§ 2. Vargu numerik.

Përkufizim 1. Varg numerik quhet çdo funksion me fillim në N.

Nëse bashkësia e mbarimit të vargut është numerike (p.sh. bashkësia e numrave realë
ose kompleksë), atëherë vargu quhet numerik. Më poshtë do të merremi vetëm me
vargjet numerike. Në një varg çfarëdo f : N → Y, vlerat e funksionit quhen kufiza të
vargut dhe shënohet a n = f (n). Këtu a n quhet kufiza e n − të (e përgjithshme) dhe
vetë vargu shënohet me simbolin (a n ) ose {xn }n∞=1 .
P.sh. në vargun 1, 3, 5, 7, ... kemi a=
1 1, a=
3 5, a=
n 2n − 1.
Përkufizim 2. Vargu (a n ) quhet rritës nëse, nëse a n +1 > a n , ∀ n ∈ N.
Përkufizim 3. Vargu (a n ) quhet zbritës nëse, nëse an +1 < an , ∀ n ∈ N.
Teoremë 1. Shuma e një numri të fundëm vargjesh rritëse (zbritëse) është një varg
rritës (zbritës).
Teoremë 2. Shuma e një vargu rritës (zbritës) me një konstante është një varg rritës
(zbritës).
Teoremë 3. Prodhimi e një vargu rritës me një numër pozitiv (negativ) është një varg
rritës (zbritës).
Teoremë 4. Prodhimi e një vargu zbritës me një numër pozitiv (negativ) është një varg
zbritës (rritës).
Përkufizim 4. Nëse vargu (a n ) është rritës ose zbritës, atëherë ai quhet monoton.
Përkufizim 5. Vargu (a n ) quhet jorritës nëse, nëse an +1 ≤ an , ∀ n ∈ N.
Përkufizim 6. Vargu (a n ) quhet jozbritës nëse, nëse an +1 ≥ an , ∀ n ∈ N.
Përkufizim 7. Vargu (a n ) quhet konstant nëse, an = c, ∀ n ∈ N, ku c ∈ R.

Përveç paraqitjes së vargut me kufizën e përgjithshme të tij, përdoret edhe paraqitja me

formulë rekurente. Në këtë rast jepen vlerat e një apo disa kufizave të fillimit të vargut
dhe një formulë që lidh kufizën e përgjithshme me një apo disa kufiza paraardhëse të
a1 5, a=
saj. P.sh. = n +1 4a n − 3, n ∈ N; apo a1 =1, a 2 =1, a n + 2 =a n +1 + a n , n ∈ N.
Vargu i dytë njihet si vargu i Fibonaçit dhe jepet në trajtën 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, ...
Për të studiuar monotoninë e një vargu (a n ) mund të përdoren disa metoda.
1. Studimi i shenjës së diferencës a n +1 − a n (nëse ∀ n ∈ N ajo është pozitive, atëherë
vargu është rritës, nëse është negative, atëherë vargu është zbritës);
a n +1 a n +1
2. Studimi i shenjës së herësit , nëse an > 0, ∀ n ∈ N (nëse ∀ n ∈ N, > 1,
an an
a n +1
atëherë vargu është rritës, nëse < 1 atëherë vargu është zbritës).
an
3. Nëse funksioni f : X → Y, është monoton në E ⊂ X dhe N ⊂ E, atëherë vargu me
formulë an = f (n) është gjithashtu monoton.
4. Përdorimi i metodës së induksionit matematik.
5. Nëse funksioni f : X → Y, është rritës në E ⊂ X dhe bashkësia e vlerave të vargut
(a n ) përfshihet në E dhe vargu (a n ) jepet në trajtë rekurente= a1 c= , a n +1 f (a n ),
kemi: nëse a1 < a2 < a3 , atëherë vargu është rritës; nëse a1 > a2 > a3 , atëherë vargu
është zbritës.
6. Nëse funksioni f : X → Y, është zbritës në E ⊂ X dhe bashkësia e vlerave të vargut
=
(a n ) përfshihet në E dhe vargu (a n ) jepet në trajtë rekurente a1 c= , a n +1 f (a n ),
kemi: nëse a1 < a2 < a3 , atëherë vargu është zbritës; nëse a1 > a2 > a3 , atëherë vargu
është rritës.
Përkufizim 8. Vargu (a n ) quhet i kufizuar nga lart, nëse
∃M | an < M (ose an ≤ M), ∀ n ∈ N.
Përkufizim 9. Vargu (a n ) quhet i kufizuar nga poshtë, nëse
∃ m | an > m (ose an ≥ m), ∀ n ∈ N.
Përkufizim 10. Nëse vargu (a n ) është i kufizuar nga lart dhe i kufizuar nga poshtë,
atëherë ai quhet i kufizuar.
Teoremë 1. Vargu (a n ) është i kufizuar, atëherë dhe vetëm atëherë, kur
∃ K > 0 | a n < K (ose a n ≤ K), ∀ n ∈ N.
Teoremë 5. Shuma, prodhimi, prodhimi me numër i një numri të fundëm vargjesh të
kufizuara, është një varg i kufizuar.

