‫ــــم‬ ‫لــــی ُم َح َّمــــ ٍد َو آلِ ُم َح َّمــــ ٍد َو َع ِّج ْ‬

‫ــــل َف َر َج ُه ْ‬ ‫ـــــل َع ٰ‬ ‫اَللّٰ ُه َّ‬

‫ــــم َص ِّ‬

‫ریاضیات‬
‫خ‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫محت تکم‬
‫وای ی وژیۀ مدا رس استعدا داهی رد شان‬
‫ّ‬
‫پاهی نهم دورۀ اول وسطه‬
‫مت‬
‫ٔ‬
 ‫مرکز ملی رپورش استعدا داهی ردخشان‬

‫و دانش ژپواهن جوان‬

‫ايــن كتــاب‪ ،‬بــه منظــور فراهــم كــردن مــواد آموزشــي تكميلــي مــورد نيــاز مــدارس اســتعداد‌هاي‬
‫درخشــان‪ ،‬توســط ســازمان ملــي پــرورش اســتعداد‌هاي درخشــان و دفتــر تأليــف كتاب‌‌هــاي‬
‫درســي عمومــی و متوســطه نظــري طراحــي و تأليــف شــده اســت‪.‬‬

‫ریاضیات ـ محتوای تكميلي ويژۀ مدارس استعداد‌هاي درخشان‬ ‫نام کتاب‪:‬‬

‫پايۀ نهم دورۀ ا ّول متوسطه ـ ‪923‬‬
‫محمود امانی طهرانی‪ ،‬محمد نستوه‪ ،‬كورش اميری‌نيا‪ ،‬سيده‌طاهره آقاميری‪،‬‬ ‫شناسه افزوده برنامه ریزی و تألیف‪:‬‬
‫رضا گلشن مهرجردی‪ ،‬عباسعلی مظفری و ناصر جعفری (اعضای شورای‬
‫برنامه ریزی)‬
‫محمدحسین احمدی‪ ،‬نرگس اخالقینیا‪ ،‬عبدالرضا زارعشحنه‪ ،‬سعید صدری و‬
‫علی قصاب (اعضای گروه تألیف)‬
‫واحد تحقیق‪ ،‬توسعه و آموزش ریاضی دفتر تألیف کتاب‌‌های درسی عمومی و‬
‫متوسطه نظری (نظارت) ـ کاظم زارع (ویراستار علمی)‪ ،‬سید اکبرمیرجعفری‬
‫(ویراستار ادبی)‬
‫احمدرضا امینی (مدیر امور فنی و چاپ) ـ سعیـد صدری (طراح گرافیک‪،‬‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪:‬‬
‫طراح جلد و صفحه آرا) ـ محمدحسین احمدی (طراح پشت جلد و امور‬
‫آماده سازی)‬
‫تهران‪ :‬خیابان ایرانشهر شمالی ـ ساختمان شمارۀ  ‪ ٤‬آموزش و پرورش (شهید موسوی)‬ ‫نشانی سازمان‪:‬‬
‫تلفن‪٩ :‬ـ‪ ، ٨٨٨٣١١٦١‬دورنگار‪ ، ٨٨٣٠٩٢٦٦ :‬کد پستی‪١٥٨٤٧٤٧٣٥٩ :‬‬
‫وبگاه‪ www.chap.sch.ir :‬و ‪www.irtextbook.ir‬‬
‫شرکتچاپ   و   نشرکتابهاي  درسي ايران‪ :‬تهرانـ کيلومتر‪17‬جادۀ مخصوص کرج   ـ‬ ‫ناشر‪:‬‬
‫خيابان‪( 61‬دارو پخش) تلفن‪ 5 :‬ـ ‪    ،44985161‬دورنگار‪،44985160 :‬‬
‫صندوق پستي‪139 :‬ـ ‪37515‬‬
‫شرکت چاپ ونشر کتاب های درسی ایران «سهامی خاص»‬ ‫چاپخانه‪:‬‬
‫چاپ هشتم ‪1402‬‬ ‫سال انتشار و نوبت چاپ‪:‬‬

‫حقّ چاپ محفوظ است‪.‬‬

‫شابك ‪ISBN 978-964-05-2679-8 978-964-05-2679-8‬‬
 ‫س ِس ُّر ُه»‬
‫بنيان‌گذار كبير جمهوري اسالمي‪ ،‬حضرت امام خميني« ُق ّ ِد َ‬
‫ما در شرایط جنگ و محاصره توانسته‏ایم آن همه هنرآفرینی و اختراعات و پیشرفت‌‌ها داشته باشیم‪.‬‬
‫ان‏شاءاهلل‏ در شرایط بهتر‪ ،‬زمینۀ کافی برای رشد استعداد و تحقیقات را در همۀ امور فراهم می‏سازیم‪.‬‬
‫مبارزۀ علمی برای جوانان‪ ،‬زنده‌کردن روح جست‌وجو و کشف واقعیت‌‌ها و حقیقت‌‌هاست‪.‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺟﺎن آﻓﺮﯾﻦ‬

‫ﭘﯿﺸ ﻔﺘﺎر‬

‫رﯾﺎﺿﯿﺎت )ﮐﻪ در زﺑﺎن ﭘﺎرﺳ ﻗﺪﯾﻢ »اﻧﮕﺎرِش« ﺧﻮاﻧﺪه ﻣ ﺷﺪ( را ﺑﯿﺸﺘﺮ داﻧﺶ ﺑﺮرﺳ ﮐﻤﯿﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻀﺎ‬
‫و دﮔﺮﮔﻮﻧ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫دﯾﺪﮔﺎه دﯾ ﺮی رﯾﺎﺿ را داﻧﺸ ﻣ داﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘ از اﺻﻮل و ﺗﻌﺮﯾﻒﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ دﻗﯿﻖ و‬
‫ﺟﺪﯾﺪی ﻣ رﺳﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﯾﺎﺿﯿﺎت از ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤ رود‪ ،‬وﻟ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی وﯾﮋهای ﮐﻪ رﯾﺎﺿ داﻧﺎن‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣ ﮔﯿﺮﻧﺪ و در ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺟﺪا از ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻣﺤﺾﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣ ﭘﮋوﻫﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از داﻧﺶﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌ ﺑﻪوﯾﮋه ﻓﯿﺰﯾ‬
‫)ﻣﺠﺮد( ﮔﺴﺘﺮش ﭘﯿﺪا ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ رﯾﺎﺿ ﺑﺎز ﻣ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻮاﺑﺸﺎن‬
‫را ﺑﺎ آن ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ و ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ رﯾﺎﺿﯿﺎت ﺗﮑﯿﻪ دارد وﻟ رﯾﺎﺿ داﻧﺎن ﮔﺎه ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﺻﺮﻓﺎً‬ ‫ﻋﻠﻮم ﻃﺒﯿﻌ ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳ ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد و ﭘﺰﺷ‬
‫رﯾﺎﺿ )و ﻧﻪ ﮐﺎرﺑﺮدی( ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺑﺮرﺳ ﺑﺮﺧ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﻣ ﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺨﻨ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻢ‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮐﻪ در راﺳﺘﺎی اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﻨ ﺳﺎزی ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ درﺳ ﻣﺪارس اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎی درﺧﺸﺎن و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﺻﻞ‬
‫و ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ درﺳ ﻣﻠ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣ اﯾﺮان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﻤﯿﻖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﯾﯽ از ﮐﺘﺎب‬ ‫ﯾ ﭙﺎرﭼ‬
‫درﺳ رﯾﺎﺿ ﭘﺎﯾﻪ ﻧﻬﻢ ﻣ ﭘﺮدازد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل اﺳﺖ؛ ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺗﯿﺰﺑﯿﻨ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺪرﯾﺲ در ﻧﻘﺪ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﮥ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺴﯿﺎر ﺿﺮوری اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﯽﻧﻘﺼ اﯾﻦ‬
‫ﮐﺘﺎب ﻫﯿﭻﮔﺎه در ﺗﺼﻮر ﻧﺒﻮده اﺳﺖ!‬

‫ﻓﺼﻞﻫﺎی ﮐﺘﺎب ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﮐﺘﺎب درﺳ رﯾﺎﺿ اﺳﺖ و ﻣﺸﺨﺼﺎً دﺑﯿﺮ رﯾﺎﺿ ﻣﺠﺮب ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺗﺪرﯾﺲ ﻫﺮ ﺑﺨﺶ را ﭼﻪ زﻣﺎﻧ آﻏﺎز ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﮐﻠﯿﺪ واژهﻫﺎی ﺑﺨﺶﻫﺎی ﮐﺘﺎب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻬﺮﺳﺖوار ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺷﺮح اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﺧﻼق‬ ‫‪ .١‬ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ ﭘﯿﺶﻓﺮض اﺳﺘﻌﺪاد ﺑﺮﺗﺮ و ﻧﯿﺎز ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾ‬
‫ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎﻃﺒﯿﻦ ﺧﻮد را در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﺎ ﺑﺨﺸ از ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻔﻬﻮﻣ ﺑ ﺸﺪ‪ .‬ﺗﻔﮑﺮ درﺑﺎرۀ‬
‫ﻫﻤﮥ ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎ در ﺳﺎل آﻣﻮزﺷ واﺟﺐ ﺗﻠﻘ ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺎﯾﺪ در ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓ ﮐﺘﺎبﻫﺎی دﯾ ﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻼﻗﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﺪرﯾﺲ »اﯾﻦ ﮐﺘﺎب« ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑ ﺸﯿﺪ!‬

‫‪ .٢‬دﯾﺮ زﻣﺎﻧ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﻮﻟﮥ ﮐﺎرﮔﺎه ﺑﺎزی در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺪرﯾﺲ ﻧﻘﺶ آﻓﺮﯾﻨ ﻣ ﮐﻨﺪ و ﮐﺘﺎب ﭘﯿﺶ رو ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﯾﺎ دو ﺟﻠﺴﻪای ﺑﺮای اﺟﺮای‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎرﮔﺎهﻫﺎی آﻣﻮزﺷ ﻏﻨ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣ ﺷﻮد زﻣﺎﻧ ﯾ‬
‫از آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ؛ و ﻣ ﺎﻧ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﻀﺎی ﻣﺮﺳﻮم ﮐﻼﺳ ﺑﺎﺷﺪ را ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻫﺮﯾ‬
‫اﻣﺮ اﺧﺘﺼﺎص دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻣﻮزﺷ ﻧﯿﺰ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺨﺴﺖ دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ داد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎب ﺑﺨﺸ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﻔﺘﮕﻮ در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﮔﺸﻮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﯿﺎری ﺑﺮای‬
‫ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺎم ﺗﻔﮑﺮ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ در اﺧﺘﯿﺎر ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ آﯾﯿﻨﻪای اﺳﺖ ﺑﺮای‬ ‫ﺳﻨﮓ ﻣﺤ‬
‫ﻣﻌﻠﻢ ﻧﻬﺎد اﯾﺴﺘﺎﯾﯽ و ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﺧﻮد را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮد ﺳﺎﺧﺖ ارزشﻫﺎی رو ﺑﻪ رﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﯾ‬

‫‪ .۴‬ﺷﻤﺎرۀ ﺑﺮﺧ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ رﻧﮓ ﺻﻮرﺗ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ رﻧﮓ ﺑﺮای اﻋﻼم ﻧﯿﺎز زﻣﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮی‬
‫ﺑﺮای ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻣﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای ﺑﺮای ﺗﻔﻬﯿﻢ روش ﺣﻞ و ﺗﻮﺻﯿﻒ‬
‫ﺳﺎل آﻣﻮزﺷ داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻣﻨﻔﻌﻞ‪ ،‬در ﮐﻨﺎر ﺻﺪﻫﺎ‬ ‫اﯾﺪهﻫﺎ و راﻫ ﺎرﻫﺎی آن اراﺋﻪ دﻫﺪ؛ ﺗﺎ در ﻃﻮل ﯾ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻣﻬﺎرﺗ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭼﺎﻟﺶ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻫﻢ آﺷﻨﺎ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗ‬ ‫‪ .۵‬ﺷﻤﺎرۀ ﺑﺮﺧ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ رﻧﮓ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪۀ ﯾ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮوژه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﻤﺜﯿﻞ اﮔﺮ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﮥ رﯾﺎﺿ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﺎﺷ‬ ‫ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﮐﺸﯿﺪن ﯾ‬ ‫ﻧﻘﺎﺷ ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪه ﺗﺸﺒﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﯾ‬ ‫ﺑﺎزﭼﯿﻨﺶ درﺳﺖ ﯾ‬
‫ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﺮ دو ﺿﺮوری اﺳﺖ؛ زﯾﺮا ﭘﺮ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺣﺎد اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪان‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎری از ﺟﻨﺲ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺧﻮﺑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﻧﺨﺒ ﺎن و ﺳﺮآﻣﺪان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻠﻖ آﺛﺎر ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫‪ .۶‬ﺑﺮﺧ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﺎ رﻧﮓ زرد ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان ﮐﻤ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻃﺮاح ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﺳﺨﻨ ﺑﺎ داﻧﺶآﻣﻮز‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﻧﮕﺎه ﻋﻤﯿﻖﺗﺮی ﺑﻪ ﮐﺘﺎب درﺳ رﯾﺎﺿ ﭘﺎﯾﮥ ﻧﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﯿﺎری‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀ ﺳﺎدهﺗﺮ و ﺑﺮﺧ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ درﺑﺎرۀ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ اﻧﺪازۀ‬

‫ﮐﺎﻓ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺮﺳﯿﺪن ﺟﻮاب از دﯾ ﺮان ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ! زﯾﺮا در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ از‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻬﺮه ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ذﻫﻦ ﺑﺎزﯾ ﻮﺷ دارﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ ﺧﻮد را‬

‫ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن وادار ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﯿﺸ ﻔﺘﺎر و ﺳﺨﻨ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻢ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺷﯿﻮۀ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی اﯾﻦ ﮐﺘﺎب آﺷﻨﺎ)ﺗﺮ( ﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬

 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫‪١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ‬

‫‪٢‬‬ ‫ﮔﺮوه ﻣﺠﺎزی‬ ‫ﯾ‬

‫‪۴‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫‪۵‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺮاﺑﺮ و زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫‪١٠‬‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎی رﯾﺎﺿ‬

‫‪١٢‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬اﺷﺘﺮاک و ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ‬

‫‪١٩‬‬ ‫ﺑﯽشمارش‬

‫‪٢۶‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و اﺣﺘﻤﺎل‬

‫‪٣٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐٢‬ﻋﺪدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘ‬

‫‪٣۴‬‬ ‫ﻋﺪدﻫﺎی ﮔﻮﯾﺎ‬

‫‪٣٩‬‬ ‫اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ‬

‫‪۴١‬‬ ‫ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‬

‫‪۴٣‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐٣‬اﺳﺘﺪﻻل و اﺛﺒﺎت در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪۴۴‬‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬

‫‪۴٧‬‬ ‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﺛﺒﺎت در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪۵٢‬‬ ‫ﻫﻢﻧﻬﺸﺘ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ‬

‫‪۵٣‬‬ ‫ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪۶۴‬‬ ‫ﺷ ﻞﻫﺎی ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬

‫‪۶٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐۴‬ﺗﻮان و رﯾﺸﻪ‬

‫‪۶٨‬‬ ‫ﺗﻮان ﺻﺤﯿﺢ‬

‫‪۵۴‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮی‬ ‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻣﻘﺪار ﯾ‬

‫‪٧٠‬‬ ‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ‬

‫‪٧٠‬‬ ‫رﯾﺸﻪﮔﯿﺮی‬

‫‪٧٣‬‬ ‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﯾﻖ رادﯾ ﺎلﻫﺎ‬

‫‪٧٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐۵‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﺟﺒﺮی‬

‫‪٧٨‬‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬

‫‪٨١‬‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬

‫‪٨٨‬‬ ‫اﺗﺤﺎد و ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫‪١٠٠‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫‪١٠۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐۶‬ﺧﻂ و ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎی ﺧﻄ‬

‫‪١٠۶‬‬ ‫ﺷﯿﺐ و ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ‬

‫‪١١۴‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎی ﺧﻄ‬

‫‪١١٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐٧‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﮔﻮﯾﺎ‬

‫‪١١٨‬‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬

‫‪١٢٠‬‬ ‫ﺳﺎده ﮐﺮدن ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﮔﻮﯾﺎ‬

‫‪١٢٢‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬

‫‪١٢٧‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‐٨‬ﺣﺠﻢ و ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪١٢٨‬‬ ‫ﺣﺠﻢ و ﺳﻄﺢ ﮐﺮه‬

‫‪١٣٢‬‬ ‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ‬

‫‪١٣٩‬‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻫﺮم و ﻣﺨﺮوط‬

‫‪١۴٠‬‬ ‫ﺳﻄﺢ و ﺣﺠﻢ‬

‫‪١۴٣‬‬ ‫درﺑﺎرۀ ﻃﺮح روی ﺟﻠﺪ‬

‫‪١۴٧‬‬ ‫ﮐﺘﺎبﻧﺎﻣﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ‬

‫ﯾ�� از اﯾﺪ�ﻫﺎی ��ﻢ ﺑﺮای ﮐﺎر ﮐﺮد� ﺑﺎ اﻋ�ﺎی ﯾ� ���ﻮﻋﻪ� ﺗﻘﺴﯿﻢ �� ���ﻮﻋﻪ‬

‫ﺑﻪ زﯾﺮ���ﻮﻋﻪﻫﺎی ���ا��‪ .‬ﺑﺮای ��ﺎ� ��ﺗﻮا� اﻋﺪاد �ﺒﯿ�� را ﺑﻪ دو زﯾﺮ���ﻮﻋ�‬

‫اﻋﺪاد زوج و ﻓﺮد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از رﯾﺎﺿﯿﺎت در ﺟﺎﻫﺎی‬

‫دﯾ�ﺮ ﻧﯿ� ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﮔﺮوه اﺟﺘﻤﺎﻋ ﻣﺠﺎزی‬ ‫ﯾ‬

‫ﮔﺮوه اﺟﺘﻤﺎﻋ ﻣﺠﺎزی‬ ‫ﻣﺪﺗ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻢ رﯾﺎﺿ ﺑﺮای ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺑﺎزدﻫ ﮐﻼس و ﻧﺸﺎط ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﯾ‬

‫ﺳﺮﺷﺐ ﻣﻌﻤﻮﻟ ‪ ،‬ﺗﺎﻻر‬ ‫درﺳﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﮥ داﻧﺶآﻣﻮزان ﮐﻼس ﻋﻀﻮش ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﯾ‬

‫از‬ ‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل داغ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ ﻫﻢ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﯾ ﺑﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﻔﯿﺪی ﻣ داد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﯾ‬

‫داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﺘﻦ زﯾﺮ را ﻓﺮﺳﺘﺎد‪:‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﻧﻈﺮ دادن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﮐﻤﺘﺮ‬

‫از ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﮑﺲ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎ و ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎی دﯾ ﺮ راه ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و ﺑﯿﺶ از ﭼﻨﺪ ﻫﺰار‬

‫از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻧﻈﺮ داد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ﺑﺎر ﻣﻮرد ﺑﺎزدﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﯾ‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻧﻈﺮات دﯾ ﺮ آﻣﺪ و آﻣﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ رﺳﯿﺪ‪:‬‬

‫‪٢‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﮔﺮوه‪ ،‬در رأس ﺳﺎﻋﺖ ده ﺷﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺘ ﺑﺤﺚ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ ،‬ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻤﯿﺸ‬

‫آف ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ اﺳﺘﯿ ﺮﻫﺎی ﺗﺸﻮﯾﻖ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ و ﻧﻈﺮات ﺑﺮای دﻗﺎﯾﻘ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺪم‬

‫ﺣﻀﻮر ﻣﻌﻠﻢ رﯾﺎﺿ ﺑﻮد!‬

‫ﻓﺮدای آن روز ﻣﻌﻠﻢ رﯾﺎﺿ ﺳﺮ ﮐﻼس آﻣﺪ‪ .‬او آرام آﻣﺪ و روی ﺻﻨﺪﻟ ﻧﺸﺴﺖ؛ او ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ‬

‫ﺧﻮشوﺑِﺶ ﻧﮑﺮد؛ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﺣﺘ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ را ﻧﺪﯾﺪ! او و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻞ‬

‫ﮐﻼس ﺳﺎﮐﺖِ ﺳﺎﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺟﺴﻮرﺗﺮﯾﻦ و ﻣﻌﺘﺒﺮﺗﺮﯾﻦ داﻧﺶ آﻣﻮز ﮐﻼس ﭘﺮﺳﯿﺪ‪:‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ ﻣ ﺗﻮاﻧﻢ ﭼﯿﺰی ﺑﭙﺮﺳﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺳﺮ اﺟﺎزه داد‪ ،‬و از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ادب ﺑﻮد در اداﻣﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬اﺗﻔﺎﻗ اﻓﺘﺎده آﻗﺎ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻧﻪ‪ . ...‬ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ! ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﻦ ﺗﺎزه آن را ﻓﻬﻤﯿﺪم‪.‬‬

‫ﮐﻼس در ﺳ ﻮت ﻓﺮو رﻓﺖ‪.‬‬

‫از ﻣﺎ ﮐﺎری ﮐﺮده ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﯾﺪ؟‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﯾ‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺎره از ﺷﻤﺎ ﺧﺒﺮی ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻫﻢ ﺳ ﻮتﺗﺎن ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬دﯾﺮوز ﺷﻤﺎ در ﮔﺮوه ﺑﻮدﯾﺪ و ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﺎ ﮐﺎری ﮐﺮدهاﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﭘﺎﺳﺨ ﻧﺪاد‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺗﺄﺳﻒ ﺗﮑﺎن داد‪ .‬او ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻓﺮد‬

‫ﺧﺎﺻ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ رو ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻼس ﺳ ﻮﺗﺶ را ﺷ ﺴﺖ‪.‬‬

‫از ﺷﻤﺎ ﻣﻄﻠﺐ ﭼﺮﻧﺪی ﻣ ﮔﺬارد‪ ،‬و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﺪون ﻓﮑﺮ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺣﺘ‬ ‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬وﻗﺘ ﯾ‬

‫ﺗﺸﻮﯾﻘﺶ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻓﮑﺮ ﻣ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار ﻧﯿﺴﺖ رﯾﺎﺿﯿﺎﺗ ﮐﻪ ﻣ ﺧﻮاﻧﯿﺪ‬

‫ﺷﻌﻮر ﺷﻤﺎ را ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺒﺮد و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن ﺑﯿﺎﻣﻮزد‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﭼﻪ درد ﻣ ﺧﻮرد؟ ﻋﻘﻞ‬

‫ﻫﻢ ﺧﻮب ﭼﯿﺰی اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﻣﻌﺮﻓ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫‪ .١‬ﺗﻌﺪادی از داﻧﺶآﻣﻮزان »ﻋﻼﻣﮥ ﺣﻠّ « و »ﻓﺮزاﻧﮕﺎن« را ﺑﻪ اردوی راﻫﯿﺎن ﻧﻮر ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد‬

‫داﻧﺶآﻣﻮزاﻧ ﮐﻪ از »ﻋﻼﻣﮥ ﺣﻠّ « در اردو ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد داﻧﺶآﻣﻮزاﻧ ﮐﻪ‬

‫از »ﻓﺮزاﻧﮕﺎن« در اردو ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد داﻧﺶآﻣﻮزاﻧ ﮐﻪ در اردو ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ ﯾﺎ ﺗﻌﺪاد داﻧﺶآﻣﻮزان ﻓﺮزاﻧﮕﺎن؟‬

‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺗﻬ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .٢‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) Φ‬اﻟﻒ‬ ‫‪) tu‬ب‬ ‫∅ )ج‬ ‫‪) t٠u‬د‬

‫‪) ٠‬ھ‬ ‫‪) ϕ‬و‬ ‫‪) r s‬ز‬ ‫‪) t∅u‬ح‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﯾ‬ ‫‪ .٣‬ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( اﻋﺪاد اول ﺑﯿﻦ ‪ ٢۴‬ﺗﺎ ‪٢٨‬‬

‫ب( اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺰرگﺗﺮ از ‪١٨‬‬

‫ج( دو ﻋﺪد ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫د( ﺳﻪ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٧‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ھ( ﭼﻬﺎر ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۴‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺮاﺑﺮ و زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .١‬اﮔﺮ ‪ ،A “ a, b, tau, ta, bu‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬
‫␣‬ ‫(‬

‫‪) tau Ď A‬اﻟﻒ‬ ‫‪) tau P A‬ب‬ ‫‪) ta, bu Ď A‬ج‬ ‫‪) tbu P A‬د‬
‫!‬ ‫)‬
‫‪ tau, ta, bu, ta, b, cu, a‬ﺑﺎ ﮐﺪامﯾ از‬ ‫‪ .٢‬اﮔﺮ ‪ a “ b‬و ‪ ،c “ d‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬
‫␣‬ ‫(‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬

‫!‬ ‫)(‬ ‫!‬ ‫)(‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪) tau, ta, bu, ta, cu, a‬ب‬
‫␣‬ ‫␣‬
‫‪ta, bu, ta, au, ta, cu, b, a‬‬
‫!‬ ‫)(‬ ‫!‬ ‫)(‬
‫‪) tau, ta, du, b‬ج‬ ‫‪) ta, du, tau, c‬د‬
‫␣‬ ‫␣‬

‫‪ .٣‬اﮔﺮ دو ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ ٣, tz ´ ١, y ` ١u, tzu‬و ‪ t٢, ١u, ty ` ١u, x ` ١‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬

‫␣‬ ‫␣ (‬ ‫(‬

‫آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺪار ‪ x ` y ` z‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫• ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ »زﻧﺠﯿﺮ« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ‪ ۴‬و ‪ ۵‬ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺠﯿﺮ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی‬ ‫اﮔﺮ ‪ A‬ﯾ‬

‫‪ A‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﻋﻀﻮِ آن راﺑﻄﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ )‪ (Ď‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫»زﻧﺠﯿﺮ« ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ‪ ،A “ t١, ٢, ٣, ۴u‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ‪ ،‬ﯾ‬

‫زﻧﺠﯿﺮ ﺳﻪ ﻋﻀﻮی از ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪t١u, t١, ٣, ۴u, t١, ٣u‬‬

‫␣‬ ‫(‬

‫زﯾﺮا‪:‬‬

‫‪t١, ٣u Ď t١, ٣, ۴u, t١u Ď t١, ٣, ۴u, t١u Ď t١, ٣u.‬‬

‫‪ .۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .X “ ta, b, c, d, e, f u‬ﺳﻪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ‪ X‬ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﻫﻤﺮاه دو‬

‫زﻧﺠﯿﺮ ﺗﺸ ﯿﻞ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tau‬و ‪ ta, eu‬ﯾ‬

‫‪۵‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .M “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶, ٧u‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١u‬و ‪ t١, ٣, ۵, ٧u‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬

‫‪ M‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﻨﺪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﯾ ﺮ از ‪ M‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪،‬‬

‫زﻧﺠﯿﺮ ﻣ دﻫﻨﺪ؟‬ ‫ﺗﺸ ﯿﻞ ﯾ‬

‫• ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﭘﺎدزﻧﺠﯿﺮ« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ‪ ۶‬و ‪ ٧‬ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎدزﻧﺠﯿﺮ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ A‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﯿﭻ‬ ‫اﮔﺮ ‪ A‬ﯾ‬

‫دو ﻋﻀﻮ آن راﺑﻄﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎدزﻧﺠﯿﺮ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل اﮔﺮ‬

‫‪ ،A “ t١, ٢, ٣, ۴u‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ‪ ،‬ﯾ ﭘﺎدزﻧﺠﯿﺮ ﺳﻪ ﻋﻀﻮی اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪t١u, t٢, ٣u, t٢, ۴u .‬‬

‫␣‬ ‫(‬

‫‪ .۶‬اﮔﺮ ‪ ،X “ ta, b, c, d, e, f u‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﺷﺶ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ‪ X‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی‬

‫ﭘﺎدزﻧﺠﯿﺮ ﻫﺸﺖ ﻋﻀﻮی ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫زﯾﺮ‪ ،‬ﯾ‬

‫‪tau, tbu.‬‬

‫ﭘﺎدزﻧﺠﯿﺮ ﺳﺎﺧﺖ؟‬ ‫‪ .٧‬اﮔﺮ ‪ ،A “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬آﻧﮕﺎه ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﻣ ﺗﻮان ﯾ‬

‫آن را ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .٨‬دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﭼﻬﺎر رﻗﻤ دارﯾﻢ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺷﺎﻣﻞ اﻋﺪادی اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ارﻗﺎﻣﺸﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢۵‬ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﺷﺎﻣﻞ اﻋﺪادی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب‬

‫ارﻗﺎﻣﺸﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢٧‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻌﺪاد ﻋﻀﻮﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻋﻀﻮﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪B‬‬

‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد دورﻗﻤ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ B‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻀﻮﻫﺎی‬

‫آن ﺑﻪﺻﻮرت ‪ ۵k‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ ،k P A‬آﻧﮕﺎه ‪ B‬ﭼﻨﺪ ﻋﻀﻮ دارد؟ ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ اﻋﻀﺎی ‪ B‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪ .١٠‬اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺳﻪﻋﻀﻮی ‪ tx, y, zu‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ و ‪ ،xyz “ ١٣٩۴‬آﻧﮕﺎه‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tx, y, zu‬وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪۶‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫• ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﺟﻤﻊ و ﺿﺮب دوﻧﻪﺑﻪدوﻧﻪ« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ‪١٣ ،١٢ ،١١‬‬

‫و ‪ ١۴‬ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻤﻊ و ﺿﺮب دوﻧﻪﺑﻪدوﻧﻪ‬

‫ﺑﺮای دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬و ‪ B‬از اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ‪،‬‬

‫• »ﺟﻤﻊ دوﻧﻪﺑﻪدوﻧﻪ« )‘(‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﺟﻤﻊ زدن ﺗﮏﺗﮏِ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺑﺎ‬

‫ﺗﮏﺗﮏِ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪.B‬‬

‫• »ﺿﺮب دوﻧﻪﺑﻪدوﻧﻪ« )‪ ،(b‬ﯾﻌﻨ ﺿﺮب ﮐﺮدن ﺗﮏﺗﮏِ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬در‬

‫ﺗﮏﺗﮏِ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪.B‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ‪ A “ t١, ۴u‬و ‪ ،B “ t٧, ٨, ٩u‬آﻧﮕﺎه‪:‬‬

‫‪A ‘ B “ t٨, ٩, ١٠, ١١, ١٢, ١٣u,‬‬ ‫‪A b B “ t٧, ٨, ٩, ٢٨, ٣٢, ٣۶u.‬‬

‫‪ .١١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪) t١, ´٢, ٣u ‘ t٢, ٣, ´١u‬اﻟﻒ‬ ‫‪) t١, ´٢, ٣u b t٢, ٣, ´١u‬ب‬

‫‪ .١٢‬اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﺎ ﭼﻪ اﻋﺪادی ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪n t١, ´١, xu b t١, ٠, ´١u‬‬

‫`‬ ‫˘‬

‫‪ .١٣‬ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪n t١, xu b tx, ١u‬‬

‫`‬ ‫˘‬
‫‪) n t١, ٢, xu ‘ t١, ٠, ´١u “ ۴‬اﻟﻒ‬ ‫)ب‬ ‫‪“١‬‬
‫`‬ ‫˘‬
‫‪n t١, xu‬‬
‫`‬ ‫˘‬

‫‪) tx, ٢, ۴u ‘ t٠, xu “ t´x, x, ٠, ١, ´١u b t´xu‬ج‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻪ‬ ‫‪ .١۴‬اﮔﺮ ‪ npAq “ ٣‬و ‪ ،npBq “ ۵‬آﻧﮕﺎه ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﻫﺮﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﻋﺪادی ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬

‫‪) npA ‘ Bq‬اﻟﻒ‬ ‫‪) npA b Bq‬ب‬

‫‪٧‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .١۵‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪.A “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶, ٧u‬‬

‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی دو ﻋﻀﻮی ‪ A‬را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻫﻤﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺳﻪ ﻋﻀﻮی ‪ A‬را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ج( ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻗﺴﻤﺖ »ب« ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ«‬

‫از اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن‬ ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻗﯿﻘﺎً ﯾ‬

‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫د( ﻫﻔﺖ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در ﻗﺴﻤﺖ »ج« را از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻗﺴﻤﺖ »ب« ﺣﺬف‬

‫ﮐﻨﯿﺪ و از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﻫﻔﺖ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﯾ ﺮ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﺴﻤﺖ‬

‫از اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫»اﻟﻒ« زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻗﯿﻘﺎً ﯾ‬

‫از اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﺴﻤﺖ »ج« ﺗﻌﻠﻖ دارد؟‬ ‫ھ( ﻫﺮﯾ‬

‫و( ﭼﻬﺎرده ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی »ج« و »د« را از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻗﺴﻤﺖ‬

‫»ب« ﺣﺬف ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب‬

‫از اﯾﻦ ﻫﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻗﯿﻘﺎً ﯾ‬

‫ز( آﯾﺎ ﻣﺴﺌﻠﮥ زﯾﺮ ﺟﻮاﺑﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺟﻮابﻫﺎی ﻗﺴﻤﺖ »ج« دارد؟‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻗﺴﻤﺖ »ب« ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ«‬

‫از اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻗﯿﻘﺎً ﯾ‬

‫‪٨‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .١۶‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪V “ ta, b, c, d, e, f u‬‬

‫اﻟﻒ( ﻫﺸﺖ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺳﻪ ﻋﻀﻮی از ‪ V‬ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دو ﻋﻀﻮی‬

‫‪ V‬ﯾﺎ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻗﯿﻘﺎً دوﺗﺎ از اﯾﻦ ﻫﺸﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻫﯿﭻﮐﺪام از اﯾﻦ‬

‫ﻫﺸﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب( ده ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ از زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺳﻪ ﻋﻀﻮی ‪ V‬ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬

‫دو ﻋﻀﻮی ‪ V‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻗﯿﻘﺎً دوﺗﺎ از اﯾﻦ ده ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ١٨۵٠‬ﻣﯿﻼدی‪ ،‬آﻗﺎی ﮐﺮﮐﻤﻦ ﻣ ﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﮐﺮﮐﻤﻦ‪١ .‬‬ ‫‪ .١٧‬ﭘﺮوژه‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﮥ دﺧﺘﺮان ﻣﺪرﺳﮥ‬

‫ﭘﺎﻧﺰده داﻧﺶآﻣﻮزش را ﻫﺮ روز ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮوهﻫﺎی ﺳﻪ ﻧﻔﺮه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ او ﻣ ﺧﻮاﺳﺖ‬

‫از داﻧﺶآﻣﻮزان دﯾ ﺮ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎً ﯾ ﺑﺎر ﻫﻢﮔﺮوه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄ ‪،‬‬ ‫ﻫﺮ داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﺎ ﻫﺮﯾ‬

‫آﻗﺎی ﮐﺮﮐﻤﻦ ﺑﺎ ﭼﻪ روﺷ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺪول زﯾﺮ را ﭘﺮ ﻣ ﮐﺮد؟‬

‫روز‬
‫ﺟﻤﻌﻪ‬ ‫ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﭘﻨﺞﺷﻨﺒﻪ‬ ‫دوﺷﻨﺒﻪ‬ ‫ﻳ ﺷﻨﺒﻪ‬ ‫ﺷﻨﺒﻪ‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ‬
‫ﻫﺎی‬
‫ﮔﺮ‬
‫وهﻫﺎ‬

‫ﮔﺮوه ‪١‬‬
‫ﮔﺮوه ‪٢‬‬
‫ﮔﺮوه ‪٣‬‬
‫ﮔﺮوه ‪۴‬‬
‫ﮔﺮوه ‪۵‬‬

‫‪Kirkman’s schoolgirl problem١‬‬

‫‪٩‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎی رﯾﺎﺿ‬

‫‪ .١‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) tx | x P Nu‬اﻟﻒ‬ ‫‪) tx | px ´ ۵q P Nu‬ب‬

‫‪) tx | px ´ ۵q P N, x٢ P Nu‬ج‬ ‫‪) tx ` ۴ | px ´ ۵q P N, x٢ P Nu‬د‬

‫‪ .٢‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) tx | x P Zu‬اﻟﻒ‬ ‫‪) tx | x٣ P Zu‬ب‬

‫?‬
‫| ‪) tx‬ج‬ ‫‪x‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪P Z, x ě ´٨u‬‬ ‫‪) t x ` ٧ | x٣ P Z, x ě ´٨u‬د‬

‫‪ .٣‬از ﺳﺘﻮن ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ ﺳﺘﻮن ﺳﻤﺖ راﺳﺖ وﺻﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪• t٢x ´ ١ | x P Zu‬‬ ‫■‬ ‫‪t´۶, ´۴, ´٢, ٠, ٢, ۴, ۶, . . . u‬‬

‫‪• tx٢ ` ١ | x P Nu‬‬ ‫■‬ ‫‪t. . . , ´۵, ´٣, ´١, ١, ٣, ۵, . . . u‬‬

‫‪• t٣x٢ ´ ٢ | x P Zu‬‬ ‫■‬ ‫‪t´۴, ´٢, ٠, ٢, ۴, . . . u‬‬

‫‪• t٢x | px ` ۴q P Nu‬‬ ‫■‬ ‫‪t´٢, ١, ١٠, ٢۵, ۴۶, . . . u‬‬

‫‪• tx | ٢x P Z, x ě ۴u‬‬ ‫■‬ ‫‪t٢, ۵, ١٠, ١٧, ٢۶, . . . u‬‬

‫‪• tx | p x٢ ` ٣q P Z, x ą ´۶u‬‬ ‫■‬ ‫‪t۴, ٩٢ , ۵, ١١‬‬

‫‪٢ ,...u‬‬

‫‪ .۴‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫| ‪) t x٢‬اﻟﻒ‬ ‫‪x P N, x٢ ă ١٠٠u‬‬

‫‪) tx٢ ´ ٣ | ´ ۴ ă x ă ۴, x P Zu‬ب‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﯾ‬ ‫‪ .۵‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) tx | x P R, x٢ ` ١ “ ٠u‬اﻟﻒ‬

‫‪) tx | x P Z, ۵x ` ٢ “ ۵ ´ ٢xu‬ب‬

‫‪) tx | x P N, xpx ´ ١q ` ١ “ x٢ ´ x ` ١u‬ج‬

‫‪١٠‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .۶‬در ﻫﺮ داﯾﺮه ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) t٣x ´ ١ | x P Z, x ě ´٢u “ t´٧, ´۴, ⃝, ⃝, ⃝, . . . u‬اﻟﻒ‬

‫‪) t٢x ` ⃝ | x P Z, x ě ۴u “ t´۵, ⃝, ´١, ١, ⃝, ⃝, . . . u‬ب‬

‫‪) t⃝x ` ٢ | x P Z, x ě ⃝u “ t٨, ⃝, ١۴, ١٧, ⃝, ⃝, . . . u‬ج‬

‫‪) t⃝x ` ⃝ | x P Z, x ě ١u “ t⃝, ١١, ١۵, ⃝, ⃝, . . . u‬د‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .٧‬اﮔﺮ ‪ ،A “ t´٢٢, ´١٧, ´١٢, ´٧, . . . u‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) A “ tx ` ۵ | x P Z, x ě ´٢٧u‬اﻟﻒ‬

‫‪) A “ t۵x ` ٣ | x P Z, x ě ´۵u‬ب‬

‫‪ .٨‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺮاﺑﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) t۴x ` ٢ | x P Zu‬اﻟﻒ‬ ‫‪) t٢x | x P Zu‬ب‬

‫‪) t۴x ` ١٢ | x P Zu‬ج‬ ‫‪) t۴x ` ۶ | x P Zu‬د‬

‫‪) t۴x | x P Zu‬ھ‬ ‫‪) t٢x ` ١٢٣۴۵۶٧٨ | x P Zu‬و‬

‫‪ .٩‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tx | x٢ P Z, ´۵ ă x ă ۵u‬را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫‪ .١٠‬اﮔﺮ ‪ M “ tx | x P R, x ă ١٠u‬و ‪ ،A “ t a | a P M u‬آﻧﮕﺎه ‪ A‬ﭼﻨﺪ ﻋﻀﻮ ﺻﺤﯿﺢ‬

‫دارد؟‬

‫رﻗﻤ و ‪ ،B “ ab | ta, bu Ď A, a ‰ b‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪ .١١‬اﮔﺮ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﻓﺮد ﯾ‬

‫␣‬ ‫(‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬را ﺑﺎ اﻋﻀﺎی آن ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ‪ A “ t٣x ` n | x P Zu ،‬و ‪ .´٢٣ P A‬اﮔﺮ ‪،ta, bu Ď A‬‬ ‫‪ .١٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n‬ﯾ‬

‫آﻧﮕﺎه ‪ a ` b‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪) t١٣٩۵, ١۴٣٨, ٢٠١٧u‬اﻟﻒ‬ ‫‪) t١٣۵٧, ١٣٨٨, ١٣٣٢u‬ب‬

‫ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ‪ .A “ tx٢ ` k | x P Z, ´٣ ď x ă ku‬اﮔﺮ‬ ‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ k‬ﯾ‬

‫‪ ،t۶, ٩u Ď A‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬را ﺑﺎ اﻋﻀﺎی آن ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١١‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫• در ﺗﻌﺪادی از ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه‪،‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬و ‪ B‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪!“ ‰‬‬ ‫)‬
‫‪x‬‬
‫‪A ˆ B “ y | x P A, y P B .‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ‪ A “ t١, ٢, ٣u‬و ‪ ،B “ tk, tu‬آﻧﮕﺎه‪:‬‬

‫‪A ˆ B “ k١ , ١t , k٢ , ٢t , k٣ , ٣t ,‬‬
‫) ‪!“ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰‬‬

‫) ‪!“ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰‬‬
‫‪B ˆ A “ k١ , k٢ , k٣ , ١t , ٢t , ٣t .‬‬

‫‪ .١۴‬اﮔﺮ ‪ A “ tx٢ | x P N, x ď ٣u‬و ‪ ،B “ t٢x | x P N, x ď ۴u‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪A ˆ B‬‬

‫را ﺑﺎ اﻋﻀﺎی آن ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .١۵‬اﮔﺮ ‪ ،A ˆ B “ ´٣١ , ٣٠ , ٣١ , ´۵١ , ۵٠ , ۵١ , ´٧١ , ٧٠ , ٧١‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫)‪!“ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰ “ ‰‬‬
‫از‬

‫‪ B‬اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ ‪ A‬و ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) t٢x ` ٣ | x P Z, ´١ ă x ď ٢u‬اﻟﻒ‬ ‫‪) tx | x٣ ´ x “ ٠u‬ب‬

‫| ‪) tx ` ١‬ج‬ ‫‪x‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪P Z, ٠ ă x ă ٨u‬‬ ‫‪) tx | ´١ ď x ď ١u‬د‬

‫‪ .١۶‬اﮔﺮ ‪ B “ tx٢ | x P Nu ،A “ tx | x٢ P Nu‬و ‪ ،C “ tx٢ | x٢ P Nu‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬

‫‪۴‬‬
‫‪, ١۶‬‬ ‫‪٩‬‬
‫)‪!“ ‰ “ ‰ “ ‰‬‬
‫‪ ، ١۶‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﮐﺪام ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫‪۴ , ٣‬‬

‫‪) C ˆ A‬اﻟﻒ‬ ‫‪) B ˆ C‬ب‬

‫‪) A ˆ C‬ج‬ ‫‪) B ˆ B‬د‬

‫اﺟﺘﻤﺎع‪ ،‬اﺷﺘﺮاک و ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ‬

‫‪ .١‬اﮔﺮ ‪ B “ t١, b, ۵, ٧u ،A “ t۴, ۵, au‬و ‪ ،A Y B “ t۵, ٧, ١, ٢, ۶, cu‬آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺪار‬

‫‪ a ` b ` c‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .٢‬اﺟﺘﻤﺎع دو ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬و ‪ ٢۵ ،B‬ﻋﻀﻮ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ ١٠ ،A‬ﻋﻀﻮ ﺟﺪﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدهاﯾﻢ؛‬

‫ﺑﻪ اﺷﺘﺮاک آﻧﻬﺎ ‪ ٩‬ﻋﻀﻮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬و ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺟﺪﯾﺪ ﺣﺎﺻﻞ از ‪A‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻋﻀﻮ دارد؟‬

‫‪ .٣‬اﻟﻒ( ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬در راﺑﻄﻪﻫﺎی ‪ A X X “ A‬و ‪ A Y X “ t١, ٢u‬ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ؟‬

‫ب( ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ X‬در راﺑﻄﻪﻫﺎی ‪ A Y X “ A‬و ‪ A X X “ t١, ٢u‬ﺻﺪق ﻣ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ .۴‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎی رﯾﺎﺿ ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) t۵x | x P Nu X t۴x | x P Nu‬ب ‪) t٢x | x P Nu Y t٢x ´ ١ | x P Nu‬اﻟﻒ‬

‫‪) t۴x ´ ٢ | x P Nu Y t۴x | x P Nu‬ج‬

‫‪) t٣x ´ ١ | x P Nu X t٣x ` ٢ | x P Nu‬د‬

‫‪ .۵‬در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﻋﻀﺎی ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١٨‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪) A Y B “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶, ٧u, B “ t٢, ٣, ۴, ۵u‬اﻟﻒ‬

‫‪) A Y B “ t٢, ٣, ۴, ۵, ۶, ٧u, B “ t٢, ٣, ۵, ٧u‬ب‬

‫‪) A Y B “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶u, A X B “ t٢, ۴u‬ج‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮردۀ ﺷ ﻞ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ؟‬ ‫‪ .۶‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬
‫‪) A X pB Y Cq‬اﻟﻒ‬

‫‪) A Y pB Y Cq‬ب‬

‫‪) pA X Bq Y C‬ج‬

‫‪) pA Y Bq X C‬د‬
‫‪B‬‬
‫‪ .٧‬اﮔﺮ ‪ B “ tx | x P N, ´١١ ă x ă ١١u ،A “ t٢x ´ ١ | x P N, x ă ١١u‬و‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎء ﺑﺮ ‪٣‬‬ ‫‪ ،C “ t٣x | x P Nu‬آﻧﮕﺎه در ﮐﺪامﯾ‬

‫ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪) pA Y Bq X pA Y Cq‬اﻟﻒ‬ ‫‪) pA X Cq Y B‬ب‬

‫‪١٣‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫• در ﺗﻌﺪادی از ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ »اﻓﺮاز ﯾ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫اﻓﺮاز ﯾ‬

‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻧﺎﺗﻬ ﺟﺪا از ﻫﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾ‬ ‫اﮔﺮ ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎی ﯾ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻓﺮاز ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ A “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در زﯾﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫»ﻗﻄﻌﻪ«‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺖ »ب« ﺑﻪ دو ﻗﻄﻌﻪ و در ﻗﺴﻤﺖ »ج« ﺑﻪ‬ ‫را در ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﺳﻪ ﻗﻄﻌﻪ اﻓﺮاز ﮐﺮدهاﯾﻢ‪.‬‬

‫‪) t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬اﻟﻒ‬ ‫‪) t١, ٢u, t٣, ۴, ۵u‬ب‬

‫‪) t٢u, t١, ٣u, t۴, ۵u‬ج‬

‫ﻗﻄﻌﻪ از‬ ‫از ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی اﻓﺮاز ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬ﯾ‬ ‫‪ .٨‬در ﻫﺮﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ‪ ٢۴‬ﻗﻄﻌﻪ اﻓﺮاز ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪١۴‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫اﻓﺮاز از ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬را ﻧﺸﺎن ﻧﻤ دﻫﻨﺪ؟‬ ‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﯾ‬ ‫‪ .٩‬ﭼﺮا ﻫﯿﭻﯾ‬

