kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

Czy TUS jest efektywny?

W 2014 r. ukazał się Raport „Praktyka oparta na dowodach w terapii dzieci, młodzieży i młodych
dorosłych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu”, natomiast w 2015 r. pojawił się Raport „Wyniki i
konkluzje: Narodowy Projekt Standardów, faza 2: Wyjście naprzeciw potrzebie stworzenia
wytycznych dotyczących praktyki opartej na dowodach dla zaburzeń ze spektrum autyzmu”.

Celem obu Raportów było dostarczenie danych na temat efektywności interwencji

terapeutycznych stosowanych wobec dzieci, młodzieży i młodych dorosłych z autyzmem,
zespołem Aspergera oraz PDD-NOS (całościowe zaburzenia rozwojowe inaczej nie
zdiagnozowane).

Poniżej przypomnimy niektóre tezy z Raportów. Warto bowiem, aby zarówno osoby pracujące z
dziećmi i młodzieżą z ASD, jak i rodzice mieli świadomość istnienia bądź braku dowodów
skuteczności określonych technik czy metod. Prosimy o zwrócenie szczególnej uwagi na
skuteczność TUS.

Podstawą raportów były artykuły dotyczące skuteczności interwencji terapeutycznych

stosowanych wobec dzieci i młodzieży z ASD, opublikowane w latach 1990 –2011 (Raport z 2014
r.) oraz w latach 2007 –2012 (Raport z 2015 r.) w anglojęzycznych recenzowanych czasopismach
naukowych.

Analizą objęto badania, w których zastosowano interwencje behawioralne, edukacyjne bądź

rozwojowe. Wymagano, by badane techniki czy metody mogły być stosowane w naturalnym
środowisku dziecka: w domu, w placówce edukacyjnej, w warunkach szpitalnych itp. Z analiz
wykluczono wszelkie interwencje, które wymagały użycia specjalistycznego sprzętu, odbywały się
w specyficznych, sztucznych warunkach (np. delfinoterapia, komory hiperbaryczne). Wykluczono
też interwencje, w których stosowano leki, medycynę niekonwencjonalną/ alternatywną oraz
dietę bądź jej suplementy. W badaniach wymagano istnienia grupy porównawczej (czyli musiała
istnieć grupa, w której zastosowano opisaną interwencję i druga grupa, w której interwencji nie
wprowadzono bądź wprowadzono interwencję alternatywną).

Wymagano, by w trakcie badań dokonywać pomiarów efektów interwencji w oparciu o wskaźniki

behawioralne (opis konkretnych, obserwowalnych zachowań dziecka), wyniki na
kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

wystandaryzowanych skalach / testach (np. testy mierzące IQ), obiektywne dane dotyczące
poziomu umiejętności (np. procent poprawnych odpowiedzi, czas reakcji itp.).

Wnioski z Raportu z 2015 r. doprowadziły do dokonania podziału metod interwencji na 3 grupy:

1. ustanowione czyli interwencje o potwierdzonej naukowo efektywności, dla których

potwierdzono, że istnieją liczne dowody, iż mają one pozytywny wpływ na
funkcjonowanie dzieci i młodzieży z ASD, inaczej mówiąc znalazły się tu oddziaływania
uznane za efektywne,
2. obiecujące czyli wprawdzie istnieją dowody na to, iż interwencje przynoszą pozytywne
efekty, ale zbyt mało jest rzetelnych badań to potwierdzających. Konieczne jest zatem
przeprowadzenie dodatkowych badań o odpowiednim rygorze eksperymentalnym, które
spójnie pokażą efektywność, zanim będzie można jednoznacznie stwierdzić, że
oddziaływania te są skuteczne,
3. nieustanowione czyli istnieją bardzo nieliczne bądź brak jest dowodów na skuteczność
interwencji w stosunku do osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu bądź badania dają
niejednoznaczne rezultaty (jedne pokazują pozytywne rezultaty, a inne wręcz dowodzą
szkodliwości interwencji). W przypadku tego typu oddziaływań może okazać się, że
wykonane w przyszłości badania mogą pokazać, że oddziaływanie jest efektywne,
nieefektywne lub szkodliwe.

Wśród interwencji ustanowionych czyli o największej skuteczności znalazły się m. in.:

 Interwencje behawioralne
 Interwencje poznawczo-behawioralne
 Kompleksowa interwencja behawioralna dla małych dzieci / Wczesna intensywna terapia
behawioralna
 Modelowanie –„na żywo” oraz videomodelowanie
 Trening samodzielności i samokontroli
 Plany aktywności
 Trening umiejętności społecznych
 Skrypty
 Interwencje oparte na historyjkach

Warto zwrócić uwagę, że wśród wielu powyżej wymienionych interwencji ustanowionych

podstawą jest behawioryzm.

Wśród interwencji obiecujących wskazano m. in.:

kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

 Narzędzia wspomagającej i alternatywnej komunikacji

 Terapia ekspozycyjna / Trening odwrażliwiania / Desensytyzacja
 Interwencje oparte na imitacji
 Muzykoterapia
 PECS
 Nauczanie znaków / Język migowy
 Uczenie ustrukturyzowane / TEACCH
 Interwencje oparte na technologii (m.in. programy, gry komputerowe)
 Trening teorii umysłu
 Masaże

Wśród interwencji nieustanowionych wymieniono między innymi:

 Terapie z udziałem zwierząt

 Treningi słuchowe
 Interwencje bazujące na ruchu (np. choreoterapia, metoda Dennisona)
 Interwencje oparte o dramę
 Pakiety interwencji sensorycznych / Integracja sensoryczna

Źródła:
Przemysław Bąbel, Monika Suchowierska – Stephany, Paweł Ostaszewski (2016). Analiza
zachowania. Vademecum. Sopot. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Raport z 2014 r. w wersji anglojęzycznej dostępny online:

http://autismpdc.fpg.unc.edu/sites/autismpdc.fpg.unc.edu/files/2014-EBP-Report.pdf

Raport z 2015 r. w wersji anglojęzycznej dostępny online:

http://www.nationalautismcenter.org/national-standards-project/