2000 TEO!) SC+ olduklantanlasihyor. Yar inden bir kullarumi, Mark Wigley’nin. yenides cok seviniyoruz. [GULUS- rsun sanki meden hep nefret ettim ektonik bir manifestoda: 2ngi bir anda mimari diye- bir seyin hep varolacagina sey oluyor hep. Eyal Weizman Bu konferans mimarhiin teorisi ve pratigi etrafinda drgiitlenmis- se de, burada éne kan, mimarlik yerine, daha genig bir alan kaplayan “estetik pratikleri nden siz. etmek istiyorum. Bir soru- nu estetik araciligiyla diigiinmek hep zorunlu ve eszamanhi ola- rakhem teori, hem de pratik konusunda diigtinmek demektir. Es- tetik pratik her zaman siyaset, teori ve pratigin bulustugu yerdir. Burada sunacajim caligmanin kékleri, mimari zekdnin diinya- ya nasil miidahale edebilecegi ve degisik forumlarda nasil etkin olabilecegi sorusuna cevap bulmaya cahgan Forensik Mimarhk Projesi’nin bityiiyen arsivinde yatmaktadur Forensik Mimarlar, bir uygulamacinun sézleriyle, “mimati ol- gularm yasal meselelere uygulanmast” ile ugragan miifettigler yetistirir? Baska bir uygulamaciya gre, bu tir olgular “ingaat, pencere, duvar ve catt hatalary; zemin sorunlars;erisilebilirlik me~ seleleri ve mimari tasarim hatalar gibi mimari kusurlarin nedeni 1 Bu makale, “Matter Against Memory” adh yazinin kisaltilms ve degistiri: mig halidit, FORENSIS: The Architecture of Public Truth (Berlin: Sternberg Press, 2014), 361-80. Bu yazinin baz1 kisimlani “Violence at the Threshold Cf Detectability” olarak da yayimlanmistir, eflux journal 64 (Nisan 2015), www.e-fhux.com/journal/violence-at-the-threshold-of-detectability, Sam Kubba, Architectural Forensics (New York: McGraw-Hill Professional, 2008). Ayrica bkz. www.buildingdesignanalysis.com/forensichtml ve Dale Paegelow, Forensic Architecture: Au Introduction (Patterson: Cromlech Architect, 2001), www.cromlech-architect.com. “Forensik sorusturma ve raporlama ile tam zamanh ujrasan mimarlarin sayist pek azdir. Tahminde bulunmam gerekirse, bitin Amerika‘da bes binden az olduklarin: sbyle- yebilirim. Forensik sorusturma amaciyla mimar istindam eden sirketlerin ‘on-on bes yildir ortalikta olduguna inaniyorum.” Hechangi bir serttika, diizenleme veya kayit kurumu olmadigandan, pratisyenlerin sayisi konu- sunda resmi bir rakam bulunmamaktadhr. EYAL WEIZMAN 221ve kaynagidir."" Forensik Mimarlar mimari kanit sunma esnasin- da cizimler, fotograflar, maketler, bilgisayar simiilasyonlan ve bazen 3 Boyutlu lazer taraytcilar kullantr. Genel baglam coklukla caidas ingaat sanayinin temel pargalarindan birisi haline gelen sigorta anlasmazhiklarinda hakemlik ve dava siireclerinden olu- sur. Topladiklant kanitlani sik sik tasarimcrlarn aleyhine seferber etmeleri forensik mimarlan pek popiiler kalmaz. Bu uygulama mimari pratikte ézel ve oldukga marjinal bir yere sahiptir; iistelik mimarhk egitimi tarafindan da dislanur. ingaat miifettisliginin cok siradan ve hayalgiicii gerektirmeyen bir ig oldugu diigiiniilebilir ama forensik mimarlar, binalar konu- sunda, mimarlarin genelde gézden kagirchgi hayati bir konuyu kavramuslardir: Binalar statik seyler degildir. Tersine, cesitli kuv- vetlere tepki vererek araliksiz bir déniisiim yasarlar. Fark yap malzemeleri -celik, algi, tag, cam, beton veya ahgap- cevredeki ve iklimdeki degigikliklere farkh gekilde tepki gsterir. Bir binarun kullarimundaki degisiklikleri gésteren agirlik dagihmundaki de- Bisiklikler zeminleri ve kirigleri etkiler. Tarih hem mikro, hem de makro dlgekte yasanan bu degisiklikler ve hareketler yoluyla inga edilmig bicimde kaydedilir. Siyasal tarih gibi, bir binanin “striik- tiirel tarihi” de evresel “temel nedenleri”, mimari “patolojileri", “krizleri”, “ingai bagansizhklani” ve “doniistiiriicti_striiktiirel olaylany” igerir.! Ingaat miifettisleri “cliriime” teriminde biraraya gelen cok sa- yidaki maddi siireci, binay: mimarin gahsmasmin étesinde (ash- na bakihrsa, ona ragmen) bicimlendiren agar ve yaygin “olustu- rucu kuyvetler” olarak tamimlar. Maddi deformasyonlar kuvvet alanlarinin