Vërejtje 1. Në disa libra matematike, bashkësia e numrave natyrorë përfshin edhe

numrin zero, prandaj kufiza e parë e një vargu numerik është a 0 , e dyta a1 dhe
kështu me rradhë.
Vërejtje 2. Përveç vargjeve monotone në N, flitet edhe për vargje që janë monotone
për n ∈ N, n ≥ k, ku k ∈ N, k > 1.
Vërejtje 3. Termi ˝varg˝ përdoret në një kuptim më të gjerë. Me varg nënkuptohet
edhe çdo funksion me fillim në {1, 2, 3, ... , k}, ku k ∈ N. Në përkufizimin 1, vargu
është i pafundëm, ndërsa në kuptimin më sipër ai është i fundëm. Gjithçka që u tha më
sipër për vargun e pafundëm, vlen edhe për vargun e fundëm, mjafton të zëvendësohet
∀ n ∈ N me ∀ n ∈ {1, 2, 3, ... , k}. Gjithësesi, derisa të mos jetë shprehur qartë e
kundërta, kur jepet një varg do të marrim si bashkësi fillimi të tij N.

Përkufizim 11. Vargu (a n ) quhet periodik me periodë (më të vogël) p, ku p ∈ N,

nëse a n + =
p a n , ∀ n ∈ N. Nëse p është periodë (më e vogël) e vargut, atëherë edhe çdo
numër i trajtës m ⋅ p, ku m ∈ N, është gjithashtu periodë (jo patjetër më e vogël) e
vargut dhe ka vend formula a n + m⋅=
p a n , ∀ n ∈ N.

Ushtrime.

Mënyrat e dhënies së një vargu.

2.2.1. Kufiza e n − të e vargut ( a n ) jepet me formulën an = 5 ⋅ ( − 1)n . Gjeni:

a) a1 ; b) a8 ; c) a2k ; d) a 2k +1 ; e) a 3k .

2.2.2. Gjeni kufizën e 5 − të të vargut ( a n ), nëse:

 a n +1
a) a1 =4, a n + 1 = 1, a2 =
a n + 3, n ∈ N; b) a1 = − 2, an + 2 = , n ∈ N.
an

2.2.3. Kufiza e n − të e vargut ( a n ) jepet me formulën a=

n 7n + 2. A është
kufizë e këtij vargu, numri:
a) 149; b) 47 ?

2.2.4. Sa kufiza negative ka vargu ( a n ), kufiza e n − të e të cilit, jepet me formulën

a=
n 6n − 50 ?

2.2.5. Gjeni treguesin e kufizës së parë negative të vargut ( a n ), kufiza e n − të e të

cilit, jepet me formulën a=n 38 − 3n ?

2.2.6. Kufiza e n − të e vargut ( a n ) jepet me formulën an = n 2 − 3n − 8. Gjeni

treguesit e kufizave që janë më të vogla se 10.

2.2.7. Kufiza e n − të e vargut ( a n ) jepet me formulën a n =

− n 2 + 15n − 20.
Sa kufiza të këtij vargu janë më të mëdha se 16 ?

2.2.8. Gjeni formulën për kufizën e n − të në vargjet e mëposhtme:

1 2 3
a) 2, 2, 2, 2, ... b) 1, 4, 9, 25, ... c) 0, , , , ...
2 3 4
1 1 1 1 1
d) , , , , , ... e) 1, 3, 5, 7, ... f) 1, 4, 7, 10, ...
2 6 12 20 30
g) 2, 9, 28, 65, 126, ... h) 1 ⋅ 2, 3 ⋅ 4, 5 ⋅ 8, 7 ⋅ 16, ... i) 1, 2, 6, 24, 120, ...

