νόμος Στροφικής Κίνησης:
Το πόσο γρήγορα θα επιταχυνθεί o τροχός ενός αυτοκινήτου (και το ίδιο το αυτοκίνητο), εξαρτάται από
τη σχέση που έχει επιλέξει ο οδηγός στο κιβώτιο ταχυτήτων (πρώτη, δευτέρα κλπ). Μικρή σχέση (π.χ.
πρώτη) προκαλεί μεγάλη ροπή και μεγάλη γωνιακή επιτάχυνση.
Ο νόμος που συσχετίζει τη συνολική ροπή που ασκείται σε ένα στερεό (αιτία) με τη γωνιακή επιτάχυν-
ση που αποκτά το στερεό (αποτέλεσμα) αποτελεί το Θεμελιώδη Νόμο της Στροφικής Κίνησης.
Σύμφωνα με αυτόν, η γωνιακή επιτάχυνση που αποκτά ένα στερεό σώμα που στρέφεται γύρω από
σταθερό άξονα είναι ανάλογη της συνολικής ροπής δύναμης που ασκείται στο στερεό και αντιστρόφως
ανάλογη της ροπής αδράνειας του στερεού:

αγων= ή Στ = Ι αγων όπου:

 Στ : το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών που δρουν στο στερεό ως προς το σταθερό άξονα περιστρο-
φής (Ν m)
2
 αγων : η γωνιακή επιτάχυνση (rad/s )
2
 I : η ροπή αδράνειας στερεού ως προς το σταθερό άξονα περιστροφής (Kg m )
Σχόλια
 
 Τα διανύσματα  και  είναι ομόρροπα.
 Αν Στ = 0 , τότε αγων = 0 , δηλαδή, το στερεό, αν δεν περιστρέφεται, θα εξακολουθεί να μην περι-
στρέφεται, ενώ αν στρέφεται, θα εξακολουθήσει να στρέφεται με σταθερή γωνιακή ταχύτητα.
 Αν Στ = σταθ , τότε αγων = σταθ , δηλαδή, το στερεό εκτελεί ομαλά μεταβαλλόμενη στροφική κίνηση
και θα ισχύουν οι σχέσεις της κινηματικής που μάθαμε για αγων = σταθ
 Ο Θεμελιώδης Νόμος της Στροφικής Κίνησης ισχύει και για στερεό που εκτελεί σύνθετη κίνηση (πχ.
στερεό που κυλίεται), αρκεί ο ελεύθερος άξονας περιστροφής να διέρχεται από το κέντρο μάζας του
σώματος, να είναι άξονας συμμετρίας και να μην αλλάζει κατεύθυνση κατά τη διάρκεια της κίνησης. Σε
αυτή την περίπτωση, οι ροπές των δυνάμεων και η ροπή αδράνειας του σώματος υπολογίζονται ως
προς τον άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας.


ΟΜΑΔΑ Α.
1. Ροπή αδράνειας ενός στερεού σώματος ως προς κάποιον άξονα περιστροφής p ονομάζουμε:
α) το άθροισμα των γινομένων των στοιχειωδών μαζών, από τις οποίες αποτελείται το σώμα, επί τις
αποστάσεις τους από τον άξονα p.
β) το γινόμενο της μάζας του σώματος επί την απόσταση του κέντρου μάζας από τον άξονα p.
γ) το άθροισμα των γινομένων των στοιχειωδών μαζών από τις οποίες αποτελείται το σώμα, επί τα
τετράγωνα των αποστάσεών τους από τον άξονα p.
δ) το γινόμενο της μάζας του σώματος επί το τετράγωνο της απόστασης του κέντρου μάζας από τον
άξονα p.
2. Ένα στερεό σώμα μάζας m έχει ροπή αδράνειας Icm ως προς άξονα z που διέρχεται από το κέντρο
μάζας του. Η ροπή αδράνειας Ip του σώματος αυτού ως προς άξονα p, που είναι παράλληλος στον z
και απέχει από αυτόν απόσταση r υπολογίζεται από τον τύπο:
α) Ιρ=Ιcm + m r2
β) Ιρ=Ιcm + m r
γ) Ιρ=Ι2cm + m r
δ) Ιρ=Ιcm - m r2
3. Η ροπή αδράνειας ενός στερεού, ως προς κάποιο άξονα περιστροφής, δεν εξαρτάται από:
α) την κατανομή της μάζας του σώματος.
β) το μέγεθος του σώματος.
γ) τη θέση του άξονα περιστροφής.
δ) τη ροπή των δυνάμεων που δέχεται το σώμα.
4. Η ροπή αδράνειας ενός στερεού σώματος:

α) είναι μέγεθος μονόμετρο και πάντα θετικό.
β) έχει σταθερή τιμή ως προς οποιοδήποτε άξονα περιστροφής του σώματος.
γ) έχει μονάδα μέτρησης στο S.I. το 1m. Kg2.
δ) είναι ανεξάρτητη του σχήματος του σώματος.
5. Η ροπή αδράνειας ενός σώματος εκφράζει:

α) την ικανότητα του σώματος να περιστρέφεται γύρω από έναν άξονα.
β) το πόσο γρήγορα περιστρέφεται το στερεό σώμα.
γ) την αδράνεια του σώματος στη μεταφορική κίνηση.
δ) την αδράνεια του σώματος στη στροφική κίνηση.
6. Μια οριζόντια ράβδος έχει τη δυνατότητα να στρέφεται γύρω από κατακόρυφο άξονα p, που διέρ-
χεται από το άκρο της. Η ράβδος είναι ακίνητη και κάποια στιγμή δέχεται σταθερή ροπή ως προς
τον άξονα p. Τότε:
α) η γωνιακή της μετατόπιση είναι ανάλογη του χρόνου.
β) η γωνιακή της ταχύτητα μεταβάλλεται ανάλογα με το τετράγωνο του χρόνου.
γ) η γωνιακή της ταχύτητα μεταβάλλεται με σταθερό ρυθμό.
δ) η γωνιακή της επιτάχυνση είναι μηδενική.
7. Ο θεμελιώδης νόμος της στροφικής κίνησης:

α) είναι ισοδύναμη με την αρχή της διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας.
β) εκφράζει την αρχή της διατήρησης της ορμής σε στρεφόμενο στερεό.
γ) είναι αντίστοιχος νόμος με το θεμελιώδη νόμο της μηχανικής στη μεταφορική κίνηση.
δ) βρίσκει εφαρμογή μόνο σε στερεά που στρέφονται περί σταθερό άξονα.
Ασκήσεις στο 2ο Νόμο Newton -279-

ΟΜΑΔΑ Β.
13. Ο κύλινδρος και ο δίσκος του σχήματος, έχουν την ίδια μάζα και περιστρέφονται με την ίδια γωνια-
κή ταχύτητα ω. Το σώμα που θα σταματήσει πιο δύσκολα είναι:
α) το Α. β) το Β. γ) το ίδιο.
Να επιλέξτε τη σωστή απάντηση και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
14. Οριζόντιος ομογενής δίσκος μάζας Μ και ακτίνας R περιστρέφεται γύρω από ακλόνητο κατακόρυ-
φο άξονα y'y που διέρχεται από το κέντρο του. Πάνω στο δίσκο είναι στερεωμένο ένα υλικό σημείο
μάζας m σε απόσταση x (x<R) από τον άξονα περιστροφής. Αν το υλικό σημείο μεταφερθεί και το-
ποθετηθεί στο άκρο του δίσκου, η ροπή αδράνειας του συστήματος:
α) μειώνεται. β) μένει η ίδια. γ) αυξάνεται.
15. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται μια οριζόντια λεπτή ράβδος, που αποτελείται από δύο τμήματα,
ίσου μήκους, κολλημένα στο μέσο Μ της ράβδου. Το αριστερό είναι ξύλινο ενώ το δεξιό σιδερένιο.
Η ράβδος μπορεί να στρέφεται γύρω από κατακόρυφο άξονα, που διέρχεται είτε από το άκρο Α εί-
τε από το Β. Για να θέσουμε πιο εύκολα σε περιστροφή τη ράβδο πρέπει να την στρέψουμε, γύρω
από τον άξονα, που διέρχεται από το:
Α Μ
α) Α. β) Β.
16. Τρεις σφαίρες αμελητέων διαστάσεων που η κάθε µία έχει την ίδια μάζα m, συνδέονται μεταξύ
τους µε ράβδους αμελητέας μάζας και μήκους L, όπως φαίνεται στο σχήμα. Το σύστημα περιστρέ-
φεται σε οριζόντιο επίπεδο γύρω από κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από µία από τις σφαίρες.
Η ροπή αδράνειας του συστήματος ως προς αυτόν τον άξονα είναι:
α) mL2 β) 2mL2 γ) 3mL2

17. Μια λεπτή και ομογενής ράβδος ΑΒ μπορεί να περιστρέφεται είτε γύρω από τον άξονα x είτε γύρω
από τον άξονα y. Οι άξονες αυτοί είναι κάθετοι στη ράβδο και βρίσκονται εκατέρωθεν του μέσου Ο

της ράβδου. Αν α, β είναι η απόσταση κάθε άξονα από τα άκρα της ράβδου, όπως φαίνεται στο
σχήμα, και ισχύει α > β ο λόγος των ροπών αδράνειας της ράβδου Ι , Ι ως προς τους άξονες x,y
x y
αντίστοιχα είναι :
α) IX / Iy=1 β) IX / Iy >1 γ) IX / Iy <1 .
Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
18. Ένας ομογενής τροχός, με μικρό αριθμό ακτινών και ένας ομογενής δίσκος, ίδιας ακτίνας R, μπο-
ρούν να περιστρέφονται χωρίς τριβές γύρω από κατακόρυφο, ακλόνητο άξονα που διέρχεται από
το κέντρο μάζας τους και είναι κάθετος στο επίπεδο του καθενός. Η ροπή αδράνειας του τροχού ως
προς τον άξονα περιστροφής του (Ι1) είναι μεγαλύτερη της ροπής αδράνειας του δίσκου ως προς το
δικό του άξονα περιστροφής(Ι2) . Αρχικά τα δύο σώματα είναι ακίνητα και τη χρονική στιγμή t=0
αρχίζουμε να ασκούμε ταυτόχρονα στην περιφέρεια κάθε σώματος ίδια οριζόντια, εφαπτομενική,
σταθερή κατά μέτρο δύναμη F. Θεωρήστε αμελητέες οποιεσδήποτε άλλες επιδράσεις ροπών. Για
το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του τροχού ( αγων(1)) και το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του
δίσκου ( αγων(2)) ισχύει η σχέση:
α) ( αγων(1)) > ( αγων(2))
β) ( αγων(1)) < ( αγων(2))
γ) ( αγων(1)) = ( αγων(2))
19. Μία ομογενής ξύλινη ράβδος (1) και μια ομογενής μεταλλική ράβδος (2) έχουν ίδιες διαστάσεις και
μπορούν να περιστρέφονται γύρω από κατακόρυφο άξονα, που διέρχεται από το μέσον τους και
είναι κάθετος σ’ αυτές. Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας μιας ομογενούς ράβδου ως προς άξονα κάθε-
το σ’ αυτήν που διέρχεται από το κέντρο μάζας της είναι: Ιcm =Μl2/12. Αρχίζουμε να τις περιστρέ-
φουμε ασκώντας οριζόντια δύναμη σταθερού μέτρου F1 και F2 αντίστοιχα στο άκρο τους και κάθε-
τα στη ράβδο. Παρατηρούμε ότι οι δύο ράβδοι αποκτούν την ίδια γωνιακή επιτάχυνση. Για τα μέ-
τρα των δύο δυνάμεων ισχύει ότι:
α) F1 = F2.
β) F1 < F2.
γ) F1 > F2.
20. Δύο οριζόντιοι τροχοί Α και Β, με ακτίνες αμελητέας μάζας, έχουν την ίδια μάζα και όλη η μάζα
τους είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη στην περιφέρειά τους. Ο τροχός Α έχει τη διπλάσια ακτίνα
απ’ τον τροχό Β. Οι δύο τροχοί μπορούν να περιστρέφονται γύρω από κατακόρυφο άξονα, που
διέρχεται από το κέντρο μάζας τους. Δίνεται η ροπή αδράνειας ενός τροχού ως προς άξονα, που
διέρχεται από το κέντρο μάζας του: Ιcm= mR2. Ασκούμε εφαπτομενικά στην περιφέρεια κάθε τρο-
χού δύναμη F ίδιου μέτρου. Για τα μέτρα των γωνιακών επιταχύνσεων που θα αποκτήσουν οι δύο
δίσκοι, ισχύει ότι:
α) αA < αB β) αA = αB γ) αA > αB
21. Στο σχήμα φαίνονται σε κάτοψη δύο όμοιες ομογενείς ράβδοι (1) και (2), που βρίσκονται σε λείο
οριζόντιο δάπεδο. Η ράβδος (1) είναι ελεύθερη ενώ η ράβδος (2) είναι στερεωμένη ακλόνητα στο
αριστερό άκρο της Α. Δίνεται η ροπή αδράνειας μιας ομογενούς ράβδου ως προς άξονα κάθετο σ’
αυτήν που διέρχεται από το κέντρο μάζας της: Ιcm =1/12 Μl2. Ασκούμε στο δεξιό άκρο τους την ίδια

οριζόντια δύναμη F κάθετα σε κάθε ράβδο. Για τα μέτρα των γωνιακών επιταχύνσεων α1 και α2,
που θ’ αποκτήσουν αντίστοιχα οι δύο ράβδοι ισχύει:
α) α1 < α2 β) α1 = α2 γ) α1 > α2
22. Ένας ομογενής δίσκος μάζας Μ και ακτίνας R κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο δάπεδο με
τη βοήθεια οριζόντιας σταθερής δύναμης F η οποία ασκείται στο κέντρο μάζας του. Ο δίσκος κινεί-
ται επιταχυνόμενος ομαλά προς τα δεξιά. Η φορά της στατικής τριβής, που δέχεται, από το οριζό-
ντιο δάπεδο, έχει φορά:
α) ίδια με την F. β) αντίθετη από την F.
23. Δύο ομογενείς κύλινδροι (1) και (2), ίδιας μάζας M και ίδιας ακτίνας R, αφήνονται από την κορυφή
ενός κεκλιμένου επιπέδου και κατεβαίνουν κυλιόμενοι χωρίς ολίσθηση, δεχόμενοι την ίδια επιτα-
χύνουσα ροπή . Ο ένας εκ των δύο κυλίνδρων είναι συμπαγής και ο άλλος κούφιος. Η γραφική πα-
ράσταση του μέτρου της γωνιακής τους ταχύτητας σε συνάρτηση με το χρόνο, φαίνεται στο παρα-
κάτω σχήμα.
Ο κούφιος κύλινδρος είναι ο:

α) (1). β) (2).
24. Ένας κύλινδρος αφήνεται σε ένα σημείο του κεκλιμένου επίπεδου γωνιάς κλίσης φ και κυλάει χω-
ρίς να ολισθαίνει προς τη βάση του. Ποιες δυνάμεις είναι υπεύθυνες:
α) για το ότι ο κύλινδρος δεν ολισθαίνει;
β) για την γωνιακή επιτάχυνση του κυλίνδρου;
γ) για την γραμμική επιτάχυνση του κέντρου μάζας του κυλίνδρου;
25. Δύο ίδιοι οριζόντιοι κυκλικοί δίσκοι (α) και (β) μπορούν να ολισθαίνουν πάνω σε οριζόντιο ορθο-
γώνιο τραπέζι Γ∆ΕΖ χωρίς τριβές, όπως στο σχήμα. Αρχικά οι δύο δίσκοι είναι ακίνητοι και τα κέ-
ντρα τους απέχουν ίδια απόσταση από την πλευρά ΕΖ. Ίδιες σταθερές δυνάμεις F με διεύθυνση πα-
ράλληλη προς τις πλευρές ∆Ε και ΓΖ ασκούνται σ’ αυτούς. Στο δίσκο (α) η δύναμη ασκείται πάντα
στο σημείο Α του δίσκου. Στο δίσκο (β) η δύναμη ασκείται πάντα στο σημείο Β του δίσκου. Αν ο δί-
σκος (α) χρειάζεται χρόνο tα για να φτάσει στην απέναντι πλευρά ΕΖ, ενώ ο δίσκος (β) χρόνο tβ, τό-
τε:
α) tα > tβ β) tα = tβ γ) tα < tβ.

Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

ΟΜΑΔΑ Γ.
26. Ο δίσκος του διπλανού σχήματος έχει μάζα Μ = 5 kg, ακτίνα R = 0,4 m και περιστρέφεται χωρίς τρι-
βές με σταθερή γωνιακή ταχύτητα ωο γύρω από ακλόνητο άξονα που διέρχεται από το κέντρο του
και είναι κάθετος στο επίπεδό του. Η κατεύθυνση της γωνιακής ταχύτητας του τροχού φαίνεται στο
σχήμα. Από τη χρονική στιγμή t = 0 και μετά ασκούμε σε σημείο της περιφέρειας του δίσκου εφα-
πτομενική δύναμη σταθερού μέτρου F = 5 Ν, οπότε με τη δράση της δύναμης αυτής ο δίσκος επι-
βραδύνεται και τελικά σταματά. Η γραφική παράσταση της γωνιακής ταχύτητας του δίσκου σε συ-
νάρτηση με το χρόνο φαίνεται στο σχήμα.
α) Να σχεδιάσετε το διάνυσμα της γωνιακής επιβράδυνσης του δίσκου και να υπολογίσετε το μέ-
τρο της.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής του ταχύτητας τη χρονική στιγμή tl = 4 s.
γ) Να βρείτε τον αριθμό των περιστροφών του δίσκου από τη χρονική στιγμή t = 0 μέχρι τη χρονι-
κή στιγμή που σταμάτησε να περιστρέφεται.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από το κέ-
1
ντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδό του υπολογίζεται από τη σχέση: Ι = MR2.
2
Απ: β) 30r/s γ) 125/π
27. Ένας οριζόντιος ομογενής δίσκος μάζας m=2Kg και ακτίνας R=0,1m περιστρέφεται αριστερόστρο-
φα (δηλαδή με φορά αντίθετη των δεικτών του ρολογιού) χωρίς τριβές με γωνιακή συχνότητα ω-
ο=20 rad/s, γύρω από κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από το κέντρο του. Από τη χρονική στιγ-
μή t=0 και μετά ο δίσκος δέχεται εφαπτομενικά στην περιφέρειά του δύο σταθερές κατά μέτρο δυ-
νάμεις F1 αριστερόστροφα και F2 δεξιόστροφα, που τα μέτρα τους ικανοποιούν τη σχέση F1=5F2 και
οι οποίες προσδίδουν στο δίσκο γωνιακή επιτάχυνση μέτρου αγων=40 rad/s2. Δίνεται η ροπή αδρά-
νειας του δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής του Icm=1/2 MR2 .
Να υπολογίσετε:
α) τα μέτρα των δύο δυνάμεων.
β) το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας τη χρονική στιγμή t1=2s.
Τη χρονική στιγμή t1 καταργούμε ακαριαία τη δύναμη F1, οπότε ο δίσκος σταματά τη χρονική στιγ-
μή t2.
γ) Να υπολογίσετε τη νέα γωνιακή επιτάχυνση.
δ) Να σχεδιάστε τη γραφική παράσταση γωνιακής ταχύτητας - χρόνου (ω – t) σε βαθμολογημέ-
νους άξονες, από τη χρονική στιγμή t=0 έως τη χρονική στιγμή t2.
Απ: α) 0,1Ν , 0,5Ν β) 100 rad/s γ) 1 rad/s2

28. Μια ομογενής ράβδος ΑΒ, μάζας M=0,6Kg και μήκους L=0,5m, μπορεί να στρέφεται σε κατακόρυφο
επίπεδο γύρω από έναν οριζόντιο άξονα που διέρχεται από το άκρο της Α.
α) Να υπολογίσετε τη ροπή αδράνειάς της ως προς άξονα κάθετο στη ράβδο, που διέρχεται από το
άκρο Α. Από την οριζόντια θέση αφήνουμε ελεύθερη τη ράβδο, να περιστραφεί γύρω απ’ το άκρο
Α.
β) Να υπολογίσετε τη γωνιακή επιτάχυνσή της τη στιγμή που την αφήνουμε ελεύθερη.
γ) Να υπολογίσετε τη γωνιακή επιτάχυνσή της στη θέση όπου αυτή έχει στραφεί κατά γωνία φ, τέ-
τοια ώστε συνφ=0,5.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθμό μεταβολής του μέτρου της γραμμικής ταχύτητας του σημείου Κ, που
είναι το κέντρο μάζας cm της ράβδου, στη θέση όπου αυτή έχει στραφεί κατά γωνία φ, τέτοια ώ-
στε συνφ=0,5.
Δίνονται η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς άξονα κάθετο στην ράβδο που διέρχεται από το
κέντρο μάζας της Ιcm=1/12ML2 και η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2 .
Απ: α) 0,0125 Kg m2 β) 120 rad/s2 γ) 60 rad/s2 δ) 15m/s2
29. Η λεπτή ομογενής ράβδος του διπλανού σχήματος έχει μήκος Ι = 2 m, μάζα Μ = 2 kg και μπορεί να
περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο σταθερό άξονα ο οποίος διέρχεται από το άκρο
της Ο και είναι κάθετος σ' αυτή. Η ράβδος ισορροπεί αρχικά σε οριζόντια θέση με τη βοήθεια αβα-
ρούς, μη εκτατού νήματος, όπως φαίνεται στο σχήμα. Το σημείο Ζ της ράβδου στο οποίο είναι δε-
μένο το νήμα απέχει από το άκρο Ο απόσταση l1 = 1,25 m.
α) Να υπολογίσετε την τάση του νήματος καθώς και τη δύναμη που δέχεται η ράβδος στο σημείο
Ο.
β) Κόβουμε το νήμα. Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης που αποκτά η ράβδος:
i. τη χρονική στιγμή που κόψαμε το νήμα,
ii. τη χρονική στιγμή που η ράβδος σχηματίζει με την κατακόρυφο που διέρχεται από το άκρο Ο
γωνία 60o.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της υπολογίζεται από
1 2
τον τύπο: Ι = Μl . Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με g = 10 m/s2.
3
Απ: α) 16Ν , 4Ν β) 7,5 rad/s2 , 3,75√૜ rad/s2
30. Λεπτή ομογενής ράβδος ΟΑ, μήκους Ι = 2 m και μάζας Μ = 6 kg, μπορεί να περιστρέφεται χωρίς
τριβές γύρω από οριζόντιο σταθερό άξονα ο οποίος διέρχεται από το άκρο της Ο και είναι κάθετος

σ' αυτή. Στο άλλο άκρο της ράβδου είναι στερεωμένη σημειακή μάζα m= 0,5kg. Αρχικά η ράβδος
βρίσκεται σε κατακόρυφη θέση όπως φαίνεται στο σχήμα. Δίνουμε μια μικρή ώθηση στη ράβδο,
οπότε αυτή αρχίζει να περιστρέφεται. Να υπολογίσετε:
α) τη ροπή αδράνειας του συστήματος ράβδος - σημειακή μάζα ως προς τον άξονα περιστροφής
του.
β) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης της ράβδου τη χρονική στιγμή που διέρχεται από θέση στην
οποία σχηματίζει με την κατακόρυφο γωνία 300.
γ) το μέτρο της επιτρόχιας επιτάχυνσης της μάζας m τη χρονική στιγμή που η ράβδος διέρχεται
από την οριζόντια θέση.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της υπολογίζεται από
1 2
τον τύπο: Ι = Μl .Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με g= 10 m/s2
3
Απ: α) 10Kgm2 β) 3,5 rad/s2 γ) 14 m/s2
31. Η τροχαλία του διπλανού σχήματος έχει μάζα Μ = 6 kg, ακτίνα R =0,2 m και μπορεί να περιστρέφε-
ται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο ακλόνητο άξονα που διέρχεται από το κέντρο της και είναι κά-
θετος στο επίπεδό της. Στην τροχαλία έχουμε τυλίξει αβαρές, µη εκτατό νήμα, στο άλλο άκρο του
οποίου είναι δεμένο ένα σώμα μάζας m = 3 kg. Αρχικά το σύστημα τροχαλία - σώμα είναι ακίνητο
µε το νήμα τεντωμένο. Τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνουμε ελεύθερο το σύστημα. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης της τροχαλίας καθώς και το μέτρο της επιτάχυνσης του
σώματος μάζας m.
β) το μέτρο της τάσης του νήματος που δέχεται το σώμα μάζας m.
γ) τον αριθμό των περιστροφών που διέγραψε η τροχαλία από τη χρονική στιγμή t = 0 μέχρι τη
χρονική στιγμή t1 = 4 s.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της τροχαλίας ως προς τον άξονα περιστροφής της υπολογίζεται
από τη σχέση: Ι = MR2/2 . Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται µε g = 10 m/s2.
Απ: α) 25 r/s2 , 5m/s2 β) 15N γ) 100/π
32. Η τροχαλία του παρακάτω σχήματος έχει μάζα Μ = 6 kg, ακτίνα R = 30 cm και μπορεί να περιστρέ-
φεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο ακλόνητο άξονα που διέρχεται από το κέντρο της Ο και εί-
ναι κάθετος στο επίπεδό της. Δύο σώματα µε μάζες m1 = 5 kg και m2 = 2 kg είναι δεμένα µε αβαρές,
µη εκτατό νήμα μεγάλου μήκους, το οποίο διέρχεται από το αυλάκι της τροχαλίας. Αρχικά το σύ-
στημα είναι ακίνητο και το νήμα τεντωμένο. Τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνουμε ελεύθερο το σύστη-
μα να κινηθεί. Να υπολογίσετε το μέτρο:
α) της γωνιακής επιτάχυνσης της τροχαλίας.

β) της γωνιακής ταχύτητας της τροχαλίας τη χρονική στιγμή t1 = 2 s.
γ) της τάσης του νήματος που δέχεται το σώμα μάζας m.
δ) της ταχύτητας του σώματος μάζας m2 τη χρονική στιγμή t2 = 2 t1.

1
από τη σχέση: Ι = MR2. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται µε g = 10 m/s2.
2
Θεωρήστε ότι το νήμα δεν ολισθαίνει στο αυλάκι της τροχαλίας.
Απ: α) 10 r/s2 β) 20r/s γ) 5N δ) 12m/s
33. Η τροχαλία του παρακάτω σχήματος έχει μάζα Μ = 6 kg, ακτίνα R = 0,2 m και μπορεί να περιστρέ-
φεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο ακλόνητο άξονα που διέρχεται από το κέντρο της και είναι
κάθετος στο επίπεδό της. Στο αυλάκι της τροχαλίας έχουμε τυλίξει αβαρές, µη εκτατό νήμα, στο
άλλο άκρο του οποίου έχουμε δέσει σώμα μάζας m = 2 kg, το οποίο μπορεί να κινείται χωρίς τριβές
στο οριζόντιο δάπεδο. Αρχικά το σύστημα τροχαλία - σώμα είναι ακίνητο. Τη χρονική στιγμή t = 0
ασκούμε στο σώμα οριζόντια δύναμη F και αυτό αρχίζει να κινείται προς τα δεξιά ξετυλίγοντας το
νήμα της τροχαλίας. Τη χρονική στιγμή t1 = 2 s η τροχαλία έχει διαγράψει 10/π περιστροφές. Να
υπολογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης της τροχαλίας καθώς και το μέτρο της επιτάχυνσης του
σώματος μάζας m.
β) το μέτρο της τάσης του νήματος καθώς και το μέτρο της δύναμης F που δέχεται το σώμα μάζας
m.
γ) τη γωνιακή ταχύτητα της τροχαλίας τη στιγμή που το σώμα μάζας m έχει διανύσει διάστημα
s = 16 m.
1
από τη σχέση: Ι = MR2.
2
Απ: α) 10 r/s2 , 2m/s2 β) 6Ν , 10Ν γ) 40r/s
34. Ένα σύστημα διπλής τροχαλίας αποτελείται από δύο ομογενείς λεπτούς δίσκους Α και Β με ακτίνες
R1= 0,2m και R2= 0,1m αντίστοιχα. Το σύστημα μπορεί να περιστρέφεται γύρω από οριζόντιο στα-
θερό άξονα, που περνά από το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδό του. Ο άξονας αυτός, α-
ποτελεί μέρος άρθρωσης, με την οποία το σύστημα είναι στερεωμένο ακλόνητα στην οροφή, όπως
φαίνεται στο σχήμα. Γύρω από τους δίσκους είναι τυλιγμένα αβαρή νήματα, τα οποία δεν ολισθαί-
νουν πάνω στους δίσκους. Στις ελεύθερες άκρες των νημάτων των τροχαλιών Α και Β έχουν δεθεί
σώματα Σ1, Σ2, με μάζες m1= 2Kg και m2= 1Kg αντίστοιχα. Το σώμα Σ2 βρίσκεται πάνω σε λείο ορι-
ζόντιο επίπεδο. Τη χρονική στιγμή t=0 το σύστημα αφήνεται ελεύθερο να κινηθεί.
α) Να σχεδιάσετε τις δυνάμεις που ασκούνται στη διπλή τροχαλία και στα σώματα Σ1 ,Σ2.
β) Να γράψετε το θεμελιώδη νόμο στροφικής κίνησης για την τροχαλία και τη θεμελιώδη εξίσωση
της μηχανικής για τη μεταφορική κίνηση των σωμάτων Σ1 ,Σ2.
γ) Να βρείτε τις σχέσεις που συνδέουν τη γωνιακή επιτάχυνση της τροχαλίας με τις μεταφορικές
επιταχύνσεις των σωμάτων Σ1 ,Σ2.

