‫وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ ،‬آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزي‬

‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‬

‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪97‬‬
 ‫وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ ،‬آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزي‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‬

‫ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻓﻨﯽ‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬
‫)ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ(‬

‫ﺗﺎﻟﯿﻒ‪:‬‬
‫ﺳﯿﺮوس آﻗﺎﺟﺎﻧﺰاده‬
‫اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻏﻼﻣﯿﺎن‬

‫اﻋﻀﺎء ﻫﯿﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ‪.‬‬
 ‫ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ‬
‫‪ :‬ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت )ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ‪ ،‬زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ(‬ ‫ﻧﺎم ﻧﺸﺮﯾﻪ‬
‫‪ :‬ﺳﯿﺮوس آﻗﺎﺟﺎﻧﺰاده و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻏﻼﻣﯿﺎن‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‬
‫‪ :‬ﺷﻌﺒﺎﻧﻌﻠﯽ ﻣﺎﻓﯽ‪ ،‬ﻓﺎﺿﻞ ﺣﻼجﺛﺎﻧﯽ و ﺣﺴﯿﻦ ﻃﺎﻫﺮي‬ ‫وﯾﺮاﺳﺘﺎر ﻋﻠﻤﯽ و ادﺑﯽ‬
‫‪ :‬ﻃﺎﻫﺮه رﺋﯿﺴﯽ‬ ‫ﻃﺮاﺣﯽ و ﺻﻔﺤﻪ آراﯾﯽ‬
‫‪ :‬ﮐﻤﯿﺘﻪ اﻧﺘﺸﺎرات ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‬
‫‪ :‬اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‬ ‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن‬
‫‪1397 :‬‬ ‫ﺳﺎل اﻧﺘﺸﺎر‬
‫‪ :‬راﻣﺴﺮ‪ ،‬ﺧﯿﺎﺑﺎن اﺳﺘﺎد ﻣﻄﻬﺮي‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻣﯿﻮهﻫﺎي‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﯽ‬
‫ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‬

‫ﺗﻠﻔﻦ‪ -01155225233 :‬دورﻧﮕﺎر‪ – 01155223282 :‬ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﯽ‪46915335 :‬‬

‫‪Email: citrus.press@yahoo.com‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 53860‬ﻣﻮرخ ‪ 1397/04/03‬در ﻣﺮﮐﺰ اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺪارك ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﺎورزي ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزي‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪ ،‬آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزي‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮑﺪه ﻣﺮﮐﺒﺎت و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪﮔﺮﻣﺴﯿﺮي‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬

‫‪-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪1..................... ........................................................................................................................................‬‬

‫‪-2‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ و ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ ‪1.................................. .......................................................................‬‬
‫‪-3‬ﺧﺴﺎرت ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪3.................................. .........................................................................................‬‬
‫‪ -1-3‬ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﺘﻪﻫﺎ ‪3 ......................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3‬ﺧﺴﺎرت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﺘﻪﻫﺎ ‪3 ..............................................................................................................................................‬‬
‫‪-4‬ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در اﯾﺮان … ‪4 ........................... ........................................................................‬‬
‫‪ -1-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪4 ................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-1-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪4 .................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1-4‬ﺧﺴﺎرت ‪6..........................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-1-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪7 ...............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪8 ...............................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪8 .................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2-4‬ﺧﺴﺎرت ‪10 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-2-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪10 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-4‬ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ‪10 ..........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪11 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-4‬ﺧﺴﺎرت ‪12 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-3-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪12 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ ‪13 ......................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-4-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪13 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4-4‬ﺧﺴﺎرت ‪15 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-4-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪15 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -5-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ‪15 ..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-5-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪15 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪17 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -6-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺐزﻣﯿﻨﯽ ‪17 ................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-6-1-‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ ‪17 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-6-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ‪19 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -7-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﯾﻮﻧﺠﻪ ‪19 .................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-7-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪19 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-7-4‬ﺧﺴﺎرت ‪20 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-7-3-‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪20 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -8-4‬ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪21 ........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-8-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‪21 ..............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-8-4‬ﺧﺴﺎرت ‪22 ......................................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ 4-8-3-‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‪23 ............................................................................................................................................................................‬‬
‫‪-5‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪23 ............................ ................................................................................‬‬
‫‪ -1-5‬روش زراﻋﯽ ‪24 .........................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5‬ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ‪24 ................................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2-5‬دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪25 ......................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-5‬ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ‪33 .................................................................................................................................................................‬‬
‫‪-6‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪34 ............................. .............................................................................................................................‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪1‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫اﯾﺮان ﺑﺎ ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﮐﺸﺖ ‪ 290‬ﻫﺰار ﻫﮑﺘـﺎر و ﻣﯿـﺰان ﺗﻮﻟﯿـﺪ ‪ 4560437‬ﺗـﻦ ﯾﮑـﯽ از ﮐﺸـﻮرﻫﺎي ﻋﻤـﺪه ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨـﺪه‬

‫ﻣﺮﮐﺒﺎت اﺳﺖ )‪ .(1‬از ﺑﯿﻦ ﯾﮏﺻﺪ ﮔﻮﻧﻪ آﻓﺖ زﯾﺎنآور ﮐﻪ ﺧﺴﺎرت اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺒﺎت وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ ‪ 30‬ﮔﻮﻧـﻪ‬

‫روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﮐﺸﻮر ﺟﻤﻊآوري و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻧﯿـﺰ ﺟـﺰو آﻓـﺎت ﻣﻬـﻢ ﻣﺮﮐﺒـﺎت‬

‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )‪ .(3‬ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻋﻠﯽرﻏﻢ داﺷﺘﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﭘﺮاﮐﻨﺶ وﺳـﯿﻊ ﺟﻬـﺎﻧﯽ دارﻧـﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺬﮐﻮر ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ از ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﺴﺖ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ از روي ﻣﺮﮐﺒـﺎت‬

‫در دﻧﯿﺎ ﮔﺰارش ﺷﺪه )‪ (20‬ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﻮﻧﻪ آنﻫﺎ از آﻓﺎت ﻣﻬﻢ درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪ 5‬و ‪.(10‬‬

‫ﺷﺘﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﺣﺸـﺮاﺗﯽ ﮐﻮﭼـﮏ و ﺑـﺎ ﺑـﺪﻧﯽ ﻧـﺮم ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ داراي ﻗﻄﻌـﺎت دﻫـﺎﻧﯽ زﻧﻨـﺪه‪ -‬ﻣﮑﻨـﺪه ﻣـﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ‬

‫اﺳـﺘﺎﯾﻠﺖ ﺧـﻮد را وارد ﺑﺎﻓـﺖ ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﮐـﺮده و از ﺑـﺮگﻫـﺎ‪ ،‬ﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎي ﺳـﺒﺰ و ﮔـﻞ ﺗﻐﺬﯾـﻪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﻮرهﻫـﺎ و ﺑــﺎﻟﻐﯿﻦ‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﺷـﯿﺮه ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﻣﻮﺟـﺐ ﺿـﻌﻒ ﮔﯿـﺎه و ﮐـﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﮐﻤـﯽ و ﮐﯿﻔـﯽ ﻣﺤﺼـﻮل ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪﻋـﻼوه‬

‫ﺷــﺘﻪﻫــﺎ ﺑــﺎ ﺗﺰرﯾــﻖ ﻣــﻮاد ﺳــﻤﯽ ﮐــﻪ در ﺑــﺰاق آنﻫــﺎ وﺟــﻮد دارد ﻣﻮﺟــﺐ ﻣﺨﺘــﻞ ﺷــﺪن ﻓﯿﺰﯾﻮﻟــﻮژي ﮔﯿــﺎه‪ ،‬زرد ﺷــﺪن ﯾــﺎ‬

‫اﯾﺠـﺎد ﮔـﺎلﻫـﺎﯾﯽ روي ﺑــﺮگ‪ ،‬ﺳـﺎﻗﻪ و رﯾﺸـﻪ ﻣــﯽﺷـﻮﻧﺪ )‪ .(24‬ﺷـﺘﻪﻫـﺎ ﺑــﺎ اﻧﺘﻘـﺎل ﻋﻮاﻣـﻞ ﺑﯿﻤــﺎريزاي ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺑـﻪ وﯾــﮋه‬

‫وﯾــﺮوسﻫــﺎ ﻣﻮﺟــﺐ ﺧﺴــﺎرت ﺑــﻪ ﮔﯿــﺎه ﻣﯿﺰﺑــﺎن ﻣــﯽﺷــﻮﻧﺪ‪ .‬وﯾــﺮوس ﺗﺮﯾﺴــﺘﺰاي ﻣﺮﮐﺒــﺎت ﻋﺎﻣــﻞ ﯾﮑــﯽ از ﻣﻬــﻢﺗــﺮﯾﻦ‬

‫ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در اﯾﺮان و دﻧﯿﺎ از آن ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ و ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ‬

‫ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﺣﺸﺮات ﮔﯿﺎهﺧﻮار ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1‬از ﻧﻈﺮ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ درآﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻠﯽ زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﺰﺑﺎن اﺟﺒﺎري دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ‪ 1‬و زﻧﺪهزاﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺟﻨﺴﯽ و ﺑﮑﺮزاﯾﯽ در دوره زﻧﺪﮔﯽ آنﻫﺎ ﻣﺘﻨﺎوب اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮرﻣﻌﻤﻮل ﻓﺮمﻫﺎي ﺟﻨﺴﯽ در ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺨﻢﻫﺎي زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬران را روي ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ‬

‫ﻫﻮﻟﻮﺳﯿﮑﻠﯿﮏ‪ 2‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﺨﻢﻫﺎ در ﺑﻬﺎر ﺗﻔﺮﯾﺦ ﺷﺪه و ﭘﻮرهﻫﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻮﺳﺲ‪ 3‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻞ ﺑﮑﺮزا را ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﮋادﻫﺎي ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ‬

‫ﺑﮑﺮزاي داﯾﻢ‪ 4‬ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﺎوب ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت دﯾﮕﺮ ﺷﺘﻪﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﯿﺰﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎوب‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺨﻢﻫﺎي زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬران روي ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ و ﻧﺴﻞ ﺑﮑﺮزا روي ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ‬

‫را ﭼﻨﺪﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ‪ 5‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ را ﻣﯿﺰﺑﺎن زﻣﺴﺘﺎﻧﻪ و ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ را ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻪ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﺗﮏﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ‪6‬‬ ‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﺘﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و روي ﯾﮏ ﮔﺮوه از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻫﻢ ﻧﻮع زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ آنﻫﺎ را‬

‫ﻣﯽﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺷﮑﻞﻫﺎي‪ 7‬زﯾﺎدي دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮمﻫﺎي ﺑﺎلدار و ﺑﺪون ﺑﺎل ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺎدهﻫﺎي ﺑﮑﺮزاي ﺑﺎلدار ﺑﻪ‬

‫اﻃﺮاف ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه و ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺟﺪﯾﺪي را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدهﻫﺎي ﺑﮑﺮزاي ﺑﯽﺑﺎل ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ روي‬

‫ﮔﯿﺎﻫﺎن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪parthenogenesis‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪Holocyclic‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪Fundatrix‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪Anholocyclic‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪Heteroecious‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪Monoecious or Autoecious‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪Form‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪3‬‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي ﻣﯿﺰﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎوب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎدهﻫﺎي ﺑﺎﻟﺪار ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ و ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدهﻫﺎي‬

‫ﻣﻮﺳﺲ ﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎده ﺣﺎﺻﻞ از آنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎدهﻫﺎي ﺑﺎﻟﺪاري را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ روي ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﭘﺮواز‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )‪.(26‬‬

‫‪ -3‬ﺧﺴﺎرت ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ دو ﻃﺮﯾﻖ‪ :‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﺴﺎرت اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ -1-3‬ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﺘﻪﻫﺎ‬

‫ﺧﺴﺎرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ و ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن و ﻧﯿﺰ ارﻗﺎم و ﺳﻦ درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫ﻧﻮع ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﺷﯿﺮه ﭘﺮورده ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮگ‪ ،‬رﯾﺰش ﮔﻞ و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺗﻮﻗﻒ رﺷﺪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ‬

‫در درﺧﺘﺎن ﺟﻮان ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ )‪ .(24‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﻠﻨﯽﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺛﺮات ﻣﺨﺮﺑﯽ ﺑﻪوﯾﮋه‬

‫روي درﺧﺘﺎن ﺟﻮان ﭘﺮﺗﻘﺎل و ﻧﺎرﻧﮕﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ در ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺪﺷﮑﻠﯽ ﺟﺰﺋﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-3‬ﺧﺴﺎرت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﺘﻪﻫﺎ‬

‫ﺧﺴﺎرت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬اﻧﻮاع ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي وﯾﺮوﺳﯽ و ﺷﺒﻪ وﯾﺮوﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا‬

‫ﻣﺮﮐﺒﺎت اﺳﺖ‪ ..‬ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري وﯾﺮوﺳﯽ ﻣﺮﮐﺒﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻮاد ﮔﯿﺎﻫﯽ آﻟﻮده و ﭼﻨﺪ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ‬

‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻣﺮوزه اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺒﺎتﺧﯿﺰ دﻧﯿﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮔﺴﺘﺮش آن در ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ وﺳﯿﻊ و‬

‫در ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً درﺧﺘﺎن آﻟﻮده داراي ﺷﺎخ و ﺑﺮگﻫﺎي ﺳﺒﺰ ﮐﻢرﻧﮓ ﯾﺎ زرد‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﻓﺎﻗﺪ‬

‫ﺑﺮگ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺑﺮگﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﯿﻮهﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﮐﻮﭼﮏ و ﻓﺎﻗﺪ ارزش ﺑﺎزار ﭘﺴﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ زوال‪ ،‬ﻣﺮگ ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺧﺘﯽ ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻌﻤﻮل در ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﭘﮋﻣﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺸﮏ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬

‫در ﻣﯿﺎن ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي‪ ،‬ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻗﻞ وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ﻫﻢ از ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ ﻣﻬﻢ اﯾﻦ‬

‫وﯾﺮوس اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ و ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﮐﻤﺘﺮي در اﻧﺘﻘﺎل وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ )‪ 21‬و ‪.(38‬‬
‫‪4‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺷﺘﻪﻫﺎ از ﺧﻮد ﻣﺎﯾﻌﯽ ﭼﺴﺒﻨﺎك و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺴﻠﮏ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ﻗﺎرچﻫﺎي ﮔﻨﺪرو و‬

‫ﮐﭙﮏﻫﺎي دوده ﻣﺎﻧﻨﺪ در ﺳﻄﺢ ﮔﯿﺎه ﺷﺪه و ﺑﺮگﻫﺎ و ﻣﯿﻮهﻫﺎ در اﺛﺮ رﺷﺪ ﻗﺎرچ‪ ،‬ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺘﻮﺳﻨﺘﺰ و اﺧﺘﻼﻻت ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ )‪.(24‬‬

‫‪ -4‬ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در اﯾﺮان‬

‫ﺷ ـﺘﻪﻫــﺎي ﻣﺮﮐﺒــﺎت از ﺧــﺎﻧﻮاده ‪ Aphididae‬ﺑــﻮده و در راﺳــﺘﻪ ‪ Homoptera‬ﻗــﺮار دارﻧــﺪ‪ .‬ﻫﻔــﺖ ﮔﻮﻧــﻪ ﺷــﺘﻪ از‬

‫روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮔﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ )‪ (5‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﺮح زﯾـﺮ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠـﻮي و رﺿـﻮاﻧﯽ )‪ (1386‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ آﻧﻬـﺎ‪،‬‬

‫ﺷـــﺘﻪﻫـــﺎي ‪ Aulacarthum solani ، Aphis nasturtii‬و ‪ Aphis rumicis‬را در ﺷـــﺮق ﻣﺎزﻧـــﺪران ﮔـــﺰارش‬

‫ﻧﻤﻮدﻧﺪ )‪.(10‬‬

‫‪ -1-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت )‪(Aphis citricola van de Goot. = A. spiraecola Patch‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻮﻣﯽ ﺷﺮق آﺳﯿﺎﺳﺖ و در ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 1959‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(14‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ‬

‫اﻧﺘﺸﺎر ﺟﻬﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ و ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي و ﻧﯿﻤﻪ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ دارد‪ .‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ ﻃﯿﻒ‬

‫وﺳﯿﻌﯽ از ﮔﯿﺎﻫﺎن از ‪ 20‬ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰﺑﺎن آن‪ ،‬ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪.(37‬‬

‫‪ -1-1-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ روﺷﻦ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻢرﻧﮓ ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﻮان ﻣﺮﮐﺒﺎت اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(1‬داراي ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﺑﻠﻨﺪ و‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺷﮑﻞ و زاﯾﺪهي دﻣﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﻮدار اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي و دم ﺗﯿﺮهﺗﺮ از ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل و زﺑﺎﻧﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ﺑﺎ ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ زﯾﺎد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻮﻫﺎي روي دم ‪ 6-12‬ﻋﺪد اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﻫﺎي روي رانﻫﺎ ﺑﻮﯾﮋه ران ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﭘﺎﯾﻪ اﯾﻦ‬

‫ران اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(2‬ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺷﮑﻤﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﻟﮑﻪﻫﺎي رﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﻓﺮاد ﺑﺎلدار ﭘﺸﺖ ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه ﯾﺎ ﺳﯿﺎه رﻧﮓ ﺑﻮده و ﺷﮑﻢ ﺳﺒﺰ رﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد رﯾﻨﺎرﯾﺎي ﺛـﺎﻧﻮي روي‬

‫ﺑﻨﺪ ﺳﻮم ﺷﺎﺧﮏ ‪ 11-6‬و روي ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم ‪ 0-4‬ﻋﺪد اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(3‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪5‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -1‬ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ و ﭘﻮره ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت )ﻣﻨﺒﻊ ‪(11‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -2‬دم و ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل )راﺳﺖ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ ،(5‬ﻣﻮﻫﺎي روي دم )وﺳﻂ( و ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ روي ران )ﭼﭗ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ (2‬در ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت‬
‫‪6‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -3‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت )ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺎلدار( )ﻣﻨﺒﻊ ‪(2‬‬

‫‪ -2-1-4‬ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﺷﯿﺮه ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﺮگ‪ ،‬ﮔﻞ و ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺮگﻫـﺎ و ﺑﺪﺷـﮑﻠﯽ‬

‫ﺑﺮگ و ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي آﻟﻮده ﻧﯿﺰ اﻏﻠﺐ ﮐﻮﺗﺎه و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻣﮑﯿـﺪن ﺷـﯿﺮهي‬

‫ﮔﯿﺎﻫﯽ و ﺗﺮﺷﺢ ﻋﺴﻠﮏ ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﻗﺎرچ دوده‪ 8‬روي ﺑﺮگﻫﺎ‪ ،‬ﻣﯿﻮهﻫﺎ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾـﻦ آﻓـﺖ در ﺗـﺮاﮐﻢ زﯾـﺎد ﺑﺎﻋـﺚ‬

‫رﯾﺰش ﮔﻞ و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﺷﻮد )‪.(3‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﯾﮑﯽ از ﻧﺎﻗﻠﯿﻦ وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ﮐﺎراﯾﯽ‬

‫ﮐﻤﺘﺮي در اﻧﺘﻘﺎل وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا دارد )‪ 17‬و ‪ .(39‬اﻣﺎ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺘﻪ‬

‫ﺟﺎﻟﯿﺰ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ و ﻧﻘﺶ آن در اﻧﺘﺸﺎر وﯾﺮوس ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻬﻢ ﺑﺎﺷﺪ )‪ .(17‬ﻣﯿﺰان اﻧﺘﻘﺎل ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ وﯾﺮوس ﺑﺎ‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ‪ 29‬درﺻﺪ در ژاﭘﻦ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(25‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪Fumagin‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪7‬‬

‫‪ -3-1-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳـﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒـﺎت در اﮐﺜـﺮ ﻧﻘـﺎط ﺟﻬـﺎن ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺑﮑـﺮزا روي ﻣﯿﺰﺑـﺎنﻫـﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾـﻪ وﺟـﻮد دارد‪ ،‬اﻣـﺎ در‬

‫ﺷﺮق آﺳـﯿﺎ و آﻣﺮﯾﮑـﺎي ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﮐـﻪ داراي زﻣﺴـﺘﺎن ﺳـﺮد ﻫﺴـﺘﻨﺪ داراي ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺗﻮﻟﯿـﺪﻣﺜﻠﯽ ﭘـﺎرﺗﻨﻮژﻧﺰ اﺧﺘﯿـﺎري اﺳـﺖ‬

‫و روي ﺗﻌــﺪاد ﻣﺤــﺪودي از ﻣﯿﺰﺑــﺎنﻫــﺎي اوﻟﯿــﻪ ﻣﺎﻧﻨــﺪ اﺳــﭙﯿﺮه )‪ (Spiraea thunbergii‬و ﻧــﺎرﻧﮕﯽ اﻧﺸــﻮ ﯾــﮏ ﻣﺮﺣﻠــﻪ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜـﻞ ﺟﻨﺴـﯽ دارد )‪ .(15‬اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ در ژاﭘـﻦ روي اﺳـﭙﯿﺮه ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺟﻨﺴـﯽ و ﺑﮑﺮزاﯾـﯽ داﯾـﻢ زﻣﺴـﺘﺎنﮔـﺬراﻧﯽ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬراﻧﯽ آن روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻨﺴﯽ اﺳﺖ )‪.(25‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻋﻤﻮﻣﺎً روي ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارد‪ .‬دوره رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﭘﻮرﮔﯽ آن روي ﭘﺮﺗﻘﺎل و ﮔﺮﯾﭗﻓـﺮوت‬

‫‪ 9/9‬روز اﺳﺖ‪ .‬دوره رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ ﺳﻦ ﭘﻮرﮔﯽ ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ از ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪي دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﭘﻮره ﺳﻦ ﭼﻬﺎرم و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮع ﮔﯿﺎه ﻣﯿﺰﺑﺎن در ﺑﻘﺎ‬

‫و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ آﻓﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﻪﺳﺰاﯾﯽ دارد‪ .‬دوره زﻧﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﻧﺴﻞ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﺷـﺘﻪ ﻣـﺎده‬

‫ﺗﺎ ‪ 60‬ﭘﻮره ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ‪ 25‬ﻧﺴﻞ در ﺳﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ )‪ .(16‬دو اوج اﺻـﻠﯽ ﺗـﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺷـﺘﻪ ﺳـﺒﺰ در‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮم و ﻣﻌﺘﺪل‪ ،‬ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ رﺷﺪ ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﺑﻬﺎر و اواﯾﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد )‪.(5‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺳﺎل در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ زاد و وﻟﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﺮم ﺟﻨﺴﯽ آن ﻣﺸﺎﻫﺪه‬

‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ )‪ 5‬و ‪ .(8‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ در ﻧﻘﺎط ﺳﺮد ﺑﺼﻮرت ﺗﺨﻢ زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬراﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺑﮑﺮزاﯾـﯽ‪،‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﻣﻮﺳﺲ روي ﮔﯿﺎه ‪ Photinia serrulata‬ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(6‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﺑﺮﺧﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي زﯾﺴﺘﯽ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي اﺳﭙﯿﺮه و ﭘﺮﺗﻘﺎل ﺗﺎﻣﺴﻮن در اﺳﺘﺎن ﮔﯿﻼن ﻣﺸـﺨﺺ ﻧﻤـﻮد ﮐـﻪ‬

‫ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺪت زﻣﺎن رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ آن ‪ 8/22‬و ‪ 9/62‬روز و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﺎدهﻫﺎي ﺑﮑـﺮزا ‪ 38/41‬و‬

‫‪ 21/1‬ﭘﻮره ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻣﺎده و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﺣﺸﺮات ﺑﺎﻟﻎ ‪ 15/3‬و ‪ 11/7‬روز اﺳﺖ )‪.(9‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻏﺮب ﻣﺎزﻧﺪران از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﺎ ‪ 82‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿـﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(5‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﺷﺮق ﻣﺎزﻧـﺪران‬

‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(10‬‬

‫‪8‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﮐﻠﻨﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان از اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه روي ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺮﻋﺖ‬

‫ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﺧﺮداد ﻣﺎه ﺟﻤﻌﯿﺖ آن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ اوج ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺗﯿﺮﻣـﺎه ﺟﻤﻌﯿـﺖ آن‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ .‬دوﻣﯿﻦ اوج ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺷﻬﺮﯾﻮر ﻣﺎه اﺗﻔـﺎق ﻣـﯽاﻓﺘـﺪ و‬

‫ﺳﭙﺲ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ آب و ﻫﻮاﯾﯽ در آﺑﺎن ﻣﺎه ﺳﻮﻣﯿﻦ اوج ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺳـﻄﺢ ﺟﻤﻌﯿﺘـﯽ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد )‪.(5‬‬