sonucuysa, tersine, bu kuvvetler mutasyon, bel ver- me ve sapma bashijt altinda kaydedilebilecektir. Boylece binalar birer sensor haline gelir; olugum asamasindaki malzeme toplu- luklan olarak, insaat miifettiglerinin elinde bilgi halini ahr. Ama inga edilmig bicimden tarihi okumak dogrudan bir siireg degildir. Bunun nedeni binalarm, civanin isty: hacme cevirmesi gibi line- er hareket etmemesidir, Bu da binalart zayif veya kararsiz birer sensor haline getirir. Bir binanin farkh maddi bilesenleri, dteki bi- 3 Bkz. www.nelsonforensics.com/Architecture.html 4 Bu terimler ingaat mifettislerinin terminolojilerinden alinmstr. lesenlere gore farkh hiz her malzeme yansiz veya seyleri kaydederken, baz: olarak davranabilir. Ola iz biraki; bu izler de s korunur. Kayst asla tarum esnasinda kaybolu bosluklar ve eksiklerle ¢ sik estetigin ilk katmanid Dolayisiyla forensigir tirildigi kip) estetit bir pra sik estetigin birgok katma: bu katman maddi ne: Forensik estetigin bu katr temeli ve ilk katidhr. Fe duyum anlamina gind kiginin act algisim: kin yulanin estetize etmesi &in (mimarhk bir sensor fotograf veya diger zak tarafindan kaydedi Bulgulanin herkese acik fo retorik ve estetik aracilar: duygulandirma cagnsiyla kikat” haline gelir. Biylece alana déniisiir; her se onlarin aracihjayla yerine Forensik hem arastirm: igeren bir saha galismas: b asinayiz) ama aynt zam sunumu boyutuna da sa gecmis bigimleridir. Saha ni konu ahir, malzemeyi co 5 Forensik Estetik, 2010-17 24 ‘Thomas Keenan ve Nik mminerin baghigidir, www Keenan ile beraber kavram Weizman, Mengele’s Si berg Press, 2012),vari Kanit sunma esnasin- ayar simiilasyonlan ve 1. Genel baglam goklukla ndan birisi haline gelen - dava siireglerinden olu- Jatin aleyhine seferber er kilmaz. Bu uygulama | bir yere sahiptir; tistelik valgiicit gerektirmeyen < mimarlar, binalar konu- ardigr hayati bir konuyu dir. Tersine, gegitli kuv- sim yagarlar. Farkh yap: eva ahgap- gevredeki ve spki gisterir. Bir binarun sgirhik dagihmundaki de- Tarih hem mikro, hem de ‘e hareketler yoluyla inga \ gibi, bir binanun “striik- mimari “patolojileri”, dontistiiniicit striiktirel 4e biraraya gelen gok sa- ismasinin dtesinde (ash- : agar ve yaygin “olustu- deformasyonlar kuvvet etler mutasyon, bel ver- lecektir. Boylece binalar sindaki malzeme toplu- ode bilgi halini alr. Ama srudan bir siireg depildir. cme gevirmesi gibi line- veya kararsiz birer addi bilegenleri, dteki bi- jerinden alinmisti. legenlere gre fark hizlarda hareket eder, bir izin kaydedildigi her malzeme yansiz veya edilgen deildir. Bazi malzemeler belli seyleri kaydederken, baz: baska seyleri kaydetmeyen birer ortam olarak davranabilir. Olaylar stirekli dejisim geciren yiizeylerde iz birakur; bu izler de gu ya da bu derece uzun dénemler boyunca korunur. Kayit asla mikemmel degildir, bilgi malzemede ve ak- tarim esnasinda kaybolur; madde hatirladigi gibi unutabilir de; bosluklar ve eksiklerle doludur. Maddenin duyusal yetisi foren- sik estetigin ilk katmanichr. Dolayistyla forensigsin (siyasal iddialarm kamuya acik hale ge- tirildigi kip) estetik bir pratik olarak diigiintilmesi gerekir.* Foren- sik estetigin birgok katmant vardhr: ilk katman “maddi estetik’ tir; bu katman maddi nesnelerin iglevini birer sensor olarak betimler. Forensik estetigin bu katmant insan algisi, kavrayigi ve yargisun temeli ve ilk katidir. Forensik kelimesinin Yunan dilinde tasidigu duyum anlamina géndermede bulunur. Bir anestezi uzmanunin, kiginin act algisini kéreltme yoluna ters bir mantk iginde, du- yulanin estetize etmesi gerekir. ikinci katmansa, maddi gercekli in (mimarhk bir sensor olarak yorumlarursa) analog veya dijital fotograf veya diger uzaktan algilama teknolojileri gibi sensorlar tarafindan kaydedilmesini gerektiren yollara ginderme yapar. Bulgularin herkese acik forumlarda sunumu baska teknolojileri, retorik ve estetik aracilan gerektirir. Tarih bu forumlarda, yaptg duygulandirma cagnstyla siyasal anlamda “orada-olur” ve “ha- kikat” haline gelir. Béylece “forensik estetik” anargik bir aracilik alanina déniigiir; her sey, diger seyleri aract olarak kullanir ve onlannn aracihgayla yerine getirilr. Forensik hem arastirmayi, hem de arastirmanin sunumunu igeren bir saha caligmasi boyutuna sahiptir (mimarlar olarak buna asinaytz) ama ayni zamanda daha az asina oldugumuz forum sunumu boyutuna da sahiptir. Bu ikisi, estetik pratigimizin icige gecmig bigimleridir. Saha aragtirmas: maddenin estetik niteligi- ni konu ahr, malzemeyi gok dikkatle incelemeye siiriikler, baska 5. Forensik Estetik, 2010-11 akademik yslinda Frankfurt'taki Stidel School'da Thomas Keenan ve Nikolaus Hirsch ile beraber verdigim bir dizi se- mminerin basligidir, www.staedelschule.de/forensic_aestheties_d htm] Keenan ile beraber kavrami daha da gelistirdik, Thomas Keenan ve Eyal Weizman, Mengele’s Skull: The Advent of a Forensic Aesthetics (Berlin; Stern- berg Press, 2012), EYAL WEIZMAN 203deyigsle maddeyle, mimarhk ve diger yiizeylerin dokusu ile mahrem bir iliski kurmaya siirikler. Mimarhgin bir medya bigimi olarak tanimlanma- sini talep eder, ama forum ¢aligmasi, sunumun ve arastirmamuzi siyasal hale getirmenin sana olarak estetigi tamamen farkh bir gekilde seferber eder. Goldsmiths‘de yénettigim Center for Research Architecture’: az cok bir forensik ajansina déniistiiren, Fotensik Mimarhik Projesi kapsaminda iistlendigimiz artik yirmiden fazla sorusturmadan sadece birisini anlatacagim. Ancak, bizler biliminsanlarmt istih- dam eden bir forensik ajans olmaktan ok, sanatcilar ve mimarlar- la calistyoruz. En basta fazla bir isimiz yoktu, ancak zaman icinde, forensik sanatin: uygulamaya devam ettikce, aldigumuz ig sayist da arttt. Sz ettigim forensik ajanst hizmet saglamakla kalmayrp, eles- tirel, tarihsel ve teorik arastirmarin baska bir bicimini de forensik uygulamanin temellerine katmay1 basardik. Dolayisiyla, kullandi- gamuz terimleri bir anlamda kendimiz inga ediyor ve sorguluyo- uz. Caligmalarimizdan bazilan tarihsel ve teorik, bazilari éner- me niteliginde, bazilari da diinyanin degisik yerlerindeki saveilkk gtevlilerine hizmet olarak gergeklestiriliyor; bu hizmeti genelde savag suglari ve insan haklan ihlali baglaminda veriyoruz. Dolayt- styla galigmamuzin bu yénleri bazen birbirleriyle celisebiliyor. Burada Birlesmis Milletler tarafindan siparig edilen, kisa bir siire Snce de New York’taki Genel Kurul'a sunulan ve diinyanin devam eden en biiyiik cinayet sorusturmalarindan birisini ilgi- lendiren bir aragtirmaya odaklanacagim: Pakistan, Afganistan, Somali, Yemen ve Gazze'de insansiz Hava Araclan (iH) kulla- nulan savastan séz ediyorum. Ancak cok daha eski bir durusma- daki arastirmada yagadigumuz bir sahne ile baslamak istiyorum; bu olay siddet tarihcesi ile ilgilenen bir pratik olarak forensik mi- marlin ilk kullaniidigs drneklerdendir. NEGATIF POZiTiVIZM Yeni binyil garip bir yasal savas ile basladi. Ocak ve Nisan 2000 arasinda ingiliz Yiiksek Adalet Mahkemesi‘nde siiren Da- vid Irving davasi mimari karutlarin, cizimlerin, maketlerin, hava ve yer fotograflarinin lanildig capraz incelen vid Irving tarafindan A Books‘a kars1, kenctisi sarpitan en tehlikeli kis ret davasi etrafinda geli larinmn gergek olup o sok énemli bir sekilde yasal karut kurallarina ¢ fonuncu ve on birinci gaz odalarindan birinir Krematoryum 2'nin linde gelisti. Tartismalaz ald. Kendisini temsil (mimarhk tarihcisi ve Ai capraz sorgusunda, b odaklandh.’ Hayatta k dan) az sayrdaki tans “2yklon-B” etike deliklerden giriyord nulan Van Pelt‘in uz tabakanin yikints hal bul ediyordu ama catin imkansiz oldugunu o. kullaniimasin: engel mus, biikiilmiis ve kend gegen elli alti yilda di birkag yil sonra kesfedil konusmaya sahit oldu 6 Deborah E. Lipstac! and Memory (New Yor’ 7 Van Peltin wea 1 Pelt, The Case f Indiana University Pres Forensik Mimarlik' e= 8 Van Pelt, The C: bbkz. Daniel Ker Gas Chambers: A Foren Land Auschwitz-Biske (UIkbahar 2004): 68