δ) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης αγων της διπλής τροχαλίας και να δείξετε
την κατεύθυνσή της στο σχήμα. Η ροπή αδράνειας της διπλής τροχαλίας ως προς τον άξονα περι-
στροφής της είναι Ι=0,01 Κg m2. Δίνεται: g = 10 m/s2.
Aπ: γ) α1=0,2 αγων , α2=0,1 αγων δ) 40rad/s2
35. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται µια διπλή τροχαλία που αποτελείται από δύο ομόκεντρους ομογε-
νείς δίσκους µε ακτίνες R1 = 0,2 m και R2 = 0,4 m και μάζες Μι = Μ2 =12 kg. Οι δύο δίσκοι συνδέο-
νται μεταξύ τους έτσι, ώστε να περιστρέφονται ως ένα σώμα, χωρίς τριβές, γύρω από σταθερό ά-
ξονα ο οποίος διέρχεται από το κέντρο τους και είναι κάθετος στο επίπεδό τους. Στα δύο αυλάκια
των δίσκων της τροχαλίας έχουμε τυλίξει αβαρή, µη εκτατά νήματα, στα ελεύθερα άκρα των ο-
ποίων έχουμε δέσει δύο σώματα µε μάζες m1 = 1 kg και m2 = 6 kg. Αρχικά το σύστημα τροχαλία -
σώματα κρατείται ακίνητο. Τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνουμε το σύστημα ελεύθερο.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης της τροχαλίας.

β) Να βρείτε το μέτρο της επιτάχυνσης του κάθε σώματος.
γ) Να υπολογίσετε το μέτρο της ταχύτητας του σώματος μάζας m1 τη χρονική στιγμή t1, αν δίνεται
ότι από τη χρονική στιγμή t = 0 μέχρι τη χρονική στιγμή t1 έχει ξετυλιχτεί από το μεγάλο δίσκο
σχοινί μήκους l = 18 m.
δ) Να βρείτε τον αριθμό των περιστροφών της τροχαλίας από τη χρονική στιγμή t = 0 μέχρι τη
χρονική στιγμή που το μέτρο της ταχύτητας του σώματος μάζας m2 αποκτά την τιμή υ2 = 16 m/s.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του κάθε δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής τους υπολογίζεται
1
από τη σχέση: Ι = MR2. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται µε g = 10 m/s2.
2
Απ: α) 10 r/s2 β) 2m/s2 , 4m/s2 γ) 6m/s δ) 40/π
36. Ένας ομογενής και συμπαγής κύλινδρος μάζας Μ=2Κg κα ι ακτίνας R=0,2 m αφήνεται να κυλίσει
κατά μήκος ενός πλάγιου επιπέδου γωνίας κλίσης φ, με ημφ =0,6.Ο κύλινδρος κυλίεται χωρίς να
ολισθαίνει.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της επιτάχυνσης του κέντρου μάζας του κυλίνδρου καθώς αυτός κυλί-
εται.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης της στατικής τριβής που ασκείται στον κύλινδρο από το
πλάγιο επίπεδο.
γ) Να βρείτε το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας του κυλίνδρου όταν το κέντρο μάζας του μετατοπι-
στεί 8m από το σημείο που αυτός αφέθηκε ελεύθερος.
Δίνονται: Η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς τον άξονά του Ι=1/2 ΜR2 και η επιτάχυνση της
βαρύτητας g = 10 m/s2.
Απ: α) 4m/s2 β) 4 N γ) 40 rad/s
37. Ένας τροχός μάζας Μ = 0,4 kg και ακτίνας R = 0,2 m κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο δρό-
μο µε ταχύτητα μέτρου υο = 2 m/s και τη χρονική στιγμή t = 0 δέχεται οριζόντια σταθερή δύναμη
μέτρου F = 6 Ν, που ασκείται στο κέντρο μάζας του όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.

Ο τροχός συνεχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει και μετά την άσκηση της δύναμης F. Να υπολο-
γίσετε:
α) το μέτρο της επιτάχυνσης του κέντρου μάζας του τροχού, καθώς και το μέτρο της γωνιακής του
επιτάχυνσης,
β) το μέτρο της γωνιακής του ταχύτητας τη χρονική στιγμή t1 = 2 s,
γ) τη δύναμη που δέχεται ο τροχός από το οριζόντιο δάπεδο μετά την άσκηση της δύναμης F.
Θεωρήστε ότι όλη η μάζα του τροχού είναι συγκεντρωμένη στην περιφέρειά του. Η επιτάχυνση της
βαρύτητας ισούται µε g = 10 m/s2.
Απ: α) 7,5m/s2 , 37,5r/s2 β) 85 rad/s γ) 5N
38. Ένας δίσκος μάζας Μ = 5 kg και ακτίνας R = 0,8 m κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο δάπεδο
µε γωνιακή ταχύτητα μέτρου ωο = 20 rad/s. Τη χρονική στιγμή t = 0 ασκείται στο κέντρο μάζας του
δίσκου οριζόντια σταθερή δύναμη F, µε αποτέλεσμα ο δίσκος ν' αρχίσει να επιβραδύνεται µε στα-
θερό ρυθμό, συνεχίζοντας να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει. Τη χρονική στιγμή t1 = 10 s ο δίσκος
σταματά.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της επιβράδυνσης του κέντρου μάζας του δίσκου.
β) Να υπολογίσετε τη γωνία στροφής του δίσκου από τη χρονική στιγμή t = 0 μέχρι τη χρονική στιγ-
μή t1.
γ) Να βρείτε το μέτρο της δύναμης F καθώς και το μέτρο της στατικής τριβής που δέχεται ο δίσκος
από το οριζόντιο δάπεδο.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο του και είναι
1
κάθετος σ' αυτόν υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = MR2
2
Απ: α) 1,6m/s2 β) 100 rad γ) 12N , 4Ν
39. Μια ομογενής σφαίρα μάζας Μ = 0,7 kg και ακτίνας R = 0,5 m εκτοξεύεται, τη χρονική στιγμή t = 0,
με ταχύτητα υ0 από σημείο Α ενός κεκλιμένου επιπέδου γωνίας κλίσης φ = 30ο, όπως φαίνεται στο
διπλανό σχήμα. Από τη χρονική στιγμή t = 0 και μετά η σφαίρα κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο κε-
κλιμένο επίπεδο και τελικά σταματά στιγμιαία έχοντας εκτελέσει μέχρι εκείνη τη στιγμή
Ν = 14/π περιστροφές.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής επιβράδυνσης της σφαίρας καθώς και το μέτρο της στα-
τικής τριβής που αυτή δέχεται .
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της αρχικής ταχύτητας υο
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από το κέ-
1
ντρο της υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = MR2. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με
2
g = 10 m/s2.
Απ: α) 50/7 r/s2 , 1N β) 10m/s
40. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται ένας κύλινδρος μάζας Μ = 4 kg και ακτίνας R = 0,5 m, στον οποίο
έχουμε τυλίξει αβαρές, μη εκτατό νήμα. Στο ελεύθερο άκρο του νήματος ασκούμε κατακόρυφη
σταθερή δύναμη F, οπότε ο κύλινδρος αρχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπε-
δο με γωνιακή επιτάχυνση μέτρου αγων = 4 rad/s2. Να υπολογίσετε:

α) το μέτρο της στατικής τριβής που δέχεται ο κύλινδρος,

β) το μέτρο της δύναμης F,
γ) το μέτρο της κάθετης αντίδρασης του δαπέδου που δέχεται ο κύλινδρος,
δ) το συντελεστή στατικής τριβής μεταξύ του κυλίνδρου και του οριζόντιου δαπέδου, αν δίνεται
ότι η τιμή του μέτρου της δύναμης F που υπολογίσατε στο ερώτημα (α) είναι η μέγιστη δυνατή,
ώστε ο κύλινδρος να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς άξονα που διέρχεται από τα κέντρα των δύο
1
βάσεών του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = MR2. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με
2
g = 10 m/s2.
Απ: α) 8Ν β) 12Ν γ) 28N δ) 2/7
41. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται ένας ομογενής κύλινδρος μάζας Μ = 4 kg και ακτίνας R = 0,2 m, γύ-
ρω από τον οποίο έχουμε τυλίξει αβαρές, μη εκτατό νήμα. Αρχικά ο κύλινδρος είναι ακίνητος. Τη
χρονική στιγμή t = 0 ασκούμε στο ελεύθερο άκρο του νήματος οριζόντια σταθερή δύναμη μέτρου
F = 12 Ν, οπότε ο κύλινδρος αρχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπεδο.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του κυλίνδρου

β) Να υπολογίσετε το μέτρο της στατικής τριβής που δέχεται ο κύλινδρος.
γ) Να βρείτε την ταχύτητα του κέντρου μάζας του κυλίνδρου τη χρονική στιγμή t1 = 4 s.
δ) Καθώς ο κύλινδρος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπεδο, εισέρχεται σε µια περιο-
χή του δαπέδου όπου ο συντελεστής στατικής τριβής μεταξύ του κυλίνδρου και του δαπέδου ισού-
ται µε µσ = 0,2. Να εξετάσετε αν ο κύλινδρος συνεχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στην περιο-
χή αυτή.
Δίνεται g = 10 m/s2 και ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς άξονα που διέρχεται από τα
1
κέντρα των δύο βάσεών του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = MR2.
2
Απ: α) 20r/s2 β) 4Ν γ) 16m/s δ) ναι
42. Στο σχήμα φαίνεται ένας κύλινδρος μάζας Μ = 2 kg και ακτίνας R = 0,4 m, γύρω από τον οποίο έ-
χουμε τυλίξει αβαρές, µη εκτατό νήμα. Στο ελεύθερο άκρο του νήματος έχουμε δέσει μικρό σώμα
μάζας m = 0,2 kg, το οποίο μπορεί να ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπεδο (Ι).
Ο συντελεστής τριβής ολίσθησης μεταξύ του σώματος μάζας m και του δαπέδου (Ι) ισούται µε
µ = 0,5. Αρχικά το σύστημα κύλινδρος - σώμα είναι ακίνητο. Τη χρονική στιγμή t = 0 ασκούμε στο
σώμα μάζας m οριζόντια σταθερή δύναμη F, µε αποτέλεσμα το μικρό σώμα ν' αρχίσει αμέσως να

ολισθαίνει στο δάπεδο (Ι), ενώ ο κύλινδρος ν' αρχίσει αμέσως να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο
δάπεδο (ΙΙ). Τη χρονική στιγμή t1 = 2 s ο κύλινδρος φτάνει στον τοίχο έχοντας διανύσει την απόστα-
ση x1 = 8 m. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του κυλίνδρου.
β) το μέτρο της τάσης του νήματος και το μέτρο της στατικής τριβής που δέχεται ο κύλινδρος.
γ) Το μήκος που έχει διανύσει το σώμα μάζας m τη χρονική στιγμή που ο κύλινδρος φτάνει στον
τοίχο.
δ) το μέτρο της δύναμης F.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς άξονα που διέρχεται από τα κέντρα των δύο
1
βάσεών του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = MR2και g = 10 m/s2.
2
Απ: α) 10r/s2 β) 6Ν , 2Ν γ) 16m δ) 8,6Ν
43. Το καρούλι του σχήματος αποτελείται από ένα κύλινδρο μάζας Μκ = 2 kg και ακτίνας R = 0,1 m και
από δύο ίδιους δίσκους μάζας m = 0,5 kg και ακτίνας r = 0,2 m ο καθένας. Στον κύλινδρο έχουμε
τυλίξει αβαρές, µη εκτατό νήμα, στο ελεύθερο άκρο του οποίου ασκούμε τη χρονική στιγμή t = 0
οριζόντια σταθερή δύναμη F. Τ ο καρούλι, που είναι αρχικά ακίνητο, ξεκινά αμέσως να κυλίεται
χωρίς να ολισθαίνει και τη χρονική στιγμή t1 = 2 s έχει αποκτήσει γωνιακή ταχύτητα μέτρου
ω1 = 40 rad/s. Να υπολογίσετε:
α) τη ροπή αδράνειας του καρουλιού ως προς τον άξονα περιστροφής που διέρχεται από τα κέ-
ντρα των δύο δίσκων,
β) το μέτρο της συνισταμένης ροπής που δέχεται το καρούλι,
γ) το μέτρο της στατικής τριβής που ασκείται σε κάθε δίσκο, καθώς και το μέτρο της δύναμης F.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου και η ροπή αδράνειας κάθε δίσκου ως προς τον άξονα
1 1
περιστροφής τους υπολογίζονται αντίστοιχα από τους τύπους: Ικ = MκR2 και Ιδ = mr2.
2 2
Απ: α) 0,03 Kgm2 β) 0,6Νm γ) 1N , 10Ν
44. Στο επόμενο σχήμα φαίνεται μια συμπαγής σφαίρα μάζας Μ = 1,4 kg και ακτίνας r = 0,25 m, που
αφήνεται ελεύθερη να κινηθεί στο εσωτερικό κυλίνδρου ακτίνας R = 2m, ο οποίος είναι στερεωμέ-
νος στο δάπεδο. Η σφαίρα αφήνεται ελεύθερη να κινηθεί από την αρχική θέση που φαίνεται στο
σχήμα και κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο εσωτερικό του κυλίνδρου. Τη χρονική στιγμή που η
σφαίρα διέρχεται από τη θέση (ΙΙ) η γωνιακή της ταχύτητα έχει μέτρο ω = 20 rad/s. Να υπολογίσε-
τε:
α) το μέτρο της στατικής τριβής που δέχεται η σφαίρα σε συνάρτηση µε τη γωνία φ που σχηματί-
ζει κάθε στιγμή η επιβατική ακτίνα µε την κατακόρυφη, από την αρχική θέση μέχρι και τη θέση (ΙΙ),
β) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης της σφαίρας τη στιγμή που διέρχεται από τη θέση (Ι),
γ) το μέτρο της δύναμης που δέχεται η σφαίρα από τον κύλινδρο τη χρονική στιγμή που διέρχεται
από τη θέση (ΙΙ).
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο της υπολο-

2
γίζεται από τον τύπο: Ι= Μr2 και η επιτάχυνση της βαρύτητας: g = 10 m/s2.
5
Απ: α) Τστ=4ημφ (S.I) β) 100√૜/7 r/s2 γ) 34N
45. Στο αυλάκι ενός δίσκου μάζας Μ = 2 kg και ακτίνας R = 0,5 m έχουμε τυλίξει αβαρές, µη εκτατό νή-
μα, το ελεύθερο άκρο του οποίου το κρατάμε ακίνητο. Τη χρονική στιγμή t = 0 αφήνουμε ελεύθερο
το δίσκο.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της επιτάχυνσης του κέντρου μάζας του δίσκου καθώς και το μέτρο της
γωνιακής του επιτάχυνσης.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της ταχύτητας του κέντρου μάζας του δίσκου τη χρονική στιγμή t1 = 3 s.
γ) Να βρείτε τον αριθμό των περιστροφών που έχει εκτελέσει ο δίσκος από τη χρονική στιγμή t = 0
μέχρι τη χρονική στιγμή t1 = 3 s.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο του και είναι
1
κάθετος στο επίπεδό του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = MR2. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ι-
2
σούται µε g = 10 m/s2.
Απ: α) 20/3 m/s2 , 40/3 r/s2 β) 20m/s γ) 30/π

ΣΤΡΟΦΟΡΜΗ
Ένα παιδί κρατά στα χέρια του κατακόρυφα τον άξονα ενός τροχού ποδηλάτου. Ο τροχός στρέφεται. Το
παιδί θέλει να σταματήσει τον τροχό. Πόσο δύσκολο είναι; Από τι εξαρτάται η δυσκολία που θα συνα-
ντήσει;
Προφανώς, αν ο τροχός περιστρέφεται γρήγορα, θα είναι δύσκολο να σταματήσει. Όμως, η ταχύτητα
περιστροφής δεν αρκεί για να απαντήσουμε στο ερώτημα. Πρέπει να λάβουμε υπόψη και την κατανο-
μή της μάζας του τροχού γύρω από τον άξονα περιστροφής, δηλαδή τη ροπή αδράνειας του τροχού.
Κατάλληλο φυσικό μέγεθος για να περιγράψει τη δυσκολία που θα συναντήσει το παιδί για να τον
σταματήσει είναι η στροφορμή.
Η στροφορμή μπορεί να ορισθεί για υλικό σημείο, για στερεό σώμα και για σύστημα σωμάτων:
Στροφορμή υλικού σημείου
Αν το υλικό σημείο εκτελεί κυκλική κίνηση, τότε για τη στροφορμή του δίδε-
ται ο παρακάτω ορισμός:

Στροφορμή L ενός υλικού σημείου, ως προς έναν άξονα που διέρχεται από
το κέντρο της κυκλικής τροχιάς του και είναι κάθετος στο επίπεδό της, ονο-
μάζεται το διανυσματικό μέγεθος που:
 έχει μέτρο: L = p r ή L = m u r όπου:
 L : μέτρο της στροφορμής του υλικού σημείου με
Kg m 2
 μονάδα μέτρησης στο SI:
s
Kg m
 p : μέτρο της ορμής του υλικού σημείου
s
 r : ακτίνα κυκλικής τροχιάς (m)
 m: μάζα υλικού σημείου (Kg)
 u: γραμμική ταχύτητα υλικού σημείου (m/s)
έχει διεύθυνση αυτή του άξονα και φορά που καθορίζεται από τον κανόνα του δεξιού χεριού:
Στροφορμή στερεού σώματος


Ορίζουμε ως στροφορμή L στερεού σώματος ως προς τον άξονα περιστροφής
του το διανυσματικό μέγεθος που:
 είναι το άθροισμα των στροφορμών των υλικών σημείων που το αποτελούν:
L = L1+ L2+…
 έχει διεύθυνση αυτή του άξονα περιστροφής και φορά που καθορίζεται από
τον κανόνα του δεξιού χεριού:
Από τη σχέση L = L1+ L2+…
2 2
 έχουμε : L = L1+ L2+… => L = m1u1r1 + m2u2r2 +…=> L = m1ω r1 + m2ω r2 +… =>
2 2
L= ω ( m1r1 + m2r2 + …) => L=I ω
Η στροφορμή στερεού σώματος ισούται με: L=I ω

 
 Επειδή Ι > 0, οι αλγεβρικές τιμές των L , ω είναι ομόσημες. Επομένως, τα διανύσματα L και  είναι
 
ομόρροπα: L   .
 Η στροφορμή ενός στερεού είναι το περιστροφικό ανάλογο της ορμής στη μεταφορική κίνηση.
Στροφορμή-Έργο-Ενέργεια -295-
Στροφορμή συστήματος σωμάτων


Ορίζουμε ως στροφορμή L συστήματος σωμάτων το διανυσματικό μέγεθος που:
 είναι το διανυσματικό άθροισμα των στροφορμών των σωμάτων που το αποτελούν:
   
L = L1 + L 2 + L 3
Σπίν
Σπίν ονομάζεται η στροφορμή που σχετίζεται με την περιστροφική κίνηση ενός σώματος γύρω από ά-
ξονα που περνά από το κέντρο μάζας του.
Παραδείγματα
 η Γη καθώς περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της.
 στοιχειώδη σωματίδια (πρωτόνια, νετρόνια, ηλεκτρόνια) έχουν σπιν  /2, όπου
 = h/2π = 1,05 10 -34 J s (θεμελιώδης ποσότητα στροφορμής)
Γενικότερη διατύπωση του Θεμελιώδους Νόμου της Στροφικής Κίνησης
Από τη σχέση L = I ω που ισχύει για ένα στερεό, προκύπτει:

dL dω dL dL
L = I ω => dL = I dω => =I => = I α γων => = Στ
dt dt dt dt
dL
=> Στ =
dt
● Η παραπάνω σχέση είναι για τη στροφική κίνηση το ανάλογο του 2ου Νόμου Newton.
● Ο νόμος αυτός ισχύει και σε σύστημα σωμάτων. Επειδή σε σύστημα σωμάτων το αλγεβρικό άθροι-
σμα των εσωτερικών ροπών είναι μηδέν (Στεσ = 0) θα ισχύει Στ =Στεξ και η παραπάνω σχέση παίρνει τη
dL
μορφή: Στεξ =
dt
Επομένως:
● Το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών που δρουν σε ένα στερεό σώμα (ή σύστημα σωμάτων) που περι-
στρέφεται γύρω από σταθερό άξονα είναι ίσο με την αλγεβρική τιμή του ρυθμού μεταβολής της στρο-
φορμής του.
Αρχή Διατήρησης της Στροφορμής

Αν σε ένα σώμα ή σύστημα σωμάτων δεν ασκούνται ροπές ή η συνισταμένη τους είναι μηδέν (Στ = 0),
dL
τότε: Στ = = 0 => L = σταθ.
dt
δηλαδή, η στροφορμή παραμένει σταθερή.
Αρχή Διατήρησης της Στροφορμής και αλλαγή της ροπής αδράνειας
Αν λόγω εσωτερικών δυνάμεων υπάρξει ανακατανομή μάζας ενός στερεού, τότε μεταβάλλεται η γωνι-
ακή ταχύτητα περιστροφής, αλλά η στροφορμή του διατηρείται:
L ολ(αρχ) = L ολ(τελ) => Ι1 ω1= Ι2 ω2
Ανακατανομή της μάζας μπορεί να συμβεί αν μεταβληθούν οι αποστάσεις των στοιχειωδών μαζών που
αποτελούν το στερεό, από τον άξονα περιστροφής του (αν αλλάξει το σχήμα του στερεού). Ως αποτέ-
λεσμα, το άθροισμα Ι = m1 r12+ m2 r22+… μεταβάλλεται.
Εφαρμογές της Αρχής Διατήρησης της Στροφορμής

Περιστροφή της Γης γύρω από τον εαυτό της
Η ελκτική δύναμη που δέχεται η Γη από τον Ήλιο περνά από το κέντρο μάζας της. Επομένως, η δύναμη
αυτή, δεν μπορεί να προκαλέσει ροπή. Άρα:
dL
Στ = = 0 => L = σταθ.=> Ι ω = σταθ.=> ω =σταθ.
dt
Άρα, η χρονική διάρκεια περιστροφής της Γης γύρω από τον εαυτό της παραμένει σταθερή (24 h).
Αθλητής καλλιτεχνικού πατινάζ

Όταν ένας χορευτής καλλιτεχνικού πατινάζ, που περιστρέφεται, θέλει να περιστρα-
φεί γρηγορότερα, συμπτύσσει τα χέρια του. Επειδή οι εξωτερικές δυνάμεις δε δημι-
ουργούν αξιοσημείωτες ροπές, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η στροφορμή διατη-
Ι1
ρείται. Άρα: Ι1ω1= Ι2 ω2 => ω2 = ω1
Ι2
Επειδή η σύμπτυξη των χεριών μειώνει τη ροπή αδράνειας του χορευτή έχουμε: Ι2 <
Ι1, επομένως: ω2 > ω1
Ακροβάτες και καταδύτες

Ένας αθλητής καταδύσεων, καθώς περιστρέφεται στον αέρα, συ-
μπτύσσει τα άκρα του. Με την τεχνική αυτή μειώνει τη ροπή αδρά-
νειάς του και έτσι αυξάνεται η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του.
Επειδή η μόνη εξωτερική δύναμη είναι το βάρος, το οποίο δε δημι-
ουργεί ροπή, αφού διέρχεται από το κέντρο μάζας, η στροφορμή
διατηρείται. Άρα:
Ι1
Ι1ω1= Ι2 ω2 => ω2 = ω1
Ι2
Επειδή Ι2 < Ι1 , έχουμε: ω2 > ω1
Αστέρες Νετρονίων (Pulsars)

Απομονωμένα άστρα, που εξαντλούν την πηγή ενέργειάς τους και συρρικνώνονται λόγω βαρύτητας,
μειώνουν δραματικά τη ροπή αδράνειάς τους με αντίστοιχη αύξηση της συχνότητας περιστροφής (οι
ασκούμενες δυνάμεις είναι εσωτερικές, επομένως διατηρείται η στροφορμή τους). Και πάλι ισχύει:
Ι1 Ι
Ι1ω1= Ι2 ω2 => ω2 = ω1=> 2πf2 = 1 2πf1
Ι2 Ι2
Ι1
=> f2 = f1 και επειδή I2 < I1, έχουμε: f2 > f1
Ι2
Υπολογίζεται ότι ένας αστέρας νετρονίων περιστρέφεται με συχνότητα 3000 στροφές το δευτερόλεπτο
(για σύγκριση, η περίοδος περιστροφής του Ήλιου είναι 25 ημέρες).
ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΟ ΔΥΝΑΜΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΟΦΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

Κινητική ενέργεια στερεού στη στροφική κίνηση
Είναι γνωστό ότι η κινητική ενέργεια ενός υλικού σημείου στη μεταφορική κίνηση υπολογίζεται με βά-
1
ση τη σχέση Κ = m u2. Πώς θα υπολογίσουμε τη κινητική ενέργεια ενός στερεού στη στροφική κίνη-
2
ση;
Ένα στερεό που στρέφεται γύρω από άξονα έχει κινητική ενέργεια. Για τον υπολογισμό της θεωρούμε
ότι το στερεό αποτελείται από ένα σύνολο υλικών σημείων. Κάθε υλικό σημείο έχει, λόγω της περι-
στροφής του στερεού, κάποια κινητική ενέργεια. Επομένως, η κινητική ενέργεια του στερεού θα βρεθεί
αθροίζοντας όλες τις επιμέρους κινητικές ενέργειες των υλικών σημείων που το απαρτίζουν.

