Kamil Ślusarczyk

Łukasz Duda
Przemysław Durlej
Grzegorz Bajorek
Zbigniew Plewako
Rafał Budziński
Damian Nykiel

Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa

betonów wysokowartościowych (BWW)
Technological and environmental functionality of high-
performance concrete (HPC)

Streszczenie
Obecne działania w kierunku obniżania śladu węglowego w „łańcuchu wartości cementu”
dotyczą przede wszystkim próby redukcji CO2eq w cemencie i w betonie, podczas gdy
wbudowany ślad węglowy konstrukcji można obniżyć również poprzez bardziej efektywne
projektowanie i wznoszenie konstrukcji. Jednym ze skutecznych działań może być opty-
malizacja w zakresie wymiarów i ciężaru konstrukcji, a rozwiązaniem to umożliwiającym
- zastosowanie betonu wysokowartościowego. Betony BWW dają możliwość ograniczenia
wymiarów konstrukcji, przy zachowaniu jej nośności i stateczności. Zastosowanie mniejszej
ilości betonu, powoduje w efekcie obniżenie wbudowanego śladu węglowego budynku.
Dodatkowo bilans ten udaje się znacząco poprawić stosując do produkcji BWW cementy
z obniżoną zawartością klinkieru charakteryzujące obniżonym śladem węglowym.
W artykule przedstawiono wyniki badań betonów towarowych powszechnego użytku
oraz betonów BWW zaprojektowanych na bazie różnych cementów, również cementów
o obniżonej emisji CO2eq. Do celów analizy zaprojektowano i wykonano w warunkach
laboratoryjnych betony klasy C30/37 oraz C60/75. Do wykonania betonów użyto cemen-
tów Cement Ożarów: CEM I 42,5 R, CEM II/A-S 52,5 R, CEM II/B-S 42,5 R-NA, CEM
III/A 42,5 N-LH/HSR/NA. Określono parametry mechaniczne i trwałościowe zaprojek-
towanych betonów oraz zaprojektowano wymiary słupa, które różniły się, w zależności
od tego jakiej klasy betonu użyto. Oszacowano ślad węglowy rozważanych wariantów
w etapach A1-A3 uwzględniając również wymiary poprzeczne elementów konstrukcji.
Na podstawie wykonanych badań potwierdzono, że betony BWW charakteryzują
się wysoką szczelnością i niską przepuszczalnością dla mediów ciekłych i gazowych co
z pewnością przekłada się na ich trwałość.
mgr inż. Kamil Ślusarczyk – Cement Ożarów S.A.
mgr inż. Łukasz Duda – Sika Poland Sp. z o.o.
mgr inż. Przemysław Durlej – Bosta Beton Sp. z o.o.
dr inż. Grzegorz Bajorek, prof. PRz – Politechnika Rzeszowska - Wydział Budownictwa Inżynierii Środo-
wiska i Architektury
dr inż. Zbigniew Plewako – Politechnika Rzeszowska - Wydział Budownictwa Inżynierii Środowiska i Architektury
mgr inż. Rafał Budziński – Politechnika Rzeszowska - Wydział Budownictwa Inżynierii Środowiska i Architektury
mgr inż. Damian Nykiel – Politechnika Rzeszowska - Wydział Budownictwa Inżynierii Środowiska i Architektury

345
K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Zastosowanie betonów BWW w niektórych elementach konstrukcji stwarza możliwość

ograniczenia ich wymiarów i co za tym idzie obniżenie wbudowanego śladu węglowego
konstrukcji, pomimo że zastosowany beton charakteryzują się stosunkowo wysokimi
emisjami CO2eq.
Zastosowanie cementów o obniżonej emisji CO2eq takich jak: CEM II/B-S 42,5 R-NA
czy CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA pozwoliło otrzymać betony wysokowartościowy
charakteryzujące się bardzo wysokimi parametrami trwałościowymi oraz mechanicznymi.
W analizowanym projekcie beton BWW wykonany na CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA
pozwolił na obniżenie wartości GWP 1 mb słupa o 51,2% w stosunku do słupa referen-
cyjnego wykonanego z betonu klasy C30/37 i na bazie cementu CEM I 42,5 R.

Abstract
Current efforts to lower the carbon footprint in the “cement value chain” are primarily
concerned with trying to reduce CO2eq in cement and concrete, while the embodied car-
bon footprint of a structure can also be reduced by designing and erecting structures more
efficiently. One effective measure can be the optimization of the dimensions and weight
of the structure, and the solution to make this possible - the use of high-performance con-
crete. HPC concretes offer the opportunity to reduce the dimensions of a structure, while
maintaining its load-bearing capacity and stability. The use of less concrete, in effect, lowers
the embodied carbon footprint of the building. In addition, this balance manages to be
significantly improved by cements with reduced clinker content characterized by a reduced
carbon footprint.
This paper presents the results of a study of common-use ready-mix concretes and HPC
concretes designed with various cements, including cements with reduced CO2eq emissions.
For the purpose of the analysis, concretes of the C30/37 and C60/75 classes were designed
and made under laboratory conditions. Cements used for the concretes were Cement Ożarów:
CEM I 42.5 R, CEM II/A-S 52.5 R, CEM II/B-S 42.5 R-NA, CEM III/A 42.5 N-LH/HSR/NA.
Mechanical and durability parameters of the designed concretes were determined. The dimen-
sions of the column were designed and varied, depending on which class of concrete was used.
The carbon footprint of the considered variants in stages A1 - A3 was estimated, also taking
into account the lateral dimensions of the structural elements. On the basis of the study, the
suitability of HPC concretes was evaluated as solutions to reduce the dimensions of structural
elements, reducing the embodied carbon footprint of the structure. The possibility of making
high-performance concretes on high-quality binders with reduced CO2eq was determined.
Based on the research performed, it was confirmed that BWW concretes are character-
ized by high integrity and low permeability to liquid and gaseous media which certainly
translates into their durability.
The use of HPC concretes in some structural elements offers the possibility of reduc-
ing their dimensions and thus lowering the embodied carbon footprint of the structure,
despite the fact that the concrete used has relatively high CO2eq emissions.
The use of low-carbon cements such as CEM II/B-S 42.5 R-NA or CEM III/A 42.5
N-LH/HSR/NA has made it possible to obtain high-performance concretes characterized
by very high durability and mechanical parameters - in terms of compressive strength
even better than HPC concretes based on CEM I. In the project analysed, HPC concrete
made on CEM III/A 42.5 N-LH/HSR/NA allowed to reduce the GWP value of 1 mb of
column by 51.2% compared to the reference column made with concrete of C30/37 class
and based on CEM I 42.5 R cement.