‫‪ -2-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت ) ‪(Toxoptera aurantii Boye de Fonsc.‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت روي ‪ 120‬ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﻗﻬﻮه‪ ،‬ﭼﺎي‪ ،‬اﻧﺠﯿﺮ‪ ،‬ﮐﺎﮐﺎﺋﻮ و ﮐﺎﻣﻠﯿﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-2-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه ﺗﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎه و ﭘﻮرهﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ‬

‫‪ .(4‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺷﮑﻞ ﮐﻪ در ﻗﺎﻋﺪه ﭘﻬﻦﺗﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي اﺳﺖ و در ﮐﻨﺎر ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮلﻫﺎ اﻧﺪام ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﺻﻮت وﺟﻮد دارد‪ .‬دم زﺑﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ ﮐﻢ و داراي ‪ 10-20‬ﻣﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )ﺷﮑﻞ‪ .(5‬ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ‬

‫ﺷﺶﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﻨﺪﻫﺎي اول‪ ،‬دوم و اﻧﺘﻬﺎي ﺑﻨﺪ ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم و ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻨﺪ ﺷﺸﻢ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺗﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ و ﭘﺎﻫﺎ داراي ﻧﻮارﻫﺎي‬

‫روﺷﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬روي ﺳﺎق ﭘﺎﻫﺎي ﻋﻘﺐ داراي دو ﻧﻮع ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ و ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯿﺨﯽ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ - 4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت )ﻣﻨﺒﻊ ‪(11‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪9‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ –5‬دم‪ ،‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل و اﻧﺪام ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻮت )راﺳﺖ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ (5‬و ﻣﻮﻫﺎي روي دم )ﭼﭗ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ (11‬در ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫در اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺎلدار رگﺑﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ دوﺷﺎﺧﻪ اﺳﺖ و ﻟﮑﻪ روي ﺑﺎل ﺟﻠﻮﯾﯽ )ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎ‪ (9‬ﺑﻪ رﻧﮓ ﮐﺎﻣﻼ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه‬

‫ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(6‬ﺗﻌﺪاد رﯾﻨﺎرﯾﺎي ﺛﺎﻧﻮي روي ﺑﻨﺪ ﺳﻮم ﺷﺎﺧﮏ ‪ 2-6‬ﻋﺪد و ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم ﻓﺎﻗﺪ آن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎ‬

‫رگﺑﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺗﮏ ﺷﺎﺧﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -6‬ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎ و رگﺑﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ ﺗﮏ ﺷﺎﺧﻪ در ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎلدار ﻣﺮﮐﺒﺎت )ﻣﻨﺒﻊ ‪(23‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪Pterostigma‬‬
‫‪10‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫‪ -2-2-4‬ﺧﺴﺎرت‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﮐﻠﻨﯽﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ روي ﺟﻮاﻧﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ و ﺳﻄﺢ زﯾﺮﯾﻦ ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﻮان ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﯿﺰﺑﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ‬

‫ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﺷﯿﺮه ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﮐﻢ و دوﻻ ﺷﺪن ﺑﺮگﻫﺎ از رﮔﺒﺮگ اﺻﻠﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮگﻫﺎي آﻟﻮده ﺑﻪ ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه‬

‫ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻓﻨﺠﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺧﻤﯿﺪه و ﺑﺪﺷﮑﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﮐﺎﻣﻼ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-2-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت داراي زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ داﯾﻢ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺨﻢﻫﺎي زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬران اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ژاﭘﻦ روي ﭼﺎي‬

‫ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(26‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ زاد و وﻟﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻓﺮم ﺟﻨﺴﯽ ﻧﺪارد‬

‫)‪.(8‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در دﻫﻪ ‪ 1370‬اﻟﮕﻮي ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺑﻮد و از ﻧﻈﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻗﺮار داﺷﺖ )‪ .(5‬در ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺧﯿﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ )‪.(11‬‬

‫‪ -3-4‬ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ )‪(Aphis gossypii Glover‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ در اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺮﮐﺒﺎت را ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺑﺴﯿﺎر ﭘﻠﯽ ﻓﺎژ اﺳﺖ و‬

‫داﻣﻨﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﯽ وﺳﯿﻌﯽ دارد و ﮔﯿﺎﻫﺎﻧﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﮐﺪوﺋﯿﺎن‪ ،10‬ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ 11‬و ﭘﻨﯿﺮﮐﯿﺎن‪ 12‬و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‬

‫را ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ )‪ .(22‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﯿﺶ از ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ و روي ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﯿﺰﺑﺎنﻫﺎ ﺑﻪوﯾﮋه ﭘﻨﺒﻪ و‬

‫ﺟﺎﻟﯿﺰ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد و از روي درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺟﻨﻮﺑﯽ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪Cucurbitacae‬‬

‫‪11‬‬ ‫‪Rutacae‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪Malvacae‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪11‬‬

‫‪ -1-3-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪ ﺟـﺎﻟﯿﺰ از ﻧﻈـﺮ اﻧـﺪازه ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺷـﺘﻪ ﺳـﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬رﻧـﮓ آن در ﻣﯿﺰﺑـﺎن ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻓـﺮق ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺮاد ﺑﺪون ﺑﺎل روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﻪ رﻧـﮓ ﺧﺎﮐﺴـﺘﺮي ﺗﯿـﺮه ﺗـﺎ ﺳـﯿﺎه‪ ،‬ﺳـﺒﺰ ﺗﯿـﺮه و ﯾـﺎ ﺳـﺒﺰ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ زرد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‬

‫)ﺷــﮑﻞ ‪ .(7‬ﺷــﺎﺧﮏﻫــﺎ ﺷــﺶ ﺑﻨــﺪي ﮐــﻪ دو ﺑﻨــﺪ اول و آﺧــﺮ ﺗﯿــﺮه رﻧــﮓ و دو ﺑﻨــﺪ وﺳــﻄﯽ زرد رﻧــﮓ اﺳــﺖ‪ .‬داراي‬

‫ﮐﻮرﻧﯿﮑــﻮل ﺑﻠﻨــﺪ و اﺳــﺘﻮاﻧﻪاي ﺷــﮑﻞ ﺑــﻮده و دم ﺑــﺎ ﻣﻮﻫــﺎي ﮐﻮﺗــﺎه و ﮐــﻢﭘﺸــﺖ اﺳــﺖ‪ .‬ﺗﻌــﺪاد ﻣﻮﻫــﺎي روي آن ‪ 2‬ﯾــﺎ ‪3‬‬

‫ﺟﻔﺖ اﺳﺖ و دم روﺷﻦﺗﺮ از ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻮﻫﺎي روي رانﻫﺎ ﺑﻪوﯾﮋه ران ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(8‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪- 7‬ﮐﻠﻨﯽ ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ روي ﺑﺮگ ﻣﺮﮐﺒﺎت )راﺳﺖ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ (11‬و ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ﻣﺎده ﺑﺪون ﺑﺎل )ﭼﭗ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪(2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ – 8‬دم و ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل )راﺳﺖ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ ،(5‬ﻣﻮﻫﺎي روي دم )وﺳﻂ( و ﻣﻮﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه روي ران )ﭼﭗ( )ﻣﻨﺒﻊ ‪ (2‬در ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ‬
‫‪12‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫‪ -2-3-4‬ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾـﻪ روي ﺑـﺮگﻫـﺎي ﻣﺮﮐﺒـﺎت ﻣﻮﺟـﺐ ﻓﻨﺠـﺎﻧﯽ و ﺧﻤﯿـﺪه ﺷـﺪن و ﺑﺪﺷـﮑﻠﯽ آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽﺷـﻮد وﻟـﯽ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﺑـﺮگﻫـﺎ ﮐـﺎﻣﻼ ﭘﯿﭽﯿـﺪه ﻧﻤـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺗﻐﺬﯾـﻪ روي ﺑـﺮگ و ﺳﺮﺷـﺎﺧﻪﻫـﺎي ﺟـﻮان ﺑـﺎ‬

‫ﺗﺮﺷﺢ ﻋﺴﻠﮏ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻗﺎرچ دوده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ﻧﺎﻗـﻞ ‪ 76‬ﻧـﻮع ﺑﯿﻤـﺎري وﯾﺮوﺳـﯽ در ﮔﯿﺎﻫـﺎن از ﺟﻤﻠـﻪ وﯾـﺮوس ﺗﺮﯾﺴـﺘﺰاي ﻣﺮﮐﺒـﺎت اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ‬

‫دوﻣﯿﻦ ﻧﺎﻗﻞ ﮐﺎرآﻣﺪ وﯾـﺮوس ﺗﺮﯾﺴـﺘﺰا اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﺣـﻮزه ﮐﺸـﻮرﻫﺎي درﯾـﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧـﻪ و ﻣﻨـﺎﻃﻖ آﻣﺮﯾﮑـﺎي ﺷـﻤﺎﻟﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻧﺎﻗﻞ اﺻﻠﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(28‬راﻧﺪﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎ ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ‪ 76‬درﺻﺪﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(25‬‬

‫‪ -3-3-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ داﯾﻢ دارد و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻨﺴﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺷﺮق آﺳﯿﺎ‪ ،‬ژاﭘﻦ و ﭼﯿﻦ ﻫﺮ دو ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻠﯽ را دارد )‪.(27‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ زﯾﺮ ﺑﺮگﻫﺎ و اﻃﺮاف ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﻤﻌﯽ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد و در ﺗﻤﺎم ﺳﺎل‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻓﺮم ﺟﻨﺴﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ ﻣﺎده ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ 50-100‬ﺷﺘﻪ را دارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺘﻪﻫﺎي‬

‫ﺟﺪﯾﺪ ﻇﺮف ‪ 7-10‬روز ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ )‪ 10‬و ‪ .(8‬ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ دو ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ ﺑﻮده و زﻣﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻏﯿﺮ ﺟﻨﺴﯽ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎدي ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﯾﮏ ﺣﺸﺮه از ﺑﺪو ﺗﻮﻟﺪ ﺗﺎ ﻣﺮگ ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﻪ ﻃﻮل‬

‫ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﻃﯽ ﯾﮏﺳﺎل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ 6‬ﻧﺴﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ )‪.(3‬‬

‫ﮐﻠﻨﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﻮد را روي ﻣﺮﮐﺒﺎت آﻏﺎز ﻧﻤﻮده و ﺗﺎ آذر ﻣﺎه اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬در‬

‫ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎي اﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از ﻧﻈﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻌﺪ از ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻟﺐ در‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎري اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(10‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪13‬‬

‫‪ -4-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ )‪(Myzus persicae Sulzer‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ اﺣﺘﻤﺎﻻ از آﺳﯿﺎ ﻣﻨﺸﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﮐﻨﻮن در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﯿﺎ ﮔﺴﺘﺮش دارد‪ .‬ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ آن ‪Prunus‬‬

‫‪ persicae‬و ‪ P.nigra‬اﺳﺖ و ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ‪ 40‬ﮔﻮﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ -1-4-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺎده ﺑﺪون ﺑﺎل ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ روﺷﻦ ﺗﺎ ﺳﺒﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(9‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ زﯾﺎد‬

‫رﺷﺪ ﮐﺮده و ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻠﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ اول ﺷﺎﺧﮏﻫﺎي اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻢرﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻬﺎي ﺑﻨﺪ ﺳﻮم‬

‫ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﻢ و اﻃﺮاف رﯾﻨﺎرﯾﺎي اﺻﻠﯽ روي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﭘﻨﺠﻢ و ﺷﺸﻢ ﺗﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﭘﺸﺘﯽ ﺣﻠﻘﻪﻫﺎي‬

‫ﺷﮑﻢ ﻧﻮارﻫﺎي ﻋﺮﺿﯽ ﺗﯿﺮه و روﺷﻦ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺳﮑﻠﺮﯾﺖﻫﺎي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺷﮑﻤﯽ و ﮔﺮدهﻫﺎ رﻧﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ‪ ،‬در ﻧﻮك ﻟﺒﻪدار و در ﻧﯿﻤﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﻣﺘﻮرم اﺳﺖ‪ .‬دم زﺑﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬

‫داراي ‪ 6‬ﻣﻮ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(10‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -9‬ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(23‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﻣﺎده ﺑﺎلدار ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ زﯾﺘﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺮ و ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﺳﯿﺎه رﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺪﻫﺎي اول و دوم ﺷﺎﺧﮏ‪ ،‬ﻗﻬﻮهاي و ﺑﻘﯿﻪ‬