Ένα υλικό σημείο μάζας m που κινείται με ταχύτητα u έχει κινητική ενέργεια:
1
Κ= m u2
2
Άρα, η κινητική ενέργεια του στερεού λόγω της στροφικής του κίνησης ισούται με:
1 1
Kπερ= Κ1+ Κ2 + … => Κπερ= m1 u12 + m2 u22 + …
2 2
Καθώς το στερεό περιστρέφεται γύρω από τον άξονα περιστροφής του, τα υλικά σημεία που τον απο-
τελούν εκτελούν κυκλικές κινήσεις.
Επομένως ισχύει: u1= ω r1 , u2= ω r2,…
όπου: ui : γραμμικές ταχύτητες υλικών σημείων (m/s)
ω: γωνιακή ταχύτητα στερεού (rad/s)
ri: ακτίνες κυκλικών τροχιών των υλικών σημείων (m)
1 1
Με αντικατάσταση έχουμε: Κπερ= m1 (ωr1)2 + m2 (ωr2)2 + …=>
2 2
Επειδή η γωνιακή ταχύτητα του στερεού ω είναι κοινή για όλα τα υλικά σημεία που το αποτελούν, έ-
χουμε:
1 1
Κπερ= m1 ω2r12 + m2 ω2r22 +…
2 2
Το άθροισμα (m1r12 + m2r22 + …) είναι η ροπή αδράνειας του στερεού, επομένως:
1 2 1
Κπερ= ω (m1r12 + m2r22 + …) => Κπερ= Ιω2
2 2
Κινητική ενέργεια στερεού στη μεταφορική κίνηση

Ένα στερεό σώμα που εκτελεί μεταφορική κίνηση έχει κινητική ενέργεια λόγω της μεταφορικής του
κίνησης ίση με το άθροισμα των επιμέρους κινητικών ενεργειών των υλικών σημείων από τα οποία α-
ποτελείται:
1 1
Kμετ= Κ1+ Κ2 + … => Κμετ= m1 u12 + m2 u22 + …
2 2
Στη μεταφορική κίνηση, όλα τα υλικά σημεία έχουν ταχύτητα ίση με την ταχύτητα του κέντρου μάζας
1 1
ucm. Επομένως: Κμετ= m1 ucm2 + m2 ucm2 + …=>
2 2
1
Κμετ= ucm2 (m1+ m2 + …) =>
2
1
Kμετ= Μ ucm2
2
όπου: Μ : μάζα στερεού (Κg)
Παρατήρηση
1 2
Τα μεγέθη I και ω της στροφικής κίνησης αντιστοιχούν στα μεγέθη Μ και ucm, και ο τύπος Κπερ= Ιω
2
της κινητικής ενέργειας λόγω περιστροφής αντιστοιχεί στον τύπο της κινητικής ενέργειας λόγω μετα-
1
φοράς Kμετ= Μ ucm2.
2
Κινητική ενέργεια στερεού στη σύνθετη κίνηση

Αν ένα στερεό εκτελεί σύνθετη κίνηση, έχει κινητική ενέργεια λόγω της μεταφορικής κίνησής του και
κινητική ενέργεια λόγω της στροφικής κίνησής του. Η συνολική κινητική ενέργειά του υπολογίζεται από
την παρακάτω σχέση:
1 2 1
Κ= Kμετ+Κπερ= Ιω + Μ ucm2
2 2
Οι παραπάνω σχέσεις δεν εκφράζουν νέες μορφές ενέργειας. Είναι, απλά, χρήσιμες εκφράσεις της κι-
νητικής ενέργειας του στερεού.
Έργο δύναμης στη στροφική κίνηση (έργο ροπής)

Είναι γνωστό ότι το έργο σταθερής δύναμης δίνεται από τη σχέση W = F S. Πώς θα υπολογίσουμε το
έργο της δύναμης στη στροφική κίνηση, αν η ροπή της είναι σταθερή;
Αποδεικνύεται ότι αν η ροπή μιας δύναμης είναι σταθερή, το έργο της δίνεται από τον τύπο: W = τ θ
όπου: W: έργο δύναμης (J) ή έργο σταθερής ροπής
τ: αλγεβρική τιμή σταθερής ροπής (N m)
θ: αριθμητική τιμή γωνίας στροφής (rad)
 Η φυσική σημασία του προσήμου του έργου είναι ότι αν είναι θετικό αυξάνει, ενώ αν είναι αρνητικό
ελαττώνει την κινητική ενέργεια λόγω περιστροφής ενός στερεού.
 Το "έργο δύναμης" και το "έργο ροπής δύναμης" είναι ταυτόσημες έννοιες.
Απόδειξη του τύπου W = τ θ (για σταθερή ροπή δύναμης)
Με βάση το παρακάτω σχήμα, αν ο φορέας μιας δύναμης απέχει απόσταση R
από τον άξονα περιστροφής και η δύναμη στρέφει το στερεό κατά γωνία dθ σε
χρόνο dt, τότε μετατοπίζει το σημείο εφαρμογής της κατά τόξο ds = dθ R.
Σε αυτή την απειροστά μικρή στροφή η δύναμη μπορεί να θεωρηθεί σταθερή
και το έργο της να υπολογιστεί από τον τύπο:
dW = F dS => dW = F dθ R => dW = F R dθ
και επειδή τ = F R:
dW = τ dθ
Το συνολικό έργο της δύναμης σε στροφή κατά γωνία θ είναι:
W = Σ dW => W = Σ(τ dθ)
Επειδή η ροπή της δύναμης είναι σταθερή: W = τ Σdθ => W=τθ
Στιγμιαία ισχύς δύναμης

ή χρονικός ρυθμός μεταβολής έργου δύναμης, ή
χρονικός ρυθμός μεταβολής έργου ροπής
dA
Είναι γνωστό ότι ο χρονικός ρυθμός μεταβολής ενός μεγέθους Α είναι . Στην περίπτωση του έργου
dt
δύναμης (ή ροπής δύναμης) ο χρονικός ρυθμός μεταβολής υπολογίζεται ως εξής:
dW d d
Από τον τύπο W = τ θ έχουμε: W = τ θ => =τ και επειδή ω= :
dt dt dt
dW
= τ ω => Ρ = τω
dt
Μέση Ισχύς δύναμης (ή ροπής δύναμης)

Αν μια δύναμη σε χρόνο Δt έχει προσφέρει έργο Wολ, τότε η μέση ισχύς δίνεται από τον τύπο:
W
Ρ=
t
Ρυθμός μεταβολής κινητικής ενέργειας στη στροφική κίνηση

Όμοια με πριν, ο χρονικός ρυθμός μεταβολής της κινητικής ενέργειας υπολογίζεται ως εξής: dK = dWολ
d dW d d
=> = => = Ρολ => = Στ.ω
dt dt dt dt
Θεώρημα έργου - ενέργειας στη στροφική κίνηση

Είναι γνωστό ότι στη μεταφορική κίνηση το έργο των δυνάμεων σχετίζεται άμεσα με τη μεταβολή της
κινητικής ενέργειας του σώματος, σύμφωνα με τη σχέση: ΔΚ = Wολ.
Ποια είναι η σχέση της μεταβολής της κινητικής ενέργειας ενός στερεού και του έργου των δυνάμεων
στη στροφική κίνηση;
Η ροπή μιας δύναμης μεταβάλλει την κινητική ενέργεια του περιστρεφόμενου στερεού κατά ποσότητα
ίση με το έργο της. Αν στο στερεό ασκούνται πολλές ροπές, τότε το αλγεβρικό άθροισμα των έργων των
ροπών που ασκούνται στο στερεό ισούται με τη μεταβολή της κινητικής ενέργειας λόγω περιστροφής
του στερεού:
1 1
ΔΚπερ = Wολ => Ιωτελ2 - Ιωτελ2 = Wολ
2 2
Θεώρημα έργου - ενέργειας στη σύνθετη κίνηση

1 1 1 1
ΔΚ = Wολ => ( Μ u2cm, τελ + Ιωτελ2 ) - ( Μ u2cm, αρχ + Ιωαρχ2 ) = W ολ
2 2 2 2
όπου: Μ: μάζα στερεού (Κg)
I: ροπή αδράνειας στερεού ως προς ελεύθερο άξονα περιστροφής που διέρχεται από το κέντρο μάζας
(Kg m2)
Wολ : συνολικό έργο δυνάμεων (J)
ucm , αρχ , ucm , τελ: αρχική και τελική ταχύτητα λόγω μεταφοράς του στερεού (m/s)
ω αρχ , ω τελ: αρχική και τελική γωνιακή ταχύτητα λόγω περιστροφής του στερεού (rad/s)
 Στην κύλιση ενός στερεού, η στατική τριβή Tστ δεν παράγει έργο, διότι ασκείται στο (στιγμιαία ακί-
νητο) σημείο επαφής με το οδόστρωμα: WTστ = 0 .
 Στην κατακόρυφη κίνηση ενός γιο-γιο, του οποίου το νήμα είναι ακλόνητα στερεωμένο στην ελεύ-
θερη άκρη του, η τάση του νήματος Ν δεν παράγει έργο, διότι ασκείται στο (στιγμιαία ακίνητο) σημείο
επαφής του κυλίνδρου του γιο-γιο με το ελεύθερο νήμα:
WN = 0.
Θεώρημα διατήρησης της μηχανικής ενέργειας

Είναι γνωστό ότι στη μεταφορική κίνηση ενός σώματος ή συστήματος σωμάτων, εφόσον οι ασκούμενες
δυνάμεις είναι συντηρητικές, η μηχανική ενέργεια διατηρείται.
Ισχύει η ίδια αρχή στη στροφική ή γενικότερα στη σύνθετη κίνηση και με ποιες προϋποθέσεις;
Αν σε ένα στερεό, το οποίο εκτελεί στροφική ή σύνθετη κίνηση, οι δυνάμεις που παράγουν έργο είναι
συντηρητικές (διατηρητικές) τότε η μηχανική ενέργεια του στερεού διατηρείται: Eμηχ = Ε΄μηχ
Δηλαδή: Κ + Uολ= Κ΄+ U΄ολ
όπου: Eμηχ , Ε΄μηχ : αρχική και τελική μηχανική ενέργεια (J).
K , K΄: αρχική και τελική κινητική ενέργεια (J).
Uολ, U΄ολ: αρχική και τελική δυναμική ενέργεια (J).
ΟΜΑΔΑ Α.
1. Σε ένα σώμα που ασκείται ζεύγος δυνάμεων:
α) η ορμή του θα μεταβληθεί.
β) η στροφορμή του θα μεταβληθεί.
γ) η ταχύτητά του κέντρου μάζας του θα μεταβληθεί.
δ) η γωνιακή του ταχύτητα δεν θα μεταβληθεί.
2. Όταν το αλγεβρικό άθροισμα των ροπών που δρουν σε ένα στερεό σώμα που περιστρέφεται
γύρω από τον άξονά του είναι μηδέν, τότε:
α) ο ρυθμός μεταβολής της στροφορμής είναι μηδέν.
β) η στροφορμή του στερεού μειώνεται.
γ) το σώμα παύει να περιστρέφεται.
δ) το σπιν (ιδιοστροφορμή) του σώματος μηδενίζεται.
3. Η στροφορμή ενός σώματος εξαρτάται από:

α) τη μάζα του.
β) την κατανομή της μάζας του.
γ) τη γωνιακή ταχύτητά του.
δ) τη θέση του άξονα περιστροφής του.
ε) όλα τα παραπάνω.
4. Εάν η στροφορμή ενός σώματος που περιστρέφεται γύρω από σταθερό άξονα παραμένει στα-
θερή, τότε η συνολική εξωτερική ροπή πάνω στο σώμα
α) είναι ίση µε το μηδέν.
β) είναι σταθερή και διάφορη του μηδενός.
γ) αυξάνεται µε το χρόνο.
δ) μειώνεται µε το χρόνο.
5. Η μονάδα μέτρησης της στροφορμής είναι:

α) 1kg. m2 /s β) 1 kg . m/s2 γ) 1 kg . m2 δ) 1 kg. m/s
6. Μία σφαίρα κυλίεται χωρίς ολίσθηση κινούμενη κατά μήκος κεκλιμένου επιπέδου (αρχικά α-
νέρχεται και στη συνέχεια κατέρχεται).
α) Ο ρυθμός μεταβολής της στροφορμής της ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας
της μεταβάλλεται.
β) Η φορά του διανύσματος της στατικής τριβής παραμένει σταθερή.
γ) Η φορά του διανύσματος της γωνιακής επιτάχυνσης μεταβάλλεται.
δ) Η φορά του διανύσματος της γωνιακής ταχύτητας παραμένει σταθερή.
7. Το μέτρο της στροφορμής L ενός στερεού σώματος που περιστρέφεται γύρω από άξονα με γω-
νιακή ταχύτητα ω και ροπή αδράνειας Ι, ως προς τον ίδιο άξονα περιστροφής, είναι:
α) Ι2ω β) 2Ιω γ) Ιω2 δ) Ιω
8. Υλικό σημείο μάζας m και ταχύτητας υ κινείται σε περιφέρεια οριζόντιου κύκλου ακτίνας r, ό-
πως στο σχήμα:
ΑΣΚΗΣΕΙΣ σε Στροφορμή-Έργο-Ενέργεια -303-

Η στροφορμή του υλικού σημείου ως προς τον άξονα zz΄, ο οποίος διέρχεται από το κέντρο της
κυκλικής τροχιάς και είναι κάθετος στο επίπεδό της:
α) είναι μονόμετρο μέγεθος.
β) έχει μέτρο m.υ.r.
γ) είναι διάνυσμα και έχει διεύθυνση κάθετη στον άξονα zz΄.
δ) έχει μονάδα το Kg⋅m .
9. Η περίοδος περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της είναι σταθερή. Αυτό οφείλεται στο
ότι η ελκτική δύναμη που δέχεται η Γη από τον 'Ήλιο:
α) δημιουργεί σταθερή ροπή ως προς τον άξονά της.
β) δημιουργεί μηδενική ροπή ως προς τον άξονά της.
γ) έχει τη διεύθυνση της εφαπτομένης σε ένα σημείο του Ισημερινού της Γης.
δ) έχει τέτοιο μέτρο που δεν επηρεάζει την περιστροφή της Γης.
10. Ένα στερεό σώμα περιστρέφεται γύρω από σταθερό άξονα, με γωνιακή ταχύτητα ω. Αν διπλα-
σιαστεί η γωνιακή του ταχύτητα, τότε η κινητική του ενέργεια:
α) υποτετραπλασιάζεται.
β) υποδιπλασιάζεται.
γ) διπλασιάζεται.
δ) τετραπλασιάζεται.
11. Στη στροφική κίνηση το αλγεβρικό άθροισμα των έργων των δυνάμεων, που ασκούνται στο
σώμα είναι:
α) αντιστρόφως ανάλογο της συνολικής δύναμης που ασκείται στο σώμα.
β) ίσο με το ρυθμό μεταβολής της στροφορμής του σώματος.
γ) μηδέν.
δ) ίσο με τη μεταβολή της κινητικής ενέργειας περιστροφής του σώματος
12. Μια ομογενής ράβδος μήκους L και μάζας Μ, στρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο, χωρίς τριβές
γύρω από σταθερό οριζόντιο άξονα που διέρχεται από το άκρο της Α, ξεκινώντας με μηδενική
γωνιακή ταχύτητα από την κατακόρυφη θέση.
α) Η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου αυξάνεται με σταθερό ρυθμό

β) Η κινητική ενέργεια θα αποκτήσει μέγιστη τιμή, τη στιγμή που η ράβδος θα γίνει κατακόρυφη
στη θέση (ΙΙΙ).
γ) Η ροπή του βάρους ως προς τον άξονα περιστροφής της ράβδου γίνεται μέγιστη στη θέση (ΙΙΙ).
δ) Η γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου αυξάνεται μέχρι τη θέση (ΙΙΙ).
13. Ένας κύβος και μία σφαίρα έχουν την ίδια μάζα και αφήνονται να κινηθούν από το ίδιο ύψος
δύο κεκλιμένων επιπέδων. Ο κύβος ολισθαίνει χωρίς τριβές στο ένα και η σφαίρα κυλίεται χω-
ρίς να ολισθαίνει στο άλλο. Στη βάση των κεκλιμένων επιπέδων έχουν κινητικές ενέργειες Κκυβ
και Κσφ αντίστοιχα. Για το λόγο των ενεργειών ισχύει:
Κκυβου Κκυβου Κκυβου Κκυβου
α) >1 β) =1 γ) <1 δ) <0.
Κσφαιρας Κσφαιρας Κσφαιρας Κσφαιρας

ΟΜΑΔΑ Β.
14. Μια συμπαγής και μια κοίλη σφαίρα της ίδιας ακτίνας και της ίδιας μάζας μπορούν να στρέφο-
νται γύρω από σταθερό κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από το κέντρο τους. Τη στιγμή t=0
που τα δύο σώματα είναι ακίνητα ασκούνται σε αυτά δυνάμεις του ίδιου μέτρου. Οι δυνάμεις
είναι οριζόντιες και εφαπτόμενες στη μέγιστη περιφέρεια της σφαίρας. Κάποια χρονική στιγμή
το μέτρο της στροφορμής της συμπαγούς σφαίρας είναι LΣ και της κοίλης σφαίρας είναι LΚ. Τις
δύο στροφορμές τις συνδέει η σχέση:
α) LΣ = LΚ β) LΣ > LΚ γ) LΣ < LΚ
Να επιλέξετε τη σωστή πρόταση. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας.
15. Μία ομογενής σφαίρα κατέρχεται μια επικλινή στέγη (κεκλιμένο επίπεδο). Η σφαίρα κυλίεται
χωρίς να ολισθαίνει. Η σφαίρα εγκαταλείπει τη στέγη και πέφτει στο έδαφος. Αν αγνοήσουμε
την αντίσταση του αέρα, για το τμήμα της διαδρομής από τη στιγμή που η σφαίρα άφησε τη
στέγη και μέχρι να φτάσει στο έδαφος, ισχύει:
α) η σφαίρα δέχεται ροπή λόγω βάρους.
β) η στροφορμή της σφαίρας παραμένει σταθερή.
γ) η γωνιακή ταχύτητα της σφαίρας παραμένει σταθερή
δ) ο ρυθμός μεταβολής της ορμής είναι ίσος με μηδέν.
Να χαρακτηρίσετε κάθε πρόταση ως Σωστή ή Λάθος και να αιτιολογήσετε τους χαρακτηρισμούς.
16. Ένας άνθρωπος βρίσκεται πάνω σε τραπέζι που μπορεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω
από κατακόρυφο άξονα διερχόμενο από το κέντρο του τραπεζιού. Ο άνθρωπος έχει τα χέρια τε-
ντωμένα σε έκταση και ενώ το σύστημα άνθρωπος – τραπέζι περιστρέφεται χωρίς τριβές με γω-
νιακή ταχύτητα ωο ο άνθρωπος φέρνει τα χέρια του στο στήθος. Ποιες από τις παρακάτω προ-
τάσεις είναι σωστές;
α) H ροπή αδράνειας του συστήματος αυξάνεται.
β) Η στροφορμή του συστήματος ελαττώνεται.
γ) Η γωνιακή του ταχύτητα αυξάνεται.
17. Ένας αθλητής καταδύσεων εγκαταλείπει την εξέδρα με αρχική γωνιακή ταχύτητα ω. Κατόπιν,
και ενώ βρίσκεται στον αέρα (σε «πτήση»), μαζεύει τα χέρια και τα πόδια στο στήθος έτσι ώστε
η γωνιακή του ταχύτητα να διπλασιαστεί. Κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβολής:
α) η στροφορμή του αθλητή διπλασιάστηκε.
β) η ροπή αδράνειάς του αθλητή υποδιπλασιάστηκε.
γ) το μέτρο της αδράνειάς του αθλητή στη μεταφορική κίνηση υποδιπλασιάστηκε.
18. Η Γη, η οποία έχει μάζα Μ και ακτίνα R, περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της με περίοδο 24h.
Αν η ακτίνα της Γης γίνει, λόγω συστολής, 5% μικρότερη από αυτήν που έχει σήμερα, διατηρώ-
ντας τη μάζα της, να βρείτε τη νέα της περίοδο. Δίνεται η ροπή αδράνειας ομογενούς σφαίρας
ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο της, Icm = 2/5 MR2

19. Ένας ομογενής δίσκος στρέφεται χωρίς τριβές γύρω από κατακόρυφο άξονα με γωνιακή ταχύτη-
τα ω1. Ένα κομμάτι γύψου μάζας m πέφτει κατακόρυφα και κολλάει στο δίσκο σε απόσταση L
από τον άξονα περιστροφής.
α) Ο γύψος ελάχιστα πριν ακουμπήσει στον δίσκο, έχει ως προς τον άξονα περιστροφής του δί-
σκου στροφορμή ίση με μηδέν.
β) Αμέσως μετά την κρούση η στροφορμή του συστήματος δίσκος-γύψος μειώνεται.
γ) Η γωνιακή ταχύτητα του δίσκου μειώνεται μετά την κρούση.
Να χαρακτηρίσετε κάθε πρόταση ως Σωστή (Σ) ή Λάθος (Λ) και να αιτιολογήσετε τους χαρακτη-
ρισμούς.
20. Στα άκρα μιας αβαρούς ράβδου μήκους l βρίσκονται δύο όμοιες μάζες m1=m2=m. Το σύστημα
περιστρέφεται γύρω από σταθερό άξονα που διέρχεται από το κέντρο της ράβδου με συχνότητα
f1. Αν λόγω εσωτερικών δυνάμεων υποδιπλασιαστεί η απόσταση κάθε μάζας από τον άξονα πε-
ριστροφής, τότε:
α) Η ροπή αδράνειας του συστήματος υποδιπλασιάζεται και η στροφορμή του συστήματος υπο-
διπλασιάζεται.
β) Η ροπή αδράνειας του συστήματος υποτετραπλασιάζεται και η στροφορμή του συστήματος
παραμένει σταθερή.
γ) Η ροπή αδράνειας του συστήματος παραμένει σταθερή και η στροφορμή του συστήματος υ-
ποδιπλασιάζεται.
δ) Η ροπή αδράνειας του συστήματος υποδιπλασιάζεται και η στροφορμή του συστήματος πα-
ραμένει σταθερή.
Να επιλέξετε τη σωστή πρόταση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
21. Δίσκος παιδικής χαράς περιστρέφεται περί κατακόρυφο άξονα κάθετο στο επίπεδό του διερχό-
μενο από το κέντρο του δίσκου Ο. Στο δίσκο δεν ασκείται καμία εξωτερική δύναμη. Ένα παιδί
μετακινείται από σημείο Α της περιφέρειας του δίσκου στο σημείο Β πλησιέστερα στο κέντρο
του. Τότε ο δίσκος θα περιστρέφεται:
α) πιο αργά β) πιο γρήγορα.
22. Ένας κύλινδρος που είναι αρχικά ακίνητος και μπορεί να περιστραφεί γύρω από το σταθερό
άξονά
του δέχεται την επίδραση σταθερής ροπής. Τη στροφορμή του κυλίνδρου σε συνάρτηση με το
χρόνο απεικονίζει το σχήμα :
α) Ι β) ΙΙ γ) ΙΙΙ
23. Χορεύτρια στρέφεται, χωρίς τριβές, έχοντας ανοιχτά τα δυο της χέρια με σταθερή γωνιακή τα-
χύτητα μέτρου ω. Η χορεύτρια συμπτύσσοντας τα χέρια της αυξάνει το μέτρο της γωνιακής τα-

χύτητας περιστροφής της, σε 5ω/2. Ο λόγος της αρχικής προς την τελική ροπή αδράνειας της
χορεύτριας, ως προς τον άξονα περιστροφής της, είναι:
α) 1 β) 5/2 γ) 2/5
Να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.
24. Ένας απομονωμένος ομογενής αστέρας σφαιρικού σχήματος ακτίνας R στρέφεται γύρω από τον
εαυτό του (ιδιοπεριστροφή) με συχνότητα fo . Ο αστέρας συρρικνώνεται λόγω βαρύτητας δια-
τηρώντας το σφαιρικό του σχήμα και την αρχική του μάζα. Σε κάποιο στάδιο της συρρίκνωσής
του η νέα συχνότητα ιδιοπεριστροφής του θα είναι:
α) μεγαλύτερη από την αρχική συχνότητα fo .
β) μικρότερη από την αρχική συχνότητα fo .
γ) ίση με την αρχική συχνότητα fo .
Να επιλέξετε το γράμμα που αντιστοιχεί στο σωστό συμπλήρωμα. Να δικαιολογήσετε την επιλο-
γή σας.
25. Σώμα ακίνητο αρχίζει τη χρονική στιγμή t=0 να περιστρέφεται γύρω από σταθερό άξονα µε στα-
θερή γωνιακή επιτάχυνση. Αν τη χρονική στιγμή t1 η κινητική ενέργεια λόγω της περιστροφής
είναι K1 και τη χρονική στιγμή t2 = 2t1 είναι Κ2, τότε:
α) Κ2 = 2 Κ1 β) Κ2 = 4 Κ1 γ) Κ2 = 8 Κ1
26. Δύο ομογενείς δακτύλιοι Α, Β των οποίων το πάχος είναι αμελητέο σε σχέση µε την ακτίνα
τους, έχουν την ίδια μάζα και ακτίνες RA, RB όπου RA>RB. Οι δακτύλιοι περιστρέφονται ο καθέ-
νας γύρω από άξονα που διέρχεται από το κέντρο τους και είναι κάθετος στο επίπεδό τους µε
την ίδια γωνιακή ταχύτητα.
Ποιος από τους δύο δακτυλίους έχει μεγαλύτερη κινητική ενέργεια λόγω περιστροφής;
27. Yποθέτουμε ότι κλιματολογικές συνθήκες επιβάλλουν την μετανάστευση του πληθυσμού της
Γης προς τις πολικές ζώνες. Η κινητική ενέργεια λόγω περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά
της:
α) θα μείνει σταθερή β) θα ελαττωθεί. γ) θα αυξηθεί.
28. Ομογενής σφαίρα μάζας m και ακτίνας R κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει σε οριζόντιο επίπεδο.
ταχύτητα του κέντρου μάζας της σφαίρας είναι υcm. Η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς
άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της είναι Icm= (2/5)mR2 .
Η ολική κινητική ενέργεια της σφαίρας είναι :

α) 2 m u2cm β) 7 m u2cm γ) 9 m u2cm
5 10 10

29. Ένα απομονωμένο ομογενές άστρο σφαιρικού σχήματος περιστρέφεται γύρω από μια διάμετρό
του με γωνιακή ταχύτητα ω0 και έχει κινητική ενέργεια Κ0.Στα τελευταία στάδια της ζωής του το
άστρο συρρικνώνεται λόγω βαρυτικών δυνάμεων.
Α. Να εξηγήσετε γιατί η μείωση της ακτίνας του οδηγεί σε αύξηση της κινητικής του ενέργειας.
Β. Αν η ακτίνα του άστρου μειωθεί κατά 50% σε σχέση με την αρχική της τιμή τότε η κινητική
ενέργεια του άστρου μετά τη συρρίκνωση θα είναι:
α) 2Κ0 β) 3Κ0 γ) 4Κ0
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. Να διακιολογήσετε την απάντησή σας.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του άστρου ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από μια
διάμετρο του είναι Ιcm=2/5 MR2.
30. Σε ένα ακίνητο ρολόι που βρίσκεται σε κανονική λειτουργία, ο λόγος της στροφορμής του λε-
πτοδείκτη (L1) προς την στροφορμή του ωροδείκτη (L2), ως προς τον κοινό άξονα περιστροφής
L1 K
τους, είναι =λ, όπου λ θετική σταθερά. Ο λόγος των κινητικών ενεργειών τους 1 αντίστοι-
L2 K2
χα είναι
α) 6λ β) 12λ γ) 24λ .
31. Τροχός αρχικά ακίνητος, αρχίζει (t = 0) και περιστρέφεται υπό την επίδραση σταθερής ροπής,
γύρω από σταθερό άξονα, που διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδό του.
Η κινητική ενέργεια K του τροχού ως συνάρτηση του χρόνου απεικονίζεται στο σχήμα:
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση.

32. Η Γη στρέφεται σε ελλειπτική τροχιά γύρω από τον Ήλιο. Το κοντινότερο σημείο στον Ήλιο ονο-
μάζεται Περιήλιο (π) και το πιο απομακρυσμένο Αφήλιο (α). Αν θεωρήσουμε τη Γη υλικό σημείο
τότε για τις αντίστοιχες αποστάσεις ισχύει rα= 2 rπ , τότε:
α) Για τις ταχύτητες διέλευσης της Γης από το αφήλιο και το περιήλιο ισχύει uα=2uπ.
β) Για τις κινητικές ενέργειες διέλευσης της Γης από το αφήλιο και το περιήλιο ισχύει Κπ=4Κα.
Να χαρακτηρίσετε κάθε πρόταση ως Σωστή (Σ) ή Λάθος (Λ) και να αιτιολογήσετε τους χαρακτη-
ρισμούς.

33. Ένα ομογενές σώμα με κανονικό γεωμετρικό σχήμα κυλίεται, χωρίς να ολισθαίνει. Η κινητική
ενέργεια του σώματος λόγω της μεταφορικής κίνησης είναι ίση με την κινητική του ενέργεια λό-
γω της στροφικής κίνησης γύρω από τον άξονα που περνά από το κέντρο μάζας του.
Το γεωμετρικό σχήμα του σώματος είναι:
α) δίσκος β) λεπτός δακτύλιος γ) σφαίρα.
Να επιλέξετε τη σωστή πρόταση. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
34. Ο αρχικά ακίνητος δίσκος του σχήματος ξεκινά να στρέφεται με την επίδραση του ζεύγους δυ-
νάμεων F1 , F2 και (F1 = F2 = F), ως προς άξονα που περνάει από το κέντρο του Μ και είναι κάθε-
τος στην επιφάνειά του. Όταν ο δίσκος έχει διαγράψει μια περιστροφή, οι δύο δυνάμεις έχουν
παράγει έργο 10J.
Αν τριπλασιάσουμε την F1έτσι ώστε F1΄ = 3F, οι δύο δυνάμεις θα παράγουν σε μια περιστροφή
του δίσκου έργο:
α) 20J β) 30J γ) 40J.

35. Ο αρχικά ακίνητος δίσκος του σχήματος ξεκινά να στρέφεται τη χρονική στιγμή t=0 με την επί-
δραση μιας δύναμης F , ως προς άξονα που περνάει από το κέντρο μάζας του και είναι κάθετος
στην επιφάνειά του. Τη χρονική στιγμή t1 ο δίσκος έχει στροφορμή L1, ως προς τον άξονα περι-
στροφής του, και τη χρονική στιγμή t2 ο δίσκος έχει στροφορμή L2 = 2 L1. Η δύναμη από την αρχή
μέχρι τη χρονική στιγμή t1 παράγει έργο W1 =10J.
Από την αρχή μέχρι τη χρονική στιγμή t2 η δύναμη παράγει έργο:
α) 20J β) 30J γ) 40J.