346 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

1. Wprowadzenie
Beton to najpopularniejszy materiał stosowany przez człowieka. Jego popularność to efekt
jego niezwykłej funkcjonalności - jest wytrzymały, trwały, łatwy do formowania, łatwy
w produkcji, wysoce dostępny - składa się głównie z lokalnych składników, a przy tym
tani. Wszystko to powoduje, że jest to niezbędny i podstawowy materiał do budowy całej
infrastruktury poprawiającej jakości życia człowieka.
Ze względu na skalę stosowania (według Global Cement and Concrete Association
w 2020 roku wyprodukowano 14,0 mld m3 betonu), beton stanowi duże obciążenie śro-
dowiskowe, generując wysokie emisje gazów cieplarnianych. Jego podstawowy składnik
– cement, odpowiada za 5 % całkowitej antropogenicznej emisji CO2eq [1].
Przemysł betoniarski zużywa również duże ilości wody potrzebnej do produkcji beto-
nu, mycia betonowozów oraz do pielęgnacji betonu. Do produkcji betonu wykorzystywane
są również olbrzymie ilości nieodnawialnych surowców takich jak kruszywa i piaski.
W związku z powyższym, branża cementowo-betonowa wyznaczyła ambitne cele
i podejmuje szeroko zakrojone działania mające na celu zmniejszenie obciążania środo-
wiskowego betonu, w tym również redukcję emisji CO2.
Droga do osiągnięcia neutralności węglowej cementu i betonu wiedzie przez wiele
obszarów w tzw. „łańcuchu wartości” [2, 3]. Obszary te są dobrze zidentyfikowane
i zdefiniowane w różnych planach działań klimatycznych opracowanych przez instytucje
i stowarzyszenia branżowe.
Dla przykładu Cembureau oraz SPC w swojej Roadmapie [3] analizuje sposoby
redukcji emisji dwutlenku węgla na różnych etapach łańcucha wartości: klinkier-cement-
-beton-budownictwo-karbonatyzacja. Etapy te angażują wszystkich uczestników procesu
budowy i określają cele ilościowe, ważniejsze technologie i mechanizmy polityczne
konieczne do redukcji.

Rys. 1. Mapa drogowa CEMBUREAU do roku 2050. Redukcja CO2 w łańcuchu wartości: klinkier,
cement, beton, budownictwo, rekarbonatyzacja [3].

DNI BETONU 2023 347

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Nieco inaczej działania przedstawione są w roadmapie Global Cement and Concrete

Association: Concrete Future – Roadmap to Net Zero [4]. Tutaj plany określają obszary
działań i kamienie milowe potrzebne do osiągnięcia zera netto w całym cyklu życia od
kołyski do kołyski, i również zwracają uwagę na potrzebę aktywnego udziału w całym
procesie projektantów, wykonawców, deweloperów i klientów w zakresie efektywnego
wykorzystania betonu.

Rys. 2. Procentowy wkład do planu „zero netto” i oszczędności emisji CO2 w 2050 roku [4].

Działania związane z redukcją CO2 w branży betonowej i cementowej są bardzo

szerokie i dotyczą m.in. dekarbonatyzacji surowców używanych do produkcji klinkieru,
zastępowanie paliw kopalnianych paliwami alternatywnymi, używania energii pochodzą-
cej z OZE, wykorzystywanie w coraz większym zakresie nieklinkierowych składników
głównych w produkcji cementu oraz używanie alternatywnych innowacyjnych spoiw.
W przyszłości planowane jest również wykorzystanie nowych technologii jak np. instalacji
wychwytywania CO2. Działania „na betonie” to przede wszystkim optymalizacja recep-
tur i użycia surowców, industrializacja produkcji oraz sekwestracja CO2 w betonie. Aby
sprostać ambitnym celom wyznaczanym przez branżę, potrzebne jest jednak wyjście poza
zakłady produkujące materiały budowlane i ograniczanie emisji już na etapie procesu
projektowania i wznoszenia konstrukcji budowlanej. Roadmapa GCCA [4] przewiduje
poprawę w efektywności i budowie mających przełożyć się do roku 2050 nawet na 22
% redukcji CO2eq.
Znaczna redukcja emisji na etapie budowy i użytkowania, jest możliwa dzięki wcze-
snym działaniom na etapie projektu budowlanego, chociażby w postaci wyspecyfikowania
materiałów niskoemisyjnych, wyboru odpowiednich materiałów czy technologii wpły-
wających np. na trwałość, wymiary i ciężar konstrukcji, jej efektywność energetyczną czy
też możliwości ponownego użycia materiałów po rozbiórce.

348 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

2. Beton wysokowartościowy, a zrównoważony rozwój

2.1 Ślad węglowy konstrukcji
Podstawowa i najbardziej istotna, z punktu widzenia odziaływania na środowisko cecha
konstrukcji budowlanej, to emisja gazów cieplarnianych jaka jest generowana podczas
jej wznoszenia i użytkowania.
Markerem emisji gazów cieplarnianych budynku jest ślad węglowy, zdefiniowany
w [5] jako szacunkowa suma emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia budynku,
wyrażana na jednostkę odniesienia (np. na 1 m2 powierzchni użytkowej budynku). Ślad
węglowy określany jest za pomocą wskaźnika GWP (ang. Global Warming Potential -
potencjał tworzenia efektu cieplarnianego) i wyrażony w kilogramach ekwiwalentu CO2
(kgCO2eq). Ekwiwalent oznacza, że symbol CO2eq reprezentuje nie tylko emisję CO2, ale
również emisję innych gazów cieplarnianych odniesionych odpowiednio do emisji CO2.
Budynki odpowiadają za 38% światowych emisji CO2, z czego 28% pochodzi z eksploatacji
budynków i wynikającego z niej zużycia energii, a 10% to emisje związane z materiała-
mi i procesami budowlanymi w całym cyklu życia budynku - tzw. „wbudowany ślad
węglowy” [5,6,7].
Ocena cyklu życia (LCA) to metoda oceny potencjalnego wpływu produktu/budynku
na środowisko w całym jego cyklu życia [9]. Ocena cyklu życia wiąże się z identyfikacją
procesów w różnych etapach całego cyklu życia budynku, w których dochodzi do m.in.
emisji (bądź pochłaniania) CO2. Etapy te są zidentyfikowane w normie [8].