‫ﺑﻨﺪﻫﺎ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺷﮑﻢ داراي ﯾﮏ ﻟﮑﻪ ﺑﺰرگ در وﺳﻂ و در ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﺟﻠﻮ و ﻋﻘﺐ آن دو ﺧﻂ ﻋﺮﺿﯽ ﺗﯿﺮه و ﭘﻬﻦ‬
‫‪14‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫وﺟﻮد دارد‪ .‬دم زﺑﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد و داراي ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ اﺳﺖ و ‪ 6‬ﻣﻮ دارد‪ .‬ﺑﻨﺪ ‪ 3‬ﺷﺎﺧﮏ ‪10-15‬‬

‫رﯾﻨﺎرﯾﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺑﻨﺪ ‪ 4‬ﻓﺎﻗﺪ آن اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(11‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -10‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ )راﺳﺖ( و دم و ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل )ﭼﭗ( در ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -11‬ﭘﺸﺖ ﺷﮑﻢ )راﺳﺖ( و ﺷﺎﺧﮏ )وﺳﻂ و ﭼﭗ( در ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ ﺑﺎلدار )ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪15‬‬

‫‪ -2-4-4‬ﺧﺴﺎرت‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از ﺷﯿﺮه ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺳﺮﺷﺎﺧﻪﻫﺎ و ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﻮان ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ آنﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻧﺎﻗﻞ وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰاي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻗﻞ وﯾﺮوس اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺶ از‬

‫‪ 100‬وﯾﺮوس ﮔﯿﺎﻫﯽ را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-4-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﻓﺮم ﻫﺎي ﺑﺎﻟﺪار و ﺑﺪون ﺑﺎل اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺟﻤﻊ آوري ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت زﻧﺪه زاﯾﯽ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻓﺮم‬

‫ﺟﻨﺴﯽ و ﺗﺨﻢ آن روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﮐﻠﻨﯽ دﯾﮕﺮ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻫﻠﻮ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ و در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ اواﺧﺮ ﺑﻬﺎر ﺗﺎ اواﯾﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻘﻄﻊ دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﯿﺮ زﻣﺴﺘﺎن را ﺑﺼﻮرت ﺗﺨﻢ و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﺑﺼﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ ﺳﭙﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪.(12‬‬

‫‪ -5-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ) ‪( Aphis fabae Scopoli‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ﭘﻠﯽ ﻓﺎژ اﺳﺖ و در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ دو ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺴﺘﺎن را روي ﺷﻤﺸﺎد‬

‫و ﺗﻤﺸﮏ ﺑﻪﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮد و در ﺑﻬﺎر روي اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ ﮔﯿﺎﻫﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )‪.(3‬‬

‫‪ -1-5-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫رﻧﮓ ﺷﺘﻪ زﻧﺪه ﺳﯿﺎه ﻣﺎت )ﺷﮑﻞ ‪ (12‬و در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﯽرﻧﮓ ﺷﺪه ﻟﮑﻪﻫﺎي اﺳﮑﻠﺮﯾﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﺗﯿﺮه در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ‬

‫ﺑﺪن ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(13‬ﺻﻔﺤﻪ ژﻧﯿﺘﺎﻟﯿﺎ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه اﺳﺖ و زاﯾﺪه اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﻨﺪ آﺧﺮ ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل ﭘﺎﯾﻪ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﻪ رانﻫﺎ ﺗﯿﺮه و ﺑﻘﯿﻪ روﺷﻦ‪ ،‬ﺳﺎقﻫﺎ در ﭘﺎﯾﻪ و اﻧﺘﻬﺎ ﺗﯿﺮه و ﺑﺨﺶ ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﺪار ﻟﮑﻪﻫﺎي اﺳﮑﻠﺮﯾﺘﯽ روي ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺷﮑﻤﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮاري دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻫﻢ ﺗﺪاﺧﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﮑﻪ‬

‫ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺰرگ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬رﯾﻨﺎرﯾﺎي ﺛﺎﻧﻮي روي ﺑﻨﺪ ﺳﻮم ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 10‬ﻋﺪد اﺳﺖ و ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم‬

‫ﻓﺎﻗﺪ رﯾﻨﺎرﯾﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪16‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -12‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(18‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -13‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪17‬‬

‫‪ -2-5-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫اﺧﺘﻼف در ﭼﺮﺧﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﺷـﺘﻪ ﺳـﯿﺎه ﺑـﺎﻗﻼي ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﺑـﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤـﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﻮريﮐـﻪ‬

‫ﺷـﺘﻪ ﻫــﺎﯾﯽ در ﻧــﻮاﺣﯽ ﺑــﺎ زﻣﺴــﺘﺎن ﺳــﺮد ﻫﺴــﺘﻨﺪ ﺑﯿﺸــﺘﺮ از ﺷــﺘﻪ ﻫــﺎ در ﻧــﻮاﺣﯽ ﺑــﺎ زﻣﺴــﺘﺎن ﻣﻌﺘــﺪل ﺑــﻪ روش ﺟﻨﺴــﯽ‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )‪.(32‬‬

‫ﮐﻠﻨﯽﻫﺎي ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﺘﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ روي ﺑﺮگﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت از ﺧﺮداد ﺗﺎ آﺑﺎن ﻣﺎه‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺟﻨﺴﯽ و ﺗﺨﻢ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪه‬

‫ﻧﮕﺮدﯾﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )‪.(5‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ داﯾﻢ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﻓﺮم ﺟﻨﺴﯽ و ﭼﻨﺪ ﻣﯿﺰﺑﺎﻧﻪ ﺑﻮدن آن ﻧﯿﺰ‬

‫اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ 13‬و ‪.(3‬‬

‫‪ -6-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺐزﻣﯿﻨﯽ )‪(Macrosiphom euphorbiae Thomas‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از ﺷﻤﺎل آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻨﺸﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﮐﻨﻮن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺟﻬﺎن ﮔﺴﺘﺮش دارد‪ .‬ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ‪Rosa spp.‬‬

‫اﺳﺖ و روي ﻣﯿﺰﺑﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﭘﻠﯽ ﻓﺎژ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﺑﯿﺶ از ‪ 20‬ﺧﺎﻧﻮاده ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪ .(13‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر‬

‫ﭘﻠﯽﻓﺎژ اﺳﺖ و در ﺷﻤﺎل اﯾﺮان روي درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارد )‪ .(8‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ از روي‬

‫ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ و اﺣﺘﻤﺎﻻ روي اﯾﻦ ﻣﯿﺰﺑﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارد )‪.(34‬‬

‫‪ -1-6-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي زﻧﺪه رﻧﮓ ﺑﺪن ﺳﺒﺰ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ .(14‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ رﺷﺪ ﮐﺮده و ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻠﯽ‬

‫آﻧﻬﺎ از ﻫﻢ دور ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ V‬در ﻣﯽآﯾﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(15‬در ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﺷﻔﺎف ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻨﺪﻫﺎي ﺷﮑﻤﯽ ﺑـﺪون ﻟﮑـﻪﻫـﺎي‬

‫اﺳﮑﻠﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬در ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل ﺑﻪ ﺷﮑﻢ ﮐﻤﯽ ﭘﻬﻦ ﺷﺪه و در ﻗﺴﻤﺖ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ داراي ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﭼﻨﺪ وﺟﻬﯽ‬

‫ﺑﻮده و ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دم روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺘﻬﺎي ﺑﻨﺪ ﺳﻮم‪ ،‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﯾـﺎ ﺗﻤـﺎم ﻃـﻮل ﺑﻨـﺪﻫﺎي ﭼﻬـﺎرم و ﭘـﻨﺠﻢ و‬

‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﻨﺪ ﺷﺸﻢ ﺷﺎﺧﮏ ﻫﺎ ﺗﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬رانﻫﺎ دودي و ﺳﺎقﻫﺎ در اﻧﺘﻬﺎ ﺗﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬دم ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﮐﺸﯿﺪه و ﮔـﺎﻫﯽ اﻧﮕﺸـﺘﯽ‬
‫‪18‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫داراي ‪ 6-12‬ﻣﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل در ﻧﯿﻤﻪ اول اﻏﻠﺐ ﺑﯽرﻧﮓ و ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ ﺗﺎ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد رﯾﻨﺎرﯾﺎي‬

‫ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ در ﺑﻨﺪ ﺳﻮم ﺷﺎﺧﮏ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﯽﺑﺎل ‪ 3-6‬ﻋﺪد اﺳﺖ ﮐﻪ درﻗﺎﻋﺪه اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﻗﺮار دارﻧﺪ وﻟﯽ در ﺑﺎلدارﻫﺎ ‪ 12-18‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم ﻓﺎﻗﺪ رﯾﻨﺎرﯾﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -14‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺐزﻣﯿﻨﯽ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(18‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -15‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺐزﻣﯿﻨﯽ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪19‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از ﺑﺮگ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﺮده و ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮگ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوه اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﻧﺎﻗﻞ ‪ 40‬وﯾـﺮوس‬

‫ﻧﺎﭘﺎﯾﺎ و ‪ 5‬وﯾﺮوس ﭘﺎﯾﺎ از ﺟﻤﻠﻪ وﯾﺮوس زردي ﭼﻐﻨﺪر ﻗﻨﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ )‪.(13‬‬

‫‪ -2-6-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﻓﺮم ﺟﻨﺴﯽ ﻧﺪارد و در زﻣﺴﺘﺎن ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎﻟﻎ و ﭘﻮره دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺪت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺴﯿﺎرﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻓﻘﻂ در ﺑﻬـﺎر ﺑـﺎ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺑﺴـﯿﺎر اﻧـﺪك ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬

‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﻠﻨﯽ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺘﻪﻫﺎ در روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪.(5‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ داﯾﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در دﻧﯿﺎ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(13‬زﻣﺴﺘﺎنﮔـﺬراﻧﯽ اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ در ﻧﻘـﺎط ﺳﺮدﺳـﯿﺮ‬

‫اﯾﺮان ﺑﺼﻮرت ﺗﺨﻢ و در ﻧﻘﺎط ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﺑﺼﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(6‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﯽ آﻣﺮﯾﮑﺎ روي ‪Rosa‬‬

‫‪ spp.‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﯿﺰﺑﺎن اوﻟﯿﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﻨﺴﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ در اروﭘﺎ و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺟﺎﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺑﺼﻮرت ﺑﮑﺰاﯾﯽ داﯾﻢ اﺳﺖ‬

‫)‪.(13‬‬

‫‪ -7-4‬ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﯾﻮﻧﺠﻪ )‪(Aphis craccivora Koch.‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﯾﻮﻧﺠﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﯿﺮي ﻣﻨﺸﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻧﯿـﺎ وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ‬

‫ﮔﻮﻧﻪاي ﭘﻠﯽ ﻓﺎژ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺮﺟﯿﺤﺎ روي ﮔﯿﺎﻫﺎن ﭘﺮواﻧﻪ آﺳﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از روي ﻣﺮﮐﺒـﺎت ﮔـﺰارش ﺷـﺪه‬

‫اﺳﺖ )‪.(35‬‬

‫‪ -1-7-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬دم و ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺻﺎف و ﺑﺪون ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دم زﺑـﺎﻧﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ و داراي ‪ 5-12‬ﻣﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺸﺖ ﺷﮑﻢ داراي ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺰرگ و ﺗﯿﺮه رﻧﮓ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﭘﺸـﺖ ﺷـﮑﻢ را‬

‫ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(16‬‬

‫‪20‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -16‬دم‪ ،‬ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮل و ﭘﺸﺖ ﺷﮑﻢ )راﺳﺖ( و ﺳﺮ و ﺷﺎﺧﮏ )ﭼﭗ( در ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﯾﻮﻧﺠﻪ )ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫در ﻣﺎدهﻫﺎي ﺑﺎلدار ﺳﻄﺢ ﭘﺸﺘﯽ ﺷﮑﻢ داراي ﺧﻄﻮط ﻋﺮﺿﯽ وﺳـﯿﻊ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺪ ﺳـﻮم ﺷـﺎﺧﮏ داراي ‪ 3-8‬رﯾﻨﺎرﯾـﺎي‬

‫ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺑﻨﺪ ﭼﻬﺎرم ﻓﺎﻗﺪ آن اﺳﺖ‪ .‬رگﺑﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ در ﺑﺎي ﺟﻠﻮﯾﯽ دو اﻧﺸﻌﺎب دارد‪.‬‬