‫‪) t١, ٢u, t٢, ٣u, t۴, ۵u‬اﻟﻒ‬ ‫‪) t١, ٢u, t٣, ۵u‬ب‬

‫‪ .١٠‬اﻟﻒ( ﺗﻤﺎم ﭘﻨﺞ اﻓﺮاز ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢, ٣u‬را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( ﺗﻤﺎم ﭘﺎﻧﺰده اﻓﺮاز ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢, ٣, ۴u‬را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .١١‬ﻗﻄﻌﮥ ‪ t١, ٢u‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ اﻓﺮاز از ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬ﺗﻌﻠﻖ دارد؟ ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٢‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢u‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎی ﭼﻨﺪﺗﺎ از اﻓﺮازﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬اﺳﺖ؟‬

‫ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬و ‪ t١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶u‬ﭼﻨﺪ اﻓﺮاز دارﻧﺪ؟‬ ‫‪ .١٣‬ﻫﺮﯾ‬

‫‪ .١۴‬در زﯾﺮ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺟﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺑﺮاﺑﺮ وﺟﻮد دارد‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫`‪) t٣x ` ١ | x P N, x‬اﻟﻒ‬
‫‪۴ R Nu‬‬ ‫`‪) t۴x ` ٢ | x P N, x‬ب‬
‫‪٣ R Nu‬‬

‫‪) t١٢x ´ ۴ | x P Nu‬ج‬ ‫‪) t۴x ` ٢ | x P W, x٣ R Nu‬د‬

‫‪) t۶x ` ٢ | x P Nu ´ t۴x ´ ٢ | x P Nu‬ھ‬

‫‪) t٣x ` ١ | x P Nu ´ t۴x ` ٢ | x P Nu‬و‬

‫‪) t۴x ´ ٢ | x P Nu ´ t۶x ` ٢ | x P Nu‬ز‬

‫‪) t۴x ` ٢ | x P Nu ´ t٣x ` ١ | x P Nu‬ح‬

‫? ?‬
‫‪ .١۵‬اﮔﺮ ‪ B “ tx | x P N, ٣ ď x ď ٨u ،A “ t ٢, ٣, ١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶u‬و‬

‫‪ ،C “ tx | x٢ P Z, ´٢ ď x ď ٢u‬آﻧﮕﺎه ﭼﻪ اﻋﺪادی در ﻧﺎﺣﯿﻪﻫﺎی ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮردۀ‬

‫ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﻗﺮار دارﻧﺪ؟‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪C‬‬

‫‪١۵‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻫﺎﺷﻮر ﺧﻮرده را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ؟‬ ‫‪ .١۶‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) pA X Bq ´ C Y pA X Cq ´ B Y pB X Cq ´ A‬اﻟﻒ‬
‫`‬ ‫` ˘‬ ‫` ˘‬ ‫˘‬

‫‪) pA X Bq Y pA X Cq Y pB X Cq ´ pA X B X Cq‬ب‬
‫`‬ ‫˘‬
‫`´‬ ‫¯˘‬
‫‪) pA Y B Y Cq ´ A ´ pB Y Cq Y B ´ pA Y Cq Y C ´ pA Y Bq‬ج‬
‫` ˘‬ ‫` ˘‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪C‬‬

‫رﻗﻤ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١٧‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﭘﻨﺞ ﻋﻀﻮی ‪ B ،A‬و ‪ C‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﻋﺪدﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌ ﯾ‬

‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه‪ ،‬اﻋﻀﺎی اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺟﻮاب دارد؟‬

‫‪A “ t١, ٢, ۵, . . . , . . . u‬‬ ‫‪npA X Bq “ ٣‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪¨ ¨ ¨ “ t۴, . . . , . . . , . . . , . . . u‬‬ ‫‪npA X Cq “ ٢‬‬
‫‪۶‬‬
‫‪¨ ¨ ¨ “ t٢, . . . , . . . , . . . , . . . u‬‬ ‫‪npC ´ Bq “ ٣‬‬

‫‪٨PB‬‬

‫ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫از ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬داﯾﺮهﻫﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺪامﯾ‬ ‫‪ .١٨‬در ﻫﺮﯾ‬

‫‪ pA ´ Bq X C‬ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬

‫)ج‬ ‫)د‬

‫‪ .١٩‬اﺟﺘﻤﺎع دو ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬و ‪ B‬دارای ‪ ۴٠‬ﻋﻀﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ A ´ B‬و ‪ B ´ A‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ A‬و ‪ ٩ ،B‬ﻋﻀﻮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬ ‫‪ ١٢‬و ‪ ١٨‬ﻋﻀﻮ دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ از ﻫﺮﯾ‬

‫اﺷﺘﺮاک آﻧﻬﺎ ‪ ۴‬ﻋﻀﻮ ﮐﻢ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻋﻀﻮﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎع دو ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﺗﺎ اﺳﺖ؟‬

‫‪١۶‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ B ،A .٢٠‬و ‪ C‬ﺳﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻧﺎﺗﻬ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬درﺳﺘ ﻫﺮﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻣﺜﺎل ﺑﺮای ‪ B ،A‬و ‪ C‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪.A´pBYCq “ pA´BqYpA´Cq‬‬

‫ب( ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻣﺜﺎل ﺑﺮای ‪ B ،A‬و ‪ C‬وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ‪.A´pBYCq ‰ pA´BqYpA´Cq‬‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪ .٢١‬اﮔﺮ ‪،B “ tx ` ١٧ | x P N, x ď ٢٠u ،A “ t x | x P Z, x ă ١٠٠٠u‬‬

‫‪ C “ t٢٠, ٢١, ٢٢, . . . , ٣٠u‬و ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﻧﻤﻮدار ون ﺳﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫ﻧﺎﺣﯿﮥ ﺳﺎﯾﻪ ﺧﻮردۀ ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﻨﺪ ﻋﻀﻮ دارد؟‬

‫‪A‬‬

‫‪ .٢٢‬ﺑﺮای ﺳﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﻟﺨﻮاه ‪ B ،A‬و ‪ ،C‬درﺳﺘ ﺗﺴﺎویﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬درﺳﺘ ﺗﺴﺎویﻫﺎ‬

‫ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ‬ ‫را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ون ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ و ﺑﺮای ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﻧﺎدرﺳﺖ ﯾ‬

‫آﻧﻬﺎ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪) pB X Cq ´ A “ pB ´ Aq X pC ´ Aq‬اﻟﻒ‬

‫‪) A ´ pB Y Cq “ pA ´ Bq X pA ´ Cq‬ب‬

‫‪ .٢٣‬اﮔﺮ ∅ “ ‪ A X B‬و ∅ “ ‪ ،A X C‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪام ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫∅ ‪) B X C ‰‬اﻟﻒ‬ ‫∅ “ ‪) B X C‬ب‬

‫∅ “ ‪) A X pB Y Cq‬ج‬ ‫∅ ‪) A X pB ´ Cq ‰‬د‬

‫‪ .٢۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .١٣٩۴ P B‬اﮔﺮ ‪ ١٣٩۴‬را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ A ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺪامﯾ‬

‫از راﺑﻄﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪) B Ď A‬اﻟﻒ‬ ‫∅ “ ‪) A ´ B‬ب‬

‫∅ ‪) A X B ‰‬ج‬ ‫∅ ‪) A ´ B ‰‬د‬

‫‪١٧‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫روز در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﯿﺪن ﻗﻬﻮه در ﺑﺎﺷ ﺎه ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺑﯿﻦ ﮐﻬ ﺸﺎنﻫﺎ‪» ،‬اﯾﻮِن ﺗﯿﺨ «‪ ،‬ﻋﻀﻮ‬ ‫‪ .٢۵‬ﯾ‬

‫ﺑﺮﺟﺴﺘﮥ اﯾﻦ ﺑﺎﺷ ﺎه ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﯿﺎده ﺷﺪن در ﺳﯿﺎرۀ »ﮔﺴﯿﻮد« ﺧﯿﻠ ﻣﺸ ﻞ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘ روی‬

‫ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎره ﻓﺮود آﻣﺪم‪ ،‬از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ دﯾﺪن آﻧﺠﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﭘﺸﯿﻤﺎن ﺷﺪم‪ .‬در آﻧﺠﺎ‬

‫ﻣﻮﺟﻮداﺗ ﻋﺠﯿﺐ زﻧﺪﮔ ﻣ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﺶ از ‪ ١٠٠٠‬ﻧﻔﺮ از ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺳﯿﺎره ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻮازم آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ ٨١١‬ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ »ﯾ ﭼﺸﻢ« داﺷﺘﻨﺪ! ‪ ٧۵٢‬ﻧﻔﺮ آﻧﻬﺎ »ﻣﻮﻣﺎری« ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨ روی ﺳﺮﺷﺎن ﺑﻪ‬

‫دم‬ ‫ﺟﺎی ﻣﻮ‪ ،‬ﻣﺎر رﺷﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد! ‪ ۴١٨‬ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ »ﭘﺎﻣﺎﻫ « ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﯾﻌﻨ ﺑﻪﺟﺎی ﭘﺎﻫﺎﯾﺸﺎن ﯾ‬

‫ﻣﺎﻫ داﺷﺘﻨﺪ‪ ۵٧٠ .‬ﻧﻔﺮﺷﺎن‪ ،‬ﻫﻢ ﯾ ﭼﺸﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻢ ﻣﻮﻣﺎری‪ ٣۵۶ .‬ﻧﻔﺮﺷﺎن‪ ،‬ﻫﻢ ﯾ ﭼﺸﻢ‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻢ ﭘﺎﻣﺎﻫ ‪ ٣۴٨ .‬ﻧﻔﺮﺷﺎن‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻮﻣﺎری ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻢ ﭘﺎﻣﺎﻫ ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ٢٩٧ ،‬ﻧﻔﺮ از اﯾﻦ‬

‫ﻋﺠﯿﺐاﻟﺨﻠﻘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﯾ ﭼﺸﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻮﻣﺎری و ﻫﻢ ﭘﺎﻣﺎﻫ ‪ .‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻦ‬

‫آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ«؛ در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﺎد »ﺗﺎراﻧﺘﻮف« ﮐﻪ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮت اﯾﻮِن ﺗﯿﺨ ﮔﻮش ﻣ ﮐﺮد‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﻦ ﻣ داﻧﻢ ﮐﻪ در آن ﺳﯿﺎره‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ ﯾ ﭼﺸﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ‬

‫ﻓﻘﻂ ﻣﻮﻣﺎری ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ ﭘﺎﻣﺎﻫ ‪«.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺗﺎراﻧﺘﻮف از ﭼﻪ راﻫ ﺗﻌﺪاد آن ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺠﯿﺐاﻟﺨﻠﻘﻪ را ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮد؟‬

‫ب( دﺳﺖﮐﻢ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﻮاز آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ؟‬

‫‪١٨‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﺑﯽشمارش‬

‫از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻫﺪف ﺷﻤﺎرش ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی داده ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺻﺮﻓﺎً‬ ‫در ﻫﯿﭻﯾ‬

‫ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺪون ﺷﻤﺮدنِ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ .١‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﭼﻬﺎر رﻗﻤ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﻗﻢﻫﺎی آﻧﻬﺎ ‪ ۴‬ﯾﺎ ‪ ۶‬اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﮐﺪامﯾ‬

‫از دو رﻧﮓ آﺑﯽ ﯾﺎ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺪول ‪ ٢ ˆ ٢‬ﺑﺎ ﯾ‬ ‫اﻟﻒ( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ ﺧﺎﻧﮥ ﯾ‬

‫اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی رﻧﮓآﻣﯿﺰی اﯾﻦ ﺟﺪول ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ب( اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ در ﭘﺮﺗﺎب ﻫﻤﺰﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﺳ ﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳ ﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ج( اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ C‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﯾ‬

‫را ﺑﺮرﺳ‬ ‫وﺣﯿﺪه‪ ،‬ﺻﺒﺎ و درﯾﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬درﺳﺘ راهﺣﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ وﺣﯿﺪه‬

‫ﺟﺪول ‪ ١ ˆ ۴‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ از رﻧﮓآﻣﯿﺰی ﺟﺪول ‪ ٢ ˆ ٢‬را ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل‪:‬‬

‫‪ÝÑ‬‬ ‫¨‬

‫اﮐﻨﻮن اﮔﺮ رﻧﮓ آﺑﯽ را ‪ ۴‬و رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ را ‪ ۶‬ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪ÝÑ‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫¨‬

‫ﺣﺎل ﺟﺪول ‪ ١ ˆ ۴‬ﺑﺎﻻ را ﻋﺪد ‪ ۴۴۶۴‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.npBq “ npSq‬‬

‫‪١٩‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫راهﺣﻞ ﺻﺒﺎ‬

‫از‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﭘﺸﺖ و روی ﺳ ﻪﻫﺎ اﻋﺪاد ‪ ۴‬و ‪ ۶‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾ‬

‫ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﭘﺮﺗﺎب اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺳ ﻪ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۴‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺮﺗﺎب ﺑﺎﻻ را ﻋﺪد ‪ ۴۶۴۴‬در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ ‪.npAq “ npSq‬‬

‫راهﺣﻞ درﯾﺎ‬

‫ﭼﻬﺎر ﺟﺎﯾ ﺎه زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺰارﮔﺎن‬ ‫ﺻﺪﮔﺎن‬ ‫دﻫ ﺎن‬ ‫ﯾ ﺎن‬

‫ﭘﺸﺖ و روی ﺳ ﻪ اﻋﺪاد ‪ ۴‬و ‪ ۶‬را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪ .‬ﻋﺪد رو ﺷﺪه در ﭘﺮﺗﺎبﻫﺎی اول‪ ،‬دوم‪ ،‬ﺳﻮم‬

‫و ﭼﻬﺎرم را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺟﺎﯾ ﺎهﻫﺎی ﯾ ﺎن‪ ،‬دﻫ ﺎن‪ ،‬ﺻﺪﮔﺎن و ﻫﺰارﮔﺎن ﺑﺎﻻ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.npCq “ npSq‬‬

‫ﺷﺶﺿﻠﻌ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪ .٢‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ ﻗﻄﺮﻫﺎی ﯾ‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫اﻋﻀﺎی ﮐﺪامﯾ‬

‫ﺧﻂ ﻫﻮاﯾﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﮐﺸﻮری ﺷﺶ ﺷﻬﺮ دارد ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دوﺗﺎ از آن ﺷﻬﺮﻫﺎ ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ ﺧﻄﻮط ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺗﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﺗﯿﻢﻫﺎی دﯾ ﺮِ ﮔﺮوه‪ ،‬ﯾ ﺑﺎر‬ ‫ب( ﺷﺶ ﺗﯿﻢ واﻟﯿﺒﺎل در ﯾ‬

‫از ﺑﺎزیﻫﺎی اﯾﻦ ﮔﺮوه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪۀ ﯾ‬ ‫ﺑﺎزی ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﯾ‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .٣‬ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﮑﻪ ﭘﺎرﭼﮥ ﻫﻢﻋﺮض‪ ،‬ﭘﺮﭼﻤ ﺑﺎ ﺳﻪ رﻧﮓ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺪوزﯾﻢ ﮐﻪ در آن ﺳﻪ ﺗﮑﻪ‬

‫‪ ،‬ﭘﺎرﭼﮥ‬ ‫از رﻧﮓﻫﺎی ﺳﺒﺰ‪ ،‬آﺑﯽ‪ ،‬ﻗﻬﻮهای ﯾﺎ ﻣﺸ‬ ‫اﻓﻘ دوﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺎرﭼﮥ ﺑﺎﻻ را ﯾ‬

‫از رﻧﮓﻫﺎی ﻗﺮﻣﺰ‬ ‫از رﻧﮓﻫﺎی ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﺻﻮرﺗ ﯾﺎ ﺑﻨﻔﺶ و ﭘﺎرﭼﮥ ﭘﺎﯾﯿﻨ را ﯾ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧ را ﯾ‬

‫ﯾﺎ زرد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﭘﺮﭼﻢ دوﺧﺖ‪،‬‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﮐﺪامﯾ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬

‫اﻟﻒ( اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ ،A‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﺳﻪرﻗﻤ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾ ﺎن‪ ،‬دﻫ ﺎن و ﺻﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ t۴, ۵u ،t١, ٢, ٣u‬و ‪ t۶, ٧, ٨, ٩u‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ‪ ٢‬ﺷﻠﻮار‪۴ ،‬‬ ‫از اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﺣﺎﻟﺘ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﯾ‬ ‫ب( ﻫﺮﯾ‬

‫ﺗﯿﭗ ﺑﺰﻧﺪ!‬ ‫ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ‪ ٣‬ﮐﺖ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﯾ‬

‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‪ ،‬در ﻓﺮوﺷ ﺎﻫ وﺟﻮد‬ ‫و ﭼﻬﺎر ﻗﺎﺷﻖ ﭼﺎﯾﺨﻮری‪ ،‬ﻫﻤ‬ ‫ج( دو ﻓﻨﺠﺎن‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻌﻠﺒ‬

‫دارد‪ .‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ C‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان از ﻣﯿﺎن اﯾﻦ‬

‫ﻟﻮازم‪ ،‬دو ﻗﻠﻢ ﮐﺎﻻ ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪٢١‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .۴‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﮐﺪام ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ؟‬

‫اﻟﻒ( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﭼﻬﺎر رﻗﻤ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ٣ ،٢ ،١‬و ‪ ۴‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫ﻣ ﺷﻮﻧﺪ و رﻗﻢ ﺗﮑﺮاری ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﭼﻬﺎر رﻗﻤ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ٣, ٣, ۶, ٨‬ﺳﺎﺧﺘﻪ‬

‫ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ج( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ C‬ﻫﻤﮥ ﮐﻠﻤﺎﺗ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺣﺮوف ‪ M, A, T, H‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫د( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ D‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی اﯾﺴﺘﺎدن ﻋﺮﻓﺎن‪ ،‬اﻟﯿﺎس‪ ،‬ﭘﻮرﯾﺎ و ﮐﯿﺎن در ﯾ‬

‫‪ .۵‬ﺟﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﺳﻪ رﻗﻤ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ١‬و ‪ ٢‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ب( اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد دو رﻗﻤ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ٢ ،١‬و ‪ ٣‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫)ﺗﮑﺮار رﻗﻢﻫﺎ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪(.‬‬

‫ج( از ﺷﻬﺮ ‪ x‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ‪ y‬ﺳﻪ ﺟﺎده وﺟﻮد دارد‪ .‬از ﺷﻬﺮ ‪ y‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ‪ z‬ﻧﯿﺰ ﺳﻪ ﺟﺎده وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ C‬ﻫﻤﮥ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان از ‪ x‬ﺑﻪ ‪ z‬رﻓﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺳ ﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫د( اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ D‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﺳﻪﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﯾ‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﯾ ﺮی ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬

‫اﻋﻀﺎی آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی آن ﺟﻔﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .۶‬ﺟﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( آﺷﭙﺰی ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺶ ﻏﺬای ﮐﺒﺎبﮐﻮﺑﯿﺪه‪ ،‬ﺷﯿﺶﻟﯿ ‪ ،١‬ﻗﺮﻣﻪﺳﺒﺰی‪ ،‬ﻟﻮﺑﯿﺎﭘﻠﻮ‪ ،‬ﻋﺪسﭘﻠﻮ و‬

‫ﺑﺎﻗﺎﻟ ﭘﻠﻮﺑﺎﮔﻮﺷﺖ را ﺑﺮای ﺷﺶ ﻣﺸﺘﺮی ارﺳﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ‬

‫از ﺳﻪ ﭘﯿ ﻣﻮﺗﻮری ﮐﻪ دارد‪ ،‬ﺑﺴﭙﺎرد‪.‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﺷﭙﺰ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺷﺶ ﻏﺬا را ﺑﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫ﺑﺴﭙﺮد!(‬ ‫ﭘﯿ‬ ‫)آﺷﭙﺰ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﺷﺶ ﻏﺬا را ﺑﻪ ﯾ‬

‫ب( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ‪ ٣‬رﻗﻤ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﻗﺎم ‪ ۵ ،۴ ،٣ ،٢ ،١‬و ‪ ۶‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫)ﺗﮑﺮار ارﻗﺎم ﻣﺠﺎز اﺳﺖ‪(.‬‬

‫ج( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ C‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ‪ ۶‬رﻗﻤ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﻗﺎم ‪ ٢ ،١‬و ‪ ٣‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫د( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ D‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺳﻪ ﺗﻮپ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ را در ﺷﺶ ﺟﻌﺒﮥ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬

‫ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﺟﻔﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺑﺎﻻ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ دﯾ ﺮی ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد‬

‫اﻋﻀﺎی آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی آن ﺟﻔﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫• در ﺗﻌﺪادی از ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ دو ﻋﺪد ﻫﻢرﻗﻢ ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫دو ﻋﺪد ﻫﻢرﻗﻢ‬

‫دو ﻋﺪد را ﻫﻢرﻗﻢ ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ رﻗﻢﻫﺎی دو ﻋﺪد ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﻋﺪاد ‪ ١٢‬و ‪ ٢١‬ﻫﻢرﻗﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ١٢‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪t١, ٢u‬‬

‫و ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ٢١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t٢, ١u‬اﺳﺖ و ‪.t١, ٢u “ t٢, ١u‬‬

‫‪»١‬ﺷﯿﺶ« در ﺗﺮﮐ ﻗﻔﻘﺎزی ﻫﻤﺎن »ﺳﯿﺦ« ﻓﺎرﺳ اﺳﺖ و »ﻟﯿ « ﻫﻢ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﺴﺒﺖ اﺳﺖ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ »ﺷﯿﺶﻟﯿ « ﯾﻌﻨ‬
‫و ﻏﯿﺮه‪.‬‬ ‫»ﺳﯿﺨ « و ﻣﻨﻈﻮر اﻟﺒﺘﻪ ﮐﺒﺎب ﺳﯿﺨ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺒﺎب ﺗﺎﺑﻪای و دﯾ‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .٧‬ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﺳﻪ رﻗﻤ را ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ ١٢٣‬ﻫﻢرﻗﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٨‬ده ﻋﺪد ﺳﻪ رﻗﻤ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ رﻗﻢﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ ١٢٣‬ﻫﻢرﻗﻢ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد دو رﻗﻤ ﺑﺎ رﻗﻢﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﻗﺎم ‪ ۴ ،٣ ،٢ ،١‬و ‪۵‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺑﭽﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﻋﺪاد ﻫﺮ ﺳﺘﻮن ﻫﻢرﻗﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬را ﻃﻮری در ﯾ‬

‫ردﯾﻒ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ و‬ ‫ب( ﻫﻤﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی دو ﻋﻀﻮی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬را در ﯾ‬

‫آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺟﺪول ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٠‬ﻋﺒﺎس ﺑﺎ رﻗﻢﻫﺎی ‪ ۴ ،٣ ،٢ ،١‬و ‪ ۵‬ﻫﻤﮥ ﻋﺪدﻫﺎی دورﻗﻤ را ﮐﻪ رﻗﻢ ﺗﮑﺮاری ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻋﺪادی را ﮐﻪ ﻋﺒﺎس ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت درﺑﺎرۀ‬

‫‪ npAq‬درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫اﻟﻒ( ‪ npAq‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﮐﻠﻤﺎت دوﺣﺮﻓ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﺮوف ‪ d ،c ،b ،a‬و ‪ e‬ﻣ ﺗﻮان ﺳﺎﺧﺖ‬

‫ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ در ﮐﻠﻤﺎت ﺣﺮف ﺗﮑﺮاری وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب( ‪ npAq‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی دو ﻋﻀﻮی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t۶, ٧, ٨, ٩, ١٠u‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ج( ‪ npAq‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی دو ﻋﻀﻮی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪.t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬‬

‫د( ‪ npAq‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان از ‪ ۵‬ﻟﻨﮕﻪ ﺟﻮراب ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪﻫﻢ‪ ،‬ﯾ‬

‫ﺟﻔﺖ ﺟﻮراب را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٢۴‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .١١‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﺳﻪ رﻗﻤ ﺑﺎ رﻗﻢﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ارﻗﺎم ‪ ۴ ،٣ ،٢ ،١‬و ‪۵‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ﺑﭽﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﻋﺪاد ﻫﺮ ﺳﺘﻮن ﺑﺎﻫﻢ ﻫﻢرﻗﻢ‬ ‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ S‬را ﻃﻮری در ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ردﯾﻒ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ و‬ ‫ب( ﻫﻤﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺳﻪ ﻋﻀﻮی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ t١, ٢, ٣, ۴, ۵u‬را در ﯾ‬

‫آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺟﺪول ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﮐﻪ از ﭘﻨﺞ ﺧﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺑﺮای‬

‫ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺴﺎﺑﻘﻪای اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ آﻗﺎ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪﻫﺎی‬ ‫ﺻﻒ‪ ،‬ﭘﺸﺖﺳﺮﻫﻢ ﺑﺎﯾﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ذﮐﺮ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﺪامﯾ‬ ‫ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﯾ‬

‫زﯾﺮ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﭘﻨﺞ ﻋﻀﻮی‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ‪ npAq‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺳﻪ ﻋﻀﻮی ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺳﻪ ﻋﻀﻮی‪.‬‬ ‫ب( ‪ npBq‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺳﻪ ﻋﻀﻮی ﯾ‬

‫ج( ﺗﻌﺪاد اﻋﺪاد ﺳﻪ رﻗﻤ ﮐﻪ رﻗﻢ ﺗﮑﺮاری ﻧﺪارﻧﺪ و ﻫﺮ ﺳﻪ رﻗﻢ آﻧﻬﺎ ﻓﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪npAq ˆ npBq.‬‬

‫‪ .١٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ ٩‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ رﻗﻢﻫﺎی آﻧﻬﺎ از ﭼﭗ ﺑﻪ‬

‫راﺳﺖ اﻓﺰاﯾﺸ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬رﻗﻢﻫﺎی اﻋﺪاد ‪ ۵٨‬و ‪ ١٢۵٧‬از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ اﻓﺰاﯾﺸ اﺳﺖ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی‬ ‫وﻟ رﻗﻢﻫﺎی اﻋﺪاد ‪ ۴٣‬و ‪ ١۴۵٨٨‬از ﭼﭗ ﺑﻪ راﺳﺖ اﻓﺰاﯾﺸ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﺪامﯾ‬

‫زﯾﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫اﻟﻒ( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻋﻀﻮ دارد‪.‬‬

‫ب( اﮔﺮ ‪ ،M “ t١, ٢, ٣, ۴, ۵, ۶, ٧, ٨, ٩u‬آﻧﮕﺎه ﺗﻌﺪاد زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪ M‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪npAq ` ١٠.‬‬

‫‪٢۵‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و اﺣﺘﻤﺎل‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .١‬ﺗﻌﺪاد اﻋﻀﺎی ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ در ﭘﺮﺗﺎب دو ﺳ ﻪ‬

‫ب( ‪t٠, ١u ˆ t٠, ١u‬‬

‫ج( ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺎﻧﻮادهای ﮐﻪ دو ﻓﺮزﻧﺪ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫د( ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان دو ﮐﺎرت از ﺑﯿﻦ ﭼﻬﺎر ﮐﺎرﺗ ﮐﻪ روی آﻧﻬﺎ اﻋﺪاد ‪،١‬‬

‫‪ ٣ ،٢‬و ‪ ۴‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪.‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﻪﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪ .٢‬در ﻫﺮﯾ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺳ ﻪ‬ ‫اﻟﻒ( دو ﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﯾ‬

‫ب( ﭘﺮﺗﺎب دو ﺗﺎس ﺷﺶوﺟﻬ‬

‫ﻓﺮزﻧﺪ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬ ‫ج( دو ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫دوازدهوﺟﻬ و دﯾ ﺮی‬ ‫د( ﭘﺮﺗﺎب دو ﺗﺎس ﮐﻪ ﯾ‬

‫ﺑﯿﺴﺖوﺟﻬ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﮐﺪام ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ﻣﻌﺎدل ‪ t٢, ٣, ۵u ˆ t٢, ٣, ۵u‬اﺳﺖ؟‬

‫اﻟﻒ( ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺮﺗﺎب دو ﺗﺎس‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺗﺎس ﻋﺪد اول ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺎس ﻋﺪد اول ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺮﺗﺎب دو ﺗﺎس‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ‬

‫ج( ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺮﺗﺎب دو ﺗﺎس ﻣﺠﻤﻮع دو ﻋﺪد رو ﺷﺪه ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١١‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫د( ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺮﺗﺎب دو ﺗﺎس ﻣﺠﻤﻮع اﻋﺪاد ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺪدی ﺑﯿﻦ ‪ ٣‬و ‪ ١١‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢۶‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫‪ .۴‬ﺳ ﻪای را ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدهاﯾﻢ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎر ﺳﻮم رو آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ .۵‬ﺳ ﻪای را ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﺑﺎر دوم رو آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ دﻗﯿﻘﺎً دوﺑﺎر رو آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ .۶‬ﺳ ﻪای را ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺑﺎر رو آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ دﻗﯿﻘﺎً ﺳﻪ ﺑﺎر رو آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٧‬ﻓﺮزﻧﺪ دوم ﺧﺎﻧﻮادۀ رﺟﺒﯽ در راه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪ اول اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ‬

‫ﻓﺮزﻧﺪ دوم دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫از ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯿﺎن‬ ‫ﻣﺴﺎﺑﻘﮥ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮﺣﻠﮥ آﺧﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺮی از ﯾ‬ ‫‪ .٨‬ﻋﺎﻃﻔﻪ در ﯾ‬

‫ﮐﻼس ﻧﻬﻢ اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺮزﻧﺪ دارﯾﺪ؟« ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﭘﺎﺳﺦ داد‪» :‬دو ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻪ ﯾ‬

‫از ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﺑ ﻮﯾﯿﺪ‪ «.‬ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ‬ ‫دﯾ ﺮی ﮐﻼس ﻫﻔﺘﻢ«‪ .‬ﻣﺠﺮی ﮔﻔﺖ‪» :‬ﻟﻄﻔﺎً ﺟﻨﺴﯿﺖ ﯾ‬

‫ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﺴﺮ«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺮی ﺑﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻨﺴﯿﺖ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ ﺧﺎﻧﻮاده را درﺳﺖ‬

‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗﻮﻣﺎن ﺟﺎﯾﺰۀ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ را ﻣ ﺑﺮد‪ .‬ﻋﺎﻃﻔﻪ ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ وﻗﺖ ﺧﻮاﺳﺖ و‬ ‫ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﯾ‬

‫ﻣﺠﺮی رو ﺑﻪ دورﺑﯿﻦ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺎم ﺑﺎزرﮔﺎﻧ ‪ ،‬ﺑﺎ اداﻣﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬

‫ﺑﻮد‪«.‬‬

‫اﻟﻒ( در اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ از ﭘﺎی ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺳﺮاغ راﯾﺎﻧﻪاش رﻓﺖ‪ .‬او ﻓﺮزﻧﺪ دﺧﺘﺮ‬

‫و ﭘﺴﺮ را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ اﻋﺪاد ‪ ١‬و ‪ ٢‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓ‬

‫از ﺑﯿﻦ اﻋﺪاد ‪ ١‬و ‪ ،٢‬دو ﻋﺪد ﭼﺎپ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ راﯾﺎﻧﻪ اﻋﺪاد ‪ ١, ١‬را ﭼﺎپ ﮐﻨﺪ‬

‫ﯾﻌﻨ ﻫﺮ دو ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را اﺑﺘﺪا ﺻﺪ ﺑﺎر‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻫﺰار ﺑﺎر‪،‬‬

‫‪٢٧‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ﺟﺪول‬ ‫ﺑﻌﺪ دهﻫﺰار ﺑﺎر و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺻﺪﻫﺰار ﺑﺎر اﺟﺮا ﮐﺮد و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه را در ﯾ‬

‫ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫ﭼﺎپ ﺷﺪن ‪٢, ٢‬‬ ‫ﭼﺎپ ﺷﺪن ‪٢, ١‬‬ ‫ﭼﺎپ ﺷﺪن ‪١, ٢‬‬ ‫ﭼﺎپ ﺷﺪن ‪١, ١‬‬ ‫اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪ ٢٨‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٣۴‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢٠‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ١٨‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ١٠٠‬ﺑﺎر‬

‫‪ ٢۵٠‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۴٧‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢٣٩‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۶۴‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ١٠٠٠‬ﺑﺎر‬

‫‪ ٢۴٨٣‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۴٩٣‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۵٠۵‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۵١٩‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ١٠٠٠٠‬ﺑﺎر‬

‫‪ ٢۵١١٧‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۵٠٩۶‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۵١٠٠‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ٢۴۶١٧‬ﺑﺎر‬ ‫‪ ١٠٠٠٠٠‬ﺑﺎر‬

‫از ﺑﭽﻪﻫﺎی ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ‪ ،‬ﭘﺴﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺣﺎﻟﺖ ‪١, ١‬‬ ‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﯾ‬

‫ﺑﻪ درد ﻧﻤ ﺧﻮرد! ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺟﺪول ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺲ اﻧﺘﺨﺎب ‪) ٢, ٢‬ﺷﺎﻧﺲ ﭘﺴﺮ ﺑﻮدن‬

‫ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ( و ﺷﺎﻧﺲ اﻧﺘﺨﺎب ‪ ١, ٢‬ﯾﺎ ‪) ٢, ١‬ﺷﺎﻧﺲ دﺧﺘﺮ ﺑﻮدن ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ(‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت‬

‫زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺎﻧﺲ اﻧﺘﺨﺎب ‪ ١, ٢‬ﯾﺎ ‪٢, ١‬‬ ‫ﺷﺎﻧﺲ اﻧﺘﺨﺎب ‪٢, ٢‬‬ ‫اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬

‫‪٣۴`٢٠‬‬ ‫‪٢٨‬‬
‫‪٢٨`٣۴`٢٠‬‬
‫‪»٠٫۶۵٨۵‬‬ ‫‪٢٨`٣۴`٢٠‬‬
‫‪»٠٫٣۴١۴‬‬ ‫‪ ١٠٠‬ﺑﺎر‬

‫‪٢۴٧`٢٣٩‬‬ ‫‪٢۵٠‬‬
‫‪٢۵٠`٢۴٧`٢٣٩‬‬
‫‪»٠٫۶۶٠٣‬‬ ‫‪٢۵٠`٢۴٧`٢٣٩‬‬
‫‪»٠٫٣٣٩۶‬‬ ‫‪ ١٠٠٠‬ﺑﺎر‬

‫‪٢۴٩٣`٢۵٠۵‬‬ ‫‪٢۴٨٣‬‬
‫‪٢۴٨٣`٢۴٩٣`٢۵٠۵‬‬
‫‪»٠٫۶۶٨٠‬‬ ‫‪٢۴٨٣`٢۴٩٣`٢۵٠۵‬‬
‫‪»٠٫٣٣١٩‬‬ ‫‪ ١٠٠٠٠‬ﺑﺎر‬

‫‪٢۵٠٩۶`٢۵١٠٠‬‬ ‫‪٢۵١١٧‬‬
‫‪٢۵١١٧`٢۵٠٩۶`٢۵١٠٠‬‬
‫‪»٠٫۶۶۶۴‬‬ ‫‪٢۵١١٧`٢۵٠٩۶`٢۵١٠٠‬‬
‫‪»٠٫٣٣٣۵‬‬ ‫‪ ١٠٠٠٠٠‬ﺑﺎر‬

‫ﭼﻮن ﺑﺎ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺼﺎدﻓ ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺲ اﯾﻨﮑﻪ ‪ ٢, ٢‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺑﻪ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ ﭘﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻧﺰدﯾ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻋﺪد‬

‫ﭼﻮن ﺑﺎ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد دﻓﻌﺎت آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺼﺎدﻓ ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺲ اﯾﻨﮑﻪ ‪ ١, ٢‬ﯾﺎ ‪ ٢, ١‬اﻧﺘﺨﺎب‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ دﺧﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻧﺰدﯾ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺪد‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﺮی ﺑ ﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ دﺧﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪﻧﺶ‬

‫دو ﺑﺮاﺑﺮ وﻗﺘ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻮﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درﺑﺎرۀ درﺳﺘ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﺑﺎ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ب( در ﺷﯿﺮاز‪ ،‬دو ﺧﻮاﻫﺮ درﺑﺎرۀ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪن ﻋﺎﻃﻔﻪ‪ ،‬در ﺑﺤﺚ ﺑﺎ ﯾ ﺪﯾ ﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ آوردﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬

‫ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ دﺧﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﭘﺴﺮ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﯾ‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫دﺧﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻓﺮﻗ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻋﺎﻃﻔﻪ‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﭘﺴﺮ و ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫‪٢‬‬ ‫دﯾ ﺮ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬

‫ﺑ ﻮﯾﺪ ﭘﺴﺮ ﯾﺎ دﺧﺘﺮ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮاﻫﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ‬

‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ و اﺑﺘﺪا‬ ‫اﮔﺮ ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫“‬ ‫‪‰‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ‬

‫از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﻧﻤ ﮔﻔﺖ ﯾ‬

‫ﻣﻤ ﻦ داﺷﺘﻦ دو ﻓﺮزﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻮد‪:‬‬

‫‪ ‰‬دﺧﺘﺮ “ ‪ ‰‬دﺧﺘﺮ “ ‪ ‰‬ﭘﺴﺮ “ ‪ ‰‬ﭘﺴﺮ “ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻓﺮزﻧﺪ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ‬
‫دﺧﺘﺮ ‪ ,‬ﭘﺴﺮ ‪ ,‬دﺧﺘﺮ ‪,‬‬

‫از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ در واﻗﻊ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫اﻣﺎ ﭼﻮن ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ ﯾ‬

‫از ﭼﻬﺎر ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬

‫‪ S‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ‪ A ،‬ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ ﭘﺴﺮ ﺑﻮدن ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ و ‪ B‬ﭘﯿﺸﺎﻣﺪ دﺧﺘﺮ‬

‫ﺑﻮدن ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫ﭘﺴﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ‬
‫“!‬ ‫‪‰‬‬ ‫“‬ ‫‪‰‬‬ ‫“‬ ‫‪‰‬‬ ‫)‬
‫“‪S‬‬ ‫ﭘﺴﺮ ‪ ,‬دﺧﺘﺮ ‪ ,‬ﭘﺴﺮ‬ ‫‪,‬‬
‫ﭘﺴﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮ‬
‫) ‪!“ ‰‬‬ ‫“!‬ ‫‪‰‬‬ ‫)‪ ‰‬دﺧﺘﺮ “‬
‫“‪A‬‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫‪,‬‬ ‫‪B‬‬ ‫“‬ ‫دﺧﺘﺮ‬ ‫‪,‬‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪:‬‬
‫‪npAq‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪npBq‬‬ ‫‪٢‬‬
‫“ ‪P pAq‬‬ ‫“ ‪“ , P pBq‬‬ ‫¨ “‬
‫‪npSq‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪npSq‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑ ﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ دﺧﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﺮا اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻧﺎدرﺳﺖ و اﺳﺘﺪﻻل ﺧﻮاﻫﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪٢٩‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫ج( در ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﮐﻨﺪُری و ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺴﻌﻮدی در »ﻋﻄﺎری ﻃﯿﺮاﻧ «‪ ،‬ﻣﺸﻐﻮل ﺧﺮﯾﺪ و‬

‫دﯾﺪن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﮐﺘﺮ ﮐﻨﺪُری ﺑﻪ ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺴﻌﻮدی و آﻗﺎی ﻃﯿﺮاﻧ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ‬
‫‪ ‰‬ﺟﻨﺴﯿﺘ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﮔﻔﺖ‪“ .‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ «.‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ‬
‫ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﺮ اﺳﺎس‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﺑﺤﺚ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل دﮐﺘﺮ ﮐﻨﺪُری‬

‫از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ را اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﺟﻨﺴﯿﺖ ﯾ‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪ ı‬دﺧﺘﺮ ” ‪ ı‬دﺧﺘﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ”‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫ﭘﺴﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ‬
‫‪ ‰‬ﭘﺴﺮ “‬
‫و‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ دو ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﯾ‬
‫‪ ‰‬ﭘﺴﺮ “‬
‫دﺧﺘﺮ ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺎﻧﺲ ﻋﺎﻃﻔﻪ در ﺑﺮدن ﯾ‬

‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗﻮﻣﺎن‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎهﭘﻨﺠﺎه اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل آﻗﺎی ﻃﯿﺮاﻧ‬

‫ﮔﻔﺖ‪“ .‬‬ ‫‪ ‰‬ﺟﻨﺴﯿﺘ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ‬
‫‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس‬

‫‪ ı‬ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ” ﺟﻨﺴﯿﺘ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﮔﻔﺖ‪.‬‬

‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬

‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑ ﻮﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ دﺧﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪﻧﺶ دو ﺑﺮاﺑﺮ وﻗﺘ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻮﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٠‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺴﻌﻮدی‬

‫از ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎﺷﺎﭼ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾ‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ ı‬دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ ” ‪ ı‬دﺧﺘﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ” ‪ ı‬دﺧﺘﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ ” ‪ ı‬ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ”‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪.‬‬
‫ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ‬ ‫ﭘﺴﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ‬ ‫دﺧﺘﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫‪ ‰‬ﭘﺴﺮ اول “ ‪ ‰‬ﭘﺴﺮ دوم “‬
‫ﭘﺴﺮ اول‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮزﻧﺪِ ﺑﺎ ﺟﻨﺴﯿﺖ ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬ﭘﺴﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺴﺮ دوم ‪،‬‬
‫‪ ‰‬ﭘﺴﺮ “‬
‫دﺧﺘﺮ ‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻋﺎﻃﻔﻪ ﺑ ﻮﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫و‬

‫دﯾ ﺮ ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺮﻧﺪه ﺷﺪﻧﺶ دو ﺑﺮاﺑﺮ وﻗﺘ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑ ﻮﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪ دﯾ ﺮ دﺧﺘﺮ‬

‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫درﺑﺎرۀ درﺳﺘ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎی ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬اﻟﻒ( ﭘﮋﻣﺎن ﺳ ﻪای را دوﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳ ﻪ ﺑﺎر اول رو آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ‬

‫ﺑﺎر دوم ﻧﯿﺰ رو آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫از ﭘﺮﺗﺎبﻫﺎ اﻃﻼع‬ ‫ب( ﻣﻨﯿﮋه ﺳ ﻪای را دوﺑﺎر ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ از رو آﻣﺪن ﺳ ﻪ در ﯾ‬

‫ﭘﺮﺗﺎب ﻧﯿﺰ ﺳ ﻪ رو آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ در آن ﯾ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺑﺠﺪ‬

‫اﻟﻒ‪ ،‬ب‪ ،‬ج‪ ،‬د‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ را دﯾﺪهاﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﭘﺮﺳﯿﺪهاﯾﺪ‪ :‬اﯾﻦ‬

‫دﯾ ﺮ ﭼﻪ ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ اﺳﺖ؟‬

‫در ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻋﺮان اﯾﺮاﻧ ﻧﻮﻋ ﻋﺪد ﻧﻮﯾﺴ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺣﺮفﻫﺎی اﻟﻔﺒﺎ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن‬

‫»ﺣﺴﺎب ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ« ﯾﺎ »ﻣﺎده ﺗﺎرﯾﺦ« ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﯿﻮه‪ ،‬ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ ﺑﻪ ﺷ ﻞ زﯾﺮ‬

‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫اَﺑﺠﺪ ﻫﻮز ﺣﻄ ﮐﻠﻤﻦ ﺳﻌﻔَﺺ ُﻗﺮِﺷَﺖ ﺛَﺨَﺬ ﺿﻈَﻎ‪.‬‬

‫‪٣١‬‬
 ‫ﻤﻮﻋﻪھﺎ‬

‫از اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻌﻨﺎی ﺧﺎﺻ ﻧﺪارﻧﺪ! راﺑﻄﮥ ﺣﺮفﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺑﻪ ﺷ ﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻫﯿﭻ ﯾ‬

‫ع‬ ‫س‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ک‬ ‫ی‬ ‫ط‬ ‫ح‬ ‫ز‬ ‫و‬ ‫ﻫـ‬ ‫د‬ ‫ج‬ ‫ب‬ ‫اﻟﻒ‬

‫‪٧٠‬‬ ‫‪۶٠‬‬ ‫‪۵٠‬‬ ‫‪۴٠‬‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪٢٠‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫از ﺣﺮوف دﯾ ﺮ ﺑﻪ ﺷ ﻞ‬ ‫ﻫﺮ ﻋﺪد ﺑﻪ ﺣﺮﻓ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻی آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﯾ‬

‫ﻋﺪد ﻣﺮﺑﻮطاﻧﺪ‪:‬‬ ‫زﯾﺮ ﺑﻪ ﯾ‬

‫غ‬ ‫ظ‬ ‫ض‬ ‫ذ‬ ‫خ‬ ‫ث‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫ر‬ ‫ق‬ ‫ص‬ ‫ف‬

‫‪١٠٠٠‬‬ ‫‪٩٠٠‬‬ ‫‪٨٠٠‬‬ ‫‪٧٠٠‬‬ ‫‪۶٠٠‬‬ ‫‪۵٠٠‬‬ ‫‪۴٠٠‬‬ ‫‪٣٠٠‬‬ ‫‪٢٠٠‬‬ ‫‪١٠٠‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫‪٨٠‬‬

‫ﻋﺒﺎرت ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﯾﺎ ﯾ‬ ‫ﻋﺪد را ﺑﺎ ﯾ‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻋﺪاد و ﺣﺮوف ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮان ﯾ‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﺎه ﺷﯿﺦ اﺑﻮاﺳﺤﺎق ﺷﯿﺮازی را در ﺑﯿﺖِ‪:‬‬

‫ﻫﺴﺖ ﺗﺎرﯾﺦ وﻓﺎت ﺷﻪ ﻣﺸ ﯿﻦ ﮐﺎﮐﻞ‬ ‫ﺑﻠﺒﻞ و ﺳﺮو و ﺳﻤﻦ و ﯾﺎﺳﻤﻦ و ﻻﻟﻪ و ﮔﻞ‬

‫آورده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺴﺎب ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫ﺳﻤﻦ “ ‪١۵٠‬‬ ‫ﺳﺮو “ ‪٢۶۶‬‬ ‫ﺑﻠﺒﻞ “ ‪۶۴‬‬

‫ﮔﻞ “ ‪۵٠‬‬ ‫ﻻﻟﻪ “ ‪۶۶‬‬ ‫ﯾﺎﺳﻤﻦ “ ‪١۶١‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ اﻋﺪاد ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ ٧۵٧‬ﮐﻪ ﺳﺎل ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺑﻮاﺳﺤﺎق اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻈﻔﺮاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎه ﻗﺎﺟﺎر )ﺗﺼﻮﯾﺮ زﯾﺮ( در ﺳﺎل ‪ ١٣٢۴‬ﻫﺠﺮی ﻗﻤﺮی ﺑﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ »ﻋﺪل ﻣﻈﻔﺮ« ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺴﺎب ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ »ﻋﺪل ﻣﻈﻔﺮ« ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻋﺪد ‪١٣٢۴‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎرت ﺑﺮای ﺳﺎل ﺗﻮﻟﺪ ﺧﻮد ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫‪٣٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١١‬‬
‫ﻓﺼﻞ‬
‫‪١۵‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۴‬‬
‫������ �����‬

‫‪٩‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪١٨‬‬

‫‪١٨‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۵‬‬ ‫‪١١‬‬

‫‪١١‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١١‬‬

‫‪١٨‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١۵‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪٧‬‬ ‫‪١۵‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١٨‬‬

‫‪۴‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١٧‬‬
‫‪١٧‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١٠‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪١٧‬‬ ‫‪١٠‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١٠‬‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪١٣‬‬

‫‪١‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪١١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪٢‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪١٧‬‬

‫‪١١‬‬ ‫‪١۴‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۶‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١١‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪١٩‬‬
‫‪١٩‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۶‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪١١‬‬

‫‪١١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١١‬‬

‫‪١٩‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١۶‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪٨‬‬

‫‪٨‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١۶‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١٩‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۵‬‬