Rys. 3 Fazy cyklu życia budynku na podstawie PN-EN 15978 [8].

Ślad węglowy budynku można określać dla różnych zakresów cyklu życia [5]:
• Ocena „od kołyski do bramy” (ang. from cradle to gate) obejmuje moduły od A1 do A3,
zatem uwzględnia wyłącznie emisje powiązane z wytworzeniem wyrobów, z których
powstał lub powstanie budynek.
• Ocena „od kołyski do ukończenia budowy” (ang. from cradle to completion) uwzględnia
moduły od A1 do A5, czyli dodatkowo zawiera emisje spowodowane przez transport
wyrobów na miejsce budowy oraz przez sam proces budowy (wejściowy ślad węglo-
wy).
• Ocena „od kołyski do grobu” (ang. from cradle to grave) to cały cykl życia budynku:
A1-A5, B1-B7 oraz C1-C4 (całkowity ślad węglowy).
• Ocena „od kolebki do kolebki” (ang. from cradle to cradle), które uwzględniają dodat-
kowo korzyści i obciążenia dla środowiska wynikające z ponownego użycia materiałów

DNI BETONU 2023 349

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Szacuje się, że największy udział we wbudowanym śladzie węglowym budynku,

o udziale przekraczającym 50%, mają moduły dotyczące fazy wyrobu A1-A3 [5], czyli etapy
wydobycia/produkcji surowców, ich transportu i produkcji wyrobu. Podstawowym wyro-
bem większości konstrukcji budowlanych jest beton, dla którego główne obszary emisji CO2eq
to transport i produkcja kruszyw, domieszek chemicznych, dodatków mineralnych, ale przed
wszystkim produkcja i transport cementu. Uzupełnieniem emisji związanej z fazą wyrobu
jest emisja pochodząca z wytworzenie zużywanej energii elektrycznej oraz emisja związana
z użyciem paliw wykorzystanych w produkcji mieszanki betonowej.
Redukcja, pochodzącego od betonu, śladu węglowego budynku to przede wszystkim
redukcja śladu węglowego samego betonu i/lub ograniczenia jego ilości w konstrukcji.
Redukcja CO2eq betonu polega przede wszystkim na użyciu spoiw o obniżonym
śladzie węglowym, pamiętając jednak o tym, że spoiwa te muszą posiadać właściwości
zgodne z zamierzonym zastosowaniem oraz wysokie parametry wytrzymałościowe
pozwalające realnie obniżyć ślad węglowy 1m3 betonu. Dodatkowo, w przypadku odpo-
wiedniego zastosowania aktywnych dodatków mineralnych oraz redukcji ilości wody za
pomocą efektywnych domieszek chemicznych, istnieje możliwość zmniejszenia zawar-
tości cementu z równoczesnym uzyskaniem odpowiednich parametrów reologicznych,
wytrzymałościowych i trwałościowych betonu [9].
Zmniejszenie ilości betonu w konstrukcji jest możliwe np. dzięki zastosowaniu beto-
nów lekkich i zmniejszeniu ciężaru konstrukcji. Innym sposobem może być zastosowanie
betonu wysokowartościowego o parametrach i właściwościach pozwalających zmniejszyć
wymiary elementu konstrukcyjnego, zachowując jego funkcjonalność techniczną spełnia-
jącą założenia architektoniczne.

2.2 Beton wysokowartościowy i jego cechy środowiskowe

Chodź definicja betonu wysokowartościowego zniknęła w nowych wydaniach normy
[10] to zgodnie z definicją z normy [11] przyjęło się mówić, że beton wysokowartościowy
(BWW) to beton klasy wytrzymałości na ściskanie wyższej niż C50/60 w przypadku betonu
zwykłego lub ciężkiego i beton klasy wytrzymałości wyższej niż LC50/55 w przypadku
betonu lekkiego. Spotykany w literaturze nieformalny podział betonów ze względu na
wytrzymałość na ściskanie, przedstawiono na rys. 4.

Rys. 4. Podział betonów ze względu na wytrzymałość na ściskanie.

350 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

Betony BWW charakteryzują się nie tylko wysoką wytrzymałością, ale również i szczel-
nością. Niska przepuszczalność mediów ciekłych i gazowych przekłada się na wysoką od-
porność na czynniki korozyjne, takie jak m.in. odziaływanie chemiczne czy środowiskowe.
Trudność wnikania czynników agresywnych zmniejsza również ryzyko związane z korozją
zbrojenia [12]. Właściwości betonów BWW sprawiają, że wykonywane z nich elementy
konstrukcji charakteryzują się doskonałymi parametrami mechanicznymi i trwałościowymi.
Betony wysokowartościowe to betony zawierające wysokiej jakości składniki oraz
stosunkowo duże ilości cementu w recepturze na 1m3 betonu. Jako kruszywo grube
stosowane są kruszywa łamane o wysokich parametrach mechanicznych, a najczęściej
stosowanymi cementami w tego rodzaju betonach są cementy portlandzkie CEM I klasy
wytrzymałości 52,5. Duża ilość w recepturze cementów wysokoemisyjnych sprawia, że
betony BWW posiadają wysokie wartość GWP i jednostkowo są traktowane raczej jako
betony o wysokie emisji CO2eq.
Jednakże zastosowanie betonów BWW pozwala projektować i wykonywać smuklejsze
i lżejsze konstrukcje, generując przy tym dużą oszczędność cementu, stali, wody i kru-
szyw, a także generują możliwe korzyści ekonomiczne w postaci zwiększenia powierzchni
użytkowej, wynajmu i parkowania [12, 13]. Końcowy bilans GWP dla budynku w związku
z zastosowaniem BWW może dać paradoksalnie wynik wskazujący na mniejsze obciążenie
środowiskowe. Korzyści te pojawiają się jednak dopiero w szerszej perspektywie niż analiza
w zakresie A1-A3 samego betonu. Uwzględniając dodatkowo trwałość betonów BWW
i związany z nią okres cyklu życia, może okazać się, że całkowity ślad węglowy (Gradle
to Grave) może być znacząco niższy.