‫‪ -2-7-4‬ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺷــﺘﻪ ﺳــﯿﺎه ﯾﻮﻧﺠــﻪ ﻋــﻼوه ﺑــﺮ ﺗﻐﺬﯾــﻪ از ﺷــﯿﺮه ﮔﯿــﺎﻫﯽ‪ ،‬ﺑــﺎ ﺗﺮﺷــﺢ ﻋﺴــﻠﮏ ﺑﺎﻋــﺚ ﺗﻮﻟﯿــﺪ ﻗــﺎرچ دوده ﻣــﯽﺷــﻮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﺎاﻧﺘﻘـﺎل وﯾـﺮوسﻫـﺎي ﺑﯿﻤـﺎريزاي ﮔﯿـﺎﻫﯽ ﺧﺴـﺎرت وارد ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ ﻧﺎﻗـﻞ ﺣـﺪود ‪ 30‬ﮔﻮﻧـﻪ‬

‫وﯾﺮوس ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-7-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﺪت ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﯾﻮﻧﺠﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮده و از اواﺧﺮ ﺑﻬﺎر ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮاواﻧﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺷﺘﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺷﺘﻪ ﺟﺎﻟﯿﺰ و ﺷﺘﻪ‬

‫ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻓﺮاد ﺟﻨﺴﯽ و ﺗﺨﻢ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ روي ﻣﺮﮐﺒﺎت دﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮑﺮزاﯾﯽ داﯾﻢ ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪ .(13‬زﻣﺴﺘﺎن ﮔﺬراﻧﯽ اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﻧﻘﺎط ﺳﺮدﺳﯿﺮ اﯾﺮان ﺑﺼﻮرت‬

‫ﺗﺨﻢ و در ﻧﻘﺎط ﮔﺮﻣﺴﯿﺮ ﺑﺼﻮرت ﺑﮑﺮزاﯾﯽ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(12‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪21‬‬

‫‪ -8-4‬ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺮﮐﺒﺎت )‪(Toxoptera citricida Kirkaldy‬‬

‫ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﭼﯿﻦ ﻣﻨﺸﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )‪ .(30‬اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻬﻢ ﮐﺸﺖ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ وﻓﻮر‬

‫ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺜﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎي ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺣﻮزهي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ دﯾﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ )‪.(38‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ‪ :‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺷﺘﻪ از اﯾﺮان ﮔﺰارش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻي آن و اﻃﻼع از‬

‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي اﯾﻦ آﻓﺖ ﻣﻬﻢ‪ ،‬در اﯾﻨﺠﺎ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-8-4‬ﺷﮑﻞﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﺗﺎ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ (17‬و در ﮐﻨﺎر ﮐﻮرﻧﯿﮑﻮلﻫﺎ اﻧﺪام ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻮت وﺟﻮد دارد‪ .‬دم آن‬

‫‪ 25‬ﺗﺎ‪ 40‬ﻣﻮ دارد‪ .‬در ﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﺎلدار‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﻨﺪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﮏ ﮐﺎﻣﻼ ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎ در ﺑﺎل ﺟﻠﻮﯾﯽ ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ و‬

‫رﮔﺒﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ دو ﺷﺎﺧﻪ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪.(18‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -17‬ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺮﮐﺒﺎت )ﻣﻨﺒﻊ ‪(23‬‬

‫‪22‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ روﺷﻦ‬

‫رگﺑﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ دو ﺷﺎﺧﻪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -18‬ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎ و رﮔﺒﺎل ﻣﯿﺎﻧﯽ در ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي ﺑﺎلدار )ﻣﻨﺒﻊ ‪(23‬‬

‫‪ -2-8-4‬ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺷـﺘﻪ ﻗﻬـﻮهاي ﺑـﺮگﻫـﺎ و ﺷﺎﺧﺴـﺎرهﻫـﺎي ﺟـﻮان ﻣﺮﮐﺒــﺎت را ﺑـﺮاي ﺗﻐﺬﯾـﻪ ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺟﻤﻌﯿـﺖ اﯾـﻦ ﺷــﺘﻪ‬

‫اﻏﻠﺐ روي رگﺑﺮگﻫـﺎ و ﺳـﺎﻗﻪﻫـﺎ را ﻣـﯽﭘﻮﺷـﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﺬﯾـﻪ آﻧﻬـﺎ از ﺑـﺮگ ﻣﻮﺟـﺐ ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ و ﺑـﺪﺷـﮑﻠﯽ آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽﺷـﻮد )‬

‫‪.(18‬‬

‫ﺷــﺘﻪ ﻗﻬــﻮه اي ﯾﮑــﯽ از ﻣﺨــﺮبﺗــﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣــﻞ ﺧﺴــﺎرت ﺑــﻪ ﻣﺮﮐﺒــﺎت ﺑــﻮده ﮐــﻪ ﺗــﺎﮐﻨﻮن ﮔــﺰارش ﺷــﺪه اﺳــﺖ‪.‬‬

‫ﺑــﻪدﻧﺒــﺎل ورود ﺷــﺘﻪ ﻗﻬــﻮهاي در ﺑﺮزﯾــﻞ و آرژاﻧﺘــﯿﻦ ‪ 16‬ﻣﯿﻠﯿــﻮن درﺧــﺖ ﻣﺮﮐﺒــﺎت روي ﭘﺎﯾــﻪ ﻧــﺎرﻧﺞ ﺑﻮﺳــﯿﻠﻪ وﯾــﺮوس‬

‫ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ ﮔﺴـﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬اﮐﺜـﺮ درﺧﺘـﺎن آﻟـﻮده اوﻟﯿـﻪ‪ ،‬در ﺑـﺎغﻫـﺎي ﻣﺠـﺎور ﻣﻨـﺎزل‬

‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﻣﺎه ﺑﻌـﺪ از ﺗﺸـﺨﯿﺺ ﺑﯿﻤـﺎري‪ ،‬آﻟـﻮدﮔﯽﻫـﺎ در ﺑـﺎغﻫـﺎي ﺗﺠـﺎري ﻟﯿﻤـﻮﺗﺮش ﺑـﻪﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺣـﺪود‬

‫‪ 15‬ﻣﺎﯾﻞ در ﺟﻨﻮب ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳـﯽ اوﻟﯿـﻪ ﮐﺸـﻒ ﺷـﺪ ﮐـﻪ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ داﻣﻨـﻪ ﮔﺴـﺘﺮش ﺑﯿﻤـﺎري ﺗﻮﺳـﻂ اﯾـﻦ ﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‬

‫)‪.(18‬‬

‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﻗـﻞ وﯾـﺮوس ﺗﺮﯾﺴـﺘﺰا در ﺑـﯿﻦ ﺷـﺘﻪﻫـﺎي ﻣﺮﮐﺒـﺎت‪ ،‬ﺷـﺘﻪ ﻗﻬـﻮهاي اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﺴـﺎرت ﻋﻤـﺪه در ارﺗﺒـﺎط‬

‫ﺑﺎ ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و اﻧﺘﺸـﺎر اﺳـﺘﺮﯾﻦﻫـﺎي ﺷـﺪﯾﺪي ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﺎﻗﻪ آﺑﻠـﻪاي‪ ،‬زوال ﺳـﺮﯾﻊ و ﻣـﺮگ درﺧﺘـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺘﻪ‬

‫ﻗﻬــﻮهاي در ﻓﻠﻮرﯾــﺪا ‪ 6‬ﺗــﺎ ‪ 25‬ﺑــﺎر ﮐــﺎراﺗﺮ از ﺷــﺘﻪ ﺟــﺎﻟﯿﺰ اﺳــﺖ‪ .‬اﯾــﻦ راﻧــﺪﻣﺎن ﺗﻮﺳــﻂ داﻣﻨــﻪ ﻣﯿﺰﺑــﺎﻧﯽ ﻣﺤــﺪود ﺷــﺘﻪ‬

‫ﻗﻬﻮهاي و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮم ﺑﺎلدار و ازدﯾﺎد ﺟﻤﻌﯿﺖ روي ﺟﻮاﻧﻪﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ )‪.(38‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪23‬‬

‫‪ -3-8-4‬زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﺷﺘﻪ ﻗﻬﻮهاي ﺑﻪ روش ﺑﮑﺮزاﯾﯽ داﯾﻢ زاد و وﻟﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آب و ﻫﻮاي ﮔﺮم را ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬

‫ﺧﻨﮏﺗﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﻮب ژاﭘﻦ را ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻨﺴﯽ و زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬراﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺨﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ )‪ .(26‬ﯾﮏ ﻧﺴﻞ ﮐﺎﻣﻞ‬

‫اﯾﻦ ﺷﺘﻪ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭘﻮره ﻫﺎ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 8‬روز در دﻣﺎي ‪ 20‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد ﯾﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﻟﻎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ‬

‫ﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 4400‬ﻓﺮد را در ﻃﻮل ‪ 3‬ﻫﻔﺘﻪ در ﻋﺪم ﺣﻀﻮر دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﺷﺘﻪ در ﺳﺎل ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻧﺴﻞ دارد )‪.(16‬‬

‫‪ -5‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﻮان و ﺷﺎﺧﺴﺎرهﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻧﺸﻮ‬

‫و ﻧﻤﺎي آﻧﻬﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ زاد و وﻟﺪ ﻧﻤﻮده و ﺟﻤﻌﯿﺖﺷﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ و‬

‫ﺧﺸﮑﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ رﺷﺪ درﺧﺘﺎن و ﺧﺸﺒﯽ ﺷﺪن ﺑﺮگﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺮاي ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎي ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺒﻮده و‬

‫ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ وﺟﻮد ﯾﺎ ﻓﻘﺪان ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﻮان‬

‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در اﻓﺰاﯾﺶ و ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﯽ دارﻧﺪ‪ .‬رﺷﺪ روﯾﺸﯽ درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ‬

‫واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ در اواﯾﻞ ﺑﻬﺎر‪ ،‬اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و اواﯾﻞ ﭘﺎﯾﯿﺰ در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮاي رﺷﺪ‬

‫روﯾﺸﯽ درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده و ﺷﺎﺧﺴﺎرهﻫﺎ و ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪاي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﻤﻮده و در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ از آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ دﯾﮕﺮ در ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪ روي ﺑﺮگﻫﺎي درﺧﺘﺎن ﻣﺮﮐﺒﺎت و‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ از ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻄﻠﻮب اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ اﺳﺖ )‪ .(5‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﺴﺎرت آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬

‫وﯾﮋه ﺷﻮد ﺗﺎ در راﺳﺘﺎي ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﺳﻤﻮم ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﺤﺼﻮل ﺳﺎﻟﻢ ﮔﺎم ﺑﺮدارﯾﻢ‪.‬‬

‫در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺿﺮورت دارد از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪24‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫‪ -1-5‬روش زراﻋﯽ‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮريﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﺴﺎرت ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در اﻧﺘﻘﺎل وﯾﺮوس‬

‫ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ از درﺧﺖ آﻟﻮده ﺑﻪ وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ از‬

‫درﺧﺘﺎن ﺳﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ وﯾﺮوس را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮑﯽ از راهﻫﺎي ﻣﻬﻢ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي و ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺧﺴﺎرت‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻧﺎﻗﻞ وﯾﺮوس‪ ،‬ﺣﺬف ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﯿﺎﻫﯽ آﻟﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦﺻﻮرت اﮔﺮﭼﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ‬

‫روي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺣﻀﻮر دارﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻮدن ﻣﯿﺰﺑﺎن‪ ،‬ﺧﺴﺎرت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎل وﯾﺮوس اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦﻣﻨﻈﻮر‪:‬‬

‫‪ -1‬اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﯾﻢ ﭘﯿﻮﻧﺪك و ﭘﺎﯾﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻬﺎل‪،‬‬

‫ﻋﺎري از وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰاي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ازاﯾﻦرو ﻧﻬﺎلﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮاي ﺑﺎغﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺎﻏﺪاران ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎ‬

‫ﮐﺎﻧﻮنﻫﺎي آﻟﻮده ﺑﻪ وﯾﺮوس ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑﯿﻤﺎري وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰا ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي دﯾﮕﺮ روش زراﻋﯽ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻣﻨﺒﻊ آﻟﻮدﮔﯽ )ﻣﺎﯾﻪ ﺗﻠﻘﯿﺢ( اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻟﻮدﮔﯽ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن وﻗﺘﯽ درﺧﺘﺎن آﻟﻮده در دﺳﺘﺮس ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻢ ﺑﯿﻦ ﺑﺎغﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺘﻪﻫﺎ‬

‫ﺑﻪراﺣﺘﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﯿﻤﺎري را اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺮوازﻫﺎي ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﯾﺎ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭘﺮواز ﮐﻨﻨﺪ )‪ .(18‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم اﺳﺖ درﺧﺘﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ از ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻟﻮده ﺑﻪ ﺷﺘﻪ و وﯾﺮوس ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-5‬ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ‬