‫‪۵‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪١٨‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١٧‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢١‬‬
‫‪٢١‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪١۵‬‬ ‫‪١٨‬‬ ‫‪٨‬‬

‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٣‬‬
‫‪١٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٨‬‬

‫‪٢١‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪١٧‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪١٨‬‬ ‫‪١٣‬‬

‫‪١٣‬‬ ‫‪١٨‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪١٩‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪١٧‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪٢١‬‬

‫�� ����� ���� ������ �� ������ ������� ������� ��� ����� ���� ����� �������‬
‫?‬
‫و�� ��� ����� ��� ����� ����� ���� ������� ���� �� ��� ���� ������ ����� ‪ ٢‬و‬

‫‪��������� ����� π‬‬

 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫ﻋﺪدﻫﺎی ﮔﻮﯾﺎ‬

‫از ﭼﻬﺎر ﮐﺴﺮ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻦ دو ﮐﺴﺮ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .١‬در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﮐﺪامﯾ‬
‫‪٢ ٣‬‬ ‫‪١٧ ٩١ ٨٧ ۶۵‬‬ ‫‪٧ ۵‬‬ ‫‪٢٣ ۵١ ١١٣ ١١٩‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫)ب‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪, ,‬‬ ‫‪,‬‬
‫‪٣ ۴‬‬ ‫‪٢۴ ١٢٠ ١٢٠ ٩۶‬‬ ‫‪۵ ٣‬‬ ‫‪١۵ ۴۵ ٧۵ ٩٠‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﯾ‬ ‫‪ .٢‬ﮐﺪامﯾ‬

‫ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( دو ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ﮐﻤﺘﺮ از ﯾ‬

‫ب( ﮐﻮﭼ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ﻣﺜﺒﺖ‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٣‬‬ ‫و‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﯿﻦ‬ ‫ج( ﯾ‬

‫‪ .٣‬اﺑﺘﺪا ﻫﺮ ﺟﻔﺖ از ﮐﺴﺮﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮐﺴﺮی ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﮐﺴﺮ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻣﺨﺮج آن ‪ ٢۴‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٣ ٢‬‬ ‫‪٢ ١‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪,‬‬ ‫)ب‬ ‫‪,‬‬
‫‪٧ ۵‬‬ ‫‪۵ ٣‬‬
‫‪. ab ă‬‬ ‫‪a`c‬‬
‫‪b`d‬‬ ‫‪ă‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪ ، ab ă‬آﻧﮕﺎه‬ ‫‪c‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪ .۴‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ c ،b ،a‬و ‪ d‬ﭼﻬﺎر ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬

‫ﻣﺮﯾﻢ و ﻣﻠﯿﺤﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ راهﺣﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا راهﺣﻞ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ را ﺑﺮرﺳ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ راهﺣﻞ دﯾ ﺮی اراﺋﻪ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻣﺮﯾﻢ‬

‫‪a‬‬ ‫در ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ روﺑﻪرو‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺴﺎﺣﺖ دو ﻧﺎﺣﯿﮥ آﺑﯽ و‬

‫‪b‬‬

‫‪d‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪﻫﺎی آﺑﯽ‪،‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b‬‬ ‫زرد ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪b`d‬‬
‫‪١‬‬ ‫ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺴﺎﺣﺖ‬ ‫‪a`c‬‬
‫‪b`d‬‬ ‫زرد و ﺻﻮرﺗ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪b‬‬
‫‪b`d‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻧﺎﺣﯿﮥ آﺑﯽ‪ ،‬زرد‪ ،‬ﺻﻮرﺗ و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬
‫‪c‬‬
‫‪d‬‬
‫‪. ab ă‬‬ ‫‪a`c‬‬
‫‪b`d‬‬ ‫‪ă‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪d‬‬ ‫ﺑﺎ ‪ . dc‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ‪:‬‬

‫‪٣۴‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫راهﺣﻞ ﻣﻠﯿﺤﻪ‬

‫ﮐﺎﺳﻪ‪،‬‬ ‫در ‪ b‬ﮔﺮم آب ﺣﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در ﯾ‬ ‫ﻟﯿﻮان‪ a ،‬ﮔﺮم ﻧﻤ‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﯾ‬

‫ﭘﺎرچ‪،‬‬ ‫در ‪ d‬ﮔﺮم آب ﻣﺤﻠﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ دو ﻣﺤﻠﻮل را داﺧﻞ ﯾ‬ ‫‪ c‬ﮔﺮم ﻧﻤ‬

‫و ‪ b ` d‬ﮔﺮم آب‬ ‫رویﻫﻢ ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﺤﻠﻮل داﺧﻞ ﭘﺎرچ‪ a ` c ،‬ﮔﺮم ﻧﻤ‬

‫دارد‪ .‬ﺣﺎل ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل داﺧﻞ ﻟﯿﻮان ﮐﻤﺘﺮ از ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل داﺧﻞ‬

‫داﺧﻞ ﻟﯿﻮان ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫داﺧﻞ ﮐﺎﺳﻪ ﺷﻮرﺗﺮ از آبﻧﻤ‬ ‫ﮐﺎﺳﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﻪﻋﺒﺎرتِدﯾ ﺮ آبﻧﻤ‬

‫‪ .( ab ă‬دراﯾﻦﺻﻮرت ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل داﺧﻞ ﭘﺎرچ از ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل داﺧﻞ‬ ‫‪c‬‬

‫‪d‬‬ ‫ﯾﻌﻨ‬

‫ﻟﯿﻮان ﺑﯿﺸﺘﺮ و از ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺤﻠﻮل داﺧﻞ ﮐﺎﺳﻪ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ ‪:‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a`c‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪ă‬‬ ‫¨ ‪ă‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b`d‬‬ ‫‪d‬‬

‫‪ .۵‬در ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻗﺒﻞ‪ ،‬آﯾﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻋﺪد ‪ c ،b ،a‬و ‪ d‬ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫‪ .۶‬ﺗﻼش ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ دو ﻋﺪد زﯾﺮ‪ ،‬ﻋﺪدی ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٢٣‬‬ ‫‪٢٣٢٣٢٣‬‬
‫‪,‬‬
‫‪٩٩‬‬ ‫‪٩٩٩٩٩٩‬‬
‫‪٧‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪١٠‬‬ ‫‪ă‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪ă‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪ .٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ c‬و ‪ d‬دو ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ c‬و ‪ d‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ‬

‫و ‪ d ă ٢٠‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٨‬داﻧﺎ و ﻣﺎﻧﺎ ﻣ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻋﺪد ‪ ٠ ٧٢‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﮐﺴﺮی ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت آن ﺻﺤﯿﺢ و‬

‫را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺮﺟﺶ ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راهﺣﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫راهﺣﻞ داﻧﺎ‬

‫ﭼﻮن ﻫﻤﮥ ارﻗﺎم ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰِ ﻋﺪد ¨ ¨ ¨ ‪ ٠٫٧٢٧٢٧٢‬داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش ﻗﺮار دارﻧﺪ‪،‬‬

‫ﮐﺎرﻣﺎن ﺳﺎدهﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا رﻗﻢﻫﺎی ﻋﺪد ¨ ¨ ¨ ‪ ٠٫٧٢٧٢٧٢‬را ﻃﻮری ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬

‫ﮐﻪ ارﻗﺎم داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ ﺑﺎر ﻗﺒﻞ از ﻣﻤﯿﺰ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﺪد‬

‫‪٣۵‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫¨ ¨ ¨ ‪ ٧٢٫٧٢٧٢٧٢‬ﮐﻪ ‪ ١٠٠‬ﺑﺮاﺑﺮ ¨ ¨ ¨ ‪ ٠٫٧٢٧٢٧٢‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ¨ ¨ ¨ ‪ ٧٢٫٧٢٧٢٧٢ ¨ ¨ ¨ ،٠٫٧٢٧٢٧٢‬و ﻋﻤﻞ ﺗﻔﺮﯾﻖ‪ ،‬ارﻗﺎم ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ را‬

‫ﻧﺎﺑﻮد ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪٧٢٫٧٢٧٢٧٢ ¨ ¨ ¨ ´ ٠٫٧٢٧٢٧٢ ¨ ¨ ¨ “ ٧٢.‬‬

‫ﯾﻌﻨ ‪ ٩٩‬ﺑﺮاﺑﺮ ¨ ¨ ¨ ‪ ٠٫٧٢٧٢٧٢‬ﻣﺴﺎوی ﺑﺎ ‪ ٧٢‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ¨ ¨ ¨ ‪ ٠٫٧٢٧٢٧٢‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬

‫‪٧٢‬‬
‫‪. ٩٩‬‬ ‫ﺑﺎ‬

‫راهﺣﻞ ﻣﺎﻧﺎ‬

‫‪a “ ٠ ٧٢ ùñ ١٠٠a “ ٧٢ ٧٢‬‬

‫‪ùñ ١٠٠a ´ a “ ٧٢ ٧٢ ´ ٠ ٧٢‬‬

‫‪ùñ ٩٩a “ ٧٢‬‬

‫‪٧٢‬‬
‫“ ‪ùñ a‬‬ ‫¨‬
‫‪٩٩‬‬

‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ را ﺑﻪ ﮐﺴﺮی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت آن ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﺨﺮﺟﺶ ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٩‬ﻫﺮﯾ‬

‫‪) ٠ ٧‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ١ ٣‬ب‬ ‫‪) ١٢ ٢٣‬ج‬ ‫‪) ´٢ ١۶٨‬د‬

‫‪ .١٠‬داﻧﺎ و ﻣﺎﻧﺎ اﯾﻦﺑﺎر ﻣ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻋﺪد ‪ ١ ٣٢۵٧‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﮐﺴﺮی ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت آن ﺻﺤﯿﺢ‬

‫را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫و ﻣﺨﺮﺟﺶ ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راهﺣﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫راهﺣﻞ داﻧﺎ‬

‫ﭼﻮن ﻫﻤﮥ ارﻗﺎم ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰِ ﻋﺪد ¨ ¨ ¨ ‪ ١٫٣٢۵٧۵٧۵٧‬داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش ﻗﺮار ﻧﺪارﻧﺪ‪،‬‬

‫ﭘﺲ ﮐﺎرﻣﺎن ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ؛ ﭼﻮن ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﯾ ﺑﺎر ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮدن رﻗﻢﻫﺎ‪ ،‬رﻗﻢﻫﺎی‬

‫‪٣۶‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺑﺘﺪا رﻗﻢﻫﺎی ﻋﺪد ¨ ¨ ¨ ‪ ١٫٣٢۵٧۵٧۵٧‬را‬

‫ﻃﻮری ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ارﻗﺎم داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ‬

‫ﻋﺪد ¨ ¨ ¨ ‪ ١٣٢٫۵٧۵٧۵٧‬ﮐﻪ ‪ ١٠٠‬ﺑﺮاﺑﺮ ¨ ¨ ¨ ‪ ١٫٣٢۵٧۵٧۵٧‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ رﻗﻢﻫﺎی ¨ ¨ ¨ ‪ ١٣٢٫۵٧۵٧۵٧‬را ﻃﻮری ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ارﻗﺎم داﺧﻞ دورۀ‬

‫ﮔﺮدش ﺣﺪاﻗﻞ ﯾ ﺑﺎر ﻗﺒﻞ از ﻣﻤﯿﺰ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺪد ¨ ¨ ¨ ‪١٣٢۵٧٫۵٧۵٧۵٧‬‬

‫ﮐﻪ ‪ ١٠٠٠٠‬ﺑﺮاﺑﺮ ¨ ¨ ¨ ‪ ١٫٣٢۵٧۵٧۵٧‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫¨ ¨ ¨ ‪ ١٣٢٫۵٧۵٧۵٧ ¨ ¨ ¨ ،١٣٢۵٧٫۵٧۵٧۵٧‬و ﻋﻤﻞ ﺗﻔﺮﯾﻖ‪ ،‬ارﻗﺎم ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ را ﻧﺎﺑﻮد‬

‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪١٣٢۵٧٫۵٧۵٧۵٧ ¨ ¨ ¨ ´ ١٣٢٫۵٧۵٧۵٧ ¨ ¨ ¨ “ ١٣١٢۵.‬‬

‫ﭘﺲ‬ ‫‪ ٩٩٠٠‬ﺑﺮاﺑﺮ ¨ ¨ ¨ ‪ ١٫٣٢۵٧۵٧۵٧‬ﻣﺴﺎوی ﺑﺎ ‪ ١٣١٢۵‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﻌﻨ‬

‫‪. ١٣١٢۵‬‬
‫¨ ¨ ¨ ‪ ١٫٣٢۵٧۵٧۵٧‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪٩٩٠٠‬‬

‫راهﺣﻞ ﻣﺎﻧﺎ‬

‫‪a “ ١ ٣٢۵٧ ùñ ١٠٠a “ ١٣٢ ۵٧‬‬

‫‪ùñ ١٠٠٠٠a “ ١٣٢۵٧ ۵٧‬‬

‫‪ùñ ١٠٠٠٠a ´ ١٠٠a “ ١٣٢۵٧ ۵٧ ´ ١٣٢ ۵٧‬‬

‫‪ùñ ٩٩٠٠a “ ١٣١٢۵‬‬

‫‪١٣١٢۵‬‬
‫“ ‪ùñ a‬‬ ‫¨‬
‫‪٩٩٠٠‬‬

‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ را ﺑﻪ ﮐﺴﺮی ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺻﻮرت آن ﺻﺤﯿﺢ و ﻣﺨﺮﺟﺶ ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١١‬ﻫﺮﯾ‬

‫‪) ۴٫۵٧١‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ۶٣٫٠٧‬ب‬ ‫‪) ۶٣٫٠٧١٢‬ج‬ ‫‪) ´٢ ١١۶٨‬د‬

‫• ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش« ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ‪ ١۵ ،١۴ ،١٣ ،١٢‬و ‪ ١۶‬ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٣٧‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش‬

‫ﻋﺪد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ درون دروۀ ﮔﺮدش آن ‪ n‬رﻗﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪n‬‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ a‬ﯾ‬

‫ﮐﻮﭼ ﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد ﻣﻤ ﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ n‬را ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ‪ a‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪،‬‬

‫ﻃﻮل دوره ﮔﺮدش ‪ ٠٫١۵۶‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢‬و ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ‪ ٣٫۴٣٩٨٣٩٨‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٣‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﮐﺴﺮﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪ .‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻤ‬ ‫‪ .١٢‬ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ﻫﺮﯾ‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫‪١١‬‬ ‫)ب‬ ‫‪٢٢‬‬ ‫)ج‬ ‫‪١٧‬‬ ‫)د‬ ‫‪٢١‬‬
‫‪٢٠‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪۴١‬‬
‫)ھ‬ ‫‪٣٧‬‬ ‫)و‬ ‫‪۴١‬‬ ‫)ز‬ ‫‪١٠١‬‬ ‫)ح‬ ‫‪٣٣٣‬‬

‫‪۴١‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﺰﻧﯿﻢ ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش‬ ‫‪٣٣٣‬‬ ‫‪ .١٣‬اﻟﻒ( ﻋﺪدی ﺑﺎ ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ‪ ٣‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﺎ‬

‫ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٣‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۴١‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﺰﻧﯿﻢ ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش‬ ‫‪٣٣٣‬‬ ‫ب( ﻋﺪدی ﺑﺎ ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ‪ ٣‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﺎ‬

‫ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪۴١‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﺰﻧﯿﻢ ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ‪ ،‬دورۀ‬ ‫‪٣٣٣‬‬ ‫ج( ﻋﺪدی ﺑﺎ ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ‪ ٣‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﺎ‬

‫ﮔﺮدش ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪ .١۴‬اﻟﻒ( ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ﮐﺴﺮ‬

‫‪۶‬‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫را ﺑﻪﮐﻤ‬ ‫‪٧‬‬ ‫ب( ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﺸﺎری ﮐﺴﺮﻫﺎی ‪،. . . ، ٧٣ ، ٢٧ ، ٧١‬‬

‫ارﻗﺎم داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش اﯾﻦ ﮐﺴﺮﻫﺎ ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃ ﺑﺎﻫﻢ دارﻧﺪ؟‬

‫‪١‬‬
‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪١٣‬‬ ‫‪ .١۵‬اﻟﻒ( ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ﮐﺴﺮ‬

‫‪١٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ ١٣‬را ﺑﻪﮐﻤ‬ ‫‪،. . . ، ١٣‬‬ ‫‪، ١٣‬‬ ‫‪، ١٣‬‬ ‫ب( ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﺸﺎری ﮐﺴﺮﻫﺎی‬

‫ارﻗﺎم داﺧﻞ دورۀ ﮔﺮدش اﯾﻦ ﮐﺴﺮﻫﺎ ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃ ﺑﺎﻫﻢ دارﻧﺪ؟‬

‫‪١‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ p ´ ١‬اﺳﺖ؟‬ ‫‪p‬‬ ‫‪ .١۶‬ﭘﺮوژه‪ .‬اﮔﺮ ‪ p‬ﻋﺪدی اول ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﭼﻪ ‪p‬ﻫﺎﯾﯽ ﻃﻮل دورۀ ﮔﺮدش ﻋﺪد‬

‫‪٣٨‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫‪n‬‬
‫اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪m‬‬
‫‪n`m‬‬ ‫‪ .١٧‬ﭘﺮوژه‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ اﻟ ﻮی زﯾﺮ ﺑﺎ راﺑﻄﮥ‬
‫‪m`n‬‬ ‫‪m‬‬

‫‪١‬‬
‫‪١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬

‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪١‬‬

‫اﮔﺮ اﻋﺪاد اﯾﻦ اﻟ ﻮ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ‪ ،‬ﭘﺸﺖﺳﺮﻫﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪ ،‬اﻟ ﻮﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﺎم آن‬

‫دﻧﺒﺎﻟﮥ ﮐﺎﻟ ﯿﻦ‐وﯾﻠﻒ ‪ ١‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١ ١ ٢ ١ ٣ ٢ ٣ ١ ۴ ٣ ۵ ٢ ۵ ٣ ۴‬‬
‫‪, , , , , , , , , , , , , , ,¨¨¨ .‬‬
‫‪١ ٢ ١ ٣ ٢ ٣ ١ ۴ ٣ ۵ ٢ ۵ ٣ ۴ ١‬‬
‫اﻟﻒ( ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ در دﻧﺒﺎﻟﮥ ﮐﺎﻟ ﯿﻦ‐وﯾﻠﻒ ﻫﺮ ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎی ﻣﺜﺒﺖ دﻗﯿﻘﺎً ﯾ ﺑﺎر ﻇﺎﻫﺮ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ روش دﯾ ﺮی ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﻤﮥ اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎی ﻣﺜﺒﺖ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ در آن ﻫﺮ ﻋﺪد‬

‫ﮔﻮﯾﺎی ﻣﺜﺒﺖ دﻗﯿﻘﺎً ﯾ ﺑﺎر ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد؟ )اﮔﺮ دﻧﺒﺎﻟﮥ ﺷﻤﺎ واﻗﻌﺎً ﺑﺎ دﻧﺒﺎﻟﮥ ﮐﺎﻟ ﯿﻦ‐وﯾﻠﻒ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ ﻧﺎم ﺷﻤﺎ را ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻋﻤﻠ ﺮد اﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪(.‬‬

‫اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ‬

‫‪ .١‬ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﺸﺎری اﻋﺪاد ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗ ﺑﺎ ﻧﻤﺎﯾﺶ اﻋﺸﺎری اﻋﺪاد ﺳﻤﺖ ﭼﭗ دارﻧﺪ؟‬

‫‪• ٠٫١٢١٢١٢١٢١٢١٢١٢١٢ . . .‬‬ ‫‪■ ٠٫٠١٢٣۴۵۶٧٨٩١٠١١١٢ . . .‬‬

‫‪• ٢٫١٢٣۴۴۴۴۴۴۴۴۴۴۴۴۴ . . .‬‬ ‫‪■ ٠٫١٠١١٠٠١١١٠٠٠١١١١ . . .‬‬

‫‪• ١٫١٢٣۴١٠١١٠١٠١٠١٠١٠ . . .‬‬ ‫‪■ ٣٫١۴١۵٩٢۶۵٣۵٨٩٧٩٣ . . .‬‬

‫‪Calkin-Wilf sequence١‬‬

‫‪٣٩‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫‪ .٢‬ﺧﻮارزﻣ در ﮐﺘﺎب »اﻟﺠﺒﺮ و اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﻪ« درﺑﺎرۀ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راه‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺿﺮب ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮﯾﻦ و ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ روش اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪای ﺑﺰرگ‬ ‫‪٧‬‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻄﺮ را در‬

‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣ داﻧﺪ‪«.‬‬

‫در زﯾﺮ‪ ،‬ﻋﺪد ‪ π‬ﺗﺎ ﺳ رﻗﻢ اﻋﺸﺎر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٣٫١۴١۵٩٢۶۵٣۵٨٩٧٩٣٢٣٨۴۶٢۶۴٣٣٨٣٢٨‬‬

‫ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی زﯾﺮ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺧﻄﺎ ﮐﺮدهاﯾﻢ؟‬ ‫‪٧‬‬ ‫اﻟﻒ( اﮔﺮ در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه ﺑﻪﺟﺎی ‪ π‬از‬

‫‪٣۵۵‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺧﻄﺎ ﮐﺮدهاﯾﻢ؟‬ ‫‪١١٣‬‬ ‫ب( اﮔﺮ در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﺤﯿﻂ داﯾﺮه ﺑﻪﺟﺎی ‪ π‬از‬
‫?‬
‫را ﺑﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪٢‬‬
‫?‬
‫‪.٠ ă‬‬ ‫اﻟﻒ( ﮐﺴﺮی ﺑﺎ ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج ﻃﺒﯿﻌ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ، n‬ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ‪n ă ٠٫٠٠١‬‬
‫‪٢´ m‬‬ ‫‪m‬‬

‫ﮐﻪ ‪ n‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ٢‬و ‪ ۵‬اول ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ‬ ‫‪m‬‬

‫‪n‬‬ ‫ب( ﮐﺴﺮی ﺑﺎ ﺻﻮرت و ﻣﺨﺮج ﻃﺒﯿﻌ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫?‬
‫‪.٠ ă ٢ ´ m‬‬ ‫ﮐﻪ ‪n ă ٠٫٠٠٠٠٠١‬‬

‫‪ .۴‬اﻟﻒ( در ﺷ ﻞ زﯾﺮ‪ ،‬ﻃﻮل ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AB‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬واﺣﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ X‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪۀ ﭼﻪ ﻋﺪدی‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪A‬‬

‫‪X‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪´٣‬‬ ‫‪´٢‬‬ ‫‪´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫ب( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n P N ،m P Z‬و ‪ n‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ٢‬و ‪ ۵‬اول اﺳﺖ‪ m .‬و ‪ n‬را ﻃﻮری ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‬

‫‪ .٠ ă‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﻮاب دارد؟‬ ‫‪m‬‬

‫‪n‬‬ ‫ﮐﻪ ‪´ X ă ٠٫٠٠٠٠٠١‬‬

‫‪۴٠‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻋﻀﻮ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاز ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۵‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ را ﺑﻪ دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻋﻀﻮ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاز ﮐﻨﯿﺪ و ﻫﺮ‬ ‫‪ .۶‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ را ﺑﻪ دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎی رﯾﺎﺿ ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻋﻀﻮ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاز‬ ‫‪ .٧‬اﻟﻒ( ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ N‬را ﺑﻪ ﺳﻪ زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﮐﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺟﺎﻫﺎی ﺧﺎﻟ را ﺑﺎ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪A “ t٣x | x P ⃝u, B “ t٣x´⃝ | x P Nu, C “ t⃝x`⃝ | x P ⃝u‬‬

‫ب( اﮔﺮ ‪ ،x, y P B‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ‪ x ` y‬ﻋﻀﻮ ﮐﺪام ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٨‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ را ﺑﻪ ﭘﻨﺞ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻋﻀﻮ دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاز ﮐﻨﯿﺪ و‬

‫ﻫﺮ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎی رﯾﺎﺿ ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺑﯽﺷﻤﺎر ﻋﻀﻮ‬ ‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻪ ﺳﻪ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬ﮐﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫دارﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاز ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ A “ t۶k ` ٢ | k P Nu‬و ‪،B “ t۶k ´ ١ | k P Nu‬‬

‫از ﻋﺪدﻫﺎی زﯾﺮ ﻋﻀﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ C‬اﺳﺖ؟‬ ‫ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) ´١١‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ´١٩‬ب‬ ‫‪) ´٣٢‬ج‬ ‫‪) ۵٣‬د‬

‫‪ .١٠‬رﯾﺎﺿ دانﻫﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ اﻋﺪاد ﮔﻨﮓ را ﺑﻪ دو زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻓﺮاز ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬دراﯾﻦﺑﺎره ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﺎد ﻗﺪرﻣﻄﻠﻖ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮﯾ‬
‫?‬ ‫?‬
‫ˇ|‪) ´١ ´ ˇ١ ´ | ´ ١‬اﻟﻒ‬ ‫|‪) |٢ ۵ ´ ۵‬ب‬
‫ˇ‬ ‫ˇ‬

‫?‬ ‫?‬ ‫?‬

‫|‪) |٢ ´ ٣| ´ ٣|١ ´ ٣‬ج‬ ‫| ‪) |١٠ ´ π ٢‬د‬
‫?ˇ‬ ‫?‪? ˇ a‬‬ ‫?‬
‫‪) ˇp ٢q٣ ´ p ٣q٢ ˇ ´ p ٢ ´ ٣q٢‬ھ‬

‫‪۴١‬‬
 ‫ﻋﺪدھﺎیﺣﻘﯿﱾ‬

‫از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯾﺸﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻫﺮﯾ‬

‫‪) t|x| | x P Z, ´۵ ď x ď ۵u‬اﻟﻒ‬

‫‪) t|x ´ ٢| | x٢ P Z, ´۴ ď x ď ٣u‬ب‬

‫‪) tx٢ ´ | ´ x| | x P Z, ´٢ ď x ď ۴u‬ج‬

‫‪) tp´١qx`٣ px ´ |x|q | x P Z, ´٣ ď x ď ۴u‬د‬

‫‪ .٣‬ﮐﺪام ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ؟ آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) tx|x| | x P Z, ´٣ ď x ď ٢u‬اﻟﻒ‬

‫‪) txpx ` ١q | x P N, ٢ ď x ď ۶u‬ب‬

‫‪) tp´١qx |x ´ ۴|٢ | x P Z, ١ ď x ď ۶u‬ج‬

‫‪) tx | x P R, xpx ` ٢q “ ٠u‬د‬

‫‪) tx٣ ´ |x| | x P Z, ´١ ď x ď ١u‬ھ‬

‫‪) tp´١qx`۴ x٢ | x P Z, ´٣ ď x ď ٢u‬و‬

‫‪) t´٩, ۴, ´١, ٠, ١, ´۴u‬ز‬

‫‪) tx٢ ´ |x| | x P Z, ٢ ď x ď ۶u‬ح‬

‫‪) tx٢ ` |x| | x P Z, ´۶ ď x ď ´٢u‬ط‬

‫‪ .۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ n P N ،m P Z‬و ‪ n‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ ٢‬و ‪ ۵‬اول اﺳﺖ‪ m .‬و ‪n‬ای ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ‬
‫‪m‬‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪٠ă‬‬ ‫‪´ | ٢ ´ ٣| ă ٠٫٠٠٠٠٠١.‬‬
‫‪n‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ ٢ ´ ٣‬از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻤ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫‪۴٢‬‬
٣ ‫ﻓﺼﻞ‬
‫اﺳﺘﺪﻻل و اﺛﺒﺎت در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬

ɑŤDŽǃǀŤŽ ŏƋƄŧ ƿɓţ ƃſ ƀDŽſͬƼ ƾŤƎǀ ţƃ ƾdžƆƹŹ ͷɓ ƪƀƑ ƅţ ͬƍƄŧ ʬŤŧ ƄɓLJƒŭ

ŏŤDŽǃǀŤŽ ƿɓţ ƾƀƍ ȟƃƆŧ ƀǀdžƃ ƃſ ŤƼţ ƀǀţǂƀƍ ȟƃƆŧ Ŵɓƃƀŭ ǃŧ ǃȔ ƀɔǁɔŧͬƼ ţƃ ͬͺǶLJȔ

ƀǀƄͽɓƀͺɓ ǃŧŤƎƼ ĽŤŨɓƄƱŭ ŤDŽǃǀŤŽ ƿɓţ ȺƽDŽ ǃȔ ƀǀţǂƀǀŤƼ ͬưŤŧ ŦƉŤǁŮƼ ɑƃLJƙ ŖţƆŵţ
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬

‫در ﮐﻼس ﻫﻨﺪﺳﮥ ﻣﺪرﺳﮥ ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻠّ‬

‫ﺳﺆال دارم ﮐﻪ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ اﺳﺖ ذﻫﻨﻢ را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﭼﻪ‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﯾﻌﻨ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاری ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻗﺒﻮل دارم ﺗﺎﺣﺪّی ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪۀ‬

‫ﻫﻨﺪﺳﻪ را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﺮای آﯾﻨﺪه آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻫﻨﺪﺳﻪای ﮐﻪ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬در آﯾﻨﺪه ﺑﺮاﯾﺘﺎن‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺎرﺑﺮدی اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻣﻬﻨﺪس ﻃﺮاﺣ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ داﻧﺶ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻی ﻫﻨﺪﺳﻪ دارﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮادر ﻣﻦ ﻣﻬﻨﺪس ﻋﻤﺮان اﺳﺖ و ﺧﻮاﻫﺮم ﻣﻬﻨﺪس ﻣﻌﻤﺎر‪ .‬ﻣﻦ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﻧﺪﯾﺪهام‬

‫ﮐﻪ آﻧﻬﺎ اﯾﻦﺟﻮر ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻫﻨﺪﺳﻪ را ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﯾﺎ در اﻧﺠﺎم دادن ﭘﺮوژهﻫﺎﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪﻫﺎی‬

‫ﻫﻨﺪﺳﻪ را ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻣﻌﻨ داری ﻣ زد[ ﯾﻌﻨ آﻧﻬﺎ اﺻﻼ ﺧﻂ و داﯾﺮه و ﻣﻨﺤﻨ ﻧﻤ ﮐﺸﻨﺪ؟!‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﯾﻌﻨ اﮔﺮ داﯾﺮه و ﻣﻨﺤﻨ ﺑ ﺸﻨﺪ ﺑﺎ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺳﺮوﮐﺎر دارﻧﺪ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﭘﺲ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﯾﻌﻨ ﻫﻤﮥ ﻧﻘﺎشﻫﺎ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان ﻫﻢ ﻫﻨﺪﺳﻪدان ﻫﺴﺘﻨﺪ!‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﻣﻦ ﺣﺘﻤﺎً اﻣﺘﺤﺎن ﻣ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان و ﻧﻘﺎشﻫﺎ ﻫﻨﺪﺳﻪدان ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﺳﺎدﮔ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﻤﻮﻟ ﻫﻨﺪﺳﮥ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۴۴‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺤﺚ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دوﺑﺎره ﻫﻤﺎن داﻧﺶ آﻣﻮز ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪» :‬ﻣﻦ ﺣﺘﻤﺎً اﻣﺘﺤﺎن ﻣ ﮐﻨﻢ‪«.‬‬

‫در ﮐﻼس ﻫﻨﺪﺳﮥ ﻣﺪرﺳﮥ ﻓﺮزاﻧﮕﺎن‬

‫ﺳﺆال دارم ﮐﻪ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ اﺳﺖ ذﻫﻨﻢ را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﭼﻪ‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ؟‬

‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻓﮑﺮ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ در واﻗﻊ‬ ‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺗﻤﺮﯾﻨ اﺳﺖ ﺑﺮای رﺷﺪ ذﻫﻦ‪ .‬وﻗﺘ درﺑﺎرۀ ﯾ‬

‫ﺳﺮی ﻗﻮاﻋﺪ و اﺻﻮل ﺳﺎده‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮی‬ ‫ذﻫﻨﻤﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ از ﯾ‬

‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻣﻮرد رﯾﺎﺿ ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﻢ درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﭘﺲ ﭼﺮا ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣ ﺧﻮاﻧﯿﻢ؟ ﭼﺮا ﻫﻨﺪﺳﻪ را از ﮐﺘﺎبﻫﺎی رﯾﺎﺿ ﺣﺬف ﻧﻤ ﮐﻨﯿﻢ و ﻓﻘﻂ‬

‫رﯾﺎﺿ ﻧﻤ ﺧﻮاﻧﯿﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬در واﻗﻊ در ﮐﻤﺘﺮ ﺟﺎﯾﯽ از رﯾﺎﺿ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﻘﺪر اﺻﻮل و ﻗﻮاﻋﺪ واﺿﺢ ﺑﺎﺷﺪ و از‬

‫ﭘﺎﯾﻪﻫﺎی ﻣﺸﺨﺼ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاری ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‬

‫ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻗﺒﻮل دارم ﺗﺎﺣﺪّی ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪۀ‬

‫ﻫﻨﺪﺳﻪ را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﺮای آﯾﻨﺪه آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻫﻨﺪﺳﻪای ﮐﻪ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ در آﯾﻨﺪه ﺑﺮاﯾﺘﺎن‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﮐﺎرﺑﺮدی ﻧﺪارﻧﺪ؛ اﻣﺎ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ آﻣﻮزﺷ ‪ ،‬رﺷﺪ ذﻫﻨ ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز درﺣﺎﻟ ﮐﻪ دﯾ ﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻓﮑﺮ ﻣ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻣ ﺗﻮاﻧﻢ درﺳﺘ اﯾﻦ ادﻋﺎ‬

‫را ﻧﺸﺎن دﻫﻢ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻓﻌﻼ ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﻨﻢ‪.‬‬

‫‪۴۵‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫در ﮐﻼس ﻫﻨﺪﺳﮥ ﻣﺪرﺳﮥ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘ‬

‫ﺳﺆال دارم ﮐﻪ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ اﺳﺖ ذﻫﻨﻢ را ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺮای ﭼﻪ‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻫﻨﺪﺳﻪ! ﯾﻌﻨ ﻗﺒﻮل ﻧﺪاری ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪] :‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﻣ ﺧﺎراﻧﺪ[ اﮔﺮ ﺗﻮﻫﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪» ،‬ﻧﻪ«؛ ﻗﺒﻮل ﻧﺪارم‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺧﺐ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻮ ﺑﻪﺟﺎی ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪] :‬ﺑﺎ ﺗﺮدﯾﺪ[ ﺑﻪﺟﺎی ﻫﻨﺪﺳﻪ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ﻟﺤﻈﻪای ﻓﮑﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻌﻠﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد »ﺧﻮاﻧﺪن ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ«‪ ،‬او ﻣ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻟﯿﺴﺘ‬

‫از ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻬﻢ و ﺿﺮوری زﻧﺪﮔ را اراﺋﻪ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻌﻠﻤﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد »ﺑﻪﺟﺎی ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن«‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮار اﺳﺖ ﭼﻪ ﻣﻬﺎرﺗ را در ﻣﻦ رﺷﺪ دﻫﺪ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻣﺜﻼ وﻗﺘ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﯾﺎد ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻣﺘﻦﻫﺎ را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز‪ :‬اﯾﻦ ﻣﻬﺎرت‪ ،‬در آﯾﻨﺪۀ ﻣﻦ ﻧﻘﺶ دارد؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ دﯾ ﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮدش ﻓﮑﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻄﻮر ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ درﺳﺘ اﯾﻦ ادﻋﺎ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺨﺸ از ﮐﺘﺎب »درﺑﺎرۀ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎی ﻫﻨﺪﺳ «‬

‫روز در اﺑﺘﺪای ﺳﺎل ﺗﺤﺼﯿﻠ ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺖوﮔﻮی دو داﻧﺶآﻣﻮز ﺳﯿﺰده ﺳﺎﻟﻪ ﮔﻮش ﻣ ﮐﺮدم‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫از آﻧﻬﺎ از درس ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺑﺎ ﺷ ﻔﺘ‬ ‫آﻧﻬﺎ درﺑﺎرۀ درسﻫﺎی ﺗﺎزهای ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾ‬

‫ﯾﺎد ﻣ ﮐﺮد‪ .‬او ﻣ ﮔﻔﺖ‪» :‬درس ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺠﯿﺒﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ وارد ﮐﻼس ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬دو ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫روی ﺗﺨﺘﻪ رﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﺪ و در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻼش ﻣ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮی آﻧﻬﺎ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤ ﻓﻬﻤﺪ اﯾﻦ ﺗﻼش ﺑﯿﻬﻮده درﺑﺎرۀ ﻣﻄﻠﺒﯽ ﮐﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻟﺰوﻣ دارد؟!«‬

‫‪۴۶‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﺛﺒﺎت در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﻗﻀﯿﻪ‬

‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﺎﺋﻞ رﯾﺎﺿ ‪ ،‬ﻓﺮض و ﺣ ﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮض‪ ،‬دادهﻫﺎﯾﯽ از ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫درﺳﺘ آﻧﻬﺎ را ﻣ ﭘﺬﯾﺮﯾﻢ‪ .‬ﺣ ﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻋ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ درﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺶ را‬

‫ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻓﺮضﻫﺎی ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺣﻘﺎﯾﻘ ﮐﻪ درﺳﺘ آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ درﺳﺖ‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻪﮐﻤ‬

‫ﺑﻮدن ﺣ ﻢ را ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ آن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﺑ ﻮﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ رﯾﺎﺿ دانﻫﺎ ﻗﻀﯿﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در اﺛﺒﺎت ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاوان دارﻧﺪ‪،‬‬

‫ﻧﺎمﮔﺬاری ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻗﻀﯿﮥ ﭘﺮﮐﺎرﺑﺮد‬

‫را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻀﯿﻪﻫﺎی زﯾﺮ در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﻓﺮاوان دارﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮض و ﺣ ﻢ ﻫﺮﯾ‬

‫‪ .١‬ﻗﻀﯿﮥ زاوﯾﻪﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﺑﻪرأس‪ .‬زاوﯾﻪﻫﺎی ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﺑﻪرأس ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺧﻂ ‪ d‬دو ﺧﻂ ﻣﻮازی ‪ ℓ١‬و ‪ ℓ٢‬را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و‬ ‫‪ .٢‬اﻟﻒ( ﻗﻀﯿﮥ ﺧﻄﻮط ﻣﻮازی و ﻣﻮرب‪.‬‬

‫‪.A‬‬ ‫زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ A١‬و ‪ B١‬را ﭘﺪﯾﺪ آورد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪p١‬‬

‫‪p١ “ B‬‬
‫‪B‬‬
‫‪ℓ١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪ą‬‬
‫‪A ١‬‬
‫‪ℓ٢‬‬ ‫‪ą‬‬
‫‪d‬‬

‫اﮔﺮ ﺧﻂ ‪ d‬دو ﺧﻂ ‪ ℓ١‬و ‪ ℓ٢‬را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و‬ ‫ب( ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﮥ ﺧﻄﻮط ﻣﻮازی و ﻣﻮرب‪.‬‬

‫‪ ،A‬آﻧﮕﺎه ‪ ℓ١‬و ‪ ℓ٢‬ﻣﻮازیاﻧﺪ‪.‬‬ ‫زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ A١‬و ‪ B١‬ﭘﺪﯾﺪ آﯾﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ‪p١‬‬

‫‪p١ “ B‬‬
‫‪B‬‬
‫‪ℓ١‬‬
‫‪١‬‬
‫‪A ١‬‬
‫‪ℓ٢‬‬
‫‪d‬‬

‫‪۴٧‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪ .٣‬ﻗﻀﯿﮥ ﻣﺠﻤﻮع زاوﯾﻪﻫﺎی ﻣﺜﻠﺚ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع زاوﯾﻪﻫﺎی ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ ‪ ١٨٠‬درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ دﻟﺨﻮاه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع‬ ‫‪ .۴‬ﻗﻀﯿﮥ زاوﯾﮥ ﺧﺎرﺟ ﻣﺜﻠﺚ‪ .‬اﻧﺪازۀ ﻫﺮ زاوﯾﮥ ﺧﺎرﺟ در ﯾ‬

‫اﻧﺪازهﻫﺎی زاوﯾﻪﻫﺎی داﺧﻠ ﻏﯿﺮﻣﺠﺎورش‪.‬‬

‫‪ .۵‬اﺻﻞ ‪١‬ضزض‪ .‬اﮔﺮ دو ﺿﻠﻊ و زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ از ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺎ دو ﺿﻠﻊ و زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ از ﻣﺜﻠﺜ‬

‫دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﻗﻀﯿﮥ زضز‪ .‬اﮔﺮ دو زاوﯾﻪ و ﺿﻠﻊ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ از ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ و ﺿﻠﻊ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ از ﻣﺜﻠﺜ دﯾ ﺮ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٧‬ﻗﻀﯿﮥ ضضض‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻪ ﺿﻠﻊ از ﻣﺜﻠﺜ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺿﻠﻊ از ﻣﺜﻠﺜ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ و ﺿﻠﻊ ﻏﯿﺮ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ‬ ‫‪ .٨‬ﻗﻀﯿﮥ ززض‪ .‬اﮔﺮ دو زاوﯾﻪ و ﺿﻠﻊ ﻏﯿﺮ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ از ﯾ‬

‫از ﻣﺜﻠﺜ دﯾ ﺮ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎرهﺧﻂ از دو ﺳﺮ آن ﭘﺎرهﺧﻂ‬ ‫‪ .٩‬اﻟﻒ( ﻗﻀﯿﮥ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒِ ﯾ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن دارد‪.‬‬

‫ﭘﺎرهﺧﻂ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن داﺷﺘﻪ‬ ‫ب( ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﮥ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﻪای از دو ﺳﺮ ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﭘﺎرهﺧﻂ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ .١٠‬اﻟﻒ( ﻗﻀﯿﮥ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ زاوﯾﻪﻫﺎی ﭘﺎی ﺳﺎق ﺑﺎﻫﻢ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﮥ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺜﻠﺜ دو زاوﯾﮥ ﺑﺮاﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻣﺜﻠﺚ‬

‫ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١١‬اﻟﻒ( ﻗﻀﯿﮥ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ﻣﺮﺑﻊ اﻧﺪازۀ وﺗﺮ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی اﻧﺪازۀ‬

‫دو ﺿﻠﻊ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬در رﯾﺎﺿﯿﺎت اﺻﻞ‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺳﺘ آن ﺑﺪون اﺳﺘﺪﻻل ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪۴٨‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﺿﻠﻊ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی اﻧﺪازۀ‬ ‫ب( ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﮥ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﺜﻠﺜ ﻣﺮﺑﻊ اﻧﺪازۀ ﯾ‬

‫دو ﺿﻠﻊ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺿﻠﻊ از‬ ‫ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ﺑﺎ وﺗﺮ و ﯾ‬ ‫ﺿﻠﻊ از ﯾ‬ ‫ﺿﻠﻊ‪ .‬اﮔﺮ وﺗﺮ و ﯾ‬ ‫‪ .١٢‬ﻗﻀﯿﮥ وﺗﺮ و ﯾ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪای دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫زاوﯾﻪ از دو ﺿﻠﻊ آن زاوﯾﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن دارد‪.‬‬ ‫‪ .١٣‬اﻟﻒ( ﻗﻀﯿﮥ ﻧﯿﻢﺳﺎز‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ روی ﻧﯿﻢﺳﺎز ﯾ‬

‫زاوﯾﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ب( ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﮥ ﻧﯿﻢﺳﺎز‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﻪای از دو ﺿﻠﻊ ﯾ‬

‫اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ روی ﻧﯿﻢﺳﺎز آن زاوﯾﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ .١۴‬ﻗﻀﯿﮥ ﺷﻌﺎع و ﻣﻤﺎس‪ .‬ﺷﻌﺎع داﯾﺮه در ﻧﻘﻄﮥ ﺗﻤﺎس ﺑﺮ ﺧﻂ ﻣﻤﺎس ﻋﻤﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١۵‬ﻗﻀﯿﮥ ﮐﻤﺎن و وﺗﺮ‪ .‬وﺗﺮﻫﺎی ﻧﻈﯿﺮ دو ﮐﻤﺎن ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ‪.‬‬

‫‪ .١۶‬ﻗﻀﯿﮥ زاوﯾﮥ ﻣﺤﺎﻃ ‪ .‬اﻧﺪازۀ ﻫﺮ زاوﯾﮥ ﻣﺤﺎﻃ ﺑﺎ ﻧﺼﻒ ﮐﻤﺎن روﺑﻪرو ﺑﻪ آن زاوﯾﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ‬

‫‪ .١‬دو ﭘﺎرهﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ AB‬و ‪ CD‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ M‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒﻫﺎی دو‬

‫ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AD‬و ‪ BC‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬درون زاوﯾﮥ ‪AM C‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ M N‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ AM C‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮﻧﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻞ آﻣﺪه‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬راهﺣﻞ ﺑﺮﻧﺎ‬

‫را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ در ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎی ﺑﻌﺪی )ﻣﺎﻧﻨﺪ راهﺣﻞ ﺑﺮﻧﺎ( ﻧﺎم ﻫﺮ ﻗﻀﯿﻪای را ﮐﻪ از‬

‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ذﮐﺮ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫‪۴٩‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫راهﺣﻞ ﺑﺮﻧﺎ‬

‫‪N‬‬
‫ﭼﻮن ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒﻫﺎی‬
‫‪A‬‬ ‫ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ‪ AD‬و ‪ BC‬ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫‪C‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪M B‬‬ ‫‪AN “ DN p١q, BN “ CN p٢q‬‬

‫‪D‬‬
‫ﺣﺎل ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABN‬و ‪ CDN‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬
‫‪,‬‬
‫‪AB “ CD‬‬ ‫‪/‬ﻓﺮض ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫‪/‬‬
‫‪/‬‬
‫△ ﻗﻀﯿﮥ ضضض ‪.‬‬
‫‪/‬‬
‫△‬
‫‪AN “ DN‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪p١q‬‬ ‫‪ùùùùùùñ ABN – CDN‬‬
‫‪/‬‬
‫‪/‬‬
‫‪/‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪p٢q‬‬
‫‪/‬‬
‫‪BN “ CN‬‬
‫‪-‬‬
‫‪$‬‬
‫’‬
‫’‬‫‪ABN‬‬
‫‪p “ DCN‬‬ ‫‪p p٣q‬‬
‫’‬
‫’‬
‫ﺑﻘﯿﮥ اﺟﺰای ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ‬
‫&‬
‫‪ùùùùùùùñ N AB‬‬ ‫‪p “ N DC‬‬
‫‪p‬‬
‫’‬
‫’‬
‫’‬
‫’‬
‫‪BN A “ C N‬‬
‫‪pD‬‬
‫‪% p‬‬

‫ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ ‪ M N‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ AM C‬اﺳﺖ از ﻋﮑﺲ ﻗﻀﯿﮥ ﻧﯿﻢﺳﺎز‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬از دو ﺿﻠﻊ زاوﯾﮥ‬

‫‪ AM C‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن دارد‪.‬‬

‫‪N‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ در ﺷ ﻞ روﺑﻪرو‬

‫‪A‬‬ ‫دو ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ N H‬و ‪ N K‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬

‫‪C‬‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪M B‬‬ ‫‪△BN H – △CN K.‬‬
‫‪D‬‬

‫‪N HB‬‬ ‫‪) ABN‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪ (٢‬و ‪p‬‬

‫‪p “ N KC‬‬ ‫ﭼﻮن ‪) BN “ CN‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ‪p ،(١‬‬
‫‪p “ DCN‬‬

‫)ﻫﺮ دو ﻗﺎﺋﻤﻪاﻧﺪ(‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ززض‪ ،‬دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ BN H‬و ‪ CN K‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.N H “ N K‬‬

‫‪۵٠‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪ .٢‬روی ﺿﻠﻊﻫﺎی ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬و در ﺑﯿﺮون آن‪ ،‬ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع ‪ N BC ،M AB‬و‬

