Architektura

‘ Sredniowiecza

SZYMON RATAJCZAK
KLASA 5 C
 Kultura średniowiecza związana była z dominującą rolą
chrześcijaństwa. Kościół stawał się potęgą nie tylko religijną ale także
kulturową. Charakterystyczną cecha średniowiecza był teocentryzm, czyli
pogląd uznający Boga za najwyższą wartość, przyczynę, ośrodek i cel
wszystkiego, co istnieje.

Rozwój architektury w średniowieczu również wiązał się z

religią. Oprócz zamków to właśnie kościoły i klasztory były największymi i
najbardziej okazałymi budowlami tego okresu.

W Średniowieczu panowały dwa główne style architektury:

 styl romański
 styl gotycki
 ‘
STYL ROMANSKI
Architektura romańska zaczęła rozwijać się w X wieku i trwała przez około trzy wieki.

Budowle w stylu romańskim wznoszone były przeważnie na planie krzyża, który stanowił
główny symbol chrześcijaństwa.

Cechy stylu romańskiego:

1) Sklepienia kolebkowe (połowa walca) i krzyżowe oraz masywne ściany zbudowane z

kamienia.

Sklepienie kolebkowe zbudowane jest z elementów przenoszących pełne obciążenie partii

wyższych, musi być więc wykonane z mocnego materiału i mieć odpowiednią grubość. Jest
więc ciężkie i wymaga podpór w postaci masywnych, grubych ścian.

2) Małe wąskie okna.

Romańskie okna są niewielkie i wąskie, z półkolistymi łukami

3) Budowle wyglądające jak połączone ze sobą figury geometryczne.

Do kościoła często przylegały tzw. apsydy, czyli pomieszczenie przylegające do kościoła, w

której znajdował się dodatkowy ołtarz.
Transept z kolei oddzielał chór od korpusu nawowego, a jednocześnie część przeznaczoną
dla kleru i wiernych. Tworzył w ten sposób ramiona łacińskiego krzyża jako podstawowego
schematu budowli romańskiej.
Charakterystyczne dla romanizmu wieże kościelne pojawiły się jako istotny element
budowli i oprócz funkcji użytkowej (dzwonnica, strażnica, klatka schodowa) symbolizują
"miasto Boga" (Civitas Dei).

4) Niewiele elementów dekoracyjnych.

Jedynie portale, czyli obramowania drzwi wejściowych do świątyni były bogato

dekorowane.

Hiszpania, Sant Ponç de Corbera, 1025-1050 SKLEPIENIA

Bazylika San Marco w Wenecji

OKNA

Kościół św. Andrzeja w Krakowie, Polska, fot.

J.Michalew

PORTALE

Kościół Świętych Piotra i Pawła z Brebbii

Kościół Saint Gilles du Gard,

Źródło zdjęć: www.historiasztuki.com.pl

PRZYKŁADY STYLU ROMAŃSKIEGO

POLSKA

Archikolegiata w Tumie pod Łęczycą. Jest to najlepiej zachowana budowla tego

typu w naszym kraju. Wyraźnie można rozpoznać w niej formę bazyliki. Jest to
trójnawowa, filarowa bazylika z emporami zamknięta od wschodu trzema absydami. W
zachodniej części dominują dwie wieże, pomiędzy którymi znajduje się kolejna
absyda. Niewielka wysokość wież, w porównaniu z nawą główną, również była
charakterystyczna dla stylu romańskiego. Wnętrza kościołów były raczej ciemne, a to
z powodu małych okien i skromnie przyozdobionych. Nowością są sklepienia
krzyżowo-żebrowe, które się wtedy pojawiły. Powstały one wskutek połączenia pod
kątem prostym dwóch, przecinających się łuków. Ciężar stropu rozkłada się wtedy na
cztery różne miejsca, co pozwala na podtrzymanie większej części dachu.

Źródło: www.kolumber.pl

kolegiata w Tumie pod Łęczycą, autor zdj. Rafał Kalabiński

Źródło: architrav.pl

WŁOCHY
Krzywa Wieża w Pizie. Jest jedną z najbardziej znanych budowli świata. W istocie
jest dzwonnicą katedralną i należy do kompleksu zabudowań w stylu
romańskim na Campo dei Miracoli.
Budynek pomyślany był jako wieża cylindryczna, podzielona na osiem poziomów,
utworzona przez podstawę, sześć loggii lub pięter oraz dzwonnicę. W tym
zainstalowano siedem dzwonów nastrojonych na główne nuty skali muzycznej (do, re,
mi, fa, sol, la, si).

Do dzwonnicy prowadzą pojedyncze drzwi, zwieńczone tympanonem z trzema

figurami. Wnętrze otoczone jest dwiema ścianami z wapienia i marmuru.

Jak to typowe dla sztuki romańskiej, ściany podstawy są niezwykle szerokie i

masywne, co tłumaczy ich ogromną wagę. Ściany te zwężają się i rozjaśniają, gdy
wieża osiąga większą wysokość.

Wszystkie kolumny wspierają półkoliste łuki. Są gładkie i zwieńczone zdobionymi

kapitelami.

Źródło zdjęć: www.nairaquest.com

 STYL GOTYCKI
Architektura gotycka zaczęła rozwijać się od XII do XV wieku.

W gotyku budowle odznaczały się dużą lekkością w stosunku do budowli

romańskich.

Cechy stylu gotyckiego:

1) Wiele okien wypełnionych zazwyczaj witrażami.