2.2.9*. Gjeni formulën për kufizën e n − të në vargjet e mëposhtme:

1 1 1 1 1
a) 0, 2, 0, 2, 0, ... b) 0, 1, 0, , 0, , ... c) 1, 2, , 4, , 6, , ...
2 3 3 5 7
1 4 3 6 5
d) − 1, 1, 3, 3, 3, ... e) −2, − , − , − , − , − , ... f) 0, 3, 2, 5, 4, 7, ...
2 3 4 5 6
1 1 1 1 1 1 1
g) 2, 10, 26, 82, 242, 730, ... h) 1, , , − , , , , − , ...
2 3 4 5 6 7 8
i) 0, 5, 8, 17, 24, ... j) 1, 5, 19, 65, 211, ...

2.2.10. Gjeni që kufizën që mungon (e shënuar me simbolin ÷) në vargjet e

mëposhtme:
1 1 1 5 1
a) 2, 5, 10, 17, 26, ÷. b*) , , , , , × . c) 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, ÷.
6 4 3 12 2
3 2 1
d*) 0, 1, , , ×, . e*) 1, 10, 11, 100, 101, 110, 111, ÷.
2 2 2

2.2.11. Gjeni kufizën e 2020 − të të vargut ( a n ), nëse

= , a n +1  a n  , n ∈ N,
a1 4=
 ku simboli [x] tregon pjesën e plotë të numrit x.

Monotonia e vargut.

2.2.12. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

rritës:
n
a) a=n 5n − 12; b) a n = n 2 + n − 1; c) a=
n 3n − 2n ; d) an = ;
n +1
3n + 1 3n
e) an = ; f) a n = .
n +1 n +1

2.2.13. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

zbritës:
n +1 n +1
a) a=n 11 − 3n; b) a n =− n 2 + n + 1; c) an = ; d) an = ;
n 2n + 1
n
e) a n = n ; f) a n = n + 1 − n .
4

2.2.14. Vërtetoni se vargjet më poshtë të dhëna me kufizën e n − të të tyre, nuk janë

monotonë:
πn n
a) an = ( − 1)n ; b) a=n (n − 4)2 ; c) an = sin ; d) an = n( −1) ;
2
e) an = n + ( − 1) ; f) an = sinn .
n o

2.2.15. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, nuk janë

monotonë:
πn
a) a n= n − 3 ; b) an = cos ; c) a n = n −( − 1)n ; d) a n = (1 + ( − 1)n ) ⋅ n.
2

Kufizueshmëria e vargut.

2.2.16. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

të kufizuar nga lart:
4n 2n + 7
a) a=n 12 − n 2 ; b) a n = − n 2 + 2n − 4; c) an = 2 ; d) a n = ;
n +1 n+2
3n 2 − 1 n −1
e) a n = 2 ; f) an = .
n +1 n2 + 1

2.2.17. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

të kufizuar nga poshtë:
a) a=n 2n − 5; b) a n = n 2 ; c) a n = n 2 + 3n − 1; d) a=
n n 3 − 8n;
1 − 2n
e) a n = .
n

2.2.18. Përcaktoni nëse vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

 të kufizuar nga lart, nga poshtë, të kufizuar:
3n + 1 cosn o n
a) an = sinn o ; b) a n = ; c) an = ; d) a n = .
n+2 n n +1

2.2.19. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

të kufizuar:
1 1 1 1
a) a n = n + 1 − n ; b) =an + + + ⋅⋅⋅ + .
1⋅2 2 ⋅3 3⋅ 4 n ⋅ (n + 1)

2.2.20. Vërtetoni se vargjet më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të të tyre, janë

të kufizuar:
1 1 1 1
a) a n= n 2 + 1 − n; b) =an + + + ⋅⋅⋅ + .
1⋅ 3 3⋅ 5 5⋅7 (2n − 1) ⋅ (2n + 1)

Vlera (kufiza) më e vogël dhe më e madhe e vargut.

2.2.21. Gjeni kufizën më të madhe të vargjeve më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të

të tyre:
20 7
a) a n = − n 2 + 4n + 11; b) a n = 2 ; c) a n =3 − (n − )2 ;
n − 4n + 24 3
6 n 2n + 1
d) a n = ; e) an = .
n+9 2n − 5

2.2.22. Gjeni kufizën më të madhe të vargjeve më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të

të tyre:
2n + 3 n 2 + 2n + 7
a) an = ; b) a n =
− 2n 2 + 11n + 3; c) a n = 2 ;
3n − 4 n + 2n + 5
n n2 n 2 − 14
d) a n = ; e) a n = ; f) a n = ; g) a n = n + 1 − n;
n 2 + 100 2n 2n
h) a n = 3 n + 1 − 3 n .