Να δικαιολογήσετε την απάντηση σας.
ΟΜΑΔΑ Γ.
36. Ομογενής δίσκος μάζας Μ=3 kg και ακτίνας R = 0,2m μπορεί να περιστρέφεται γύρω από ακλό-
νητο άξονα ο οποίος διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδό του. Αρχικά ο
δίσκος είναι ακίνητος. Τη χρονική στιγμή t=0 ο δίσκος αρχίζει να περιστρέφεται µε σταθερή γω-
νιακή επιτάχυνση μέτρου αγων = 20 rad/s2.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της στροφορμής του δίσκου τη χρονική στιγμή t1 =3 s
β) Να υπολογίσετε το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της στροφορμής του δίσκου,

γ) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση του μέτρου της στροφορμής του δίσκου σε συ-
νάρτηση µε το χρόνο. Ποιο φυσικό μέγεθος εκφράζει η κλίση της καμπύλης αυτής;
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής του υπολογίζεται
1
από τον τύπο: I= MR2
2
Απ: α) 3,6Kgm/s2 β) 1,2Nm γ) L=1,2t (S.I)
37. Ο ομογενής και ισοπαχής δίσκος του σχήματος έχει ακτίνα R=1m, μάζα M=2Kgκαι μπορεί να πε-
ριστρέφεται γύρω από κατακόρυφο σταθερό άξονα, που περνά από το κέντρο του και είναι κά-
θετος στο επίπεδό του. Η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς άξονα που περνά από το κέντρο
του και είναι κάθετος στο επίπεδό του, δίνεται από τον τύπο: I=1/2MR2. Αρχικά, ο δίσκος περι-
στρέφεται όπως φαίνεται στο πρώτο σχήμα, με γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω1=2 rad/s. Με την
άσκηση κατάλληλης σταθερής ροπής , επιτυγχάνεται η αναστροφή της φοράς περιστροφής του
δίσκου, σε χρονικό διάστημα Δt=10s. Η νέα γωνιακή ταχύτητα περιστροφής έχει ίσο μέτρο με
την αρχική.
α) να σχεδιάσετε τα διανύσματα Lαρχ και Lτελ της αρχικής και τελικής στροφορμής του δίσκου
στα παρακάτω σχήματα και να υπολογίσετε τα μέτρα τους.
β) να σχεδιάσετε στο δεύτερο σχήμα το διάνυσμα ΔL της μεταβολής της στροφορμής και να
υπολογίσετε το μέτρο της.
γ) να σχεδιάσετε στο πρώτο σχήμα το διάνυσμα της σταθερής ροπής που ασκήθηκε στο δίσκο
και να υπολογίσετε το μέτρο της.
Απ: α) 2 Κg m2/s , 2 Κg m2/s β) 4 Κg m2/s γ) 0,4Νm
38. Η έλικα ενός ανεμιστήρα ταβανιού αποτελείται από τρία πτερύγια μήκους d = 0,8 m, το καθένα
από τα οποία έχει ροπή αδράνειας Ι= 1,5 kg·m2 ως προς τον άξονα περιστροφής της έλικας που
διέρχεται από το άκρο τους και είναι κάθετος σ' αυτά. Η έλικα περιστρέφεται αρχικά µε συχνό-
τητα fο =10/π Hz. Κάποια χρονική στιγμή, που τη θεωρούμε ως t=0, γυρίζουμε το διακόπτη που
ρυθμίζει την ταχύτητα της έλικας, οπότε η έλικα αρχίζει να επιβραδύνεται µε σταθερό ρυθμό
μέχρι που σταματά. Τη χρονική στιγμή t1=5s το άκρο του ενός από τα πτερύγια έχει γραμμική
ταχύτητα μέτρου υ = 4 m/s. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της αρχικής στροφορμής της έλικας,
β) τη μεταβολή της στροφορμής της έλικας στη χρονική διάρκεια από 0 έως t1
γ) το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της στροφορμής της έλικας,
δ) τον αριθμό των περιστροφών που έχει διαγράψει η έλικα από τη χρονική στιγμή t=0 μέχρι
τη χρονική στιγμή που το μέτρο της στροφορμής της έχει μειωθεί στο μισό της αρχικής του τι-
μής.
Απ: α) 90 Κg m2/s β) -67,5 Κg m2/s γ) 13,5 Νm δ) 25/π
39. Ένας παγοδρόμος έχει τα χέρια του σε έκταση και περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω από κατα-
κόρυφο άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας του µε γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω1=12
rad/s. Η ροπή αδράνειας του παγοδρόμου ως προς τον άξονα περιστροφής του ισούται µε Ι1=

2
5kg·m . Φέρνοντας τα χέρια του κοντά στον άξονα περιστροφής, η ροπή αδράνειάς του μετα-
βάλλεται κατά 20%. Να υπολογίσετε:
α) τη ροπή αδράνειας του παγοδρόμου ως προς τον άξονα περιστροφής του, αφού έφερε τα
χέρια του κοντά στον άξονα,
β) το μέτρο της νέας γωνιακής ταχύτητας του παγοδρόμου.
Απ: α) 4 Κg m2 β) 15 r/s
40. Ο δίσκος του παρακάτω σχήματος έχει μάζα Μ=0,5 kg, ακτίνα R = 1 m και περιστρέφεται χωρίς
τριβές γύρω από ακλόνητο άξονα yy' που διέρχεται από το κέντρο του και είναι κάθετος στο ε-
πίπεδό του με γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω1=12 rad/s και με κατεύθυνση που φαίνεται στο σχή-
μα. Κάποια στιγμή αφήνεται ένα μικρό κομμάτι στόκου, μάζας m = 1 kg, από μικρό ύψος πάνω
από το δίσκο, που πέφτει και κολλά στο δίσκο σε απόσταση d1 από τον άξονα περιστροφής. Με-
τά τη σύγκρουση του στόκου με το δίσκο, η γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του δίσκου αποκτά
μέτρο ίσο με ω2=6 rad/s. Να υπολογίσετε:
α) την απόσταση d1.
β) τη μεταβολή της στροφορμής του δίσκου.
1
2
Απ: α) 0,5 m β) -1,5 Κgm/s2
41. Η λεπτή ομογενής ράβδος του διπλανού σχήματος έχει μάζα Μ = 2,25 kg, μήκος Ι = 2m και μπο-
ρεί να περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο σταθερό άξονα που διέρχεται από το ά-
κρο της O και είναι κάθετος σ' αυτή. Αρχικά η ράβδος ισορροπεί ακίνητη σε κατακόρυφη θέση,
όπως φαίνεται στο σχήμα. Ένα βλήμα μάζας m = 0,05kg κινείται οριζόντια µε ταχύτητα μέτρου
υ, συγκρούεται µε τη ράβδο και εξέρχεται από αυτή µε ταχύτητα μέτρου υ/2. Η στροφορμή της
ράβδου αμέσως μετά την κρούση έχει μέτρο 30 Κgm2/s . Να υπολογίσετε το μέτρο:
α) της στροφορμής του βλήματος ως προς τον άξονα περιστροφής της ράβδου ελάχιστα πριν
την κρούση.
β) της γωνιακής ταχύτητας της ράβδου αμέσως μετά την κρούση.
γ) της ταχύτητας του βλήματος αμέσως μετά την κρούση, αν δίνεται ότι το βλήμα χτυπά τη
ράβδο σε σημείο Κ που απέχει από το άκρο Ο απόσταση l1 = 1,5m.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της
1 2
υπολογίζεται από τον τύπο: Ι = Μl
3
Απ: α) 60 Κg m2/s β) 10r/s γ) 400m/s

42. Μία οριζόντια ομογενής λεπτή ράβδος μάζας Μ=3Κg και μήκους L=2m έχει τη δυνατότητα να
περιστρέφεται σε οριζόντιο επίπεδο γύρω από κατακόρυφο άξονα περιστροφής που περνά από
το κέντρο της. Αρχικά, η ράβδος περιστρέφεται με γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω1=6 rad/s. Η ρά-
βδος προσκρούει σε ακίνητη σφήνα μάζας m=8Kg, που βρίσκεται στο επίπεδο περιστροφής της
ράβδου. Η σφήνα προσκολλάται στη ράβδο, σε απόσταση d=0,5m από το κέντρο της και δημι-
ουργείται συσσωμάτωμα.
α) Να βρείτε το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας με την οποία θα περιστραφεί το συσσωμάτωμα.
β) Ποια η ταχύτητα που πρέπει να έχει η σφήνα πριν την κρούση ώστε το σύστημα να ακινητο-
ποιηθεί;
Δίνεται η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της: Icm=ML2/12 .
Απ: α) 2rad/s β) 1,5m/s
43. Το γιο-γιο του σχήματος αποτελείται από ομογενή συμπαγή κύλινδρο που έχει μάζα m=0,12Kg
και ακτίνα R=1,5 .10-2m . Γύρω από τον κύλινδρο έχει τυλιχτεί νήμα. Τη χρονική στιγμή t=0 αφή-
νουμε τον κύλινδρο να πέσει. Το νήμα ξετυλίγεται και ο κύλινδρος περιστρέφεται γύρω από νο-
ητό οριζόντιο άξονα x'x, ο οποίος ταυτίζεται με τον άξονα συμμετρίας του. Το νήμα σε όλη τη
διάρκεια της κίνησης του κυλίνδρου παραμένει κατακόρυφο και τεντωμένο και δεν ολισθαίνει
στην περιφέρεια του κυλίνδρου. Τη στιγμή που έχει ξετυλιχθεί νήμα μήκους L=20R, η ταχύτητα
του κέντρου μάζας του κυλίνδρου είναι ucm=2m/s.
α) Να υπολογίσετε τη ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς τον άξονα περιστροφής του. (Ο
τύπος που μας δίνει τη ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς άξονα που διέρχεται από το
κέντρο μάζας του, δεν θεωρείται γνωστός).
β) Να υπολογίσετε το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της στροφορμής του κυλίνδρου, καθώς
αυτός κατέρχεται.
γ) Τη χρονική στιγμή που η ταχύτητα του κέντρου μάζας του κυλίνδρου είναι ucm=2m/s, το νή-
μα κόβεται. Να υπολογίσετε το μέτρο της στροφορμής του κυλίνδρου ως προς τον άξονα περι-
στροφής του μετά την πάροδο χρόνου 0,8s από τη στιγμή που κόπηκε το νήμα.
δ) Να κάνετε σε βαθμολογημένους άξονες το διάγραμμα του μέτρου της στροφορμής σε συ-
νάρτηση με το χρόνο από τη χρονική στιγμή t=0, μέχρι τη χρονική στιγμή που αντιστοιχεί σε
χρόνο 0,8s από τη στιγμή που κόπηκε το νήμα. Δίνεται g=10m/s2.
Απ: α)13,5.10-6Κgm2 β) 6.10-3 Νm γ) 18.10-4Κgm2/s
44. Το μικρό σώμα του διπλανού σχήματος έχει μάζα m = 1 kg, είναι δεμένο µε αβαρές, µη εκτατό
νήμα και εκτελεί ομαλή κυκλική κίνηση ακτίνας R1=2 m σε οριζόντιο επίπεδο. Το νήμα περνά
από σωλήνα, µε τον οποίο δεν εμφανίζει τριβές, και καταλήγει σε σώμα μάζας m1=5 kg, το ο-
ποίο ισορροπεί ακίνητο.
α) Να υπολογίσετε τη στροφορμή του σώματος μάζας m.

β) Μετακινούμε το σώμα μάζας m1 προς τα κάτω κατά h και διαπιστώνουμε ότι για να ισορ-
ροπήσει στη νέα αυτή θέση, πρέπει να κρεμάσουμε μαζί µ' αυτό και ένα άλλο σώμα μάζας
m2=35 kg. Να υπολογίσετε το ύψος h.
Απ :α)20Κgm2/s β) 1m
45. Ένας ομογενής δίσκος μάζας Μ =4 kg και ακτίνας R =0,5 m μπορεί να περιστρέφεται χωρίς τρι-
βές γύρω από σταθερό άξονα ο οποίος διέρχεται από το κέντρο του Κ και είναι κάθετος στο επί-
πεδό του. Αρχικά ο δίσκος είναι ακίνητος. Από τη χρονική στιγμή t=0 και μετά ασκούμε στην πε-
ριφέρεια του δίσκου εφαπτομενική δύναμη F σταθερού μέτρου. Τη χρονική στιγμή t1 o δίσκος
έχει διαγράψει γωνία θ1=25 rad και η κινητική του ενέργεια ισούται µε Κ1=100 J. Να υπολογίσε-
τε:
α) το έργο της ροπής της δύναμης F από τη χρονική στιγμή t=0 μέχρι τη χρονική στιγμή t1.
β) το μέτρο της δύναμης F.
γ) την ισχύ της ροπής της δύναμης F τη χρονική στιγμή t1.
δ) τη μέση ισχύ της ροπής της δύναμης F στη χρονική διάρκεια από 0 έως t1.
1
2
Απ: α)100 J β) 8Ν γ) 80W δ) 40W
46. Η ράβδος ΟΑ του σχήματος με μήκος L=1m και μάζα M=6Kgείναι οριζόντια και περιστρέφεται
υπό την επίδραση οριζόντιας δύναμης μέτρουF=15N, η οποία είναι διαρκώς κάθετη στη ράβδο,
στο άκρο της Α. Η περιστροφή γίνεται γύρω από σταθερό κατακόρυφο άξονα που διέρχεται από
το Ο. Αρχικά η ράβδος είναι ακίνητη. Οι τριβές θεωρούνται αμελητέες. Να υπολογιστούν:
α) Η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της.

β) Η ροπή της δύναμης ως προς τον άξονα περιστροφής.
γ) Το έργο που έχει προσφέρει η δύναμη στη ράβδο στη διάρκεια της πρώτης περιστροφής.
δ) Η γωνιακή ταχύτητα της ράβδου στο τέλος της πρώτης περιστροφής.
ε) Ο ρυθμός με τον οποίο η δύναμη μεταφέρει ενέργεια στη ράβδο στο τέλος της πρώτης περι-
στροφής. Δίνονται: 30π = 9, 7 . Η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς άξονα που διέρχεται
από το κέντρο μάζας της και είναι κάθετος στη ράβδο Ιcm= 1/12ML2.
Απ: α) 2Κgm2 β) 15Νm γ) 30π J δ) 9,7 rad/s ε)145,5J/s
47. Η λεπτή ράβδος ΟΑ του σχήματος είναι ομογενής, έχει μήκος l 1,2m, μάζα M =3 kg και μπορεί να
περιστρέφεται χωρίς τριβές γύρω από ακλόνητο οριζόντιο άξονα ο οποίος διέρχεται από το ά-
κρο της Ο και είναι κάθετος στο επίπεδό της. Αρχικά η ράβδος διατηρείται ακίνητη στην κατα-
κόρυφη θέση που φαίνεται στο σχήμα (θέση Ι). Κάποια στιγμή δίνουμε µια πολύ μικρή (αμελη-
τέα) ώθηση στη ράβδο, οπότε αρχίζει να περιστρέφεται γύρω από τον άξονα περιστροφής της.
α) τη ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της.
β) το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας της ράβδου τη χρονική στιγμή που διέρχεται από την ορι-
ζόντια θέση (θέση II).
γ) το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της στροφορμής της ράβδου όταν αυτή διέρχεται από την
οριζόντια θέση (θέση II).
δ) το μέτρο της ταχύτητας του άκρου Α της ράβδου τη χρονική στιγμή που διέρχεται από την
κάτω κατακόρυφη θέση (θέση III).
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από το
1 2
μέσο της και είναι κάθετος σ' αυτή υπολογίζεται από τον τύπο: Ι= Μl
12
Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με g = 10 m/s2.
Απ: α) 1,44 Κgm2 β) 5r/s γ) 18Nm δ) 6√૛ m/s
48. Η σφαίρα του σχήματος έχει μάζα Μ, ακτίνα R και ροπή αδράνειας Ι=0,5 kgm 2 ως προς άξονα
περιστροφής που διέρχεται από το κέντρο της. Τη χρονική στιγμή t=0 η σφαίρα αφήνεται ελεύ-
θερη να κινηθεί σε κεκλιμένο επίπεδο με γωνία κλίσης φ και κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει πάνω
σ' αυτό.
α) Να αποδείξετε ότι κάθε χρονική στιγμή το πηλίκο της κινητικής ενέργειας της σφαίρας λόγω
της περιστροφικής κίνησης που εκτελεί προς την κινητική της ενέργεια λόγω της μεταφορικής
  .
της κίνησης ( ) ισούται με 0,4.
  .
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας της σφαίρας τη χρονική στιγμή t2 όπου η
δυναμική της ενέργεια έχει μειωθεί κατά 14 J σε σχέση με την αρχική της τιμή.
γ) Να υπολογίσετε το μέτρο της στροφορμής της σφαίρας τη χρονική στιγμή που έχει μετατο-
πιστεί κατακόρυφα κατά. h =2,52 m από την αρχική της θέση, αν δίνεται ότι η μάζα της σφαί-
ρας ισούται με M =5 kg.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται
2
από το κέντρο της υπολογίζεται από τον τύπο: I= MR2. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται
5
με g = 10 m/s2
Απ: β) 4r/s γ) 6Kgm2/s
49. Ένας κύλινδρος μάζας Μ =4 kg και ακτίνας R=0,5 m εκτοξεύεται τη χρονική στιγμή t=0 με αρχική

ταχύτητα μέτρου υ= 8 m/s όπως φαίνεται στο σχήμα και κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο κε-
κλιμένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ =300. Να υπολογίσετε:
α) το μέγιστο ύψος από το σημείο εκτόξευσης στο οποίο θα φτάσει το κέντρο μάζας του κυ-
λίνδρου, εφαρμόζοντας την αρχή διατήρησης της μηχανικής ενέργειας.
β) το μέτρο της στροφορμής του κυλίνδρου όταν αυτός ανεβαίνοντας βρεθεί στο μισό του μέ-
γιστου ύψους,
γ) τη χρονική στιγμή που ο κύλινδρος φτάνει στο μέγιστο ύψος.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από τα
1
κέντρα των δύο βάσεων του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι= ΜR2 .Η επιτάχυνση της βαρύτη-
2
τας ισούται µε g = 10 m/s2.
Απ: α) 4,8m β) 4√૛ Κgm2/s γ) 2,4s
50. Λεπτή ομογενής ράβδος ΟΑ, μήκους l=0,75 m και μάζας Μ=4 kg, μπορεί να περιστρέφεται χωρίς
τριβές γύρω από οριζόντιο ακλόνητο άξονα ο οποίος διέρχεται από το άκρο της Ο και είναι κά-
θετος σ' αυτή. Στο άκρο Α της ράβδου έχουμε κολλήσει μικρό σώμα μάζας m =2 kg. Η ράβδος εί-
ναι αρχικά ακίνητη στην πάνω κατακόρυφη θέση, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Κάποια
στιγμή δίνουμε μια πολύ μικρή ώθηση στη ράβδο.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας της ράβδου τη χρονική στιγμή που ο
ρυθμός μεταβολής της στροφορμής του συστήματος ράβδος - σώμα γίνεται για πρώτη φορά
μέγιστος.
β) Να υπολογίσετε τη στροφορμή της ράβδου τη χρονική στιγμή που διέρχεται από την κάτω
κατακόρυφη θέση της.
γ) Τη χρονική στιγμή που η ράβδος διέρχεται για πρώτη φορά από την κάτω κατακόρυφη θέ-
ση της το σώμα αποκολλάται από τη ράβδο.
i. Να υπολογίσετε την κινητική ενέργεια της ράβδου τη χρονική στιγμή που περνά από
την οριζόντια θέση, ανεβαίνοντας.
ii. Να διερευνήσετε αν η ράβδος φτάνει τελικά στην αρχική κατακόρυφη θέση της.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα περιστροφής της υπολογίζεται
1 2
από τον τύπο: Ι= Μl . Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με g = 10 m/s2.
3
Απ: α) 4√૛ r/s β) 6 Κgm2/s γ) 9J , όχι
51. Μια λεπτή ομογενής ράβδος ΟΑ, μήκους l=1,2 m και μάζας Μ=3 kg, μπορεί να περιστρέφεται
χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο άξονα ο οποίος διέρχεται από το άκρο της Ο και είναι κάθετος

σ' αυτή. Αρχικά η ράβδος ισορροπεί σε κατακόρυφη θέση, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα.
Ένα βλήμα μάζας m=10 g, το οποίο κινείται οριζόντια με ταχύτητα μέτρου υ =720 m/s, συγκρού-
εται σε σημείο Κ της ράβδου, που απέχει από το σημείο Ο απόσταση x= 0,8m,. Το βλήμα μόλις
που εξέρχεται από τη ράβδο.
α) Να υπολογίσετε την απώλεια μηχανικής ενέργειας κατά την κρούση.
β) Να εξετάσετε αν η ράβδος εκτελεί ανακύκλωση.
γ) Να υπολογίσετε το μέτρο της ταχύτητας που πρέπει να έχει το βλήμα, ώστε η ράβδος μετά
την κρούση μόλις που να φτάσει σε οριζόντια θέση.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από το
1 2
μέσο της και είναι κάθετος σ' αυτή υπολογίζεται από τον τύπο: Ι= Μl .Η επιτάχυνση της βα-
12
ρύτητας ισούται με g = 1 Ο m/s2. Θεωρήστε ότι η κρούση του βλήματος με τη ράβδο διαρκεί
αμελητέο χρόνο και ότι μετά την κρούση απομακρύνουμε το βλήμα από την περιοχή κίνησης
της ράβδου.
Απ: α) 2580,48 J β) όχι γ) 900m/s
52. Μικρή συμπαγής σφαίρα μάζας Μ και ακτίνας r =0,05m αφήνεται ελεύθερη από σημείο Ζ σιδη-
ροτροχιάς που βρίσκεται σε ύψος h πάνω από το οριζόντιο δάπεδο. Η ακτίνα του κυκλικού τμή-
ματος της σιδηροτροχιάς ισούται με R = 1,6m.
α) Η σφαίρα κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει και διέρχεται από το ανώτερο σημείο Δ του κυκλι-
κού τμήματος της σιδηροτροχιάς με ταχύτητα μέτρου υ1=10m/s. Να υπολογίσετε το ύψος h.
β) Η σφαίρα κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει και διέρχεται από το σημείο Δ με την ελάχιστη γωνι-
ακή ταχύτητα ωmin, ώστε να μη χάνει την επαφή της με τη σιδηροτροχιά. Να υπολογίσετε:
i) την ελάχιστη γωνιακή ταχύτητα ωmin,
ii) από ποιο ύψος h' πρέπει ν' αφήσουμε ελεύθερη τη σφαίρα, ώστε να περάσει
από το σημείο Δ έχοντας την ελάχιστη γωνιακή ταχύτητα.
Θεωρήστε αμελητέα την ακτίνα της σφαίρας σε σχέση με το ύψος h και την ακτίνα R. Δίνεται
ότι η ροπή αδράνειας της σφαίρας ως προς άξονα περιστροφής που διέρχεται από το κέντρο
2
της υπολογίζεται από τον τύπο: Ι= MR2.H επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με g=10m/s2.
5
Απ: α) 10,2 m β) 80r/s , 4,32m

ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΤΕΡΕΟ
1) Η ομογενής και ισοπαχής ράβδος μάζας Μ1=1kg και μήκους L=2m του επόμενου σχήματος ι-
σορροπεί οριζόντια με τη βοήθεια υποστηρίγματος Δ, που απέχει από την άρθρωση Α απόστα-
ση d1=1,6m. Στο άκρο Γ της ράβδου έχουμε δέσει το ένα άκρο αβαρούς και μη εκτατού νήμα-
τος, το οποίο είναι τυλιγμένο στο αυλάκι δίσκου ακτίνας R=0,4m και μάζας Μ2=6kg. Τη χρονική
στιγμή t=0 αφήνουμε ελεύθερο το δίσκο να κινηθεί από την ηρεμία και αυτός κατέρχεται πε-
ριστρεφόμενος γύρω από οριζόντιο άξονα που διέρχεται από το κέ-ντρο του και είναι κάθετος
στο επίπεδο του, ενώ το νήμα δε γλιστρά στο αυλάκι του. Να υπο-λογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης του δίσκου.
β) το μέτρο της ταχύτητας ενός σημείου Μ του δίσκου τη χρονική στιγμή t1που το κέντρο μάζας
του δίσκου έχει μετακινηθεί κατά h=30m από την αρχική του θέση, αν δίνεται ότι τη χρονική
στιγμή t1 το σημείο Μ βρίσκεται σε μια οριζόντια διάμετρο του δίσκου και απέχει από το νήμα
απόσταση d=0,1 m.
γ) τη δύναμη που δέχεται η ράβδος από την άρθρωση.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο του και
ଵ
είναι κάθετος στο επίπεδο του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι= M2R2 . Η επιτάχυνση της βαρύ-
ଶ
τητας ισούται με g=10m/s2. Θεωρήστε αμελητέα την αντίσταση του αέρα.
Απ: α) 50r/s2 β) 5m/s γ) 1,25Ν
2) Μια λεπτή και ομογενής ράβδος ΑΓ με μάζα Μ=1kg και μήκος d=2m είναι στερεωμένη στο ά-
κρο της Α σε οριζόντιο ακλόνητο άξονα κάθετο σε αυτήν, γύρω από τον οποίο μπορεί να περι-
στρέφεται χωρίς τριβές. Αρχικά η ράβδος είναι κατακόρυφη και ακίνητη και το άλλο της άκρο
μόλις που εφάπτεται στο άκρο ακλόνητου τεταρτοκύκλιου ακτίνας R=2m, το κέντρο του οποίου
ταυτίζεται με το άκρο Α της ράβδου, όπως φαίνεται στο σχήμα. Ένα μικρό σώμα μάζας
m=0,2kg ολισθαίνει στο λείο και ακλόνητο τεταρτοκύκλιο και συγκρούεται με το άκρο Γ της
ράβδου, έχοντας ελάχιστα πριν την κρούση ταχύτητα μέτρου υ=25m/s. Αμέσως μετά την κρού-
ση το σώμα κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση με ταχύτητα μέτρου υ'= 5 m/s. Να υπολογίσετε το
μέτρο:
α) της γωνιακής ταχύτητας της ράβδου αμέσως μετά την κρούση.

β) της μεταβολής της στροφορμής του μικρού σώματος, κατά τον άξονα περιστροφής της ρά-
βδου εξαιτίας της κρούσης του με τη ράβδο.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας ομογενούς ράβδου μάζας Μ και μήκους d ως προς άξονα κάθετο
ଵ
στη ράβδο και διερχόμενο από το κέντρο μάζας της υπολογίζεται από τη σχέση: Ι= Md2
ଵଶ
Απ: α) 9r/s β) 12Kgm2/s

3) Η οριζόντια και ομογενής ράβδος μάζας m του σχήματος κρέμεται με δύο κατακόρυφα νήματα
που είναι δεμένα στα άκρα της Α & Β .
α)Με τι επιτάχυνση θα κινηθεί το άκρο Α της ράβδου αν κόψουμε το νήμα στο σημείο Α;
β)Τι τάση θα έχει εκείνη τη στιγμή το νήμα στο σημείο Β;
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας ομογενούς ράβδου μάζας m και μήκους d ως προς άξονα κάθετο
ଵ
στη ράβδο και διερχόμενο από το κέντρο μάζας της υπολογίζεται από τη σχέση: Ι= md2
ଵଶ
૜ ૚
Απ: α) g β) mg
૛ ૝
4) Μια ομογενής ράβδος μήκους d μπορεί να περιστρέφεται γύρω από οριζόντιο άξονα κάθετο
στη ράβδο που διέρχεται από ένα σημείο της Ο. Η ράβδος συγκρατείται οριζόντια και κάποια
στιγμή αφήνεται ελεύθερη. Πόσο πρέπει να απέχει το σημείο Ο από το κέντρο της ράβδου ώ-
στε η αρχική γωνιακή επιτάχυνση της ράβδου να είναι μέγιστη και ποια είναι αυτή η μέγιστη
γωνιακή επιτάχυνση;
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας ομογενούς ράβδου μάζας m και μήκουςd ως προς άξονα κάθε-
ଵ
το στη ράβδο και διερχόμενο από το κέντρο μάζας της υπολογίζεται από τη σχέση: Ι= md2
ଵଶ
√૜ √૜
Απ: d, g
૟ ࢊ
5) Στερεό σώμα, το οποίο μπορεί να είναι ή δακτύλιος ή ομογενής κύλινδρος ή ομογενής σφαίρα,
έχει μάζα Μ=4kg, ακτίνα R=0 , 1 m και τη χρονική στιγμή t=0 αφήνεται ελεύθερο να κινηθεί
από σημείο Α ενός κεκλιμένου επιπέδου με γωνία κλίσης φ = 30°. Το στερεό αυτό σώμα κυλίε-
ται χωρίς να ολισθαίνει στο κεκλιμένο επίπεδο και κάθε χρονική στιγμή η κινητική του ενέρ-
γεια λόγω μεταφορικής κίνησης ισούται με το 50% της ολικής κινητικής του ενέργειας.
α) Να βρείτε αν το στερεό σώμα είναι σφαίρα, δακτύλιος ή κύλινδρος.
β) Να υπολογίσετε το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας του στερεού σώματος τη χρονική στιγμή
που το κέντρο μάζας του έχει μετατοπιστεί στη διεύθυνση του κεκλιμένου επιπέδου κατά 5 m.
γ) Να υπολογίσετε το μέτρο της στροφορμής του στερεού σώματος, κατά τον άξονα που διέρ-
χεται από το κέντρο μάζας του και είναι κάθετος στο επίπεδο της κίνησής του, τη χρονική στιγ-
μή που ο ρυθμός μεταβολής της κινητικής του ενέργειας ισούται με 20J/s
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας της σφαίρας, του δακτυλίου και του κυλίνδρου ως προς τον άξο-
να περιστροφής τους υπολογίζεται από το γενικό τύπο: I=λMR 2 , με λ=0,4 για τη σφαίρα, λ=1
για το δακτύλιο και λ=0,5 για τον κύλινδρο. Η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται με g=10
m/s2.
Απ: α) δακτύλιος β) 50r/s γ) 0,4kgm2/s
6) Ο ομογενής δίσκος του σχήματος έχει μάζα m=2kg και πάνω του ενεργούν οι δύο δυνάμεις ίδι-
ου μέτρου F=12N αλλά αντίθετης φοράς. Η μια ενεργεί στον άξονα περιστροφής που διέρχεται
από το κέντρο μάζας του και η άλλη ενεργεί εφαπτομενικά στο ανώτερο σημείο του. Αν ο συ-