‫ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﮔﺮوه دﺷﻤﻦ ﻃﺒﯿﻌﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎرازﯾﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ و ﺑﯿﻤﺎرﮔﺮﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦﮐـﻪ ﭼـﻪ‬

‫ﻣﯿﺰاﻧﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷـﺘﻪﻫـﺎ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬وﻟـﯽ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﮐﻨﺘﺮل ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷـﺘﻪﻫـﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣـﻮﺛﺮ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ زﻧﺪهي ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨـﺪه آﻧﻬـﺎ ﻣﺤﺴـﻮب‬

‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪25‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺼﻠﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ در ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر ﺑﻪﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮوردﯾﻦ ﻣﺎه ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬

‫و در اردﯾﺒﻬﺸﺖ و اواﯾﻞ ﺧﺮداد ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷـﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ و ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿـﺪﻫـﺎ در اﯾـﻦ زﻣـﺎن ﺑـﻪ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺧﺮداد ﻣﺎه ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ﺗﯿﺮﻣﺎه ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ رﺳـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬

‫دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ و ﺧﺸﺒﯽ ﺷﺪن ﺑﺮگﻫﺎي درﺧﺘﺎن ﻧﯿﺰ دﺧﯿﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﯿﻦ اﻟﮕﻮي ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ از اﯾﻦ آﻓﺖ در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐـﻪ اوج دوم ﺟﻤﻌﯿـﺖ‬

‫ﺷﺘﻪ ﻫﺎ در اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در ﺳﻄﺢ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ آﻓﺖ ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷـﺘﻪﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﺑﺎغﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑﺴـﯿﺎري از ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿـﺪﻫﺎ و ﺷـﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ از ﻋﺴـﻠﮏ‬

‫ﻣﺘﺮﺷﺤﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﻀﻮر ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه روي ﺳﺎﯾﺮ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻋﻠﻔﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻫﯿﭻﮐﺪام از ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ و ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪ ﻫﺎ را ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اوﻟﯿﻪ ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ و ﺑﻪدﻧﺒﺎل آن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﮐﺎﻓﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻣﻮﺟـﺐ ﺗﻮﻗـﻒ‬

‫رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﺷﻮد ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ روشﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮔﯿﺎﻫﺎن در ﺑﺎغﻫﺎ ﺿـﺮوري ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ‬

‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﮐﻨﺘﺮل ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‬

‫)‪.(40‬‬

‫‪ -1-2-5‬دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪﻫﺎ‬

‫زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ‪ Aphidiidae‬از راﺳﺘﻪ ‪ ،Hymenoptera‬ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪ داﺧﻠﯽ – اﻧﻔﺮادي ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه از اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫زﻧﺒﻮر ‪Lysiphlebus fabarum Marshal‬‬

‫‪26‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮ و ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﻗﻬﻮهاي رﻧﮓ‪ ،‬ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ زرد و در ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ اﻧﺘﻬﺎي‬

‫ﺷﺎﺧﮏ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎ زرد‪ ،‬ﺷﮑﻢ ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد‪ ،‬ﺑﺎلﻫﺎ ﺷﻔﺎف و داراي ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎي ﻣﺸﺨﺺ و‬

‫ﻗﻬﻮهاي‪ ،‬ﺣﺎﺷﯿﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎل ﺟﻠﻮﯾﯽ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ داراي ﻣﻮﻫﺎي ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﻫﺎ از ﻣﻮﻫﺎي ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎل‬

‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(19‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -19‬زﻧﺒﻮر ‪) L. fabarum‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫اﯾﻦ زﻧﺒﻮرﮔﻮﻧﻪاي ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮده و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﭘﺎرازﯾﺘﯿﺴﻢ زﯾﺎدي روي ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫دارد‪ .‬زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﻣﺎده ﺗﺨﻢ ﺧﻮد را ﺑﺼﻮرت اﻧﻔﺮادي در داﺧﻞ ﺷﮑﻢ و در ﻗﺴﻤﺖ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺷﮑﻢ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺘﻪﻫﺎي‬

‫ﭘﺎرازﯾﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎد ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﺘﻮرم ﺷﺪه و ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زرد در ﻣﯽآﯾﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(20‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -20‬ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮﻣﯿﺎﯾﯽ ﺷﺪه )ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪27‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎرازﯾﺖ ﺷﺘﻪ ﺑﺎﻗﻼ ‪ A. fabae‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(7‬‬

‫زﻧﺒﻮر ‪ L. fabarum‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪ ﺷﺘﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﺎﻗﻼ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪ اﻧﻔﺮادي‪ ،‬زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﺑﺎﻟﻎ ﻃﯽ‬

‫ﺑﻬﺎر ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﺴﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ زﻣﺴﺘﺎنﮔﺬراﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ )‪ 33‬و ‪ .(29‬اﯾﻦ زﻧﺒﻮر از روي ﺑﯿﺶ از ‪45‬‬

‫ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪه و ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي دوﺟﻨﺴﯽ و ﻣﺎدهزاﯾﺎن در ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻘﺎط در ﮐﻨﺎرﻫﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ )‪ .(33‬ﺟﻤﻌﯿﺖ‬

‫دوﺟﻨﺴﯽ اﯾﻦ زﻧﺒﻮر از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )‪.(13‬‬

‫زﻧﺒﻮر ‪L. ambiguous Haliday‬‬

‫زﻧﺒﻮرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮ و ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه‪ ،‬ﻧﯿﻤﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺷﺎﺧﮏ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎ زرد‬

‫رﻧﮓ‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎي ﺷﮑﻢ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه و ﺑﻘﯿﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ زرد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ زرد‪ ،‬ﺑﺎلﻫﺎ ﺷﻔﺎف و داراي‬

‫ﭘﺘﺮوﺳﺘﯿﮕﻤﺎي ﻣﺸﺨﺺ و ﻗﻬﻮهاي رﻧﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﮐﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ را از ﮔﻮﻧﻪ ‪ L. fabarum‬ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽﺳﺎزد‪ ،‬وﺟﻮد‬

‫ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺎﺷﯿﻪ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎل ﺟﻠﻮﯾﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮﻫﺎ از ﻣﻮﻫﺎي ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎل ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺷﮑﻞ‬

‫‪ .(21‬ﻣﯿﺰان ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -21‬زﻧﺒﻮر ‪) L. ambiguous‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫‪ -2‬ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎ‬
‫‪28‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﮐﻔﺸﺪوزك ﻫﻔﺖ ﻧﻘﻄﻪاي )‪Coccinella septempunctata L. (Col.: Coccinellidae‬‬

‫ﺑﺪن ﻻرو ﮐﺸﯿﺪه و از ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎ و ﻟﮑﻪﻫﺎي ﺗﯿﺮه و ﻣﻮدار ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮ و ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎه و در ﻟﺒﻪ ﺟﻠﻮﯾﯽ ﭘﯿﺶﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ در دو ﻃﺮف ﻟﮑﻪ زرد رﻧﮓ دارد‪ .‬ﺑﺎﻟﭙﻮشﻫﺎ ﻗﻬﻮهاي ﺗﺎ ﻗﺮﻣﺰ و‬

‫روي ﻫﺮ ﺑﺎﻟﭙﻮش ﺳﻪ ﻟﮑﻪ ﺳﯿﺎه رﻧﮓ دارد و ﯾﮏ ﻟﮑﻪ ﺳﯿﺎه در ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎﻟﭙﻮشﻫﺎ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو‬

‫ﺑﺎﻟﭙﻮش ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻔﺸﺪوزك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروي و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﻔﺸﺪوزك در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط اﯾﺮان روي ﺷﺘﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ روي ﻧﺒﺎﺗﺎت زراﻋﯽ و ﻏﯿﺮزراﻋﯽ زﻧﺪﮔﯽ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ )رﺟﺒﯽ‪.(1368 ،‬‬

‫ﮐﻔﺸﺪوزك )‪Scymnus (=Pullus) subvillosus (Goeze) (Col.: Coccinellidae‬‬

‫ﺑﺪن ﻻرو ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽﻫﺎي ﻣﻮﻣﯽ ﺳﻔﯿﺪرﻧﮓ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ‪ .(22‬ﺳﺮ و ﭘﯿﺶ ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ ﻗﻬﻮهاي‬

‫ﺗﯿﺮه‪ ،‬ﺑﺎﻟﭙﻮشﻫﺎ ﻗﻬﻮهاي و روي ﻫﺮ ﺑﺎﻟﭙﻮش دو ﻟﮑﻪ ﻗﻬﻮهاي رﻧﮓ ﺑﺰرگ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ در ﺟﻠﻮ و دﯾﮕﺮي در وﺳﻂ ﺑﺎﻟﭙﻮش‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺮﺿﯽ و ﻣﻮرب دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﻟﭙﻮشﻫﺎ و ﭘﯿﺶ ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ از ﭘﺮز ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﻔﺸﺪوزك در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروي و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﮑﺎرﮔﺮي اﯾﻦ ﮐﻔﺸﺪوزك روي‬

‫ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت زﯾﺎد اﺳﺖ و از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺸﺪوزك ﻫﻔﺖ ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻔﺸﺪوزكﻫﺎ‬

‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ اﯾﻔﺎ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ -22‬ﻻرو ‪) Scymnus subvillosus‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(11‬‬

 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪29‬‬

‫ﮐﻔﺸــﺪوزك ﺳــﯿﻤﻨﻮس از ﮐﻔﺸــﺪوزكﻫــﺎي ﻏﺎﻟــﺐ در اﺳــﺘﺎن ﮔــﯿﻼن اﺳــﺖ ﮐــﻪ در اﮐﺜــﺮ ﻣﻨــﺎﻃﻖ در ﺣــﺎل ﺗﻐﺬﯾــﻪ‬

‫از ﺷﺘﻪ ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻻروﻫﺎ و ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد )‪.(4‬‬

‫ﻣﮕﺲ )‪Xanthogramma pedissequum Haris. (Dip.: Syrphidae‬‬

‫ﻻروﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ و داراي دو ﺧﻂ ﻃﻮﻟﯽ زرد رﻧﮓ در ﭘﺸﺖ ﺑﺪن ﺑﻮده و ﻓﺎﻗﺪ ﭘﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﮏ در ﺣﺸﺮات‬

‫ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻪ ﺑﻨﺪي و ﺑﻪ رﻧﮓ زرد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ ﺳﻮم داراي ﯾﮏ ﻣﻮي ﺑﻠﻨﺪ و ﺳﯿﺎه )آرﯾﺴﺘﺎ( اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮ ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ داراي ﻓﺮو‬

‫رﻓﺘﮕﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮ ﺑﻪ رﻧﮓ زرد‪ ،‬ﭼﺸﻢ ﻣﺮﮐﺐ ﻗﻬﻮهاي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه و در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﭘﺸﺖ ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ‬

‫دو ﻧﻮار ﻃﻮﻟﯽ زرد رﻧﮓ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺷﮑﻢ داراي ﭼﻬﺎر ﻧﻮار ﻋﺮﺿﯽ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻧﻮار زرد رﻧﮓ وﺟﻮد دارد‬

‫) ﺷﮑﻞ‪ .(23‬اﯾﻦ ﻣﮕﺲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروي از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -23‬ﻻرو )راﺳﺖ( و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﭗ( ﻣﮕﺲ ‪) Xanthogramma pedissequum‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫ﻣﮕﺲ )‪Paragus tibialis Fill. (Dip.: Syrphidae‬‬

‫ﻣﮕﺲﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﯿﺎه ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻨﺎري ﭘﺸﺖ ﻗﻔﺲﺳﯿﻨﻪ ﻓﺎﻗﺪ دو ﻧﻮار ﻃﻮﻟﯽ زرد رﻧﮓ ﺑﻮده و زﯾﺮ‬

‫ﺷﺎﺧﮏﻫﺎ داراي ﻓﺮورﻓﺘﮕﯽ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﺸﻢﻫﺎي ﻣﺮﮐﺐ ﻗﻬﻮه اي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎه ﺑﻮده و ﺷﮑﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﻣﮕﺲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروي از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪.(24‬‬

‫‪30‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -24‬ﺗﺨﻢ و ﻻرو )راﺳﺖ(‪ ،‬ﻻرو در ﺣﺎل ﺗﻐﺬﯾﻪ از ﺷﺘﻪ )وﺳﻂ( و ﺷﻔﯿﺮه و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﭗ( ﻣﮕﺲ ‪) Paragus tibialis‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺮ روي ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﮕﺲﻫﺎي ‪ Syrphidae‬در ﺑﻠﮋﯾﮏ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ در ﻣـﺎهﻫـﺎي‬