2.2.23. Gjeni kufizën më të vogël të vargjeve më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të

të tyre:
4 3
a) an = n 2 − 4n + 1; b) an= n + ; c) a n= 2 − 2 ;
n n − 4n + 5
(n + 3)(n + 12)
d) a n = n + 3cos πn; f*) a n =
(n − 1)(n − 2)(n − 4); e) an = ;
n
6n − 11
g) an = .
3n − 8

2.2.24. Gjeni kufizën më të vogël të vargjeve më poshtë, të dhëna me kufizën e n − të

të tyre:
16
a) an = n 2 − 5n + 1; b) an = 3n 2 − 10n + 3; c) a=
n n2 + 2 ;
n
 πn n2
d) a n= n + 5sin ; e) an = n − 2n + 9 ; f) a n = n .
2

2 2

Ushtrime të vështira.

2.2.25*. Gjeni kufizën e 101 − të të vargut ( a n ), nëse:

a n +1
= a1 1= , a2 2, =an + 2 , n ∈ N.
an

2.2.26*. Gjeni kufizën e 101 − të të vargut ( a n ), nëse:

a1 =0, a 2 =1, a n + 2 =a n +1 − a n , n ∈ N.

2.2.34*. Gjeni kufizën e n − të të vargut ( a n ), nëse:

1 1
a1 1, a=
a) = n +1 2a n + 1, n ∈ N;=b) a1 = , a n +1 , n ∈ N;
2 2 − an
c) a1 = 0, an +1 = an + 2 an + 1 + 1, n ∈ N; d) a=
1 0, a n +=
1 a n + n, n ∈ N.

Vargjet lineare, kuadratike dhe kubike.

2.2.89*. Gjeni kufizën e n − të të vargut ( a n ), nëse

− 2, a n +1 =
a1 = a n + 2n − 2, n ∈ N.

2.2.90*. a) Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 3, 7, 13, 21, 31, ...

b) Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 1, − 2, − 9, − 20, − 35, ...
c) Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 4, 7, 12, 19, 28, ...

2.2.91*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave trekëndorë 1, 3, 6, 10, 15, ...

2.2.92*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave katërkëndorë (katrorë)

1, 4, 9, 16, 25, ...

2.2.93*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave pesëkëndorë 1, 5, 12, 22, 35, ...

2.2.94*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave gjashtëkëndorë

1, 6, 15, 28, 45, ...

2.2.95*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave shtatëkëndorë 1, 7, 18, 34, 55, ...

2.2.96*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave tetëkëndorë 1, 8, 21, 40, 65, ...

2.2.98*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave kubikë 1, 8, 27, 64, 125, ...

2.2.99*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 11, 6, − 25, − 100, − 237, ...
2.2.100*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 1, 6, 21, 52, 105, ...

2.2.101*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 2, 6, 20, 50, 102, ...

2.2.102*. Gjeni kufizën e n − të të vargut të numrave 4, 23, 66, 145, 272, ...
 1
2.2.1. a) − 5; b) 5; c) 5; d) − 5; e) 5 ⋅ ( − 1)3k . 2.2.2. a) 16; b) − . 2.2.3. a) Po,
2
kufiza e 21 − të; b) Jo. 2.2.4. 8 kufiza. 2.2.5. 13. 2.2.6. n ∈ {1, 2, 3, 4, 5}.
n −1 1
2.2.7. 8. 2.2.8. a) a n = 2. b) a n = n 2 . c) a n = . d) an = .
n n(n + 1)
e) a=n 2n − 1. f) a=n 3n − 2. g) a=n n 3 + 1. h) =
an (2n − 1)2n . i) n!.
1 + ( − 1)n n
2.2.9*. a) a n = 1 + ( − 1) . b) a n =
n
. c) a n = n( −1) . d) an = n − n − 3 .
n
n
( − 1) − n
e) a n = . f) a n = n + ( − 1)n . g) a n = 3n + ( − 1)n .
n
(n −1)(n − 2)(n − 3)
1
h) a n = ⋅ ( − 1) 2 . i) a n = n 2 + ( − 1)n . j) a=
n 3n − 2n. 2.2.10. a) 37.
n
7 π
b*) . c) 21. d*) sin . e*) 1000. 2.2.11. 1. 2.2.18. a) i kufizuar; b) i
12 5
26
kufizuar; c) i kufizuar; d) i kufizuar. 2.2.21. a) a 2 = 15; b) a 2 = 1; c) a2 = ;
9
7 5 1
d) a 9 = 1; e) a 3 = 7. 2.2.22. a) a2 = ; b) a 3 = 18; c) a1 = ; d) a10 = ;
2 4 20