3. Część doświadczalna
3.1 Cel, materiały oraz zakres badań
W prezentowanym programie badawczym określono wpływ różnych rodzajów cementów
na właściwości techniczne i środowiskowe betonów wysokowartościowych oraz spraw-
dzono możliwości wykorzystania betonu BWW jako betonu o mniejszym, w stosunku
do betonu zwykłego, obciążeniu dla środowiska, pomimo jego większej emisji CO2eq
w przeliczeniu na 1m3.
Do celów analizy zaprojektowano i wykonano w warunkach laboratoryjnych 8 różnych
betonów. Cztery receptury dotyczyły betonów BWW i różniły się tylko rodzajem cementu.
Kolejne 4 receptury to betony zwykłe klasy C30/37 wykonane jako próby odniesienia.
Do wykonania betonów użyto cementów Cement Ożarów (tab.1).

Tabela 1. Rodzaje cementów użytych w badaniach i ich podstawowa charakterystyka

Cement (rodzaj) Wytrzymałość na ściska- Zawartość normowa granu-
nie [MPa] lowanego mielonego żużla
wielkopiecowego
2 dni 28 dni [% masy]
CEM I 42,5 R 29,3 56,3 0-5
CEM II/A-S 52,5 R 32,0 61,9 6-20
CEM II/B-S 42,5-R NA 24,1 58,4 21-35
CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA 12,1 51,5 36-65

DNI BETONU 2023 351

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Ponadto, jako spoiwa pucolanowego, użyto popiół lotny krzemionkowy klasy A.

Do wykonania betonów użyto dobrej jakości płukane kruszywo drobnego 0/2 oraz
grysy amfibolowe frakcji 2/8 oraz 8/16.
Do betonów klas C30/37 użyto niskostężonej polikarboksylanowej domieszki upłyn-
niającej na bazie PCE - Sika ViscoFlow®-5 PL (gęstość ~1,04 kg/dm3), a do betonów BWW
w celu znacznego ograniczenia w/c użyto Sika® ViscoCrete®-5-600 - stężonej polimero-
wej domieszki upłynniającej (gęstość ~1,07 kg/dm3), przeznaczonej do specjalistycznych
betonów konstrukcyjnych takich jak m.in. BWW.
Składy jakościowe i ilościowe betonów zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Składy betonów stosowanych w projekcie [kg/m3]

Oznaczenie

BWW-CIII
BWW-AS

BWW-BS
BWW-CI

37-CIII
37-AS

37-BS
37-CI

Klasa wytrzyma- C30/37 C55/67 C30/37 C60/75 C30/37 C60/75 C30/37 C60/75
łości na ściskanie
Cement (rodzaj) CEM CEM CEM CEM CEM CEM CEM CEM
I 42,5 R I 42,5 R II/A-S II/A-S II/B-S II/B-S III/A 42,5 III/A 42,5
52,5 R 52,5 R 42,5 42,5 N LH/ N LH/
R-NA R-NA HSR/NA HSR/NA

Cement (ilość) 280 420 265 420 280 420 280 420
Popiół lotny 90 80 90 80 90 80 90 80
Piasek 0/2 721 579 722 579 721 579 722 579
Amfibolit 2/8 487 528 487 528 487 528 487 528
Amfibolit 8/16 595 586 596 586 595 586 595 586
woda 160 152 165 152 160 152 160 152
Sika Viscoflow 2,2 - 2,05 - 1,95 - 1,7 -
5 PL
Sika ViscoCrete - 3,3 - 3,3 - 3,3 - 3,3
5-600
w/(c+p*0,4) 0,51 0,34 0,55 0,34 0,51 0,34 0,51 0,34

Zakres badań i wyliczeń:

–– Wytrzymałość na ściskanie po 7, 28 i 56 dniach wg PN-EN 12390-3:2019-07 Badania
betonu. Cz. 3. Wytrzymałość na ściskanie próbek do badań [14].
–– Głębokość penetracji wody pod ciśnieniem wg PN-EN 12390-8:2019-08 Badania betonu.
Cz. 8. Głębokość penetracji wody pod ciśnieniem [15].
–– Moduł sprężystości wg PN-EN 12390-13:2021-12 Badania betonu. Część 13: Wyzna-
czanie siecznego modułu sprężystości przy ściskaniu [16].
–– Karbonatyzacja badana metodą przyspieszoną wg PN-EN 12390-12:2020-06 Badania
betonu. Część 12: Oznaczanie odporności betonu na karbonatyzację - Przyspieszona
metoda karbonatyzacji [17].
–– Ślad węglowy dla poszczególnych receptury (etap A1-A3) w oparciu o PN-EN
15978:2012 -

352 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

Zrównoważone obiekty budowlane - Ocena środowiskowych właściwości użytko-

wych budynków - Metoda obliczania [8] oraz PN-EN 15804+A2:2020-03 Zrównoważenie
obiektów budowlanych - Deklaracje środowiskowe wyrobu - Podstawowe zasady kate-
goryzacji wyrobów budowlanych [18].
–– Wyliczenia wymiarów słupa wg zadanych klas wytrzymałości betonu.
–– Ślad węglowy 1mb słupa, pochodzący od betonu w oparciu w oparciu o PN-EN
15978:2012
Zrównoważone obiekty budowlane - Ocena środowiskowych właściwości użytko-
wych budynków - Metoda obliczania [8].