Dzięki odciążeniu budowli konstrukcją przyporową, mury są „zbyteczne”, dzięki

temu w bocznych ścianach i w prezbiterium „zamiast” murów, znajdziemy wielkie
okna wypełnione kolorowymi witrażami.
2) Rozety.

Okna ścian szczytowych nawy głównej i transeptu przyjmują formę rozet.

3) Strzeliste wieże.

Gotyckie wieże mają zwykle plan kwadratowy, czasami ośmiokątny.

4) Bogato zdobione portale.

Portal gotycki zasadniczo niczym nie różni się od portalu romańskiego. W

większych portalach zasadą stało się tworzenie galerii rzeźb. Nowością była
wimperga - trójkątne zwieńczenie portalu.

5) Zastosowanie łuku ostrego, sklepienia krzyżowo-żebrowego i systemu łuków

przyporowych, odciążających ściany budowli.

Sklepienie w świątyniach gotyckich przenosiło ciężar konstrukcji na liczne filary i

przypory. Łuki oporowe przenosiły ciężar budowli na przypory. Mury nie musiały
być więc tak grube jak w świątyniach romańskich.

6) Wnętrze kościołów zdobiły często freski, przedstawiające sceny biblijne.

 Źródło: www.historiasztuki.com.pl

SKLEPIENIA

Sklepienie krzyżowe z Reims Sklepienie wachlarzowe z Bath

FILARY
 Katedra w Laon Katedra w Lichfield

OKNA Z WITRAŻAMI

Katedrze w Troyes

ROZETY
 Santa María de Armenteira, Hiszpania Katedra Notre-Dame, Francja

PORTALE
 Kościół San Pablo w Valladolid Katedra w Exeter

WIEŻE

Katedra w Chartres Katedra w Notre Dame, Paryż Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

PRZYKŁADY STYLU gotyckiego

POLSKA

Kościół Mariacki w Gdańsku. Zachował niemal w pełni gotycką architekturę, w

układzie przestrzennym, wewnątrz i na zewnątrz.
Konkatedralna Bazylika Mariacka zwana często „koroną Gdańska” jest największą w
Europie świątynią wybudowaną z cegły. Potężne jej mury i wieże wznoszą się wysoko
nad panoramą miasta oraz nad rozległą okolicą. Kamień węgielny pod obecną
świątynię położono w uroczystość Zwiastowania Pańskiego 25 marca 1343r.
Świątynia budowana była etapami przez 159 lat. Dnia 28 lipca 1502 roku o godz.
16.00 mistrz Henryk Hetzel położył ostatnią cegłę sklepienia. Na 27 wolno-stojących
filarach wspiera się wspaniałe sklepienie gwiaździste i kryształowe.
Kościół Mariacki jest trzecim pod względem objętości świątynią na świecie zbudowaną
z cegły. Jej charakterystyczna sylwetka, której akcentami są masywna zachodnia
wieża dzwonna i smukłe narożne wieżyczki tworzy dominantę w panoramie miasta.
Wnętrze charakteryzuje się jednolitą wysokością poszczególnych naw. Potężne,
ośmioboczne filary dźwigają sklepienia o gęstym i wyszukanym układzie żeber, co
stanowi jedną z bardziej charakterystycznych cech architektury późnogotyckiej.
Światło do wnętrza świątyni wpada przez 37 ogromnych okien różnej wielkości, w tym
tylko 2 z (nowymi) witrażami.
Fot. Albin Marciniak, Źródło: www. klubpodroznikow.com

Fot. Albin Marciniak, Źródło: www. klubpodroznikow.com

 Fot. Albin Marciniak, Źródło: www. klubpodroznikow.com

Fot. Albin Marciniak, Źródło: www. klubpodroznikow.com

FRANCJA

Katedra Notre Dame. Budowa świątyni rozpoczęła się w XII w i trwała blisko 200 lat i
jest prawdopodobnie najbardziej popularną budowlą stylu francuskiego gotyku.
Katedra ma 130 metrów długości, 48 metrów szerokości, wysokość sklepienia w
głównej nawie przekracza 35 metrów. Iglica z drzewa obitego ołowianą blachą ma 40
metrów wysokości.
Fasadę Katedry tworzą dwie wieże mające po 70 metrów wysokości, na których szczyt
prowadzi 387 stopni schodów.
Ważnym elementem Notre Dame są witraże i rozety, zwłaszcza olbrzymia rozeta
północna mieniąca się tysiącem barw, co ukazuje niezapomnianą grę świateł.
Koronkowa rozeta w kształcie kwadratu symbolizuje wieczność, a otaczające ją koło
doczesność. Do katedry wiodą trzy portale misternie zdobione scenami biblijnymi dla
niepiśmiennego ludu. Powyżej umieszczono posągi 28 królów. W środku budowli
znajduje się wiele witraży i aż 29 kapliczek.

Źródło: www.budowle.pl

Sklepienie krzyżowo-żebrowe Źródło: www.budowle.pl

Łuki oporowe, Źródło: www.budowle.pl Wimperga-dekoracyjne zwieńczenie okien lub

portali,
Źródło: www.budowle.pl
 Portal, Źródło: www.budowle.pl

Rozeta, Źródło: www.budowle.pl

Bibliografia:

1) Wilfried Koch – „Style w architekturze”

2) www.historiasztuki.com.pl

3) www.architrav.pl

4) www.budowle.pl
5) www.notredamemodel.com

6) www.encyklopedia.pwn.pl