ντελεστής τριβής με το οριζόντιο δάπεδο είναι μ=0,5 να βρεθεί η επιτάχυνση του κυλίνδρου
και η μέγιστη τιμή του μέτρου των δύο δυνάμεων ώστε ο δίσκος να κυλάει χωρίς ολίσθηση. Δί-
νεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς άξονα που διέρχεταιαπό το κέντρο του και
ଵ
είναι κάθετος στο επίπεδο του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι= mR2
ଶ
Απ: 4m/s2, 15N
7) Η τροχαλία του παρακάτω σχήματος, μάζας Μ=2 kg και ακτίνας R=0,2m, μπορεί να περιστρέ-
φεται χωρίς τριβές γύρω από σταθερό άξονα ο οποίος διέρχεται από το κέντρο της και είναι
κάθετος στο επίπεδο της. Στην τροχαλία έχουμε τυλίξει αβαρές, μη εκτατό νήμα, στο ελεύθερο
άκρο του οποίου έχουμε δέσει μικρό σώμα μάζας m1=9kg. Τη χρονική στιγμή t=0 αφήνουμε το
σύστημα ελεύθερο, οπότε τη χρονική στιγμή t1 το σώμα μάζας m1 έχει υποστεί κατακόρυφη
μετατόπιση κατά h=2m από την αρχική του θέση. Να υπολογίσετε:
α) Την επιτάχυνση του κέντρου μάζας του σώματος μάζας m1 και το μέτρο της δύναμης που
δέχεται η τροχαλία από τον άξονα περιστροφής.
β) Το μέτρο της ταχύτητας του κέντρου μάζας του σώματος μάζας m1 τη χρονική στιγμή t1.
γ) Το έργο της ροπής της τάσης που δέχθηκε η τροχαλία από τη χρονική στιγμή t=0 έως και τη
χρονική στιγμή t1.
δ) Το ρυθμό μεταβολής της κινητικής ενέργειας περιστροφής της τροχαλίας τη χρονική στιγμή
t1.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2, η ροπή αδράνειας της τροχαλίας ως προς
ଵ
άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της κάθετος στο επίπεδο της, Ι= MR2
ଶ
Απ: α) 9m/s2 , 29N β) 6m/s γ) 18J δ) 54J/s
8) Ο κύλινδρος του σχήματος έχει μάζα Μ=3kg και ακτίνα R=0,1m. Στην περιφέρεια του κυλίν-
δρου είναι τυλιγμένο λεπτό αβαρές νήμα που καταλήγει σε μικρό αβαρή κρίκο. Τη χρονική
στιγμή t=0 και ενώ ο κύλινδρος είναι ακίνητος, αρχίζει να ασκείται στον κρίκο κατακόρυφη δύ-
ναμη με φορά προς τα πάνω, μέτρου F=42Ν.
α) Να υπολογίσετε την επιτάχυνση του κέντρου μάζας και την γωνιακή επιτάχυνση του κυλίν-
δρου

β) Αν από τη χρονική στιγμή t=0 έως τη χρονική στιγμή t1 ο κρίκος έχει μετατοπισθεί κατά 64m,
ποια είναι η χρονική στιγμή t1 ;
γ) Να υπολογίσετε την συνολική κινητική ενέργεια του κυλίνδρου τη χρονική στιγμή t1.
δ) Να υπολογίσετε τον ρυθμό με τον οποίο παράγει έργο η δύναμη F τη χρονική στιγμή t1.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2 και η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου
ଵ
ως προς τον άξονα περιστροφής του Ι= ΜR2
ଶ
Απ: α) 4m/s2 , 280r/s2 β) 2s γ) 2448J δ) 2688J/s
9) Η οριζόντια ομογενής ράβδος ΑΒ του σχήματος έχει μήκος L=2m, μάζα Μ=0,15kg και στα άκρα
της έχει στερεωμένες δύο όμοιες σημειακές σφαίρες μάζας m=0,025kg η καθεμία. Η ράβδος
είναι στερεωμένη στο μέσον της σε σταθερό αβαρή κατακόρυφο άξονα, ο οποίος φέρει πάνω
του στερεωμένο κύλινδρο ακτίνας R=0,2m και ροπής αδράνειας ως προς τον άξονα αυτόν Ικ
=0,1kg m2, γύρω από τον οποίο είναι τυλιγμένο αβαρές νήμα. Το σύστημα μπορεί να στρέφε-
ται χωρίς τριβές γύρω από τον κατακόρυφο άξονα yy'. Το νήμα περνάει από αρχικά ακίνητη
τροχαλία μάζας Μ1=2kg και ακτίνας r και στο ελεύθερο άκρο του έχει δεμένο σώμα Σ με μάζα
m1= 9kg. Αρχικά, το σύστημα ισορροπεί και τη χρονική στιγμή t=0 αφήνουμε το σώμα Σ ελεύ-
θερο.
α) Να υπολογίσετε τη ροπή αδράνειας ως προς τον άξονα yy' του συστήματος ράβδος -σφαίρες
– κύλινδρος.
β) Να υπολογίσετε την επιτάχυνση του κέντρου μάζας του σώματος Σ.
γ) Να υπολογίσετε την γραμμική ταχύτητα των σημειακών σφαιρών και το ρυθμό μεταβολής
της κινητικής ενέργειας του σώματος Σ, όταν αυτό έχει ταχύτητα μέτρου υ=4m/s.
δ) Να υπολογίσετε το ρυθμό μεταβολής της στροφορμής του συστήματος ράβδος - σφαίρες -
κύλινδρος.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2, η ροπή αδράνειας της τροχαλίας ως προς
ଵ
άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της και είναι κάθετος στο επίπεδο της Ι= Μ1R2 και η
ଶ
ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της και εί-
ଵ
ναι κάθετος σ' αυτήν Ι= ΜL2. Το νήμα δεν ολισθαίνει στο αυλάκι της τροχαλίας.
ଵଶ
Απ: α) 0,2Kgm2 β) 6m/s2 γ) 20m/s , 216J/s δ) 6N m
10) Μια ομογενής ράβδος ΚΛ μήκους L και μάζας m ηρεμεί σε λείο οριζόντιο δάπεδο. Κάποια στιγ-
μή μια σημειακή μάζα m κινούμενη με ταχύτητα υ=22m/s σε οριζόντια διεύθυνση κάθετη στη
ράβδο συγκρούεται και σφηνώνεται σ' αυτή. Αν το σημείο της σύγκρουσης απέχει από το άκρο
Κ απόσταση L/4 να βρεθεί η ταχύτητα των άκρων Κ και Λ της ράβδου αμέσως μετά τη κρούση.
Η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς τον άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της και
ଵ
είναι κάθετος σ' αυτήν είναι Ι= mL2. Το κέντρο μάζας του συστήματος ράβδος-μάζα απέχει
ଵଶ
L/8 από το μέσο της ράβδου.
Απ: 20m/s , 4m/s

11) Στη κορυφή ενός ημισφαιρίου ακτίνας R ηρεμεί σφαίρα ακτίνας r. Η σφαίρα αφήνεται να κυ-
λήσει χωρίς ολίσθηση πάνω στην επιφάνεια του ημισφαιρίου μέχρι να χάσει την επαφή της με
την επιφάνεια. Να βρεθεί τι γωνία θα σχηματίζει η ευθεία που ενώνει τα κέντρα σφαίρας και
ημισφαιρίου με την κατακόρυφη εκείνη τη στιγμή. Δίνεται η ροπή αδράνειαςτης σφαίρας ως
ଶ
προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της Ι= Μr2.
ହ
Απ: συνφ=10/7
12) Δύο πουλιά με ίδια μάζα m=0,05kg το καθένα που μπορούμε να τα θεωρήσουμε σημειακά κά-
θονται στις δύο άκρες μιας ράβδου ΓΔ. Η ράβδος ΓΔ αποτελεί την κατώτερη οριζόντια πλευρά
κατακόρυφου τετραγώνου ΑΒΓΔ που μπορεί να στρέφεται χωρίς τριβές γύρω από οριζόντιο
άξονα xx' ο οποίος ταυτίζεται με την πλευρά ΑΒ. H κάθε ράβδος του τετραγώνου έχει μάζα
Μ=0,3 Kg και μήκος L=0,1m. Ένας ξαφνικός θόρυβος τρομάζει τα πουλιά που φεύγουν ταυτό-
χρονα από τη ράβδο ΓΔ μεοριζόντια ταχύτητα υ και κάθετα προς την ράβδο ΓΔ.
α) Να βρεθεί η οριζόντια ταχύτητα υ του κάθε πουλιού αν είναι γνωστό ότι το τετράγωνο μόλις
και εκτελεί ανακύκλωση γύρω από τον άξονα περιστροφής του.
β) Να βρεθεί το μέτρο του μέγιστου ρυθμού μεταβολής της στροφορμής του τετραγώνου.
γ) Να βρεθεί η γωνιακή ταχύτητα του συστήματος όταν ο ρυθμός μεταβολής της στροφορμής
είναι μέγιστος.
ଵ
Δίνεται η ροπή αδράνειας της κάθε ράβδου γύρω από το κέντρο μάζας της ότι είναι I= ML2.
ଵଶ
Απ: α) 2√૜૙ m/s β) 0,6Nm γ) 4√૚૞ r/s
13) Ένας κύβος μάζας 2kg και ακμής d=2,8m ηρεμεί σε οριζόντιο δάπεδο ακουμπώντας σε κύλιν-
δρο μάζας 2kg και ακτίνας R=1,4m, όπως στο σχήμα. Όλες οι επαφές έχουν συντελεστές τριβής
ολίσθησης και οριακής τριβής ίσους με 0,5. Ασκούμε στο κύβο οριζόντια δύναμη F μέτρου 23Ν
της οποίας ο φορέας διέρχεται από το κέντρο του κύβου και από το μέσον του άξονα του κυ-
λίνδρου, όπως στο σχήμα.
α) Αν ο κύλινδρος κυλάει χωρίς ολίσθηση να βρεθεί η κοινή μεταφορική επιτάχυνση που απο-
κτούν τα στερεά σώματα.
β) Να εξηγηθεί γιατί ο φορέας της κάθετης αντίδρασης που ασκεί το δάπεδο στο κύβο δεν
διέρχεται από το κέντρο του κύβου και να βρεθεί η απόσταση του κέντρου του κύβου από το
φορέα της.

γ) Να βρεθεί η μέγιστη τιμή του μέτρου της δύναμης F για την οποία ο κύλινδρος κυλάει χωρίς
ολίσθηση.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας ομογενούς κυλίνδρου μάζας m και ακτίνας R ως προς τον άξονά
ଵ
του υπολογίζεται από τη σχέση Ι= mR2: Η επιτάχυνση της βαρύτητας είναι g=10m/s2
ଶ
Απ: α) 2m/s2 β) 0,1m γ) 36Ν
14) Μια ράβδος μάζας m και μήκους L στέκεται κατακόρυφη πάνω σε λείο οριζόντιο δάπεδο. Ε-
πειδή η θέση ισορροπίας είναι ασταθής, εκτρέποντας ελαφρώς τη ράβδο αυτή αρχίζει να πέ-
φτει περιστρεφόμενη και ενώ το ένα της άκρο είναι πάντα σε επαφή με το δάπεδο. Να βρείτε
την γωνιακή ταχύτητα της ράβδου τη στιγμή που πέφτει στο έδαφος. Δίνεται η επιτάχυνση της
βαρύτητας g ενώ για τη ράβδο η ροπή αδράνειας ως προς τον άξονα που διέρχεται από το κέ-
ଵ
ντρο μάζας της και είναι κάθετος σ' αυτήν είναι Ι= mL2.
ଵଶ
૜ࢍ
Απ: ට
ࡸ
15) Μια λεπτή και ομογενής ράβδος ΟΑ μάζας M=6Kg και μήκους L=1,2m, μπορεί να περιστρέφε-
ται χωρίς τριβές σε κατακόρυφο επίπεδο γύρω από οριζόντιο ακλόνητο άξονα που διέρχεται
από το άκρο της Ο και είναι κάθετος σε αυτή. Αρχικά η ράβδος διατηρείται οριζόντια. Κάποια
χρονική στιγμή την αφήνουμε ελεύθερη, οπότε τη στιγμή που γίνεται κατακόρυφη το άκρο της
Α συγκρούεται πλαστικά με αρχικά ακίνητο σώμα Σ μάζας m = 0,5 kg, το οποίο θεωρείται υλικό
σημείο και βρίσκεται σε λείο οριζόντιο δάπεδο, όπως φαίνεται στο σχήμα. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της γωνιακής επιτάχυνσης της ράβδου τη χρονική στιγμή που την αφήσαμε ελεύ-
θερη.
β) το μέτρο της στροφορμής της ράβδου κατά τον άξονα περιστροφής της ελάχιστα πριν τη σύ-
γκρουσή της με το μικρό σώμα Σ.
γ) την απώλεια μηχανικής ενέργειας του συστήματος ράβδος - σώμα Σ εξαιτίας της σύγκρου-
σης.
δ) τη μέγιστη γωνία που σχηματίζει η ράβδος με την κατακόρυφο η οποία διέρχεται από το
σημείο Ο μετά τη σύγκρουσή της με το σώμα Σ.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g ενώ για τη ράβδο η ροπή αδράνειας ως προς τον άξονα
ଵ
που διέρχεται από το κέντρο μάζας της και είναι κάθετος σ' αυτήν είναι Ι= ΜL2
ଵଶ
Απ: α) 12,5r/s2 β) 14,4Kgm2/s γ) 7,2J δ) συνφ=0,314

16) Δύο ομογενείς κύλινδροι Κι και Κ2, ακτίνας R=0,4 m και μάζας m=10 kg ο καθένας, συνδέονται
με λεπτό, αβαρές και μη εκτατό νήμα και βρίσκονται σε δύο κεκλιμένα επίπεδα με ίδια γωνία
κλίσης φ=37°, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Το νήμα είναι τυλιγμένο σε πολλές στρο-
φές στον κύλινδρο Κ2, εφάπτεται στην περιφέρεια μιας μικρής και αβαρούς τροχαλίας και το
άλλο άκρο του είναι δεμένο στο κέντρο μάζας του κυλίνδρου Κ1. Αρχικά ασκούμε δύναμη F στο
κέντρο μάζας του κυλίνδρου Κ2 παράλληλη στο κεκλιμένο επίπεδο και το σύστημα των δύο κυ-
λίνδρων ισορροπεί ακίνητο με τα κέντρα μάζας τους να βρίσκονται στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο.
α) Να προσδιορίσετε την κατεύθυνση και να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης F.
β) Τη χρονική στιγμή t=0 καταργούμε τη δύναμη F, οπότε το σύστημα αρχίζει να κινείται, ο κά-
θε κύλινδρος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο κεκλιμένο επίπεδο και το νήμα δε γλιστρά στο
αυλάκι της τροχαλίας και του κυλίνδρου Κ2.
γ) Τη χρονική στιγμή t1 η κατακόρυφη απόσταση των κέντρων μάζας των δύο κυλίνδρων ισού-
ται με 2,88 m. Να υπολογίσετε το μέτρο της μετατόπισης του κέντρου μάζας κάθε κυλίνδρου
στη διεύθυνση του κεκλιμένου επιπέδου για τη χρονική διάρκεια 0 έως t1 , και το ρυθμό μετα-
βολής της κινητικής ενέργειας κάθε κυλίνδρου τη χρονική στιγμή t1.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας ομογενούς κυλίνδρου μάζας m και ακτίνας R ως προς τον άξονά
ଵ
του υπολογίζεται από τη σχέση Ι= mR2: Η επιτάχυνση της βαρύτητας είναι g=10m/s2 και ημ37°
ଶ
= 0,6.
Απ: α) 60N β) 3,2m , 1,6m γ) 76,8J/s , 19,2J/s
17) Η λεπτή ομογενής ράβδος OA του σχήματος έχει μάζα Μ=3kg, μήκος L=1m και μπορεί να
στρέφεται γύρω από το άκρο της Ο χωρίς τριβές σε κατακόρυφο επίπεδο. Σώμα αμελητέων δι-
αστάσεων και μάζας m=1kg είναι δεμένο στο ένα άκρο κατακόρυφου νήματος μήκους d=2,5m,
του οποίου το άλλο άκρο Κ είναι στερεωμένο ακλόνητα. Εκτρέπουμε το σώμα από τη θέση ι-
σορροπίας του, έτσι ώστε το νήμα να γίνει οριζόντιο και αφήνουμε το σώμα ελεύθερο. Το νή-
μα για να μην σπάσει, πρέπει ν' ασκεί τάση μικρότερη των 30Ν, (Τ<30Ν).
α) Να δείξετε ότι το νήμα σπάει τη στιγμή που γίνεται κατακόρυφο.
β) Αμέσως μετά το κόψιμο του νήματος το σώμα προσκολλάται στο κάτω άκρο της κατακόρυ-
φης ράβδου. Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα ω του συστήματος σώμα- ράβδος αμέσως
μετά την πλαστική κρούση.
γ) Να υπολογίσετε τη μέγιστη γωνιακή εκτροπή του συστήματος.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g = 10m/s2 και η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς
ଵ
άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της κάθετος σε αυτήν Ι= ΜL2.
ଵଶ
Απ: β) 5√૛/2 r/s γ) 600

18) To σύστημα του παρακάτω σχήματος ισορροπεί, ώστε το κατακόρυφο ελατήριο να έχει το φυ-
σικό του μήκος l0· Το σώμα, το οποίο είναι εξαρτημένο στο ελατήριο, έχει μάζα m=1kg και ο
δακτύλιος στο κεκλιμένο επίπεδο έχει μάζα Μ και ακτίνα R=(π/10)m. Το κεκλιμένο επίπεδο έ-
χει γωνία κλίσης φ με ημφ=0,8, η τροχαλία Τ είναι αβαρής και το αβαρές νήμα που τυλίγεται
στο δακτύλιο είναι παράλληλο στο κεκλιμένο επίπεδο. Να υπολογίσετε:
α) το μέτρο της τάσης του νήματος και της στατικής τριβής στο δακτύλιο.
β) τη μάζα Μ του δακτυλίου.

Τη χρονική στιγμή t=0 κόβουμε το νήμα, οπότε το σώμα μάζας m εκτελεί κατακόρυφη απλή
αρμονική ταλάντωση και ο δακτύλιος κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει μέχρι τη βάση του κεκλιμέ-
νου επιπέδου. Όταν το σώμα μάζας m έχει εκτελέσει μια απλή αρμονική ταλάντωση, το κέντρο
μάζας του δακτυλίου έχει μετατοπιστεί κατά x=2π2 m. γ) Να υπολογίσετε τον αριθμό των περι-
στροφών του δακτυλίου, όταν το κέντρο μάζας του έχει μετατοπιστεί κατά x και τη σταθερά Κ
του ελατηρίου.
δ) Να γράψετε τη χρονική εξίσωση της απομάκρυνσης της απλής αρμονικής ταλάντωσης του
σώματος μάζας m, θεωρώντας θετική φορά προς τα πάνω.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g=1 0m/s2 και η ροπή αδράνειας του δακτυλίου ως προς
τον άξονα περιστροφής του I = MR2.
Απ: α) 10Ν , 10Ν β) 2,5Κg γ) 10 , 4N/m δ) y=2,5ημ(2t+π/2) (S.I)
19) Ομογενής σφαίρα μάζας m=1kg και ακτίνας r=0,1m βρίσκεται ακίνητη σε σημείο Α οριζοντίου
επιπέδου. Τη χρονική στιγμή t=0 αρχίζει ν' ασκείται στο κέντρο μάζας της σφαίρας οριζόντια
σταθερή δύναμη μέτρου F=14Ν. Η σφαίρα αρχίζει να κυλίεται χωρίς να ολισθαίνει στο οριζό-
ντιο επίπεδο και η δύναμη F καταργείται τη στιγμή που η σφαίρα έρχεται σε επαφή με το ση-
μείο Δ. Όταν η σφαίρα φτάνει στο σημείο Γ συναντά κυλινδρική επιφάνεια ακτίνας R=0,8m
στην οποία ανέρχεται κυλιόμενη χωρίς ολίσθηση.
α) Να υπολογίσετε την επιτάχυνση του κέντρου μάζας της σφαίρας αμέσως μετά την δράση
της οριζόντιας δύναμης.
β) Να υπολογίσετε την ελάχιστη τιμή του συντελεστή στατικής τριβής ανάμεσα στη σφαίρα και
στο οριζόντιο επίπεδο, ώστε να είναι δυνατή η κύλιση της σφαίρας χωρίς ολίσθηση.
γ) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση που να δείχνει πώς μεταβάλλεται το μέτρο της στα-
τικής τριβής σε συνάρτηση με το χρόνο, στην κίνηση της σφαίρας από το Α μέχρι το Γ.
δ) Να υπολογίσετε τη γωνιακή ταχύτητα της σφαίρας 0,05s πριν φτάσει στο σημείο Γ.
ε) Να δείξετε ότι η σφαίρα θα εκτελέσει ασφαλή ανακύκλωση στην κυλινδρική επιφάνεια.
Δίνονται: ΑΔ = ΔΓ = 1,8m.H επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2 και η ροπή αδράνειας της
ଶ
σφαίρας ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της είναι Ι= Μr2.
ହ
Απ: α) 10m/s2 β) 0,4 δ) 60r/s

20) Ο κύλινδρος του σχήματος έχει μάζα Μ=2kg και ακτίνα R=0,2m. Ένα νήμα είναι τυλιγμένο σε
λεπτό αυλάκι ακτίνας r = R/2 . Η άκρη του νήματος συνδέεται με σώμα Σ μάζας m=1kg, το ο-
ποίο αρχικά είναι ακίνητο στο λείο και υπερυψωμένο οριζόντιο επίπεδο του σχήματος. Στο
σώμα αρχίζει ν' ασκείται σταθερή οριζόντια δύναμη μέτρου F=14Ν με συνέπεια ο δίσκος να ε-
κτελεί κύλιση χωρίς ολίσθηση. Η ροπή αδράνειας του κυλίνδρου ως προς τον άξονα περιστρο-
φής είναι I = MR2/2.
α) Να βρείτε την τιμή του λόγου ακ/α όπου ακ και α οι επιταχύνσεις του κέντρου μάζας του κυ-
λίνδρου και του σώματος Σ αντίστοιχα,
β) Να υπολογίσετε την τάση του νήματος.
γ) Να υπολογίσετε κατά τη χρονική στιγμή που η ταχύτητα του σώματος Σ είναι 6m/s:
το ρυθμό με τον οποίο προσφέρει ενέργεια η δύναμη F.
το ρυθμό με τον οποίο αυξάνεται η κινητική ενέργεια του σώματος Σ.
το ρυθμό με τον οποίο αυξάνεται η κινητική ενέργεια μεταφοράς του κυλίνδρου.
το ρυθμό με τον οποίο αυξάνεται η κινητική ενέργεια περιστροφής του κυλίνδρου.
Απ: α) 2/3 β) 8Ν γ) 84J/s , 36J/s , 32J/s , 16L/s
21) Λεπτός δίσκος μάζας Μ=1kg και ακτίνας R=1m βρίσκεται πάνω σε λείο οριζόντιο και ορθογώ-
νιο τραπέζι μήκους ΖΕ=d=4m, με το κέντρο μάζας του να είναι στην αριστερή πλευρά ΓΖ του
τραπεζιού. Με τη βοήθεια ενός τυλιγμένου νήματος στην περιφέρεια του ασκούμε στο δίσκο
τη χρονική στιγμή t=0 εφαπτομενική δύναμη μέτρου F=2Ν. Η ροπή αδράνειας του δίσκου ως
προς τον άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας του είναι I=MR2/2.
α) Να υπολογίσετε τη χρονική στιγμή t1 στην οποία θα φτάσει το κέντρο μάζας του δίσκου στην
πλευρά ΔΕ του τραπεζιού. Πόσες περιστροφές θα έχει εκτελέσει ο δίσκος και ποιο είναι το μή-
κος του νήματος που έχει ξετυλιχθεί μέχρι τότε;
β) Να υπολογίσετε την ταχύτητα του κέντρου μάζας και τη γωνιακή ταχύτητα του δίσκου τη
χρονική στιγμή t1.
γ) Τη χρονική στιγμή t1 να βρείτε το μέτρο της ταχύτητας του σημείου Α που φαίνεται στο
σχήμα.
Απ: α) 2s , 4/π , 8m β) 4m/s , 8r/s γ) 4m/s
Η ράβδος του παρακάτω σχήματος έχει μάζα Μ=6kg, μήκος L=2m

και στο ελεύθερο άκρο της έχει προσκολλημένο σημειακό σφαιρί-
διο μάζας m1=2kg. Η ράβδος μπορεί να στρέφεται χωρίς τριβές γύ-
ρω από οριζόντιο άξονα, που διέρχεται από το άλλο άκρο της. Το
σύστημα ράβδος- σφαιρίδιο αφήνεται να πέσει χωρίς αρχική γω-
νιακή ταχύτητα από κατακόρυφη θέση. Όταν η ράβδος γίνει οριζό-
ντια, το σφαιρίδιο του άκρου της συγκρούεται με σώμα μάζας
m2=48kg, το οποίο είναι στερεωμένο στο άνω άκρο κατακόρυφου
ελατηρίου σταθεράς Κ=4800N/m. Μετά τη κρούση το σύστημα ρά-

βδος- σφαιρίδιο αναπηδά έτσι ώστε η μέγιστη γωνιακή εκτροπή της ράβδου να είναι 30° σε
σχέση με την οριζόντια διεύθυνση. Θεωρήστε ότι η κρούση γίνεται ακαριαία. Να βρείτε:
α) το μέτρο της ταχύτητας της μάζας m1 ακριβώς πριν την κρούση.
β) το μέτρο της ταχύτητας της μάζας m1 ακριβώς μετά την κρούση.
γ) την εξίσωση της απομάκρυνσης της απλής αρμονικής ταλάντωσης που θα εκτελέσει το σώμα
μάζας m2. Θεωρήστε ως χρονική στιγμή t=0, τη στιγμή της κρούσης και θετική φορά προς τα
πάνω.
δ) τη μηχανική ενέργεια που χάθηκε κατά τη κρούση.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2, η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς άξονα
ଵ
που διέρχεται από το κέντρο μάζας της κάθετος σε αυτήν Ι= ΜL2 και √2=1,4.
ଵଶ
Απ: α) 7m/s β) 5m/s γ) y=0,1ημ(10t+π) (S.I) δ) 24J
22) Στο διπλανό σχήμα ο δίσκος έχει μάζα Μ=6kg και συγκρατείται ακίνητος με τη βοήθεια αβα-
ρούς νήματος που είναι τυλιγμένο στην περιφέρεια του. Το κεκλιμένο επίπεδο πολύ μεγάλου
μήκους έχει γωνία κλίσης φ=30°.
α) Να υπολογίσετε την ελάχιστη τιμή του συντελεστή στατικής τριβής μ5 ώστε ο δίσκος να ι-
σορροπεί.
Κάποια στιγμή (t=0) ρίχνουμε λιπαντικό στην επιφάνεια του κεκλιμένου επιπέδου με συνέπεια
ο συντελεστής τριβής να μηδενιστεί και ο δίσκος ν' αρχίσει να κατέρχεται εκτελώντας σύνθετη
κίνηση.
β) Ποια είναι η επιτάχυνση του κέντρου μάζας του δίσκου;
γ) Ποιος είναι ο ρυθμός αύξησης της κινητικής ενέργειας περιστροφής του δίσκου τη χρονική
στιγμή t = 3s;
δ) Ποιο είναι το έργο της ροπής της τάσης μέχρι τη χρονική στιγμή t = 3s;
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας είναι g=10m/s2 και η ροπή αδράνειας του δίσκου ως
προς τον άξονα περιστροφής του είναι I=MR2/2.
Απ: α) √૜/6 β) 10/3 m/s2 γ) 100J/s δ)150J
23) Η λεπτή ομογενής ράβδος OA του σχήματος έχει μάζα Μ=6kg, μήκος L=1m και μπορεί να
στρέφεται σε κατακόρυφο επίπεδο γύρω από το άκρο της Ο χωρίς τριβές. Αρχικά η ράβδος εί-
ναι κατακόρυφη και στο άκρο της Α αρχίζει ν' ασκείται δύναμη σταθερού μέτρου F=15 √2Ν, με
διεύθυνση μονίμως κάθετη στη ράβδο.
α) Να υπολογίσετε το ρυθμό μεταβολής της στροφορμής της ράβδου, όταν αυτή διέρχεται από
την οριζόντια θέση.
β) Να υπολογίσετε τη μέγιστη γωνιακή ταχύτητα που αποκτά η ράβδος κατά την άνοδό της.
Δίνονται: η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10m/s2 και η ροπή αδράνειας της ράβδου ως προς
ଵ
άξονα που διέρχεται από το κέντρο μάζας της κάθετος σ' αυτήν Ι= ΜL2, π=3,14 και √2=1,4.
ଵଶ
Απ: α)-9 Νm β) 2,76 r/s