‫ﺧﺮداد و ﺷﻬﺮﯾﻮر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد‪ 75 .‬درﺻﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه داراي ﻻرو ﺷﮑﺎرﮔﺮ ﺷـﺘﻪﻫـﺎ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﮕﺲﻫﺎي ﺳـﯿﺮﻓﯿﺪ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ و ﮐـﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺷـﺘﻪﻫـﺎ‬

‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ داﺷﺖ )‪ .(19‬ﻣﮕﺲﻫﺎي ﺳﯿﺮﻓﯿﺪه از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎي ﻓﻌﺎل و ﺑﺎ ﮐﺎرآﯾﯽ ﺑﺎﻻي آﻓـﺎت ﻣﻬـﻢ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺷـﺘﻪﻫـﺎ در‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ آنﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﻣﻮرد ﻏﻔﻠﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻌﯿﺖ آﻧﻬـﺎ را ﺗﻬﺪﯾـﺪ‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪.(31‬‬

‫ﭘﺸﻪ )‪Aphidoletes aphidimyza Rondani (Dip.: Cecidomyiidae‬‬

‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ زﯾﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ‪ Cecidomyiinae‬اﺳﺖ‪ .‬ﻻروﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ زرد ﻧﺎرﻧﺠﯽ و ﺑﺪون ﭘﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﻗﺴﻤﺖ‬

‫ﻋﻘﺐ ﺑﺪن ﭘﻬﻦ و در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﺑﺎرﯾﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺪن ﻻروﻫﺎ در دو ﻃﺮف ﻟﮑﻪﻫﺎي ﺳﻔﯿﺪ و ﻏﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ‬

‫ﻟﮑﻪﻫﺎ داراي ﺧﺎرﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺪن ﻻرو داراي دو زاﯾﺪه ﺑﻮده ﮐﻪ روي ﻫﺮ ﮐﺪام ﺳﻪ ﺧﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﻗﺮار دارد‬

‫)ﺷﮑﻞ ‪ .(25‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ از ﺗﺮاﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و از ﺷﮑﺎرﮔﺮﻫﺎي ﻓﻌﺎل و ﻣﺆﺛﺮ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪31‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -25‬ﻻرو )راﺳﺖ(‪ ،‬ﺷﻔﯿﺮه )وﺳﻂ( و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﭗ( ﭘﺸﻪ ‪) Aphidoletes aphidimyza‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫ﻻروﻫﺎي ﺷﮑﺎري اﯾﻦ ﭘﺸﻪ ﺑﻪ داﻣﻨﻪ وﺳﯿﻌﯽ از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺸﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺷﺐ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐـﺮده و ﺑﻌـﺪ از‬

‫ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﻣﺎدهﻫﺎ ﺗﺨﻢﻫﺎي ﺧﻮد را در ﮐﻠﻨﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﻻروﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻌـﺪ از ﺧـﺎرج ﺷـﺪن از ﺗﺨـﻢ‪ ،‬ﺷـﺮوع ﺑـﻪ‬

‫ﻣﮑﯿﺪن ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت ﺑﺪن ﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﻪ ‪ 70‬ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻣﺰاﯾﺎي اﯾﻦ ﺣﺸـﺮه ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده آن روي ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺘﻪ در ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ )‪.(36‬‬

‫ﺑﺎﻟﺘﻮري )‪Chrysopa Formosa Br. (Neu.: Chrysopidae‬‬

‫ﺣﺸﺮات ﻣﺎده ﺗﺨﻢﻫﺎي ﺑﯿﻀﯽ ﺷﮑﻞ را در اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎﻗﻪﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺮوﻫﯽ ﻗـﺮار ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻻروﻫـﺎ ﺑـﻪ رﻧـﮓ‬

‫ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ ﺑﺎ ﺳﺮ ﻗﻬﻮهاي و آروارهﻫﺎي داﺳﯽ ﺷﮑﻞ و ﺑﻠﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺪن ﻻروﻫﺎ ﺑﺎرﯾﮏ و در ﻃـﺮﻓﯿﻦ ﻗﻔـﺲﺳـﯿﻨﻪ و‬

‫ﺷﮑﻢ ﻏﺪهﻫﺎي ﭘﺮ از ﻣﻮﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ دارﻧﺪ‪ .‬ﺟﻠﺪ ﺷﻔﯿﺮﮔﯽ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬داﯾﺮهاي ﺷﮑﻞ و ﺳﺨﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ رﻧـﮓ‬

‫ﺳﺒﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(26‬اﯾﻦ ﺣﺸﺮه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروي و ﺑﺎ اﺷﺘﻬﺎي ﻓﺮاوان از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪32‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -26‬ﻻرو )راﺳﺖ(‪ ،‬ﭘﯿﻠﻪ ﺷﻔﯿﺮه )وﺳﻂ( و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﭗ( ﺑﺎلﺗﻮري ‪) Chrysopa Formosa‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫ﺑﺎﻟﺘﻮري )‪Micromus sp. (Neu.: Hemerobiiae‬‬

‫ﺣﺸﺮات ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎ زرد‪ ،‬ﺷﺎﺧﮏ ﻫﺎ زرد رﻧﮓ و ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎلﻫﺎ ﺑﺰرگ و در روي رگﺑﺎلﻫﺎ ﻟﮑﻪﻫﺎي ﻗﻬﻮهاي ﺑﻪ‬

‫ﺗﻌﺪاد زﯾﺎد دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﻠﺪ ﺷﻔﯿﺮﮔﯽ از اﻟﯿﺎف اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺳﻔﯿﺪ رﻧﮓ و ﻧﺮم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ ﺑﺪن ﺷﻔﯿﺮه از‬

‫زﯾﺮ آن ﻗﺎﺑﻞ روﯾﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻻروﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي و ﻓﺎﻗﺪ ﻏﺪهﻫﺎي ﭘﺮ ﻣﻮ در ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﺷﮑﻞ ‪ .(27‬ﺗﺨﻢﻫﺎي اﯾﻦ‬

‫ﺑﺎﻟﺘﻮري ﻓﺎﻗﺪ ﺳﺎﻗﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻧﻔﺮادي ﯾﺎ ﮔﺮوﻫﯽ در ﺳﻄﺢ ﮔﯿﺎه ﻣﯿﺰﺑﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺟﺜﻪ اﯾﻦ ﺑﺎﻟﺘﻮري‬

‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﮔﻮﻧﻪ ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺸﺮه در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻروي و ﺑﺎ اﺷﺘﻬﺎي ﻓﺮاوان از ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -27‬ﭘﯿﻠﻪ ﺷﻔﯿﺮه )راﺳﺖ( و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﭗ( ﺑﺎلﺗﻮري ‪) Micromus sp.‬ﻣﻨﺒﻊ ‪(5‬‬

‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﻓﻠﻮرﯾﺪا ) ‪ ، (18‬از دﺷـﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﻣـﻮﺛﺮ در ﮐـﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿـﺖ‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎ ﮐﻔﺸﺪروزك ‪ Hippodamia convergens‬و ﮐﻔﺸﺪوزك ﻫﻔﺖﻧﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻻرو و ﺣﺸﺮه ﮐﺎﻣﻞ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻐﺬﯾـﻪ‬

‫از ﺷﺘﻪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬از دﯾﮕﺮ ﺷﮑﺎرﮔﺮان ﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻻرو ﻣﮕﺲﻫﺎي ﺳﯿﺮﻓﯿﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﮑﺎرﭼﯽﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﺷﺘﻪﻫﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ و در‬

‫ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺘﻪ از آنﻫﺎ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻗﺎرچ ‪ Neozygites fresensii‬در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺮﻃﻮب ﻧﻘـﺶ ﻣﻬﻤـﯽ‬
‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ ‫‪33‬‬

‫در ﭘﺎرازﯾﺘﻪ ﮐﺮدن ﺷﺘﻪﻫﺎ دارد‪ .‬از دﯾﮕﺮ ﭘﺎرازﯾﺘﻮﯾﯿﺪﻫﺎي ﺷﺘﻪﻫﺎ زﻧﺒﻮر ‪ Lysiphlebus testaceipes‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺗﺨـﻢﮔـﺬاري‬

‫در ﺑﺪن ﺷﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮرم ﺷﮑﻢ ﺷﺘﻪ و ﺗﻐﯿﯿﺮ آنﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-5‬ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬

‫دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎ را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل دارﻧﺪ و ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد‬

‫ﺷﺘﻪﮐﺶﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﯾﺎ روﻏﻦﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﯽ ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﺷﻮد در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻻي ﺷﺘﻪﻫﺎ در ﺑﺎغﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗﺎت و ﮐﻠﯿﻨﯿﮏﻫـﺎي‬

‫ﮔﯿﺎﻫﭙﺰﺷﮑﯽ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از ﺷﺘﻪﮐﺶ ﻫـﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻـﯽ اﻧﺠـﺎم ﺷـﻮد‪ .‬ﺣﺸـﺮهﮐـﺶﻫـﺎي ﻣـﺎﻻﺗﯿﻮن‪ ،‬ﭘﺮﯾﻤﯿﮑـﺎرب‬

‫)ﭘﺮﯾﻤﻮر(‪ ،‬اﯾﻤﯿﺪاﮐﻠﻮﭘﺮاﯾﺪ )ﮐﻨﻔﯿﺪور(‪ ،‬اﻓﻮرﯾﺎ )ﺗﯿﺎﻣﺘﻮﮐﺴﺎم ‪ +‬ﻻﻣﺒﺪا ﺳﺎيﻫﻠﻮﺗﺮﯾﻦ( و ﺗﭙﮑﯽ )ﻓﻠﻮﻧﯿﮑﺎﻣﯿﺪ( در ﮐﻨﺘـﺮل ﺷـﺘﻪﻫـﺎي‬

‫ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﻮﺛﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ و ﺳﻄﺢ زﯾﺎن اﻗﺘﺼﺎدي آﻓـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦﻣﻨﻈـﻮر ﻻزم‬

‫اﺳﺖ ردﯾﺎﺑﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ روي درﺧﺘﺎن ﺟﻮان از زﻣﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧﻬﺎ )ﻓﺮوردﯾﻦ ﺗﺎ ﻣﻬﺮ( ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽﮐﻪ ‪ 25‬درﺻﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮگﻫﺎي ﺟﻮان و ﺷﺎﺧﺴﺎرهﻫﺎ آﻟﻮده ﺑﻪ ﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺴﺎرت اﻗﺘﺼﺎدي‬

‫ﺷﺘﻪﻫﺎ اﺳﺖ )‪ .(23‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ اﺳﺖ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺑﺮد دﻗﯿﻖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﺎ ﮐﺸﻮر ﻻزم اﺳﺖ ﺳﻄﺢ اﯾﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﻢﭘﺎﺷﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎت زﯾﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺘﺮل دارد‪:‬‬

‫‪- v‬ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ﻣﮑﺮر ﺣﺸﺮهﮐﺶﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺣﺸﺮات ﻣﻔﯿﺪ ﻣﯽﮔﺮدد و در ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﻧﻮع ﺳﻢ ﯾﺎ‬

‫ﺳﻤﻮم ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺐ ﻣﻘﺎوم ﺷﺪن ﺷﺘﻪﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻤﻮم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪-‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺷﮑﻮﻓﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ ،‬ﻣﺼﺮف روﻏﻦ اﻣﻮﻟﺴﯿﻮنﺷﻮﻧﺪه )روﻏﻦ وﻟﮏ( ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﺘﻪﮐﺶﻫﺎي ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه‬

‫ﺧﻮدداري ﺷﻮد و ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻪﭘﺎش و ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﮐﻢ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﺒﺐ رﯾﺰش ﺷﮑﻮﻓﻪﻫﺎ و ﻣﯿﻮهﻫﺎي ﺗﺎزه ﺗﺸﮑﯿﻞ‬

‫ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫‪34‬‬ ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

‫‪- v‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻔﻆ و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺣﺸﺮات ﻣﻔﯿﺪ از ﻣﺼﺮف ﺳﻤﻮم ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﺸﺪه ﺧﻮدداري و ﺳﻌﯽ ﺷﻮد ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ در ﺳﺎﻋﺎت‬