‫‪ P AC‬رﺳﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺳﻪ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ N A ،M C‬و ‪ P B‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ A‬و ‪ B‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫اﮔﺮ از ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﺧﻄ ﻣﻮازی ﺑﺎ ‪ AB‬رﺳﻢ ﺷﻮد و ﺿﻠﻊﻫﺎی ‪ AC‬و ‪ BC‬را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در ‪ D‬و ‪E‬‬

‫ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻧﺪازۀ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ DE‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺪازهﻫﺎی ‪ AD‬و ‪ BE‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﭼﺮا در ﻗﻀﯿﮥ »ززض«‪ ،‬از ﻋﺒﺎرت »ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﯿﺮ« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه وﻟ در ﻗﻀﯿﮥ »زضز« از ﻋﺒﺎرت‬

‫»ﻧﻈﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﯿﺮ« اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ .۵‬اﻟﻒ( درﺳﺘ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﮥ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ﺑﺎ دو ﺿﻠﻊ از ﯾ‬ ‫اﮔﺮ دو ﺿﻠﻊ از ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺿﻠﻊ دارد؟‬ ‫ب( ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻻ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗ ﺑﺎ ﻗﻀﯿﮥ وﺗﺮ و ﯾ‬

‫‪ .۶‬در ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒﻫﺎی ﺿﻠﻊﻫﺎی ‪ AB‬و ‪ CD‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را روی ﺿﻠﻊ ‪AD‬‬

‫‪ .B AD‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دو ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AC‬و ‪ BD‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ و ‪p‬‬

‫‪p “ C DA‬‬

‫‪ .٧‬روی رﺑﻊ داﯾﺮۀ ‪ AOB‬اﻣﺘﺪاد دو وﺗﺮ ﻣﺴﺎوی ‪ AM‬و ‪ BN‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ AOD‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴۵‬درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﻧﺪازۀ ‪p‬‬

‫داﯾﺮه ﭼﻨﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ دو وﺗﺮ ‪ AB‬و ‪ BC‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ‬ ‫‪ .٨‬ﺳﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬روی ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻫﺮ‬ ‫‪ D‬را روی اﯾﻦ داﯾﺮه ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ ABCD‬ﯾ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ روی ‪ BD‬از دو ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AD‬و ‪ CD‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن دارد‪.‬‬

‫داﯾﺮه ﻗﻄﺮ ‪ ،RS‬ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ وﺗﺮ ‪ AB‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ دﻟﺨﻮاه ‪ P‬را روی ﻗﻄﺮ ‪ RS‬در‬ ‫‪ .٩‬در ﯾ‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻣﺘﺪاد ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ‪ AP‬و ‪ BP‬داﯾﺮه را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻧﻘﺎط ‪ C‬و ‪ D‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮده‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ‪ AD‬و ‪ BC‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ‪ AC‬و ‪BD‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۵١‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫?‬
‫‪ .١٠‬ﭼﻬﺎر ﻧﻘﻄﮥ ‪ C ،B ،A‬و ‪ D‬روی داﯾﺮهای ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۶ ٢‬ﭼﻨﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ABCD‬ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ و ‪ BD‬ﻗﻄﺮ داﯾﺮه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ AC‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ BAD‬و ﻃﻮل ‪ AD‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﻣﺤﯿﻂ ‪ ABCD‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ .١١‬ﺧﻄ ﺑﺎ دو ﺿﻠﻊ زاوﯾﮥ ‪ xOy‬در ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯿﻢﺳﺎزﻫﺎی دو‬

‫زاوﯾﮥ ‪ xAB‬و ‪ yBA‬ﺑﺎﻫﻢ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ C‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ CO‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪xOy‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ اﺟﺰاء ﻧﻈﯿﺮ از ﻣﺜﻠﺜ دﯾ ﺮ‬ ‫ﺿﻠﻊ و ارﺗﻔﺎع و ﻣﯿﺎﻧﮥ وارد ﺑﺮ آن از ﯾ‬ ‫‪ .١٢‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﯾ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٣‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﻣﯿﺎﻧﮥ ‪ AM‬را از ﻃﺮف ‪ M‬ﺑﻪاﻧﺪازۀ ﺧﻮدش اﻣﺘﺪاد ﻣ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬ﺑﻪدﺳﺖ‬

‫آﯾﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ‪ ABN‬و ‪ ACN‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻢﻧﻬﺸﺘ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ‬

‫‪ .١‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺟﻤﻠﮥ »در ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ،ABCD‬دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABD‬و ‪ BCD‬ﻫﻤﻨﻬﺸﺖاﻧﺪ«‪ ،‬ﻣﺜﺎلﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎویﻫﺎی ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی »اﻟﻒ« و »ج« را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﺗﺴﺎوی ﻗﺴﻤﺖ »ب«‬

‫ﻫﻤﻮاره درﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪) ABD‬اﻟﻒ‬
‫‪p “ C BD‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪) B AD‬ب‬
‫‪p “ DCB‬‬
‫‪p‬‬

‫‪) ABD‬ج‬
‫‪p “ C DB‬‬
‫‪p‬‬

‫از‬ ‫‪ .٢‬در ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻣﺤﺪب ‪ ،ABCD‬دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABD‬و ‪ ADC‬ﻫﻤﻨﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬ﮐﺪامﯾ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬

‫درﺳﺘ آﻧﻬﺎ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪) ADC‬اﻟﻒ‬
‫‪p “ DAB‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪) DAC‬ب‬
‫‪p “ B DA‬‬
‫‪p‬‬

‫‪) ABD‬ج‬
‫‪p “ DCA‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪) AC “ BD‬د‬

‫‪۵٢‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪ .٣‬ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻣﻘﻌﺮ ‪ ABCD‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABD‬و ‪ ADC‬ﻫﻤﻨﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﻧﺎدرﺳﺖ‪،‬‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ آﻧﻬﺎ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪) ADC‬اﻟﻒ‬
‫‪p “ DAB‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪) ADC‬ب‬
‫‪p “ B DA‬‬
‫‪p‬‬

‫‪) ABC‬ج‬
‫‪p “ ACB‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪) BD “ CD‬د‬

‫‪ .۴‬ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻪ ﻣﺜﻠﺚ ‪ BCD ،ABD‬و ‪ ACD‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﻤﻮاره درﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ آﻧﻬﺎ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ ABCD‬ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ ﺟﻤﻠﮥ زﯾﺮ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻄﺮﻫﺎی ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ E‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ AEB‬و‬

‫‪ CED‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪.△ABC – △BCD‬‬

‫ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﻫﻨﺪﺳﻪ‬

‫در ﺣﻞ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ از اﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در راهﺣﻞﻫﺎی داده ﺷﺪه آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤ‬

‫از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪای ﻏﯿﺮ از ﻗﻀﯿﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻞ ﻫﯿﭻﯾ‬

‫ﺑﺨﺶ »اﺑﺰارﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای اﺛﺒﺎت« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﻧﺪارﯾﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺘﺪاد دادن ﻣﯿﺎﻧﻪ‬

‫‪ .١‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﻣﯿﺎﻧﮥ ‪ AM‬را از ﻃﺮف ‪ M‬ﺑﻪاﻧﺪازۀ ﺧﻮدش اﻣﺘﺪاد ﻣ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬ﺑﻪدﺳﺖ‬

‫آﯾﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺟﻔﺖ ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖ ﻣ ﺗﻮان ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ رﺋﻮس آﻧﻬﺎ از ﭘﻨﺞ ﻧﻘﻄﮥ ‪ M ،C ،B ،A‬ﯾﺎ‬

‫‪ N‬اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫‪۵٣‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ اﺟﺰاء ﻧﻈﯿﺮ در ﻣﺜﻠﺚ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫‪ .٢‬دو ﺿﻠﻊ و ﻣﯿﺎﻧﮥ وارد ﺑﺮ ﺿﻠﻊ ﺳﻮم ﯾ‬

‫اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻠﺮخ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺑﺎﻻ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺘ راهﺣﻞ ﮔﻠﺮخ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﮔﻠﺮخ‬

‫در دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬و ‪ M N P‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪AB “ M N, AC “ M P, AD “ M Q,‬‬

‫ﮐﻪ ‪ D‬و ‪ Q‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ وﺳﻂ ﺿﻠﻊﻫﺎی ‪ BC‬و ‪ N P‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﻢ‬

‫‪ .B AC‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺿﻠﻊ ‪ AD‬را از ﻃﺮف ‪ D‬ﺑﻪ اﻧﺪازۀ ﺧﻮدش اداﻣﻪ‬
‫‪p “ NM‬‬
‫‪xP‬‬

‫ﻣ دﻫﯿﻢ و ﻧﻘﻄﮥ ﺣﺎﺻﻞ را ‪ E‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺿﻠﻊ ‪ M Q‬را ﻧﯿﺰ از ﻃﺮف ‪ Q‬ﺑﻪاﻧﺪازۀ ﺧﻮدش‬

‫اﻣﺘﺪاد ﻣ دﻫﯿﻢ و ﻧﻘﻄﮥ ﺣﺎﺻﻞ را ‪ R‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ »ضزض« دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ABD‬‬

‫و ‪ CDE‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ M N Q‬و ‪ P QR‬ﻧﯿﺰ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪.DAC‬‬ ‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ACE‬و ‪ M P R‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪xP‬‬

‫‪p “ QM‬‬

‫از ﻃﺮﻓ‬

‫‪B AD‬‬
‫‪p “E‬‬
‫‪p“R‬‬
‫‪p “ QM‬‬
‫‪xN.‬‬

‫‪.B AC‬‬ ‫ﭘﺲ ‪xP‬‬

‫‪p “ NM‬‬

‫ﺿﻠﻊ و زاوﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﺎ دو ﺿﻠﻊ دﯾ ﺮ ﻣ ﺳﺎزد‬ ‫‪ .٣‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﻃﻮل ﻣﯿﺎﻧﮥ وارد ﺑﺮ ﯾ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ اﺟﺰاء ﻧﻈﯿﺮ در ﻣﺜﻠﺚ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﯾ‬

‫‪ .۴‬اﮔﺮ ﺟﻤﻠﮥ زﯾﺮ درﺳﺖ اﺳﺖ آن را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ آن را ﻧﻘﺾ‬

‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ اﺟﺰاء ﻧﻈﯿﺮ در ﻣﺜﻠﺚ‬ ‫زاوﯾﻪ و ﻃﻮل ﻣﯿﺎﻧﮥ رﺳﻢ ﺷﺪه از آن زاوﯾﻪ از ﯾ‬ ‫اﮔﺮ اﻧﺪازۀ ﯾ‬

‫دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۵۴‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻧﯿﻢﺳﺎز ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ‬ ‫‪ .۵‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ در ﯾ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ AM .۶‬ﻣﯿﺎﻧﮥ ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی ‪ D‬و ‪ E‬ﺑﯿﺮون از ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﭼﻨﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ ‪B‬‬

‫و ‪ C‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ درون زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ DAC‬و ‪ EAB‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABD‬و ‪ ACE‬ﺑﻪ رأس‬

‫‪.ABC‬‬
‫‪p ` ACB‬‬ ‫‪ A‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ ،ED “ ٢AM‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪p‬‬
‫‪p “ E AD‬‬

‫ﺿﻠﻊ از ﻣﯿﺎﻧﮥ وارد ﺑﺮ آن ﺿﻠﻊ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎﻧ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ در ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ‪ ،‬دو ﺳﺮ ﯾ‬

‫ﺿﻠﻊ‪ ،‬رﺳﻢ ﺧﻂ ﻣﻮازی و ‪...‬‬ ‫اﻣﺘﺪاد دادن ﯾ‬

‫‪ .١‬ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﺑﻪ رأس ‪ A‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ دﻟﺨﻮاه ‪ D‬را روی ﺿﻠﻊ ‪ AB‬ﻗﺮار دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺿﻠﻊ ‪ AC‬را از ﻃﺮف ‪ C‬ﺑﻪاﻧﺪازۀ ‪ BD‬اﻣﺘﺪاد دﻫﯿﺪ و ﻧﻘﻄﮥ ﺣﺎﺻﻞ را ‪ E‬ﺑﻨﺎﻣﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻞ‬

‫ﺑﺮﺧﻮرد ‪ BC‬و ‪ ،DE‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ F‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﻧﺪازۀ دو ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ DF‬و ‪ EF‬ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺼﻄﻔ و ﻓﺮزاﻧﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت راهﺣﻞﻫﺎی اﯾﻦ دو‬

‫ﻧﻔﺮ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ راهﺣﻞ دﯾ ﺮی ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻣﺼﻄﻔ‬

‫ﺿﻠﻊ ‪ BC‬را از ﻃﺮف ‪ C‬ﺑﻪاﻧﺪازۀ ‪ BF‬اﻣﺘﺪاد ﻣ دﻫﯿﻢ و ﻧﻘﻄﮥ ﺣﺎﺻﻞ را ‪ G‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫ﭼﻮن دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ BDF‬و ‪ CEG‬در ﺣﺎﻟﺖ »ضزض« ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻧﺪازۀ‬

‫زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ BF D‬و ‪ CGE‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ‪ .DF “ EG‬از ﻃﺮﻓ دو‬

‫زاوﯾﮥ ‪ BF D‬و ‪ GF E‬ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﺑﻪرأس ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ ‪ F EG‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ‬

‫اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪.DF “ EF‬‬

‫‪۵۵‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫راهﺣﻞ ﻓﺮزاﻧﻪ‬

‫‪ BC‬را از ﻃﺮف ‪ C‬اﻣﺘﺪاد ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ از ﻧﻘﻄﮥ ‪ E‬ﺧﻄ ﻣﻮازی ﺑﺎ ‪ AD‬رﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‬

‫‪ ABC‬و ‪ C PpE‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ اﻣﺘﺪاد ‪ BC‬را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ P‬ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭼﻮن دو زاوﯾﮥ ‪p‬‬

‫‪ P CE‬ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﺑﻪرأس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ‪ .EP “ EC‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دو‬

‫‪ ACB‬و ‪p‬‬
‫و ‪p‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ‪ BDF‬و ‪ P EF‬ﻫﻢ ﻧﻬﺸﺖ اﻧﺪ؛ ﭘﺲ ‪.DF “ EF‬‬

‫‪ .٢‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬از وﺳﻂ ﺿﻠﻊ ‪ BC‬ﺧﻄ ﺑﺮ ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬ﻋﻤﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺿﻼع‬

‫)ﯾﺎ اﻣﺘﺪاد اﺿﻼع( ‪ AB‬و ‪ AC‬را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻧﻘﺎط ‪ E‬و ‪ F‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬

‫‪.BE “ CF‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﻪ ﺑﺎ ﯾ‬ ‫زاوﯾﮥ ﺣﺎده و ﻣﺠﻤﻮع اﺿﻼع اﯾﻦ زاوﯾﻪ از ﯾ‬ ‫‪ .٣‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﯾ‬

‫زاوﯾﮥ ﺣﺎده و ﻣﺠﻤﻮع اﺿﻼع اﯾﻦ زاوﯾﻪ از ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﮥ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن دو ﻣﺜﻠﺚ‬

‫ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ اﺟﺰاء ﻧﻈﯿﺮ از ﻣﺜﻠﺚ دﯾ ﺮ‬ ‫از ﺿﻠﻊﻫﺎی آن زاوﯾﻪ از ﯾ‬ ‫زاوﯾﻪ و ﯾ‬ ‫‪ .۴‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﯾ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮع دو ﺿﻠﻊ دﯾ ﺮ اﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﯾﻦ دو‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎ دو زاوﯾﻪ و ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺜﻠﺜ دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ‬ ‫‪ .۵‬اﮔﺮ دو زاوﯾﻪ و ﻣﺤﯿﻂ ﯾ‬

‫دو ﻣﺜﻠﺚ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ M‬روی ﺿﻠﻊ ‪ AC‬از ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع ‪ ABC‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ N‬را روی اﻣﺘﺪاد‬

‫‪) BC‬از ﻃﺮف ‪ (C‬ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .BM “ N M‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.AM “ CN‬‬

‫‪ .٧‬ﺳﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬داﯾﺮهای را ﺑﻪ ﺳﻪ ﮐﻤﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ‪ M‬ﻧﻘﻄﻪای دﻟﺨﻮاه روی‬

‫ﮐﻤﺎن ‪ AC‬اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ وﺗﺮ ‪ M B‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع وﺗﺮﻫﺎی ‪ M A‬و ‪ M C‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٨‬در ﻣﺮﺑﻊ ‪ ABCD‬ﻧﻘﻄﻪ ‪ E‬روی ﺿﻠﻊ ‪ CD‬ﻗﺮار دارد‪ .‬اﮔﺮ ‪ F‬روی ﺿﻠﻊ ‪ BC‬ﭼﻨﺎن ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ AF‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ BAE‬ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.BF ` DE “ AE‬‬

‫‪۵۶‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪ .٩‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬زاوﯾﮥ ‪ C‬ﻗﺎﺋﻤﻪ اﺳﺖ‪ .‬روی اﺿﻼع ‪ AC‬و ‪ BC‬ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی ‪ ACM N‬و‬

‫‪ BCP Q‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ از ‪ N‬و ‪ Q‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﻤﻮدﻫﺎی ‪ N H‬و ‪ QK‬ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ‪AB‬‬

‫رﺳﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.N H ` QK “ AB‬‬

‫‪ ABC‬و‬
‫‪ .١٠‬در ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬ﺳﻪ ﺿﻠﻊ ‪ BC ،AB‬و ‪ CD‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪p “ ٧٠‬‬

‫‪ B AD‬ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ ،B CD‬آﻧﮕﺎه اﻧﺪازۀ زاوﯾﮥ ‪p‬‬
‫‪p “ ١٧٠‬‬

‫ارﻏﻮان‪ ،‬ﺳﻤﻦ‪ ،‬ﻧﺮﮔﺲ و ﺷﻘﺎﯾﻖ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت راهﺣﻞ‬

‫را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﺎ راهﺣﻞ دﯾ ﺮی ﺣﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﯾ‬

‫راهﺣﻞ ارﻏﻮان‬

‫ﻧﻘﻄﮥ ‪ M‬را درون زاوﯾﮥ ‪ ABC‬ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﻠﺚ ‪ABM‬‬

‫ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ‪ ،BM “ BC‬ﭘﺲ ‪ .BCM “ ٨۵‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دو‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ‪ BCM‬و ‪ DCM‬در ﺣﺎﻟﺖ »ضزض« ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ ‪AM D‬‬
‫‪ ،AM‬ﭘﺲ ‪p “ ٢۵‬‬
‫‪ DAM‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ و ﭼﻮن ‪xD “ ١٣٠‬‬

‫‪.DAB‬‬
‫‪p “ ٨۵‬‬

‫راهﺣﻞ ﺳﻤﻦ‬

‫دو ﻗﻄﺮ ‪ AC‬و ‪ BD‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ E‬ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬روی ﻗﻄﺮ ‪ AC‬ﻧﻘﻄﮥ‬

‫‪ F‬را ﭼﻨﺎن ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .AF “ CE‬اﮐﻨﻮن دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABF‬و ‪ CBE‬در‬

‫ﺣﺎﻟﺖ »ضزض« ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺜﻠﺚ ‪ BEF‬ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع اﺳﺖ‪ .‬روی‬

‫ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ ED‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ G‬را ﭼﻨﺎن ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ‪ .CE “ EG‬ﺣﺎل دو ﻣﺜﻠﺚ ‪CDG‬‬

‫و ‪ ABF‬در ﺣﺎﻟﺖ »ضزض« ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ ‪ AED‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ‬

‫‪.DAB‬‬
‫‪ ،AED‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪p “ ٨۵‬‬
‫اﺳﺖ و ﭼﻮن ‪p “ ١٢٠‬‬

‫‪۵٧‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫راهﺣﻞ ﻧﺮﮔﺲ‬

‫ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AP‬را ﻣﻮازی و ﻣﺴﺎوی ﺑﺎ ‪ BC‬رﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ‪ AC‬ﻗﻄﺮ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ‬

‫‪ ABCP‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬و ‪ CP A‬در ﺣﺎﻟﺖ »ضزض« ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ‪ P C “ AB‬و ‪ .C PpA “ ٧٠‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ ‪ CDP‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ اﻧﺪازۀ زاوﯾﻪﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪p “ ۶٠‬‬
‫‪P CD‬‬

‫و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺜﻠﺚ ‪ CP D‬ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ﻣﺜﻠﺚ ‪P AD‬‬

‫‪ P AD‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪p “ ٨۵‬‬
‫‪.DAB‬‬ ‫ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ ‪p “ ٢۵‬‬

‫راهﺣﻞ ﺷﻘﺎﯾﻖ‬

‫ﭼﻮن ‪ ،AB “ BC‬ﭘﺲ ‪ B‬روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﻗﻄﺮ ‪ AC‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻮن‬

‫‪ ،BC “ CD‬ﭘﺲ ‪ C‬روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﻗﻄﺮ ‪ BD‬ﻗﺮار دارد‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒﻫﺎی‬

‫‪ AC‬و ‪ BD‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺳﻪ ﻣﺜﻠﺚ ‪ BCO ،ABO‬و‬

‫‪ CDO‬در ﺣﺎﻟﺖ »ضضض« ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اﻧﺪازۀ ﺳﻪ زاوﯾﮥ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ‪ BCO‬ﺑﻪﺳﺎدﮔ اﻣ ﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ‪p “ ٨۵‬‬
‫‪ .OAB‬ﺣﺎل ﭼﻮن ﺳﻪ ﻧﻘﻄﮥ‬

‫ﺧﻂ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺪازۀ زاوﯾﮥ ‪ DAB‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪ O ،D‬و ‪ A‬روی ﯾ‬

‫‪ ٨۵‬درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ABC‬و‬
‫‪ .١١‬در ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬ﺳﻪ ﺿﻠﻊ ‪ BC ،AB‬و ‪ CD‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪p “ ١۵٠‬‬

‫‪ ،B CD‬آﻧﮕﺎه اﻧﺪازۀ زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ BAD‬و ‪ CDA‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪p “ ٩٠‬‬

‫‪ B‬و ﻧﯿﻢﺳﺎزﻫﺎی زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ A‬و ‪ C‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ H‬ﻗﻄﻊ‬

‫‪ .١٢‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪p “ ١٢٠ ،ABC‬‬

‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ روی اﻣﺘﺪاد ﺿﻠﻊﻫﺎی ‪ AB‬و ‪) BC‬از ﻃﺮف ‪ ،(B‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی ‪ P‬و ‪Q‬‬

‫را ﭼﻨﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﻪ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ CQ ،AP‬و ‪ AC‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ زاوﯾﮥ‬

‫‪ P HQ‬ﻗﺎﺋﻤﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۵٨‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫داﯾﺮه ﭼﻨﺎن ﻗﺮار دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ زاوﯾﮥ ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﺣﺎده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١٣‬ﺳﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬روی ﯾ‬

‫اﮔﺮ دو ارﺗﻔﺎع ‪ AH‬و ‪ BG‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﺘﺪاد ‪ AH‬ﺑﺎ داﯾﺮه در ﻧﻘﻄﮥ‬

‫‪ M‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ‪ DH‬و ‪ M H‬ﺑﺎﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .١۴‬دو داﯾﺮه ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی ‪ A‬و ‪ B‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ AC‬ﻗﻄﺮی از داﯾﺮۀ اول و ‪AD‬‬

‫ﺧﻂ راﺳﺖ ﻗﺮار‬ ‫ﻗﻄﺮی از داﯾﺮۀ دوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی ‪ C ،B‬و ‪ D‬روی ﯾ‬

‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .A‬روی ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪ .١۵‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪p “ ١٢٠ ،ABC‬‬

‫‪ .AD “ AB ` AC‬اﻧﺪازۀ زاوﯾﻪﻫﺎی ﻣﺜﻠﺚ ‪ BDC‬ﭼﻘﺪر ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ .A‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬درون ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﭼﻨﺎن ﻗﺮار دارد‬

‫‪ .١۶‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ AB “ AC ،ABC‬و ‪p “ ٨٠‬‬

‫‪ DBC‬و ‪p “ ٣٠‬‬
‫‪ .DCB‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺜﻠﺚ ‪ ADB‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﻪ ‪p “ ١٠‬‬

‫‪ .١٧‬دو ﺧﻂ ﻋﻤﻮد ﺑﺮﻫﻢ ﺿﻠﻊﻫﺎی ﻣﺮﺑﻊ ‪ ABCD‬را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻧﻘﻄﻪﻫﺎی ‪ P ،N ،M‬و ‪ Q‬ﻗﻄﻊ‬

‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ دو ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ M P‬و ‪ QN‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺎدرﺳﺖ‬

‫ﺿﻠﻊ‪ ،‬ﻧﺼﻒ آن ﺿﻠﻊ اﺳﺖ«‪ ،‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ؟‬ ‫‪ .١‬ﺟﻤﻠﮥ »در ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﯿﺎﻧﮥ وارد ﺑﺮ ﯾ‬

‫ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﺪﻻل زﯾﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮥ ﺑﺎﻻ درﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا اﺳﺘﺪﻻل ﺳﺎﻣﺎن ﻧﺎدرﺳﺖ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫اﺳﺘﺪﻻل ﺳﺎﻣﺎن‬
‫در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ،ABC‬ﻣﯿﺎﻧﮥ ‪ AM‬را از ﻃﺮف ‪ M‬ﺑﻪاﻧﺪازۀ ﺧﻮدش اﻣﺘﺪاد ﻣ دﻫﯿﻢ و ﻧﻘﻄﮥ‬

‫ﺣﺎﺻﻞ را ‪ N‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ AM B‬و ‪ N M C‬در ﺣﺎﻟﺖ ضزض ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪۵٩‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﭘﺲ دارﯾﻢ‪:‬‬
‫△‬ ‫△‬ ‫△‬ ‫△‬ ‫△‬ ‫△‬
‫‪AM B – N M C ùñ AM B ` AM C – N M C ` AM C‬‬
‫△‬ ‫△‬
‫‪ùñ N AC – ABC.‬‬
‫ﭘﺲ ‪ AN “ BC‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .AM “ BM‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻫﺮ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﯿﺎﻧﮥ وارد ﺑﺮ‬

‫ﺿﻠﻊ‪ ،‬ﻧﺼﻒ آن ﺿﻠﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫‪ .٢‬ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ‪ ABCD‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ CE‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ BC‬در ﺧﺎرج ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ رﺳﻢ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ‪ AB‬ﺑﺎ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ‪ AE‬در ﻧﻘﻄﮥ ‪ F‬ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ F CB‬و ‪ F CE‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ؟‬

‫ﺻﺪف و ﮐﯿﻤﯿﺎ ﺑﺎ راهﺣﻞﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬راهﺣﻞ درﺳﺖ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫راهﺣﻞ ﺻﺪف‬

‫اﺑﺘﺪا ﺷ ﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ را رﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪F‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪E‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷ ﻞ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﻢ‪،‬‬

‫‪F CB‬‬
‫‪p ` B CE‬‬
‫‪p “ F CE.‬‬
‫‪p‬‬

‫‪ .F CB‬ﭘﺲ اﯾﻦ دو زاوﯾﮥ ‪ F CB‬و ‪ F CE‬ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪p‬‬

‫‪p ă F CE‬‬

‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۶٠‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫راهﺣﻞ ﮐﯿﻤﯿﺎ‬

‫ﭼﻮن ‪ F‬روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒﻫﺎی ﺳﻪ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ CD ،AB‬و ‪ AE‬ﻗﺮار دارد ﭘﺲ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻗﻀﯿﮥ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪F A “ F B, F A “ F E, F C “ F D.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ F AD‬و ‪ F CE‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ضضض ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪:‬‬

‫‪F DA‬‬
‫‪p “ F CE.‬‬
‫‪p‬‬ ‫)‪(١‬‬

‫از ﻃﺮﻓ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ زاوﯾﻪﻫﺎی ‪ F CD‬و ‪ F DC‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و ﭼﻮن‬

‫‪ CDA‬و ‪ DCB‬ﻗﺎﺋﻤﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ‪:‬‬

‫‪F CD‬‬
‫‪p ` DCB‬‬
‫‪p “ F DC‬‬
‫‪p ` C DA‬‬
‫‪p ùñ F CB‬‬
‫‪p “ F DA.‬‬
‫‪p‬‬ ‫)‪(٢‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ راﺑﻄﻪﻫﺎی ‪ p١q‬و ‪ p٢q‬ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ دو زاوﯾﮥ ‪ F CE‬و ‪F CB‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .B‬روی ﺿﻠﻊ ‪ AC‬و ﺧﺎرج از ﻣﺜﻠﺚ ‪ ،ABC‬ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع‬

‫‪ .٣‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪p “ ١٢٠ ،ABC‬‬

‫‪ ACD‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪ BD‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ ABC‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻏﺰل ﻣﺪﻋ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺣﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا راهﺣﻞ او ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫راهﺣﻞ ﻏﺰل‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ‪ ACD‬ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ‪AD “ CD‬؛ ﯾﻌﻨ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬از دو ﺳﺮ‬
‫ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AC‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﯾ ﺴﺎن دارد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ‪ ،‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬روی‬
‫ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ‪ AC‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ‪ AC‬ﺑﺎ ﺿﻠﻊ ‪ AC‬را ‪H‬‬
‫ﺑﻨﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه دو ﻣﺜﻠﺚ ‪ AHD‬و ‪ CHD‬ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا‪:‬‬

‫‪۶١‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪,‬‬
‫‪AD “ CD‬‬ ‫‪ /‬ﻓﺮض ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫‪/‬‬
‫△ وﺗﺮ و ﯾ ﺿﻠﻊ ‪.‬‬
‫‪/‬‬
‫△‬
‫‪/‬‬
‫‪DH “ DH‬‬ ‫ﺿﻠﻊ ﻣﺸﺘﺮک‬ ‫‪ùùùùùùùùñ AHD – CHD.‬‬
‫‪/‬‬
‫‪/‬‬
‫‪/‬‬
‫دو زاوﯾﮥ ﻗﺎﺋﻤﻪ‬
‫‪/‬‬
‫‪AHD‬‬
‫‪p “ C HD‬‬
‫‪p‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪.H DC‬‬ ‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪p‬‬

‫‪p “ H DA‬‬
‫‪D‬‬

‫‪،H DC‬‬ ‫اﮔﺮ از ‪ H‬ﺑﻪ ‪ B‬وﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ‪p‬‬

‫‪p “ H DA‬‬

‫‪ BD‬ﺿﻠﻊ ﻣﺸﺘﺮک اﺳﺖ و ‪ ،AD “ CD‬دو ﻣﺜﻠﺚ‬

‫‪A‬‬
‫‪ BCD‬و ‪ BAD‬در ﺣﺎﻟﺖ ضزض ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪H‬‬ ‫‪ .ABD‬ﯾﻌﻨ ‪ BD‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ ABC‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪p “ C BD‬‬
‫‪p‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬

‫• ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺑﻌﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ »دو ﺧﻂ ﻣﻮازی« را ﯾﺎدآوری ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫دو ﺧﻂ ﻣﻮازی‬

‫ﺻﻔﺤﻪ را ﻣﻮازی ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﻫﺮﮔﺎه ﻫﯿﭻ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﺸﺘﺮﮐ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ‬ ‫دو ﺧﻂ در ﯾ‬

‫ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﻧﺼﯿﺮ ﻣﺪﻋ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬او ﺑﺮای ادﻋﺎی ﺧﻮد اﺳﺘﺪﻻل زﯾﺮ‬

‫را اراﺋﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺮاد اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺼﯿﺮ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺼﯿﺮ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ دﻟﺨﻮاﻫ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ و آن را ‪ ABC‬ﺑﻨﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬و ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ‬

‫ﺿﻠﻊ ‪ BC‬را ﺑ ﺸﯿﺪ‪ .‬دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬و ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﺿﻠﻊ ‪ BC‬ﻣﻮازی ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬و ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﺿﻠﻊ ‪ BC‬ﻣﻮازی ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪۶٢‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫اﮔﺮ ﺣﺎﻟﺖ »اﻟﻒ« ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬ارﺗﻔﺎع ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ABC‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺣﺎﻟﺖ »ب« ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ A‬و ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﺿﻠﻊ ‪BC‬‬

‫را ‪ D‬ﺑﻨﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﯾﺎ روی ﺿﻠﻊ ‪ BC‬اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬اﺳﺖ ﯾﺎ درون‬

‫آن‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬از ‪ D‬ﻋﻤﻮدﻫﺎی ‪ DH‬و ‪ DK‬را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮ ‪ AB‬و ‪ AC‬رﺳﻢ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪H‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪B‬‬
‫‪H‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪D‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪B‬‬

‫ﺷ ﻞ‪٣‬‬ ‫ﺷ ﻞ‪٢‬‬ ‫ﺷ ﻞ‪١‬‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮای ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷ ﻞ ﺑﺎﻻ ﻣ ﺗﻮان ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ‪ AH “ AK‬و‬ ‫ﺑﺎ ﯾ‬

‫‪ .BH “ CK‬اﮔﺮ اﯾﻦ دو ﺗﺴﺎوی ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷ ﻞﻫﺎی ‪ ١‬و ‪ ٢‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪AH ` BH “ AK ` CK ùñ AB “ AC,‬‬

‫و ﺑﺮای ﺷ ﻞ ‪ ٣‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪AH ´ BH “ AK ´ CK ùñ AB “ AC.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷ ﻞ‪ ،‬ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﻣﺘﺴﺎویاﻟﺴﺎﻗﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫و اﻣﺎ اﺳﺘﺪﻻﻟ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷ ﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﻣ ﮐﻨﺪ ‪ AH “ AK‬و ‪:BH “ CK‬‬

‫ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬روی ﻧﯿﻢﺳﺎز زاوﯾﮥ ‪ BAC‬ﻗﺮار دارد؛ ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻧﯿﻢﺳﺎز ‪.DH “ DK‬‬

‫ﺿﻠﻊ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﮥ ‪ ADH‬و ‪ ADK‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ وﺗﺮ و ﯾ‬

‫ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ .AH “ AK‬از ﻃﺮﻓ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬روی ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ﺿﻠﻊ‬

‫‪ BC‬ﻗﺮار دارد؛ ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻋﻤﻮدﻣﻨﺼﻒ ‪ .BD “ CD‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دو ﻣﺜﻠﺚ‬

‫ﺿﻠﻊ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖاﻧﺪ؛ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻗﺎﺋﻢاﻟﺰاوﯾﮥ ‪ BDH‬و ‪ CDK‬ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ وﺗﺮ و ﯾ‬

‫‪.BH “ CK‬‬

‫‪۶٣‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﺷ ﻞﻫﺎی ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬

‫‪ .١‬اﻟﻒ( ﭼﺮا دو ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ زﯾﺮ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ب( ﺷﻬﺮام ﺗﺸﺎﺑﻪ دو ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻬﺮام‬

‫ﯾﺎ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ )ﮐﻮﭼ‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه در دو ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻫﻤﮥ ﺿﻠﻊﻫﺎ ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﺑﺰرگ ﺷﺪه‪ ،‬و ﯾﺎ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ (.‬و اﻧﺪازۀ زاوﯾﻪﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن دو‬

‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪاﻧﺪ‪.‬‬

‫آﯾﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻬﺮام درﺳﺖ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﯿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻬﺮام اﺿﺎﻓﻪ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ درﺳﺖ ﺷﻮد؟‬

‫ﭘﻨﺞﺿﻠﻌ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ زاوﯾﻪﻫﺎی آن دوﺑﻪدو ﺑﺎ زاوﯾﻪﻫﺎی ﭘﻨﺞﺿﻠﻌ زﯾﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﻟ‬ ‫‪ .٢‬ﯾ‬

‫دو ﭘﻨﺞﺿﻠﻌ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .n ą ٣‬روﺷ ﺑﺮای رﺳﻢ دو ‪‐n‬ﺿﻠﻌ ﮐﻪ زاوﯾﻪﻫﺎی آﻧﻬﺎ دوﺑﻪدو ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ وﻟ‬

‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪۶۴‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫‪ .۴‬اﻟﻒ( آﯾﺎ در دو ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ زﯾﺮ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮان اﺿﻼع را ﻃﻮری دوﺑﻪدو ﻧﻈﯿﺮ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﻗﺮار داد ﮐﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻤﮥ اﺿﻼع ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرتِدﯾ ﺮ اﺿﻼع ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫ب( ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .n ą ٣‬روﺷ ﺑﺮای رﺳﻢ دو ‪‐n‬ﺿﻠﻌ ﮐﻪ اﺿﻼع ﻣﺘﻨﺎﻇﺮﺷﺎن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟ دو ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .۵‬دو دهﺿﻠﻌ ﻣﺤﺪب ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ زاوﯾﻪﻫﺎی آﻧﻬﺎ دوﺑﻪدو ﺑﺮاﺑﺮ و اﺿﻼع ﻣﺘﻨﺎﻇﺮﺷﺎن ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ وﻟ اﯾﻦ دو دهﺿﻠﻌ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠ اﻧﺪازۀ ﮐﺎﻏﺬ ﺑﻪﻧﺎم اﯾﺰو ‪ ،(ISO 216) ٢١۶‬ﺑﺮای ﮐﺎﻏﺬﻫﺎ اﻧﺪازه و ﻧﺎمﻫﺎی‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻔ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀ از اﯾﻦ ﻧﺎمﻫﺎ ‪ A4 ،A3 ،A2 ،A1 ،A0‬و ¨ ¨ ¨ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺮض و ﻃﻮل ﮐﺎﻏﺬ ‪ A0‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ ٨۴١‬و ‪ ١١٨٩‬ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( دو ﮐﺎﻏﺬ ‪ A4‬را ﭼ ﻮﻧﻪ ﮐﻨﺎرﻫﻢ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﮐﺎﻏﺬ ‪ A4‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻏﺬ ‪ A4‬را ﭼ ﻮﻧﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﺎﻏﺬﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﮐﺎﻏﺬ ‪ A0‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ب( ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ج( ﺳﻌﯿﺪ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠ داﺷﺖ! آن را از وﺳﻂ ﻃﻮﻟﺶ ﻧﺼﻒ ﮐﺮد‪ .‬او ﺣﺎﻻ دو ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ اول دارد‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫د( ﺣﺪس ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﺰو ‪ ٢١۶‬ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎﺳ ﮐﺎﻏﺬﻫﺎ را ﻧﺎمﮔﺬاری ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪۶۵‬‬
 ‫اﺳﺘﺪﻻلواﺛﺒﺎتدرھﻨﺪﺳﻪ‬

‫ﺑﺨﺸ از ﮐﺘﺎب »ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺸﺮدۀ رﯾﺎﺿﯿﺎت«‬

‫اﻗﻠﯿﺪس‪ ،‬ﮐﻪ درﺑﺎره زﻧﺪﮔ وی ﺑﻪﻃﻮر ﻗﻄﻌ ﭼﯿﺰی ﻧﻤ داﻧﯿﻢ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ در ﻃﻮل ﺳﻠﻄﻨﺖ‬

‫ﺑﻄﻠﻤﯿﻮس اول )‪ ٣٠۶‐٢٨٣‬ق‪.‬م‪ (.‬ﻣ زﯾﺴﺖ و ﮔﻮﯾﺎ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوف اﻗﻠﯿﺪس‪» :‬ﻫﯿﭻ راه‬

‫را ﺑﻪ او‬ ‫ﺷﺎﻫﺎﻧﻪای ﺑﻪ ﻫﻨﺪﺳﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،«.‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اوﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺘﻦ ﮐﻮﭼ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣ دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎر او ﺳﯿﺰده ﮐﺘﺎب اﺻﻮل )‪(Stoicheia‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از زﻣﺮه آﺛﺎر دﯾ ﺮش ﮐﺘﺎب ﻣﻔﺮوﺿﺎت )‪ (Data‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫آن را ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺟﺒﺮ در ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﻫﻨﺪﺳ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤ داﻧﯿﻢ ﭼﻪ‬

‫ﺗﻌﺪاد از اﯾﻦ ﻣﺘﻮن از ﺧﻮد اﻗﻠﯿﺪس و ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد از آﻧﻬﺎ ﮔﺮدآوری آﺛﺎر اوﺳﺖ؛ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ در‬

‫ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺷ ﻔﺖاﻧﮕﯿﺰی را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺘﻮن ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﺘﻦﻫﺎی ﮐﺎﻣﻞ رﯾﺎﺿ‬

‫ﺑﻪﺟﺎﻣﺎﻧﺪه از ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻮل‪ ،‬ﭘﺲ از ﮐﺘﺎب ﻣﻘﺪس‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﮐﺘﺎب دﯾ ﺮ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن ﻏﺮب‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪ‬

‫ﭼﺎپ ﺷﺪه و ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از اﺧﺘﺮاع ﭼﺎپ ﺗﺎﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار وﯾﺮاﯾﺶ از آن‬

‫اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻗﺒﻞ از آن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻧﺴﺦ ﺧﻄ اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ آﻣﻮزش ﻫﻨﺪﺳﻪ را ﺗﺤﺖ ﺳﯿﻄﺮۀ‬

‫ﺧﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﻫﻨﺪﺳﻪ دﺑﯿﺮﺳﺘﺎﻧ ﻣﺎ ﮔﺎه ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ از ﻫﺸﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ ﮐﺘﺎب از‬

‫ﺳﯿﺰده ﮐﺘﺎب اﻗﻠﯿﺪس‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ و ﻫﻨﻮز ﺳﻨﺖ اﻗﻠﯿﺪﺳ در آﻣﻮزش ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻣﺎ اﻫﻤﯿﺖ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر دارد‪ .‬ﺑﺮای رﯾﺎﺿ دان ﺣﺮﻓﻪای اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﻫﻤﻮاره اﻓﺴﻮﻧ ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ داﺷﺘﻪاﻧﺪ )ﮔﺮﭼﻪ‬

‫ﺑﺮای ﺷﺎﮔﺮدان اﻏﻠﺐ ﺳﺆالاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮدهاﻧﺪ( و ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻨﻄﻘ آﻧﻬﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﻣﺘﻦ دﯾ ﺮی‬

‫در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻔﮑﺮ ﻋﻠﻤ را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺎر اﻗﻠﯿﺪس‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﻨﺘﺎج ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻄﻘ ﻗﻀﺎﯾﺎ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از ﺗﻌﺎرﯾﻒ‪ ،‬اﺻﻮل‬

‫ﻣﺘﻌﺎرﻓ ‪ ،‬و اﺻﻮل ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻬﺎر ﮐﺘﺎب اول ﺑﻪ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﺴﻄﺤﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐﻫﺎ اﺷﺎرﺗ ﻧﺪارد و از ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﺗﺮﯾﻦ ﺧﻮاص ﺧﻄﻮط و زواﯾﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻫﻤﻨﻬﺸﺘ ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺴﺎوی ﻣﺴﺎﺣﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻗﻀﯿﮥ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس )ﮐﺘﺎب اول‪ ،‬ﮔﺰارۀ ‪ ،(۴٧‬ﺳﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﻣﺮﺑﻌ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻃﻼﯾﯽ‪ ،‬داﯾﺮه‪ ،‬و ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻫﺎی ﻣﻨﺘﻈﻢ‪ ،‬ﻣ رﺳﯿﻢ‪.‬‬

‫‪۶۶‬‬
‫‪۴‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬
‫ﺗﻮان و رﯾﺸﻪ‬

‫��� �ﺎ� ﺗ�ﻮﯾﺮ رﻧ� ��� ﺟﺴﻤ� اﺳﺖ ﮐ� از ﺗﺮﮐ��ﺎ� ﺳﺎ�� ��ﻤ�ﺎﯾ� ���وﺟﻮ� آﻣ��‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﻔﺎع اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ١٠´۶‬ﻣﺘﺮ و ﺿﺨﺎﻣﺖ آن ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻮی اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﺗﻮان ﺻﺤﯿﺢ‬

‫‪ .١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪) ٢٣ ´ ٢´٣‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ۵٢ ` ۵٢ ´ ٣´٣‬ب‬

‫‪) ٣۴ ˆ ۵´٢ ´ ٢´٢‬ج‬ ‫‪) ۵٢ ´ ٣٢ ˆ p´٣q´٢‬د‬

‫‪) ´٢´٣ ˆ p´٢q´۴ ´ ٨‬ھ‬ ‫‪) ٢ ˆ ۵´۴ ` ٢´٣ ˆ ٣´٢‬و‬

‫‪) ٣۴ ˆ ٣۵ ˆ ۵٢ ˆ ٣´٧ ´ ۵٣‬ز‬ ‫‪) ۴٣ ` ۴٣ ` ۴٣ ´ ٣۴ ˆ ٣´١‬ح‬

‫‪٣۴ ˆ ۵٢ ˆ ٣٣‬‬ ‫‪٢ ` ٣ ˆ ۴´١ ´ ٢ ˆ ۵´١‬‬
‫)ط‬ ‫)ی‬
‫‪۵٣ ˆ ٢٧ ˆ ۵‬‬ ‫‪٣٢ ˆ ٢´٢ ´ ۵‬‬
‫‪ .٢‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮانﻫﺎی ﻣﻨﻔ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪٣´۴‬‬ ‫‪٢a´١ b´٢‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪۵´١‬‬ ‫‪a´٣ b´٢‬‬

‫‪p٠٫١q´١‬‬ ‫‪٢x´٣‬‬
‫)ج‬ ‫)د‬
‫‪١٠´١‬‬ ‫‪٣´ ٣ y‬‬
‫‪ .٣‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮانﻫﺎی ﻣﻨﻔ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬
‫‪ˆ ˙´۴‬‬ ‫‪ˆ ˙´٢‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪۵‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪˙´٢‬‬ ‫‪˙´ ١‬‬

‫‪٢a´١‬‬ ‫‪x´١‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫)ج‬ ‫)د‬
‫‪٣´٢‬‬ ‫‪y ´١ z‬‬
‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ و ﺗﻮانﻫﺎی ﻣﻨﻔ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۴‬ﻫﺮ ﯾ‬
‫‪٣‬‬ ‫‪ˆ ´١ ´١ ´٢ ˙´١‬‬
‫‪٢a´١ b‬‬
‫ˆ‬ ‫˙‬ ‫´‬
‫‪q r s‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪a٢ b´٣‬‬ ‫‪r´۵ sq ´٨‬‬
‫‪˙´ ٢‬‬ ‫‪˙´٣‬‬
‫‪s ٢ t´ ۴‬‬ ‫‪xy ´٢ z ´٣‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫)ج‬ ‫)د‬
‫‪۵s´١ t‬‬ ‫‪x٢ y ٣ z ´۴‬‬
‫اﺳﺖ؟‬ ‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺮ و ﯾ‬ ‫‪ .۵‬ﮐﺪامﯾ‬
‫‪˙´١‬‬ ‫‪˙´٢‬‬
‫‪٣٢ ˆ ٢´ ٣‬‬
‫‪ˆ ´٢‬‬
‫‪٢ ˆ ۵٣‬‬
‫ˆ‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪۵´ ۴‬‬ ‫‪٣٣ ˆ ٧´٢‬‬

‫‪۶٨‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺮﺗﺐ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬اﻋﺪاد زﯾﺮ را از ﮐﻮﭼ‬

‫‪˙´ ١‬‬ ‫‪˙´١‬‬ ‫‪˙´٢‬‬ ‫‪˙´٣‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬
‫ˆ‬ ‫ˆ‬ ‫ˆ‬ ‫ˆ‬
‫´‬ ‫´‬ ‫´‬ ‫´‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪` ١ ˘´١٢‬‬
‫را ﺑﻪﺻﻮرت ﻋﺪد ‪ ٢m‬ﻧﻮﺷﺘﻪاﯾﻢ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ m‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪۶۴‬‬ ‫‪ .٧‬ﻋﺪد‬