24) Οι δίσκοι Δ1 και Δ2 του παρακάτω σχήματος έχουν μάζες Μ1=4m και Μ2=m, ενώ οι ακτίνες τους
είναι ίσες. Οι δίσκοι μπορούν να περιστρέφονται γύρω από κοινό τους άξονα χωρίς τριβές. Ο
δίσκος Δ1 έχει σταθερή γωνιακή ταχύτητα ω1=10rad/s ενώ ο Δ2 είναι ακίνητος και τη χρονική
στιγμή t=0 δέχεται σταθερή ροπή τ2=10Nm, οπότε αποκτά γωνιακή επιτάχυνση αγ2 = 5rad/s2.
α) Να υπολογίσετε τη ροπή αδράνειας του κάθε δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής του.
β) Ποια χρονική στιγμή οι δυο δίσκοι έχουν πραγματοποιήσει των ίδιο αριθμό περιστροφών;
Τη στιγμή που οι δίσκοι έχουν ίσες κινητικές ενέργειες, παύει να ασκείται στο δίσκο Δ2 η ροπή
και οι δίσκοι έρχονται σε επαφή χωρίς να δεχθούν εξωτερικές ροπές. Μετά από κάποιο χρονι-
κό διάστημα κινούνται με κοινή γωνιακή ταχύτητα. Να υπολογίσετε: γ) το μέτρο της κοινής γω-
νιακής ταχύτητας των δύο δίσκων.
δ) την απώλειας της κινητικής ενέργειας του συστήματος των δύο δίσκων.
Δίνεται: η ροπή αδράνειας δίσκου ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο του κάθετος
στο επίπεδο του είναι I=mR2/2.
Απ: α)8Kg m2 , 2Kg m2 β) 4s γ) 12r/s ή 4r/s δ) 80J ή 720J
25) Οριζόντιος δίσκος μάζας Μ=10kg και ακτίνας R=1m στρέφεται χωρίς τριβές με γωνιακή ταχύτη-
τα μέτρου ω0 γύρω από κατακόρυφο και σταθερό άξονα που διέρχεται από το κέντρο του. Στην
περιφέρεια του δίσκου είναι στερεωμένη βόμβα μικρών διαστάσεων μάζας mβ=2kg. Κάποια
στιγμή η βόμβα εκρήγνυται και διασπάται σε δύο κομμάτια ίσης μάζας. Το ένα κομμάτι κινεί-
ται εφαπτομενικά στη περιφέρεια του δίσκου με ταχύτητα μέτρου υ0 στο λείο επίπεδο και συ-
γκρούεται πλαστικά με σώμα μάζας m1=9kg, το οποίο είναι στερεωμένο σε οριζόντιο ελατήριο
σταθεράς Κ=1000 N/m. Ο άξονας του ελατηρίου είναι στη διεύθυνση κίνησης του κομματιού
τη βόμβας και το συσσωμάτωμα που δημιουργείται, εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση πλά-
τους Α=1m.To άλλο κομμάτι της βόμβας παραμένει κολλημένο στην περιφέρεια του δίσκου, ο
οποίος αμέσως μετά την έκρηξη στρέφεται με γωνιακή ταχύτητα μέτρου ω1=5rad/s και με φο-
ρά αντίθετη από τη φορά της ώ0, όπως στο σχήμα.
α) το μέτρο υο της ταχύτητας του κομματιού της βόμβας.
β) το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας ωο του δίσκου πριν την έκρηξη.
γ) το μέτρο της μεταβολής της στροφορμής του δίσκου εξαιτίας της έκρηξης.
δ) τον αριθμό των περιστροφών που θα εκτελέσει ο δίσκος, από τη χρονική στιγμή που γίνεται
η πλαστική κρούση κομματιού βόμβας-σώματος m1, μέχρι τη χρονική στιγμή που το συσσωμά-
τωμα που δημιουργήθηκε θα εκτελέσει δέκα πλήρεις ταλαντώσεις.
Δίνεται: η ροπή αδράνειας δίσκου ως προς άξονα που διέρχεται από το κέντρο του κάθετος
στο επίπεδο του I=MR2/2.
Απ: α) 100m/s β) 10r/s γ) 75 Kgm2/s δ) 5
26) Ο ομογενής δίσκος του παρακάτω σχήματος έχει μάζα Μ, ακτίνα R και εκτοξεύεται στο οριζό-
ντιο δάπεδο με δύο τρόπους.
1ος τρόπος: Ο δίσκος εκτοξεύεται με ταχύτητα κέντρου μάζας υ 0 και μηδενική γωνιακή ταχύ-
τητα.
2ος τρόπος: Ο δίσκος εκτοξεύεται με γωνιακή ταχύτητα ω0 και μηδενική ταχύτητα κέντρου μά-
ζας.
Και στους δύο τρόπους εκτόξευσης η κινητική ενέργεια εκτόξευσης του δίσκου είναι ίση με 36
J. Αν ο συντελεστής τριβής ολίσθησης που εμφανίζει ο δίσκος με το οριζόντιο δάπεδο είναι μ,
να υπολογίσετε για τους δύο τρόπους εκτόξευσης τη θερμότητα λόγω τριβής η οποία αναπτύ-
χθηκε από τη στιγμή που ο δίσκος εκτοξεύτηκε έως τη στιγμή που ξεκίνησε να κυλίεται χωρίς
να ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπεδο.
Δίνεται ότι η ροπή αδράνειας του δίσκου ως προς τον άξονα περιστροφής που διέρχεται από
το κέντρο του και είναι κάθετος στο επίπεδο του υπολογίζεται από τον τύπο: Ι=MR 2 /2. Η επι-
τάχυνση της βαρύτητας ισούται με g=10m/s 2 .
Απ: 12J , 24J

ο
Κεφάλαιο 5
ΚΡΟΥΣΕΙΣ
ΦΑΙΝOΜΕΝΟ DOPPLER
ΚΡΟΥΣΕΙΣ
Κρούση ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ή περισσό-

τερα σώματα έρχονται σε επαφή για πολύ μικρό χρονικό διάστημα
κατά το οποίο τα σώματα αλληλεπιδρούν με ισχυρές δυνάμεις, με
αποτέλεσμα την απότομη μεταβολή της κινητικής τους κατάστα-
σης.
Η έννοια της κρούσης είναι διευρυμένη στην περίπτωση του μικρόκο-

σμου, όπου τα συγκρουόμενα σώματα δεν έρχονται υποχρεωτικά σε
επαφή. Όταν για παράδειγμα ένα σωμάτιο α κινείται προς έναν ακί-
νητο πυρήνα, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των φορτισμένων σωματι-
δίων γίνονται πολύ ισχυρές όταν τα σώματα πλησιάσουν με αποτέλε-
σμα να μεταβάλλονται απότομα οι κινητικές καταστάσεις των σωμά-
των, χωρίς αυτά να έρχονται τελικά σε επαφή. Η ιδιαίτερη αυτή περί-
πτωση κρούσης ονομάζεται σκέδαση.
Διάκριση των κρούσεων:
Με κριτήριο τις διευθύνσεις των ταχυτήτων πριν την κρούση
α. Κεντρική ονομάζεται η κρούση αν οι ταχύτητες των κέντρων μά-

ζας των σωμάτων πριν την κρούση έχουν την ίδια διεύθυνση. Αν τα
σώματα θεωρηθούν υλικά σημεία, τότε και οι ταχύτητες τους μετά
την κρούση έχουν την ίδια διεύθυνση, την ίδια με αυτή των αρχικών
ταχυτήτων.
β. Έκκεντρη ονομάζεται η κρούση αν οι ταχύτητες των κέντρων μάζας των

σωμάτων πριν την κρούση έχουν παράλληλες διευθύνσεις.
γ. Πλάγια ονομάζεται η κρούση αν οι ταχύτητες των κέντρων μάζας των

σωμάτων πριν την κρούση έχουν τυχαίες διευθύνσεις.
Με κριτήριο τη διατήρηση ή μη της μηχανικής ενέργειας του συστήματος
α. Ελαστική ονομάζεται η κρούση κατά την οποία η μηχανική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων
διατηρείται. Δηλαδή: Εμηχ(αρχ) = Εμηχ(τελ)
ΚΡΟΥΣΕΙΣ -333-
Σ Με δεδομένο ότι η χρονική διάρκεια μιας κρούσης είναι πολύ μικρή, θεωρούμε ότι πρακτικά η
κρούση δύο σωμάτων συμβαίνει σε ένα σημείο του χώρου και τα σώματα δεν μετακινούνται κατά
Χ
τη διάρκεια της. Έτσι η δυναμική ενέργεια των σωμάτων παραμένει σταθερή κατά τη διάρκεια της
Ο κρούσης. Συνεπώς η διατήρηση της μηχανικής ενέργειας του συστήματος των σωμάτων μεταπί-
Λ πτει σε διατήρηση της κινητικής ενέργειας του συστήματος των σωμάτων. Έτσι, αν Κολ (αρχ) είναι
Ι η κινητική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων ελάχιστα πριν την κρούση και Κολ(τελ) αμέσως
Ο μετά, θα πρέπει: Κολ (αρχ) = Κολ(τελ)
β. Ανελαστική ονομάζεται η κρούση στην οποία ένα μέρος της μηχανικής ενέργειας του συστήματος
των σωμάτων μετατρέπεται σε θερμική. Δηλαδή:
Εμηχ(αρχ) = Εμηχ(τελ) + Q όπου Q το ποσό θερμότητας.
Σ
Και σε αυτήν την περίπτωση σύμφωνα με τη διευκρίνιση που παρουσιάστηκε στην περίπτωση της
Χ
ελαστικής κρούσης, η θερμική ενέργεια Q προέρχεται από τη μείωση της κινητικής ενέργειας του
Ο
συστήματος των σωμάτων. Συνεπώς:
Λ Κολ (αρχ) = Κολ(τελ) + Q
Ι
Ο
Μία περίπτωση ανελαστικής κρούσης είναι η πλαστική κρούση, κατά την οποία το ένα σώμα “σφηνώ-
νεται” στο άλλο με αποτέλεσμα να δημιουργείται συσσωμάτωμα.
Η Διατήρηση της ορμής στις κρούσεις

Κατά την κρούση των σωμάτων οι δυνάμεις αλληλεπίδρασης (εσωτερικές δυνάμεις) που αναπτύσσο-
νται μεταξύ των σωμάτων είναι κατά πολύ ισχυρότερες από τις τυχόν υπάρχουσες εξωτερικές. Έτσι το
σύστημα μπορεί να θεωρηθεί μονωμένο για τη διάρκεια της κρούσης, οπότε ισχύει η Αρχή Διατήρησης
της Ορμής.
 
Άρα στη διάρκεια κάθε κρούσης ισχύει: Po()  P() .
Κεντρική ελαστική κρούση δύο σφαιρών

Έστω δύο σφαίρες με μάζες m1 και m2 οι οποίες κινούνται με ταχύτητες μέτρων u1 και u2 αντίστοιχα. Οι
σφαίρες συγκρούονται κεντρικά και ελαστικά με αποτέλεσμα μετά την κρούση οι ταχύτητες τους να
έχουν μέτρο u΄1 και u΄2, όπως φαίνεται στο σχήμα. Για να υπολογίσουμε τις ταχύτητες των σφαιρών
μετά τη κρούση εργαζόμαστε ως εξής:
Κατά τη διάρκεια της κρούσης των δύο σφαιρών το σύστημα τους θεωρείται μονωμένο. Άρα ισχύει η
 
ΑΔΟ: Po()  P()
Η κρούση είναι κεντρική, άρα η παραπάνω διανυσματική έκφραση της ΑΔΟ μεταπίπτει σε αλγεβρική:
m1 u1 + m2 u2 = m1 u΄1 + m2 u΄2 (1)
Η κρούση είναι ελαστική άρα: Κολ (αρχ) = Κολ(τελ) ή
1 1 1 1
m1 u12 + m2 u22 = m1 u΄12 + m2 u΄22 (2)
2 2 2 2
Η εξίσωση (1) γράφεται: m1 (u1 - u΄1 ) = m2 (u΄2- u2) (3)
ενώ η (2): m1 (u1 - u΄1 ) (u1 + u΄1 ) = m2 (u΄2- u2) (u΄2+ u2) (4)
Διαιρώντας κατά μέλη τη σχέση (4) με τη σχέση (3) προκύπτει:
u1 + u΄1 = u΄2+ u2 (5)
Οι ταχύτητες των σφαιρών αμέσως μετά την κρούση προκύπτουν λύνοντας το σύστημα των (3) και (5):
(m1  m 2 )u1  2m 2 u 2
u΄1 = (6)
m1  m 2
(m 2  m1 )u2  2m1u1
u΄2 = (7)
m1  m 2
Στις σχέσεις αυτές καταλήξαμε υποθέτοντας ότι οι ταχύτητες των σωμάτων πριν και μετά την κρούση
έχουν τη φορά του σχήματος, άρα σε αυτές αντικαθιστούμε τις αλγεβρικές τιμές των ταχυτήτων. Αν
προκύψει αρνητική τιμή, τότε η εν λόγω ταχύτητα είναι αντίθετης φοράς από αυτή που έχουμε σχεδιά-
σει.
Διερεύνηση των σχέσεων (6), (7)
Α. Αν m1= m2 τότε από τις σχέσεις (6), (7) προκύπτει
u1΄ = u2
u2΄ = u1
δηλαδή σε μία κεντρική ελαστική κρούση δύο σφαιρών με ίσες μάζες, οι σφαίρες “ανταλλάσσουν” τα-
χύτητες
Β. Αν u2= 0 , αν δηλαδή η σφαίρα μάζας m2 είναι ακίνητη πριν την κρούση τότε από τις σχέσεις (6), (7)
προκύπτει :
(m1  m 2 )u1 2m1u1
u΄1 = (8) u΄2 = (9)
m1  m 2 m1  m2
Γ. Αν u2= 0 και m2 >> m1 αν δηλαδή η μία σφαίρα συγκρούεται κεντρικά και
ελαστικά με άλλη ακίνητη και πολύ μεγαλύτερης μάζας τότε από τις (8) και
(9) προκύπτει:
u1΄ = -u1
u2΄  0
δηλαδή η σφαίρα με την μικρότερη μάζα ανακλάται με ταχύτητα ίδιου μέτρου και αντίθετης φοράς
από αυτήν της αρχικής και το σώμα με την κατά πολύ μεγαλύτερη μάζα, παραμένει πρακτικά ακίνητο.
►Την ίδια συμπεριφορά παρουσιάζει η ελαστική κρούση μίας σφαίρας με

ακλόνητο εμπόδιο, όπως ένας τοίχος, αν η σφαίρα προσκρούει με ταχύτητα
κάθετη στην επιφάνεια του τοίχου
Διευκρινίσεις:
i. Μελέτη πλαστικής κρούσης δύο σωμάτων
Έστω ένας μικρός ξύλινος κύβος μάζας M ο οποίος κινείται οριζόντια με ταχύτητα μέτρου u και ένα
βλήμα μάζας m το οποίο κινείται στην ίδια διεύθυνση με τον κύβο με ταχύτητα uo. Ας υποθέσουμε ότι
τα σώματα συγκρούονται κεντρικά και πλαστικά, δημιουργώντας συσσωμάτωμα μάζας (m+M)το οποίο
αμέσως μετά την κρούση έχει ταχύτητα V.
Η ορμή του συστήματος των σωμάτων διατηρείται σταθε-

ρή, άρα:
  
 m +  M =  ΄ ( m   ) => muo + Mu =(m+M) V =>
mu    u
V=
m
Η κινητική ενέργεια του συστήματος των σωμάτων πριν την κρούση είναι:
1 1
Koλ(αρχ) = muo2 + M u2
2 2
ενώ η κινητική ενέργεια του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση είναι:
2
1 1  muo  u 
Koλ(τελ) = (m+M) V2 => Koλ(τελ) = (m+M)   =>
2 2  m 
2
1 (mu  u)
Koλ(τελ) =
2 m
Η θερμική ενέργεια που εκλύεται κατά την κρούση θα είναι:
2
1 2 1 2 1 (muo   u)
Q = Koλ(αρχ) - Koλ(τελ) = muo + M u -
2 2 2 m
ii. Ισότητα της γωνίας πρόσπτωσης με τη γωνία ανάκλασης όταν
σφαίρα συγκρούεται πλάγια και ελαστικά με ακλόνητο εμπόδιο.
Θεωρούμε μία σφαίρα μάζας m η οποία προσκρούει σε κατακόρυφο

τοίχο, έτσι ώστε η ταχύτητα της να σχηματίζει με την κάθετη στον τοίχο
γωνία π. Αναλύουμε την ταχύτητα u σε δύο κάθετες μεταξύ τους συνι-
στώσες, μια κάθετη στο εμπόδιο και μία παράλληλη στο εμπόδιο. Η σύγκρουση αφορά τη συνιστώσα η
οποία είναι κάθετη στο εμπόδιο, δηλαδή την ux. Στη διεύθυνση αυτή το σώμα δέχεται δύναμη από
ακλόνητο εμπόδιο, άρα δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε την ΑΔΟ. Στη διεύθυνση που είναι παράλληλη
στο εμπόδιο η ορμή θα παραμένει σταθερή, αφού δεν ασκείται δύναμη στη σφαίρα. Άρα και οι αντί-
στοιχες συνιστώσες πριν και μετά την κρούση είναι ίσες. Δηλαδή uy= u΄y (1)
1 2 1
Η κρούση είναι ελαστική, άρα K= K΄ ή mu = mu΄2 ή u= u΄ . (2)
2 2
Από τις (1) και (2): u2 = u΄2 => u2 2
x  uy = u΄2 2
x  u΄y =>|ux| = |u΄x| => ux= - u΄x
Επίσης, από την (1) έχουμε: uy= - u΄y => ημπ = ημα => π = α , δηλαδή η γωνία πρόσπτωσης ισούται με
τη γωνία ανάκλασης.
ΟΜΑΔΑ Α.
1. Στις κρούσεις ισχύει η αρχή της διατήρησης της ορμής διότι:
α) δεν ασκούνται δυνάμεις.
β) δεν δημιουργούνται ροπές.
γ) οι εσωτερικές δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά την κρούση θεωρούνται πελώριες σε σχέση με
τις πιθανόν υπάρχουσες εξωτερικές δυνάμεις.
δ) ισχύει και η Αρχή της Διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας.
2. Σε μια κρούση δυο σωμάτων:

α) συμβαίνει απότομη αλλαγή της κινητικής κατάστασης των σωμάτων.
β) ισχύει πάντα η Αρχή της Διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας.
γ) συμβαίνει απότομη αλλαγή στη θερμοκρασία των σωμάτων.
δ) αναπτύσσονται ισχυρές εξωτερικές δυνάμεις.
3. Όταν μια σφαίρα συγκρούεται κάθετα και ελαστικά με ένα τοίχο:

α) γυρίζει πίσω με την ίδια κινητική ενέργεια
β) γυρίζει πίσω με την ίδια ταχύτητα
γ) γυρίζει πίσω με την ίδια ορμή
δ) αφήνει ένα μέρος της ενέργειάς της στον τοίχο
4. Όταν μια σφαίρα συγκρούεται πλάγια και ελαστικά με ένα τοίχο:

α) γυρίζει πίσω με την ίδια ταχύτητα
β) δέχεται δύναμη που είναι κάθετη στη διεύθυνση του τοίχου.
γ) Γυρίζει πίσω με την ίδια ορμή
δ) Γυρίζει πίσω στην ίδια διεύθυνση με την αρχική
5. Δυο ελαστικές σφαίρες με μάζες m1, m2 κινούνται πάνω στην ίδια διεύθυνση με ταχύτητες υ1, υ2. Οι
σφαίρες συγκρούονται κεντρικά και ανταλλάσσουν ταχύτητες. Αυτό συνέβη διότι ισχύει:
α) m1>> m2
β) m1= m2
γ) m1<< m2
δ) υ1=2υ2
6. Η μηχανική ενέργεια διατηρείται σταθερή:

α) στην ανελαστική κρούση
β) στην πλαστική κρούση
γ) στην ελαστική κρούση
δ) σε όλες τις κρούσεις
7. Όταν δύο σώματα συγκρούονται πλαστικά τότε:

α) η ορμή κάθε σώματος διατηρείται
β) η κινητική ενέργεια κάθε σώματος διατηρείται
γ) η μηχανική ενέργεια του συστήματος διατηρείται
δ) μετά την κρούση κινούνται σαν ένα σώμα
8. Σε μια πλάγια πλαστική κρούση δυο σωμάτων:

α) τα σώματα πριν την κρούση κινούνταν στην ίδια διεύθυνση
β) διατηρείται η ορμή
ΑΣΚΗΣΕΙΣ στις ΚΡΟΥΣΕΙΣ -341-

γ) διατηρείται η κινητική ενέργεια του συστήματος
δ) έχουμε διατήρηση της μηχανικής ενέργειας του συστήματος
9. Μια ελαστική σφαίρα κινούμενη με ταχύτητα υ συγκρούεται κεντρικά με άλλη ακίνητη πολύ μεγα-
λύτερης μάζας. Το μέτρο της ταχύτητας της μικρής σφαίρας μετά την κρούση είναι πολύ κοντά στην
τιμή:
α) 0 β) υ γ) 2υ δ) 3υ
10. Μια σφαίρα μάζας m συγκρούεται με άλλη τετραπλάσιας μάζας. Αν η μικρή ασκεί δύναμη μέτρου F
στη μεγάλη, τότε και η μεγάλη ασκεί στη μικρή δύναμη μέτρου:
α) F β) 2F γ) 4F δ) F/4
11. Μια κρούση λέγεται έκκεντρη όταν:

α) δεν ικανοποιεί την αρχή διατήρησης της ορμής
β) δεν ικανοποιεί την αρχή διατήρησης της ενέργειας
γ) οι ταχύτητες των κέντρων μάζας των σωμάτων που συγκρούονται είναι κάθετες
δ) οι ταχύτητες των κέντρων μάζας των σωμάτων που συγκρούονται είναι παράλληλες
12. Δύο μικρά σώματα συγκρούονται μετωπικά και πλαστικά. Ο λόγος της ολικής κινητικής ενέργειας
Κ ολ(μετα)
του συστήματος των μαζών πριν και μετά την κρούση είναι = 0,75. Το ποσοστό της ε-
Κ ολ(πριν)
νέργειας που χάθηκε κατά την κρούση είναι:

α) 0% β) 25% γ) 50% δ) 75%.
13. Στην ανελαστική κρούση μεταξύ δύο σφαιρών:

α) η κινητική ενέργεια αυξάνεται
β) η κινητική ενέργεια παραμένει σταθερή
γ) η ορμή κάθε σφαίρας παραμένει σταθερή
δ) μέρος της κινητικής ενέργειας των δύο σφαιρών μετατρέπεται σε θερμότητα
14. Μία σφαίρα προσκρούει ελαστικά και πλάγια σε έναν τοίχο με ταχύτητα μέτρου υ και διεύθυνσης
που σχηματίζει γωνία π με την κάθετη στον τοίχο. Αν υ΄ το μέτρο της ταχύτητας της σφαίρας μετά
την κρούση και α η γωνία που σχηματίζει η διεύθυνσή της με την κάθετη στον τοίχο, θα ισχύει:
α) υ=υ΄ και π>α β) υ=υ΄ και π=α γ) υ>υ΄ και π=α δ) υ>υ΄ και π>α
15. Δύο σώματα με ίσες μάζες που κινούνται με μέτρα ταχυτήτων u1 και u2 συγκρούονται κεντρικά και
ελαστικά. Μετά την κρούση τα σώματα θα αποκτήσουν ταχύτητες με μέτρα u1΄ και u2΄ αντίστοιχα
που θα δίνονται από τις παρακάτω σχέσεις:
α) u1΄= u1 και u2΄= u2 β) u1΄= 0 και u2΄= 0 γ) u1΄= 0 και u2΄= u1 δ) u1΄= u2 και u2΄= u1
16. Σε μια κρούση δύο σφαιρών

α) το άθροισμα των κινητικών ενεργειών των σφαιρών πριν από την κρούση είναι πάντα ίσο με το
άθροισμα των κινητικών ενεργειών τους μετά από την κρούση.
β) οι διευθύνσεις των ταχυτήτων των σφαιρών πριν και μετά από την κρούση βρίσκονται πάντα
στην ίδια ευθεία.
γ) το άθροισμα των ορμών των σφαιρών πριν από την κρούση είναι πάντα ίσο με το άθροισμα των
ορμών τους μετά από την κρούση.
δ) το άθροισμα των ταχυτήτων των σφαιρών πριν από την κρούση είναι πάντα ίσο με το άθροισμα
των ταχυτήτων τους μετά από την κρούση.
17. Σώμα μάζας m κινείται οριζόντια με ταχύτητα μέτρου υ. Στην πορεία συγκρούεται μετωπικά με άλ-

λο σώμα και επιστρέφει κινούμενο με ταχύτητα μέτρου 2υ. Το μέτρο της μεταβολής της ορμής του
είναι:
α) 0 β) mυ γ) 2mυ δ) 3mυ.
ΟΜΑΔΑ Β.
18. Ένα σώμα μάζας m1 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με ακίνητο σώμα μάζας m2. Αν m2=2m1.
α) Το σώμα μάζας m1 θα επιστρέψει πίσω με ορμή που έχει μέτρο το 1/3 της αρχικής τιμής.
β) Το σώμα μάζας m2 θα κινηθεί με κινητική ενέργεια που είναι ίση με το 8/9 της αρχικής κινητικής
ενέργειας του m1.
γ) To σώμα μάζας m2 θα αποκτήσει ορμή μεγαλύτερη από την αρχική ορμή του m1.
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις με Σ(σωστό) ή Λ(λάθος) και να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις.
19. Δύο σφαίρες με ίδια μάζα κινούνται στην ίδια κατεύθυνση με ταχύτητα υ1=10m/s, υ2=6m/s και συ-
γκρούονται κεντρικά. Μετά την κρούση η δεύτερη σφαίρα κινείται με ταχύτητα 9m/s.
α) Η κρούση είναι ελαστική.
β) Η πρώτη σφαίρα μετά την κρούση κινείται με ταχύτητα 7m/s στην αρχική της κατεύθυνση.
20. Μια σφαίρα μάζας m1=m συγκρούεται κεντρικά με ακίνητη σφαίρα m2=m.
α) Αν η κρούση είναι ελαστική, τότε η μάζα m1 μεταφέρει στη m2 τo 50% της αρχικής της ενέργειας.
β) Αν η κρούση είναι πλαστική, τότε στη μάζα m1 μένουν τα 50% της αρχικής της ενέργειας.
21. Ένα σώμα μάζας m συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με ακίνητο σώμα μάζας 4m. Από την κρού-
ση τα 8/10 της αρχικής κινητικής ενέργειας του συστήματος έγιναν θερμότητα.
α) Στο σώμα μάζας m έμειναν τα 2/10 της αρχικής του κινητικής ενέργειας
β) Το συσσωμάτωμα θα κινηθεί με ταχύτητα ίση με το 1/5 της αρχικής ταχύτητας του σώματος μά-
ζας m.
22. Σώμα Σ1 μάζας m που κινείται με ταχύτητα μέτρου υ συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά με ακίνητο
σώμα Σ2 διπλάσιας μάζας. Η μεταβολή της ορμής του σώματος Σ1 κατά την κρούση έχει αλγεβρική
τιμή:
α) – mu/3 β) - 2mu/3 γ) 0

23. Ένα σώμα Α που έχει μάζα m και ταχύτητα u1 συγκρούεται με άλλο σώμα Β που έχει διπλάσια μά-

ζα και ταχύτητα u2 , αντίρροπη της . Από τη κρούση δημιουργείται συσσωμάτωμα που παραμένει
ακίνητο στο σημείο της σύγκρουσης. Ο λόγος των μέτρων των ταχυτήτων u1 / u2 των δύο σωμάτων
πριν από την κρούση, είναι:
α) 1/2 β) 1 γ) 2
24. Δύο σώματα Α και Β, με μάζες m και 3m αντίστοιχα, βρίσκονται ακίνητα πάνω σε λείο οριζόντιο
επίπεδο. Δίνουμε στο σώμα Α αρχική ταχύτητα έτσι ώστε να συγκρουστεί κεντρικά και ελαστικά με
το ακίνητο σώμα Β. Η αλγεβρική τιμή της ταχύτητας του σώματος Β μετά την κρούση είναι