‫اوﻟﯿﻪ ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺼﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺗﺎ از ﺻﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﺣﺸﺮات ﮔﺮدهاﻓﺸﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﺣﺸﺮات ﻣﻔﯿﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪-‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﻄﺮات اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺳﻤﻮم ﺑﺮ روي زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿﻪ ﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ زﻧﺒﻮرداران‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - v‬ﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺑﺮگ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺳﻤﭙﺎﺷﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺷﺪن ﺑﺮگﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -6‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪- 1‬اﺣﻤﺪي ك‪ .‬ﻗﻠﯽزاده ح‪ .‬ﻋﺒﺎدزاده ح‪ .‬ر‪ .‬ﺣﺎﺗﻤﯽ ف‪ .‬ﺣﺴﯿﻦﭘﻮر ر‪ .‬ﮐﺎﻇﻤﯽﻓﺮد ر‪ .‬و ﻋﺒﺪﺷﺎه ه‪ .1395 .‬آﻣﺎرﻧﺎﻣﻪ ﮐﺸﺎورزي ﺳﺎل ‪.1394‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﺳﻮم ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ‪ .‬وزارت ﺟﻬﺎدﮐﺸﺎورزي‪ ،‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰي و اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪.‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪ 240 .‬ص‪.‬‬
‫ﮐﺸﺎورزي و‬ ‫‪- 2‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻞزاده ف‪ .1396 .‬ردﯾﺎﺑﯽ وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰاي در ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ .‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮔﯿﻼن‪ 96 .‬ص‪.‬‬
‫‪- 3‬اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ م‪ . ،1390 .‬آﻓﺎت ﻣﻬﻢ درﺧﺘﺎن ﻣﯿﻮه‪ .‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﭙﻬﺮ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪.‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.357-473‬‬
‫‪- 4‬اﻣﺎﻣــﯽ م‪ .‬س‪ .1383 .‬ﺑﺮرﺳــﯽ ﺑﯿﻮﻟﻮژي و اﻣــﮑﺎن ﭘﺮورش اﻧﺒﻮه ﮐﻔﺸــﺪوزك ‪ Scymnus syriacus.‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ‪،‬‬
‫داﻧﺸﮑﺪه ﮐﺸﺎورزي داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺪرس ﺗﻬﺮان‪ 85 .‬ص‪.‬‬
‫‪- 5‬آﻗﺎﺟﺎﻧﺰاده‪ ،‬س‪ .‬رﺿﻮاﻧﯽ ع‪ .‬رﺳﻮﻟﯿﺎن غ‪ .‬و اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ م‪ .1376 .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻓﻮﻧﺴﺘﯿﮏ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت درﻏﺮب اﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﻧﺸﺮﯾﻪ آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ‪.62- 78 :(1) 65 .‬‬
‫‪- 6‬ﺣﺠﺖ س‪ .‬ح‪ .‬و اﯾﺴﺘﺎپ و‪ .‬ف‪ .1359 ،.‬ﮐﻠﯿﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺟﻨﺲﻫﺎي ﺑﮑﺮزا و ﺑﯽﺑﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﺸﺎورزي‪.53-71 :(1)7 .‬‬
‫‪- 7‬رﺟﺒﯽ غ‪ .‬ر‪ .1365 .‬ﺣﺸﺮات زﯾﺎنآور درﺧﺘﺎن ﻣﯿﻮه اﯾﺮان‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت‪،‬آﻣﻮزش‬
‫و ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزي‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ 207 .‬ص ‪.‬‬
‫‪- 8‬رﺿﻮاﻧﯽ ع‪ .1382 .‬ﺷﺘﻪﻫﺎي درﺧﺘﺎن و درﺧﺘﭽﻪ ﻫﺎي اﯾﺮان‪ .‬ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ‪.‬ﺗﻬﺮان‪ 263 .‬ص‪.‬‬
‫‪- 9‬ﺳﺮوش م‪ .‬ز‪ .‬ﺻﺤﺮاﮔﺮد ا‪ .‬و ﺻﺎﻟﺤﯽ ل‪ .1383 ،.‬ﺗﺎﺛﯿﺮ دو ﮔﯿﺎه ﻣﯿﺰﺑﺎن اﺳﭙﯿﺮه و ﭘﺮﺗﻘﺎل ﺗﺎﻣﺴﻮن روي ﺑﺮﺧﯽ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي زﯾﺴﺘﯽ ﺷﺘﻪ‬
‫ﺳﺒﺰ ﻣﺮﮐﺒﺎت ‪ Aphis spiraecola Patch‬در ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‪ .‬ﮔﯿﻼن‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم ﮐﺸﺎورزي‪.93-100 :(5)1 .‬‬
‫‪- 10‬ﻋﻠﻮي س‪ .‬و‪ .‬و رﺿﻮاﻧﯽ ع‪ .1386 .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺼﻠﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت در ﺷﺮق ﻣﺎزﻧﺪران و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﻬﻢ‬
‫در اﻧﺘﻘﺎل وﯾﺮوس ﺗﺮﯾﺴﺘﺰاي ﻣﺮﮐﺒﺎت‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ آﻓﺎت و ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي ﮔﯿﺎﻫﯽ‪.49-53 :(1)75 .‬‬
‫‪- 11‬ﻋﻠﯿﺰاده ﮐﺎﻓﺸﺎﻧﯽ ف‪ .1396 .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﯿﻮاﮐﻮﻟﻮژي ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻏﺎﻟﺐ روي درﺧﺘﺎن ﭘﺮﺗﻘﺎل ﺗﺎﻣﺴﻮن ﻧﺎول و ﻧﺎرﻧﮕﯽ اﻧﺸﻮ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‬
‫راﻣﺴﺮ )ﻏﺮب اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران(‪ .‬ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﮐﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ راﻣﯿﻦ‪ ،‬اﻫﻮاز‪ 140 .‬ص‪.‬‬
‫‪- 12‬ﻣﺮاد اﺳﺤﺎﻗﯽ م‪ .‬ج‪ .1367 .‬ﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت اﯾﺮان‪ .‬ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺣﻔﻆ ﻧﺒﺎﺗﺎت‪. 1-40 :41 .‬‬
‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ 35

13 -Baghery-Matin Sh. Sahragard A. and Rasoolian, G. R. 2005. Some behavioural

characteristics of Lysiphlebus fabarum (Hym: Aphidiidae) parasitizing Aphis fabae
(Hom.: Aphididae) under laboratory conditions. Journal of Entomology. 2: 64-68.
14 -Blackman R. L. and Eastop V.F. 2000. Aphids on the World’s Crops, an Identification
Guide. John Wiley and Sons Ltd.
15 -Blackman R. L. and Eastop, V. F. 2007. Taxonomic issues. Aphids as crop pests. 1-
29.
16 -Broughton S. 2007. Aphids in citrus. Available at: www.agric.wa.gov.au
17 -De Mendoza A. H. Ballester-Olmos J. F. and Pina J. A. 1984. Transmission of citrus
tristeza virus by aphids (Homoptera, Aphididae) in Spain. In International
Organization of Citrus Virologists Conference Proceedings. 9 (9):23-27.
18 -Fasulo T. R. and Halbert S. E. 2015. Aphid Pests of Florida Citrus.UF.IFAS
Extension. Available at: http://entnemdept.ifas.ufl.edu/creatures./
19 -Francis, F., Haubruge, E., Hastir, P. and Gaspar, C. 2002. Entomological diversity in
agroecosystems: Not necessarily an ecological desert. Biologie. 72: 153-154 .
20 -Gottwald, T.R., Garnsey, S.M., Cambra, M., Moreno, P., Irey, M. and Borbón, J.
1996. Differential effects of Toxoptera citricida vs. Aphis gossypii on temporal
increase and spatial patterns of spread of Citrus tristeza. In: Proceedings of the 13th
Conference of the International Organization of Citrus Virologists Proceedings.
13(13): 120-129.
21 -Halbert, S. E., and Manjunath, K. L. 2004. Asian citrus psyllids (Sternorrhyncha:
Psyllidae) and greening disease of citrus: a literature review and assessment of risk
in Florida. Florida entomologist. 87(3): 330-353.
22 -Havelka, J., and Zemek, R. 1988. Intraspecific variability of aphidophagous gall
midge Aphidoletes aphidimyza (Rondani) (Dipt., Cecidomyiidae) and its importance
for biological control of aphids. Journal of Applied Entomology, 105(1‐5): 280-288.
23 -Jianhua, M. O. 2002. Citrus aphids. Available at:
https://www.dpi.nsw.gov.au/agriculture/horticulture/citrus/content/.../citrus-aphids
24 -Kaygin, A. T., Gorur, G., and Sade, F. C. 2009. Aphid (Hemiptera: Aphididae) species
determined on herbaceous and shrub plants in Bartin Province in Western Blacksea
Region of Turkey. African Journal of Biotechnology, 8(12): 2893-2897.
25 -Komazaki, S. 1983. Overwintering of the spirea aphid, Aphis citricola van der Goot
(Homoptera: Aphididae) on citrus and spirea plants. Applied Entomology and
Zoology, 18(3): 301-307.
26 -Komazaki, S. 1994. Ecology of citrus aphids and their importance to virus
transmission. Japan Agricultural Research Quarterly. 28:177-184.
36 ‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬

27 -Komazaki, S., Sakagami, Y. and Korenaga, R. 1985. Population dynamics of citrus

aphids. I. Attacking species and annual population trends. Bulletin of the Fruit Tree
Research Station. 12: 87-94 .
28 -Marroquín, C., Olmos, A., Gorris, M. T., Bertolini, E., Martínez, M. C., Carbonell, E.
A., Hermoso de Mendoza, A., Cambra, M. 2004. Estimation of the number of aphids
carrying Citrus tristeza virus that visit adult citrus trees.Virus Research. 100(1):101-
108.
29 -Meyhöfer, R., and Klug, T. 2002. Intraguild predation on the aphid parasitoid
Lysiphlebus fabarum (Marshall)(Hymenoptera: Aphidiidae): mortality risks and
behavioral decisions made under the threats of predation. Biological Control. 25(3):
239-248.
30 -Rocha-Peña, M. A., Lee, R. F., Lastra, R., Niblett, C. L., Ochoa-Corona, F. M.,
Garnsey, S. M., & Yokomi, R. K. 1995. Citrus tristeza virus and its aphid vector
Toxoptera citricida: threats to citrus production in the Caribbean and Central and
North America. Plant Diseases. 79(5): 437-445.
31 -Rotheray, G. E., Dussaix, G., Marcos-Garcia, M. A. and Perez-Banon, C. 2005. The
early stages of three Palaearctic species of saproxylic hoverflies (Syrphidae,
Diptera). Micron. 37(1): 73-80.
32 -Sandrock, C., Razmjou, J. and Vorburger, C. 2011. Climate effects on life cycle
variation and population genetic architecture of the black bean aphid, Aphis fabae.
Molecular Ecology 20(19): 4165-4181.
33 -Stary, P. 1999. Aggregations of aphid parasitoid adults (Hymenoptera, Aphidiidae).
Journal of Applied Entomology. 105: 270-279.
34 -Stroyan, H. L. G. 1961. Identification of aphids living on Citrus. FAO Plant Protection
Bulletin. 9(4): 45-68.
35 -Tremblay, E. 1984. The parasitoid complex (Hym.: Ichneumonoidea) of Toxoptera
aurantii (Hom.: Aphidoidea) in the Mediterranean area. Entomophaga. 29(2): 203-
209.
36 -Tscharntke T., Bommarco. R., Clough. Y., Crist. T., Kliejn., Rand. A., Tylianakis.
2007 . Conservation biological control and enemy diversity on a landscape scale.
Biological control. 45(2): 238-253 .
37 -Van Emden, H. F., and Harrington, R. 2007. Aphids as crop pests. CABI,
Wallingford.
38 -Yokomi, R. K., and De Borde, R. L. 2005. Incidence, transmissibility and genotype
analysis of Citrus tristeza virus (CTV) isolates from CTV eradicative and
noneradicative districts in central California. Plant disease. 89(8): 859-866.
‫ﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺮﮐﺒﺎت‬ 37

39 -Yokomi, R. K., Lastra, R., Stoetzel, M. B., Damsteegt, V. D., Lee, R. F., Garnsey, S.
M., and Niblett, C. L. 1994. Establishment of the brown citrus aphid (Homoptera:
Aphididae) in Central America and the Caribbean Basin and transmission of citrus
tristeza virus. Journal of Economic Entomology. 87(4): 1078-1085.
40- Yoldas, Z., Güncan A. and Koçlu T. 2011. Seasonal occurrence of aphids and their
natural enemies in Satsuma mandarin orchards in Izmir, Turkey. Turkish Journal of
Entomology. 35(1): 59-74.