3.2 Wyniki badań betonu

Tabela 3. Wyniki badań betonów

BWW-CIII
BWW-AS

BWW-BS
pielęgnacji

BWW-CI

37-CIII
37-AS

37-BS
37-CI

Oznaczenie
Okres

2,433 2,436 2,463 2,429 2,428 2,452 2,429 2,470

Gęstość 7 dni
objętościowa 38,9 67,0 39,5 71,4 35,6 66,3 26,1 53,6
[kg/dm3] 2,394 2,486 2,448 2,465 2,420 2,452 2,449 2,466
28 dni
Wytrzymałość na 51,1 74,3 53,2 85,6 52,3 84,4 49,1 80,5
ściskanie [MPa] 2,475 2,503 2,446 2,477 2,471 2,466 2,474 2,481
56 dni
57,6 85,0 60,1 88,4 66,5 95,1 60,7 87,0
Klasa
wytrzymałości na 28 dni C30/37 C55/67 C30/37 C60/75 C30/37 C60/75 C30/37 C60/75
ściskanie
Głębokość
28 dni 19 16 35 24 28 23 41 24
penetracji [mm]
Stabilizowany
sieczny moduł
28 dni 50,6 55,5 47,7 53,3 50,4 58,9 46,5 65,1
sprężystości Ec,s
[GPa]
Średnia głębokość
karbonatyzacji dk 28 dni 9,8 0 10 0 8 0 10,2 0
[mm]
Ślad węglowy
(fazy A1-A3) 225 320 204 304 170 239 137 190
[kg CO2eq/m3]

DNI BETONU 2023 353

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Rys. 5. Wytrzymałości na ściskanie betonów.

Na każdym z cementów zaprojektowano i wykonano dwa rodzaje betonów – C30/37

oraz C60/75. Wszystkie betony oceniano po 28 dniach dojrzewania. Betony uzyskały
wyniki spełniające kryteria dla projektowanych klas wytrzymałości. Jedynie beton BWW
na cemencie CEM I 42,5 R uzyskał mniejszą wytrzymałość na ściskanie, pozwalającą na
klasyfikację do klasy wytrzymałości C55/67. Do uzyskania wytrzymałości C30/37 dla
cementu CEM II/A-S 52,5 R użyto mniej cementu niż w pozostałych betonach C30/37 –
265 kg w stosunku do 280 kg.

Rys. 6. Głębokość penetracji wody pod ciśnieniem badanej po 28 dniach dojrzewania betonów.

354 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

Badanie głębokości penetracji wody pod ciśnieniem wykonano wg PN-EN

12390-8:2019-08 [15] po 28 dniach dojrzewania próbek. Najlepsze wyniki uzyskano
na betonie z cementem CEM I 42,5 R – zarówno klasy C30/37 jak i BWW. Można
zaobserwować trend zmniejszającej się głębokości wniknięcia wody w betonach
BWW co potwierdza wysoką szczelność struktury tych betonów. Nieco gorszymi
wynikami głębokości penetracji wody charakteryzowały się betony C30/37 wy-
konane na cementach CEM II/A-S 52,5 R oraz CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA.
W przypadku cementu CEM II/A-S 52,5 R na gorszy wynik mogła wpłynąć nieco niższa
zawartość spoiwa (265 kg vs 280kg w innych betonach klasy C30/37). W przypadku betonu
cementu z CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA należy zauważyć, że z uwagi na potrzeby
doświadczenia, beton badany był po okresie dojrzewania równym 28 dni, podczas gdy
czas równoważny dla tego typu cementu wynosi 90 dni.
Oprócz powyższych wyników z przeprowadzonych badań można wskazać, że
wszystkie betony charakteryzowały się wysokimi modułami sprężystości zmierzonymi
wg PN-EN 12390-13:2021-12 [16] na poziomie: 46,5 - 50,6 GPa dla klasy C30/37 oraz 53,3
– 58,9 w betonach BWW, przy czym beton BWW wykonany na cemencie CEM III/A 42,5
N-LH/HSR/NA charakteryzował się zdecydowanie wyższym od pozostałych modułem
sprężystości betonu wynoszącym 65,1 GPa.
Badania karbonatyzacji wg metody przyspieszonej [17] potwierdzają wysoką szczel-
ność struktury betonów BWW i małą przepuszczalność dla czynników zewnętrzach -
w tym przypadku CO2. Wszystkie betony BWW, niezależnie od tego na jakim cemencie
zostały wykonane, wykazały całkowitą odporność na karbonatyzacje. Stosunkowo niskie,
podobne do siebie wartości, głębokości karbonatyzacji uzyskały również betony klasy
C30/37.

Rys. 7. Ślad węglowy betonów szacowany dla etapów A1-A3w oparciu o normę PN-EN 15978:2012
[8].

Ślad węglowy betonów został oszacowany dla etapów A1-A3 przy następujących
założeniach:
- wytwórnia betonu w Warszawie

DNI BETONU 2023 355

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

- transport kruszywa grubego – kolej – 460 km

- transport kruszywa drobnego – kolej – 100 km
- transport cementu – samochód – 200 km
- transport domieszek – samochód – 30 km
- transport popiołu lotnego – samochód – 80 km

Do wyliczeń wykorzystano wskaźniki emisyjności z [19, 20, 21, 22, 23]. Wartości
GWP dla cementów uzyskano ze szczegółowych deklaracji EPD dotyczących używanych
w projekcie cementów. Dla cementów użyto wartości GWP netto, która nie uwzględnia
emisji pochodzących ze spalania paliw alternatywnych. Przyjęto, że samochody dowożące
surowce wracają „na pusto”.
Ślad węglowy betonu zmniejsza się wraz z zastosowaniem cementów o obniżonej
emisji CO2eq. Najniższe wartości - 137 kg/m3 uzyskano dla betonu wykonanego na cemen-
cie CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA, co stanowi 39% mniejszą wartość GWP w stosunku
do referencyjnego betonu wykonanego na CEM I 42,5 R. Betony BWW charakteryzują
się wyższym śladem węglowym w stosunku do betonu klasy C30/37 nawet o 49%, jak
w przypadku betonów wykonanych na cemencie CEM II/A-S 52,5 R.