α) – u / 2 β) u / 2 γ) u / 4
25. Σώμα Σ1 μάζας m1 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με δεύτερο ακίνητο σώμα Σ2 μάζας m2. Η πο-
σότητα της κινητικής ενέργειας που έχει μεταφερθεί από τo σώμα Σ1 στο σώμα Σ2 μετά την κρούση
γίνεται μέγιστη όταν:
α) m1< m2 β) m1= m2 γ) m1> m2
26. Σώμα Σ1 μάζας m1 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με ένα δεύτερο ακίνητο σώμα Σ2 μάζας m2.
Αν ΔΚ1 είναι η μεταβολή της κινητικής ενέργειας του σώματος Σ1 και ΔΚ2 είναι η μεταβολή της κινη-
τικής ενέργειας του σώματος Σ2 λόγω της ελαστικής κρούσης, τότε ισχύει
α) ΔΚ1= - 2ΔΚ2 β) ΔΚ1= - ΔΚ2 γ) ΔΚ1= ΔΚ2
27. Σφαίρα (1) μάζας m1=1 kg προσπίπτει με ταχύτητα υ1=10 m/s σε ακίνητη σφαίρα (2) μάζας m2 και
συγκρούεται ελαστικά και κεντρικά με αυτή. Μετά την κρούση η σφαίρα (1) κινείται με ταχύτητα
μέτρου υ1΄=6 m/s αλλά αντίθετης φοράς από την υ1. Η μάζα του σώματος m2 είναι:
α) m2=1 kg β) m2=1/4 kg γ) m2=4 kg.
28. Σε μία ανελαστική κρούση μεταξύ δύο σωμάτων m1 και m2, εκ των οποίων το m2 είναι αρχικά ακί-
νητο, το ποσοστό της μεταβιβαζόμενης ενέργειας από το m1 στο m2 δίνεται από τη σχέση:
ΔK1 K2 ΔK ολ
α) α%= 100% β) α%= 100% γ) α%= 100%
K1 K1 K1
όπου ΔΚ1 η μεταβολή της κινητικής ενέργειας του πρώτου σώματος, ΔΚ2 η μεταβολή της κινητικής
ενέργειας του δεύτερου σώματος και ΔΚολ η μεταβολή της κινητικής ενέργειας του συστήματος.
29. Κατά την μετωπική ελαστική κρούση δύο σωμάτων m1 και m2 εκ των οποίων η m2 είναι ακίνητη το
ποσοστό μεταβολής της κινητικής ενέργειας της m1 (επί της αρχικής κινητικής ενέργειάς της) είναι -
36%. O λόγος είναι:
m1 m 1 m1 m 1 m1 m 1
α) =9 ή 1 = β) =4 ή 1 = γ) =2 ή 1 =
m2 m2 9 m2 m2 4 m2 m2 2
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας .
30. Το βλήμα μάζας m του σχήματος κινείται παράλληλα με το οριζόντιο επίπεδο και συγκρούεται
πλαστικά με το κιβώτιο μάζας Μ που ισορροπεί με τη βοήθεια μικρού εμποδίου πάνω σε λείο α-
κλόνητο κεκλιμένο επίπεδο γωνίας κλίσης φ. Αν η ταχύτητα του βλήματος είναι u, τότε το μέτρο της
ταχύτητας του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση θα είναι:
mu muσυνφ muημφ
α) uK = β) uK = γ) uK =
m+M m+M m+M
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας .
31. Ένα σώμα μάζας m1 συγκρούεται μετωπικά με δεύτερο ακίνητο σώμα μάζας m2. Aν η σύγκρουση
θεωρηθεί ελαστική και η αρχική κινητική ενέργεια του m1 είναι Κ1, η κινητική ενέργεια που χάνει το
m1 είναι:
m1m2 (m1 + m2 )2 4m1m2
α) ΔΚ1= Κ1 β) ΔΚ1= Κ1 γ) ΔΚ1= Κ1
m1 + m2 m1m2 (m1 + m2 )2
32. Ένα βλήμα διαπερνά ένα ακίνητο κιβώτιο και η ελάττωση της κινητικής ενέργειας του βλήματος
είναι 100J. Εάν η ενέργεια που χάθηκε κατά την κρούση είναι 50J τότε η κινητική ενέργεια του κι-
βωτίου μετά την κρούση είναι:
α) 0 β) 50J γ) 100J.
Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας .
Σώμα Α μάζας mA προσπίπτει με ταχύτητα uA σε ακίνητο σώμα Β μάζας mB, με το οποίο συγκρούε-
ται κεντρικά και ελαστικά. Μετά την κρούση το σώμα Α γυρίζει πίσω με ταχύτητα μέτρου ίσου με
το 1/3 της αρχικής του τιμής. Ο λόγος των μαζών mB/mA είναι:
α) mB/mA=1/3 β) mB/mA=1/2 γ) mB/mA=2.
33. Μεταλλική συμπαγής σφαίρα Σ1 κινούμενη προς ακίνητη μεταλλική συμπαγή σφαίρα Σ2, τριπλάσι-
ας μάζας από τη Σ1, συγκρούεται μετωπικά και ελαστικά με αυτή. Το ποσοστό της αρχικής κινητικής
ενέργειας της Σ1 που μεταβιβάζεται στη Σ2 κατά την κρούση είναι:
α) 30 % β) 75 % γ) 100 %.
34. Τρεις μικρές σφαίρες Σ1 , Σ2 και Σ3 βρίσκονται ακίνητες πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Οι σφαίρες
έχουν μάζες m1=m , m2=m και m3=3m αντίστοιχα. Δίνουμε στη σφαίρα Σ1 ταχύτητα μέτρου u1 και
συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με τη δεύτερη ακίνητη σφαίρα Σ2. Στη συνέχεια η δεύτερη
σφαίρα Σ2 συγκρούεται κεντρικά και ελαστικά με την τρίτη ακίνητη σφαίρα Σ3. Η τρίτη σφαίρα απο-
κτά τότε ταχύτητα μέτρου u3. Ο λόγος των μέτρων των ταχυτήτων u3/u1 είναι:
α) 1/3 β) 1/2 γ) 1
35. Μια μικρή σφαίρα μάζας m1 συγκρούεται μετωπικά και ελαστικά με ακίνητη μικρή σφαίρα μάζας
m2. Mετά την κρούση οι σφαίρες κινούνται με αντίθετες ταχύτητες ίσων μέτρων. Ο λόγος των μα-
ζών m1/m2 των δύο σφαιρών είναι:
α) 1 β) 1/3 γ) 1/2
36. Σώμα μάζας m, το οποίο έχει κινητική ενέργεια Κ, συγκρούεται πλαστικά με σώμα μάζας 4m.
Μετά την κρούση, το συσσωμάτωμα μένει ακίνητο. Η μηχανική ενέργεια που χάθηκε κατά την
κρούση, είναι:
α) 5/4 K β) Κ γ) 7/4K

37. Ένα αυτοκίνητο Α μάζας Μ βρίσκεται σταματημένο σε κόκκινο φανάρι. Ένα άλλο αυτοκίνητο Β μά-
ζας m, ο οδηγός του οποίου είναι απρόσεκτος, πέφτει στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου Α. Η κρού-
ση θεωρείται κεντρική και πλαστική. Αν αμέσως μετά την κρούση το συσσωμάτωμα έχει το 1/3 της
κινητικής ενέργειας που είχε αμέσως πριν την κρούση, τότε θα ισχύει:
m 1 m 1 m 1
α)  β)  γ) 
M 6 M 2 M 3
38. Δύο σώματα Α και Β με μάζες mA και mB, αντίστοιχα, συγκρούονται μετωπικά. Οι ταχύτητές τους
πριν και μετά την κρούση, σε συνάρτηση με το χρόνο φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα. Ο
λόγος των μαζών mΑ και mΒ είναι:
mA 3 mA 1 mA 2 mA 3
α)  β)  γ)  δ) 
mB 5 mB 2 mB 3 mB 2
39. Δύο σώματα με μάζες m1=2 kg και m2=3 kg κινούνται χωρίς τριβές στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο και σε
κάθετες διευθύνσεις με ταχύτητες υ1=4 m/s και υ2=2 m/s (όπως στο σχήμα) και συγκρούονται πλα-
στικά.
Η κινητική ενέργεια του συσσωματώματος είναι:
α) 5 J β) 10 J γ) 20 J
40. Δύο σώματα, το Α με μάζα m1 και το Β με μάζα m2 είναι διαρκώς σε επαφή και κινούνται σε λείο
οριζόντιο επίπεδο με την ίδια ταχύτητα υ. Τα σώματα συγκρούονται κεντρικά με σώμα Γ μάζας

4m1, το οποίο αρχικά είναι ακίνητο. Μετά την κρούση το Α σταματά, ενώ το Β κολλάει στο Γ και το
συσσωμάτωμα αυτό κινείται με ταχύτητα υ/3. Τότε θα ισχύει:
α) m1/m2=2 β) m1/m2=1/2 γ) m1/m2=1
ΟΜΑΔΑ Γ.
41. Βλήμα μάζας m=0,4 kg κινείται οριζόντια με ταχύτητα υ1=400 m/s. Το βλήμα στην πορεία του συ-
ναντάει σώμα μάζας M=2 kg που ήταν ακίνητο σε οριζόντιο επίπεδο, το διαπερνά και βγαίνει με
ταχύτητα υ2=300 m/s. Ο συντελεστής τριβής ολίσθησης του σώματος Μ, με το οριζόντιο επίπεδο
είναι 0,5. Να υπολογίσετε:
α) την ταχύτητα του σώματος Μ, αμέσως μετά την κρούση.
β) τη μηχανική ενέργεια που χάθηκε κατά την κρούση.
γ) το διάστημα που θα διανύσει το Μ μέχρι να σταματήσει.
Δίνεται: g=10 m/s2.
Απ: α) 20m/s β) 13600 J γ) 40m
42. Το σώμα μάζας m2 του διπλανού σχήματος είναι δεμένο µε αβαρές, µη εκτατό νήμα μήκους l=1,8
m, το άλλο άκρο του οποίου είναι στερεωμένο σε ακλόνητο σημείο Ο. Εκτρέπουμε το σώμα ώστε
το νήμα να γίνει οριζόντιο και το εκτοξεύουμε από τη θέση αυτή µε κατακόρυφη ταχύτητα μέτρου
υ0=8 m/s. Τη στιγμή που το νήμα γίνεται κατακόρυφο, το σώμα μάζας m2 συγκρούεται κεντρικά και
ελαστικά µε σώμα μάζας m1=3m2, το οποίο κινείται στο λείο οριζόντιο δάπεδο µε ταχύτητα υ1, α-
ντίθετης φοράς απ' αυτή που έχει το σώμα μάζας m2 ελάχιστα πριν την κρούση. Εξαιτίας της κρού-
σης, το σώμα μάζας m1 ακινητοποιείται.
α) Να υπολογίσετε τις ταχύτητες των δύο σωμάτων πριν την κρούση.
β) Να υπολογίσετε το ποσοστό επί τοις εκατό της μεταβολής της κινητικής ενέργειας του σώματος
μάζας m2 εξαιτίας της κρούσης.
γ) Να εξετάσετε αν το σώμα μάζας m2 μετά την κρούση εκτελεί ανακύκλωση.
Δίνεται ότι η επιτάχυνση της βαρύτητας ισούται µε g=10m/s2.
Θεωρήστε αμελητέες τις τριβές κατά την κίνηση του σώματος μάζας m2
Απ: α) 10m/s , -10m/s β) 300% γ) κάνει ανακύκλωση
43. Ένα βλήμα μάζας m1=20g κινείται οριζόντια µε ταχύτητα υ1 και συναντά σώμα μάζας m2=3,98 kg, το
οποίο είναι ακίνητο σε λείο οριζόντιο δάπεδο. Τα δύο σώματα συγκρούονται μετωπικά και πλαστι-

κά και το συσσωμάτωμα που δημιουργείται έχει αμέσως μετά την κρούση ταχύτητα μέτρου υκ =2
m/s. Να υπολογίσετε:
α) την κινητική ενέργεια του βλήματος πριν την κρούση,
β) την απώλεια μηχανικής ενέργειας εξαιτίας της κρούσης των δύο σωμάτων.
Απ: α) 1600 J β) 1592 J
44. Ακίνητο σώμα μάζας m2=1,5 kg βρίσκεται σε σημείο Α ενός οριζόντιου δαπέδου και συγκρούεται
μετωπικά και ανελαστικά με βλήμα μάζας m1=80g, το οποίο κινείται με οριζόντια ταχύτητα υ0.Το
βλήμα εξέρχεται από το σώμα με ταχύτητα μέτρου υ1=υ0/4. Μετά την κρούση, το σώμα μάζας m2
ολισθαίνει στο οριζόντιο δάπεδο, με το οποίο εμφανίζει συντελεστή τριβής ολίσθησης µ = 0,4, και
ακινητοποιείται αφού διανύσει διάστημα s =2m. Να υπολογίσετε:
α) την ορμή του σώματος μάζας m2 αμέσως μετά την κρούση.
β) την κινητική ενέργεια του βλήματος πριν την κρούση.
γ) το ποσοστό επί τοις εκατό της αρχικής κινητικής ενέργειας του βλήματος που μετατράπηκε σε
θερμότητα λόγω τριβής εξαιτίας της κίνησης του σώματος μάζας m2 στο οριζόντιο δάπεδο.
Δίνεται η επιτάχυνση της βαρύτητας g=10 m/s2.
Απ: α) 6 Κgm/s β) 400 J γ) 3%
45. Ένα σώμα μάζας Μ= 2,99 kg κρέμεται ακίνητο από κατακόρυφο, αβαρές νήμα μήκους l=0,4 m, το
άλλο άκρο του οποίου είναι στερεωμένο σε σημείο Ο στην οροφή. Ένα βλήμα μάζας m=0,01kg κι-
νείται οριζόντια µε ταχύτητα μέτρου υ1 =600 m/s και συγκρούεται κεντρικά και πλαστικά µε το σώ-
μα μάζας Μ. Ν α υπολογίσετε:
α) το μέτρο της ταχύτητας του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση,
β) το ποσοστό επί τοις εκατό της αρχικής κινητικής ενέργειας του βλήματος που παρέμεινε στο
σύστημα µε τη μορφή κινητικής ενέργειας,
γ) τη μέγιστη γωνία που σχηματίζει το νήμα µε την κατακόρυφο που διέρχεται από το σημείο Ο
μετά την κρούση.
Απ: α) 2m/s β) 1/3% γ) 60ο
46. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται ένα ακίνητο ξύλινο σώμα μάζας Μ=1,9 kg, το οποίο µπορεί να κινεί-
ται στο λείο οριζόντιο δάπεδο. Ένα βλήμα μάζας m=0,1 kg κινείται µε οριζόντια ταχύτητα μέτρου υ1
=400 m/s και συγκρούεται μετωπικά και πλαστικά µε το ξύλινο σώμα. Στη χρονική διάρκεια από τη
στιγμή που ξεκινά η κρούση μέχρι τη στιγμή που το βλήμα σταματά την εισχώρησή του στο σώμα,
το βλήμα δέχεται σταθερή δύναμη αντίστασης από το ξύλινο σώμα που έχει μέτρο F=3800Ν. Να

υπολογίσετε:
α) την κοινή ταχύτητα που αποκτά το συσσωμάτωμα του ξύλινου σώματος και του βλήματος.
β) την απώλεια μηχανικής ενέργειας εξαιτίας της κρούσης.
γ) σε πόσο βάθος x εισχώρησε το βλήμα στο ξύλινο σώμα. Θεωρήστε δεδομένο ότι η κρούση δε
διαρκεί αμελητέο χρόνο.
Απ: α) 20m/s β) 7600 J γ) 2m
47. Στο παρακάτω σχήμα, τα δύο ακίνητα σώματα μάζας m2=1,8kg και m3=3kg είναι ελεύθερα να κινη-
θούν σε λείο οριζόντιο δάπεδο και συνδέονται μεταξύ τους µε ελατήριο σταθεράς k=750Ν/m. Ένα
βλήμα μάζας m1=0,2kg, που κινείται οριζόντια µε ταχύτητα μέτρου υ1=100m/s, συγκρούεται μετω-
πικά µε το σώμα μάζας m2 και σφηνώνεται σε αυτό. Να υπολογίσετε:
α) την κινητική ενέργεια του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση.
β) τη μέγιστη συσπείρωση του ελατηρίου,
γ) το ποσοστό της αρχικής κινητικής ενέργειας του βλήματος που έχει μετατραπεί σε δυναμική
ενέργεια του ελατηρίου τη στιγμή της μέγιστης συσπείρωσής του.
Απ: α) 100 J β) 0,4m γ) 9%
48. Ένα μικρό σώμα μάζας m1=2kg κινείται σε λείο οριζόντιο δάπεδο µε ταχύτητα μέτρου υ1=6m/s και
συγκρούεται µε άλλο μικρό σώμα μάζας m2=1kg που κινείται στο ίδιο λείο οριζόντιο δάπεδο µε τα-
χύτητα μέτρου υ2=9 m/s. Οι ταχύτητες των δύο σωμάτων πριν την κρούση έχουν κάθετες διευθύν-
σεις και η κρούση είναι πλαστική. Να υπολογίσετε:

α) την ταχύτητα του συσσωματώματος αμέσως μετά την κρούση,
β) την απώλεια μηχανικής ενέργειας εξαιτίας της κρούσης των δύο σωμάτων.
Απ: α) 5m/s β) 39 J
49. Δύο μικρές σφαίρες (1) και (2) µε μάζες m1=2kg και m2=4kg κινούνται πάνω σε λείο οριζόντιο δά-
πεδο µε ταχύτητες μέτρου υ1=12m/s και υ2=10m/s αντίστοιχα, οι διευθύνσεις των οποίων σχη-
ματίζουν γωνία 900, όπως φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Οι δύο σφαίρες συγκρούονται πλάγια και

ανελαστικά. Μετά την κρούση η ταχύτητα της σφαίρας (1) σχηματίζει γωνία 900 µε την αρχική της
διεύθυνση, ενώ η ταχύτητα της σφαίρας (2) σχηματίζει γωνία θ = 450 µε την αρχική της διεύθυνση.
α) το μέτρο της ταχύτητας της σφαίρας (2) αμέσως μετά την κρούση,
β) το ποσοστό επί τοις εκατό της απώλειας μηχανικής ενέργειας εξαιτίας της κρούσης,
γ) το μέτρο της μεταβολής της ορμής της σφαίρας (1) εξαιτίας της κρούσης.
Απ: α) 6√૛ m/s β) 39,53 % γ) 28,84 Kgm/s
50. Μια σφαίρα μάζας m=2 kg, που κινείται με ταχύτητα μέτρου υ1=10 3 m/s και διεύθυνσης που
σχηματίζει γωνία θ=300 με τον ορίζοντα, συγκρούεται πλάγια με σώμα μάζας Μ=4 kg, το οποίο κι-
νείται σε λείο οριζόντιο δάπεδο με ταχύτητα υ όπως φαίνεται στο σχήμα.
Εξαιτίας της κρούσης των δύο σωμάτων το σώμα μάζας Μ ακινητοποιείται, ενώ η σφαίρα κινείται
με ταχύτητα μέτρου υ'1=10m/sκαι διεύθυνσης που σχηματίζει γωνία 300 με την κατακόρυφο που
διέρχεται από το σημείο της κρούσης.
α) Να υπολογίσετε το μέτρο της ταχύτητας υ.
β) Να διερευνήσετε αν η κρούση είναι ελαστική ή ανελαστική.
γ) Να υπολογίσετε τη μεταβολή της ορμής της σφαίρας εξαιτίας της κρούσης.
Απ: α) 5m/s β) ανελαστική γ) 40 Kgm/s
51. Τρεις μικρές σφαίρες Σ1, Σ2 και Σ3 βρίσκονται ακίνητες πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο όπως στο
σχήμα. Οι σφαίρες έχουν μάζες m1=m , m2=m και m3=3m αντίστοιχα. Δίνουμε στη σφαίρα
Σ1 ταχύτητα μέτρου u1 . Όλες οι κρούσεις που ακολουθούν ανάμεσα στις σφαίρες είναι κεντρικές
και ελαστικές. Να βρεθούν:

α) ο αριθμός των κρούσεων που θα γίνουν συνολικά.
Αφού ολοκληρωθούν όλες οι κρούσεις των σφαιρών μεταξύ τους, να υπολογισθεί:
β) η τελική ταχύτητα κάθε σφαίρας.
γ) το μέτρο της μεταβολής της ορμής της πρώτης σφαίρας.
δ) το ποσοστό της κινητικής ενέργειας της σφαίρας Σ1 που μεταφέρθηκε στη τρίτη σφαίρα Σ3.
Δίνονται: η μάζα m1 =2Kg και u1=10m/s.
Απ: α) 3 β) -5m/s , 0 , 5m/s γ) -30 Kg.m/s δ) 75%
52. Μια σφαίρα Σ1 μάζας m1 κινείται πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο με ταχύτητα u1 και συγκρούεται
μετωπικά και ελαστικά με ακίνητη σφαίρα Σ2 μάζας m2 (m2 >m1). Μετά την κρούση η σφαίρα
Σ2 συγκρούεται ελαστικά με κατακόρυφο επίπεδο τοίχο, που είναι κάθετος στη διεύθυνση της κί-
νησης των δυο σφαιρών.

α) Αν ο λόγος των μαζών των δυο σφαιρών είναι λ = m2/m1 να εκφράσετε τις αλγεβρικές τιμές των
ταχυτήτων των σφαιρών Σ1και Σ2 σε συνάρτηση με το λ και το μέτρο της ταχύτητας u1 .
Να βρεθεί:
β) για ποιες τιμές του λ η σφαίρα Σ1 μετά την κρούση της με τη σφαίρα Σ2 κινείται προς τα αριστε-
ρά.
γ) για ποια τιμή του λ, η σφαίρα Σ2, μετά τη κρούση της με τον τοίχο θα διατηρεί σταθερή απόστα-
ση από την σφαίρα Σ1.
Με βάση την παραπάνω τιμή του λ, να υπολογισθεί:
δ) ο λόγος της τελικής κινητικής ενέργειας της σφαίρας Σ2, που έχει μετά την κρούση της με τον τοί-
χο, προς την αρχική κινητική ενέργεια της σφαίρας Σ1.
1- λ 2
Απ: α) u1 , u1 β) λ>1 γ) 3 δ) 0,75
λ +1 λ +1
53. Ένας ξύλινος κύβος μάζας M=0,9Kg ηρεμεί πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Ένα μικρό βλήμα μάζας
m=0,1Kg το οποίο κινείται με ταχύτητα μέτρου uo=50m/s , σχηματίζοντας με τον ορίζοντα γωνία φ,
σφηνώνεται στον κύβο. Να υπολογίσετε:
α) την ταχύτητα V του συσσωματώματος.

β) τη θερμότητα που αναπτύχθηκε κατά την κρούση.
γ) το ποσοστό της μηχανικής ενέργειας του βλήματος το οποίο μεταφέρθηκε στον κύβο.
δ) τη μεταβολή της ορμής του συστήματος των σωμάτων κατά την κρούση.
Δίνονται: ημφ=0,6, συνφ=0,8.
Απ: α) 4m/s β) 117 J γ) 5,76% δ) -3Kg.m/s


ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ DOPPLER
Doppler ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο ένας παρατηρητής αντιλαμβάνεται διαφορετική συ-
χνότητα από αυτή που εκπέμπει μία κυματική πηγή, λόγω σχετικής κίνησης μεταξύ παρατηρητή και
πηγής.
Μελέτη του φαινομένου στην περίπτωση των ηχητικών κυμάτων
Ακίνητη πηγή – κινούμενος παρατηρητής

Έστω ότι ένας παρατηρητής (Α) κινείται με ταχύτητα uA πλη-
σιάζοντας ακίνητη πηγή S η οποία εκπέμπει ηχητικά κύματα
με συχνότητα fs στον ακίνητο αέρα, όπου τα ηχητικά κύματα
διαδίδονται με ταχύτητα u. Στο σχήμα οι ομόκεντροι κύκλοι
παριστάνουν τη θέση των διαδιδόμενων μέγιστων (μέτωπα)
που εκπέμπονται από την ηχητική πηγή. Δύο διαδοχικά μέ-
τωπα απέχουν κατά λ, ώστε u = λ fs.
 O ήχος όμως ως προς τον παρατηρητή διαδίδεται με ταχύ-
τητα u+ uA, άρα αυτός αντιλαμβάνεται συχνότητα:
u x  u A u x  u A ux  u A
fA= => fA= => fA= fS
 u  x / fS u x
► Σε αυτή την περίπτωση η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής αυξάνεται και
ο ήχος γίνεται οξύτερος .
Αντίστοιχα, αν ο παρατηρητής απομακρύνεται από την πηγή, τότε ο ήχος ως προς τον παρατηρητή δια-
δίδεται με ταχύτητα uηx – uA άρα αυτός αντιλαμβάνεται συχνότητα:
u x  u A
fA= fS
ux
► Σε αυτή την περίπτωση η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής μειώνεται και
ο ήχος γίνεται βαρύτερος .
Ακίνητος παρατηρητής – κινούμενη πηγή

Έστω ότι μία ηχητική πηγή κινείται με ταχύτητα uS πλησιάζο-
ντας ακίνητο παρατηρητή, εκπέμποντας με συχνότητα fS . Η πη-
γή ακολουθεί τα ηχητικά κύματα, οπότε ο παρατηρητής αντι-
λαμβάνεται ότι δύο διαδοχικά μέγιστα απέχουν κατά
λΑ= λ – uS .T, όπου uS .T η απόσταση που διανύει η πηγή σε χρό-
νο μίας περιόδου.
u x u S
Άρα: λΑ= λ – uS .T => λΑ= - . Συνεπώς η συχνότητα που
fS fS
αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής θα ισούται με:
ux u x u x
fA= => fA= => fA= fS
A u x u S u x  u S
-
fS fS
Φαινόμενο Doppler -355-

Αντίστοιχα, αν η πηγή απομακρύνεται από τον ακίνητο παρατηρητή, τότε η συχνότητα που αυτός αντι-
u x
λαμβάνεται είναι: fA= fS
u x  u S
ΠΡΟΣΟΧΗ : μόνο στην περίπτωση που κινείται η πηγή το μήκος κύματος που αντιλαμβάνεται ο
παρατηρητής αλλάζει
Κινούμενη πηγή – κινούμενος παρατηρητής:

Αν και ο παρατηρητής και η πηγή κινούνται σε σχέση με τον αέρα τότε η συχνότητα που αντιλαμβάνε-
u x  u A
ται παρατηρητής είναι: fA= f
u x  uS S
Στην παραπάνω εξίσωση ο αριθμητής αναφέρεται στην κίνηση του παρατηρητή. Το πρόσημο (+) χρη-
σιμοποιείται όταν ο παρατηρητής κινείται προς την πηγή και το (-) στην αντίθετη περίπτωση. Αντίστοι-
χα, ο παρονομαστής αναφέρεται στην κίνηση της πηγής με το πρόσημο (-) να χρησιμοποιείται όταν η
πηγή κινείται προς τον παρατηρητή και το (+) στην αντίθετη περίπτωση.
Διευκρινήσεις
α. Η παραπάνω μελέτη του φαινομένου έχει γίνει υπό την προϋπόθεση ότι ο παρατηρητής και η πηγή
κινούνται με ταχύτητες μικρότερου μέτρου από την ταχύτητα διάδοσης των ηχητικών κυμάτων.
β. Αν ο παρατηρητής και η πηγή είναι ακίνητοι ή κινούνται ομόρροπα και ισοταχώς, τότε η συχνότητα
του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής είναι ίση με αυτή που εκπέμπεται από την πηγή.
Εφαρμογές
α. Ραντάρ τροχαίας: Οι συσκευές ραντάρ της τροχαίας εκπέμπουν ηλεκτρομαγνητικά κύματα τα οποία
προσπίπτουν στα κινούμενα οχήματα και ανακλώνται πίσω στη συσκευή. Τα ανακλώμενα κύματα έ-
χουν διαφοροποιημένη συχνότητα σε σχέση με τα εκπεμπόμενα καθώς το κινούμενο όχημα έχει τον
πόλο της κινούμενης πηγής. Ο ανιχνευτής υπολογίζει από τη διαφορά των συχνοτήτων την ταχύτητα
των οχημάτων.
β. Μετεωρολογία: Αντίστοιχα ραντάρ μετρούν την ταχύτητα των αερίων μαζών ώστε να συγκεντρω-
θούν στοιχεία των μετεωρολογικών προβλέψεων.
γ. Ιατρική: Με κατάλληλα μηχανήματα στέλνονται υπερηχητικοί παλμοί με σκοπό να ανακλαστούν από
τα ερυθρά αιμοσφαίρια που βρίσκονται μέσα στο αίμα και κινούνται με μεγάλες ταχύτητες. Από τη
διαφορά συχνότητας μεταξύ εκπεμπόμενων και ανακλώμενων κυμάνσεων μπορούμε να υπολογίσουμε
την ταχύτητα ροής του αίματος.
δ. Αστρονομία: Το φαινόμενο αφορά και το φώς, όπου η μεταβολή του χρώματος που λαμβάνουμε
από κάποιο άστρο μεταφράζεται σε ταχύτητα με την οποία το άστρο πλησιάζει ή απομακρύνεται από
τη Γη. Ειδικότερα, αν ένα άστρο απομακρύνεται από τη Γη τότε η ακτινοβολία που ανιχνεύουμε από
αυτό έχει μετατοπιστεί προς το ερυθρό (μικρότερη συχνότητα) ενώ αντίστροφα αν ένα άστρο πλησιά-
ζει προς τη Γη τότε η ακτινοβολία που ανιχνεύουμε έχει μετατοπιστεί προς το ιώδες. Βέβαια, οι εξισώ-
σεις στην περίπτωση του φαινομένου Doppler για τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα γενικότερα διαφέρουν
από αυτές που δείξαμε για την περίπτωση του ήχου.
ε. Υποβρύχιες παρατηρήσεις: Με τη βοήθεια του φαινομένου μπορούμε να υπολογίσουμε την κατεύ-
θυνση και την ταχύτητα ενός σώματος που κινείται υποβρυχίως
Φαινόμενο Doppler -356-

ΟΜΑΔΑ Α.
1. Το φαινόμενο Doppler χρησιμοποιείται:
Να επιλέξετε τις σωστές από τις παρακάτω προτάσεις.
α) για τον προσδιορισμό της ταχύτητας των αεροπλάνων.
β) από την τροχαία, για να εντοπίζει τη νύχτα τους οδηγούς που δεν φορούν ζώνη
γ) από τους γιατρούς, για τον προσδιορισμό της ροής του αίματος.
δ) από τους αστρονόμους, για να προσδιορίσουν με ποια ταχύτητα κινείται ένα αστέρι
σε σχέση με τη Γη .
2. Να επιλέξετε τις σωστές από τις παρακάτω προτάσεις.