‫‪ .٨‬اﮔﺮ ‪ a‬ﻋﺪدی ﮔﻮﯾﺎ و ‪ b‬ﻋﺪدی ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﺪ و ‪ ،۶٨ “ ٣٢ ˆ ab‬آﻧﮕﺎه ﺣﺪاﻗﻞ ﭘﻨﺞ ﻣﻘﺪار ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺑﺮای ‪ a ` b‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ m‬و ‪ n‬دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺑﺮای ‪ n´m‬ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار وﺟﻮد دارد ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ‪ mn “ ٢١٠‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ب( ﺑﺮای ‪ m´n‬ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار وﺟﻮد دارد ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ‪ mn “ ٢٢٠‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ .١٠‬ﺑﻪﺟﺎی ‪ x‬ﭼﻪ ﻋﺪدی ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد؟‬

‫‪٣´١٠٢ ´ ٣´١٠١ ` ٣´١٠٠ ´ ٣´٩٩ “ ٣´٩٩ x‬‬

‫‪` ˘١٣٩۶‬‬
‫‪ ، nn‬آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺪار ‪ n‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١١‬اﮔﺮ ‪ n P Z‬و ‪“ ١‬‬

‫‪ .١٢‬ﭘﺮوژه‪ .‬درﺑﺎرۀ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﻮان ﺻﻔﺮ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻋﺒﺎرت ‪ 0^ 0‬را ﮔﻮﮔﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪(.‬‬

‫‪ .١٣‬اﮔﺮ ‪ tm, nu Ď N‬و ‪ ،a P R‬ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫‪am ` an “ amn‬‬ ‫ب(‬ ‫اﻟﻒ( ‪am ` an “ am`n‬‬

‫‪ x .١۴‬و ‪ y‬ﭼﻪ اﻋﺪادی ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪٢٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫‪“ ٢٢ x “ ۴y‬‬

‫ﻋﺪد ﺗﻮاندار ﺑﺎ ﺗﻮان ‪ ۵‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١۵‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ‬

‫‪١‬‬
‫` ‪٣۴ ` ٣٣ ˆ ٣‬‬ ‫‪ˆ ٢٧٢‬‬
‫‪٩‬‬
‫‪` ˘٢ ` ١ ˘´٢‬‬
‫ˆ ‪٢۶‬‬ ‫‪ˆ ٢´۴‬‬
‫‪٢‬‬

‫‪۶٩‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ x ،‬و ‪ y‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١۶‬در ﻫﺮ ﯾ‬

‫‪١۵٣‬‬ ‫‪١۵۵‬‬
‫‪ˆ ˙x‬‬ ‫‪ˆ ˙x ˆ ˙y‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬
‫“ ‪) ٣‬اﻟﻒ‬ ‫‪ˆ ٣y‬‬ ‫)ب‬ ‫‪۵‬‬
‫“‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪١۴‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪٢١۵‬‬ ‫‪٢´١٠‬‬ ‫‪٢١٣ ˆ ٣٢‬‬

‫‪ˆ ˙x ˆ ˙y‬‬ ‫‪ˆ ˙x ˆ ˙y‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪٣‬‬
‫)ج‬ ‫ˆ‬ ‫“‬ ‫)د‬ ‫“‬
‫‪١۵٢‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٢١٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬

‫ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ‬

‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ؟‬ ‫‪ .١‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) ١٢ ˆ ١٠۵‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ١٫٩٩٩٩ ˆ ١٠´۴‬ب‬

‫‪) ٩٫٨٣ ˆ ٢١٠‬ج‬ ‫‪) ٠٫٩٩٩ ˆ ١٠´٨‬د‬

‫از اﻋﺪاد زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻤﺎد ﻋﻠﻤ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﻫﺮ ﯾ‬

‫ﺳﺎل ﻧﻮری ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ ٩, ۴۶٠, ۵٢٨, ۴٠٠, ٠٠٠‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﯾ‬

‫ﻣﻮﻟ ﻮل اﮐﺴﯿﮋن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ‪ ٠٫٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠۵٣‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ب( ﺟﺮم ﯾ‬

‫رﯾﺸﻪﮔﯿﺮی‬

‫‪ .١‬اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﯾﺸﻪﻫﺎی دوم ‪ x٢‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ب( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻧﺎﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ‪x٢‬‬

‫ج( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﯾﺸﻪﻫﺎی دوم ‪ x٢‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫د( اﮔﺮ ‪ x‬ﻋﺪدی ﻣﻨﻔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ‪x٢‬‬

‫‪٧٠‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫?‬
‫ﻋﺪدی ﺣﻘﯿﻘ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ و ﮐﺪام ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ .٢‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪۵۴a٣ z ٨‬‬

‫ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﺑﺮای ﻋﺒﺎرت ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ آن را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣|a|z ٢ ٣ ٢z ٢‬‬ ‫)ب‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣az ٢ ٣ ٢z ٢‬‬
‫?‬
‫ﻋﺪدی ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ و ﮐﺪام ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟ ﺑﺮای‬ ‫‪ .٣‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪۵۴a٣ z ٨‬‬

‫ﻋﺒﺎرت درﺳﺖ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﺎورﯾﺪ و ﺑﺮای ﻋﺒﺎرت ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ درﺳﺘ آن را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣|a|z ۴ ۶a‬‬ ‫)ب‬ ‫‪۵۴a٣ z ٨ “ ٣az ۴ ۶a‬‬

‫‪ .۴‬ﭘﺲ از آزﻣﻮن رﯾﺎﺿ ﻧﯿﻢﺳﺎل اول‪ ،‬ﻧﻤﺮۀ داﻧﺶآﻣﻮزان ‪ ٢٠ ،¨ ¨ ¨ ،٣ ،٢ ،١ ،٠‬ﺷﺪه ﺑﻮد! ﻣﻌﻠﻢ‬

‫ﺑﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان‪ ،‬ﻧﻤﺮۀ ﻫﺮ داﻧﺶآﻣﻮز را در ‪ ٢٠‬ﺿﺮب ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫رﯾﺎﺿ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮای ﮐﻤ‬

‫ﺳﭙﺲ از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﺬر ﺑ ﯿﺮد و ﻧﻤﺮۀ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه را در ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ وارد ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﭼﻪ ﻧﻤﺮهﻫﺎﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤ ﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫ب( ﭼﻪ ﻧﻤﺮهﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ را دارﻧﺪ؟‬

‫ج( ﭼﻪ ﻧﻤﺮهای ﭘﺲ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫?‬ ‫?‬ ‫?‬

‫ﭼﻪ ﻋﺪدی اﺳﺖ؟‬ ‫و ‪ ، ٣ y “ ۶‬آﻧﮕﺎه ‪٣ xy‬‬ ‫‪ .۵‬اﮔﺮ ‪x “ ٩٢۶١‬‬
‫? ‪a‬‬
‫‪ .۶‬اﮔﺮ ‪ ، ٣ x x “ ۴‬آﻧﮕﺎه ‪ x‬ﭼﻪ ﻋﺪدی اﺳﺖ؟‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬ﻫﺮ ﯾ‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬
‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٧۵a٣ x‬‬ ‫)ب‬ ‫‪a٢ b ٣ ۶۴a۴ b‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪d‬‬
‫‪١۶٢b۵ c۵‬‬ ‫‪۵۴b۴ c۶‬‬
‫)ج‬ ‫‪) ٣‬د‬
‫‪١٢۵x٢ y ۴‬‬ ‫‪´٣٢x۵ y ٩‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫)ھ‬ ‫‪١٢٨a۵ b٣‬‬ ‫‪) ٣ ٢۵٠a۴ b٣ c٢‬و‬

‫‪١۵٠x٢ y ۶‬‬ ‫‪٣ ´۴٠x y‬‬

‫‪٣ ۵‬‬
‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬
‫)ز‬ ‫)ح‬
‫‪٨١a٧ b۴‬‬ ‫‪٨١t s٧‬‬
‫‪۵‬‬

‫‪٧١‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫‪ .٨‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٣‬‬
‫‪´p´٧q´۶‬‬ ‫)ب‬ ‫‪pπ ٢ ´ ١٠q٢‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪٨١٠ `۴١٠‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫)ج‬ ‫‪٨۴ `٨١١‬‬
‫‪) p ٣ ´ ۶q٢‬د‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫?‪٢ ٨´ ۵٠‬‬
‫‪`٣ ١٨` ١۶٢‬‬
‫)ھ‬ ‫‪٢٠٠‬‬

‫‪ .٩‬اﮔﺮ ‪ ،٣ ă a ă ۵‬آﻧﮕﺎه درﺳﺘ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫‪pa ´ ۶q۶ pa ´ ٣q٣ “ ´pa ´ ۶q٣ pa ´ ٣q a ´ ٣‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ .١٠‬اﮔﺮ ‪ b ą ٠ ،a ă ٠‬و ‪ ،c ă ٠‬آﻧﮕﺎه ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪a٢ b۵ c۴‬‬ ‫)ب‬ ‫‪a٢ b۵ c۴‬‬
‫?‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪ .١١‬اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﻋﺪد ‪٩‬‬

‫روش اﺑﺮاﻫﯿﻢ‬
‫?‬ ‫?‬
‫ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﻋﺪد ‪ ٣ ٩‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻋﺪد ‪ ١٠ ٣ ٩‬ﯾﺎ‬
‫?‬
‫‪ ٣ ٩٠٠٠‬ﺑﯿﻦ ﮐﺪام دو ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ﻣﺘﻮاﻟ ﻗﺮار دارد‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪٢٠٣ ă ٩٠٠٠ ă ٢١٣ ùñ ٢٠٣ ă ٣ ٩٠٠٠ ă ٢١٣‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬

‫?‬
‫‪ùñ ٢٠ ă ٣ ٩٠٠٠ ă ٢١‬‬
‫?‬
‫‪ùñ ٢٠ ă ١٠ ٣ ٩ ă ٢١‬‬
‫?‬
‫‪ùñ ٢ ă ٣ ٩ ă ٢٫١.‬‬
‫?‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ﻋﺪد ‪ ٣ ٩‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫?‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬
‫اﻟﻒ( اوﻟﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ‪١٠‬‬
‫?‬
‫را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ب( دوﻣﯿﻦ رﻗﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﻤﯿﺰ ‪١٠‬‬

‫‪٧٢‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﯾﻖ رادﯾ ﺎلﻫﺎ‬

‫‪ .١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫‪˙´١‬‬
‫‪٨`٢‬‬
‫ˆ‬
‫`‪١‬‬ ‫?‬
‫‪١` ٢‬‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ x ،‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬در ﻫﺮ ﯾ‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪) x ´ ۶ “ ۶ ۶‬اﻟﻒ‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪) ´٢ ٧ ´ x “ ´۵ ٧‬ب‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) ٣ ١٢ ` ٣ ٣ ٩۶ ´ x “ ´٩ ٣ ١٢‬ج‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪٩ ٣‬‬
‫‪) ٣ ٨١ ` ٣ ´٢۴ ´ x “ ١٠‬د‬ ‫‪٣‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) ٢ ٢٠ ` ٩٠ ` x “ ۴ ۵ ` ٢٣ ١٠‬ھ‬

‫‪۵‬‬ ‫‪١٢۵‬‬ ‫? ‪٢١٣‬‬

‫‪c‬‬ ‫‪c‬‬
‫)و‬ ‫‪`x`٣‬‬ ‫“‬ ‫‪۵‬‬
‫‪۴٩‬‬ ‫‪٣۶‬‬ ‫‪٧٠‬‬
‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ‪ A ،‬را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ x‬و ‪ y‬ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬در ﻫﺮ ﯾ‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪١۶x ` A “ p۴ ` x٢ q x‬‬ ‫)ب‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢y ۴ ´ A “ py ´ ٣q ٣ ٢y‬‬
‫‪a‬‬

‫?‬
‫)ج‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢۵٠x۴ y ۵ ´ A “ xy‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢xy ٢‬‬ ‫‪) A ` ٩x۵ y ٩ “ ۵x٢ y ۴ xy‬د‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪٢‬‬
‫? ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ؟!‬ ‫از راهﺣﻞﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮای ﮔﻮﯾﺎ ﮐﺮدن ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ‬ ‫‪ .۴‬ﮐﺪامﯾ‬
‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٣ ٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫“‬ ‫?‬ ‫ˆ‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫“‬ ‫?‬ ‫ˆ‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٣ ٢‬‬
‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٢٣٢‬‬ ‫‪٢ ٣ ١۶‬‬
‫? “‬ ‫? “‬
‫‪٣‬‬
‫‪٨‬‬ ‫‪٣ ٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٢ ٢‬‬‫‪٣‬‬
‫‪۴ ٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫“‬ ‫“‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫?‬‫‪٣‬‬
‫?‬
‫‪“ ٢‬‬ ‫‪“ ٢‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪٧٣‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۵‬درﺳﺘ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘ ﻫﺮﯾ‬

‫‪٢‬‬ ‫?‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫‪“ ٣´١‬‬ ‫? )ب‬ ‫‪“ ? ´١‬‬
‫‪٣`١‬‬ ‫?‪٣ ` ١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬
‫? )ج‬ ‫‪“ ٢‬‬ ‫? )د‬ ‫“‬
‫‪٣ ٨‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫از ﮐﺴﺮﻫﺎی زﯾﺮ را ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬ﻣﺨﺮج ﻫﺮ ﯾ‬
‫?‬
‫‪١‬‬ ‫‪٢۴‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪١۵‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫? )ب‬ ‫? ? )ج‬ ‫? )د‬
‫‪٣‬‬
‫‪۵٢‬‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪۵٣٧‬‬ ‫‪١۵‬‬
‫‪ .٧‬ﻫﺮ ﯾ از اﻋﺪاد زﯾﺮ را روی ﻣﺤﻮر اﻋﺪاد ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫?‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۵‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫? )ب‬ ‫)ج‬ ‫? )د‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢٠‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ‪m‬ـﻋﻀﻮی از اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻫﺮ دو ﻋﻀﻮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ‬
‫‪m‬ـﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﻋﺪد ﮔﻮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬را ﯾ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺑﺰﻧﯿﻢ و ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻮان دوم ﯾ‬ ‫‪ A‬را ﺑﺎ ﯾ‬
‫‪m‬ـﺗﺎﯾﯽ‬ ‫‪m‬ـﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﯾ‬ ‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎی ﯾ‬
‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪ ،‬زﯾﺮا‪:‬‬ ‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ t٣, ۵, ١۶u ،‬ﯾ‬

‫‪٣ ˆ ۵ ` ١ “ ١۶ “ ۴٢ , ٣ ˆ ١۶ ` ١ “ ۴٩ “ ٧٢ , ۵ ˆ ١۶ ` ١ “ ٨١ “ ٩٢ .‬‬

‫‪١ ٣٣ ١٧ ١٠۵‬‬
‫‪ t ١۶‬را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد؛ اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﯾ‬ ‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘﻮس )ﻗﺮن ﺳﻮم ق‪.‬م( ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪, ١۶ , ۴ , ١۶ u‬‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎ )‪ ١۶٠٧‬ــ ‪ (١۶۶۵‬اوﻟﯿﻦ ﻧﻔﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ‬
‫‪٧٧٧۴٨٠‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ ﻓﺮﻣﺎ‪،‬‬ ‫‪٨٢٨٨۶۴١‬‬
‫‪ t١, ٣, ٨, ١٢٠u‬را ﺑﺴﺎزد‪ .‬اوﯾﻠﺮ )‪ ١٧٠٧‬ــ ‪ (١٧٨٣‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﻋﺪد‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اوﯾﻠﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﯿﺶ از دو‬ ‫ﯾ‬
‫ﺷﺶﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻗﺮن ﺑﻌﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩٩٩‬ﮔﯿﺒﺰ ‪ pGibbsq‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺴ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯾ‬
‫‪:r۶s‬‬
‫‪١١ ٣۵ ١۵۵ ۵١٢ ١٢٣۵ ١٨٠٨٧٣‬‬
‫"‬ ‫*‬
‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪,‬‬ ‫¨‬
‫‪١٩٢ ١٩٢ ٢٧ ٢٧‬‬ ‫‪۴٨‬‬ ‫‪١۶‬‬

‫در ﺳﺎل ‪ ،٢٠١۵‬دوﯾﻼ ‪ pDujellaq‬و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺷﺶﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ وﺟﻮد‬

‫‪٧۴‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫دارد ‪ .r۵s‬درﺑﺎرۀ وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻫﻔﺖﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭼﯿﺰی ﻧﻤ داﻧﯿﻢ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﮐﺴ ﭘﺎﺳﺦ آن را ﻧﻤ داﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮥ زﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪ .‬آﯾﺎ ﯾ‬

‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ ﺗﻼش زﯾﺎدی ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎ و اوﯾﻠﺮ ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﯾ‬ ‫ﺑﯽﺷ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣ ﻧﺮﺳﯿﺪ؛ اﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﺪرن‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻏﯿﺮﻣﻤ ﻦ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫از‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺗﻼشﻫﺎی زﯾﺎدی ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾ‬
‫ﻋﻀﻮ ﭼﻨﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ‬ ‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﯾ‬ ‫اﯾﺪهﻫﺎی ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾ‬
‫ﮐﻪ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ ِﺣﺎﺻﻞ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩۶٩‬ﺑﯿ ﺮ )‪ ،(Baker‬ﺑﺮﻧﺪۀ ﻣﺪال ﻓﯿﻠﺪز‪ ،‬و‬
‫داوﻧﭙﻮرت )‪ (Davenport‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ دﯾ ﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ‪.r٢s‬‬ ‫‪ t١, ٣, ٨, ١٢٠u‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﯾ‬
‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ آن‬ ‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾ‬
‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رﯾﺎﺿ دانﻫﺎ ﺳﻌ ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﻤﮥ ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬ ‫ﯾ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،١٩٧٩‬آرﮐﯿﻦ ‪ pArkinq‬و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان از ﻫﺮ‬
‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ‬ ‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺳﺎﺧﺖ ‪ .r١s‬ﺑﻪاﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ ta, b, cu‬ﯾ‬ ‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﯾ‬
‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ab ` ١ “ r , ac ` ١ “ s , bc ` ١ “ t ,‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ‪ ،d “ a ` b ` c ` ٢abc ` ٢rst‬ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ‪ ta, b, c, du‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫از روش آرﮐﯿﻦ و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬
‫ﺑﯽﺷﻤﺎر ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬در زﯾﺮ دو روش ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯽﺷﻤﺎر ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ‬ ‫ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪ ،k‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tk, k ` ٢, ۴k ` ۴u‬ﯾ‬ ‫روش اول‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ روش از ﺟﻤﻠﻪﻫﺎی دﻧﺒﺎﻟﮥ ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﺗﭽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در زﯾﺮ ﺟﻤﻠﮥ اول ﺗﺎ ﺟﻤﻠﮥ‬ ‫روش دوم‪.‬‬

‫‪٧۵‬‬
 ‫انور ﻪ‬

‫ﯾﺎزدﻫﻢ اﯾﻦ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١, ١, ٢, ٣, ۵, ٨, ١٣, ٢١, ٣۴, ۵۵, ٨٩, ....‬‬

‫اﮔﺮ ﺟﻤﻠﮥ ‪k‬اُم دﻧﺒﺎﻟﮥ ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﺗﭽ را ﺑﺎ ‪ F pkq‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺮای ﻫﺮ ﻋﺪد ﻃﺒﯿﻌ ‪،k‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ tF p٢kq, F p٢k ` ٢q, F p٢k ` ۴q‬ﯾ ﺳﻪﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪.‬‬
‫(‬

‫در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٧‬دوﯾﻼ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ روش آرﮐﯿﻦ و ﻫﻤ ﺎراﻧﺶ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ‪tk, k`٢, ۴k`۴u‬‬
‫و ‪ tF p٢kq, F p٢k ` ٢q, F p٢k ` ۴q‬ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﯿﭻﮐﺪام از اﯾﻦ‬
‫(‬

‫ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ‬ ‫ﭼﻬﺎرﺗﺎﯾﯽﻫﺎ ﻧﻤ ﺗﻮان ﻋﺪدی ﻃﺒﯿﻌ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺣﺎﺻﻞ ﯾ‬
‫ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ ‪.r۴s‬‬
‫دوﯾﻼ در ﺳﺎل ‪ ٢٠٠۴‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﺶﺗﺎﯾﯽ دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ او ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﭘﻨﺞﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﻃﺒﯿﻌ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻨﺎﻫ اﺳﺖ ‪.r٣s‬‬

‫ﭼﻨﺪﺗﺎﯾﯽﻫﺎی دﯾﻮﻓﺎﻧﺘ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻠﻪای در ﺧﻢﻫﺎی ﺑﯿﻀﻮی ﻧﯿﺰ ﻣﻄﺮح ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺧﻢﻫﺎی ﺑﯿﻀﻮی‬
‫ﻣﻮﺟﻮداﺗ ﻫﻨﺪﺳ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕ ﺑﺎ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ دارﻧﺪ و در رﻣﺰﻧﮕﺎری ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ از آﻧﻬﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪r1s J. Arkin and V. E. Hoggatt, and E. G. Strauss, On Euler’s solution of a problem of‬‬
‫‪Diophantus, Fibonacci Quart. 17 p1979q, 333–339.‬‬
‫‪r2s A. Baker and H. Davenport, The equations 3x2 ´ 2 “ y 2 and 8x2 ´ 7 “ z 2 , Quart. J.‬‬
‫‪Math. Oxford Ser. p2q 20 p1969q, 129–137.‬‬
‫‪r3s A. Dujella, There are only finitely many Diophantine quintuples, J. Reine Angew. Math.‬‬
‫‪566 p2004q, 183–214.‬‬
‫‪r4s A. Dujella, The problem of the extension of a parametric family of Diophantine triples,‬‬
‫‪Publ. Math. Debrecen 51 p1997q, 311–322.‬‬
‫‪r5s A. Dujella, M. Kazalicki, M. Mikic, and M. Szikszai, There are infinitely many rational‬‬
‫‪Diophantine sextuples, Int. Math. Res. Not. IMRN, to appear.‬‬
‫‪r6s P. Gibbs, Some rational Diophantine sextuples, Glas. Mat. Ser. III 41 (2006), 195–203.‬‬

‫‪٧۶‬‬
‫‪۵‬‬ ‫ﻓﺼﻞ‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﺟﺒﺮی‬

‫ا�ﺮ��ه �ﺮ�ا�ﺰار��� �ﯾ�د� ����� ﮐﻪ ���ﺳ��� ��ﺮ� را �ﻪﺳ�د�� ا�ﺠ�� ��د���‪.‬‬

‫������ر ﮐﻪ در ﺗ��ﯾﺮ ��� ������� �ﺮ�ا�ﺰار �����ﺮا ������ﻪا� ‪x١٠ ` x٢ ` ١‬‬

‫را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬

‫در ﮐﻼس درس رﯾﺎﺿ ﻣﻌﻠﻢ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل راهﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪای را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣ داد‪ .‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣ ﺎن ﺧﺎﺻ‬

‫از ﺗﺨﺘﮥ ﮐﻼس اﺷﺎره ﻣ ﮐﺮد‪ ،‬رو ﺑﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان ﮐﺮد؛‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺣﺎﺻﻞ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﭼﻨﺪ ﻣ ﺷﻮد؟ ﮐﺴ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب دم دﺳﺖ دارد؟‬

‫دو داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﺑﻪ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫روز ﻣ ﮔﻮﯾﯿﺪ از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﯿﺪ‪ .‬ﯾ‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﮔﯿﺞ ﺷﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﯾ‬

‫روز ﻣ ﮔﻮﯾﯿﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺑ ﻨﯿﺪ!‬

‫روز ﻣ ﮔﻮﯾﯿﺪ اﺷ ﺎل‬ ‫روز ﻣ ﮔﻮﯾﯿﺪ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﻣﻀﺮ اﺳﺖ؛ و ﯾ‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :٢‬ﺧُﺐ آره‪ .‬ﯾ‬

‫ﻧﺪارد!‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﻟﺒﺨﻨﺪ رﯾﺰی ﺑﻪ ﻟﺐ داﺷﺖ[ ﻫﯿﭻﮐﺲ دﯾ ﺮی ﻧﻈﺮی ﻧﺪارد؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮزان ﮐﻼس ﮐﻤ ﭘﭻﭘﭻ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ آﻣﺪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﮔﻔﺘﻦ داﺷﺘﻨﺪ وﻟ ﮐﺴ ﭼﯿﺰی‬

‫ﻧﮕﻔﺖ‪.‬‬

‫ﻣ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﺎرﺗ را ﯾﺎد‬ ‫ﻣﻬﺎرت اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺎ ﮐﻤ‬ ‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻫﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪای ﺑﺮای ﺗﻤﺮﯾﻦ ﯾ‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ آن ﻣﻬﺎرت »ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدن« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﻨﯿﻢ از ﺟﻨﺲ »ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ«‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ؛ اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﻬﺎرﺗ ﮐﻪ در ﯾ‬

‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮان از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎدﮔ !‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﻢ و‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬ﭼﻄﻮر ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ زﻣﺎﻧ از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻤ‬

‫ﭼﻪ زﻣﺎﻧ ﻧﻪ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﺎص ﺑﻪ آن داﻧﺶآﻣﻮز ﻧﮕﺎه ﻣ ﮐﺮد[ ﺳﺆال ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ‬

‫ﮐﻪ ﻣﻌﻨ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭼﯿﺴﺖ‪] .‬رو ﺑﻪ ﻫﻤﮥ داﻧﺶآﻣﻮزان ﮐﻼس[ ﮐﺴ ﻣ داﻧﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫ﯾﻌﻨ ﭼﻪ؟‬

‫‪٧٨‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :٣‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﯾﻌﻨ ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ اﺻﻠ اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ‪ ٢ ´ ۴ ˆ ٢‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺿﺮب دوﺗﺎ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ؟‬

‫دوﺑﺎره در ﮐﻼس ﻫﻤﻬﻤﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦﺑﺎر ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻮن ﺟﻮاب از ﺟﻨﺲ ﺑﻠﻪ‐ﺧﯿﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﯿﻠ ﻫﺎ ﻣ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻢ از داﻧﺶآﻣﻮزان ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ و در ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻣﻮاﻓﻖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒﻫﺎ و‬

‫از ﻋﺎدتﻫﺎی ﺑﺪ ﺧﯿﻠ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ در ﻣﻮرد ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﺑﯽﻧﻈﺮﻫﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل ﯾ‬

‫ﻧﻈﺮ ﻣ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﯽﻧﻈﺮﻫﺎ ﺧﯿﻠ ﺧﯿﻠ ﮐﻢ ﺑﻮد‪ (.‬ﻣﻌﻠﻢ ﺑﻪ ﺟﻮابﻫﺎی ﻧﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﺶ را‬

‫اداﻣﻪ داد؛‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬اﻣﺎ رﯾﺎﺿ دانﻫﺎ ﺣﺘ ﺑﺮای ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻫﻢ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‬

‫»ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدن ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای«‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮزی ﺑﺎ ﺧﻮدش ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻻن ﻣﭻ آﻗﺎی ﻣﻌﻠﻢ را ﻣ ﮔﯿﺮم!‬

‫ﮔﺮﻓﺖ؛ اﻣﺎ ﻣ ﺮ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣ ﺷﻮد‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :۴‬ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﯿﺪ ﻣ ﺗﻮان از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻤ‬

‫ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻫﺪف ﻣﺴﺌﻠﻪای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدن ﻧﺒﻮد ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻤ‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬ﮐﻤ ﺑﯽﺗﻔﺎوت[ ﺑﻠﻪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻪ ﻧﻤ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﺪ!‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :۴‬اﻣﺎ ﯾ‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪی ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﺎ آن ﻣ ﺧﻮاﺳﺖ درﺳ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﻮد ﺑﺪﻫﺪ[ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎبﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ داﺷﺘ ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎبﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ دﯾﺪی؟! ﺟﻮری ﻣ ﮔﻮﯾﯽ‬

‫ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﮐﻠ اﻃﻼﻋﺎت داری‪] .‬ﺑﻌﺪ از ﮐﻤ ﻣ ﺚ[ زﻣﺎﻧ ﮐﻪ ﻣﻦ‬

‫دﺑﯿﺮﺳﺘﺎﻧ ﺑﻮدم ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎبﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در‬

‫ﻧﺴﻞ ﺷﻤﺎ ﭼﻮن اﺑﻌﺎد ﭘﺮدازﺷ ﺮﻫﺎی ﻗﻮیِ در دﺳﺘﺮس ﮐﻮﭼ ﺘﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎبﻫﺎ‬

‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎﯾﯽ در دل دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎی ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬راﺳﺘﺶ دﯾ ﺮ‬

‫‪٧٩‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫آﻧﭽﻨﺎن ﺧﺒﺮی از ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎبﻫﺎی ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻤ‬

‫ﮐﻼس در ﺳ ﻮت ﻣﺤﺾ رﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺿﺮب ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﮐﻪ ﺧﯿﻠ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی رﯾﺎﺿ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺣﺘ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ!‬

‫ﮐﻼس اﯾﻦﺑﺎر در ﺑﻬﺖ ﻓﺮو رﻓﺖ‪ ،‬زﯾﺮا ﻫﻢ ادﻋﺎی ﻣﻌﻠﻢ ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻮد و ﻫﻢ اﯾﻨﮑﻪ داﻧﺶآﻣﻮزی آﻫﺴﺘﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬

‫ﺑﻮد‪» :‬ﭘﺲ ﻋﻤﻼ ﻣﺎ وﻗﺘ دارﯾﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺮﮐﺎرﯾﻢ!« و ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻢ ﺻﺪای آن‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز را ﺷﻨﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬ﺑﺎ ﻧﺮﻣ و ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ[ ﻧﻪ! ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ وﻗﺘ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدن ﻫﺪف اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از وﺳﯿﻠﮥ‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻣ ﺮ وﻗﺘ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺘ ﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺨﺸ از ﻣﺴﯿﺮﻣﺎن را‬ ‫دﯾ ﺮ ﮐﻤ‬

‫ﭘﯿﺎده راه ﺑﺮوﯾﻢ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﻤﺎن ﺑﺨﺶ را ﺳﻮار ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺸﻮﯾﻢ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :۵‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ ﻣﻦ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪم‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻧﻔﻤﯿﺪم ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﯾﻌﻨ ﭼﻪ؟‬

‫ﭼﯿﺰ ﯾﻌﻨ‬ ‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ اﻣﺮوزﻣﺎن‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدن ﯾ‬

‫روﺷ اﻟ ﻮرﯾﺘﻤ ‪ .‬ﺧُﺐ‪ ،‬ﺣﺎﻻ دﻓﺘﺮﻫﺎﯾﺘﺎن را‬ ‫ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻤ‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدن ﭘﺎﺳﺦ ﯾ‬

‫ﻧﺸﺎﻧﻢ ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ وﺿﻊ ﺗﮑﺎﻟﯿﻔﺘﺎن ﭼﻄﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮوه زﯾﺎدی از داﻧﺶ آﻣﻮزان ﺑﺎ ﻫﯿﺎﻫﻮ اﺑﺮاز ﻧﺎراﺣﺘ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﻢ ﻧﺸﺪ ﺧﯿﻠ وﻗﺖ ﮐﻼس را‬

‫ﺗﻠﻒ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در اﯾﻦ وﺳﻂ‪ ،‬زرﻧﮓﺗﺮﯾﻦ داﻧﺶ آﻣﻮز ﮐﻼس ﭼﯿﺰ ﺟﺪﯾﺪی ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻧﺮماﻓﺰارﻫﺎی‬ ‫روﺷ اﻟ ﻮرﯾﺘﻤ « ﯾﻌﻨ ﭼﻪ؟ ﭼﻄﻮر ﻣ ﺗﻮان ﺑﺎ ﮐﻤ‬ ‫ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﻤ‬ ‫»ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮدن ﭘﺎﺳﺦ ﯾ‬

‫رﯾﺎﺿ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮد؟‬

‫‪٨٠‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬

‫‪ .١‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﯾ ﺟﻤﻠﻪای ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﯾ ﺟﻤﻠﻪای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫‪۵x٢‬‬ ‫‪x٢ y‬‬ ‫?‬

‫|‪) ٢|x| ´ |x‬اﻟﻒ‬ ‫)ب‬ ‫‪y‬‬ ‫)ج‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪) ´ ٢x‬د‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) x٢ ` ٣x٢‬ھ‬ ‫)و‬ ‫`‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫)ز‬ ‫‪x٢‬‬ ‫‪) ١٨´١‬ح‬

‫‪ .٢‬در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﯾ ﺟﻤﻠﻪای ‪ A‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ و ﺿﺮﯾﺐ ﻋﺪدی آن را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪٣ ٢‬‬ ‫‪٧ ٣ ٣ ۴‬‬ ‫‪٢ ٢ ٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢ ۴ ۵ ٢‬‬
‫‪) Ap´ t zq “ r z t‬اﻟﻒ‬ ‫‪) Ap‬ب‬ ‫“‪p q q‬‬ ‫‪p q w‬‬
‫‪۵‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪) pa٢ ´ ٣abqA “ ۴a٢ x ´ ١٢abx‬ج‬ ‫‪) py ´ zqA “ xy ´ xz‬د‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬و ‪ B‬ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺿﺮاﯾﺐ ﻋﺪدی ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،AB “ x٢‬ﻫﻤﮥ‬

‫ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ‪ A‬و ‪ B‬ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ دوﺟﻤﻠﻪای ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ دوﺟﻤﻠﻪای ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫‪۵x٢‬‬ ‫‪x٢ y`xy ٢‬‬

‫‪) xy ٢ ` y ٢ x‬اﻟﻒ‬ ‫)ب‬ ‫‪` ۵yx٢ ` a‬‬
‫‪y‬‬ ‫)ج‬ ‫‪۵‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) ´ ٢x ` ٣x‬د‬ ‫‪) x٢ ` x٢ y‬ھ‬ ‫‪) |x٣ | ` y‬و‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دوﺟﻤﻠﻪای از ﻣﺠﻤﻮع ﭼﻪ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎﯾﯽ‬ ‫‪ .۵‬در ﻫﺮ ﯾ‬

‫ﺗﺸ ﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻋﺪدی ﻫﺮ ﯾ ﺟﻤﻠﻪای را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫دوﺟﻤﻠﻪای‬ ‫ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﻋﺪدی ﺟﻤﻠﻪ اول‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﻋﺪدی ﺟﻤﻠﻪ دوم‬
‫‪z´y‬‬ ‫‪z, ´y‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪´١‬‬
‫‪´٣ab٢ ´ ۴b٢ c٣‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪ab‬‬
‫‪۵‬‬
‫‪z‬‬ ‫´‬ ‫‪٣‬‬
‫?‬ ‫‪٢‬‬
‫?‬
‫‪٣‬‬
‫´ ‪٢uw‬‬ ‫‪٣xy ٢‬‬

‫از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی زﯾﺮ ‪ A‬دوﺟﻤﻠﻪای اﺳﺖ‪ .‬آن را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬در ﻫﺮ ﯾ‬

‫‪) xA “ xy ´ x٢‬اﻟﻒ‬ ‫‪) Ap´٢y ٢ q “ ٢y ٢ w٢ z ´ ١٠y ٢‬ب‬

‫‪a٢ cb‬‬
‫?‬
‫` ‪) ´ a٢ A “ ٣ab‬ج‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪) Ap ٣xq “ ٣x٢ ´ ٩xy‬د‬

‫‪٨١‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٧‬ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو دوﺟﻤﻠﻪای در ﯾ ﺪﯾ ﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ‬

‫ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬ ‫را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬

‫‪ .٨‬اﮔﺮ ‪ a‬و ‪ b‬دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه درﺑﺎرۀ ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ‪px٢ `ax`١qpx`bq‬‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬ ‫ﭘﺲ از ﺳﺎدهﮐﺮدن‪ ،‬ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ ،a “ ´b‬آﻧﮕﺎه ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﭘﺲ از ﺳﺎدهﮐﺮدن دﻗﯿﻘﺎً ‪ ٣‬ﺗﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب( اﮔﺮ ‪ ،b “ ٠‬آﻧﮕﺎه ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﭘﺲ از ﺳﺎدهﮐﺮدن ‪ ٣‬ﺗﺎ ﯾﺎ ‪ ٢‬ﺗﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٩‬درﺟﮥ ﻫﺮﯾ‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪) ٩‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ´ ٢‬ب‬ ‫)ج‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۵`π‬‬ ‫‪) ٠‬د‬

‫ﻧُﻪﺟﻤﻠﻪای‬ ‫‪ .١٠‬در ردﯾﻒ دوم ﺟﺪول زﯾﺮ‪ ،‬دو ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب آﻧﻬﺎ ﯾ‬

‫درﺟﻪ ‪ ٨‬اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ردﯾﻒ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪﭼﯿﻦﻫﺎ را ﺑﺎ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻃﻮری ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‪،‬‬

‫• درﺟﻪ و ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت ﮔﺴﺘﺮدۀ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﺳﺘﻮنِ ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮی ﺑﺎ‬

‫اﻋﺪادی ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن ردﯾﻒ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ x‬دارد‪.‬‬ ‫• ﮔﺴﺘﺮدۀ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻫﺮ دو ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای‪ ،‬ﯾ‬

‫ﻋﺒﺎرت ﺟﺒﺮی‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺟﻤﻼت‬ ‫درﺟﻪ‬

‫‪px۶ ` x٣ ` ١qpx٢ ` x ` ١q‬‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪٨‬‬

‫‪px۵ ` ¨ ¨ ¨ ` ١qpx٢ ` x ` ١q‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٧‬‬

‫‪px۴ ` ¨ ¨ ¨ ` ١qpx٢ ` x ` ١q‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪۶‬‬

‫‪p¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ١qpx٢ ` x ` ١q‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۵‬‬

‫‪p¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ١qpx٢ ` x ` ١q‬‬ ‫‪۵‬‬ ‫‪۴‬‬

‫‪p¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ qpx٢ ` ¨ ¨ ¨ ` ١q‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬

‫‪p¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ qp¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ q‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪۴‬‬

‫‪p¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ qp¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ ` ¨ ¨ ¨ q‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬

‫‪٨٢‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫از ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺒﻞ ﺑﻪدﺳﺖ آوردهاﯾﺪ‪ ،‬راهﺣﻠ ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ آن‬ ‫‪ .١١‬ﺑﺮای ﻫﺮﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ راهﺣﻠ ﮐﻪ در ﺿﺮب ﮐﺮدن دو ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﺑﻪﮐﺎر‬

‫ﺑﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞ ‪ px۶ `x٣ ` ١qpx٢ `x` ١q‬را ﺑﻪﺻﻮرت‬

‫زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ آورده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪:‬‬

‫‪px۶ ` x٣ ` ١qpx٢ ` x ` ١q‬‬

‫‪“ x۶ px٢ ` x ` ١q ` x٣ px٢ ` x ` ١q ` ١px٢ ` x ` ١q‬‬

‫‪“ x٨ ` x٧ ` x۶ ` x۵ ` x۴ ` x٣ ` x٢ ` x ` ١,‬‬

‫آﻧﮕﺎه ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﮥ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬

‫‪x٨ ` x٧ ` x۶ ` loooooomoooooon‬‬
‫‪loooooomoooooon‬‬ ‫‪x۵ ` x۴ ` x٣ ` x‬‬‫‪٢‬‬
‫‪`x`١‬‬
‫‪looooomooooon‬‬

‫‪“ x۶ px٢ ` x ` ١q ` x٣ px٢ ` x ` ١q ` ١px٢ ` x ` ١q‬‬

‫‪“ px۶ ` x٣ ` ١qpx٢ ` x ` ١q.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪاﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﺮ ﺟﺎ دﯾﺪﯾﺪ ﮐﻪ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای در ﻫﻢ ﺿﺮب ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨ ﯾ‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ!‬

‫‪٨٣‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .١٢‬در ﺷ ﻞ زﯾﺮ‪ ،‬داﯾﺮهﻫﺎی ﺧﺎﻟ را ﺑﺎ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ x‬دارﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮری ﭘﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺮط زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫• درﺟﮥ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ ۴‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای دﻫﺪ‪.‬‬ ‫• ﻣﺠﻤﻮع ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی روی ﻫﺮ ﭘﺎرهﺧﻂ ﺗﺸ ﯿﻞ ﯾ‬

‫• ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﯾﺐ ﻫﺮ ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای )روی ﻫﺮ ﭘﺎرهﺧﻂ( ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٩‬‬

‫• در زﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺪﻟ ﺑﺮای ﻧﺎمﮔﺬاری ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪﻟ ﺑﺮای‬

‫ﻧﺎمﮔﺬاری ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺎمﮔﺬاری ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬

‫ﺑﺮای ﻧﺎمﮔﺬاری ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ از ﺣﺮوف ﺑﺰرگ اﻧﮕﻠﯿﺴ اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪،‬‬

‫ﻣ ﺗﻮان ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ x٢ ` y ٢ x‬را ‪ P‬ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ P‬را ﺑﻪﺻﻮرت ‪ P px, yq‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داد‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ ﻫﺮ ﺳﻪ‬ ‫از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﺟﺪول زﯾﺮ‪ ،‬ﯾ‬ ‫‪ .١٣‬در ﻫﺮﯾ‬

‫ﺧﺎﻧﮥ ﭘﺸﺖﺳﺮﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ x‬ﺷﻮد‪ P pxq .‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪x`١‬‬ ‫‪P pxq‬‬ ‫‪x´١‬‬

‫‪٨۴‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫ﺛﺎﻧﯿﻪ و ﻋﻤﻞ ﺿﺮب را در ‪ ۵‬ﺛﺎﻧﯿﻪ اﻧﺠﺎم ﻣ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﺟﻤﻊ را در ﯾ‬ ‫‪ .١۴‬ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻪازای ﻫﺮ ﻣﻘﺪار ‪ ،x‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت ‪ x٣ ` ۴x ` ١٠‬را در ‪ ١٧‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺣﺴﺎب ﻣ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫درﺳﺘ ﻫﺮﯾ‬

‫اﻟﻒ( ‪P pxq‬ای وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ آن‪ ،‬ﺑﻪازای ﻫﺮ‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ ،x‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ‪ ١٨‬ﺛﺎﻧﯿﻪ زﻣﺎن ﻣ ﺑﺮد‪.‬‬

‫ب( ‪P pxq‬ای وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ آن‪ ،‬ﺑﻪازای ﻫﺮ‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ ،x‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦﺣﺴﺎب ‪ ١٩‬ﺛﺎﻧﯿﻪ زﻣﺎن ﻣ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫ﺑ ﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻪ ﻋﺪدی اﺳﺖ؟‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪ .١۵‬اﮔﺮ در ﮔﺴﺘﺮدۀ ‪ ٣xp٢x ´ ١٣ qpx ´ ١٨q‬ﺑﻪﺟﺎی ‪ x‬ﻋﺪد‬

‫ﻫﺎﻧﺎ و ﺗﺎرا اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ راهﺣﻞﻫﺎ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻫﺎﻧﺎ‬

‫ﮔﺴﺘﺮدۀ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ و آن را ‪ P pxq‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪٣xp٢x ´ qpx ´ ١٨q “ p۶x٢ ´ xqpx ´ ١٨q‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪“ ۶x٢ px ´ ١٨q ´ xpx ´ ١٨q‬‬

‫‪“ ۶x٣ ´ ١٠٨x٢ ´ x٢ ` ١٨x‬‬

‫‪“ ۶x٣ ´ ١٠٩x٢ ` ١٨x.‬‬

‫ﭼﻮن ‪ P pxq “ ۶x٣ ´ ١٠٩x٢ ` ١٨x‬و ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ‪ P p ۶١ q‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪` ١ ˘٣‬‬ ‫‪` ١ ˘٢‬‬ ‫˘‪`١‬‬
‫ˆ ‪Pp q “ ۶‬‬ ‫‪´ ١٠٩‬‬ ‫‪` ١٨‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫˘‪`١‬‬ ‫˘‪`١‬‬
‫‪“ ۶p‬‬ ‫‪q ´ ١٠٩‬‬ ‫‪` ١٨‬‬
‫‪٢١۶‬‬ ‫‪٣۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١٠٩‬‬
‫“‬ ‫´‬ ‫‪`٣‬‬
‫‪٣۶‬‬ ‫‪٣۶‬‬
‫‪١ ´ ١٠٩ ` ١٠٨‬‬
‫“‬
‫‪٣۶‬‬
‫‪“ ٠.‬‬

‫‪٨۵‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫راهﺣﻞ ﺗﺎرا‬

‫اﮔﺮ ‪ ،P pxq “ ٣xp٢x ´ ١٣ qpx ´ ١٨q‬ﺑﺎﯾﺪ ‪ P p ١۶ q‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪:‬‬

‫˘‪`١‬‬ ‫`˘ ‪` ١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١ ˘` ١‬‬
‫‪“٣‬‬ ‫´ ˆ‪٢‬‬ ‫‪´ ١٨‬‬
‫˘‬
‫‪P‬‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪٣ ۶‬‬
‫‪١‬‬ ‫˘ ‪` ´١٠٧‬‬
‫ˆ‪“ ˆ٠‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۶‬‬
‫‪“ ٠.‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١۶‬اﮔﺮ ‪ ،P pxq “ xpx ´ ١qpx ´ ٢q‬آﻧﮕﺎه ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫‪) P p٠q‬اﻟﻒ‬ ‫‪) P p١q‬ب‬ ‫‪) P p٢q‬ج‬ ‫‪) P p٣q‬د‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه‪،‬‬ ‫• در ﺗﻌﺪادی از ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ »رﯾﺸﮥ ﯾ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای‬ ‫رﯾﺸﮥ ﯾ‬

‫ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ و ‪ ،P paq “ ٠‬آﻧﮕﺎه ﻋﺪد ‪ a‬رﯾﺸﮥ‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای‪ a ،‬ﯾ‬ ‫اﮔﺮ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ P pxq‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ‪ ،P pxq “ px ´ ١qpx ` ٣q‬آﻧﮕﺎه ﻋﺪد ‪ ١‬رﯾﺸﮥ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪P pxq‬‬

‫و ﻋﺪد ‪ ٣‬رﯾﺸﮥ ‪ P pxq‬ﻧﯿﺴﺖ‪ :‬زﯾﺮا‪:‬‬

‫‪P p١q “ p١ ´ ١qp١ ` ٣q “ ٠,‬‬ ‫‪P p٣q “ p٣ ´ ١qp٣ ` ٣q “ ١٨ ‰ ٠.‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪ رﯾﺸﻪ دارﻧﺪ؟ آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١٧‬ﻫﺮﯾ‬

‫‪) ٢x ` ٧‬اﻟﻒ‬ ‫‪) px ` ١qpx ´ ٢q‬ب‬

‫?‬
‫´ ‪) xpx ´ ٣qpx‬ج‬ ‫‪٢q‬‬ ‫‪) x٢ ´ ١‬د‬

‫‪ .١٨‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ۴‬ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ رﯾﺸﻪﻫﺎی آﻧﻬﺎ ‪ ´٣ ،٢ ،١‬و ‪ ´١‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٨۶‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪P pxq .١٩‬ای ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ درﺟﮥ آن ‪ ٣‬ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫?‬
‫‪١‬‬ ‫?‬ ‫‪٢‬‬
‫“ ‪P p٢q “ P p´ q “ P p´ ٣q‬‬ ‫¨‬
‫‪۵‬‬ ‫‪٢‬‬

‫• ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎی ‪ ٢٢ ،٢١ ،٢٠‬و‬

‫‪ ٢٣‬ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای را ﻣﺘﻌﺎدل ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎه دو ﺷﺮط زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫• درﺟﮥ آن ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﮥ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﺶ ﯾ‬

‫ﻣﺘﻐﯿﺮ دﻟﺨﻮاه در آن ﻇﺎﻫﺮ ﻣ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫• ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﯾﺐ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾ‬

‫ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺟﻤﻠﻪای ‪ xy ` zw ´ xz ´ yw‬ﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ x‬در‬

‫ﺟﻤﻠﻪﻫﺎی ‪ xy‬و ‪ ´xz‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﯾﺐ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺮای ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ‪ z ،y‬و ‪ w‬ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ ﻣﺘﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫‪ .٢٠‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) pabq٢ ´ pacq٢ ´ pbdq٢ ` pcdq٢‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ac ´ ad ` bd ` bc‬ب‬

‫‪) pa ´ cqpb ´ dq ´ pa ´ dqpb ´ cq‬ج‬ ‫‪) ab ´ ad ` bc ´ cd‬د‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﺸﺖﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬ ‫‪ .٢١‬ﮐﺪامﯾ‬