3.3. Przykład obliczeniowy – wymiarowanie słupa wewnętrznego w bu-

dynku szkieletowym wielokondygnacyjnym dla różnych klas wytrzy-
małości betonu.
Wymiarowanie przeprowadzono dla 3 klas wytrzymałości: C30/37, C55/67 i C60/75.
Do obliczeń wybrano wewnętrzny słup parteru w budynku szkieletowym ze stropami
płaskimi, który pracuje w przypadku dwukierunkowego, mimośrodowego ściskania.
Wysokość słupa w rozpatrywanej kondygnacji wynosi 4,0 [m]. Siatka słupów w rzucie
posiada przęsła o rozpiętości odpowiednio 6,0 i 6,5 [m]. Grubość stropu z betonu C30/37
przyjęto równą 220 [mm]. Przyjęto, że siły poziome w opisywanej konstrukcji przenoszo-
ne są przez trzon usztywniający. Obliczenia wymiarujące dla wszystkich przypadków
przygotowano na podstawie normy PN-EN 1992-1-1 [25]. W przykładzie przyjęto zop-
tymalizowane wymiary poprzeczne słupa przy wysokim wytężeniu, które wyjściowo,
w wariancie dla najniższej z rozpatrywanych klas tj. C30/37, ustalono równe 500x500
[mm]. Optymalizacja polegała na redukcji wymiarów poprzecznych słupa przy zastoso-
waniu betonów wysokich klas, w celu uzyskania analogicznego wytężenia jak dla słupa
z betonu porównawczego. Założono takie samo zbrojenie dla wszystkich analizowanych
słupów (12∅16 RB500) oraz wymagania w zakresie środowiska (XC1) i ppoż. (R120).
Optymalizację wymiarów poprzecznych słupa przeprowadzono z dokładnością do 1 cm.
Wyniki analizy statycznej dla rozpatrywanego słupa pokazano na rys. 8. Podsumowanie
wyników przedstawiono w tabeli 4.
Pełny algorytm obliczeń wymiarujących słupa przedstawiono dla najwyższej z przy-
jętych klas betonu tj. C60/75.

356 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

Rys. 8. Wyniki analizy statycznej słupa.

3.3.1. Charakterystyki geometryczne i materiałowe

Wymiary przekroju słupa: h = b = 380 mm
Beton (słup): fck = 60 MPa
Beton (płyta): fck = 30 MPa
Klasa ekspozycji: XC1
Klasa konstrukcji: S4
Klasa odporności ogniowej: REI 120
Założona średnica strzemion: φs = 8 mm
Założona średnica zbrojenia głównego: φ = 16 mm
Dla rozpatrywanego przykładu przyjęto konserwatywnie wartość współczynnika
redukcyjnego poziom obciążenia w sytuacji pożarowej mfi = 0,7 [26], stąd założono otulinę
równą:

Zbrojenie minimalne:

Zbrojenie maksymalne:

3.3.2. Imperfekcje geometryczne i efekty II-rzędu

a) efektywny współczynnik pełzania:

Miarodajny wymiar przekroju poprzecznego słupa:

DNI BETONU 2023 357

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Efektywny współczynnik pełzania:

Dla środowiska we wnętrzach: RH = 50% oraz czasu: t0 = 28 dni przyjęto wartość współ-
czynnika pełzania: .

b) sprawdzenie konieczności uwzględnienia wpływu efektów II rzędu:

Długość wyboczeniowa słupa:
Słup znajduje się w konstrukcji, w której siły poziome są przenoszone przez ustrój usztyw-
niający. Podatność stropu w układzie słupowo płytowym określono jak w przykładzie
z rozdziału 5 podręcznika [27].

Smukłość rzeczywista:

358 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

Smukłość graniczna:

c) imperfekcje geometryczne:
Bazowa wartość pochylenia:

Współczynnik redukcyjny długości lub wysokości:

Współczynnik redukcyjny ze względu na liczbę elementów:

Kąt pochylenia:

Imperfekcja rozpatrywana jako mimośród:

Moment zginający do wymiarowania słupa wyznaczono bazując na mimośrodzie

zastępczym etot według przykładu z rozdziału 9 podręcznika [27], opisanym jako suma
mimośrodów wynikających z analizy pierwszego rzędu (e0), imperfekcji (ea) i efektów
drugiego rzędu (e2):

Uwzględnienie wpływu mimośrodu minimalnego:

Ostatecznie moment do wymiarowania przyjęto na podstawie mimośrodu minimal-

nego:

DNI BETONU 2023 359

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

3.3.3. Wymiarowanie na zginanie jednokierunkowe.

W obu kierunkach jako moment do obliczeń przyjęto moment wywołany minimalnym
mimośrodem, więc zbrojenie przyjęte dla kierunku X zostało przyjęte również dla kie-
runku Y (zbrojenie symetryczne: 4ø16; ). Obliczono uniwersalną nośność na zginanie na
dowolnym kierunku z uwagi na te same wymiary i zbrojenie słupa na obu kierunkach
przekroju (oś X i Y)

a) wyznaczenie wysokości strefy ściskanej

Graniczna wysokość strefy ściskanej:

Do wyznaczenia wysokości strefy ściskanej, a co za tym idzie nośności na zginanie

słupa, posłużono się równaniem równowagi sił w przekroju mimośrodowo ściskanym
według schematu dla małego mimośrodu z normy [28]:

Na tej podstawie uzyskano trzy potencjalne rozwiązania:

- Wzór nr 1:

- Wzór nr 2:

360 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

- Wzór nr 3:

b) obliczenie nośności przekroju z uwagi na moment zginający (względem środka cięż-

kości przekroju):

Warunek spełniony.
Wykorzystanie nośności wynosi 54%.

3.3.4. Wymiarowanie na zginanie ukośne.

Konserwatywnie przyjęto jednakową, bardziej niekorzystną wartość momentu wymiaru-
jącego dla obu kierunków zginania, odpowiadającą obliczeniom względem osi X.
Smukłości względem osi x i y:

Mimośrody:

Promienie bezwładności:

Wymiary zastępczego przekroju prostokątnego:

Warunki:

Konieczne jest sprawdzenie warunku nośności na zginanie ukośne.