α) Ένας κινούμενος παρατηρητής που πλησιάζει μια ακίνητη ηχητική πηγή αντιλαμβάνεται ήχο συ-
χνότητας μεγαλύτερης από αυτήν που εκπέμπει η πηγή
β) Στα ηχητικά κύματα το φαινόμενο Doppler εμφανίζεται κάθε φορά που η ηχητική πηγή είναι σε
κίνηση σε σχέση με τον αέρα
γ) Όταν μια ηχητική πηγή πλησιάζει έναν ακίνητο παρατηρητή, τότε αυτός αντιλαμβάνεται μήκος
κύματος μεγαλύτερο από αυτό που εκπέμπει η πηγή
δ) Στους τύπους του φαινομένου Doppler στα ηχητικά κύματα όλες οι ταχύτητες αναφέρονται ως
προς το μέσο διάδοσης
3. Ένας ποδηλάτης πλησιάζει και προσπερνά με σταθερή ταχύτητα ένα ακινητοποιημένο αυτοκίνητο,
του οποίου η κόρνα σφυρίζει.
Επιλέξτε τις σωστές από τις παρακάτω προτάσεις.
α) Όταν ο ποδηλάτης πλησιάζει, ακούει ήχο μεγαλύτερης συχνότητας από αυτή που εκπέμπεται.
β) Όταν ο ποδηλάτης απομακρύνεται από το αυτοκίνητο, φθάνουν στο αφτί του περισσότερα μέγι-
στα ανά δευτερόλεπτο απ’ όσα φτάνουν όταν πλησιάζει
γ) Όταν ο ποδηλάτης απομακρύνεται από το αυτοκίνητο, φθάνουν στο αφτί του λιγότερα μέγιστα
ανά δευτερόλεπτο απ’ όσα φθάνουν στο αυτί του οδηγού
δ) Όταν ο ποδηλάτης πλησιάζει, αντιλαμβάνεται τον ήχο να διαδίδεται με την ίδια ταχύτητα που τον
αντιλαμβάνεται ο οδηγός.
4. Το φαινόμενο Doppler στο φως περιγράφεται με διαφορετικούς τύπους από αυτούς που ισχύουν
για τον ήχο επειδή:
Επιλέξτε τις σωστές από τις παρακάτω προτάσεις.
α) το φως έχει την ίδια ταχύτητα για όλα τα συστήματα αναφοράς, ενώ ο ήχος όχι
β)το φως δεν χρειάζεται μέσο για να διαδοθεί, ενώ ο ήχος χρειάζεται
γ) ο ήχος είναι εγκάρσιο κύμα ενώ το φως είναι διάμηκες
δ) στον ήχο μπορεί να κινείται είτε η πηγή είτε ο παρατηρητής, ενώ στο φως κινείται μόνο η πηγή
κυμάτων
5. Μια πηγή S βρίσκεται μεταξύ 2 ακίνητων παρατηρητών Α και Β. H πηγή πλησιάζει προς τον Α ενώ
απομακρύνεται από τον Β. Το μήκος κύματος που εκπέμπει η πηγή είναι λs, η συχνότητα του ήχου
που εκπέμπει είναι fs και ο ήχος διαδίδεται στον αέρα με ταχύτητα υηχ.
Επιλέξτε τη σωστή πρόταση.
α) Ο παρατηρητής Α αντιλαμβάνεται ήχο με μήκος κύματος λΑ>λs
β) Ο παρατηρητής Β αντιλαμβάνεται ήχο με μήκος κύματος λB<λs
γ) Ο παρατηρητής Β αντιλαμβάνεται ήχο που διαδίδεται με ταχύτητα ίση με την υηχ
δ) Ο παρατηρητής Β αντιλαμβάνεται ήχο που έχει συχνότητα μεγαλύτερη από την fs
6. Παρατηρητής πλησιάζει με σταθερή ταχύτητα UA ακίνητη ηχητική πηγή και αντιλαμβάνεται ήχο
συχνότητας fA. Αν η ταχύτητα του ήχου στον αέρα είναι U,τότε η συχνότητα fS του ήχου που εκπέ-
μπει η πηγή είναι ίση με:
ΑΣΚΗΣΕΙΣ στο Φαινόμενο Doppler -359-

α) U β) U γ) U  U δ) U  U
f f A f A f
U  U A U  U A U A U A
A A
7. Ηχητική πηγή και παρατηρητής βρίσκονται σε σχετική κίνηση. Ο παρατηρητής ακούει ήχο μεγαλύ-
τερης συχνότητας από αυτόν που παράγει η πηγή, μόνο όταν:
α) η πηγή είναι ακίνητη και ο παρατηρητής απομακρύνεται από αυτήν.
β) ο παρατηρητής είναι ακίνητος και η πηγή απομακρύνεται από αυτόν.
γ) ο παρατηρητής και η πηγή κινούνται με ομόρροπες ταχύτητες, με τον παρατηρητή να προπορεύε-
ται και να έχει κατά μέτρο μεγαλύτερη ταχύτητα από αυτήν της πηγής.
δ) ο παρατηρητής και η πηγή κινούνται με ομόρροπες ταχύτητες, με την πηγή να προπορεύεται και
να έχει κατά μέτρο ταχύτητα μικρότερη από αυτήν του παρατηρητή.
8. Δεν έχουμε φαινόμενο Doppler όταν:

α) ο παρατηρητής είναι ακίνητος και απομακρύνεται η πηγή.
β) ο παρατηρητής και η πηγή κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση με την ίδια ταχύτητα.
γ) ο παρατηρητής είναι ακίνητος και πλησιάζει η πηγή.
δ) η πηγή είναι ακίνητη και πλησιάζει ο παρατηρητής.
9. Ένας παρατηρητής βρίσκεται ακίνητος στην αποβάθρα ενός σταθμού την ώρα που πλησιάζει ένα
τρένο, το οποίο κινείται με σταθερή ταχύτητα. Η σειρήνα του τρένου εκπέμπει ήχο συχνότητας fs. Η
συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής είναι:
α) ίση με τη συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο μηχανοδηγός του τρένου.
β) μεγαλύτερη από τη συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο μηχανοδηγός του τρένου.
γ) μικρότερη από τη συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο μηχανοδηγός του τρένου.
δ) ίση με τη συχνότητα του ήχου που εκπέμπει η σειρήνα του τρένου.
10. Παρατηρητής Α κινείται με σταθερή ταχύτητα υA προς ακίνητη πηγή ήχου S, όπως φαίνεται στο
σχήμα, αρχικά πλησιάζοντας και στη συνέχεια απομακρυνόμενος απ’ αυτή. Ο παρατηρητής
αντιλαμβάνεται ήχο με συχνότητα που είναι:
α) συνεχώς μεγαλύτερη από τη συχνότητα της πηγής.

β) συνεχώς μικρότερη από τη συχνότητα της πηγής.
γ) αρχικά μεγαλύτερη και στη συνέχεια μικρότερη από τη συχνότητα της πηγής.
δ) αρχικά μικρότερη και στη συνέχεια μεγαλύτερη από τη συχνότητα της πηγής.
ΟΜΑΔΑ Β.
11. Ένας παρατηρητής κινείται με σταθερή ταχύτητα uA προς ακίνητη πηγή ήχου που εκπέμπει κύματα
συχνότητας fs και μήκους κύματος λs . Ο παρατηρητής αντιλαμβάνεται τα ηχητικά κύματα να δια-
δίδονται με ταχύτητα η οποία είναι κατά 10% μεγαλύτερη από αυτήν που αντιλαμβάνεται όταν εί-
ναι ακίνητος.
Η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής και η συχνότητα συνδέονται με τη σχέ-
ση:
α) fΑ=1,1 fs β) fΑ=1,2 fs γ) fΑ=1,05 fs
12. Μια ηχητική πηγή κινούμενη με σταθερή ταχύτητα uS πλησιάζει και προσπερνά ακίνητο παρατηρη-
τή . Οι συχνότητες του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής καθώς η πηγή τον πλησιάζει και
καθώς απομακρύνεται από αυτόν είναι f1 , f2 και αντίστοιχα. Οι δύο συχνότητες συνδέονται με τη
σχέση f1 =2 f2. Η ταχύτητα uS της πηγής και η ταχύτητα διάδοσης του ήχου uηxσυνδέονται με τη

σχέση:
α) uS = uηx/2 β) uS= uηx/3 γ) uS= uηx/4
13. Μια πηγή κινούμενη με ταχύτητα uS = uηx/20 απομακρύνεται από κινούμενο παρατηρητή ο οποίος
κινείται με ταχύτητα uΑ = uηx/40 κατευθυνόμενος προς την πηγή. Η πηγή εκπέμπει ήχο συχνότητας
fS, μήκους κύματος λS , ο οποίος κινείται στον αέρα με ταχύτητα uηx .
39u ηχ
α) Ο παρατηρητής αντιλαμβάνεται ήχο που έχει ταχύτητα διάδοσης ως προς αυτόν uηx(Α)= .
40
20
β) Ο παρατηρητής αντιλαμβάνεται ήχο που έχει μήκος κύματος λA= λS.
21
41
γ) Ο παρατηρητής αντιλαμβάνεται ήχο που έχει συχνότητα fA = fS
42
14. Μια ακίνητη πηγή S ήχου εκπέμπει ήχο συχνότητας fS. Ένας παρατηρητής πλησιάζει την πηγή κι-
νούμενος με σταθερή ταχύτητα. Η πηγή εκπέμπει NS μέγιστα ήχου σε χρονικό διάστημα Δt. O πα-
ρατηρητής σε χρονικό διάστημα Δt θα αντιλαμβάνεται μέγιστα ήχου για τα οποία ισχύει:
α) NA=NS β) NA> NS γ) NA< NS
15. Πηγή κινείται με ταχύτητα uS = uηx/10 , όπου uηx η ταχύτητα του ήχου ως προς τον αέρα. Μπροστά
από την πηγή, σε μεγάλη απόσταση, υπάρχει ακίνητο κατακόρυφο εμπόδιο (τοίχος) στο οποίο ο
ήχος μπορεί να ανακλαστεί. Ανάμεσα στην πηγή και στο εμπόδιο υπάρχει ένας παρατηρητής Α ο
οποίος κατευθύνεται προς το εμπόδιο με ταχύτητα
UA = uηx/20 . Η πηγή εκπέμπει ήχο συχνότητας fS . Ο ήχος μετά την ανάκλαση του στον κατακόρυφο
τοίχο γίνεται αντιληπτός από τον παρατηρητή με συχνότητα fA. Οι δύο συχνότητες συνδέονται με
τη σχέση:
10 19 21
α) fA = fs β) fA = fS γ) fA = fS
9 18 18
16. Ένας παρατηρητής πλησιάζει με ταχύτητα υΑ ακίνητη πηγή ήχου, η οποία εκπέμπει ήχο συχνότητας
fs. Ο παρατηρητής ακούει ήχο συχνότητας fΑ η οποία είναι κατά 20% μεγαλύτερη από την fs. Η
ταχύτητα του παρατηρητή είναι:
α) uA= uηχ/5 β) uA= uηχ/6 γ) uA= uηχ/4

17. Μια ηχητική πηγή κινούμενη με ταχύτητα uS= uηχ/20 απομακρύνεται από κινούμενο παρατηρητή ο
οποίος κινείται με ταχύτητα κατευθυνόμενος προς την πηγή. Η πηγή εκπέμπει ήχο συχνότητας fs,
μήκους κύματος λs , ο οποίος διαδίδεται στον αέρα με ταχύτητα υηχ.
Ο παρατηρητής αντιλαμβάνεται ήχο που έχει μήκος κύματος:
20 41 21
α) λΑ= λS β) λΑ= λS γ) λΑ= λS
21 40 20
18. Μια ακίνητη πηγή ήχου S εκπέμπει ήχο συχνότητας fs για χρονική διάρκεια Δts. Ένας παρατηρητής
που πλησιάζει την πηγή κινούμενος με σταθερή ταχύτητα αντιλαμβάνεται τον ήχο με συχνότητα fΑ
και για χρονική διάρκεια ΔtΑ. Για τα δύο χρονικά διαστήματα ισχύει η σχέση:
α) ΔtA = ΔtS β) ΔtA < ΔtS γ) ΔtA > ΔtS
19. Ακίνητη ηχητική πηγή εκπέμπει ήχο που έχει συχνότητα fs. Ένας κινούμενος παρατηρητής Α αντι-
λαμβάνεται ότι ο ήχος αυτός έχει συχνότητα fΑ που μεταβάλλεται σε σχέση με το χρόνο, όπως φαί-
νεται στο διάγραμμα. Άρα ο παρατηρητής:
α) απομακρύνεται από την πηγή με σταθερή ταχύτητα.

β) πλησιάζει την πηγή με σταθερή επιτάχυνση.
γ) απομακρύνεται από την πηγή με σταθερή επιτάχυνση.
Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας.
20. Ηχητική πηγή S εκπέμπει ήχο σταθερής συχνότητας fS. Όταν η πηγή πλησιάζει με ταχύτητα μέτρου
u ακίνητο παρατηρητή Α, κινούμενη στην ευθεία «πηγής- παρατηρητή», ο παρατηρητής Α αντιλαμ-
βάνεται ήχο συχνότητας f1. Όταν ο παρατηρητής Α, κινούμενος με ταχύτητα μέτρου u, πλησιάζει
την ακίνητη πηγή S, κινούμενος στην ευθεία «πηγής-παρατηρητή», αντιλαμβάνεται ήχο συχνότητας
f2. Τότε είναι :
α) f1 > f2 β) f1 = f2 γ) f1 < f2
21. Ένα τρένο εκπέμπει ήχο και κατευθύνεται προς τούνελ που βρίσκεται σε κατακόρυφο βράχο. Ο
ήχος που εκπέμπεται από το τρένο ανακλάται στο βράχο αυτό. Ένας παρατηρητής που βρίσκεται
κοντά στις γραμμές και πίσω από το τρένο ακούει τον ήχο που προέρχεται από το τρένο με συχνό-
τητα f1 και τον εξ’ ανακλάσεως ήχο από το βράχο με συχνότητα f2. Τότε ισχύει ότι:
α) f1 < f2 β) f1 = f2 γ) f1 > f2.

22. Μεταξύ δύο ακίνητων παρατηρητών Β και Α κινείται πηγή S με σταθερή ταχύτητα υS πλησιάζοντας
προς τον Α. Οι παρατηρητές και η πηγή βρίσκονται στην ίδια ευθεία. Η πηγή εκπέμπει ήχο μήκους
κύματος λ, ενώ οι παρατηρητές Α και Β αντιλαμβάνονται μήκη κύματος λ1 και λ2 αντίστοιχα. Τότε
για το μήκος κύματος του ήχου που εκπέμπει η πηγή θα ισχύει:
λ1  λ 2 λ1  λ 2 λ1λ 2
α) λ  β) λ  γ) λ 
2 2 λ1  λ 2
23. Σημειακή μάζα m1 κινείται με ταχύτητα μέτρου u1 και συγκρούεται μετωπικά και ελαστικά με ακί-
νητο σώμα m2. Η μάζα m1 εκπέμπει ήχο συχνότητας fς και απομακρύνεται από ακίνητο παρατηρητή
Α όπως φαίνεται στο σχήμα. Μετά την κρούση η μάζα m1 έχει ταχύτητα μέτρου u1/2
A) το ποσοστό της κινητικής ενέργειας της μάζας m1 που μεταφέτρεται στη μάζα m2 είναι :
u
S
m2 m1 Α
α) 0% β) 75% γ) 100% δ) 50%
Να διακαιολογήσετε την απάντησή σας.
Β) Μετά την κρούση ο ακίνητος παρατητρητής Α ακούει ήχο μεγαλύτερης συχνότητας από τη συχνό-
τητα που εκπέμπει η πηγή αν ο λόγος των μαζών m1/m2 είναι :
α) m1/m2 =1 β) m1/m2 =3 γ) m1/m2=1/3
Να διακαιολογήσετε την απάντησή σας.
24. Σε σημείο ευθείας ε βρίσκεται ακίνητη ηχητική πηγή S που εκπέμπει ήχο σταθερής συχνότητας.
Πάνω στην ίδια ευθεία ε παρατηρητής κινείται εκτελώντας απλή αρμονική ταλάντωση πλάτους Α,
όπως φαίνεται στο σχήμα.
Η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής θα είναι μέγιστη, όταν αυτός βρίσκεται :
α) στη θέση ισορροπίας Ο της ταλάντωσής του κινούμενος προς την πηγή.
β) σε τυχαία θέση της ταλάντωσής του απομακρυνόμενος από την πηγή.
γ) σε μία από τις ακραίες θέσεις της απλής αρμονικής ταλάντωσης.
25. Ένας παρατηρητής κινείται με σταθερή ταχύτητα uΑ προς ακίνητη σημειακή πηγή . Οι συχνότητες
fS
που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής από την ηχητική πηγή, διαφέρουν μεταξύ τους κατά όπου
10
fS η συχνότητα του ήχου που εκπέμπει η ηχητική πηγή. Αν u η ταχύτητα διάδοσης του ήχου στον
uA
αέρα ο λόγος είναι ίσος με:
u
α) 10 β) 1/10 γ) 1/20
26. Μια ηχητική πηγή εκπέμπει ήχο σταθερής συχνότητας και κινείται με σταθερή ταχύτητα. Στην ευ-
θεία που κινείται η πηγή βρίσκεται ακίνητος παρατηρητής. Η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβά-
νεται ο παρατηρητής όταν τον έχει προσπεράσει είναι κατά 30% μικρότερη από τη συχνότητα που
αντιλαμβανόταν, όταν τον πλησίαζε η πηγή. Αν η ταχύτητα του ήχου στον αέρα είναι υ, τότε η τα-
χύτητα της πηγής είναι:

૛࢛ ૜࢛ ૝࢛
α) β) γ)
૚ૠ ૚ૠ ૚ૠ
27. Μια ηχητική πηγή κινείται με ταχύτητα Us ίση με το μισό της ταχύτητας του ήχου, πάνω σε μια ευ-
θεία ε πλησιάζοντας ακίνητο παρατηρητή Π1 ενώ απομακρύνεται από άλλο ακίνητο παρατηρητή Π2
Οι παρατηρητές βρίσκονται στην ίδια ευθεία με την ηχητική πηγή. Ο λόγος της συχνότητας του ή-
χου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής Π1 προς την αντίστοιχη συχνότητα που αντιλαμβάνεται ο
παρατηρητής Π2 είναι:
α) 2 β) 1 γ) 3 .
ΟΜΑΔΑ Γ.
28. Δύο αυτοκίνητα (1) και (2) κινούνται ευθύγραμμα και ομόρροπα με ταχύτητες υ1=40m/s και
υ2=20m/s αντίστοιχα. Τα αυτοκίνητα πλησιάζουν προς κατακόρυφο τοίχο στη βάση του οποίου έ-
χουμε τοποθετήσει έναν ανιχνευτή ηχητικών κυμάτων. Κάποια χρονική στιγμή κατά την οποία το
αυτοκίνητο (2) προπορεύεται του (1), ο οδηγός του (2) πιέζει την κόρνα του, η οποία εκπέμπει ήχο
συχνότητας fs=640Hz.
Να υπολογίσετε τη συχνότητα:
α) του ήχου που καταγράφει ο ανιχνευτής στη βάση του τοίχου
β) του ήχου που αντιλαμβάνεται ο οδηγός του αυτοκινήτου (1) απευθείας από το αυτοκίνητο (2)
γ) του ήχου που ανακλάται από τον τοίχο, όπως την αντιλαμβάνεται ο οδηγός του αυτοκινήτου (1)
δ) του ήχου που ανακλάται από τον τοίχο, όπως την αντιλαμβάνεται ο οδηγός του αυτοκινήτου (2)
Δίνεται η ταχύτητα του ήχου στον ακίνητο αέρα υ=340m/s
Απ: α) 680 Ηz β) 676 Ηz γ) 760Ηz δ) 720Ηz
29. Ένας παρατηρητής Α και ένα περιπολικό S (πηγή ήχου) αφού συναντηθούν στον ίδιο ευθύγραμμο
δρόμο συνεχίζουν να κινούνται απομακρυνόμενοι ο ένας από τον άλλον με σταθερές ταχύτητες. Οι
ταχύτητες τους είναι αντίστοιχα uA =20 m/s και uS = 10 m/s. Καθώς απομακρύνονται ο ένας από
τον άλλον, το περιπολικό εκπέμπει ήχο συχνότητας fS= 350 Hz για χρονικό διάστημα Δt = 6,4 s. Για
τον παρατηρητή να βρεθεί:
α) η ταχύτητα διάδοσης του ήχου που αντιλαμβάνεται.
β) το μήκος κύματος του ήχου που ακούει.
γ) η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται.
δ) η χρονική διάρκεια του ήχου που ακούει.
Δίνεται η ταχύτητα του ήχου στον αέρα υηχ = 340m/s.
Απ: α)320m/s β) 1m γ) 320Ηz δ) 7s
30. Πηγή ήχου S κινείται με σταθερή ταχύτητα υs σε ευθύγραμμη τροχιά και εκπέμπει ήχο συχνότητας
fs. Στην ίδια ευθεία βρίσκεται ακίνητος παρατηρητής ο οποίος ακούει ήχο με συχνότητα f1=680Hz
33
όταν η πηγή τον πλησιάζει και ήχο με συχνότητα f2= f1 όταν η πηγή περνώντας τον απομακρύνε-
35
ται από αυτόν. Ζητείται:
α) η ταχύτητα με την οποία κινείται η πηγή.
β) η συχνότητα του ήχου που εκπέμπει η πηγή.
γ) το μήκος κύματος που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής όταν η πηγή τον πλησιάζει και όταν η πηγή
απομακρύνεται από αυτόν. Δίνεται η ταχύτητα του ήχου στον αέρα υηχ=340m/s .
Απ: α) 10m/s β) 660Hz γ) 35/66 m
31. Η σειρήνα ενός τρένου το οποίο κινείται σε ευθύγραμμη τροχιά με υs=40m/s εκπέμπει ήχο συχνό-

τητας fs=600Hz για χρονικό διάστημα Δts=3,5 s. Ένας παρατηρητής κινείται αντίθετα από το τρένο
με ταχύτητα υΑ=10m/s. Να βρεθεί:
α) η συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής.
β) το μήκος κύματος του ήχου που εκπέμπει το τρένο καθώς και το μήκος κύματος που αντιλαμβά-
νεται ο παρατηρητής Α.
γ) ο αριθμός των μεγίστων που εκπέμπει η σειρήνα του τρένου.
δ) η χρονική διάρκεια του ήχου που ακούει ο παρατηρητής. Δίνεται η ταχύτητα του ήχου
υηχ=340m/s.
Απ: α) 700Hz β) 0,5m γ) 2100 μέγιστα δ) 3s
32. Ένας αρχικά ακίνητος παρατηρητής uA (uA=0) ξεκινά ομαλά επιταχυνόμενη κίνηση με επιτάχυνση
α= 5 m /s2, κατευθυνόμενος προς ακίνητη ηχητική πηγή . Η πηγή εκπέμπει ήχο συχνότητας fS= 680
Hz που διαδίδεται ως προς τον αέρα με ταχύτητα υηχ = 340m/s . Ο παρατηρητής μετά από χρόνο Δt
= 10 s φθάνει στην πηγή την προσπερνά και συνεχίζει την κίνησή του απομακρυνόμενος από αυτή.
α) Να βρεθεί η συχνότητα του ήχου που ακούει ο παρατηρητής την χρονική στιγμή t =5s.
β) Να γραφούν οι σχέσεις που συνδέουν τη συχνότητα του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρη-
τής σε συνάρτηση με το χρόνο, για το χρονικό διάστημα 0 έως 20 s.
γ) Να γίνει το διάγραμμα της συχνότητας του ήχου που αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής σε σχέση με
το χρόνο σε αριθμημένους άξονες από το ξεκίνημα του έως την χρονική στιγμή t =20s.
δ) Να βρεθεί ο αριθμός των ηχητικών κυμάτων (μέγιστα ήχου) που ανίχνευσε ο παρατηρητής στο
χρονικό διάστημα 0 έως t =10s .
Απ: α)730Hz β) 680+10t , 580-10t (S.I.) δ) 7300 μέγιστα
33. Ένα σώμα Σ1 που έχει πάνω του προσαρμοσμένο δέκτη ηχητικών κυμάτων εκτελεί απλή αρμονική
3π
ταλάντωση στον οριζόντιο άξονα x’Οx με εξίσωση x = 0,4 ημ(10 t + ) (S.I) .Στον θετικό ημιάξονα
2
και σε απόσταση μεγαλύτερη από το πλάτος ταλάντωσης βρίσκεται ακίνητη μια σειρήνα που πα-
ράγει ηχητικά κύματα συχνότητας fs=850Ηz.
Να βρεθούν:
α) ποια είναι η ελάχιστη και ποια είναι η μέγιστη συχνότητα του ήχου που ανιχνεύει ο δέκτης.
β) πόσες φορές σε χρονική διάρκεια Δt = π sec ο ανιχνευτής μετρά ήχο ίδιας συχνότητας με τον ήχο
που εκπέμπει η πηγή.
γ) η συνάρτηση που περιγράφει πως μεταβάλλεται η συχνότητα που ανιχνεύει ο δέκτης σε σχέση με
το χρόνο και να τη σχεδιάσετε σε αριθμημένους άξονες για χρονικό διάστημα ίσο με μια περίοδο
της ταλάντωσης. Δίνεται η ταχύτητα του ήχου στον αέρα υηχ=340m/s.
Απ: α) 860Hz β) 10 φορές γ) 850 + 10 συν(10t + 3π/2) (S.I.)


Γ ΦΥΣ ΚΑΤ 2o Τευχος (1) - Αντιγραφή

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Γ ΦΥΣ ΚΑΤ 2o Τευχος (1) - Αντιγραφή

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Κεφάλαιο

Η ΕΝΝΟΙΑ ΣΟΤ ΚΤΜΑΣΟ΢ –ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΤΜΑΣΑ

 Σαχφτθτα (u) διάδοςθσ του κφματοσ: u=

ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -131-

Είδθ μθχανικών κυμάτων - Κριτιρια διάκριςθσ – Θεμελιώδθσ εξίςωςθ κυματικισ

Θεμελιώδθσ εξίςωςθ κυματικισ

ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -132-

Απόδειξθ τθσ εξίςωςθσ κφματοσ:

ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -133-

ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -134-

 Από τθ μορφι τθσ γραφικισ παράςταςθσ ςυμπεραίνουμε ότι:

 Από τθ μορφι τθσ γραφικισ παράςταςθσ ςυμπεραίνουμε ότι:

ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -135-

 Από τθ μορφι τθσ γραφικισ παράςταςθσ ςυμπεραίνουμε ότι:

Γραφικι παράςταςθ τθσ απομάκρυνςθσ από τθ κζςθ ιςορροπίασ ενόσ υλικοφ

 Από τθ μορφι τθσ γραφικισ παράςταςθσ ςυμπεραίνουμε ότι:

ΕΞΙΣΩΣΗ ΚΥΜΑΤΟΣ -136-

4. Ζνα διάμθκεσ μθχανικό κφμα μπορεί να διαδοκεί:

5. Σο μικοσ κφματοσ ενόσ μθχανικοφ αρμονικοφ κφματοσ είναι:

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 139

α) 0,1s β) 5s γ)10s δ) 0,5s

α) 0.2m/s β) 20m/s γ) 0,6m/s δ). 60m/s

α) Σο Ο προσ το Ο1 και το Α προσ το Αι

α) το Α προθγείται του Β κατά 900 .

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 140

α) 0,4 m/s β) 8 m/s γ) 10m/s δ) 0,8 m/s

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 141

23. Σο μικοσ κφματοσ είναι ίςο με:

24. Θ εξίςωςθ ενόσ αρμονικοφ κφματοσ είναι: y=0,2θμ2π(10t-2x)

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 142

α) Σο ςθμείο Β του μζςου παραμζνει ςυνεχϊσ ακίνθτο.

α) Σο ςτιγμιότυπο αντιςτοιχεί ςτθ χρονικι ςτιγμι t1=3T/4

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 143

Είναι ςωςτό ότι το μικοσ κφματοσ του κφματοσ είναι λ=4m .

Είναι ςωςτό ότι θ περίοδοσ του κφματοσ είναι Σ=4s;

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 144

α) Θ περίοδοσ του κφματοσ είναι:

α) 10 cm. β) 8 cm. γ) 6 cm.

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 145

α) φΜ > φΚ β) φΜ = φΚ γ) φΜ < φΚ.

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 146

α) KA<ΚΒ β) KA=ΚΒ γ) KA>ΚΒ .

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 147

α) Να υπολογίςετε τθ ςυχνότθτα του κφματοσ.

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 149

α) Να βρείτε τθν εξίςωςθ του κφματοσ, αν το πλάτοσ του είναι Α = 2cm.

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 150

α) Να υπολογίςετε τθ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

α) Να υπολογίςετε τθν ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

α) Να υπολογίςετε τθ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 153

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 154

α) Να γράψετε τθν εξίςωςθ του κφματοσ.

α) Να βρεκοφν θ ςυχνότθτα, το μικοσ κφματοσ και θ ταχφτθτα διάδοςθσ του κφματοσ.

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 155

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 156

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 157

Αζκήζειρ ζηην Εξίζωζη Κύμαηορ 158

 Αρχι τθσ επαλλθλίασ (ι υπζρκεςθσ) ςτθν κυματικι.

 Σι ονομάηουμε ενιςχυτικι ςυμβολι;

Επιθανειακή Σςμβολή 161

 Σι ονομάηουμε απόςβεςθ ι ακυρωτικι ςυμβολι;

 Τπερβολζσ ενίςχυςθσ και απόςβεςθσ