‫‪) pa ´ dqpb ´ eqpc ´ f q‬اﻟﻒ‬

‫‪) pa ´ dqpb ´ eqpc ´ f q ´ pa ´ dqpb ´ cqpe ´ f q‬ب‬

‫‪) pa ´ dqpb ´ eqpc ´ f q ´ pa ´ bqpd ´ cqpe ´ f q‬ج‬

‫‪ .٢٢‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﭼﻪ ارﺗﺒﺎﻃ ﺑﺎ ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ١۶‬ﺻﻔﺤﮥ‬

‫‪ ٨‬دارد؟ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻗﺒﻞ و ﻫﻤﮥ زﯾﺮﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎی ﺳﻪ ﻋﻀﻮی‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺷﺶ ﻋﻀﻮی‪ ،‬ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻗﺴﻤﺖ »ب« ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ١۶‬ﺻﻔﺤﮥ ‪ ٨‬را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫‪٨٧‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٢٣‬ﻋﻠ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎﻫﺎی ﺧﺎﻟ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﺎ ﺣﺮوف ‪ e ،d ،c ،b ،a‬و ‪ f‬ﻃﻮری ﭘﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﯾ‬

‫‪pa ´ dqpb ´ eqpc ´ f q ´ p¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ qp¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ qp¨ ¨ ¨ ´ ¨ ¨ ¨ q‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫درﺳﺘ ﻫﺮﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﻋﻠ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺶ ﺣﺮف داده ﺷﺪه را ﻃﻮری در ﺟﺎﻫﺎی ﺧﺎﻟ ﻗﺮار دﻫﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎردهﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻋﻠ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺶ ﺣﺮف داده ﺷﺪه را ﻃﻮری در ﺟﺎﻫﺎی ﺧﺎﻟ ﻗﺮار دﻫﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﯾ‬

‫ﺷﺎﻧﺰدهﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﺗﺤﺎد و ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫‪ .١‬ﺗﺴﺎویﻫﺎی ﺳﺘﻮن راﺳﺖ ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗ ﺑﺎ ﺗﺴﺎویﻫﺎی ﺳﺘﻮن ﭼﭗ دارﻧﺪ؟‬

‫‪‚ x“x‬‬ ‫‪■ ٢x “ x‬‬

‫‪‚ ١٠py ` ١q “ ١٠y ` ١٠‬‬ ‫‪■ ١٠py ` ١q “ ١٠‬‬

‫‪‚ z ٢ pz ` ١q ´ xz “ zpz ٢ ` z ´ xq‬‬ ‫‪■ z ٣ ` z ٢ “ xz‬‬

‫‪‚ pa ` bq٢ “ a٢ ` b٢ ` ٢ab‬‬ ‫‪■ pa ` bq٢ “ ۴‬‬

‫اﺗﺤﺎد‬ ‫از ﺗﺴﺎویﻫﺎی زﯾﺮ اﺗﺤﺎد اﺳﺖ و ﮐﺪام ﯾ‬ ‫‪ .٢‬ﺑﺎ ذﮐﺮ دﻟﯿﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﯾ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪) ٣x٢ ´ ۴x ` x٢ “ ١٠x ` ۴x٢ ´ ١۴x‬اﻟﻒ‬

‫‪) px ´ ١qpx٣ ` x٢ ` x ` ١q “ x۴ ´ ١‬ب‬

‫‪) x۴ ` ٢x ´ ١ “ px٢ ` x ´ ١qpx٢ ´ x ` ١q ` x٢‬ج‬

‫‪٨٨‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٣‬ﻣﺜﺎﻟ ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﮐﻪ اﺗﺤﺎد ﺑﻮدن ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ را ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪pa ` b ´ cq٣ ` pab ` ٢cq٣ “ pab ´ ٢cq٣ ` pa ` b ` cq٣ ` ٣abc‬‬

‫‪ .۴‬ﺟﻔﺖ ﻋﺒﺎرتﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺗﺸ ﯿﻞ اﺗﺤﺎد ﻣ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) ٣x٣ ´ ۵x ` ٢‬اﻟﻒ‬ ‫‪) px ´ ١qp٣x٢ ` ٣x ´ ٢q‬ب‬

‫‪) x ` px ´ ١qpx٣ ` ٢q ´ x٣‬ج‬ ‫‪) x۴ ` ٢x ´ ١‬د‬

‫‪) x٣ ` ۵x٢ ` ۴x ` ١‬ھ‬ ‫‪) px ` ١qpx٢ ` ٣x ` ١q ` x٢‬و‬

‫‪) x۴ ` ٣x ´ ٢x٣ ´ ٢‬ز‬ ‫‪) ٨x ` ٣‬ح‬

‫‪) px٢ ` x ´ ١qpx٢ ´ x ` ١q ` x٢‬ط‬ ‫‪) ١٢x ` ۵ ´ ٢p٢x ` ١q‬ی‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۵‬در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﯾ‬

‫‪) pxy ´ ۵q٢ , px٢ y ٢ ` ٧q‬اﻟﻒ‬ ‫‪) p٢y ` ١qpy ٢ ` ٢q , py ٣ ` ٣q‬ب‬

‫‪) p٢a ´ ٣bqpa ` ۴bq , p٢a٢ ´ ٨abq‬ج‬ ‫‪) pz ` ٢z ٢ qp٢z ´ z ٣ q , p´z ٣ q‬د‬

‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮد؟‬ ‫‪ a .۶‬و ‪ b‬ﭼﻪ اﻋﺪادی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ ﯾ‬

‫‪apx ` ١q٢ ` bpx ` ١q ´ ax٢ ´ bx “ ٨x ` ٣‬‬

‫‪ a .٧‬و ‪ b‬دو ﻋﺪد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ اﺗﺤﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ a ` b‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪١ ` x ` ٢x٢ ´ x٣ “ ٣ ` apx ´ ٢q ` bpx ´ ٢q٢ ´ px ´ ٢q٣‬‬

‫• در ﺗﻌﺪادی از ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی اﯾﻦ ﮐﺘﺎب‪ ،‬از ﺗﻌﺮﯾﻒ »ﺗﺠﺰﯾﮥ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ« ﮐﻪ در زﯾﺮ آﻣﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺰﯾﮥ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ P‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮان ‪ P‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎ درﺟﮥ ﮐﻤﺘﺮ از درﺟﮥ ‪ P‬ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ P‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٨٩‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫از ﺗﺴﺎویﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ﯾ‬ ‫‪ .٨‬اﺑﺘﺪا اﺗﺤﺎد ﺑﻮدن ﻫﺮ ﯾ‬

‫اﺗﺤﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ذﮐﺮ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺑ ﻮﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻃﺮف راﺳﺖ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪۀ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻃﺮف ﭼﭗ ﻫﺴﺖ‬

‫ﯾﺎ ﻧﻪ‪.‬‬

‫‪) x٢ ` x ` ١ “ xpx ` ١q ` ١‬اﻟﻒ‬

‫‪) a٢ ´ a ` ۶ “ pa ´ ٣qpa ` ٢q‬ب‬

‫‪) p٢b ´ ٧cqp٢b ` ٧cq “ ۴b٢ ´ ۴٩c٢‬ج‬

‫‪) x۴ ` y ۴ “ px٢ ` y ٢ q٢ ´ p٢xyq٢‬د‬

‫‪) upu ` ١q ´ ۵pu ` ١q “ pu ´ ۵qpu ` ١q‬ھ‬

‫‪) ۵w ´ ١٠ “ ۵pw ´ ٢q‬و‬

‫‪) xy ´ x ´ y ` ١ “ xpy ´ ١q ´ py ´ ١q‬ز‬

‫‪) x٢ ` ١ “ xpx ` x١ q‬ح‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪) x ´ ١ “ p x ´ ١qp x ` ١q‬ط‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ ‪ P pxq‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﻮد؟‬ ‫‪ .٩‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ درﺟﮥ آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ x‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ y‬ﻧﯿﺰ‬ ‫‪ .١٠‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P px, yq‬ﯾ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﻤ ﻦ اﺳﺖ ‪ P px, yq‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﻮد؟‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮرﮔﯿﺮی‪ ،‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١١‬ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫‪) x۴ ` ٢x٣ ` ٣x٢‬اﻟﻒ‬ ‫‪) pz ` ۵qz ´ zp٧ ´ zq‬ب‬

‫‪) c٣ ` ٢c٢ ´ ٣c ´ ۶‬ج‬ ‫‪) x۵ ` x۴ ` x٣ ` x٢ ` x ` ١‬د‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫‪ .١٢‬آﯾﺎ ﻓﺎﮐﺘﻮرﮔﯿﺮی‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾ‬

‫اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای‬

‫دوﺟﻤﻠﻪای در ﺧﻮدش ﻫﻤﻮاره ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای اﺳﺖ؟‬ ‫‪ .١‬آﯾﺎ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﯾ‬

‫‪٩٠‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٢‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای ﻫﺮ ﻋﺒﺎرت را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
‫?‬
‫` ‪) k ٢ ` ٣k‬اﻟﻒ‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪) ۵z ٢ ` ۴ ` ۴ ۵z‬ب‬

‫‪) ٣۶x٢ y ۴ ´ ١٢xy ٢ ` ١‬ج‬ ‫‪) ۴pa ` bq٢ ´ ١٢pa ` bq ` ٩‬د‬

‫‪) pu ´ ١q٢ ´ ٢pu ´ ١qp١ ´ vq ` p١ ´ vq٢‬ھ‬

‫دوﺟﻤﻠﻪای را در ﺧﻮدش ﺿﺮب ﮐﻨﯿﺪ و ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب را ﺑﻪ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ و از آﻧﻬﺎ‬ ‫‪ .٣‬ﯾ‬

‫ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ آن را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ دوﺟﻤﻠﻪای را ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن‬

‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب دوﺟﻤﻠﻪای در ﺧﻮدش را ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮرﮔﯿﺮی و اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای‪ ،‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫‪ .۴‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫رﯾﺸﻪﻫﺎی ﻫﺮ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪x٢ x‬‬
‫‪) ´y ٢ ´ ١۶ ` ٨y‬اﻟﻒ‬ ‫)ب‬ ‫`‬ ‫`‬
‫‪١٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪) pz ` ١q٣ ` ۶pz ` ١q٢ ` ٩pz ` ١q‬ج‬
‫‪٩‬‬ ‫‪۴٩‬‬ ‫‪٢١‬‬
‫)د‬ ‫‪pu ` ۴q٣ ` pu ` ۴q ´ pu ` ۴q٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﮔﺮﻓﺖ؟‬ ‫‪ .۵‬اﻟﻒ( ﭼﺮا ﻣ ﺗﻮان از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮدن ﮐﻤ‬

‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان از اﺗﺤﺎد ‪ A٢ ` ٢AB ` B ٢ ` C ٢ “ pA ` Bq٢ ` C ٢‬ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫ﮔﺮﻓﺖ؟‬ ‫ﮐﺮدن ﮐﻤ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ a ` ١‬ﻋﺪدی ﻣﻨﻔ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ‬
‫‪a‬‬
‫‪p´aq٢ ` a٢ ` ٢a ` ١‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ .٧‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ a‬ﻋﺪدی ﻣﻨﻔ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫‪a‬‬
‫‪a٢ pa ´ ١q٢ ` ۴a٢ ´ ۴a ` ١ ´ p´a٢ ` ٢a ´ ١q٢‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪ .٨‬اﮔﺮ ‪ b ،a‬و ‪ c‬ﺳﻪ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ ،tpa ` ١q٢ ` ٢, pb ´ ١q٣ u “ t´١, ´a۴ , cu‬آﻧﮕﺎه‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮای ‪ a´c ` b‬وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪٩١‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪٣‬‬ ‫?‬
‫‪ .٩‬اﮔﺮ ‪ b ،a‬و ‪ c‬ﺳﻪ ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪،t a٢ ´ ١٠a ` ٢۵, b٩ , ´cu “ t´٨, ٣u‬‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﺣﺎﺻﻞ ‪ a ´ b ` c‬ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب( ﺣﺎﺻﻞ ‪ b´c ` a´c‬ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫رﯾﺸﻪاش ﺑﺎﺷﺪ وﻟ ﺿﺮاﯾﺐ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی آن اﻋﺪاد‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ‪٢‬‬ ‫‪ .١٠‬اﻟﻒ( ﯾ‬

‫ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫?‬
‫´ ‪ ١‬رﯾﺸﻪاش ﺑﺎﺷﺪ وﻟ ﺿﺮاﯾﺐ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی آن‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ‪٢‬‬ ‫ب( ﯾ‬

‫اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫?‬
‫رﯾﺸﻪاش ﺑﺎﺷﺪ وﻟ ﺿﺮاﯾﺐ ﯾ ﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی آن‬ ‫`‪٢‬‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ‪٣‬‬ ‫ج( ﯾ‬

‫اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺑﻊﺳﺎزی‬

‫دوﺟﻤﻠﻪای اﺳﺖ‪ P .‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١‬ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ‪ ،۴x٢ ` ٣۶x ` P‬ﮔﺴﺘﺮدۀ ﻣﺮﺑﻊ ﯾ‬

‫ﻟﯿﻼ‪ ،‬ﻣﯿﻨﺎ و ﻣﻬﺸﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬راهﺣﻞﻫﺎی اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﺑﺮرﺳ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻟﯿﻼ‬

‫اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬

‫‪q٢‬ﺟﻤﻠﮥ دوم `ﺟﻤﻠﮥ اول ‪q٢ “ p‬ﺟﻤﻠﮥ دوم ‪q`p‬ﺟﻤﻠﮥ دوم ‪qp‬ﺟﻤﻠﮥ اول ‪q٢ ` ٢p‬ﺟﻤﻠﮥ اول ‪p‬‬

‫اﮔﺮ ‪ ۴x٢‬را ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ اول و ‪ ٣۶x‬را دوﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻤﻠﮥ اول در ﺟﻤﻠﮥ دوم در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪،‬‬

‫‪٩٢‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪p٢xq٢ ` ٢looooooomooooooon‬‬
‫‪q٢ .‬ﺟﻤﻠﮥ دوم ` ‪q٢ “ p٢x‬ﺟﻤﻠﮥ دوم ‪q `p‬ﺟﻤﻠﮥ دوم ‪p٢xqp‬‬
‫‪٣۶x‬‬
‫ﭘﺲ ﺟﻤﻠﮥ دوم‪ ،‬ﻋﺪد ‪ ٩‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.P “ ٨١‬‬

‫راهﺣﻞ ﻣﯿﻨﺎ‬

‫اﮔﺮ ‪ ۴x٢‬را ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ اول و ‪ ٣۶x‬را ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ دوم در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪p٢xq٢ ` p۶ xq٢ ` ٢p٢xqp۶ xq “ p٢x ` ۶ xq٢ .‬‬
‫?‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.P “ ٢۴x x‬‬

‫راهﺣﻞ ﻣﻬﺸﯿﺪ‬

‫اﮔﺮ ‪ ۴x٢‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻤﻠﮥ اول در ﺟﻤﻠﮥ دوم و ‪ ٣۶x‬ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ دوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪q٢ ` loooooooooomoooooooooon‬ﺟﻤﻠﮥ اول ‪p‬‬
‫‪ ´ ۶ xq٢ .‬ﺟﻤﻠﮥ اول ‪qp´۶ xq `p´۶ xq٢ “ p‬ﺟﻤﻠﮥ اول ‪٢p‬‬
‫‪۴x٢‬‬
‫?‬
‫ﭘﺲ ﺟﻤﻠﮥ اول‪ ´ ١٣ x x ،‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪.P “ ١٩ x٣‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻋﺒﺎرت ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮدۀ‬ ‫ﯾ ﺟﻤﻠﻪای ﺑﻪ ﻫﺮﯾ‬ ‫‪ .٢‬ﯾ‬

‫دوﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﻤﮥ ﺟﻮابﻫﺎ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﯾ‬

‫‪) x٢ ` ١٠x‬اﻟﻒ‬ ‫‪) x٢ ` ٣x‬ب‬

‫‪) ۴y ٢ ` ١٢y‬ج‬ ‫‪) ۴a٢ ` ١۴ab‬د‬

‫?‬
‫‪) ۴a٢ ` ٧ab‬ھ‬ ‫‪) ۵a٢ ` ٢ ۵a‬و‬

‫‪) ۵a٢ ` ٧a‬ز‬ ‫‪) ۴a٢ ` ٢۵‬ح‬

‫‪) a۶ ` ۴‬ط‬ ‫‪) a۵ ` ١‬ی‬

‫‪٩٣‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٣‬درﺳﺘ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬
‫“ ‪٢٩ ´ ١٢ ۵‬‬ ‫‪p٣ ´ ٢ ۵q٢ “ ٣ ´ ٢ ۵.‬‬

‫‪ .۴‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪a‬‬
‫“‪۵`٢ ۶‬‬ ‫`‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫` ‪١٣‬‬ ‫‪۴٨ “ ٢ ٣ ` ١‬‬
‫‪a‬‬

‫‪ .۵‬در ﻫﺮ ﻣﻮرد اﻋﺪاد ﮔﻮﯾﺎی ‪ a‬و ‪ b‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪a‬‬
‫´‪٩‬‬ ‫“ ‪۵۶‬‬ ‫`‪٢‬‬ ‫“‪٣‬‬
‫‪a‬‬
‫´‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫`‪a‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪ .۶‬در ﺗﺴﺎویﻫﺎی زﯾﺮ اﻋﺪاد ﻃﺒﯿﻌ ‪ x‬و ‪ y‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ a‬و ‪ b‬ﻧﯿﺰ اﻋﺪادی ﻃﺒﯿﻌ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺑﻌﺪ از ﺟﺎﯾ ﺬاری ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ x‬و ‪ ،y‬ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎرت ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﺴﺎوی را ﺑﻪ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن‬

‫ﺑﺪﻫﯿﺪ و از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ آن را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ x‬و ‪ y‬را ﻃﻮری‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫´‪x‬‬ ‫‪y “ a´ b‬‬ ‫`‪x‬‬ ‫“‪y‬‬ ‫‪a` b‬‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٧‬ﺣﺎﺻﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫`‪٧´۴ ٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫)ب‬ ‫´ ‪٨ ´ ٢ ١۵‬‬ ‫‪۵‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت‬

‫‪ .١‬اﮔﺮ ‪ b ،a‬و ‪ c‬ﺳﻪ ﻋﺪد ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪ ،a٢ ` b٢ ` c٢ “ ٠‬آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺪار ﻋﺪدی ‪a٣ ` b٣ ` c٣‬‬

‫را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬اﻟﻒ( ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ x٢ ` y ٢ ` ٢ ´ ٢x ´ ٢y‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻊ دو دوﺟﻤﻠﻪای‬

‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ ،x٢ ` y ٢ ` ٢ ´ ٢x ´ ٢y “ ٠‬آﻧﮕﺎه ‪.x “ y “ ١‬‬

‫‪ .٣‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ .x٢ ` y ٢ ` ۴١ z ٢ ´ ٢x ` ٢y ´ z ` ٣ “ ٠‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪدی ‪ x ` y ` z‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪٩۴‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .۴‬اﮔﺮ ‪ a‬و ‪ b‬دو ﻋﺪد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻘﺪار ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای زﯾﺮ ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٩a۴ ` ١٠a٢ ` b٢ ´ ۴ab ` ١‬‬

‫‪ .۵‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ ،w٢ ` x٢ “ wx‬آﻧﮕﺎه ‪.w “ x “ ٠‬‬

‫ب( اﮔﺮ ‪ ،w٢ ` x٢ ` y ٢ “ wpx ` yq‬آﻧﮕﺎه ‪.w “ x “ y “ ٠‬‬

‫ج( اﮔﺮ ‪ ،w٢ ` x٢ ` y ٢ ` z ٢ “ wpx ` y ` zq‬آﻧﮕﺎه ‪.w “ x “ y “ z “ ٠‬‬

‫ﻣﺮﺑﻊ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای‬

‫اﺗﺤﺎد ﺷﻮد؟‬ ‫‪ a .١‬و ‪ b‬ﭼﻪ اﻋﺪادی ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ ﯾ‬

‫‪px٢ ` ax ` ١q٢ “ x۴ ` bx٣ ` ۶x٢ ` bx ` ١‬‬

‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای در ﺧﻮدش ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ دارد؟‬ ‫‪ .٢‬ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﯾ‬

‫دوﺟﻤﻠﻪای ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪﺻﻮرت‬ ‫‪ .٣‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ روش ﻣﺘﻔﺎوت ﻣ ﺗﻮان ﺑﺎ اﻓﺰودن ﯾ‬

‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﻧﻮﺷﺖ؟‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﯾ‬

‫‪x۴ ` ۴y ٢ ` ١ ´ ۴y‬‬

‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۴‬ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺮﺑﻊ ﯾ‬

‫?‬ ‫?‬
‫‪) a۴ ` ٢ ٢a٣ ´ ٢ ٢a ` ١‬اﻟﻒ‬ ‫‪) a۴ ` ٢a٣ ` ٣a٢ ` ٢a ` ١‬ب‬

‫‪ .۵‬اﻟﻒ( اﺗﺤﺎد زﯾﺮ را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫¨ ¨ ¨ ` ‪pa ` b ` c ` dq٢ “ a٢‬‬

‫ب( اﮔﺮ ﮔﺴﺘﺮدۀ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ‪ p١ ` ٢x ` ٣x٢ ` ¨ ¨ ¨ ` ١٠x٩ q٢‬ﺳﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺿﺮﯾﺐ‬

‫ﻓﺮد ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ؟‬

‫‪٩۵‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‬

‫ﮔﺮﻓﺖ؟‬ ‫‪ .١‬ﭼﺮا ﻣ ﺗﻮان از اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮدن ﮐﻤ‬

‫اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻋﺒﺎرتﻫﺎی داده ﺷﺪه را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٢‬ﺑﺎ ﮐﻤ‬

‫‪) px٣ ` ٢x٢ ´ x ` ۴qpx٣ ´ ٢x٢ ´ x ´ ۴q‬اﻟﻒ‬

‫‪) px٢ ´ xy ` y ٢ qpx٢ ` xy ` y ٢ qpx۴ ´ x٢ y ٢ ` y ۴ qpx٨ ´ x۴ y ۴ ` y ٨ q‬ب‬

‫‪ .٣‬ﻋﺒﺎرت ‪ ۴a٢ c٢ ´ pa٢ ´ b٢ ` c٢ q٢‬را ﺑﻪﺻﻮرت ﺿﺮب ﭼﻬﺎر ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮرﮔﯿﺮی و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫‪ .۴‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫رﯾﺸﻪﻫﺎی ﻫﺮ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) ´۶٢۵y ` y ٣‬اﻟﻒ‬ ‫‪) px ` ٢q۴ ´ ۴px ` ٢q٢‬ب‬

‫ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۵‬ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج ﮐﻤ‬

‫‪) px٢ ´ ٨x ` ٨q٢ ´ ۶۴‬اﻟﻒ‬ ‫‪) px ` yq۴ ´ px ´ yq۴‬ب‬

‫‪) px۴ ` ۴x٢ ` ۴q ´ ۴x٢‬ج‬ ‫‪) ۴y ۴ ` ١ ` ۴y ٢ ´ ۴y ٢‬د‬

‫‪) ٢z ٢ ` z ۴ ` ١ ´ ٢z ٢‬ھ‬ ‫‪) k ٨ ` ۶۴ ` ١۶k ۴ ´ ١۶k ۴‬و‬

‫‪ .۶‬اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ ،a ´ b “ ١‬آﻧﮕﺎه درﺳﺘ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪pa ` bqpa٢ ` b٢ qpa۴ ` b۴ qpa٨ ` b٨ q “ a١۶ ´ b١۶‬‬

‫ب( ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫`˘ ‪١‬‬ ‫`˘ ‪١‬‬ ‫`˘ ‪١‬‬ ‫˘ ‪١‬‬
‫`‪١‬‬ ‫`‪١‬‬ ‫`‪١‬‬ ‫`‪١‬‬
‫`‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪١۶‬‬ ‫‪٢۵۶‬‬

‫‪ .٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪) p ۶ ´ ۵q١٠٠٠ ˆ p ۶ ` ۵q٩٩٨ “ ١١ ´ ٢ ٣٠‬اﻟﻒ‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪) ٣ ٧ ´ ۴ ٣ ˆ ٣ ٧ ` ۴ ٣ “ ١‬ب‬
‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪٩۶‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٨‬اﮔﺮ ﺑﺮای ﭼﻬﺎر ﻋﺪد ‪ c ،b ،a‬و ‪ d‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪ a ` b “ c ` d‬و ‪ ،a٢ ` b٢ “ c٢ ` d٢‬آﻧﮕﺎه‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ‪.ta, bu “ tc, du‬‬

‫از ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی‬ ‫‪ .٩‬در ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻋﺒﺎرت ‪ ،a٢ p١ ´ xq ` pb٢ ` c٢ ´ ٢bcqpx ´ ١q‬ﮐﺪامﯾ‬

‫زﯾﺮ ﻣ ﺗﻮاﻧﻨﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬

‫‪) a ` b ´ c‬اﻟﻒ‬ ‫‪) a ´ b ` c‬ب‬

‫‪) b ` c ´ a‬ج‬ ‫‪) x ´ ١‬د‬

‫‪ .١٠‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮﻫﺎی زﯾﺮ را ﮔﻮﯾﺎ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬
‫‪٣` ۵‬‬ ‫‪١‬‬
‫? )اﻟﻒ‬ ‫?‬ ‫? )ب‬ ‫?‬
‫‪٧´ ۵‬‬ ‫` ‪١٠‬‬ ‫‪١۴‬‬
‫‪ .١١‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫?‬ ‫?` ?‬ ‫?` ?‬ ‫? ` ¨¨¨ ` ?‬ ‫?‬
‫‪١` ٢‬‬ ‫‪٢` ٣‬‬ ‫‪٣` ۴‬‬ ‫‪٩٩ ` ١٠٠‬‬
‫?‬ ‫?‬ ‫?‬ ‫?‬
‫‪ .١٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ .a “ ١٣٩۴ ` ١٣۵٧‬ﻋﺒﺎرت ‪ ١٣٩۴ ´ ١٣۵٧‬را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ a‬ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫‪٣‬‬
‫´ ‪ x “ ١‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ‪x ` x´١‬‬ ‫‪ .١٣‬اﮔﺮ ‪٢‬‬

‫‪ .١۴‬آﯾﺎ ‪ x۴ ` ٣x٢ ` ۴‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﺷﻮد؟‬

‫ﻣﺤﺪﺛﻪ و اﻣﯿﺮﻋﺒﺎس اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬راهﺣﻞﻫﺎی آﻧﻬﺎ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راه ﺣﻞ ﻣﺤﺪﺛﻪ‬

‫اﮔﺮ ‪ x۴‬را ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ اول و ‪ ٣x٢‬را دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻤﻠﮥ اول در ﺟﻤﻠﮥ دوم در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪،‬‬

‫آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٩‬‬
‫‪۴‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫´ ‪x ` ٣x ` ۴ “ px ` q٢ ` ۴‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٧‬‬
‫¨ ` ‪“ px٢ ` q٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x۴ ` ٣x٢ ` ۴‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫ﻧﻤ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٩٧‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫راه ﺣﻞ اﻣﯿﺮﻋﺒﺎس‬

‫اﺑﺘﺪا ‪ x۴‬را ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ اول و ‪ ۴‬را ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ دوم در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﭘﺲ‪:‬‬

‫‪x۴ ` ٣x٢ ` ۴ “ px٢ ` ٢q٢ ´ x٢‬‬

‫‪“ px٢ ` ٢q ` x px٢ ` ٢q ´ x .‬‬

‫`‬ ‫`˘‬ ‫˘‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x۴ ` ٣x٢ ` ۴‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .١۵‬آﯾﺎ ‪ x۴ ` ٣x٢ ` ١‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﺷﻮد؟‬

‫ﺳﻌﯿﺪ و آرﻣﯿﺘﺎ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬راهﺣﻞﻫﺎی اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راه ﺣﻞ ﺳﻌﯿﺪ‬

‫اﮔﺮ ‪ x۴‬ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ اول و ‪ ١‬ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ دوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪x۴ ` ٣x٢ ` ١ “ px٢ ` ١q٢ ` x٢ .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x۴ ` ٣x٢ ` ١‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫ﻧﻤ ﺷﻮد‪.‬‬

‫راه ﺣﻞ آرﻣﯿﺘﺎ‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ x۴‬ﻣﺮﺑﻊ ﺟﻤﻠﮥ اول و ‪ ٣x٢‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻤﻠﮥ اول در ﺟﻤﻠﮥ دوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‪:‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٩‬‬
‫´ ‪x۴ ` ٣x٢ ` ١ “ px٢ ` q٢ ` ١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪۵‬‬
‫´ ‪“ px٢ ` q٢‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫‪` ٢ ٣‬‬ ‫‪۵ ˘` ٢ ٣‬‬ ‫˘‪۵‬‬
‫` ‪“ px ` q‬‬ ‫´ ‪px ` q‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ x۴ ` ٣x٢ ` ١‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ‬

‫ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٩٨‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .١۶‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) x۴ ` ۴x٢ ` ١۶‬اﻟﻒ‬ ‫‪) x۴ ` ۴x٢ ´ ١۶‬ب‬

‫‪) x۴ ` ٢x٢ ` ٩‬ج‬ ‫‪) x۴ ´ ٢x٢ ` ٩‬د‬

‫‪) x۴ ´ ۵x٢ ` ١١‬ھ‬ ‫‪) x۴ ` ۵x٢ ´ ۵٩٩‬و‬

‫‪) ۴x۴ ` ١‬ز‬ ‫‪) x۴ ` ١‬ح‬

‫‪ .١٧‬ﺑﻪﺟﺎی ‪ a‬و ‪ b‬در ﻋﺒﺎرت ‪ x۴ ` ax٢ ` b‬اﻋﺪادی ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻋﺒﺎرت ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﻪ‬

‫ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن دادﯾﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت را ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٨‬اﮔﺮ ‪ a‬و ‪ b‬دو ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﯾﺎ ‪ x۴ `ax٢ `b‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای‬

‫و اﺗﺤﺎد ﻣﺰدوج‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣ ﺷﻮد؟‬

‫‪ .١٩‬درﺑﺎرۀ رﯾﺸﻪ داﺷﺘﻦ و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪن دو ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ x٢ ` ١‬و ‪ x۴ ` ١‬ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺗﺤﺎد ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺘﺮک‬

‫ﮔﺮﻓﺖ؟‬ ‫‪ .١‬ﭼﺮا ﻣ ﺗﻮان از اﺗﺤﺎد ﺟﻤﻠﻪﻣﺸﺘﺮک ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﺮدن ﮐﻤ‬

‫از ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‬ ‫‪ .٢‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺗﺤﺎد ﺟﻤﻠﻪﻣﺸﺘﺮک ﻫﺮﯾ‬

‫رﯾﺸﻪﻫﺎی ﻫﺮ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) x٢ ´ ٢x ´ ٨‬اﻟﻒ‬ ‫‪) y ٢ ´ ١٠y ` ١۶‬ب‬

‫‪) ۴k ٢ ` ١۴k ` ١٠‬ج‬ ‫‪) ١۶h٢ ` ١۶h ` ٣‬د‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای و ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ رﯾﺸﻪﻫﺎی آن ‪ R‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ‬ ‫‪ .٣‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫‪npRq “ ٢, R Ď tx | x P Z, ´٢٠ ď x ď ٢٠u.‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺎﻻ‪P pxq ،‬ای ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آن را ﺑﻪ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ‪P pxq‬‬

‫را ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٩٩‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮرﮔﯿﺮی‪ ،‬اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای و اﺗﺤﺎد ﺟﻤﻠﻪﻣﺸﺘﺮک‪ ،‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎی زﯾﺮ را‬ ‫‪ .۴‬ﺑﻪ ﮐﻤ‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) px٢ ` ٣x ` ٢q ` px٢ ` ۴x ` ٣q‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ٨x٣ ` ١۶x٢ ` ۶x‬ب‬

‫‪) px٢ ` ۴x ` ۴q ` px٢ ` ٣x ` ٢q‬ج‬

‫‪ .۵‬در ﺗﺠﺰﯾﮥ ﻋﺒﺎرت ‪ px٢ ´ ١٠x ` ١۶qpx۴ ´ ۵x٢ ` ۴q‬ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﮥ ﯾ‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت وﺟﻮد دارد؟‬

‫اﺗﺤﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۶‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ a‬و ‪ b‬را ﻃﻮری ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ ﯾ‬

‫‪x۴ ` ٢x٣ ´ ۴x٢ ´ ۵x ´ ۶ “ px ´ aqpx ´ bqpx٢ ` x ` ١q‬‬

‫‪ .٧‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ k‬ﻋﺪدی ﻃﺒﯿﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﻘﺪار ‪ ،k‬اﮔﺮ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻫﺮ دو ﻋﻀﻮ‬

‫ﺟﻤﻊ ﺑﺰﻧﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺮﺑﻊ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ را ﺑﺎ ﯾ‬

‫‪k, k ` ٢, ۴k ` ۴, ١۶k ٣ ` ۴٨k ٢ ` ۴۴k ` ١٢‬‬

‫␣‬ ‫(‬

‫ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫ﻣﺠﻬﻮﻟ درﺟﻪ اول‬ ‫ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ﯾ‬

‫اﮔﺮ ﻣﺠﻬﻮل ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪای را ﺑﺎ ‪ x‬ﻧﺸﺎن داده ﺑﺎﺷﯿﻢ و ﭘﺲ از ﺳﺎدهﮐﺮدن ﺑﻪﺻﻮرت‬

‫ﻣﺠﻬﻮﻟ درﺟﻪ‬ ‫ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ﯾ‬ ‫‪ ax ` b ą ٠‬درآﯾﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ‪ ،a ‰ ٠‬آن را ﯾ‬

‫اول ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻬﻮﻟ درﺟﻪ اول ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻫﻤﮥ‬ ‫‪ .١‬ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺪار ‪ ،a‬ﻋﺒﺎرت ‪ a٢ x ` ١ ą ax‬ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ﯾ‬

‫اﯾﻦ ﻣﻘﺪارﻫﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١٠٠‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫‪ .٢‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ٢x ´ ١ ă ٣x ` ٢‬ﺑﺎ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﺪام ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﻮاب آن ‪x ă ٧‬‬

‫ﺷﻮد؟‬

‫‪) ٢x ` ٣ ă ۴x ´ ١‬اﻟﻒ‬ ‫‪) ۵x ´ ١ ă x ` ٣‬ب‬

‫‪) ٢x ă x ` ١‬ج‬ ‫‪) ´x ą x ´ ۴‬د‬

‫‪ .٣‬ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ٢x ` d ă ۵x ´ ٣‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪادی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬

‫ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪﺟﺎی ‪ x‬ﻗﺮار داد و ‪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻋﺪادی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪﺟﺎی ‪ d‬ﻗﺮار داد‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪ ،۵ P A‬آﻧﮕﺎه درﺑﺎرۀ ‪ B‬ﭼﻪ ﻣ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟‬

‫‪٣‬‬ ‫‪x x´١‬‬
‫´ و ‪x ` ٢ ą ٢x ´ ٣‬‬ ‫‪ .۴‬اﮔﺮ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎی ‪ą ١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ A X B‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻬﻮﻟ درﺟﻪ اول ‪ P pxq ă Qpxq‬و ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ‬ ‫‪ .۵‬اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ﯾ‬

‫ﻣﺠﻬﻮﻟ درﺟﻪ اول ‪ Rpxq ă Spxq‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه درﺳﺘ‬ ‫‪ B‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ﯾ‬

‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ P pxq ` Rpxq ă Qpxq ` Spxq‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A Y B‬ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب( ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻮاب ﻧﺎﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ P pxq ˆ Rpxq ă Qpxq ˆ Spxq‬ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A X B‬ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .۶‬اﮔﺮ ‪ ،x P Z‬آﻧﮕﺎه درﺑﺎرۀ درﺳﺘ ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘ دو ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫?‬ ‫?‬
‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ ،x٢ ă ۶۴‬آﻧﮕﺎه ‪.´ ٧ ă x ă ٧‬‬
‫?‬ ‫?‬
‫ب( اﮔﺮ ‪ ،x٢ ă ۶۴‬آﻧﮕﺎه ‪.´ ٧٠ ă x ă ٧٠‬‬

‫‪١٠١‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ ﻧﻤﺎدﮔﺬاری در ﺟﺒﺮ‬

‫ﺟﺒﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧ ‪ ،‬آنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرﺳﯿﺎن )ﺣﺪود ‪ ۵۴٠‬ق‪.‬م( و اﻗﻠﯿﺪس )ﺣﺪود ‪ ٣٠٠‬ق‪.‬م(‬

‫ﻣﺪون ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »اﺗﺤﺎد ﻣﺮﺑﻊ دوﺟﻤﻠﻪای« ﻣ ﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‬

‫و ﺑﻪﺻﻮرت ‪ pa ` bq٢ “ a٢ ` ٢ab ` b٢‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﯿﻢ‪ ،‬در ﮐﺘﺎب اﺻﻮل اﻗﻠﯿﺪس )ﻣﻘﺎﻟﮥ‬

‫دوم‪ ،‬ﻗﻀﯿﮥ ‪ (۴‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻂ راﺳﺖ ﺑﻪ دو ﻗﻄﻌﮥ دﻟﺨﻮاه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻊ ﺗﻤﺎﻣ‬ ‫اﮔﺮ ﯾ‬

‫از ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ و دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ‬ ‫ﺧﻂ ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی ﻫﺮﯾ‬

‫ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ ﻣﺴﺎوی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﻮارزﻣ )‪ ٨٢۵‬م(‪ ،‬رﯾﺎﺿ دان اﯾﺮاﻧ در ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد‪ ،‬اﻟﺠﺒﺮ و اﻟﻤﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺣﺘ از ﮐﻠﻤﺎت‬

‫ﺑﻪﺟﺎی اﻋﺪاد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪای را ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪﺻﻮرت ‪x٢ ` ٢١ “ ١٠x‬‬

‫ﻣ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮارزﻣ ﺑﻪﺷ ﻞ زﯾﺮ ﺑﯿﺎن و ﺣﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪:‬‬

‫درﻫﻢ ﺑﺮ آن اﻓﺰوده ﺷﻮد‪ ،‬ده ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﭼﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﻗﺘ ﺑﯿﺴﺖوﯾ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﯾ‬

‫ﺟﺬر آن ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪدﺳﺖ آﯾﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ :‬ﺗﻌﺪاد ﺟﺬرﻫﺎ را ﻧﺼﻒ ﮐﻦ؛ اﯾﻦ‬

‫ﻧﺼﻒ‪ ،‬ﭘﻨﺞ اﺳﺖ‪ .‬آن را در ﺧﻮدش ﺿﺮب ﮐﻦ؛ ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖوﭘﻨﺞ‬

‫را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻊ اﻓﺰوده ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﻖ ﮐﻦ؛‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻋﺪد‪ ،‬ﺑﯿﺴﺖوﯾ‬

‫ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﭼﻬﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺬر آن را ﺑﻪدﺳﺖ آور؛ اﯾﻦ ﺟﺬر‪ ،‬دو اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫را از ﻧﺼﻒ ﺗﻌﺪاد ﺟﺬرﻫﺎ ﮐﻪ ﭘﻨﺞ اﺳﺖ ﺗﻔﺮﯾﻖ ﮐﻦ؛ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬ﺳﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﺟﺬرِ ﻣﺮﺑﻌ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻣ ﺧﻮاﺳﺘ و ﺧﻮد ﻣﺮﺑﻊ‪ ،‬ﻧُﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧ‬

‫ﺟﺬر را ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﺟﺬرﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨ ؛ ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﻫﻔﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺬرِ ﻣﺮﺑﻌ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻣ ﺧﻮاﺳﺘ و ﺧﻮد ﻣﺮﺑﻊ‪ ،‬ﭼﻬﻞوﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎﺳﺦ او ﻣﻌﺎدل ﻧﻮﺷﺘﮥ اﻣﺮوزی زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪` ١٠ ˘٢‬‬
‫‪c‬‬
‫?‬
‫“‪x‬‬ ‫˘‬ ‫˘ ‪´ ٢١ “ ۵‬‬ ‫‪۴ “ ٣, ٧.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١٠٢‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺒﺮ ﺧﻮارزﻣ ﮐﺴﻞﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ رﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻏﻠﺐ اﯾﺪهﻫﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﻧﻤﺎدﻫﺎ‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘ ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ اﻏﻠﺐ ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺣﻞ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در‬

‫راهﺣﻞﻫﺎﯾﺸﺎن از ﻧﻤﺎدﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪهای اﺳﺘﻔﺎده ﻣ ﺷﻮد؛ وﻟ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل راهﺣﻞﻫﺎی‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎی ﺳﺎدهﺗﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫دﯾﻮﻓﺎﻧﺘﻮس )ﻗﺮن ﺳﻮم ق‪.‬م( اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر از ﺧﻼﺻﻪﻧﻮﯾﺴ در ﺟﺒﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬در زﯾﺮ‬

‫از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﺴﺦ دﺳﺖﻧﻮﯾﺲ ﯾﻮﻧﺎﻧ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎﻟ از ﯾ‬

‫‪K Υ β sη‬‬ ‫‪∆Υ M‬‬

‫;‪8 δ ὲστὶ µδ‬‬

‫ﯾﻌﻨ‬

‫‪٢x٣ ` ٨x ´ p۵x٢ ` ۴q “ ۴۴.‬‬

‫از ﻧﻤﺎدﻫﺎی ﺑﺎﻻ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در زﯾﺮ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗ درﺑﺎرۀ ﻫﺮﯾ‬

‫‪ K Υ‬اﺧﺘﺼﺎری ﺑﺮای ‪ KΥBOΣ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣ ﻌﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ s‬اﺧﺘﺼﺎری ﺑﺮای ‪ αριθµos‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻋﺪد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ‪ Λ‬و ‪ I‬در ‪ ΛEIΨΣIΣ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﮐﻤﺒﻮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ∆Υ‬اﺧﺘﺼﺎری ﺑﺮای ‪ ∆ΥN AM IΣ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺗﻮان اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ M‬اﺧﺘﺼﺎری ﺑﺮای ‪ M ON A∆EΣ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی واﺣﺪﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫̀‪ ὲστι‬ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ‪ isos‬ﯾﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧُﻪ ﺣﺮف اول اﻟﻔﺒﺎی ﯾﻮﻧﺎﻧ ﯾﻌﻨ ‪ η ،ζ ،s ،ε ،δ ،γ ،β ،α‬و ‪ θ‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ‪،۴ ،٣ ،٢ ،١‬‬

‫‪ ٨ ،٧ ،۶ ،۵‬و ‪ ٩‬ﺑﻪﮐﺎر ﻣ رﻓﺘﻨﺪ؛ و ‪ π ،o ،ξ ،ν ،µ ،λ ،κ ،ι‬و ‪ ،Ϙ‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ‪،٢٠ ،١٠‬‬

‫‪ ٨٠ ،٧٠ ،۶٠ ،۵٠ ،۴٠ ،٣٠‬و ‪ ٩٠‬ﺑﻪﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫در اداﻣﻪ ﻣﺜﺎلﻫﺎی از ﻧﻮع ﻧﮕﺎرش رﯾﺎﺿ در ﺳﺎلﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺜﺎلﻫﺎ روﻧﺪ‬

‫ﺗﺪرﯾﺠ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻧﻤﺎدﮔﺬاری ﺟﺒﺮی را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﭼﻮﻟ در ﺳﺎل ‪ ١۴٩۴‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ x ` x٢ “ ١٢‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Trouame .I.n . che giōto al suo q̄drat facia. 12.‬‬

‫‪١٠٣‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﺟﱪی‬

‫واﻧﺪر ﻫﻮک در ﺳﺎل ‪ ١۵١۴‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ۴x٢ ´ ۵١x ´ ٣٠ “ ۴۵‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4Se.–51 Pri.–30N dit is ghelijc 45.‬‬

‫ﮔﺎﻟﯿ ﺎﯾﯽ در ﺳﺎل ‪ ١۵٢١‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ x٢ ` ٣٢x “ ٣٢٠‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪I l e 32C –320 numeri.‬‬

‫رودوﻟﻒ در ﺳﺎل ‪ ١۵٢۵‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ x٢ “ ١٢x ´ ٣۶‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪cubus p̄ 6 rebus aequalis 20.‬‬

‫رﮐﻮرد در ﺳﺎل ‪ ١۵۵٧‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ١۴x ` ١۵ “ ٧١‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪14. Φ ` 15.φ ùùùù 71.φ.‬‬

‫ﺑﻮﺗﺌﻮ در ﺳﺎل ‪ ١۵۵٩‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ x٢ ` ۶x ` ٩ “ x٢ ` ٣x ` ٢۴‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪I ♢ P 6 ρ P 9 r I ♢ P 3ρ P 24.‬‬

‫اﺳﺘﻮﯾﻦ در ﺳﺎل ‪ ١۵٨۵‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ٣x٢ ` ۴ “ ٢x ` ۴‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3­ +4 egales `a 2¬ +4‬‬

‫وﯾﺖ در ﺳﺎل ‪ ١۵٩١‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ´١۵x۴ ` ٨۵x٣ ´ ٢٢۵x٢ ` ٢٧۴x “ ١٢٠‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪I QC-15QQ+85C-225Q+274Q+274N aequatu‬‬

‫ﻫﺎرﯾﻮت در ﺳﺎل ‪ ١۶٣١‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ x٣ ´ ٣b٢ x “ ٢c٣‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪aaa ´ ٣bba ùùùù `٢ccc.‬‬

‫´ ‪ y ٢ “ cy‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪cx‬‬

‫‪b y‬‬ ‫دﮐﺎرت در ﺳﺎل ‪ ١۶٣٧‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪` ay ´ ac‬‬
‫‪cx‬‬
‫´ ∝ ‪yy‬‬ ‫‪y ` ay ´ ac.‬‬
‫‪b‬‬
‫واﻟﯿﺲ در ﺳﺎل ‪ ١۶٩٣‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ x۴ ` bx٣ ` cx٢ ` dx ` e “ ٠‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪x۴ ` bx٣ ` cxx ` dx ` e “ ٠.‬‬

‫‪١٠۴‬‬
۶ ‫ﻓﺼﻞ‬
��� ���������� � ��

\begin{tikzpicture}
\draw (0,0) coordinate(A) - -(120:6cm)coordinate(B) - -++(60:6cm)coordinate(C)
--++(0:6cm)coordinate(D) --++(-60:6cm)coordinate(E) - -++(240:6cm) coordinate(F)--cycle;
\foreach \x in {1 ,... ,60}{\ draw (A) coordinate(X);
\draw[fill=green !20](A) --(B)coordinate[pos =.10](A) --(C)coordinate[pos =.10](B)
--(D)coordinate[pos =.10](C) --(E)coordinate[pos =.10](D)
--(F)coordinate[pos =.10](E) --(X)coordinate[pos =.10](F);
\draw (A) --(B) --(C)-- (D) --(E) -- (F) -- cycle ;}
\end{tikzpicture}

�‫ ﺑﺮا� �ﺎر ﺑﺎ ﻧﺮماﻓﺰار�ﺎﯾ� �ﻪ ﺷ���ﺎ را د�ﯿ‬.‫رﺳ� ﺷ���ﺎ� د�ﯿ� در رﺷﺘﻪ�ﺎ� ﺑﺴﯿﺎر� �ﺎرﺑﺮد دارد‬
�‫ ﺑﺮا� رﺳ� ﺷ�� ﺑﺎ� �ﻪ دﺳﺘﻮرا‬.‫رﺳ� �����ﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ راﺑ�ﮥ ﺑﯿ� ﻧ�ﺎ� �ﻔ�ﮥ ��ﺘ�ﺎ� ﺗﺴ��� داﺷﺖ‬
‫ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺪاﻧﯿﺪ‬.‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‬LATEX ‫ ﻧﺮماﻓﺰار‬TikZ ‫ از ﺑﺴﺘﮥ‬،‫ﺗﺮﺳﯿﻤﺶ زﯾﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
.‫�ﻪ �ﻤﮥ ﺷ���ﺎ� �ﺘﺎ��ﺎ� رﯾﺎ�� ﺗ�ﻤﯿ�� ﺑﺎ ��ﯿ� دﺳﺘﻮراﺗ� رﺳ� ﺷﺪهاﻧﺪ‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫ﺷﯿﺐ و ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ‬

