kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

Ocena umiejętności
społecznych
TUS jest poprzedzony diagnozą/oceną umiejętności społecznych. Bez niej nie uda nam
się zakwalifikować dzieci do odpowiednich grup lub do zajęć indywidualnych (temat ten
będzie rozwinięty w kolejnym module kursu). Poza tym diagnoza/ocena ma służyć jesz-
cze określeniu poziomu poszczególnych umiejętności społecznych lub stwierdzeniu ich
braku, co pozwoli na:

 stworzenie programu pracy z dzieckiem/ dziećmi,

 monitorowanie efektów treningu.

W jaki sposób można diagnozować umiejętności społeczne?

W tym celu możemy wykorzystać:

wywiad ankiety obserwację socjometrię

Wywiadu może udzielić rodzic/ rodzice lub nauczyciel/ nauczyciele. Najlepiej zbierać
wywiad w trakcie bezpośredniej rozmowy twarzą w twarz, co pozwala obserwować re-
akcje drugiej osoby i ułatwia kontakt, umożliwia wyjaśnienie niejasnych kwestii. Wywiad
powinien być ustrukturalizowany, co pozwoli zadawać konkretne pytania dotyczące po-
szczególnych umiejętności. Może mieć formę kwestionariusza, w którym rodzic ocenia
konkretne umiejętności społeczne dziecka.

Przykładowe pytania skierowane do rodzica, na które ten odpowiada wybierając spo-

śród odpowiedzi: prawie nigdy, rzadko, czasem, często, prawie zawsze to:

Czy Twoje dziecko potrafi poprosić o pomoc?

Czy Twoje dziecko słucha tego co mówią inni? Czy rozumie o czym mówią inni?
kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

W analogiczny sposób możemy przeprowadzać wywiad z nauczycielem pytając go o te

same umiejętności, o które wcześniej pytaliśmy rodziców.

Przykładowe pytanie:

Czy dziecko zwraca się o pomoc, gdy czegoś nie rozumie?

Ocenianie umiejętności społecznych poprzez wywiad zarówno z rodzicem jak i nauczy-

cielem służy obiektywnemu ustaleniu stanu faktycznego. Bywa bowiem, że rodzice/ na-
uczyciele zawyżają bądź zaniżają poziom umiejętności dziecka bądź mają problem
ze wskazaniem poziomu danej umiejętności i nie wiedzą czy dziecko ją prezentuje
w swoim zachowaniu.

Poza wywiadem można do oceny umiejętności zastosować ankietę: dla ucznia, dla ro-
dzica i dla nauczyciela. Plusem ankiety jest szybkość uzyskania informacji (jednocześnie
kilka osób może wypełniać ankiety). Minusem ankiet jest konieczność ich odpowied-
niego przygotowania, zawarcia jasnych pytań, takich, które nie będą budziły wątpliwo-
ści osób je wypełniających.

Przykładowa arkusz dla np. nauczyciela może zawierać wymienione konkretne umiejęt-
ności społeczne w celu ich oceny w formie tabeli 1

Wskaźniki Zaw- Czę- Cza- Rzadko Ni-

sze sto sami gdy
Proponuje pomoc koleżance/ koledze
Dzieli się własnymi przyborami
Prosi o pomoc, gdy nie potrafi sam czegoś zrobić
Przyjmuje pomoc w postaci użyczenia przyborów itp.
Nie reaguje na prośbę o pomoc
Nie udziela pomocy, pomimo że koleżanka sobie nie ra-
dzi
Wykonuje podjęte lub przydzielone mu zadania

1 Fragment arkusza pochodzi z publikacji: str. 207 w: Maria Deptuła, Agnieszka Misiuk (2016). Di-
agnozowanie kompetencji społecznych dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym. War-
szawa. PWN
kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

Oceniając kompetencje społeczne możemy do tego celu użyć obserwacji. Ale pamię-
tając, że powinniśmy zadbać o obiektywizm obserwatora. Aby obserwować trzeba mieć
określone wskaźniki obserwacji (czyli musimy mieć jasność, jakie zachowania będziemy
obserwować) oraz ustalony sposób zapisu wyników obserwacji. Możemy obserwować
dziecko w trakcie wykonywania różnorodnych zadań i podejmowania różnych aktywno-
ści, w tym w trakcie zabawy.

I jeszcze możemy wykorzystać do oceny umiejętności socjometrię. W zasadzie jest ona

próbą oceny kompetencji danego ucznia przez rówieśników. Pozwoli wyłonić z klasy np.
dzieci o niskich umiejętnościach społecznych. Technika ta polega na zadawaniu każ-
demu z dzieci pytań dotyczących tego z kim najchętniej chciałoby podjąć jakąś aktyw-
ność, zabawę, itp. Zadaniem dziecka jest wymienienie dowolnej lub określonej liczby
osób w odpowiedzi na zadane pytania.

Poza oceną umiejętności społecznych powinniśmy w wyniku naszych działań poprzedza-

jących wdrożenie TUS zdobyć informacje w innych obszarach. Osoba prowadząca TUS
winna mieć wiedzę dotyczącą:

Wieku dziecka, rozpoznania, czy dziecko wie o swoim rozpoznaniu

Funkcjonowania poznawczego:
norma/ niepełnosprawność intelektualna …
Zachowań trudne występujących u ucznia:

Zainteresowań (wzmocnień), co dziecko lubi robić, jak spędza wolny czas:

Funkcjonowania w szkole:

Poziomu komunikacji:

Koniecznie więc należy uwzględnić w ankietach czy wywiadach pytania pozwalające

na pozyskanie wskazanych powyżej informacji.
kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

Zadanie

Zastanów się i odpowiedz na podane poniżej pytania:

1. W jakim celu osoba prowadząca TUS powinna znać wiek dziecka, rozpoznanie oraz
mieć informację czy dziecko wie o swoim rozpoznaniu?

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

2. Dlaczego powinniśmy mieć wiedzę o funkcjonowaniu poznawczym dziecka czyli wie-

dzieć czy funkcjonuje w normie intelektualnej czy poniżej?

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

3. Dlaczego trzeba mieć wiedzę na temat trudnych zachowań występujących

u ucznia?

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

4. Po co warto znać zainteresowania ucznia i jak spędza wolny czas?

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

5. Do czego potrzebna nam wiedza o funkcjonowaniu w szkole?

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

6. Po co chcemy znać poziom komunikacji dziecka?

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________
kurs: Trening Umiejętności Społecznych (TUS)

Jeśli były problemy z udzieleniem odpowiedzi na podane pytania, to nie należy się mar-
twić. Następny moduł kursu na pewno pozwoli zrozumieć do czego te informacje mogą
nam posłużyć.