DNI BETONU 2023 361

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Warunek nośności na zginanie ukośne:

Dla uzyskanej wartości przyjęto zinterpolowaną liniowo wartość wykładnika potęgo

a równą:

Warunek spełniony.
Wykorzystanie nośności wynosi 75%.
Porównanie wyników obliczeń wymiarujących dla wszystkich rozpatrywanych klas
wytrzymałości przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Podsumowanie wyników wymiarowania słupów dla rozpatrywanych klas

wytrzymałości betonu
Klasa wytrzymałości betonu C30/37 C55/67 C60/75
30 55 60
5277,2
1,9
-4,5
500x500 390x390 380x380
12Φ16 = 2413 mm2
0,97 1,59 1,67
250 000 152 100 144 400
1963 1194 1134
2635 2454 2439
18,26 21,79 22,23
36,31 41,87 43,29
Efekty II-rzędu NIE NIE NIE
0 0 0
0,37 0,37 0,37
6,59 6,13 6,10
6,96 6,50 6,46
20 20 20
105,54 105,54 105,54
429,9 311,3 300,8

362 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

Tabela 4. Podsumowanie wyników wymiarowania słupów dla rozpatrywanych klas

wytrzymałości betonu

Klasa wytrzymałości betonu C30/37 C55/67 C60/75

216,6 159,8 152,5
Przypadek Mały mimośród Mały mimośród Mały mimośród
166,7 192,7 194,1
Warunek na zginanie
63% 55% 54%

Warunek na zginanie ukośne

88% 74% 75%

Różnice w stopniu wytężenia nośności słupów były konsekwencją przyjęcia „skoko-

wej” co 1 cm zmiany wymiarów przekroju poprzecznego.

3.4 Ślad węglowy 1mb słupa – pochodzący od betonu

Dla poszczególnych rozwiązań recepturowych i uzyskanych klas betonu obliczono wy-
miary poprzeczne słupów i oszacowano dla nich ślad węglowy pochodzący od betonu.
W wyliczeniach nie uwzględniono śladu węglowego stali zbrojeniowej oraz śladu wę-
glowego z etapów A4-A5 pochodzącego z procesu wbudowania oraz transportu betonu.
Oszacowane wartości GWP odniesiono do 1mb słupa. Wyniki przedstawia tabela 5.

Tabela 5. Ślad węglowy 1mb słupa w zależności od zastosowanego rozwiązania.

BWW-CIII
BWW-AS

BWW-BS
BWW-CI

Symbol rozwiązania
37-CIII
37-AS

37-BS
37-CI

Klasa wytrzymałości C30/37 C55/67 C30/37 C60/75 C30/37 C60/75 C30/37 C60/75
Ślad węglowy
betonu [A1-A3] 225 320 204 304 170 239 137 190
[kgCO2eq/m3]
Wymiary poprzecz-
500x500 390x390 500x500 380x380 500x500 380x380 500x500 380x380
ne słupa [mm]
Masa na 1mb [kg/m] 1963 1194 1963 1134 1963 1134 1963 1134
Redukcja masy kon-
strukcji w stosunku 0% 39% 0% 42% 0% 42% 0% 42%
do 37-CI
GWP słupa [kgCO-
56 49 51 44 43 35 34 27
2
eq/1mb]
Redukcja GWP 1mb
w stosunku do 37-CI 0,0% 13,5% 9,3% 22,0% 24,4% 38,6% 39,1% 51,2%
[%]

DNI BETONU 2023 363

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

Rys. 9. Ślad węglowy 1 mb słupa (pochodzący od betonu), w zależności od zastosowanego roz-

wiązania.

Pomimo zastosowania betonów BWW o wysokiej emisji CO2eq, w końcowym bilan-

sie następuje redukcja CO2eq słupa, z uwagi na zmniejszenie wymiarów poprzecznych
elementu. Mniejsza objętość użytego betonu powoduje redukcję emisji CO2eq o 12,1%
- 14,2%. Ponadto zmiana cementu CEM I 42,5 R na cement o obniżonym śladzie węglo-
wym powoduje redukcję CO2eq o 9,3% dla CEM II/A-S 52,5 R, o 24,4% dla CEM II/B-S
42,5 R-NA oraz o 39,1% dla cementu CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA. Obniżenie GWP
wynikające z obu czynników wynosi 51,2% dla cementu CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/
NA w stosunku do rozwiązania referencyjnego.
Potencjalnie dodatkowe obniżenie wartości GWP konstrukcji jest możliwe biorą pod
uwagę wysoką trwałość betonów BWW oraz uwzględniając mniejszej ilości stosowanego
w BWW zbrojenia. Nie bez znaczenia dla środowiska jest też mniejsza, w przypadku be-
tonu BWW, ilość betonu, którą należy przewieźć w betonowazach co wpływa na emisję
generowaną podczas transportu, na etapie A4.

4. Podsumowanie i wnioski
1. Na podstawie wykonanych badań można potwierdzić, że betony BWW charakteryzują
się wysoką szczelnością i niską przepuszczalnością dla mediów ciekłych i gazowych
co z pewnością przekłada się na ich trwałość. Betony BWW zarówno w badaniu kar-
bonatyzacji jak i w badaniu głębokości penetracji wody uzyskały lepsze wyniki niż
betony zwykłe klasy C30/37. Co ciekawe betony BBW wykazały całkowitą odporność
na karbonatyzacje badaną metodą przyspieszoną [17].
2. Zastosowanie betonów BWW w niektórych elementach konstrukcji stwarza możliwość
ograniczenia ich wymiarów i co za tym idzie obniżenie wbudowanego śladu węglowego
konstrukcji, pomimo że zastosowany beton charakteryzują się stosunkowo wysokimi
emisjami CO2eq. W analizowanym projekcie, dzięki zastosowaniu BWW i redukcji

364 DNI BETONU 2023

 Funkcjonalność technologiczna i środowiskowa betonów ...

wymiarów poprzecznych słupa, uzyskano wartości GWP o 12.1-14,2% niższe, pomimo

że betony wysokowartościowe, z których wykonano smuklejsze słupy, charakteryzo-
wały się o wiele wyższymi wartościami śladu węglowego – wyższymi nawet o 49%
jak w przypadku cementu CEM II/A-S 2,5 R.
3. Cementy o obniżonej, wynikającej z niskiej zawartości klinkieru, emisji CO2eq takie
jak CEM II/B-S 42,5 R-NA czy CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA świetnie nadają się do
wykonania wysokowartościowych betonów niskoemisyjnych. CEM III/A 42,5 N-LH/
HSR/NA pozwoliło otrzymać betony wysokowartościowy charakteryzujące się bardzo
wysokimi parametrami trwałościowymi oraz mechanicznymi - w zakresie wytrzyma-
łości na ściskanie nawet lepszymi od betonów BWW na bazie CEM I. W analizowanym
projekcie beton BWW wykonany na CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA pozwolił na ob-
niżenie wartości GWP słupa o 51,5% w stosunku do słupa referencyjnego wykonanego
z betonu klasy C30/37 i na bazie cementu CEM I 42,5 R.