‫ﺧﻂ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ )ﻃﻮل ﺿﻠﻊ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی‬ ‫از ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﺳﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ B ،A‬و ‪ C‬روی ﯾ‬ ‫‪ .١‬در ﮐﺪامﯾ‬

‫واﺣﺪ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﯾ‬ ‫ﮐﻮﭼ‬

‫‪C‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪C‬‬

‫‪B‬‬
‫‪B‬‬

‫‪A‬‬ ‫ﺷ ﻞ‪٢‬‬ ‫‪A‬‬ ‫ﺷ ﻞ‪١‬‬

‫واﺣﺪ‬ ‫ﯾ‬ ‫‪ .٢‬اﻟﻒ( ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ زﯾﺮ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬ﻃﻮل ﺿﻠﻊ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی ﮐﻮﭼ‬

‫اﺳﺖ‪(.‬‬

‫از ذوزﻧﻘﻪﻫﺎ و در ﺷ ﻞ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‬ ‫ب( در زﯾﺮ‪ ،‬در ﺷ ﻞ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺮﯾ‬

‫از ﻣﺜﻠﺚﻫﺎ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻫﺮﯾ‬

‫‪١٠۶‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫ج( ﺑﻪ ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫در ﻫﺮ دو ﺷ ﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣ ﺷﻮد دو ﻣﺜﻠﺚ و ذوزﻧﻘﻪای ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ آنﻫﺎ را در ﻗﺴﻤﺖ‬

‫»ب« ﺣﺴﺎب ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬در ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺴﺘﻄﯿﻠ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ آنﻫﺎ را در ﻗﺴﻤﺖ‬

‫»اﻟﻒ« ﺣﺴﺎب ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣ رﺳﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ و ﻣﺮﺑﻌ ﮐﻪ در‬

‫ﻗﺴﻤﺖ »اﻟﻒ« ﺣﺴﺎب ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وﻟ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا؟‬

‫‪ .٣‬در ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻗﺒﻞ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ از ﺣﺎﺻﻞﺿﺮبﻫﺎی ‪ ٨ ˆ ٨‬و ‪ ۵ ˆ ١٣‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﻣﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻦ اﻋﺪاد در اﻟ ﻮی ﻋﺪدی زﯾﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ »دﻧﺒﺎﻟﮥ ﻓﯿﺒﻮﻧﺎﺗﭽ « ‪ ١‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮ ﻣ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١, ١, ٢, ٣, ۵, ٨, ١٣, ٢١, ٣۴, ۵۵, ٨٩, . . . .‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪای ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻗﺒﻞ ﻃﺮح ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪“ ´١ ‰ “ ٠ ‰ “ k ‰‬‬
‫ﺧﻂ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ k ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫روی ﯾ‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪ .۴‬اﮔﺮ ﺳﻪ ﻧﻘﻄﻪ ‪ k ، ٢‬و‬

‫‪ .۵‬اﻟﻒ( ﭼﻬﺎر ﻧﻘﻄﻪ در ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را دوﺑﻪدو ﺑﻪﻫﻢ وﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪،‬‬

‫ﭼﻬﺎر ﺷﯿﺐ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪدﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬

‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﭘﻨﺞ ﻧﻘﻄﻪ در ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را دوﺑﻪدو ﺑﻪﻫﻢ وﺻﻞ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺷﯿﺐ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪدﺳﺖ آﯾﺪ؟‬

‫ج( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺷﺶ ﻧﻘﻄﻪ در ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را دوﺑﻪدو ﺑﻪﻫﻢ‬

‫وﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺷﯿﺐ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪدﺳﺖ آﯾﺪ؟‬

‫‪Sequence Fibonacci١‬‬

‫‪١٠٧‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫‪ .۶‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻫﻤﮥ اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ را در ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻤﺎﯾﺶ داد؟‬
‫‪!“ ‰‬‬ ‫)‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫|‬ ‫‪x‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪R,‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪R,‬‬ ‫‪y‬‬ ‫“‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪x‬‬ ‫´‬ ‫‪٣‬‬

‫‪ .٧‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ A‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻘﺎﻃ از ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻫﻤﮥ اﯾﻦ ﻧﻘﺎط روی‬

‫ﺧﻂ راﺳﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾ‬

‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪ ، ١١ P A‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻫﻤﮥ ﻋﻀﻮﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد؟‬
‫‪“ ‰‬‬

‫‪ ، ١١ , ٢۵‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﻫﻤﮥ ﻋﻀﻮﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪ A‬را ﻣﺸﺨﺺ‬

‫) ‪!“ ‰ “ ‰‬‬
‫ب( اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪Ď A‬‬

‫ﮐﺮد؟‬

‫‪ .٨‬ﻣﻬﺮان و ﻓﺮﻫﺎد ﻣ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻫﻤﮥ ﻧﻘﺎط روی ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ﺻﻮرﺗ ﺷ ﻞ زﯾﺮ را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪y‬‬

‫‪٣‬‬

‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬
‫‪x‬‬
‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪´١‬‬

‫‪´٢‬‬

‫‪´٣‬‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻬﺮان‬

‫اﮔﺮ‬
‫‪!“ ‰‬‬ ‫)‬
‫“‪A‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪| y “ ´x ` ٢, x ě ٠, y ě ٠‬‬
‫و‬
‫‪!“ ‰‬‬ ‫)‬
‫“‪B‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪| y “ x ´ ٢, x ě ٠, y ď ٠ ,‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻫﻤﮥ ﻧﻘﺎط روی ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ﺻﻮرﺗ ‪ A Y B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٠٨‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮﻫﺎد‬
‫‪!“ ‰‬‬ ‫)‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﻤﮥ ﻧﻘﺎط روی‬ ‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫اﻋﻀﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ‪| x ` |y| “ ٢, x ě ٠‬‬
‫ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ﺻﻮرﺗ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫آﯾﺎ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎی ﻣﻬﺮان و ﻓﺮﻫﺎد درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺦ درﺳﺖ‪ ،‬راهﺣﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺸﺎن‬ ‫از ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﻫﻤﮥ ﻧﻘﺎط روی ﭘﺎرهﺧﻂﻫﺎی ﺻﻮرﺗ را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ‬ ‫‪ .٩‬در ﻫﺮﯾ‬

‫دﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪´١‬‬ ‫‪´١‬‬

‫‪´٢‬‬ ‫‪´٢‬‬

‫‪´٣‬‬ ‫‪´٣‬‬

‫‪ .١٠‬آرﻣﯿﺘﺎ ﻣ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﻘﺎﻃ در ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت را ﺑﯿﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻫﻤﮥ آن ﻧﻘﺎط از ﻧﻘﻄﮥ‬

‫‪ ٢٣‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬او راهﺣﻞ زﯾﺮ را ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫‪“ ‰‬‬

‫راهﺣﻞ آرﻣﯿﺘﺎ‬
‫‪“٢‰‬‬
‫“ ‪ A‬از ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫را ‪ O‬ﻣ ﻧﺎﻣﯿﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻧﻘﻄﮥ دﻟﺨﻮاه‬ ‫ﻧﻘﻄﮥ‬
‫‪“x‰‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪٣‬‬

‫‪ ۴‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺧﻄ ﻣﻮازی ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ‪ y‬و از ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﺧﻄ ﻣﻮازی ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ‪ x‬رﺳﻢ‬

‫ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺧﻂ ﯾ ﺪﯾ ﺮ را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ B‬ﻗﻄﻊ ﻣ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﭘﺎرهﺧﻄ ﮐﻪ ﻧﻘﺎط ‪O‬‬

‫و ‪ B‬را ﺑﻪ ﯾ ﺪﯾ ﺮ وﺻﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ |‪ .|x ´ ٢‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻃﻮل ﭘﺎرهﺧﻄ ﮐﻪ‬

‫ﻧﻘﺎط ‪ A‬و ‪ B‬را ﺑﻪ ﯾ ﺪﯾ ﺮ وﺻﻞ ﻣ ﮐﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ |‪ .|y ´ ٣‬ﭼﻮن راﺑﻄﮥ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس‬

‫‪١٠٩‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫ﺑﺮای ﺳﻪ ﭘﺎرهﺧﻂ ‪ AO ،AB‬و ‪ BO‬ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‪:‬‬

‫‪BO٢ ` AB ٢ “ AO٢ ùñ px ´ ٢q٢ ` py ´ ٣q٢ “ ۴٢ .‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ زﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪!“ ‰‬‬ ‫)‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪x‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪| px ´ ٢q ` py ´ ٣q “ ١۶‬‬

‫اﻟﻒ( درﺑﺎرۀ راه ﺣﻞ آرﻣﯿﺘﺎ ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻫﻤﮥ ﻧﻘﺎﻃ را ﮐﻪ آرﻣﯿﺘﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آورده اﺳﺖ‪ ،‬روی ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﺸﺎن‬

‫دﻫﯿﺪ؟‬

‫‪ .١١‬ﻫﻤﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ و ﻓﺮﺧﻨﺪه ﻣ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭼﻬﺎر ﺧﻂ زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻧﺪ‪.‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪ℓ‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪d‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪´١‬‬ ‫‪´١‬‬

‫‪´٢‬‬ ‫‪´٢‬‬

‫‪´٣‬‬ ‫‪´٣‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪j‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪k‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪´٣ ´٢ ´١‬‬ ‫‪٠‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪´١‬‬ ‫‪´١‬‬

‫‪´٢‬‬ ‫‪´٢‬‬

‫‪´٣‬‬ ‫‪´٣‬‬

‫‪١١٠‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫راهﺣﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ و درﺑﺎرۀ ﻫﺮ راهﺣﻞ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺮﯾ‬

‫ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻫﻤﺎ‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ y “ ax ` b‬اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪ a‬ﺷﯿﺐ و ‪ b‬ﻋﺮض‬

‫از ﻣﺒﺪأ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﮥ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺧﻂ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪d: y “ x`١‬‬ ‫‪ℓ: y“´ x‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪k: y“٢‬‬ ‫‪j:‬‬

‫راهﺣﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫‪x y‬‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪ a‬ﻃﻮل از ﻣﺒﺪأ و‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪﺻﻮرت ‪` “ ١‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ b‬ﻋﺮض از ﻣﺒﺪأ ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﮥ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺧﻂ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪d:‬‬ ‫‪` “١‬‬ ‫‪ℓ:‬‬
‫‪´٣ ١‬‬

‫‪k:‬‬ ‫‪j:‬‬

‫راهﺣﻞ ﻓﺮﺧﻨﺪه‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ ax ` by ` c “ ٠‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﮥ اﯾﻦ‬

‫ﭼﻬﺎر ﺧﻂ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪d : x ´ ٣y ` ٣ “ ٠‬‬ ‫‪ℓ : ٣x ` ٢y “ ٠‬‬

‫‪k : y´٢“٠‬‬ ‫‪j : x`١“٠‬‬

‫‪١١١‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫‪x y‬‬
‫‪ .١٢‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷ ﻞ زﯾﺮ‪ ،‬ﺧﻂ ‪ k‬ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ، ` “ ١‬ﺧﻂ ‪ ℓ‬را ﻗﻄﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪b ´ a “ ۵‬‬
‫‪٨ ۴‬‬
‫و ‪ ،d ´ c “ ۵‬آﻧﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ ‪ ℓ‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬
‫‪y‬‬
‫‪ℓ‬‬

‫‪d‬‬

‫‪k‬‬
‫‪c‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ .١٣‬ﺧﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ٢x ´ ٧y ` ۴ “ ٠‬از ﮐﺪام رﺑﻊ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻤ ﮔﺬرد؟‬

‫‪ .١۴‬اﮔﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ‪ ،a٢ ` b٢ “ ٠‬آﻧﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻟﮥ ‪ ax ` by ` c “ ٠‬ﭼﻪ ﭼﯿﺰی را در ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ؟‬

‫‪ .١۵‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻄ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ‪x‬ﻫﺎ را در ﻧﻘﻄﻪای ﺑﻪﻃﻮل ‪ ٢‬ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮازی ﺧﻄ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﮐﻪ از دو ﻧﻘﻄﮥ ‪ ١٣‬و ‪ ´٠٢‬ﻣ ﮔﺬرد‪.‬‬

‫‪“ ‰ “ ‰‬‬

‫‪ .١۶‬ﺧﻂ ‪ y “ ٢x ` d‬در زﯾﺮ رﺳﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ t‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪y‬‬

‫‪١‬‬
‫‪´۵‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪t‬‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬ ‫‪ .١٧‬ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ﺷﯿﺐ دو ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آن دو ﺧﻂ ﻣﻮازیاﻧﺪ‪.‬‬

‫ب( اﮔﺮ دو ﺧﻂ ﻣﻮازی ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺐ آن دو ﺧﻂ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١١٢‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫‪ .١٨‬ﻣ داﻧﯿﻢ دو ﺧﻂ ‪ y “ mx ` b‬و ‪ y “ m1 x ` b1‬ﻣﻮازیاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ ،mm1 “ ١‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﻫﺮ دو ﺧﻂ‪ ،‬ﻣﻮازیِ ﻧﯿﻤﺴﺎز رﺑﻊ اول و ﺳﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻫﺮ دو ﺧﻂ‪ ،‬ﻣﻮازیِ ﻧﯿﻤﺴﺎز رﺑﻊ دوم و ﭼﻬﺎرم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .١٩‬زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ دو ﺧﻂ ‪ x “ ١٣٩۵‬و ‪ y ` x “ ٢٠١۶‬ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٢٠‬ﻣﺤﯿﻂ ﻫﺸﺖﺿﻠﻌ ﻣﻨﺘﻈﻤ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺿﻠﻊ آن روی ﺧﻄﻮط ‪ y “ x ` ٢ ،y “ ۶‬و ‪x “ ٢‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫ﺷﻤﻊ ﻋﺠﯿﺐ در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده روﺷﻦ ﻣ ﺷﻮد و آﻧﻘﺪر روﺷﻦ ﻣ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺎرهﺧﻂ‬ ‫‪ .٢١‬ﯾ‬

‫‪ AB‬در ﺷ ﻞ زﯾﺮ‪ ،‬ﻃﻮل ﺷﻤﻊ در ﺣﺎل ﺳﻮﺧﺘﻦ را ﺑﺮﺣﺴﺐ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻮل ﺷﻤﻊ‬

‫‪A‬‬
‫‪٢٠‬‬
‫‪١۴‬‬

‫‪B‬‬
‫زﻣﺎن‬
‫‪١٢‬‬

‫اﻟﻒ( اﮔﺮ دو ﺳﺮ اﯾﻦ ﺷﻤﻊ ﻋﺠﯿﺐ را ﻫﻤﺰﻣﺎن روﺷﻦ ﮐﻨﯿﻢ و ﺷﻤﻊ را ﺑﻪﺻﻮرت اﻓﻘ روی ﻣﯿﺰ‬

‫ﺑ ﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮ ﻃﺮف ﺷﻤﻊ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده ﻣ ﺳﻮزد‪ .‬در اﯾﻦﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮدار ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫ﺷﻤﻊ را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ب( اﮔﺮ دو ﺳﺮ اﯾﻦ ﺷﻤﻊ ﻋﺠﯿﺐ را ﻫﻤﺰﻣﺎن روﺷﻦ ﮐﻨﯿﻢ و ﺷﻤﻊ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻋﻤﻮدی ﻧﮕﻪ‬

‫دارﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﻤﻊ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ٧‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻻی ﺷﻤﻊ ﻣ ﺳﻮزد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻤﻮدار ﺳﻮﺧﺘﻦ‬

‫ﺷﻤﻊ را رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬ ‫‪ .٢٢‬ﮐﺪامﯾ‬

‫“ ‪ x‬و ‪.y “ ´ ٢١‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪٢‬‬ ‫اﻟﻒ( اﮔﺮ ‪ ،px ` yq ` px ´ yq “ ١‬آﻧﮕﺎه‬
‫?‬
‫“ ‪ x‬و ‪.y “ ´ ١٢‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢‬‬ ‫ب( اﮔﺮ ‪ ، ٣px ` yq ` px ´ yq “ ١‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪١١٣‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﻄ‬

‫‪´٧‬‬
‫‪“ ٣x`٢y ‰‬‬
‫“ ‪.B‬‬ ‫“‪A‬و‬ ‫‪ .١‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬
‫“‬ ‫‪‰‬‬
‫‪´٢x´٢y‬‬ ‫‪٨‬‬

‫اﻟﻒ( ‪ x‬و ‪ y‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ A‬روی ﻣﺤﻮر ﻋﺮضﻫﺎ و ‪ B‬روی ﻣﺤﻮر ﻃﻮلﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب( ‪ x‬و ‪ y‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ‪ A‬روی ﻧﯿﻢﺳﺎز رﺑﻊ اول و ﺳﻮم و ‪ B‬روی ﻧﯿﻢﺳﺎز رﺑﻊ‬

‫دوم و ﭼﻬﺎرم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٢‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد دو ﺧﻂ ‪ ٢x ´ y “ ١‬و ‪ y ` ٣x ´ ۴ “ ٠‬از ﻣﺒﺪأ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﭼﻘﺪر‬

‫اﺳﺖ؟‬
‫?‬
‫ﻣﻮازی ﺑﺎﺷﺪ و از ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮﺧﻮرد دو‬ ‫‪ .٣‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ‪٢y ´ ٢x ` ٢ “ ٠‬‬

‫ﺧﻂ ‪ y ` ٢x ´ ۵ “ ٠‬و ‪ y ´ ٢x ´ ١ “ ٠‬ﺑ ﺬرد‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد دو ﺧﻂ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎی ‪ y “ x ` ٢‬و ‪ my “ x ` n‬روی ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ n‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .۵‬ﻣﻘﺪار ‪ k‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﮕﺎه زﯾﺮ ﺟﻮاب ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪$‬‬
‫‪&٣x ´ ٢y “ k‬‬
‫’‬
‫’‬

‫‪%kx ` ٣y “ ١٣٩۵‬‬
‫’‬
‫’‬

‫‪ .۶‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد دو ﺧﻂ ‪ y “ ٣x ` ٢‬و ‪ y “ a٢ x ´ ٣٢‬دارای ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻃﺒﯿﻌ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻨﺞ ﺑﺮادر‬

‫ﻣﺤﺪودۀ ﻣﻘﺪار ‪ a‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﺪس زدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺪام ﺣﺪس درﺳﺖ و ﮐﺪام ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫ﺣﺪس ﺑﯿﮋن‪٧ ă a ă ١۴ :‬‬ ‫•‬ ‫ﺣﺪس ﻫﻮﺷﻨﮓ‪۶ ă a ď ١٣ :‬‬ ‫•‬

‫ﺣﺪس ارﺳﻼن‪۵ ă a ă ١۴ :‬‬ ‫•‬ ‫ﺣﺪس ارژﻧﮓ‪۶ ď a ă ١٣ :‬‬ ‫•‬

‫ﺣﺪس اردﺷﯿﺮ‪١٠ ă a ă ١٢ :‬‬ ‫•‬

‫‪ .٧‬اﮔﺮ ﺳﻪ ﺧﻂ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪﻫﺎی ‪ p٢m ´ ۵qx ` my “ ٣ ،x ´ y “ ٠‬و ‪ ٢x ` y “ ٩‬ﯾ ﺪﯾ ﺮ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ‪ m‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫را در ﯾ‬

‫‪١١۴‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٨‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭘﻨﺞ ﺧﻂ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﺧﻂ دﻗﯿﻘﺎً در ﯾ‬

‫‪ .٩‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ در آزﻣﻮﻧ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ‪ ۴٠‬ﺳﺆال داﺷﺖ‪ .‬روی دﻓﺘﺮﭼﮥ آزﻣﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪» :‬ﻫﺮ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ درﺳﺖ ‪ ٠٫۵‬ﻧﻤﺮۀ ﻣﺜﺒﺖ و ﻫﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎدرﺳﺖ ‪ ١‬ﻧﻤﺮۀ ﻣﻨﻔ دارد‪ «.‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ در ﭘﺎﯾﺎن آزﻣﻮن‬

‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﺆالﻫﺎ ﭘﺎﺳﺦ داده اﺳﺖ؛ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از اﻋﻼم ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﻤﺮۀ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ ‪ ٢‬ﺷﺪ!‬

‫او ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺆال ﭘﺎﺳﺦ درﺳﺖ داده ﺑﻮد؟‬

‫‪ .١٠‬اﺣﻤﺪ و ﻣﺤﻤﻮد ﻫﺮ ﮐﺪام ﺗﻌﺪادی ﺳ ﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ ‪ ۵‬ﺳ ﻪ از ﭘﺪرﺑﺰرﮔﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳ ﻪﻫﺎﯾﺶ‬

‫دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺳ ﻪﻫﺎی ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ‪ ١٢‬ﺳ ﻪ ﺑﻪ ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﺶ داد و ﺗﻌﺪاد ﺳ ﻪﻫﺎﯾﺶ ﻧﺼﻒ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺳ ﻪﻫﺎی ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺪ‪ .‬اﺣﻤﺪ در اﺑﺘﺪا ﭼﻨﺪ ﺳ ﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؟‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ١‬اﺳﺖ‪ P pxq .‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‬ ‫‪ .١١‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫‪ P p١q “ ٣‬و ‪.P p٢q “ ۵‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ٢‬اﺳﺖ‪ P pxq .‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‬ ‫‪ .١٢‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫‪ P p٢q “ ١ ،P p١q “ ٠‬و ‪.P p٣q “ ۴‬‬

‫‪١١۵‬‬
 ‫ﺧﻂوﻣﻌﺎدﻟﻪھﺎیﺧﻄﯽ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ٣‬اﺳﺖ‪ P pxq .‬را ﻃﻮری ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‬ ‫‪ .١٣‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫‪ P p٢q “ ١ ،P p١q “ ٠‬و ‪.P p٣q “ ٣‬‬

‫‪ .١۴‬ﻣ داﻧﯿﻢ ‪ m‬و ‪ n‬اﻋﺪادی ﺣﻘﯿﻘ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ ‪ d‬ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪p٢x ` y ` ٢qm ` p٣y ´ x ` ٧qn ` p۵x ´ ٢y ` ١٠q “ ٠.‬‬

‫اﮔﺮ ﺧﻂ ‪ d‬ﻣﻮازی ﻣﺤﻮر ﻋﺮضﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺤﻮر ﻃﻮلﻫﺎ را در ﻧﻘﻄﻪای ﺑﻪﻃﻮل ‪ ´٢‬ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫آﻧﮕﺎه ‪ m‬و ‪ n‬را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻬﯿﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا اﯾﺮاد راهﺣﻞ ﺳﻬﯿﻞ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﭙﺲ‬

‫‪ m‬و ‪ n‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﺳﻬﯿﻞ‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠ ﺑﻪﺻﻮرت ‪ ax `by ` c “ ٠‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﺑﺘﺪا ﭼﻬﺮۀ ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫را اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣ دﻫﯿﻢ‪:‬‬

‫‪p٢x ` y ` ٢qm ` p٣y ´ x ` ٧qn ` p۵x ´ ٢y ` ١٠q “ ٠‬‬

‫‪ùñ p٢m ´ n ` ۵qx ` pm ` ٣n ´ ٢qy ` p٢m ` ٧n ` ١٠q “ ٠. p‹q‬‬

‫ﭼﻮن ﺧﻂ ‪ d‬ﻣﻮازی ﻣﺤﻮر ﻋﺮضﻫﺎﺳﺖ و ﻃﻮل از ﻣﺒﺪأ آن ‪ ´٢‬اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬

‫‪ x “ ´٢‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺧﻂ ‪ d‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ در راﺑﻄﮥ ‪ p‹q‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ x‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬و ﺿﺮﯾﺐ ‪y‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮای ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ‪ m‬و ‪ n‬ﮐﺎﻓ اﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت‬

‫زﯾﺮ را ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫‪$‬‬
‫‪&٢m ´ n ` ۵ “ ١‬‬
‫’‬
‫’‬

‫‪%m ` ٣n ´ ٢ “ ٠‬‬
‫’‬
‫’‬

‫‪٨‬‬
‫“ ‪.n‬‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪ m “ ´ ١٠‬و‬
‫از دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﻻ ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪٧‬‬

‫‪١١۶‬‬
٧ ‫ﻓﺼﻞ‬
‫ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﮔﻮﯾﺎ‬

ɑŤDŽūƃŤŨơ ŏͬƕŤɓƃ ƾƃƀƼ ɑŤDŽɑƃţƂȡſŤƽǀ Ɵţƀŧţ dž ūŤɔƕŤɓƃ ͷɔƉʭȔ ƾţƃdžſ ƟdžƄƍ Ťŧ

ƅţ ŏƿŭLJɔǀ ȒţƆɓŗ ŃƘžŮƉſ ŏʬŤŧ ƄɓLJƒŭ ƃſ ƀɓſ ͬƽƹơ ƾLJŮƼ ƄŲȔţ ƃſ ƾţLJŭͬƼ ţƃ ŤɓLJȡ

ƀɔǁȔͬƼ ǂƀDŽŤƎƼ ţƃ ͷɔƉʭȔ ūŤɔƕŤɓƃ ƾţƃţƂȡƾŤɔǁŧ

 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫ﮔﻔﺖوﮔﻮ‬

‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﮥ آﺧﺮ ﮐﻼس ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﯾﺎدﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﻧﻪ ﮐﺴ ﺣﺎل ﯾﺎدﮔﺮﻓﺘﻦ درس ﺟﺪﯾﺪ‬

‫را داﺷﺖ و ﻧﻪ ﻓﻌﻼ ﻧﯿﺎزی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺣﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﮐﺴ ﺳﺆاﻟ ﯾﺎ ﻧﻈﺮی دارد؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﭼﯿﺰ ﺟﺎﻟﺒﯽ رﺳﯿﺪم‪ .‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﺧﯿﻠ ﺷﺒﯿﻪ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬

‫دوﺗﺎ ﺟﻤﻊ و ﺗﻔﺮﯾﻖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ دوﺗﺎ ﺿﺮب ﻫﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺴﯿﻢﺷﺎن ﻫﻢ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬آﻓﺮﯾﻦ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :٢‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ واﺿﺤ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻋﺪد‬

‫ﻣ ﮔﺬارﯾﻢ‪ ،‬ﺧُﺐ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻨﻘﺪر ﺷﺒﯿﻪ اﻋﺪاد ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺑﻮد‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺠﺐ ﻣ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻣﻄﻤﺌﻨ ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :٢‬ﺑﻠﻪ‪ .‬ﻣ ﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﻔﺘﻢ؟‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺑﻪﺟﺎی ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﻣ ﮔﺬاری وﻟ رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺷﺒﯿﻪ اﻋﺪاد‬

‫ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :٢‬ﺧُﺐ اﻋﺪاد ﺣﻘﯿﻘ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﻖ‪ ،‬ﺿﺮب و ﺗﻘﺴﯿﻢ دارﻧﺪ‪ .‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪] :‬درﺣﺎﻟ ﮐﻪ روﯾﺶ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ داﻧﺶ آﻣﻮز ‪ ١‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ[ درﺳﺖ ﻣ ﮔﻮﯾﺪ؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬ﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﭼﺮا؟‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪهاش ﻗﺎﻋﺪه و‬

‫ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻋﻤﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد اﻋﺪاد‬ ‫ﻗﺎﻧﻮن دارد‪ .‬از ﯾ‬

‫ﺣﻘﯿﻘ اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ‪ ٢‬را ﺑﺮ ‪ ٣‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ‪...‬‬

‫‪١١٨‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :٢‬ﻫﻪ! اﺗﻔﺎﻗﺎً ‪ ٢‬و ‪ ٣‬ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ!‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺣﺮﻓﻢ ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﻗﺮار ﺑﻮد در ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ وﺳﻂ ﺣﺮف ﻫﻤﺪﯾ ﺮ ﻧﭙﺮﯾﺪ!‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز ‪ :١‬اﺗﻔﺎﻗﺎً ﺑﺎ اﯾﻨﮑﻪ ‪ ٢‬و ‪ ٣‬ﻫﺮ دو ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻋﺪاد‬

‫ﺣﻘﯿﻘ ﺟﻠﻮ ﺑﺮوﯾﻢ دورۀ ﮔﺮدش ﻣ آورﻧﺪ؛ وﻟ در اﻋﺪاد ﺻﺤﯿﺢ ‪ ٢‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ ‪٣‬‬

‫ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺘﺶ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪهاش ‪.٢‬‬

‫ﻣﻌﻠﻢ‪ :‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ اﯾﻦ آﺧﺮ ﺳﺎﻟ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪاﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺪای زﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺧﯿﻠ ﻫﺎ ﺻﺪای ﻣﻌﻠﻢ را ﮐﻪ در ﺻﺪای زﻧﮓ ﮔﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺸﻨﯿﺪﻧﺪ‬

‫رﯾﺎﺿ دان ﺧﯿﻠ‬ ‫رﯾﺎﺿ دان ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ رﯾﺎﺿ ﭘﯽ ﻣ ﺑﺮد وﻟ ﯾ‬ ‫ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﯾ‬

‫ﺑﺰرگ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﯿﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎی ﺑﯿﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ رﯾﺎﺿ را ﮐﺸﻒ ﻣ ﮐﻨﺪ‪«.‬‬

‫ﺣ ﺎﯾﺘ از ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪی‬

‫ﯾ ﯽ را از ﺣ ﻤﺎ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﱉﮔﻔﺖ‪ :‬ھﺮﮔﺰ ﮐﴗ ﺑﻪ ﺟﮫﻞ ﺧﻮﯾﺶ‬

‫ِ‬
‫اﻗﺮار ﻧ ﻨﺪﻣﮕﺮآنﮐﺲﮐﻪﭼﻮندﯾ ﺮیدر ﻦﺑﺎﺷﺪ ﳘ ﻨﺎنﲤﺎم‬

‫ﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻦآﻏﺎزﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎ‬

‫ُ‬
‫ﻦراﺳﺮﺳﺖ‪،‬ایﺧﺮدﻣﻨﺪوﺑﻦ‬
‫ﻦ‬ ‫ﻦ در ﻣﯿﺎن‬ ‫ﻣﯿﺎور‬
‫ِ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺪﺑﲑ و ﻓﺮھﻨﮓ و ھﻮش‬
‫ِ‬
‫ﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﯿﻨﺪ ﲬﻮش‬ ‫ﻮﯾﺪ‬ ‫ﻧ‬

‫‪١١٩‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫ﺳﺎده ﮐﺮدن ﻋﺒﺎرتﻫﺎی ﮔﻮﯾﺎ‬

‫‪ .١‬ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ را ﺳﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪x٢ ´ ٣x ` ٢‬‬
‫‪x٢ ´ ۴‬‬

‫ﺣﻨﯿﻒ و ﺳﺒﺤﺎن ﺑﺎ راهﺣﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻻ را ﺳﺎده ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬درﺑﺎرۀ راهﺣﻞ اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺤﺚ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﺣﻨﯿﻒ‬

‫‪x٢ ´ ٣x ` ٢‬‬ ‫‪px ´ ٢qpx ´ ١q‬‬

‫‪٢‬‬
‫“‬
‫‪x ´۴‬‬ ‫‪px ´ ٢qpx ` ٢q‬‬
‫‪x´١‬‬
‫“‬ ‫‪px ‰ ٢q‬‬
‫‪x`٢‬‬
‫‪x´١‬‬ ‫‪px ´ ٢qpx ´ ١q‬‬
‫رﯾﺸﻪﻫﺎی ﻣﺨﺮج ‪ ٢‬و ‪ ´٢‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و در ﮐﺴﺮ‬ ‫ﭼﻮن در ﮐﺴﺮ‬
‫‪x`٢‬‬ ‫‪px ´ ٢qpx ` ٢q‬‬
‫رﯾﺸﻪ ﻣﺨﺮج ﻓﻘﻂ ‪ ´٢‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ واﺟﺐ اﺳﺖ ﺷﺮط ‪ x ‰ ٢‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪x´١‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺷﺮط ‪ x ‰ ´٢‬ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪام‪ .‬ﭼﻮن ﺧﻮد ﮐﺴﺮ‬
‫‪x`٢‬‬
‫ﻣ ﮔﻮﯾﺪ ‪.x ‰ ´٢‬‬

‫راهﺣﻞ ﺳﺒﺤﺎن‬

‫‪x٢ ´ ٣x ` ٢‬‬ ‫‪px ´ ٢qpx ´ ١q‬‬

‫“‬ ‫‪px ‰ ٢, x ‰ ´٢q‬‬
‫‪x٢ ´ ۴‬‬ ‫‪px ´ ٢qpx ` ٢q‬‬
‫‪x´١‬‬
‫“‬ ‫‪px ‰ ٢, x ‰ ´٢q‬‬
‫‪x`٢‬‬
‫‪x٢ ´ ٣x ` ٢‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ در ﻫﻤﮥ‬ ‫ﭼﻮن اﻋﺪاد ‪ ٢‬و ‪ ´٢‬رﯾﺸﻪﻫﺎی ﻣﺨﺮج ﮐﺴﺮ‬
‫‪x٢ ´ ۴‬‬
‫ﺗﺴﺎویﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮطﻫﺎی ‪ x ‰ ٢‬و ‪ x ‰ ´٢‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١٢٠‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫ﻋﺒﺎرت ﮔﻮﯾﺎ را ﺳﺎده ﮐﺮد و ﺣﺎﺻﻞ را اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ .٢‬زﯾﻨﺐ ﯾ‬

‫‪x´١‬‬
‫‪,‬‬ ‫‪px ‰ ٢q‬‬
‫‪x`٢‬‬
‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ‬ ‫ﻣ داﻧﯿﻢ زﯾﻨﺐ ﻋﻤﻞ ﺳﺎده ﮐﺮدن را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪامﯾ‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫و ﮐﺪامﯾ‬

‫‪x٢ ´ ٣x ` ٢‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻋﺒﺎرﺗ ﮐﻪ زﯾﻨﺐ ﺳﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪x٢ ´ ۴‬‬
‫‪x٣ ` x ´ x٢ ´ ١‬‬
‫‪ ٣‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﻋﺒﺎرﺗ ﮐﻪ زﯾﻨﺐ ﺳﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪x ` x ` ٢x٢ ` ٢‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﮔﻮﯾﺎ را ﺳﺎده ﮐﺮد و ﺣﺎﺻﻞ را اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ .٣‬ﻟﯿﻼ ﯾ‬
‫‪x´١‬‬
‫¨‬
‫‪x`٢‬‬
‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ‬ ‫ﻣ داﻧﯿﻢ ﻟﯿﻼ ﻋﻤﻞ ﺳﺎده ﮐﺮدن را درﺳﺖ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪامﯾ‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫و ﮐﺪامﯾ‬

‫‪٢‬‬
‫‪x `x´٢‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻒ( ﻋﺒﺎرﺗ ﮐﻪ ﻟﯿﻼ ﺳﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪x٢ ` ۴x ` ۴‬‬
‫‪a ´ ax‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﻋﺒﺎرﺗ ﮐﻪ ﻟﯿﻼ ﺳﺎده ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫‪´ax ´ ٢a‬‬
‫‪ .۴‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﻋﺒﺎرت ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺳﺎده ﺷﺪۀ آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت زﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪٢x ´ ١‬‬ ‫˘‪١‬‬
‫‪x ‰ ´٣, x ‰ ٢, x ‰‬‬
‫`‬
‫‪,‬‬
‫‪x`٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫‪ .۵‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﺗﺴﺎویِ‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪٣x٢ ´ ۶x ` ٢‬‬
‫`‬ ‫`‬ ‫‪“ ٣‬‬
‫‪x x´١ x´٢‬‬ ‫‪x ´ ٣x٢ ` ٢x‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪ a ` b ` c‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ .۶‬ﺣﺎﺻﻞ ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫‪x٢ ´ ٢x‬‬ ‫‪x´٣‬‬ ‫‪x ´ ١ x٢ ` ٢x ´ ٣‬‬
‫)اﻟﻒ‬ ‫‪٢‬‬
‫‪´ ٢‬‬ ‫)ب‬ ‫‪ˆ ٢‬‬
‫‪x ´ ٣x ` ٢ x ´ ۴x ` ٣‬‬ ‫‪x`٢‬‬ ‫‪x `x´٢‬‬
‫‪ .٧‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﻣﻌﮑﻮس رﯾﺸﻪﻫﺎی ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ ،x٣ ´x`١‬رﯾﺸﻪﻫﺎی ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ x۵ `x`١‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢١‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‬

‫‪ .١‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ و راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ‪ ۴x٣ ` ٢x‬ﺑﺮ ‪x ` ٢‬‬

‫ب( ‪ ۵x۵ ` ١‬ﺑﺮ ‪x٢ ` ٣x ` ١‬‬

‫‪١‬‬
‫` ‪ x ´ x٢ ` ٢x۴‬ﺑﺮ ‪٢x ´ ١‬‬ ‫‪٨‬‬ ‫ج(‬

‫د( ‪ ۵x۴ ´ ٣x۵ ´ ٣x ´ ۵‬ﺑﺮ ‪x ` ١ ´ x٢‬‬

‫?‬
‫`‪x‬‬ ‫ھ( ‪ x۴‬ﺑﺮ ‪٢‬‬

‫‪ .٢‬ﺗﻘﺴﯿﻢﻫﺎی داده ﺷﺪه را در ﺻﻮرت اﻣ ﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ‪ ٣x٢ ` ۴‬ﺑﺮ ‪x٢ ` ۴‬‬

‫ب( ‪ x٢ ` ۴‬ﺑﺮ ‪٣x٢ ` ۴‬‬

‫ج( ‪ ٢۵‬ﺑﺮ ‪x ` ۵‬‬

‫د( ‪ x ` ۵‬ﺑﺮ ‪٢۵‬‬

‫‪ .٣‬در ﺗﻘﺴﯿﻢ زﯾﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺴﻮمﻋﻠﯿﻪ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪۶x۴ ´ ٧x٣ ´ ۴x٢ ` ۵x ` ٣‬‬

‫‪..‬‬ ‫‪٢x٢ ´ ٣x ` ١‬‬

‫‪.‬‬
‫‪´٢x ` ۵‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ٣‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬درﺟﮥ ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ۵‬را ﺑﺮ ﯾ‬ ‫‪ .۴‬ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ اﺳﺖ؟ ﭼﺮا؟ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ٣‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬درﺟﮥ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﻪ ‪ ٧‬را ﺑﺮ ﯾ‬ ‫‪ .۵‬ﯾ‬

‫ﻣﺜﺎل ﺑﯿﺎورﯾﺪ‪.‬‬ ‫از اﻋﺪاد ﺻﻔﺮ‪ ٣ ،٢ ،١ ،‬ﯾﺎ ‪ ۴‬ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﭼﺮا؟ ﺑﺮای ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾ‬ ‫ﮐﺪامﯾ‬

‫‪١٢٢‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪﺟﺎی ‪P pxq‬‬ ‫از راﺑﻄﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﯾ‬ ‫‪ .۶‬ﻫﺮ ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺴﻮم‪ ،‬ﻣﻘﺴﻮمﻋﻠﯿﻪ‪ ،‬ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه را‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪) ۴x۵ ` ١ “ pP pxqqp٢x٢ ` ٢x ` ١q ` p´x٢ ´ ٢x ` ١٢ q‬اﻟﻒ‬

‫‪) x۵ ` ٢x٢ ` ١ “ pP pxqqpx٢ ´ x ` ١q ` x‬ب‬

‫‪ .٧‬اﮔﺮ ‪ ،x۴ ´ ٢x٣ ´ x٢ ` ٢x ´ ٢۴ “ px ´ aqpx ´ bqpx٢ ´ x ` ۴q‬اﺗﺤﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه‬

‫‪ ab‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﭼﻪ اﻋﺪادی ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ .٨‬آﯾﺎ راﺑﻄﮥ ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬اﺗﺤﺎد اﺳﺖ؟‬

‫‪ .٩‬اﻟﻒ( ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ x۴ `x٣ ´٢x٢ `١‬ﺑﺮ ‪ ،x٢ `١‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪x۴ `x٣ ´٢x٢ ´٣`x‬‬

‫را ﺗﺠﺰﯾﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ در ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪایﻫﺎ‪ ،‬ﯾ‬ ‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﯾ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ؟!‬

‫راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺴﻮم‪ ،‬ﻣﻘﺴﻮمﻋﻠﯿﻪ‪ ،‬ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه را‬ ‫‪ .١٠‬اﻟﻒ( ﺗﺴﺎوی زﯾﺮ ﯾ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪x۶ ` ٢x۴ “ px۴ ` x٢ ` ١qpx٢ ` ١q ` p´٢x٢ ´ ١q‬‬

‫‪١٢٣‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬او در اﻧﺠﺎم ﺗﻘﺴﯿﻢ دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه‬ ‫ب( آﯾﺪا ‪ ´۴x١٠ ` ١‬را ﺑﺮ ﯾ‬

‫ﺷﺪ و راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪´۴x١٠ ` ١ “ p´٢x٢ ´ ١qp٢x٨ ´ x۶ ` x۴ ´ x٢ q ` p´ x٢ ` ١q‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬
‫ﻣ داﻧﯿﻢ ﺗﺴﺎوی ﺑﺎﻻ اﺗﺤﺎد اﺳﺖ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه آﯾﺪا را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﭘﺲ از اﺻﻼح راﺑﻄﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ‪،‬‬

‫ﻣﻘﺴﻮمﻋﻠﯿﻪ‪ ،‬ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ و ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﮥ ‪ ٣‬ﺑﺎﺷﺪ و ‪ P pxq‬را ﺑﺮ‬ ‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای درﺟﮥ ‪ ۶‬و ‪ Qpxq‬ﯾ‬ ‫‪ .١١‬اﮔﺮ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬ ‫‪ Qpxq‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﮐﺪامﯾ‬

‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای درﺟﮥ ‪ ٢‬و ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ ﯾ‬ ‫اﻟﻒ( ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾ‬

‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻪﺟﻤﻠﻪای و ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾ‬ ‫ب( ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎرﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ج( ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎرﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫د( ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﯾ‬

‫‪ .١٢‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ x۴ ´ ax٣ ` x٢ ` ٢ax ` ١‬ﺑﺮ ‪ x ` ١‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴‬اﺳﺖ‪ a .‬ﭼﻪ ﻋﺪدی اﺳﺖ؟‬

‫‪ .١٣‬دارﯾﻮش ﻣ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺪون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ x۵ ` ٢٠‬ﺑﺮ ‪ x ´ ٢‬را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ او در ﺻﻔﺤﮥ ﺑﻌﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬درﺑﺎرۀ راهﺣﻞ دارﯾﻮش ﺑﺤﺚ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ دارﯾﻮش‬

‫راﺑﻄﮥ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪x۵ ` ٢٠ “ px ´ ٢qQpxq ` Rpxq,‬‬

‫ﮐﻪ در آن ‪ Qpxq‬ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ و ‪ Rpxq‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻘﺴﻮمﻋﻠﯿﻪ از درﺟﮥ‬

‫اﺳﺖ ﭘﺲ ﯾﺎ درﺟﮥ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﯾ‬

‫ﻋﺪد ﺣﻘﯿﻘ ﻣﺜﻞ ‪ a‬ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﻣ ﺗﻮان ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه را ﺑﻪﺻﻮرت ﯾ‬

‫‪١٢۴‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫راﺑﻄﮥ ﺗﻘﺴﯿﻢ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ‪:‬‬

‫‪x۵ ` ٢٠ “ px ´ ٢qQpxq ` a.‬‬

‫را ﻧﺎﺑﻮد ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫در اﯾﻦ ﺗﺴﺎوی ‪ Qpxq‬و ‪ a‬را ﻧﻤ ﺷﻨﺎﺳﯿﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾ‬

‫دﯾ ﺮی را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺎ ﻧﺎﺑﻮدی ‪ Qpxq‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺗﺤﺎد اﺳﺖ؛ ﯾﻌﻨ اﮔﺮ ﺑﻪﺟﺎی ‪ x‬ﻫﺮ ﻋﺪدی ﺑ ﺬارﯾﻢ ﺑﻪ ﯾ‬ ‫ﻣ داﻧﯿﻢ ﺗﺴﺎوی ﺑﺎﻻ ﯾ‬

‫ﺗﺴﺎویِ ﻋﺪدیِ درﺳﺖ ﻣ رﺳﯿﻢ؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪﺟﺎی ‪ ٢ ،x‬ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ‪ Qpxq‬ﻧﺎﺑﻮد‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢۵ ` ٢٠ “ p٢ ´ ٢q ˆ Qp٢q ` a ùñ ٣٢ ` ٢٠ “ ٠ ˆ Qp٢q ` a‬‬

‫‪ùñ ۵٢ “ a.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ x۵ ` ٢٠‬ﺑﺮ ‪ x ´ ٢‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۵٢‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .١۴‬ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢﻫﺎی زﯾﺮ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ‪ x۵ ` ٢٠‬ﺑﺮ ‪x ´ ٣‬‬

‫ب( ‪ x۵ ` x۴ ´ ١٠‬ﺑﺮ ‪px ´ ١qpx ´ ٣q‬‬

‫‪ .١۵‬ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ x١٠ ` x۵ ´ ١٠‬را ﺑﺮ ‪ x٢ ` x ` ١‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدهاﯾﻢ‪ .‬ﻣ داﻧﯿﻢ ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪازای‬

‫‪ x “ ´١‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ١‬اﺳﺖ‪ .‬آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮان ﺑﺪون ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻘﺴﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪه را ﺑﻪازای ‪x “ ´١‬‬

‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮد؟‬

‫‪ .١۶‬اﮔﺮ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ P pxq‬ﺑﺮ ‪ ٣x ´ ١‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Rpxq‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه درﺑﺎرۀ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ‬
‫‪١‬‬
‫´ ‪ x‬ﭼﻪ ﻣ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ P pxq‬ﺑﺮ‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ‪ x ´ ١‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻤﺶ ﺑﺮ ‪،x ` ٢‬‬ ‫‪ .١٧‬ﯾ‬

‫‪ ٣٣‬ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪١‬‬
‫“ ‪ x‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫‪ .١٨‬در ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ ۴x٣ ` ٨x٢ ´ ١١x‬ﺑﺮ ‪ ،٢x ´ ١‬ﻣﻘﺪار ﺧﺎرجﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪازای‬
‫‪٢‬‬

‫‪١٢۵‬‬
 ‫ﻋﺒﺎرتھﺎیﮔﻮﯾﺎ‬

‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬ ‫از ﻋﺒﺎرتﻫﺎی زﯾﺮ درﺳﺖ و ﮐﺪامﯾ‬ ‫‪ .١٩‬ﮐﺪامﯾ‬

‫اﻟﻒ( ﻋﺒﺎرت ‪ x٣ px٢ ´ ١٣q٢ ´ ١۴۴x‬ﺑﺮ ‪ x٣ ´ x٢‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب( ﻋﺒﺎرت ‪ x٣ px٢ ´ ١٣q٢ ´ ١۴۴x‬ﺑﺮ ‪ x٢ ` ۵x ` ۶‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .٢٠‬در ﻫﺮ ﻣﻮرد ‪ m‬و ‪ n‬دو ﻋﺪد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻋﺒﺎرت ‪ nx٣ ´ ۴x٢ ´ mx ` ۶‬ﺑﺮ ‪ x٢ ´ x ´ ٢‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ب( ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻋﺒﺎرت ‪ x۵ ` nx۴ ` p٣m ` nqx٣ ´ ٧x٢ ` ٢p٢m ´ nqx ´ ٨‬ﺑﺮ‬

‫‪ x٣ ´ ٣x ` ٢‬ﺑﺨﺶﭘﺬﯾﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .٢١‬اﮔﺮ ‪ F pxq‬و ‪ Gpxq‬دو ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ x‬ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ‪x٢ ´ x ` ١‬‬

‫ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ x ´ ١‬و ‪ x ´ ٢‬ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ F pxq ˆ Gpxq‬را ﺑﺮ‬

‫‪ x٢ ´ x ` ١‬ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮ ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ‪ P pxq‬ﺑﺮ ‪ x ´ ٢ ،x ` ١‬و‬ ‫‪ .٢٢‬اﮔﺮ ‪ P pxq‬ﯾ‬

‫‪ x` ٢‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ٣ ،١ ،‬و ‪ ´٢‬ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻗ ﻣﺎﻧﺪۀ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﭼﻨﺪﺟﻤﻠﻪای ‪ P pxq‬را ﺑﺮ ‪px٢ ´ ۴qpx` ١q‬‬

‫ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺣ ﺎﯾﺖ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪی‬ ‫ﺑﺨﺸ از ﯾ‬

‫ﻤﺎﭘﺴﺮرا ﯽﳘﯽ داز ﯿﺎرﺧﻮردنﮐﻪﺳﲑیﻣﺮدمرار ﻮرﮐﻨﺪﮔﻔﺖ‬ ‫ﯽازﺣ‬ ‫ﯾ‬

‫ای ﭘﺪر ﮔﺮﺳﻨ ﯽ ﺧﻠﻖ را ﺑ ﺸﺪ ﻨﯿ ای ﮐﻪ ﻇﺮ ﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﲑی ﻣﺮدن ﺑﻪ ﮐﻪ‬
‫َ َ َ ُْ‬ ‫ُ‬
‫او ﻻ ﺮﻓﻮا« ‪.۱‬‬ ‫ﮔﺮﺳﻨ ﯽﺑﺮدن‪.‬ﮔﻔﺖاﻧﺪازهﻧ ﮫﺪار‪»،‬ﮐﻠﻮاو اﺷﺮ‬
‫ِ‬
‫ﻧﻪﭼﻨﺪانﮐﻪازﺿﻌﻒ‪،‬ﺟﺎﻧﺖﺑﺮآﯾﺪ‬ ‫ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﻮر ﮐﺰ دھﺎﻧﺖ ﺑﺮ آﯾﺪ‬

‫‪١‬ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ‪ ،‬ﺳﻮرۀ ﻣﻮﻣﻨﻮن‪ ،‬آﯾﮥ ‪.۵١‬‬

‫‪١٢۶‬‬
٨ ‫ﻓﺼﻞ‬
‫ﺣﺠﻢ و ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

ŕͬǁŮƍţſŬƉdžſ ȹƄȔƻɔǀ ƀǁǶ dž ƗdžƄžƼ ͷɓ

 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﺣﺠﻢ و ﺳﻄﺢ ﮐﺮه‬

‫‪ .١‬اﻟﻒ( ﭼﺮا ﭘﺮﮔﺎر داﯾﺮه رﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﺪ؟‬

‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ وﺳﯿﻠﻪای ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ در ﻓﻀﺎ ﮐﺮه ﺑﺴﺎزد؟‬

‫ﻇﺮف اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ ٢۵‬و ﺷﻌﺎع ‪ ،١٢‬ﭘﺮ از آب اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺮهای ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ٢٠‬را در ﻇﺮف‬ ‫‪ .٢‬ﯾ‬

‫ﻓﺮو ﻣ ﺑﺮﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﺑﯿﺮون ﻣ آورﯾﻢ‪ .‬ﭼﻘﺪر آب در ﻇﺮف ﺑﺎﻗ ﻣ ﻣﺎﻧﺪ؟‬

‫ﮔﻮی ﮐﺮوی ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ،٣‬در ﻣﺮﮐﺰش ﺣﻔﺮهای ﮐﺮوی ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ٢‬دارد‪ .‬ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﭼﻘﺪر‬ ‫‪ .٣‬ﯾ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫ﮐﺮه ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ آن ﻣﺴﺎوی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻌﺎع ﮐﺮه را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .۴‬ﺣﺠﻢ ﯾ‬

‫‪ .۵‬ﻧﻮﺷﯿﻦ ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻓﺮﻣﻮل ﺣﺠﻢ ﮐﺮه‪ ،‬راهﺣﻞ زﯾﺮ را اراﺋﻪ ﮐﺮد‪ .‬راهﺣﻞ ﻧﻮﺷﯿﻦ را ﺑﻪدﻗﺖ‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت آن را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻧﻮﺷﯿﻦ‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﺣﺠﻢ ﻧﯿﻢﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ١‬را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪.‬‬

‫‪١٢٨‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﺑﺮای ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺣﺠﻢ ﻧﯿﻢﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ،١‬روی ﻧﯿﻢﮐﺮه ﭘﻨﺞ داﯾﺮه ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪﻫﺎی‬

‫ﻣﺴﺎوی رﺳﻢ ﻣ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷ ﻞ زﯾﺮ‪ ،‬ﻧﯿﻢﮐﺮه ﺑﻪ ﺷﺶ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎعﻫﺎی ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﻪای ﺑﺮای ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﺷﺶ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺪارﯾﻢ! ﭘﺲ ﺷ ﻠ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫از آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ آن ﺷ ﻞ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﺰدﯾ‬ ‫داﺧﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺣﺠﻢ آن ﺷ ﻞ را ﺑﺪاﻧﯿﻢ‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﻣﻤ ﻦ ﻗﺮار‬ ‫‪۶‬‬ ‫از اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻫﺮﯾ‬

‫دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬دو ﻧﻤﺎ از اﯾﻦ اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷ ﻞﻫﺎی ﺑﺎﻻ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ در ﻗﻄﻌﮥ ﺷﺸﻢ ﻧﻤ ﺗﻮان اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع‬

‫‪١‬‬
‫ﻗﺮار داد؛ وﻟ ﻣﺎ در اداﻣﮥ ﮐﺎر‪ ،‬ﺷ ﻞ داﺧﻞ ﻗﻄﻌﮥ ﺷﺸﻢ را اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ﺻﻔﺮ‬ ‫‪۶‬‬
‫‪١‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ!‬ ‫‪۶‬‬ ‫و ارﺗﻔﺎع‬
‫‪١‬‬
‫ﺷﻌﺎع ﻧﯿﻢﮐﺮه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﻪدﺳﺖ‬ ‫‪۶‬‬ ‫از اﯾﻦ اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎ‬ ‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﻫﺮﯾ‬

‫از اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻌﺎع آﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻀﯿﮥ‬ ‫آوردن ﺣﺠﻢ ﻫﺮﯾ‬

‫ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس‪ ،‬ﻣﺮﺑﻊ ﺷﻌﺎع ﻫﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ‪ ،‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪` ١ ˘٢‬‬ ‫‪` ٢ ˘٢‬‬ ‫‪` ٣ ˘٢‬‬ ‫‪` ۴ ˘٢‬‬ ‫‪` ۵ ˘٢‬‬ ‫‪` ۶ ˘٢‬‬
‫´‪١‬‬ ‫´‪, ١‬‬ ‫´‪, ١‬‬ ‫´‪, ١‬‬ ‫´‪, ١‬‬ ‫´‪, ١‬‬ ‫¨‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬

‫‪١٢٩‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﭼﻮن ارﺗﻔﺎع ﻫﺮ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ‪ ١۶‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﺷﺶ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬
‫´‬ ‫‪` ١ ˘٢ ¯ ١‬‬ ‫´‬ ‫‪` ٢ ˘٢ ¯ ١‬‬ ‫´‬ ‫‪` ۶ ˘٢ ¯ ١‬‬
‫´‪π ١‬‬ ‫´‪ˆ `π ١‬‬ ‫´ ‪ˆ ` ¨¨¨ ` π ١‬‬ ‫ˆ‬
‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶‬‬
‫´‬ ‫‪١٢ ` ٢٢ ` ¨ ¨ ¨ ` ۶٢ ¯ ١‬‬
‫´‪“π ۶‬‬ ‫ˆ‬
‫‪۶٢‬‬ ‫‪۶‬‬
‫´‬ ‫¯ ‪١٢ ` ٢٢ ` ¨ ¨ ¨ ` ۶٢‬‬
‫´‪“π ١‬‬
‫‪۶٣‬‬
‫¯ ‪´ ١٢ ` ٢٢ ` ¨ ¨ ¨ ` ۶٢‬‬
‫‪“π´π‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪۶٣‬‬
‫ﺑﻪﺟﺎی ﺷﺶ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﻔﺖ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﯾﺎ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد دﻟﺨﻮاﻫ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ n‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ راﺑﻄﮥ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ‪ n‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ از ﻓﺮﻣﻮل زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪.‬‬
‫¯ ‪´ ١٢ ` ٢٢ ` ¨ ¨ ¨ ` n٢‬‬
‫‪π´π‬‬
‫‪n٣‬‬
‫در ﻓﺼﻞ اول ﮐﺘﺎب رﯾﺎﺿ ﺗﮑﻤﯿﻠ ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ‪ ،‬روش ﺳﺎدهای ﺑﺮای ﺑﻪدﺳﺖ آوردن‬

‫ﺣﺎﺻﻞﺟﻤﻊ ‪ ١٢ ` ٢٢ ` ¨ ¨ ¨ ` n٢‬آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺑﻪ آن روش دارﯾﻢ‪:‬‬

‫¯ ‪´ ١٢ ` ٢٢ ` ¨ ¨ ¨ ` n٢‬‬ ‫¯ ‪´ ١ npn ` ١qp٢n ` ١q‬‬
‫‪۶‬‬
‫‪π´π‬‬ ‫“‬ ‫‪π‬‬ ‫´‬ ‫‪π‬‬
‫‪n٣‬‬ ‫‪n٣‬‬
‫¯ ‪´ npn ` ١qp٢n ` ١q‬‬
‫‪“π´π‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪۶n٣‬‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺗﻌﺪاد اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﻋﺪد ‪ ،n‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺠﻢ‬

‫اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﯿﻢﮐﺮه ﻧﺰدﯾ ﺘﺮ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬در ﺟﺪول زﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﻘﺎدﯾﺮی از ‪ ،n‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪npn`١qp٢n`١q‬‬
‫را ﺗﺎ ‪ ٧‬رﻗﻢ اﻋﺸﺎر ﺑﻪدﺳﺖ آوردهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪۶n٣‬‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﻋﺒﺎرت‬
‫‪n‬‬ ‫‪۶‬‬ ‫‪۶۶‬‬ ‫‪۶۶۶‬‬ ‫‪۶۶۶۶‬‬ ‫‪۶۶۶۶۶‬‬
‫‪npn`١qp٢n`١q‬‬ ‫‪٠٫۴٢١٢٩۶٣ ٠٫٣۴٠٩۴٧۴ ٠٫٣٣۴٠٨۴۵ ٠٫٣٣٣۴٠٨٣ ٠٫٣٣٣٣۴٠٨‬‬
‫‪۶n٣‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪npn`١qp٢n`١q‬‬
‫ﻧﺰدﯾ ﺘﺮ ﻣ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪٣‬‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫‪۶n٣‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮ ﭼﻪ ‪ n‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﮐﺴﺮ‬

‫ﺣﺠﻢ ﻧﯿﻢﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ١‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪´١¯ ٢‬‬
‫‪π´π‬‬ ‫‪“ π.‬‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ١‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴٣ π‬ﻣ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٠‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﻣ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﯿﻢﮐﺮهای‬

‫ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ r‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ٢٣ πr٣‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ r‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪. ۴٣ πr٣‬‬

‫‪ .۶‬آرﻣﯿﺘﺎ ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺮه‪ ،‬راهﺣﻞ زﯾﺮ را اراﺋﻪ ﮐﺮد‪ .‬راهﺣﻞ آرﻣﯿﺘﺎ را ﺑﻪدﻗﺖ‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت آن را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ آرﻣﯿﺘﺎ‬

‫اﺑﺘﺪا ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ١‬را ﺣﺴﺎب ﻣ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷ ﻞ زﯾﺮ‪ ،‬دو ﮐﺮۀ ﻫﻢﻣﺮﮐﺰ را ﮐﻪ ﺷﻌﺎعﻫﺎی‬ ‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ‪ h‬ﻋﺪد ﻣﺜﺒﺖ ﮐﻮﭼ‬

‫آﻧﻬﺎ ‪ ١‬و ‪ ١ ` h‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﺣﺠﻢ ﻻﯾﮥ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺮه را ﺑﺮﺣﺴﺐ ‪ h‬ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آورﯾﻢ‪.‬‬

‫‪۴‬‬ ‫‪۴‬‬ ‫` ‪۴‬‬

‫‪πp١ ` hq٣ ´ π “ π p١ ` hq٣ ´ ١‬‬
‫˘‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫‪“ πp٣h ` ٣h٢ ` h٣ q‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫‪“ πp٣ ` ٣h ` h٢ qh.‬‬
‫‪٣‬‬
‫از ﻃﺮﻓ ‪ ،‬ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﻻﯾﻪ از ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺮۀ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ در ‪ h‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و‬

‫از ﺣﺎﺻﻞﺿﺮب ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺮۀ ﺑﺰرﮔﺘﺮ در ‪ h‬ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪١٣١‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﮐﺮۀ ﮐﻮﭼ ﺘﺮ و ﮐﺮۀ ﺑﺰرﮔﺘﺮ را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ‪ s‬و ‪ S‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ‪ ،‬دارﯾﻢ‪:‬‬

‫‪۴‬‬
‫‪ ă Sh ùñ sh ă πp٣ ` ٣h ` h٢ qh ă Sh‬ﺣﺠﻢ ﻻﯾﮥ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺮه ‪sh ă‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪۴‬‬
‫‪ùñ s ă πp٣ ` ٣h ` h٢ q ă S.‬‬
‫‪٣‬‬
‫ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ‪ h‬ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻧﺰدﯾ ﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﺒﺎرت ‪ ٣ ` ٣h ` h٢‬ﺑﻪ ‪ ٣‬ﻧﺰدﯾ ﺘﺮ ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ١‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪.۴π‬‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻓﺮﻣﻮل ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪r‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ۴πr٢‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ‬

‫ﺑﺨﺸ از ﻓﻀﺎ ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ﻃﺮف ﺑﺎ ﺗﻌﺪادی ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺤﺼﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ ﺟﺴﻤ ﭘﺪﯾﺪ‬

‫ﻣ آورد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫را ﭘﺪﯾﺪ ﻣ آورﻧﺪ ﺳﻄﺢﻫﺎی ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از ﺻﻔﺤﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪوﺟﻬ‬

‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻫﺮ ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ )در اﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻄﺢ درون ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ اﺳﺖ(‪،‬‬

‫را وﺟﻪﻫﺎی ﭼﻨﺪوﺟﻬ ‪ ،‬ﺿﻠﻊﻫﺎی ﻫﺮ ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ را ﯾﺎلﻫﺎی ﭼﻨﺪوﺟﻬ و رأسﻫﺎی ﻫﺮ‬

‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ را رأسﻫﺎی ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺶ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣ ﻌﺐ ﯾ‬

‫وﺟﻪ‪ ،‬دوازده ﯾﺎل و ﻫﺸﺖ رأس دارد‪.‬‬

‫‪١٣٢‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫از ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ در ﻫﺮ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﺗﻌﺪاد وﺟﻪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﺎلﻫﺎ و رأسﻫﺎ‬ ‫‪ .١‬ﭼﺮا ﻫﺮﯾ‬

‫را ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ‪.‬‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬

‫)ج‬ ‫)د‬

‫)ھ‬ ‫)و‬

‫‪ .٢‬اﻟﻒ( ﭼﺮا اﺳﺘﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺮوط و ﮐﺮه‪ ،‬ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫ب( ﭼﺮا ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ .٣‬اﻟﻒ( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ دوﺗﺎ ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫ب( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ دوﺗﺎ ﭘﻨﺞوﺟﻬ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫ج( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ دوﺗﺎ ﺷﺶوﺟﻬ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫د( آﯾﺎ ﻣ ﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺳﻪﺗﺎ ﻫﻔﺖوﺟﻬ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ؟‬

‫‪١٣٣‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﺤﺪب و ﻣﻘﻌﺮ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ‪ ،‬اﮔﺮ ﭘﺎرهﺧﻂ وﺻﻞ ﮐﻨﻨﺪۀ ﻫﺮ دو ﻧﻘﻄﮥ دﻟﺨﻮاه ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫در ﯾ‬

‫ﮐﺎﻣﻞ داﺧﻞ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺑﻪ آن ﭼﻨﺪوﺟﻬ ‪ ،‬ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ؛ در‬

‫ﻏﯿﺮ اﯾﻦﺻﻮرت آن ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻘﻌﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ .۴‬ﭼﺮا ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎی زﯾﺮ ﻣﻘﻌﺮﻧﺪ؟‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬

‫ﺷﺶوﺟﻬ ﻣﻘﻌﺮ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم وﺟﻪﻫﺎی آن ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﻌﺪاد‬ ‫‪ .۵‬اﻟﻒ( ﯾ‬

‫ﯾﺎلﻫﺎ و رأسﻫﺎی آن را ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ‪.‬‬

‫دوازهوﺟﻬ ﻣﻘﻌﺮ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ دﻗﯿﻘﺎً ‪ ١٠‬وﺟﻪ آن ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﯾ‬

‫از وﺟﻪﻫﺎی آن ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻘﻌﺮ ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﯾ‬ ‫ج( ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﻨﺞوﺟﻬ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﭘﻨﺞوﺟﻬ ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻣﺜﻠﺚ و ﯾ‬ ‫‪ .۶‬ﻣ داﻧﯿﻢ وﺟﻪﻫﺎی ﯾ‬

‫ﯾﺎل دارد؟‬

‫ﮐﯿﻮﻣﺮث اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺘ راهﺣﻞ او را ﺑﺮرﺳ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ ﮐﯿﻮﻣﺮث‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ‪ ،‬ﻫﺮ ﯾﺎل ﺑﯿﻦ دﻗﯿﻘﺎً دو وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮک اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ‬ ‫ﻣ داﻧﯿﻢ در ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻫﺎی روی وﺟﻪﻫﺎ را ﺟﺪا از ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪادِ ﺿﻠﻊﻫﺎی اﯾﻦ‬

‫تدﯾ ﺮ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺼﻒ‬

‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻫﺎ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎً دو ﺑﺮاﺑﺮِ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎﺳﺖ؛ ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎر ِ‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪادِ ﺿﻠﻊﻫﺎی اﯾﻦ ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٣۴‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﭘﺲ در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪:‬‬

‫‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪ˆ p۴ ˆ ٣ ` ١ ˆ ۴q “ ˆ p١٢ ` ۴q “ ٨.‬‬
‫‪٢‬‬ ‫‪٢‬‬

‫ﻫﻔﺖوﺟﻬ ‪ ،‬دوﺗﺎ ﻣﺜﻠﺚ و ﭘﻨﺞﺗﺎ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻔﺖ وﺟﻬ‬ ‫‪ .٧‬ﻣ داﻧﯿﻢ وﺟﻪﻫﺎی ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪ ﯾﺎل دارد؟‬

‫ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﻣﺜﻠﺚ و‬ ‫ﻫﺸﺖوﺟﻬ‬ ‫‪ .٨‬ﻣ داﻧﯿﻢ وﺟﻪﻫﺎی ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی اﯾﻦ ﻫﺸﺖوﺟﻬ ﭼﻨﺪ ﺗﺎﺳﺖ؟‬

‫ﻫﺸﺖوﺟﻬ ﺑﺎ ﺳﯿﺐزﻣﯿﻨ‬ ‫ب( ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﯾ‬

‫ﺑﺴﺎزﯾﺪ!‬

‫ﺷﺶوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ‪ ١٠‬ﯾﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٩‬ﯾ‬

‫اﻣﯿﺪ و ﮐﯿﻮﻣﺮث ﺑﺎ راهﺣﻞﻫﺎی زﯾﺮ‪ ،‬ﻣﺜﺎلﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬درﺑﺎرۀ اﯾﻦ دو راهﺣﻞ ﺑﺤﺚ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫راهﺣﻞ اﻣﯿﺪ‬

‫ﻫﺮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪۀ آن ﭘﻨﺞﺿﻠﻌ اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓ ﭼﻮن ﻫﺮم ﺑﺎ‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﺷﺶوﺟﻬ ﯾ‬

‫ﻗﺎﻋﺪۀ ﭘﻨﺞ ﺿﻠﻌ ‪ ١٠ ،‬ﯾﺎل دارد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﭘﯿﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ!‬

‫‪١٣۵‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫راهﺣﻞ ﮐﯿﻮﻣﺮث‬

‫از وﺟﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﺷﺶوﺟﻬ ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻊ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺸﻒ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﯾ‬

‫ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﻒ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻠﯿﺪی‪ ،‬از ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎ ﮐﻤ‬

‫اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺷﺶوﺟﻬ ‪ ،‬وﺟﻪﻫﺎ را ﺟﺪا از ﻫﻢ در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺷﺶﺗﺎ ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ‬

‫دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪادِ ﺿﻠﻊﻫﺎی آﻧﻬﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨ اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ‬

‫ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻌﺪادِ ﺿﻠﻊﻫﺎی آﻧﻬﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎ ﺷﻮد‪ ،‬آنوﻗﺖ‬

‫ﮐﻠﯿﺪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ در دﺳﺘﻤﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫از‬ ‫ﺑﺎ اﻧﺪﮐ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﺎدﮔ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣ ﺷﻮد ﮐﻪ وﺟﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﭼﻨﺪوﺟﻬ از ﯾ‬

‫راﺑﻄﻪﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣ آﯾﺪ‪:‬‬

‫‪۵ ˆ ٣ ` ١ ˆ ۵ “ ٢٠‬‬ ‫‪» ۴ ˆ ٣ ` ٢ ˆ ۴ “ ٢٠.‬ﯾﺎ«‬

‫راﺑﻄﮥ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺶوﺟﻬ ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭘﻨﺞﺗﺎ ﺳﻪﺿﻠﻌ و ﯾ‬

‫ﭘﻨﺞﺿﻠﻌ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راﺑﻄﮥ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺶوﺟﻬ‬

‫ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﻬﺎرﺗﺎ ﺳﻪﺿﻠﻌ و دوﺗﺎ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﺗﺸ ﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در زﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﺜﺎل آوردهاﯾﻢ‪.‬‬ ‫از ﭼﻬﺎر ﻣﺜﻠﺚ و دو ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ،‬ﯾ‬

‫ﻫﻔﺖوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻓﻘﻂ ﻣﺜﻠﺚ و ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻫﻔﺖوﺟﻬ‬ ‫‪ .١٠‬اﻟﻒ( وﺟﻪﻫﺎی ﯾ‬

‫‪ ١٣‬ﯾﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻧﮕﺎه از ﭼﻨﺪ ﻣﺜﻠﺚ و ﭼﻨﺪ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﺗﺸ ﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ آن را‬

‫ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬

‫از وﺟﻪﻫﺎی آن‬ ‫ﻫﻔﺖوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ‪ ١۵‬ﯾﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﯿﭻﯾ‬ ‫ب( ﯾ‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣۶‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﺷﺶوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ‪ ٩‬ﯾﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ .١١‬اﻟﻒ( ﯾ‬

‫ﺷﺶوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ‪ ١١‬ﯾﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ب( ﯾ‬

‫ﻫﻔﺖوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ ﮐﻪ ‪ ١١‬ﯾﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ج( ﯾ‬

‫ﻫﺸﺖوﺟﻬ دﻟﺨﻮاه ﻣﺜﺎل ﺑﺰﻧﯿﺪ و ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی آن را ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ؛ ﺳﭙﺲ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫‪ .١٢‬ﯾ‬

‫ﻫﺸﺖوﺟﻬ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎل ﺑﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌ ﮐﻨﯿﺪ‬ ‫ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﺪﻫﯿﺪ و از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ ﯾ‬

‫ﻫﺸﺖوﺟﻬ ای ﮐﻪ ﻣﺜﺎل ﻣ زﻧﯿﺪ ﻃﻮری ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻢﮐﻼﺳ ﻫﺎﯾﺘﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪﺳﺎدﮔ‬

‫ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎی ﻣﻨﺘﻈﻢ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎی ﻣﻨﺘﻈﻢ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﺤﺪب ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺮط زﯾﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫• ﻫﻤﮥ وﺟﻪﻫﺎ ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫• ﻫﻤﮥ وﺟﻪﻫﺎ ﻫﻢﻧﻬﺸﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫از رأسﻫﺎی‬ ‫رأس ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﺮﯾ‬ ‫• ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﯾ‬

‫دﯾ ﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ اﺳﺖ وﻟ ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣ ﻌﺐ ﯾ‬

‫زﯾﺮا ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ رأس ‪ A‬ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﯾﺎلﻫﺎی ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ رأس ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫‪A‬‬

‫‪B‬‬

‫‪١٣٧‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪ .١‬ﭼﺮا ﺷ ﻞﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫)اﻟﻒ‬ ‫)ب‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﺪوﺟﻬ را ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪ .‬آﯾﺎ اﯾﻦ‬ ‫‪ .٢‬ﺷ ﻞ ﺻﻮرﺗ زﯾﺮ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮدۀ ﯾ‬

‫واﺣﺪ اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﯾ‬ ‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ اﺳﺖ؟ )ﻃﻮل ﺿﻠﻊ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎی ﮐﻮﭼ‬

‫از آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ﺑﺰرگﺗﺮ روی ﯾ‬ ‫‪ .٣‬در زﯾﺮ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮدۀ ﺳﻪ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ را ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪ .‬ﻫﺮﯾ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘﻮای ‪ A3‬ﻃﻮری رﺳﻢ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺘ آن را ﻣ ﺑﺮﯾﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾ‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﻤ ﻦ ﺷﻮد‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﻮرد ﺗﻌﺪاد وﺟﻪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﺎلﻫﺎ و رأسﻫﺎ را ﺑﺸﻤﺎرﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪﻫﺎی ﺧﺎﮐﺴﺘﺮی ﺟﺰء ﮔﺴﺘﺮدۀ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؛ وﻟ وﻗﺘ ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﺪ وﺟﻪﻫﺎی ﭼﻨﺪوﺟﻬ‬

‫ﻣ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ وﺟﻪﻫﺎی ﭼﻨﺪوﺟﻬ راﺣﺖﺗﺮ ﺑﻪ ﯾ ﺪﯾ ﺮ ﺑﭽﺴﺒﻨﺪ‪.‬‬ ‫را ﺑﻪﻫﻢ ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪﻫﺎ ﮐﻤ‬

‫‪١٣٨‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪ .۴‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﺜﻠﺚ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮ رأس ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﯾﺎل ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾ‬

‫‪ .۵‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮ رأس ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﯾﺎل ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﺼﻞ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾ‬

‫‪ .۶‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﭘﻨﺞﺿﻠﻌ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺴﺎزﯾﻢ‪ ،‬ﻫﺮ رأس ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﯾﺎل ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮥ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻤ ﻦ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ و ﺑﺮای ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﯾ‬

‫‪ .٧‬ﭼﺮا ﺑﺮای ‪‐n ،n ě ۶‬ﺿﻠﻌ ﻣﻨﺘﻈﻤ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﺎ آن ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺳﺎﺧﺖ؟‬

‫‪ .٨‬ﭘﺮوژه‪ .‬ﻫﻤﮥ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎی ﻣﻨﺘﻈﻢ را ﺑﯿﺎﺑﯿﺪ‪.‬‬

‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫‪ .٩‬ﭘﺮوژه‪ .‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺷ ﮐﺎری ﺿﻠﻊﺑﻪﺿﻠﻊ آﺷﻨﺎ ﺷﺪﯾﺪ و دﯾﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﯾ‬

‫ﻧﻮع ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ ﻣ ﺗﻮان ﮐﺎﺷ ﮐﺎری ﺿﻠﻊﺑﻪﺿﻠﻊ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﮐﺎﺷ ﮐﺎری ﺿﻠﻊﺑﻪﺿﻠﻊ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر در ﻓﻀﺎ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎ ﻓﻀﺎ را‬

‫ﭘﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎﯾﯽ ﻣ ﺗﻮان ﻓﻀﺎ را اﯾﻦﭼﻨﯿﻦ ﭘﺮ ﮐﺮد؟‬

‫ﺣﺠﻢ ﻫﺮم و ﻣﺨﺮوط‬

‫ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﻪ ﻃﻮل ﯾﺎل ‪ ١‬ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣ ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﻨﺪ ﻫﺮم ﺑﺴﺎزد ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫‪ .١‬ﻫﺎﻣﻮن ﯾ‬

‫ﻣ ﻌﺐ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺮمﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ؟‬ ‫ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ‪ ،‬ﯾ‬

‫از آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﻫﺮمﻫﺎ را ﺑﺴﺎزﯾﺪ و ﺣﺠﻢ ﻫﺮﯾ‬

‫از رأسﻫﺎی آن را ‪ A‬ﻧﺎﻣﯿﺪ‪ .‬او ﻣ ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻪ رأس دﯾ ﺮ از‬ ‫ﻣ ﻌﺐ ﺳﺎﺧﺖ و ﯾ‬ ‫‪ .٢‬ﻫﻮﻣﺎن ﯾ‬

‫ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣ ﻌﺐ را ﻃﻮری اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﻫﻤﺮاه رأس ‪ ،A‬ﭼﻬﺎر رأس ﯾ‬

‫آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ رأسﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣ ﻌﺐ و ﭼﻬﺎروﺟﻬ را ﺑﺴﺎزﯾﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﻪ ﻃﻮل ﯾﺎل ‪ ١‬را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ .٣‬ﺣﺠﻢ ﯾ‬

‫‪١٣٩‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﻫﺮم ﻣﻨﺘﻈﻢ ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪۀ ﻣﺮﺑﻊ ‪ ٣٨۴‬ﺳﺎﻧﺘ ﻣﺘﺮ ﻣ ﻌﺐ و ارﺗﻔﺎع آن ‪ ٨‬ﺳﺎﻧﺘ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل‬ ‫‪ .۴‬ﺣﺠﻢ ﯾ‬

‫ﺿﻠﻊ ﻗﺎﻋﺪه و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ ﻫﺮم را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﻨ ‪ ،‬ﻣﺨﺮوﻃ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ ١٠‬ﺳﺎﻧﺘ ﻣﺘﺮ و ﺷﻌﺎع ‪ ۵‬ﺳﺎﻧﺘ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬دو ﺗﮑﻪ ﺑﺴﺘﻨ‬ ‫‪ .۵‬ﻗﯿﻒ ﯾ‬

‫ﺑﻪ ﺷ ﻞ ﻧﯿﻢﮐﺮه و ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ ۵‬ﺳﺎﻧﺘ ﻣﺘﺮ روی ﻗﯿﻒ ﺑﺴﺘﻨ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺴﺘﻨ ﻫﺎ آب‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﯾﺎ از ﻗﯿﻒ ﺑﯿﺮون ﻣ رﯾﺰﻧﺪ؟‬

‫ﺳﻄﺢ و ﺣﺠﻢ‬

‫‪“٢‰‬‬ ‫‪“۵‰‬‬ ‫‪“۵‰‬‬ ‫‪“٢‰‬‬

‫“ ‪ D‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪٣‬‬ ‫“ ‪C‬و‬ ‫‪٣‬‬ ‫“ ‪،B‬‬ ‫‪١‬‬ ‫“ ‪،A‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ .١‬ﭼﻬﺎر ﻧﻘﻄﮥ‬

‫از ﺧﻂﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫از دورا ن ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬ﺣﻮل ﻫﺮﯾ‬
‫‪) y “ ١‬اﻟﻒ‬ ‫‪) x “ ٢‬ب‬ ‫‪) y “ ٠‬ج‬ ‫‪) x “ ۴‬د‬
‫‪“١‰‬‬ ‫‪“۴‰‬‬ ‫‪“۴‰‬‬ ‫‪“١‰‬‬
‫“ ‪ .D‬اﮔﺮ ﭼﻬﺎرﺿﻠﻌ ‪ ABCD‬را‬ ‫‪۵‬‬ ‫“ ‪C‬و‬ ‫‪۵‬‬ ‫“ ‪،B‬‬ ‫‪١‬‬ ‫“ ‪،A‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ .٢‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‬

‫ﺣﻮل ﺧﻂ ‪ ١٨٠ ،x “ ٢‬درﺟﻪ دوران دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﭼﻘﺪر ﻣ ﺷﻮد؟‬

‫‪ .٣‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷ ﻞ زﯾﺮ ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬در ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ‪ ABCD‬ﻧﯿﻢداﯾﺮهای ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ OA‬رﺳﻢ ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﻧﺎﺣﯿﮥ زرد ﺣﻮل ﺧﻂ ‪ AB‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪D‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪O‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪١۴٠‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻊ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺧﻄ ﻣﻮازی ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﭘﯿﺪا‬ ‫‪ .۴‬ﯾ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ را ﺣﻮل آن ﺧﻂ دوران دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از‬

‫دوران ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺣﻮل ﻋﺮﺿﺶ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﮥ اﯾﻦ ﺧﻂ از ﻃﻮل ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ را ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﻮل و‬

‫ﻋﺮض ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫‪“٣‰‬‬ ‫‪“٣‰‬‬ ‫‪“١‰‬‬
‫“ ‪ C‬را در ﻧﻈﺮ ﺑ ﯿﺮﯾﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﻣﺜﻠﺚ‬ ‫‪۵‬‬ ‫“ ‪B‬و‬ ‫‪١‬‬ ‫“ ‪،A‬‬ ‫‪١‬‬ ‫‪ .۵‬ﺳﻪ ﻧﻘﻄﮥ‬

‫از ﺧﻂﻫﺎی زﯾﺮ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫‪ ABC‬ﺣﻮل ﻫﺮﯾ‬

‫‪) x “ ٣‬اﻟﻒ‬ ‫‪) y “ ۵‬ب‬ ‫‪) y “ ´١‬ج‬ ‫‪) x “ ٠‬د‬

‫از اﺿﻼﻋﺶ را ﺑﺮﺣﺴﺐ‬ ‫ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎویاﻻﺿﻼع ﺑﻪ ﺿﻠﻊ ‪ a‬ﺣﻮل ﯾ‬ ‫‪ .۶‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﯾ‬

‫‪ a‬ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫از ﻗﻄﺮﻫﺎﯾﺶ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﺿﻠﻊ ‪ ١‬ﺣﻮل ﯾ‬ ‫‪ .٧‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﯾ‬

‫‪ .٨‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪p “ ٩٠ ،ABC‬‬

‫‪ AB “ ١٢ ،A‬و ‪ .AC “ ۵‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران اﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ‬

‫ﺣﻮل ﺿﻠﻊ ‪ BC‬را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ .٩‬در ﻣﺜﻠﺚ ‪ ،ABC‬ﻃﻮل ﺿﻠﻊﻫﺎی ‪ AC ،AB‬و ارﺗﻔﺎع ‪ AH‬ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ٢٠ ،١٣‬و ‪١٢‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬ﺣﻮل ‪ BC‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺮام و ﻣﮋده اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ ﺣﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت راهﺣﻞ ﻫﺮﯾ‬

‫راهﺣﻞ ﺑﻬﺮام‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬و ارﺗﻔﺎع ‪ AH‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪A‬‬

‫‪B‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪C‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس در ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ‪ ABH‬و ‪ ،ACH‬دارﯾﻢ ‪ BH “ ۵‬و‬

‫‪١۴١‬‬
 ‫ﻢوﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪ .CH “ ١۶‬ﺣﺎل ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ‪ABH‬‬

‫و ‪ ACH‬را ﺣﻮل ‪ BC‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫`‪١‬‬ ‫`‪˘ ١‬‬ ‫`‪˘ ١‬‬
‫‪πpAHq٢ pBHq ` πpAHq٢ pCHq “ πpAHq٢ pBH ` CHq‬‬
‫˘‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫`‪١‬‬
‫‪“ πp١٢q٢ p۵ ` ١۶q‬‬
‫˘‬
‫‪٣‬‬
‫‪“ ١٠٠٨π.‬‬

‫راهﺣﻞ ﻣﮋده‬

‫ﻣﺜﻠﺚ ‪ ABC‬و ارﺗﻔﺎع ‪ AH‬را ﺑﻪﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪A‬‬

‫‪H‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻗﻀﯿﮥ ﻓﯿﺜﺎﻏﻮرس در ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ‪ ACH‬و ‪ ،ABH‬دارﯾﻢ ‪ CH “ ١۶‬و‬

‫‪ .BH “ ۵‬ﺣﺎل ﮐﺎﻓ اﺳﺖ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از دوران ﻣﺜﻠﺚﻫﺎی ‪ ACH‬و‬

‫‪ ABH‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫`‪١‬‬ ‫`‪˘ ١‬‬
‫‪πpAHq٢ pCHq ´ πpAHq٢ pBHq‬‬
‫˘‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫`‪١‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪“ πp١٢q٢ p١۶q ´ πp١٢q٢ p۵q‬‬
‫˘‬ ‫`‬ ‫˘‬
‫‪٣‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪“ ٧۶٨π ´ ٢۴٠π‬‬

‫‪“ ۵٢٨π.‬‬

‫?‬
‫‪ AB “ ۶ ،A‬و ‪ .AD “ ۴ ٢‬ﺣﺠﻢ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫‪ .١٠‬در ﻣﺘﻮازیاﻻﺿﻼع ‪p “ ۴۵ ،ABCD‬‬

‫دوران اﯾﻦ ﻣﺘﻮازیاﻻﺿﻼع را ﯾ ﺑﺎر ﺣﻮل ﺿﻠﻊ ‪ AB‬و ﺑﺎر دﯾ ﺮ ﺣﻮل ﺿﻠﻊ ‪ AD‬ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪١۴٢‬‬
 ‫درﺑﺎرۀ ﻃﺮح روی ﺟﻠﺪ‬

‫ﺑﻪ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﻓﻀﺎی ﺳﻪﺑﻌﺪی ﺑﺎ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎ ﺑﻪﮔﻮﻧﻪایﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎ ﺧﺎﻟ ﻧﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری ‪١‬‬ ‫و اﮔﺮ دو وﺟﻪ ﯾﺎ دو ﯾﺎل دو ﭼﻨﺪوﺟﻬ روی ﻫﻢ ﻗﺮار ﺑ ﯿﺮﻧﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬

‫ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری ﻣ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﻘﻂ از ﻣ ﻌﺐ ﺗﺸ ﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛ ﯾﺎ اﮔﺮ از ﻫﺮ ﭼﻨﺪﺿﻠﻌ‬ ‫ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﯾ‬

‫ﻣﻨﺸﻮر ﺑﺎ ﻗﺎﻋﺪۀ آن ﮐﺎﺷ ﺑﺴﺎزﯾﻢ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﯾ‬ ‫ﮐﺎﺷ ﮐﺎری ﯾ‬ ‫ﯾ‬

‫ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ .‬در زﯾﺮ ﺗﻌﺪادی ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری ﻣ ﺑﯿﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪honeycomb١‬‬

‫‪١۴٣‬‬
‫ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ از‬ ‫ﻃﺮح روی ﺟﻠﺪ )ﺷ ﻞ ﻣﯿﺎﻧ ﺳﻄﺮ آﺧﺮ ﺻﻔﺤﮥ ﻗﺒﻞ(‪ ،‬ﯾ‬

‫ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و اﯾﻦ ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎ ﺑﺪون دوران ﮐﻨﺎر و روی ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾ‬ ‫ﯾ‬

‫از ﭼﻨﺪوﺟﻬ ﻫﺎی اﯾﻦ ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری‪ ،‬ﻫﺸﺖوﺟﻬ ﮔﻮﺷﻪﺑﺮﯾﺪه ‪ ١‬ﻣ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ وﺟﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری را ﺣﺬف ﮐﻨﯿﻢ و از داﺧﻞ ﺑﻪ آن ﻧﮕﺎه ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮ زﯾﺮ را ﻣ ﺑﯿﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪Truncated Octahedra١‬‬

‫‪١۴۴‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ ١٨٨٧‬ﮐﻠﻮﯾﻦ )‪ (Kelvin‬ﺣﺪس زد ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺴﺎﺣﺖ وﺟﻪﻫﺎی ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮری ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬

‫ﺑﺎ ﻫﺸﺖوﺟﻬ ﻫﺎی ﮔﻮﺷﻪﺑﺮﯾﺪه‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار را در ﺑﯿﻦ ﺳﺎﯾﺮ ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮریﻫﺎ دارد‪ .‬ﻓﻼن ‪pPhelanq‬‬

‫و وﯾﺮ ‪ pWeaireq‬در ﺳﺎل ‪ ١٩٩٣‬ﺑﺎ ﻣﺜﺎل ﻧﻘﺾ زﯾﺮ‪ ،‬ﺣﺪس ﮐﻠﻮﯾﻦ را رد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫از دﯾ ﺮ ﻻﻧﻪزﻧﺒﻮریﻫﺎی ﺟﺎﻟﺐ دﯾ ﺮ ﻣ ﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻫﺎی ﮔﻮﺷﻪﺑﺮﯾﺪۀ ﺗﺮﯾﺎﮐﯿﺲ اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﭼﻬﺎروﺟﻬ ﻫﺎی ﮔﻮﺷﻪﺑﺮﯾﺪۀ ﺗﺮﯾﺎﮐﯿﺲ ﻣﻌﺮف ﭼﯿﻨﺶ اﺗﻢﻫﺎی ﮐﺮﺑﻦ در اﻟﻤﺎس اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١۴۵‬‬
‫ﻫﺸﺖوﺟﻬ ﮔﻮﺷﻪﺑﺮﯾﺪه را ﻧﺸﺎن ﻣ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ زﯾﺮ ﮔﺴﺘﺮدۀ ﯾ‬

‫‪١۴۶‬‬
 ‫ﮐﺘﺎبﻧﺎﻣﻪ‬

‫]‪ [١‬درک ج‪ .‬اﺳﺘﺮوﯾ ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺸﺮدۀ رﯾﺎﺿﯿﺎت‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺑﺮادران ﺧﺴﺮوﺷﺎﻫ و ﺣﺸﻤﺖاﻟﻪ ﮐﺎﻣﺮاﻧ ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻮ‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪.١٣۶۶ ،‬‬

‫]‪ [٢‬ا‪.‬ژ‪.‬اُﻧﻪ‪ ،‬روشﻫﺎی ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪﻫﺎی ﻣﻘﺪﻣﺎﺗ ﻫﻨﺪﺳﻪ ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﯿﻦ ﻣﺼﺤﻔ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻮم‪،‬‬
‫ﺗﻬﺮان‪.١٣٨٧ ،‬‬

‫]‪ [٣‬ﺟﺎن ﺑﺎوﻣ ﺎرت‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﺒﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺤﻤﺪﻗﺎﺳﻢ وﺣﯿﺪی اﺻﻞ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤ و ﻓﺮﻫﻨﮕ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨۵ ،‬‬

‫]‪ [۴‬ﻧﺎدر ﺣﺎﺟ زاده‪ ،‬ﺣﺴﯿﻦ ﮐﺮد و ﺻﺎدق ﺑﺎزوی‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﮥ ﺳﺎل دوم ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺧﻮﺷﺨﻮان‪ ،‬ﭼﺎپ اول‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨١ ،‬‬

‫ﺣﻤﯿﺪی‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﻪ از اﺑﺘﺪا ﺗﺎ ‪ ، . . .‬ﺟﻠﺪ اول‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻋﻠﻮم رﯾﺎﺿ رهآورد‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٩۴ ،‬‬ ‫]‪ [۵‬ارﺷ‬

‫]‪ [۶‬ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻣﻮﺳ ﺧﻮارزﻣ ‪ ،‬ﺟﺒﺮ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺪﯾﻮﺟﻢ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣۶٣ ،‬‬

‫]‪ [٧‬ﻧﺠﻒ درﯾﺎﺑﻨﺪری‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب آﺷﭙﺰی از ﺳﯿﺮ ﺗﺎ ﭘﯿﺎز‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٩٠ ،‬‬

‫ﺣﻤﯿﺪی و ﻣﻬﺮداد‬ ‫]‪ [٨‬دﻣﯿﺘﺮی ﻓﻮﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺳﺮﮔ ﮔﻨﮑﯿﻦ و اﯾﻠﯿﺎ اﯾﺘﻨﺒﺮگ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻞ رﯾﺎﺿ )ﺗﺠﺮﺑﻪ روسﻫﺎ(‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ارﺷ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨۶ ،‬‬

‫]‪ [٩‬ﻋﻠ ﻗﺼﺎب‪ ،‬رﯾﺎﺿ ﺗﮑﻤﯿﻠ ﺳﺎل اول دﺑﯿﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠ ﭘﺮورش اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎی درﺧﺸﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨٩ ،‬‬

‫]‪ [١٠‬اﺳﺘﯿﻮن ﮐﺮاﻧﺘﺲ‪ ،‬ﻓﻨﻮن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻬﺮان اﺧﺒﺎرﯾﻔﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨۴ ،‬‬

‫]‪ [١١‬ﻧﺼﯿﺮ ﮐﺮﯾﻤ ‪ ،‬ﻧﯿﻤﺎ اﺣﻤﺪیﭘﻮر اﻧﺎری‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀ ﺛﻘﻔﯿﺎن و ﻣﯿﺜﻢ ﻋﻘﯿﻘ ‪ ٢۵٠ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺟﺒﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪،‬‬
‫‪.١٣٨٨‬‬

‫]‪ [١٢‬ــــ‪ ٢۵٠ ،‬ﻣﺴﺌﻠﮥ ﻫﻨﺪﺳﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨٨ ،‬‬

‫]‪ [١٣‬ﺳﺮژ ﻻﻧﮓ و ﺟﯿﻦ ﻣﻮرو‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠ رﺿﻮاﻧ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٧٧ ،‬‬

‫‪١۴٧‬‬
 ‫]‪ [١۴‬ادوﯾﻦ ﻣﻮﯾﺰ و ﻓﻠﻮﯾﺪ داﻧﺰ‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺤﻤﻮد دﯾﺎﻧ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٧۵ ،‬‬

‫]‪ [١۵‬ﺗﺎﻣﺲ ال‪ .‬ﻫﯿﺚ‪ ،‬اﺻﻮل اﻗﻠﯿﺪس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﺤﻤﺪﻫﺎدی ﺷﻔﯿﻌﯿﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸ ﺎﻫ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨٧ ،‬‬

‫]‪ [١۶‬ﻏﻼﻣﺤﺴﯿﻦ ﯾﻮﺳﻔ ‪ ،‬داﻣﻨ از ﮔﻞ‪ :‬ﮔﺰﯾﺪۀ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﺪی‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٩٣ ،‬‬

‫]‪ [١٧‬رﯾﺎﺿﯿﺎت ﮐﺎﻧﮕﻮرو ‪ ٧‬و ‪ ، ٨‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﻣﻬﺮان اﺧﺒﺎرﯾﻔﺮ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ﺑﺎ ﻫﻤ ﺎری اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﺎﺷ ﺎه داﻧﺶﭘﮋوﻫﺎن‬
‫ﺟﻮان‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٨٩ ،‬‬

‫]‪ [١٨‬رﯾﺎﺿﯿﺎت ﮐﺎﻧﮕﻮرو ‪ ٩‬و ‪ ، ١٠‬ﺗﺮﺟﻤﮥ ﺑﺮدﯾﺎ ﺣﺴﺎم‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺎﻃﻤ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪.١٣٩٠ ،‬‬
‫‪[19] Martin Erickson, AHA Solutions!, MAA, 2009.‬‬
‫‪[20] Robin Hartshorne, Geometry: Euclid and beyond, Springer, New York, 2000.‬‬
‫‪[21] Martin Aigner and Günter M. Ziegler, Proofs from THE BOOK , Springer, Berlin,‬‬
‫‪Fifth Edition, 2014.‬‬
‫‪[22] R. Hatcher and G. Gilbert Mathematics Beyond the Numbers, Kendall Hunt,‬‬
‫‪2012.‬‬

‫‪١۴٨‬‬