Literatura
[1] Środa B.: Beton - Dekarbonizacja w przemyśle cementowym – nowe podejście. „Budownictwo Tech-
nologie Architektura” 2019, nr 2, s. 70-73.
[2] Rola cementu w niskoemisyjnej gospodarce do roku 2050, European Cement Association Cembureau,
2014, www.polskicement.pl.
[3] Spajamy Europejski Zielony Ład – Roadmap 2050. European Cement Association Cembureau, Stowa-
rzyszenie Producentów Cementu SPC, 2020.
[4] Concrete Future – GCCA 2050 Cement and Concrete Industry Roadmap for Net Zero Concrete. 2021
Global Cement and Concrete Association, 2021.
[5] Szacowanie śladu węglowego budynków. Mapa drogowa dekarbonizacji budownictwa do roku 2050.
Raport Polskie Stowarzyszenie Budownictwa Ekologicznego PLGBC, 2022
[6] 2021 Global Status Report for Buildings and Construction. Global Alliance for Buildings and Con-
struction (GlobalABC), 2021.
[7] One Click LCA® Life Cycle Assessment for Buildings - Why it matters and how to use it (Ebook:
https://www.oneclicklca.com/building-life-cycle-assessment-ebook/)
[8] PN-EN 15978:2012 - Zrównoważone obiekty budowlane - Ocena środowiskowych właściwości użyt-
kowych budynków - Metoda obliczania.
[9] Paszkowski A., Ślusarczyk K., Kozłowski D., Jędrzejak P.: Czynniki kształtujące właściwości reolo-
giczne oraz ślad węglowy mieszanek betonowych do pali wierconych, „|Nowoczesne Budownictwo
Inżynieryjne” 2022, nr 2, s. 56-61.
[10] PN-EN 206+A2:2021-08 Beton -- Wymagania, właściwości użytkowe, produkcja i zgodność.
[11] PN-EN 206-1:2003 - Beton - Część 1: Wymagania, właściwości, produkcja i zgodność.
[12] J. Pacheco, L. Doniak, and M. Carvalho, “The paradox of high-performance concrete used for redu-
cing environmental impact and sustainability increase,” in Proc. 2nd Int. Conf. Concrete Sustain., pp.
442–453, 2016.
[13] Hajek P., Fiala C., Novotna M. Sustainable Concrete: on the way towards sustainable building, Bar-
celona, 2014.
[14] PN-EN 12390-3:2019-07 Badania betonu. Cz. 3. Wytrzymałość na ściskanie próbek do badań.
[15] PN-EN 12390-8:2019-08 Badania betonu. Cz. 8. Głębokość penetracji wody pod ciśnieniem.
[16] PN-EN 12390-13:2021-12 Badania betonu. Część 13: Wyznaczanie siecznego modułu sprężystości przy
ściskaniu.
[17] PN-EN 12390-12:2020-06 Badania betonu. Część 12: Oznaczanie odporności betonu na karbonatyzację
- Przyspieszona metoda karbonatyzacji.
[18] PN-EN 15804+A2:2020-03 Zrównoważenie obiektów budowlanych - Deklaracje środowiskowe wyrobu
- Podstawowe zasady kategoryzacji wyrobów budowlanych.
[19] Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2020 do raportowania w ramach Sys-
temu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2023 r. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania
Emisjami (KOBiZE), 2022.

DNI BETONU 2023 365

K. Ślusarczyk, Ł. Duda, P. Durlej, G. Bajorek, Z. Plewako, R. Budziński, D. Nykiel

[20] Greenhouse Gas Reporting: Conversion Factors 2021 (online). UK, Department for Business, Energy &
Industrial Strategy, 2 June 2021, last updated 24 January 2022. www: https://www.gov.uk/govern-
ment/publications/greenhouse-gas-reporting-conversion-factors-2022.
[21] Deklaracja środowiskowa III typu EPD, EPD-EFC-20210198-IBG1-EN Concrete admixtures – Plasticizers
and Superplasticizers European Federation of Concrete Admixtures Associations a.i.s.b.l. (EFCA), 2021.
[22] Deklaracja środowiskowa III typu EPD – EPD CEMENTY CEM I, CEM II, CEM III, CEM IV, CEM V
produkowane w Polsce, Stowarzyszenie Producentów Cementu, 2020.
[23] Deklaracja środowiskowa III typu EPD, CEM I 42,5 R, CEM II/A-S 52,5 R, CEM II/B-S 42,5 R-NA,
CEM III/A 42,5 N-LH/HSR/NA, Cement Ożarów, 2022.
[24] S. A. Miller, A. Horvath, P. J. M. Monteiro, and C. P. Ostertag, “Greenhouse gas emissions from concrete
can be reduced by using mix proportions, geometric aspects, and age as design factors,” Environ. Res.
Lett., vol. 10, no. 11, p. 114017, 2015.
[25] PN-EN 1992-1-1:2008 Eurokod 2 – Projektowanie konstrukcji z betonu – Część 1-1: Reguły ogólne
i reguły dla budynków.
[26] PN-EN 1992-1-2:2008 Eurokod 2 – Projektowanie konstrukcji z betonu – Część 1-2: Reguły ogólne.
Projektowanie z uwagi na warunki pożarowe.
[27] Goodchild C. H., Worked Examples to Eurocode 2: Volume 1 (For the design of in-situ concrete
elements in framed buildings to BS EN 1992-1-1:2004 and its UK National Annex 2005), MPA – The
Concrete Centre, 2009.
[28] Mosley W. H., Hulse R., Bungey J. H., Reinforced Concrete Design to Eurocode 2. 7th edition, Palgrave
Macmillan, Basingstoke, 2012.
[29] PN-B-03264:2002. Konstrukcje betonowe, żelbetowe i sprężone - Obliczenia statyczne
i projektowanie.

366 DNI BETONU 2023